_yrc_no_nuoc_ngoai_va_anh_huong_toi_tang_truong_kinh_te_viet_nam_7689.pdf
Transcript of _yrc_no_nuoc_ngoai_va_anh_huong_toi_tang_truong_kinh_te_viet_nam_7689.pdf
-
ti tham d cuc thi Sinh vin nghin cu khoa hc nm 2010
N nc ngoi v nh hng ti tng trng kinh t Vit Nam
-
http://svnckh.com.vn 1
MC LC
DANH MC T VIT TT ..................................................................................................... 3
DANH MC BNG BIU ........................................................................................................ 4
LI M U ............................................................................................................................. 5
CHUNG I: TNG QUAN TI LIU V N NC NGOI V MI QUAN H GIA
N NC NGOI V TNG TRNG KINH T ............................................................... 7
1.1 L thuyt chung v n nc ngoi: .............................................................................. 7
1.1.1 Khi nim n nc ngoi v ti c cu n nc ngoi ........................................ 7
1.1.1.1 Khi nim v n chnh ph, n nc ngoi v n quc gia .......................... 7
1.1.1.2 Ti c cu n nc ngoi: ............................................................................. 9
1.1.2 Phn loi n nc ngoi ..................................................................................... 11
1.1.2.1 C cu dng vn vo ................................................................................... 11
1.1.2.2 Phn loi n nc ngoi .............................................................................. 13
1.1.3 Cc ch tiu nh gi n nc ngoi ................................................................... 15
1.1.3.1 Cc ch tiu nh gi mc n nc ngoi .............................................. 15
1.1.3.2 Cc ch tiu nh gi c cu n nc ngoi ................................................ 18
1.1.4 Cc nhn t nh hng n n vay, chi ph s dng n ..................................... 18
1.2 Tng quan tnh hnh nghin cu v mi quan h gia n nc ngoi v tng trng
kinh t ................................................................................................................................... 21
CHNG II: THC TRNG VN N NOC NGOI V PHN TCH MI QUAN
H NH LNG GIA N NC NGOI V TNG TRNG KINH T CA VIT
NAM ......................................................................................................................................... 30
2.1 Thc trng tnh hnh vay n nc ngoi ca Vit Nam trong giai on 1986-2009: 30
2.1.1 Quy m: .............................................................................................................. 30
2.1.2 C cu: ................................................................................................................ 33
2.1.3 Cc ch s nh gi kh nng tr n ca Vit Nam ............................................ 41
2.1.4 Nhng nguy c lm gia tng n nc ngoi ca Vit Nam ............................... 44
2.1.4.1 Nguy c vay thm hng nm do mt cn i trong tit kim - u t v thm
ht ngn sch ................................................................................................................ 44
-
http://svnckh.com.vn 2
2.1.4.2 Nguy c mt kh nng thanh ton li vay t nhng nhn t tc ng n chi
ph s dng n vay ca Vit Nam ................................................................................ 46
2.1.5 Hiu qu s dng n vay: ................................................................................... 47
2.1.6 C ch qun l n vay: ....................................................................................... 49
2.2 Kim nh thc nghim mi quan h nh lng gia n nc ngoi v tng trng
kinh t ca Vit Nam ............................................................................................................ 52
2.2.1 Phng php lun p dng kho st mi quan h gia n nc ngoi v tng
trng kinh t ca Vit Nam............................................................................................. 52
2.2.2 M t s liu ....................................................................................................... 56
2.2.3 Kt qu thc nghim ........................................................................................... 58
2.2.3.1 Kim nh tnh dng ca bin: (Unit root test) ........................................... 58
2.2.3.2 Kim nh ng lin kt (Cointergration Test) ........................................... 58
2.2.3.3 Kt qu Kim nh quan h nhn qu Granger Causality ........................... 60
CHNG III: KT LUN RT RA V MT S KIN NGH CHNH SCH VAY N
NC NGOI ......................................................................................................................... 62
KT LUN ............................................................................................................................... 65
PH LC 1: K HIU CC BIN S .................................................................................. 66
PH LC 2: BNG S LIU U T, VN TCH LU, TNG SN PHM QUC
DN .......................................................................................................................................... 67
PH LC 3: BNG S LIU HI QUY M HNH ............................................................. 68
PH LC 4: KT QU HI QUY V KIM NH M HNH BNG PHN MM
STATA ...................................................................................................................................... 69
TI LIU THAM KHO ........................................................................................................ 77
-
http://svnckh.com.vn 3
DANH MC T VIT TT
ADB Asian Development Bank Ngn hng pht trin chu
CIA Central Intelligence Agency Cc tnh bo Trung ng Hoa K
CP C phiu
CPI Consumer Price Index Ch s gi tiu dng
EDT Tng n
EIU B phn phn tch thng tin kinh t thuc tp ch The Economist
FDI Foreign Direct Investment u t trc tip nc ngoi
GDP Gross Domestic Product Tng sn phm quc ni
GNI Gross National Income Tng thu nhp quc dn
HIPC Highly Indebted Poor Country Cc nc ngho c dung lng n
ln
IMF International Monetary Fund T chc tin t th gii
INT Tng li phi tr hng nm
NGO Non-governmental organization T chc phi chnh ph
NSNN Ngn sch nh nc
ODA Official Development Assistance Vn h tr pht trin chnh thc
OECD Organization for Economic Co-operation and Development T
chc hp tc v pht trin kinh t
OLS Ordinary Least Square Phng php bnh phng nh nht
RES Tng d tr ngoi hi
TDS Tng n phi tr hng nm
TP Tri phiu
VND ng Vit Nam
WB World Bank Ngn hng th gii
XGS Kim ngch thu xut khu
-
http://svnckh.com.vn 4
DANH MC BNG BIU
Hnh 1: C cu dng vn vo........................................................................................ 12
Hnh 2: ng cong Laffer v n .................................................................................. 23
Hnh 3: Mi lin h threshold effect gia n v tng trng ..................................... 24
Biu 1: Tng n, n phi tr, GDP, tng trng ....................................................... 31
Biu 2: Total debt, debt service and total export ...................................................... 32
Biu 3: C cu d n nc ngoi ca Vit Nam phn theo nhm ngi i vay ...... 34
Biu 4: C cu d n nc ngoi ca chnh ph v c chnh ph bo lnh phn
theo loi iu kin tn dng tnh n 30/6/2009 ............................................................. 34
Biu 5: Cam kt k kt gii ngn vn ODA ....................................................... 35
Biu 6: 10 nh ti tr hng u cho VN 1990 2005............................................... 36
Biu 7: Vn vay nc ngoi ca cc a phng (n v : %) ................................. 38
Biu 8: D n nc ngoi ca chnh ph phn theo ch n v theo loi tin .......... 40
Biu 9: T l n vay ngn hn v di hn ca Vit Nam ......................................... 41
Bng 1: Tiu ch nh gi mc n nc ngoi ......................................................... 15
Bng 2: Thang im xp hng tn nhim ....................................................................... 21
Bng 3: Mt s nghin cu gn y v mi quan h gia n nc ngoi v tng trng
kinh t ............................................................................................................................. 27
Bng 4:Mt s ch tiu nh gi kh nng tr n nc ngoi ca Vit Nam ................ 41
Bng 5: D bo mt s ch tiu n nc ngoi ca Vit Nam ca IMF v WB ........... 43
Bng 6: D bo mt s ch tiu n nuc ngoi ca Vit Nam ca EIU ........................ 43
Bng 7: T l tit kim u t so vi GDP ................................................................. 45
Bng 8: Kt qu kim nh tnh dng ca bin (Unit Root Test) .................................. 58
Bng 9: Kt qu kim nh hng ng lin kt .............................................................. 59
Bng 10: Johansen normalization restriction imposed .................................................. 59
Bng 11: Kt qu kim nh Granger da trn VECM .................................................. 61
-
http://svnckh.com.vn 5
LI M U
1. Tnh cp thit ca ti
L mt quc gia ang pht trin, ngun vn t nc ngoi ni chung v n nc
ngoi ni ring ng vai tr l mt bin s kinh t rt quan trng i vi Vit Nam.
Nhng nm gn y, c nhiu quan ngi v t l n nc ngoi ca Vit Nam v
c bit l nhng tc ng ca nhn t ny n tng trng v pht trin ca quc gia.
Trn thc t, vic nm r s tc ng ny trong thc trng c th ca nn kinh t l ht
sc cn thit hoch nh nhng chnh sch qun l hot ng vay n nc ngoi
mt cch c hiu qu nht. Thy c tm quan trng ca vn ny, tc gi quyt
nh chn ti N nc ngoi v nh hng ti tng trng kinh t ca Vit
Nam.
2. i tng nghin cu v mc tiu nghin cu
i tng nghin cu ca ti l nh gi thc trng vay n nc ngoi v tm
hiu mi quan h gia n nc ngoi v tng trng kinh t Vit Nam
Mc tiu nghin cu ca ti l thng qua tm hiu mi quan h tc ng gia
hai bin s kinh t ny s rt ra mt s nhn xt v xut cc chnh sch lin quan
n vn vay n nc ngoi ca Vit Nam.
3. Phm vi nghin cu
ti nghin cu tp trung vo thc trng vay n nc ngoi v phn tch nh
lng mi quan h gia vay n nc ngoi vi tng trng kinh t ti Vit Nam t
nm 1986, khi nn kinh t bt u m ca cho n ht nm 2009.
4. Phng php nghin cu
hon thnh ti, tc gi s dng cc phng php: thu thp thng tin, tng
hp v phn tch s liu t Internet, cc bi bo, cc bi nghin cu. ng thi s dng
-
http://svnckh.com.vn 6
phng php kinh t lng tm ra mi quan h nh lng gia n nc ngoi v
tng trng kinh t Vit Nam trong giai on chuyn i.
Ngoi cc mc m u, kt lun, danh mc t vit tt, danh mc th v bng
biu, ti liu tham kho v ph lc, ti gm c ba phn chnh:
Chng 1: Tng quan ti liu v n nc ngoi v mi quan h gia n
nc ngoi v tng trng kinh t
Chng 2: Thc trng vn n nc ngoi v phn tch nh lng mi
quan h gia n nc ngoi v tng trng kinh t ca Vit Nam
Chng 3: Kt lun rt ra v mt s kin ngh chnh sch vay n nc
ngoi
-
http://svnckh.com.vn 7
CHUNG I: TNG QUAN TI LIU V N NC NGOI V MI
QUAN H GIA N NC NGOI V TNG TRNG KINH T
1.1 L thuyt chung v n nc ngoi:
1.1.1 Khi nim n nc ngoi v ti c cu n nc ngoi
1.1.1.1 Khi nim v n chnh ph, n nc ngoi v n quc gia
Thut ng n chnh ph c s dng kh ph bin trong cc thng k ti chnh
quc gia v thng k ca cc t chc ti chnh quc t nh Qu tin t Quc t hoc
Ngn hng Th gii. Theo thng l quc t, trong cc thng k ca cc t chc ti
chnh quc t, n chnh ph l tng cc khon vay n trong v ngoi nc ca Chnh
ph. Theo cch hiu ny, n chnh ph l s d v ngha v tr n gc v tr n li ti
mt thi im i vi cc khon vay trong nc v vay nc ngoi ca Chnh ph.
N chnh ph bao gm tng n trong v ngoi nc ca chnh ph, tng cc
khon vay n ca khu vc t c bo lnh ca Chnh ph (ch yu l n nc ngoi) v
cc khon n ca cc t chc thuc khu vc cng.
N chnh ph bao gm n ca chnh quyn trung ng v chnh quyn a
phng. Ni cch khc, n chnh ph ch lin quan n hot ng vay n ca cc c
quan chnh ph thuc i tng s dng ngun vn ngn sch nh nc v c php
vay n theo quy nh ca php lut. Theo thng l quc t, n ca Ngn hng Trung
ng khng c xp vo n ca Chnh ph m c tng hp vo n ca khu vc
cng. Tuy nhin, i vi Vit Nam, do Ngn hng nh nc l mt c quan ca Chnh
ph nn cc khon vay n ca Ngn hng nh nc Vit Nam c tng hp vo tng
n ca Chnh ph.
nc ta, thc hin chc nng qun l v m nn kinh t, Chnh ph phi gn
mt phn trch nhim ca mnh i vi mt s khon n ca cc ch th kinh t khc,
-
http://svnckh.com.vn 8
chng hn ca cc t chc cng, nh Qu H tr pht trin doanh nghip nh nc v
n ca khu vc t c bo lnh ca Chnh ph.
N nc ngoi ca quc gia l s d ca mi ngha v n hin hnh (khng bao
gm ngha v n d phng) v tr gc v li ti mt thi im ca cc khon vay nc
ngoi ca quc gia. N nc ngoi cn c th nh ngha l khon vay ca quc gia i
vi nhng ch n c tr ngoi phm vi quc gia (bao gm c nhng khon n trong
nc do ngi khng c tr ti quc gia nm gi).
Theo T in thut ng v ngn hng v ti chnh ca Nh xut bn Peter
Collin, ti bn nm 1997, th n nc ngoi l khon vay n ca mt quc gia t mt
quc gia khc, ni cch khc, ch n thng tr nc ngoi v con n thng tr
trong nc. Nh vy, n nc ngoi bao gm c cc khon n trn th trng n ni
a nhng ch n l nhng ngi khng c tr ni a.
V c cu, n nc ngoi bao gm n nc ngoi ca khu vc cng v n nc
ngoi ca khu vc t. N nc ngoi ca khu vc cng bao gm: n nc ngoi ca
Chnh ph, n nc ngoi ca chnh quyn cp tnh, thnh ph trc thuc Trung ng
(nu c), n nc ngoi ca cc doanh nghip nh nc, cc t chc ti chnh, tn dng
nh nc v cc t chc kinh t nh nc trc tip vay nc ngoi v n nc ngoi
ca khu vc t nhn c bo lnh ca Chnh ph. N nc ngoi ca khu vc t nhn:
l n nc ngoi ca cc doanh nghip, t chc kinh t thuc khu vc t nhn (khng
bao gm n ca cc c nhn).
i vi khon n m Chnh ph, cc t chc trong nc vay Chnh ph, vay cc
t chc v c nhn nc ngoi c th c xc nh kh chnh xc. i vi khon n
ca cc ch n khng c tr ni a th rt kh tng hp y v chnh xc. Bi v
cc khon n ny c th c thc hin bng ng ni t hoc ngoi t ngay trn th
trng ni a, tiu thc xc nh l khon n nc ngoi da trn c s ch n
l ngi c tr nc ngoi. V d: i vi Vit Nam, Chnh ph hoc cc doanh
-
http://svnckh.com.vn 9
nghip pht hnh cng c n bng ni t hoc ngoi t trn th trng Vit Nam, theo
thng l quc t, tng gi tr ca cc cng c n m nhng ngi khng c tr Vit
Nam mua s c tnh vo tng n nc ngoi ca quc gia. Vn ny thng c
bit n di mt tn gi khc l u t gin tip ca nc ngoi qua con ng ph
bin nht l th trng chng khon. Cc nh u t nc ngoi mua tri phiu trn th
trng chng khon Vit Nam th c tng hp vo khon n nc ngoi ca Vit
Nam.
N quc gia l s d ca mi ngha v v tr n gc v tr n li ti mt thi
im v cc khon vay nc ngoi ca Vit Nam. N quc gia bao gm n nc ngoi
ca khu vc cng v n nc ngoi ca khu vc t nhn.
Trong , n nc ngoi ca khu vc cng bao gm n nc ngoi ca Chnh
ph (N nc ngoi ca Chnh ph l s d mi ngha v v tr n gc v tr n li ti
mt thi im v cc khon vay nc ngoi ca Chnh ph.), n nc ngoi ca chnh
quyn cp tnh, thnh ph (nu c) v n nc ngoi ca cc t chc kinh t nh nc
(T chc kinh t nh nc gm: Doanh nghip nh nc v t chc ti chnh - tn dng
nh nc). N nc ngoi ca khu vc t nhn l n nc ngoi ca cc doanh nghip,
t chc kinh t thuc khu vc t nhn (khng bao gm n ca c nhn - nu c).
1.1.1.2 Ti c cu n nc ngoi:
Ti c cu n hay ti t chc n c nhiu dng: Thay i k hn n l hon tr n
cho ti mt thi im thun tin trong tng lai, Xa n l bt k vic ct gim no v
gi tr ca khon n theo hp ng. iu ny c th thc hin c bng nhiu cch
khc nhau, r rng nht l xa ton b n [Corden trch trong 21, tr. 280]. Gim gi tr
hin ti ca khon n l bt k bin php no lm gim gi tr hin ti ca cc khon
thanh ton ti hn, v d ko di thi gian n hn.
Gim n l bt k bin php no c th gim gi tr khon n ca mt quc gia v
d n c th chuyn thnh vn s hu, mua li n, hoc chuyn thnh tri phiu di
-
http://svnckh.com.vn 10
hn vi mt sut chit khu. Gim n c th lm gim gi tr khon n nhng khng
chc s lm gim cc khon thanh ton trong tng lai. V d, chuyn n thnh vn s
hu n s gim nhng cc khon thanh ton trong tng lai. V d, chuyn n thnh
vn s hu n s gim nhng cc khon thanh ton khng gim m ch thay th khon
thanh ton li sut trc y bng thanh ton c tc. Trong di hn cc khon thanh
ton s tht s gia tng.
Ti c cu n thng c thc hin thng qua hnh thc chuyn n thnh vn,
nhng v sau cng c nhiu nghip v khc c p dng hn, c 5 dng nghip v
thng gp trn th trng th cp:
- Th nht, chuyn n thnh vn l nghip v lin quan n vic mua n trn
trng th cp, ri chuyn thnh vn u t vo nc i vay. Vic mua n thng p
dng vi mt mc chit khu. ng ngoi t ca khon n v vy c th chuyn sang
tri phiu hoc c phiu bng ng tin ca nc i vay. N chuyn thnh u t vo
cc d n bo v mi trng, phc li x hi cng thuc dng ny. Nghip v ny
thng c s dng nht.
- Th hai, chuyn i n: cc khon n ngn hng c chuyn thnh cc dng
tri quyn khc, thng thng l tri phiu nh tri phiu chit khu, tri phiu ngang
gi; cc tri phiu ny c th c m bo bng k qu cho phn gc hoc li, gi tr
tri phiu c th bng hoc thp hn gi tr khon n v li sut c th c nh hoc th
ni. Mua n tr bng hng ha xut khNu hoc bng vin tr cng thuc dng ny.
- Th ba, chuyn i n thnh n: cc ngn hng s mua bn cc khon n ca
khch hng trn th trng n th cp theo mc chit khu c nh bi th trng
ny. Ti ti tr hay cn gi l khon vay Bc cu - khon vay mi c s dng
trang tri n c cng thuc nhm ny. Tuy nhin, hnh thc ti ti tr khng ph bin
cc nc ang pht trin v th trng ti chnh cc nc ny km pht trin v kh
nng tip cn th trng vn quc t cn hn ch .
-
http://svnckh.com.vn 11
- Th t, mua li n: nc i vay c php mua li n bng cch tr tin mt
cho nc cho vay. Thng thng cc nc i vay s tr n gc vi mt mc chit
khu. y l mt dng ca tr n trc hn nhng c th c nhng min gim.
- Th nm, bn n bng tin mt: mt ngn hng hay mt nh u t mua li mt
khon n. y l cch quen thuc m ngi cho vay hay lm khi mun rt khi mt
quc gia i vay no . Tuy nhin, ngi cho vay u tin phi chu mt khon l ng
k.
Cc nghip v x l n nay thng lin quan n cc ch n l cc ngn hng,
nh u t, cng ty cung ng hoc Chnh ph v nh trung gian mi gii. Nghip v
x l n do cc nh chuyn mn cc ngn hng thng mi, cng ty u t v cc t
chc chuyn doanh thc hin. Nghip v ny c th tin hnh bng nhiu hnh thc, k
thut rt phc tp, c bit l vic thit lp cc chng t giao dch. N ghin cu s
khng i su phn tch kha cnh k thut ca cc nghip v ny.
1.1.2 Phn loi n nc ngoi
Phn loi n nc ngoi trc ht phi da trn lung vn vo nm c tnh
cht, c cu ca tng loi vn, t la chn c cu ph hp p ng nhu cu tng
trng n nh, gip qun l n nc ngoi hiu qu hn.
1.1.2.1 C cu dng vn vo
Dng vn vo mt quc gia c cu trc nh trong hnh 1.
Trong , ti tr pht trin chnh thc (ODA) thng l lung vn u i (li sut
thp, thi hn vay di, thi gian n hn di) u t vo c s h tng sn xut v x hi
nhm to iu kin thun li cho pht trin kinh t v thu ht u t nc tip nhn.
Trong lung ti tr pht trin chnh thc, vin tr pht trin chnh thc (ODA) chim
t trng cao.
-
http://svnckh.com.vn 12
Hnh 1: C cu dng vn vo
Lung vn t nhn vo cc nc ang pht trin thng di dng: (i) u t
trc tip, (ii) u t chng khon, (iii) khon cho vay t nhn khc nh cho vay thng
mi, tn dng thng mi v (iv) cc khon chuyn vn ca cc t chc phi chnh ph.
u t trc tip (FDI) l u t nm gi quyn qun l lu di (thng thng
10% c phiu c quyn b phiu) ti mt cng ty mt quc gia khc vi quc gia ca
nh u t. u t trc tip gm ba phn: vn ch s hu, ti u t t li nhun li
v cc khon vay ngn hn v di hn. Nh vy, vn u t trc tip dng vn ch s
hu v ti u t t li nhun lm tng ti sn ca ngi nc ngoi ti nc nhn
vn nhng vn u t trc tip nc ngoi dng vn vay l khon n ca php nhn
nc nhn u t i vi c nhn hoc t chc nc ngoi.
Ti tr pht trin chnh thc Vn t nhn
Vay thng mi
Dng vn vo
Tn dng thng mi
Vin tr pht
trin chnh thc
Ti tr pht trin
chnh thc khc
u t
trc tip
nc
ngoi
u t ti
chnh (TP,
CP &
P.Sinh)
Vay t
nhn
Vin tr
khng
hon li
Vin tr
c hon
li
-
http://svnckh.com.vn 13
u t ti chnh hay cn gi l danh mc u t l dng mua chng khan n,
chng khon c phn hoc cc cng c pht sinh. Danh mc u t l tng cc ngun
qu ti tr quc gia, bin nhn tin gi v trc tip mua cc c phn bi nh u t
nc ngoi. Nu vic mua c phiu c thc hin theo cc u c vn ngn hn c
th thc y th trng ti chnh vn hnh v cng c th to nn nhng c sc kinh t.
Khon cho vay t nhn gm (i) khon vay thng mi: vay theo iu kin ca th
trng tin t quc t (khng c u i), (ii) khon tn dng thng mi: khon vay
gia cc doanh nghip vi nhau thng lin quan n mua bn hng ha tr chm, (iii)
khon chuyn vn ca cc t chc phi chnh ph nc ngoi di dng vin tr ti
chnh hoc hin vt thng qua vic cung cp cc hng ha v dch v. Nhng khon
ny thng rt kh c s liu thng k chnh thc v vi li sut thng mi ca cc
khon vay, nu khng s dng hp l rt d tr thnh gnh nng v n nc ngoi ca
quc gia trong tng lai.
1.1.2.2 Phn loi n nc ngoi
Phn loi cc khon n vay nc ngoi ch yu cn c vo cc tiu ch khc nhau
gip cho cng tc theo di, nh gi v qun l n c hiu qu. Cch phn loi ch yu
i vi n nc ngoi ca mt quc gia l phn loi theo phm vi pht hnh.
- Phn loi theo iu kin vay: u i v khng u i. Theo nh ngha ca y
Ban H tr pht trin, khon vay u i l khon vay trong yu t vin tr t 25%
tr ln; yu t vin tr ca mt khon vay l gi tr cam kt ca n tr i gi tr dch v
n phi thanh ton theo hp ng (tnh bng gi tr hin ti vi sut chit khu theo
thng l l 10%) v ngc li l khon vay khng u i.
- Phn loi theo thi hn vay: ngn hn v di hn. N ngn hn t 1 nm tr
xung v n di hn trn 1 nm. N ngn hn l nhng khon n c nh hng trc
tip n tnh hnh thanh khon ca quc gia v c kh nng gy ra khng hong kinh t
nh kinh nghim ca cuc khng hong Chu nm 1997 va qua. Do vy, cn phi
-
http://svnckh.com.vn 14
iu chnh n mc thp nht nhng khon n ngn hn gim bt p lc thanh ton
v nhng tc ng tiu cc ln nn kinh t khi c s rt lui t ngt cc lung vn
ngn hn.
- Phn loi theo ch th i vay: n chnh thc (khu vc cng) v n t nhn (khu
vc t). N chnh thc hay n Chnh ph bao gm n ca cc t chc Nh nc (i
vi mt lin bang th gm c n ca cc bang trong lin bang) v n ca c quan hnh
chnh, tnh, thnh ph. Ngoi ra, cc khon n ca khu vc t nhn do Nh nc hoc
t chc chnh thc bo lnh cng c coi l n chnh thc v chnh ph ca nc i
vay s chu trch nhim tr vn v li cho nc cho vay trong trng hp t chc i
vay khng thc hin ngha v tr n theo cam kt trong hp ng. Tuy nhin, trong
trng hp chnh quyn a phng hoc doanh nghip v n th ngha v n bt
thng c th ln vai chnh ph trung ng, ty thuc vo iu khon c quy
nh trong lut l v vay mn hoc trong bi cnh khng hong. Trong khi cc
khon n do doanh nghip trc tip vay mn hoc do chnh quyn a phng mn
khng c bo lnh ca Chnh ph trung ng l n t nhn. N t nhn thng l n
trn th trng tri phiu, n ngn hng thng mi v cc t nhn khc. Chnh v vy,
n chnh thc v n t nhn phi c phn tch ring v c nhng yu t nh hng
khc nhau v Chnh ph cng phi tnh n cc khon n d phng cho cc ngha v
n bt thng.
- Phn loi theo ch th cho vay: n a phng v n song phng. N a
phng n ch yu t cc c quan ca Lin hp quc, Ngn hng Th gii, Qu Tin
t Quc t, cc ngn hng pht trin khu vc, cc c quan a phng nh OPEC v
lin Chnh ph. Trong khi , n song phng n t Chnh ph mt nc nh cc
nc thuc OECD v cc nc khc hoc n t mt t chc quc t nhn danh mt
Chnh ph duy nht di cc dng h tr ti chnh, vin tr nhn o bng hin vt.
-
http://svnckh.com.vn 15
1.1.3 Cc ch tiu nh gi n nc ngoi
Khc vi n trong nc, n nc ngoi ca Chnh ph ni ring, n quc gia ni
chung rt c cc nh qun l quan tm v n nc ngoi khng ch lin quan n
thc trng nn kinh t, kh nng tr n m cn lin quan n kh nng thu ht cc
ngun lc ti chnh t bn ngoi phc v cho cc mc tiu v m ca nh nc. Cc
ch s nh gi n nc ngoi c xy dng thnh h thng nhm xc nh mc
nghim trng ca n nc ngoi i vi an ninh ti chnh quc gia. Cng cn phi xc
nh li l cc ch tiu nh gi chung v n nc ngoi, trong n nc ngoi ca
Chnh ph l ch yu, cn n ca khu vc t nhn hu nh khng ng k.
1.1.3.1 Cc ch tiu nh gi mc n nc ngoi
xp loi cc con n theo mc n, Ngn hng th gii s dng cc ch s
nh gi mc n nn ca cc quc gia vay n nh bng 1.1:
Bng 1: Tiu ch nh gi mc n nc ngoi
Ch s Mc trm
trng
Mc kh
khn
Mc bnh
thng
1. T l % tng n nc ngoi so vi GDP 50% 30 50% 30%
2. T l % tng n nc ngoi so vi kim ngch
xut khu hng ha v dch v 200% 165 200% 165%
3. T l % ngha v tr n so vi kim ngch xut
khu hng ha v dch v 30% 18 30% 18%
4. T l % ngha v tr n so vi kim ngch xut
khu hng ha v dch v so vi GDP 4% 2 4% 2%
5. T l % ngha v tr li so vi kim ngch xut
khu hng ha v dch v 20% 12 20% 12%
Da vo cc ch s trn, cc t chc ti chnh quc t c th nh gi mc n
nn v kh nng ti tr cho cc nc thnh vin. Cc ch s ny cng l cn c cc
-
http://svnckh.com.vn 16
quc gia vay n tham kho, xc nh tnh trng n hoch nh chin lc vay n
cho quc gia.
Quy m n v tr n, tr li so vi ngun thu trc tip v gin tip tr n
thng c dng nh gi mc n. Mc n cng ngm cho bit kh nng tr
n ca cc quc gia trong trung v di hn. Cc ch tiu thng dng:
* Kh nng han tr n vay nc ngoi (EDT/XGS)
- Tng n / Tng kim ngch xut khu hng ha dch v: Ch tiu ny biu din
t l n nc ngoi bao gm n t nhn, n c chnh ph bo lnh trn thu nhp
xut khu hng ha v dch v. tng s dng ch tiu ny l nhm phn nh ngun
thu xut khu hng ha v dch v l phng tin m mt quc gia c th s dng
tr n nc ngoi. Nhng vn khi s dng ch tiu ny l: Ngun thu xut khu d
bin ng t nm ny sang nm khc, ngoi ra cng c nhng phng n khc nc
con n c th s dng tr n nc ngoi m khng nht thit phi tng xut khu.
V d ct gim nhu cu nhp khu hay gim ngun d tr ngoi hi. Ch tiu ny cc
nc ng Thi Bnh Dng ngy cng gim dn cho thy kh nng tr n bng thu
nhp xut khu ang tr nn kh khn, cn phi c nhng ngun thu khc b p.
* T l n nc ngoi so vi thu nhp quc gia (EDT/GNI )
- N/GNI: y l ch tiu nh gi kh nng tr n thng qua thu nhp quc dn
c to ra. Hay ni cch khc, n phn nh kh nng hp th vn vay nc ngoi.
Thng thng cc nc ang pht trin thng nh gi cao gi tr ng ni t hoc s
dng ch a t gi dn ti lm gim tnh trng trm trng ca n. Do vy, tnh trng
n c th khng c nh gi ng mc.
*T l tr n ( TDS/XGS )
-
http://svnckh.com.vn 17
- Tng n phi tr hng nm / Kim ngch thu xut khu: Cn gi l t l dch v
n (n gc v li phi thanh ton so vi gi tr xut khu). y l mt tiu ch quan
trng, phn nh quan h gia ngha v n phi tr so vi nng lc xut khu hng ha
v dch v ca quc gia i vay.
Thng 9 nm 2000, Hip nh c cu li n cho cc quc gia c ng tin khng
kh nng chuyn i lm cho mc n ca cc nc ny gim i ng k do ch
s TDS/XGS ang tng t sau cuc khng khong Chu th gim xung t nm
2000.
*T l tr li (INT / XGS )
- Tng li phi tr hng nm/Kim ngch thu xut khu: Cn gi l t l dch v
li hay t l gia tng li phi tr so vi kim ngch xut khu. Mt quc gia phi thanh
ton li vi mc li sut c quy nh trong cam kt cho vay, thng thng li ny
c trch t thu nhp xut khu. Quc gia mc n trong qu kh th hin ti v tng
lai h s trch thu nhp t xut khu cng nhiu, hn ch khi lng ngoi t dnh cho
nhp khu. y l ch tiu tt nht nh gi n v khng ch cp n gnh nng
n m cn ch ra chi ph vay n, iu ny ngm hiu nh hiu qu s dng vn vay c
cao hn chi ph li vay hay khng.
* Tim nng tr li (INP/GNI )
- Li/GNI: Tng li phi tr so vi GNI, phn nh tim nng tr li ca nc i
vay. cc nc khu vc Chu , trong c Vit Nam, ch s ny rt thp, ch cha
n 1,5%, iu ny cho thy tnh kh quan trong vic tr n ca cc nc ny.
*T l % d tr ngoi hi so vi tng n (RES/EDT )
-Tng d tr ngoi hi / Tng n (%): Ch s ny th hin kh nng ca nc con
n c th dng d tr ngoi hi tr n nc ngoi.
-
http://svnckh.com.vn 18
Da vo cc ch s trn, cc t chc ti chnh quc t c th nh gi mc n
nn v kh nng ti tr cho cc nc thnh vin. Cc ch s ny cng l cn c cc
quc gia vay n tham kho, xc nh tnh trng n hoch nh chin lc vay n
cho quc gia.
1.1.3.2 Cc ch tiu nh gi c cu n nc ngoi
C cu n hm cha nhng thng tin quan trng v mc ri ro ca vic vay
n. Thng thng ri ro s cao khi t trng n ngn hn, t l n thng mi v t l
n song phng cao. Cc ch tiu nh gi c cu gm:
- N ngn hn / Tng n: Phn nh t trng cc khon n cn thanh ton trong
thi gian nh hn mt nm trong tng n. T l ny cng cao, p lc tr n cng ln.
- N u i / Tng n: T l ny cng cao, gnh nng n nc ngoi cng nh.
- N a phng / Tng n: Cc khon n a phng thng nhm mc ch h
tr, t mu cu v li nhun, do vic tng t trng n a phng trong tng n phn
nh tnh hnh n nc ngoi ca mt nc thay i theo chiu hng tt.
1.1.4 Cc nhn t nh hng n n vay, chi ph s dng n
R rng vic vay n nc ngoi c tm quan trng nht nh n s pht trin
ca cc quc gia ang pht trin. Tuy nhin mt yu t c tnh quyt nh n vic s
dng n c hiu qu hay khng chnh l chi ph s dng n.
Chi ph s dng l ci gi m mt quc gia phi tr cho vic s dng vn vay
Ci gi phi tr ny ngoi tin li phi tr nh k, quc gia cn phi tr chi ph mi
gii, chi ph pht hnh n (nu l pht hnh tri phiu), hoc nhng chi ph v hnh l
nhng rng buc ca quc gia cho vay (nu l n vay u i), thm vo l nhng
khon c th mt i do nhng quan chc Nh nc c tt tham .
-
http://svnckh.com.vn 19
Chi ph s dng n c th gia tng do nhng bin ng ca kinh t th gii cng
nh s thiu linh hot ca c quan iu hnh v m trong cc chnh sch ti chnh tin
t; bi v xt v vay n, thi gian l yu t quan trng dn n gia tng ri ro ca
khon vay , trong sut khong thi gian i vay c th xy ra nhng bin c c li
hoc bt li n cc khon vay, nht l n vay nc ngoi. Nhng yu t l ri ro
v t gi hi oi, li sut th trng, lm pht v nhng ri ro quc gia khc.
T gi hi oi
Trong m hnh u t tit kim, t gi hi oi gi vai tr quan trng trong vic
gii thch cc bin ng trong ti khon vng lai. Nu ngi ta d on c rng c
s st gi thc s ca ng ni t th cc h gia nh c th r nhau i mua hng nhp
khu c th d tr c lu, iu ny lm cho mc tit kim c th gim i. Cn nu
ng ni t tng gi tm thi c th lm nh gi sai lch v t sut sinh li thc ca
nh u t.
T gi hi oi thc t cn quyt nh c mc d tr vn mong mun bng cch
tc ng vo chi ph iu chnh, vic nh gi t gi qu cao khng ph hp vi t l
li sut, s c ngha nh mt tr cp u t. Do , nu c s gim gi thc t so vi
d tnh c th lm mc u t tng ln v ngc li.
i vi n vay nc ngoi, cc khon i vay thng c tnh bng ngoi t.
i vi cc quc gia vay n, thng cc nc chm pht trin, c ng tin yu, v th
ti thi im i vay, mc gi ca ng ni t thng cao hn ti thi im tr n. iu
ny gy nn mt li sut thc cao hn nhiu so vi li sut danh ngha. Vic u t
trong nc bng ni t sau khi chuyn sang ngoi t c th lm cho t sut sinh li
gim i rt nhiu. V th cc quc gia cn phi c mt chnh sch qun l t gi rt linh
hot v cn nhc k lng khi vay n di hn vi li sut cao. Thc hin mua bn
quyn chn bo him t gi cng l mt gii php tuy nhin nghip v ny ch thc
-
http://svnckh.com.vn 20
hin c trong ngn hn, do ch ph hp vi nhng khon vay thng mi cho
xut nhp khu.
Li sut th trng th gii
Li ca cc khon vay c xc nh da trn li sut ca th trng th gii
nh LIBOR, SIBOR i vi cc khon vay c li sut c nh, s thay i ca li
sut th trng s lm thay i li sut thc ca khon i vay, do ngi i vay s
gp lng tng trong phng n tr n ca mnh. Thng thng n vay quc t l nhng
hp ng vay vi li sut th ni, li sut vay bng la ca cc nc ang pht trin
gn cht vi li sut cho vay gia cc ngn hng London (LIBOR).
Lm pht
Lm pht l vn kh khn lun gp phi ti cc quc gia ang pht trin.
Mc lm pht ny thng cao hn lm pht ca cc nc ch n l cc quc gia
pht trin. Theo thuyt ngang gi li sut, lm pht trong nc cao hn so vi lm pht
nc ngoi th t gi hi oi s tng ln b li khon chnh lch , v nh phn
tch phn t gi hi oi, iu ny c th lm gia tng mc n vay thc t.
Ri ro quc gia
Ri ro quc gia l nhng bin c c th xy ra i vi quc gia nh chnh tr,
chin tranh, tnh hnh an ninh x hi iu ny c lng ha thng qua h s tn
nhim ca cc quc gia ny. Hin nay hu ht cc quc gia u thnh lp cho mnh mt
t chc xp hng ri ro doanh nghip v ri ro quc gia. Hai t chc ln nht v c
uy tn nht v vn ny trn th gii l Moodys v Standard & Poors. Thang im
xp hng tn nhim ca h c a ra nh sau:
-
http://svnckh.com.vn 21
Bng 2: Thang im xp hng tn nhim
Hng BB hay Ba va mang tnh cht u t va mang tnh cht u c v n
uyt kh nng v n nh B nhng kh nng thanh ton n gc v li thp, th hin tnh
bp bnh v ti chnh ca ch th vay n. Quc gia no c h s tn nhim cng cao
thmc li sut i hi ca ch n i vi quc gia cng thp v ngc li.
Hin nay h s tn nhim ca khu vc Chu vn cn kh thp ch mc trung
bnh tr xung cho thy mc ri ro ca chng ta kh cao.
1.2 Tng quan tnh hnh nghin cu v mi quan h gia n nc
ngoi v tng trng kinh t
Cc l thuyt kinh t cho rng mc vay n hp l cc nc ang pht trin s
kch thch tng trng kinh t. Cc quc gia giai on pht trin u vi dung lng
vn nh hn s c nhng c hi u t vi t sut hon vn cao hn so vi cc nn
kinh t pht trin. Cu hi t ra y l ti sao mc n tch ly cao qu mc hp l
li c th dn ti tng trng kinh t thp hn. S l gii tt nht c th xut pht t l
thuyt debt overhang. Krugman (1988) nh ngha debt overhang l tnh trng
trong s tin d kin chi tr n nc ngoi s gim dn khi dung lng n tng ln.
L thuyt debt overhang cho rng nu nh n trong tng lai vt qu kh nng tr
HNG U T HNG U C
Cht lng
cao Cht lng trung bnh
Cht lng
thp
Cht lng rt
thp
S&P AAA AA A BBB BB B CCC CC C D
Moodys Aaa Aa A Baa Ba B Caa Ca C D
-
http://svnckh.com.vn 22
n ca mt nc th cc chi ph d tnh chi tr cho cc khon n s km hm u t
trong nc v u t nc ngoi, t nh hng xu n tng trng. Cc nh u t
tim nng s lo s rng khi quc gia sn xut cng nhiu, h s b cc nc ch
n nh thu nng hn chi tr cho cc khon n nc ngoi, do cc nh u
t s kh c th b cc chi ph u t hin ti thu v sn lng cao hn trong tng
lai. L thuyt debt overhang cn i n mt kt qu rng hn, l mc n nc
ngoi qu cao s lm gim cc u i ca chnh ph cho cc hot ng ci t c cu v
ti kha do vic cng c tinh hnh ti kha quc gia c th lm tng p lc tr n cho
nc ngoi. Nhng bt li ny i vi cng cuc ci t ang l mi quan ngi ln
cc nc c thu nhp thp, ni m vic ci cch c cu l cn thit duy tr tc
tng trng kinh t.
Debt overhang cng ng thi km hm u t v tng trng do gy ra s
khng chc chn v cc quyt nh ca Chnh ph. Khi quy m n cng tng ln, kh
c th chc chc rng chnh ph s vin ti nhng chnh sch g gii quyt cc
khon n phi tr. Trn thc t, ngi ta cho rng rng chnh ph c th dng cc cng
c bp mo u t chi tr cho cc khon n (theo Agenor v Montiel 1996).
Lp lun ny c th c xem xt trong ng cong Laffer v n ( th 1), cho
thy rng tng n cng ln s i km vi kh nng tr n cng gim. Trn phn dc ln
ca ng cong, gi tr hin ti ca n cng tng s i cng vi kh nng tr n cng
tng ln.Trn phn dc xung ca ng cong, gi tr hin ti ca n cng tng li i
km vi kh nng tr n cng gim.
-
http://svnckh.com.vn 23
Hnh 2: ng cong Laffer v n
Mc d m hnh debt overhang khng trc tip phn tch nh hng ca n
nc ngoi n tng trng kinh t nhng li gi rng tng n ln s km hm tng
trng do gp phn gim u t. Do vy, mc n hp l, vay n tng ln s c tc
ng tch cc n tng trng. Ngoi ra, tng n tch ly ln s c th cn tr tng
trng. T , c th kt lun rng n v tng trng c mi lin h phi tuyn. Mc d
cc l thuyt debt overhang khng trc tip gii thch nh hng ca n n tng
trng nhng ta c th m rng v p dng ng cong Laffer v n m t ng
cong Laffer v nh hng ca n n tng trng. Do nh ng cong Laffer v n l
im m ti s tng ln trong tng n bt u to ra gnh nng cho u t, ci t
kinh t v cc hot ng khc, im ny c th lin quan n im m ti n bt u
nh hng ngc chiu n tng trng.
Cc nghin cu cng ch ra rng n nc ngoi s tc ng tch cc n tng
trng cho n mt ngng n nht nh, gi l threshold level. Tuy nhin, khi vt
qua ngng ny, n bt y tc ng ngc chiu n tng trng. Theo Cohen
(1993), mi quan h gia gi tr ca n v u t c th c m t tng t vi
ng cong Laffer: khi tng n tng cao hn mc threshold level, cc khon chi tr
Dung lng n
Debt
overhang
Kh nng tr n d kin
-
http://svnckh.com.vn 24
thc t cho n nc ngoi s gim nh trnh by trn. iu ny ngm rng s
tng ln trong gi tr ca n s lm cho s tin chi tr cho n tng ln cho n mc
threshold level, tc l pha bn tri ng cong Laffer. Ngc li, gi tr n tng
ln th s tin thc dng cho vic tr n ca quc gia gim i tng i. T ,
ngi ta d on mt ng cong Laffer m t mi quan h gia n nc ngoi v
tng trng kinh t.
Cc nghin cu cng ch ra chnh l mi lin h threshold effect gia
mc n nc ngoi v tng trng kinh t. C th, n nc ngoi c mi lin h hnh
ch U ngc vi tng trng kinh t ( th 2). Khi cc nc bt u vay n, cc
khon n ny c xu hng tc ng tch cc n tng trng (chuyn t mc n 0 n
im A trong th 2). Khi t l n tng ln qu im A, vic vay n gia tng s cn
tr tng trng mc d n ng gp dng trong tng trng. Do , im A c coi
l im biu din mc n ti a ha tng trng. Khi n tin n im B, n bt u
nh hng ngc chiu n tng trng, tnh hnh ca nn kinh t lc ny s ti t hn
trc khi nc vay n.
Hnh 3: Mi lin h threshold effect gia n v tng trng
ng gp ca n vo
tng trng sn lng
bnh qun u ngi
hng nm (%)
Gi tr hin ti ca t l n
trn xut khu (%)
A
B
-
http://svnckh.com.vn 25
Mt s nghin cu thc nghim tm ra cc bng chng ng h l thuyt debt
overhang. C khng t cc bi nghin cu s dng cc k thut kinh t lng
nh gi nh hng trc tip ca dung lng n n u t. Trong , dung lng n
c d on s gy ra c nhng nh hng trc tip (qua vic cn tr cc u i
tin hnh ci cch c cu) v gin tip (thng qua nh hng n u t). cc nc
c thu nhp trung bnh, Warner (1992) kt lun rng khng hong n khng nh hng
n u t, trong khi Greene v Vilanueva (1991), Serven v Solimano (1993),
Elbadawi, Ndulu v Ndungu (1997), Deshpande (1997) v Chowdhury (2001) li tm
ra cc bng chng chng ng h cho l thuyt debt overhang. Fosu (1999) trong bi
nghin cu cho 55 nc chu Phi cng chng minh s tn ti ca l thuyt debt
overhang.Tuy nhin, Hansen (2001) trong nghin cu mu gm 54 nc ang pht
trin (trong bao gm 14 nc ngho c dung lng n rt cao HIPC1), i n kt
qu l vic a thm mt s bin vo m hnh nh lm pht, m ca, tnh trng
ngn sch th li loi b tc ng ngc chiu ca n nc ngoi n tng trng kinh
t. Tng t, Savvides (1992) tm ra rng t l n trn GNP khng c nh hng no
c ngha thng k n tng trng. Djikstra v Hermes (2001) tm lc mt s
nghin cu v l thuyt debt overhang v kt lun rng cc bng chng thc nghim
v vn ny l cha nht qun. Hn na, cng c mt s nghin cu tm ra t l n
trn GNP m ti bt u xut hin vn debt overhang.
Mt nghin cu gn y li tm ra cc kt qu cho thy mi quan h phi tuyn
dng ng cong Laffer nh mi lin h threshold level gia dung lng n nc
ngoi v tng trng. S dng b d liu cho 93 nc ang pht trin trong giai on
1969-1998, Pattillo (2002) chng minh rng nh hng ca n nc ngoi tc ng
ngc chiu n tng trng GDP bnh qun u ngi ti t l gi tr hin ti ca n
trn xut khu l 160-170% v trn GDP l 35-40%.
1 HIPC: Highly Indebted Poor Country
-
http://svnckh.com.vn 26
Dung lng n ln c th nh hng ngc chiu n tng trng do tc ng
xu n tch ly vn sn xut v tng trng nng sut cc nhn t tng hp. Trong
mt nghin cu gn y, Pattillo (2003) p dng m hnh tng trng cho 61 nc
ang pht trin chu Phi, chu , chu M Latinh v Trung ng trong giai on
1969-1998. Kt qu cho thy khi n tng gp i th s lm gim 1% tng trng vn
sn xut bnh qun u ngi v tng trng nng sut cc nhn t tng hp. Thm
vo , mi trng chnh sch ca Chnh ph cng nh hng n mi quan h gia
n v tng trng.
N phi tr (khc vi tng dung lng n) c th lm suy gim u t t nhn v
thay i c cu chi tiu cng. N phi tr cao hn c th lm tng cc khon chi tiu
ca Chnh ph, gy ra thm ht ngn sch, gim tit kim cng v do s lm tng li
sut hoc ct gim cc khon tn dng cho u t t nhn, cui cng s tc ng xu
n tng trng kinh t. N phi tr cao cng c th c nh hng khng tt n c
cu chi tiu cng thng qua km hm cc ngun lc dnh cho c s h tng v vn
nhn lc, t cng cn tr tng trng kinh t. Tm li, theo quan im ca mt s t
chc phi chnh ph (NGOs), n phi tr cao l mt trong nhng tr ngi ln nht trong
vic p ng cc nhu cu c bn ca ngi dn cc nc ang pht trin.
Mt vi nghin cu thc nghim i vo nh gi nh hng ca n phi tr ti
u t t nhn hoc ti kt cu chi tiu cng. Greene v Villanueva (1991) kt lun n
phi tr lm gim u t t nhn, trong khi Serieux v Samy (2001) li tm ra mt mi
lin h tng t gia n phi tr v tng u t. i vi mu nghin cu gm nhiu
nc ang pht trin, bao gm c cc nc HIPC, Savvides (1992) chng t rng n
phi tr khin cho chi tiu u t cng suy gim. S dng d liu gm 24 nc HIPC
chu Phi, Stephens (2001) i ti kt lun: n phi tr tng 1$ s dn ti: (a) chi tiu
cho gio dc gim 0.33$, (b) chi tr lng cho chnh ph gim 0.14-0.23$, v (c) chi
tiu cho y t tng 0.12-0.13$. Do vy. cc kt qu ny ch ra rng n phi tr tng ln
cha chc lm gim vn nhn lc (trong trng hp ny l chi tiu cho y t).
-
http://svnckh.com.vn 27
Di y l bng tng hp mt s nghin cu ni bt gn y v mi quan h
gia n nc ngoi v tng trng kinh t:
Bng 3: Mt s nghin cu gn y v mi quan h gia n nc ngoi v tng
trng kinh t
Nm Tc gi v m hnh Thi gian v nm
gc Kt qu
1989 Bauerfreund,
Computable General
Equilibrium Model
Nm gc l 1985,
Turkey
Tr n nc ngoi lm gim mc u
t Th Nh K trong nm 1985
1990 Geiger, OLS, A
Distributional Lag
Model
1974-1986, 9 nc
Nam M
C mi quan h ngc chiu gia
gnh nng n v tng trng kinh t
1992 Warner, OLS Method 1960-1981 v
1982-1989, 13
nc ang pht
trin
N nc ngoi khng lm gim u t
1992 Savvides , OLS
Method
1980- 1986, 43
nc l con n ln
Debt overhang v s suy gim ca
dng vn nc ngoi vo nh
hng ng chiu n t l u t.
1993 Afxentiou, Granger
Causality Tests
1971-1988, 20
nc ang pht
trin c thu nhp
trung bnh
C mi quan h ngc chiu gia vay
n v tng trng GDP
1993 Cohen, OLS Method 1965-1987, 81
nc ang pht
trin
N nc ngoi khng nh hng n
tc tng GNP
1993
Cunnigham, Pooled,
Cross Sectional and
Time Series
1971-1979,
v 1980-1987
16 nc l con n
ln
C mi quan h ngc chiu gia tng
trng kinh t v gnh nng vay n
trong giai on 1971-1979
-
http://svnckh.com.vn 28
1994 Chowdhury,
Causality Tests, Time
Series
Analysis
1970-1988,
8 nc ang pht
trin
N nc ngoi khng nh hng n
tc tng GNP
1994
Rockerbie, OLS
Method, Nested and
Non-Nested Tests
1965-1990,
13 nc ang pht
trin
Vic chi tr cho cc khon n nc
ngoi nh hng ngc chiu n tng
trng kinh t.
1994 Sawada, OLS
Method, Time Series
1955-1990, cc
nc HIPC
Cc nc HIPC gp phi vn debt
overhang
1995 Smyth and Hsing,
OLS Method.
Mu s liu ca
Hoa K, 1960-
1981
Trong sut nhng nm 1980 v u
nhng nm 1990, vic chi tr cho cc
khon n quc gia kch thch tng
trng kinh t, song trong nm 1986
v 1993, t l n c d bo l tc
ng xu n tng trng.
1996 Afxentiou and
Serletis, OLS Method
1970-1990,
55 nc ang pht
trin
Vi giai on 1970-1980, n nc
ngoi khng nh hng ngc chiu
n tng trng kinh t, vi giai on
1980-1990 mi quan h ny l ngc
chiu v vi giai on 1970-1990, nh
hng ca vn debt overhang
1996(a)
Afxentiou and
Serletis, Granger
Causality, OLS
1970-1980,
55 nc ang pht
trin
Khng c mi lin h nhn qu gia
n v thu nhp
1996 Amoateng and
Amoako-Adu,
Granger Causality
Tests
1971-1982 v
1983-
1990, 35 nc
ang pht trin
Tng trng GDP v chi tr cho n
nc ngoi c mi lin h thun chiu
1996 Fosu, OLS Method 1970-1986,
Cc nc Sub-
Saharan
Vn debt overhang khng quan
bng tc ng trc tip ca gi thuyt
n. iu ny tc l cc khon chi tr
cho n nc ngoi lm gim tng
trng sn lng do trc tip gim
-
http://svnckh.com.vn 29
nng sut
1997
Deshpande, OLS
Estimation for Panel
Data
1971-1991,
13 nc ang l
con n ln
N nc ngoi v u t c mi lin
h ngc chiu
1999 Fosu, OLS
Estimation
1980-1990, 35
nc Sub-Saharan
N qu ngng tc ng ngc chiu
n tng trng kinh t
2002 Karagol, Causality 1965-2001, Turkey Chi tr cho n nc ngoi lin h
ngc chiu n tng trng kinh t
trong di hn
Tm li, da trn cc nghin cu thc nghim hin nay, chng ta cha th i n
mt kt lun thng nht v mi quan h gia tng n nc ngoi v n phi tr vi
tng trng kinh t, c bit l cc nc c thu nhp thp. Vic chng minh n nc
ngoi c nh hng hay khng ti tng trng kinh t v nu c nh hng th nh
hng ngc chiu hay thun chiu vn cn l mt cu hi ln v i hi cc
nghin cu su hn. Cc ti liu nghin cu cng cho thy rng tc ng ca n nc
ngoi n tng trng kinh t l khc nhau tng quc gia. Da vo cc kt qu tm
c, chng ta cng khng th khi qut ha mt mi lin h gia hai bin s kinh t
trn. Do , khi hoch nh cc chnh sch khc phc gnh nng vay n nc ngoi v
kch thch tng trng kinh t, chng ta cn phi nghin cu mi lin h ny trong
trng hp tng quc gia ring bit.
-
http://svnckh.com.vn 30
CHNG II: THC TRNG VN N NOC NGOI V PHN
TCH MI QUAN H NH LNG GIA N NC NGOI V
TNG TRNG KINH T CA VIT NAM
2.1 Thc trng tnh hnh vay n nc ngoi ca Vit Nam trong
giai on 1986-2009:
Vit Nam l mt nc c nn kinh t nng nghip ngho nn lc hu li phi
gnh chu nhng hu qu nng n ca cuc chin tranh chng quc trng k nn
c th ni tim lc v vn, cng ngh, con ngi cng nh v th ca Vit Nam trn
trng quc t l tng i thp. Nm 1986 nh mt du mc quan trng i vi
nn kinh t Vit Nam, nc ta t mt nc c nn kinh t k hoch ha tp trung quan
liu bao cp chnh thc chuyn sang nn kinh t th trng. T n nay, ng v
Nh nc khng ngng xy dng v hon thin chnh sch, nn tng php l v c
s h tng phc v cho s pht trin chung ca c t nc. Tuy nhin, c th thc
hin thnh cng cng cuc i mi pht trin t nc th vn l mt yu t v cng
quan trng m chng ta cn thiu. Chnh ph Vit Nam phi i vay cc c nhn, t
chc trong nc cng nh quc t b p li khon thiu ht trn. Trong , phn
ln l cc khon vay n nc ngoi.
nh gi v thc trng n nc ngoi ca Vit Nam, chng ta c th xem xt
da trn cc phng din: Quy m, c cu v cc ch s v kh nng tr n.
2.1.1 Quy m:
Tng d n nuc ngoi v tng sn phm quc ni
-
http://svnckh.com.vn 31
Biu 1: Tng n, n phi tr, GDP, tng trng
Ngun : Key Indicators ADB, Tng cc thng k
Trong nhng nm u thp nin 90, Vit Nam l mt nc n ln, tng n cao
hn nhiu ln so vi tng sn phm quc ni. Tng n nm 1990 l 23,27 t USD
trong khi tng sn phm quc ni ch l 6,4 t USD cho thy s khng hong v kh
nng thanh ton n ca Vit Nam. T nm 1997, tng n ca Vit Nam c ci thin
do m phn thnh cng vi cc ch n thnh vin ca cu lc b Paris, gim n
745 trin USD (tng ng 60% s n); cu lc b London, gim c 572 triu
USD (tng ng) 53% s n. c bit, sau tm vng m phn t nm 1994-2000,
Vit Nam v Lin Bang Nga k kt hip nh x l n tng th ca Vit Nam vi
Lin X, c th gim 85% tng n c, tng ng 9,3 t USD. Hip nh ny a
mc n tn ng ca nm 1999 l 23, 260 t USD, gim xung cn 12,787 t USD
vo nm 2000. Cng thm vo , nn kinh t Vit Nam lun tng trng mc cao
v n nh trong thp nin 1990 nn n nm 2000, tng n ch bng khong 1/3 so vi
0.0
2.0
4.0
6.0
8.0
10.0
12.0
0
10000
20000
30000
40000
50000
60000
70000
80000
90000
100000% Mn USD
Tng d n nc ngoi, n nc ngoi phi tr hng nm, GDP, t l tng trng GDP
GDP Tng d n nc ngoi
N nc ngoi phi tr hng nm T l tng trng GDP
-
http://svnckh.com.vn 32
tng sn phm quc ni. Theo nh gi ca cc chuyn gia th n ca Vit Nam hin
nay cha phi l nhiu nu so vi mt s nc trong khu vc Chu nh Trung Quc,
Indonesia, Thi Lan.
Cng vi s tng trng kh quan ca nn kinh t, Vit Nam cng nhn c s
tn nhim ca cng ng quc t. Vit Nam lin tc nhn c nhng khon vay u
i h tr pht trin m ni bt l nhng khon ODA n t Nht Bn, WB v ADB.
Do , tng n nc ngoi ca Vit Nam ang c xu hng lin tc tng trong nhng
nm gn y. n nm 2009, theo c tnh ca b ti chnh th n nc ngoi ca Vit
Nam vo khong 27 t USD bng xp x 30% GDP.
N phi tr hng nm v gi tr xut khu
Biu 2: Total debt, debt service and total export
Ngun:Key indicator Asia Development Bank 2009, EIU Vietnam country report 2010
Gi tr xut khu l ngun thu ngoi t xut khu th hin cho kh nng tr n ca
mt quc gia. Thc hin chnh sch m ca, hi nhp vi kinh t ca khu vc v th
0
10000
20000
30000
40000
50000
60000
70000
Tng d n nc ngoi, n phi tr hng nm, xut khu
Xut khu Tng d n nc ngoi N nc ngoi phi tr hng nm
-
http://svnckh.com.vn 33
gii, VN l mt trong nhng nc c m ca thng mi ln nht th gii (t l gi
tr xut nhp khu/GDP l 150%). Tng gi tr xut khu ca VN tng 24 ln t 2,4
t USD nm 1990 ln 57 t USD nm 2009 v hn gp i tng s n hin hu. Mc
d VN c mc tng n ln nhng n phi tr hng nm bao gm tr n gc v tr li
li kh thp do phn ln cc khon n l nhng khon vin tr khng hon li hoc vay
u i vi li sut thp. Gi tr xut khu cao hn gp nhiu ln so vi s n phi tr
hng nm cho thy tnh thanh khon trong kh nng thanh ton n nc ngoi.
Tuy nhin, nu so vi qui m ca nn kinh t, mc d tr ngoi t cn qu t th
tng mc n nc ngoi ca Vit Nam khng phi l nh. Hn na n nc ngoi
cng tch t mt khi lng ng k n n hn phi tr hng nm, nm 2003 chng
ta phi tr c gc v li l 1.630 triu USD v tng ln 1.952 triu USD vo nm 2006,
trong khi kh nng thanh ton n ca nn kinh t ni chung v ca ngn sch N h
nc ni ring l rt kh khn.
2.1.2 C cu:
Nhn chung, c cu d n nc ngoi ca Vit Nam phn theo nhm ngi i
vay tng i n nh qua cc nm. Tuy nhin, c cu n nc ngoi ca Vit Nam
cha hp l. Phn ln cc khon vay l ca chnh ph v c chnh ph bo lnh, cn
n t nhn ch bng khong xp x 20% trong tng d n nc ngoi ca Vit Nam.
iu ny to p lc cho chnh ph phi to ngun tr n. Mt khc cc khon vay
trong nhng nm 90 sp n hn, thi gian n hn cho nhng khon vay trc s
dn kt thc ngha v n tng ln s gy nhng kh khn cho cng tc tr n.
-
http://svnckh.com.vn 34
Biu 3: C cu d n nc ngoi ca Vit Nam phn theo nhm ngi i vay
Ngun: IMF, Bn tin n nc ngoi B ti chnh
C cu d n nc ngoi ca chnh ph phn theo loi iu kin tn dng:
N nc ngoi ca Chnh ph v c chnh ph bo lnh ch yu c thc
hin di 3 hnh thc :
- N ODA (phn cho vay u i trong khon h tr pht trin chnh thc ODA)
- Vay thng mi qua cc hp ng vay song phng hay a phng.
- Pht hnh tri phiu quc t.
Trong , n ODA, chim ti 70% trong c cu d n ca chnh ph Vit Nam.
Biu 4: C cu d n nc ngoi ca chnh ph v c chnh ph bo lnh
phn theo loi iu kin tn dng tnh n 30/6/2009
Ngun: Bn tin n nc ngoi s 4 B ti chnh
0
5000
10000
15000
20000
25000
2003 2004 2005 2006
C cu d n nc ngoi phn theo nhm ngi i vay
N t nhn
N c chnh ph bo lnh
N chnh ph
73%
5%
22%
C cu d n nc ngoi ca chnh ph v c chnh ph bo lnh phn theo loi iu kin tn dng tnh n 30/06/2009
Vay ODA
Vay u i
Vay thng mi
-
http://svnckh.com.vn 35
Tng quan v n ODA ti VN
Trong tng s vn ODA cam kt m chng ta nhn c giai on 1993 - 2007,
khong 15 - 20% l vin tr khng hon li, cn phn ln l vn cho vay u i i vi
Chnh ph. Ngun vn ODA huy ng c s dng b sung cho u t pht trin
kinh t - x hi, chim khong 12% tng u t ton x hi, bng 28% tng vn u t
t NSNN.
Biu 5: Cam kt k kt gii ngn vn ODA
Ngun: Asia Development Bank 2007
Mc cam kt ODA hng nm u tng, nm sau cao hn nm trc. Trong thi k
1993 - 2007, tng gi tr ODA cam kt t 40,751 t USD. iu ny th hin s ng h
mnh m ca cng ng quc t i vi qu trnh pht trin kinh t ca Vit Nam. Tuy
nhin, t l gii ngn cn kh thp trung bnh ch bng 60% vn cam kt v bng
khong 80% vn k kt. T l vn k kt thp hn vn cam kt cng cho thy VN cn
phi n lc hn na nhn c s tin tng ca cc nh ti tr vo cc d n pht
trin ca VN. T l gii ngn thp cn th hin kh nng hp th yu km ca th ch
i vi s quan tm ca cng ng th gii.
-
http://svnckh.com.vn 36
Trong s 51 nh ti tr thng xuyn cho Vit Nam, c 28 nh ti tr song
phng v 23 nh ti tr a phng, c 3 nh ti tr cung cp ch yu l Nht Bn,
WB v ADB, chim khong 80% tng gi tr ODA k kt.
Biu 6: 10 nh ti tr hng u cho VN 1990 2005
Ngun: Planning and Investment Ministry
L nn kinh t ln th 2 th gii v cng l nc c chnh sch h tr tch cc
vn ODA cho cc nc ang pht trin, Nht Bn hin l nh ti tr ln nht ca Vit
Nam, vi gn 5 t USD cao hn hn nhng nh ti tr khc. Do c li th v cng
ngh v k thut xy dng h tng nn vn ODA t Nht Bn ch yu l dnh cho xy
dng h tng giao thng vi iu kin km theo thng l cc cng ty ca Nht Bn
thit k, thi cng v gim st. Trong khi , Ngn hng Th gii (WB) v Ngn hng
Pht trin chu (ABD) thng ti tr vn cho cc chng trnh xa i gim ngho,
nng nghip v pht trin nng thn, nng cao nng lc qun l nh nc v xy dng
h thng php l. i hi ca nh ti tr ny thng i km vi cc yu cu v ci
cch hnh chnh v c ch qun l kinh t. Vn ODA t ba nh ti tr ln nht ny
ch yu l vay u i, t l vin tr khng hon li rt thp.
-
http://svnckh.com.vn 37
Ngc li, vn vin tr t cc quc gia pht trin chu u mc d thp hn kh
nhiu so vi ba nh ti tr trn nhng ch yu l vin tr khng hon li, tp trung
cc lnh vc nh gio dc (France), nc sch (Denmark), mi trng (Sweden).
i vi nc tip nhn, ODA c xem nh mt ngun lc thc s nu n c
kt hp hiu qu vi cc ngun lc trong nc khc t c mc tiu quc gia
trong tng thi k nht nh. T nhng tc ng ca ngun vn ny trong thi gian
qua, c th khng nh ODA Vit Nam tr thnh mt ngun vn tht s v hiu
qu trong tin trnh i mi. Tuy nhin, bn cnh nhng thnh cng trong thu ht v s
dng vn ODA, cn tn ti nhiu vn m Vit Nam cn phi gii quyt s dng
ngun vn ny c hiu qu hn trong tng lai.
Tng quan v vay thng mi
Bo lnh Chnh ph i vi cc khon vay nc ngoi ca cc doanh nghip v
t chc tn dng
Bo lnh Chnh ph i vi cc doanh nghip v cc t chc tn dng khi vay
nc ngoi c thc hin nhm mc ch h tr vn cho cc doanh nghip pht trin
hot ng sn xut kinh doanh trong khi ngun lc c gii hn. Cc doanh nghip vay
n c bo lnh bao gm cc doanh nghip u t trc tip t nc ngoi (doanh nghip
FDI) v cc doanh nghip Nh nc c quy m ln trong cc ngnh Bu chnh vin
thng, du kh, in lc, xi mng, hng khng v dt. Tnh n ht 30/6/2009, tng s
vay nc ngoi ca cc doanh nghip c Chnh ph bo lnh l 3,68 t USD.2
Trong c cu n vay c bo lnh, n ngn hn chim t trng rt nh (khong
4,8%), ch yu l n trung v di hn. Nhn chung n c bo lnh p ng c yu
cu cho qu trnh u t trung v di hn. Cho n thi im hin nay, hu nh cc d
n vay n nc ngoi c bo lnh u trong qu trnh xy dng hoc mi a vo s
dng nn cha pht sinh n qu hn.
2 Ngun: Bn tin n nc ngoi B ti chnh
-
http://svnckh.com.vn 38
Vay v tr n nc ngoi ca cc tnh, thnh ph trc thuc Trung ng
Bn cnh khon n vay trc tip ca chnh quyn trung ng, cc tnh, thnh ph
trc thuc trung ng khi mun gia tng ngun vn u t pht trin kinh t cng tin
hnh hot ng vay n di 2 hnh thc, pht hnh tri phiu chnh quyn a phng
v vay nc ngoi. Theo quy nh, chnh quyn a phng khng c trc tip tin
hnh vay n nc ngoi m phi thng qua chnh ph nn trn thc t, vn vay nc
ngoi ca cc a phng ch yu l vn ODA do chnh ph cho vay li hoc phn th
hng t cc d n u t trc tip v gin tip ca cc c quan trung ng thc hin
trn a bn.
Biu 7: Vn vay nc ngoi ca cc a phng (n v : %)
Ngun: Bo co ca B K hoch v u t
Nhn biu 5, ta thy vn vay ca chnh quyn a phng ch yu l khu vc
ng bng Bc B (34,4%). iu ny cng ph hp vi quy hoch pht trin vng,
min trn a bn c nc v khu vc ny c tim nng kinh t rt ln nhng khai thc
cha hiu qu.
7
34.4
7.6 18.1
6.2
8
18.7
Vn vay ca cc a phng
Vng ni pha Bc
Vng ng bng Bc B (k c H Ni)
Bc Trung B
Duyn hi Min Trung
Ty Nguyn
ng bng sng Cu Long
ng Nam B (k c TP.HCM)
-
http://svnckh.com.vn 39
Tng quan v pht hnh tri phiu quc t
Sau mt giai on chun b, ngy 27/10/2005, Chnh ph chnh thc pht hnh
tri phiu trn th trng chng khon New York vi tng s vn huy ng c l
750 triu USD, li sut 7,125%/nm, thi hn 10 nm.3 t pht hnh tri phiu Chnh
ph ln u tin ra th trng vn quc t gip Vit Nam a dng ha ngun huy
ng vn, thit lp mt thang chun gip cho cc doanh nghip v a phng
huy ng vn sau ny.
Tri phiu quc t ca Chnh ph thu ht c s quan tm rt ln ca cc nh
u t nc ngoi trn khp th gii. Trong s 255 nh u t mua tri phiu c 51%
l cc qu u t ti chnh, ngn hng 25%, cc cng ty bo him 17% v 7% l cc t
chc u t khc. S tri phiu ny c pht hnh rng ri chu (nm gi 38%),
Chu u (32%) v M (30%). Ton b s tin huy ng c giao cho Tng Cng ty
Cng nghip Tu Thy Vit Nam (Vinashin) s dng u t pht trin sn xut kinh
doanh.
Vic pht hnh tri phiu quc t c th thc hin qua 3 hnh thc: Chnh ph
Vit Nam pht hnh v cho vay li; Chnh ph bo lnh cho doanh nghip pht hnh
tri phiu doanh nghip; Doanh nghip t trc tip pht hnh m chnh ph khng phi
bo lnh. Tuy nhin, cc tp on ln ca Vit Nam c k vng vn cha hi
iu kin pht hnh tri phiu quc t. Mi nht, vo ngy 26/1/2010, chnh ph
Vit Nam pht hnh 1 t USD tri phiu trn th trng quc t vi thi hn 10 nm
v li tc 6,95%.4 y cng l ln th ba Chnh ph vay tin cc doanh nghip nh
nc vay li sau 2 t pht hnh vo nm 2005 v 2007.
3 Ngun: http://www.mof.gov.vn/Default.aspx?tabid=6083&ItemID=28290
4 Ngun: http://dddn.com.vn/201002010139232cat109/phat-hanh-trai-phieu-chinh-phu-tren-thi-truong-quoc-te-
va-van-de-lien-quan.htm
http://www.mof.gov.vn/Default.aspx?tabid=6083&ItemID=28290http://dddn.com.vn/201002010139232cat109/phat-hanh-trai-phieu-chinh-phu-tren-thi-truong-quoc-te-va-van-de-lien-quan.htmhttp://dddn.com.vn/201002010139232cat109/phat-hanh-trai-phieu-chinh-phu-tren-thi-truong-quoc-te-va-van-de-lien-quan.htm
-
http://svnckh.com.vn 40
D n nc ngoi ca chnh ph phn theo loi ch n v loi tin :
Biu 8: D n nc ngoi ca chnh ph phn theo ch n v theo loi tin
Ngun: Bn tin n nc ngoi s 4 B ti chnh
C cu v n ngn hn v di hn
C cu v t l n ngn hn v di hn cho thy kh nng n nh ca dng vn
vay n nc ngoi. T l vay ngn hn cng cao th dng vn cng d i chiu v gy
bt n cho nn kinh t.
Biu di y cho thy tuy c mc vay n nhiu nhng c cu n nc ngoi
ca VN ch yu l n di hn. T l n di hn trn tng n lun mc trn di 90%
trong khi n ngn hn trn tng n thng mc di 10%, thi im cao nht cng
mc 14% nm 1996. Cuc khng hong ti chnh Chu nm 1997 khin nhiu nc
ri vo khng hong do cc dng vn chy ra nht l nhng nc vay n ngn hn cao
nh Thi Lan, nhng VN li khng b nh hng trc tip mt phn cng v t l vay
ngn hn thp.
48%
37%
4% 10%
1%
D n nc ngoi ca chnh ph v c chnh ph bo lnh phn theo nhm ngi cho vay v loi ch n
tnh n 30/06/2009
Song phng a phng
Ngi nm gi tri phiu Ngn hng thng mi
Cc ch n t nhn khc
40%
16% 12%
28%
4%
D n nc ngoi ca chnh ph phn theo loi tin tnh n
30/6/2009
JPY USD EUR SDR Khc
-
http://svnckh.com.vn 41
Biu 9: T l n vay ngn hn v di hn ca Vit Nam
Ngun: Asia Development Bank, 2009
2.1.3 Cc ch s nh gi kh nng tr n ca Vit Nam
Bng 4:Mt s ch tiu nh gi kh nng tr n nc ngoi ca Vit Nam
Nm 2004 2005 2006 2007 2008
Tng n nc ngoi/ GDP(%) 37.2 32.2 31.4 32.5 29.8
Tng n nc ngoi khu vc cng/ GDP (%) 29.9 27.8 26.7 28.2 25.1
N phi tr hng nm/ Xut khu (%) 5.5 4.8 4 3.9 3.3
N phi tr hng nm ca chnh ph/ Tng
thu ngn sch nh nc (%) 4.9 4.1 3.7 3.6 3.5
D tr ngoi hi/ N ngn hn (%) 1,943 4,075 6,380 10,177 2,808
Ngha v n d phng ca chnh ph/ thu
ngn sch nh nc (%) 5.3 5.2 4.5 4.6 4.7
Ngun: Bn tin n nc ngoi s 4 - B ti chnh
0
50
100
150
200
250
300
350
400
450
Evolution of external debt in Vietnam, 19902006 (Per cent of GNI)
Total long-term debt percent of GNI Short-term debt percent of GNI
-
http://svnckh.com.vn 42
Cc ch s v n cho thy mt h s an ton cao i vi tnh trng n ca VN.
Ch s v tng n trn tng thu nhp quc dn (38%) vo mc trung bnh v gim t
nm 2000 ti 2005, nhng li ang c xu hng tng tr li trong nhng nm gn y.
Ngoi ra, hu ht cc ch s khc u di mc c th gy ra khng hong v n
hoc tnh thiu thanh khon tr n.
Theo nh gi ca WB n nc ngoi ca Vit Nam hin nay c nh gi l n
nh, gnh nng v n v ngha v tr n nc ngoi cha ngng nguy him, tnh
trng n nc ngoi vn ang trong tm kim sot. Song chng ta khng th ch
quan, m n lc phi thn trng hn trong vay n nc ngoi. D s d n vay
thm hng nm ca Vit Nam c gim nhng ch l do cc ch n xa v gim n
ch khng phi ta s dng ngun lc ca mnh tr n. Thm vo l n vay thm
tng ln nhanh chng to ra nhng nguy c vay n ngy cng cao trong khi tc tng
trng li khng tng xng vi tc gia tng ca n. iu ny c th dn n v n
v mt ch quyn quc gia. Lc , s nh hng n mi trng u t, hn ch
lung vn nc ngoi chy vo trong nc. Vn thm ht NSNN v mt cn i
gia tit kim v u t c l l nhn t ch yu lm n vay thm ca Vit Nam hng
nm tng ln nhanh chng. Ngoi ra cn phi k n tc tng trng, t gi hi
oi, li sut, lm pht cng nh hng n tnh hnh vay n.
Theo d bo ca cc t chc kinh t nh WB, IMF, EIU, nhm mc tiu duy tr
tc tng trng cho nn, kinh t n khu vc cng ca Vit Nam s gia tng nhanh
chng trong thi gian ti, trong phi k ti s gia tng ca n nc ngoi. Tuy
nhin, hin c rt nhiu mu thun trong nhng nh gi, d bo v xu hng gia tng
cng nh kh nng tr n ca nn kinh t Vit Nam. Trong bo co phn tch kh nng
chu ng n ca nn kinh t Vit Nam nm 2007 ca World Bank v IMF c
nhng nhn nh kh lc quan v vn n nc ngoi ca Vit Nam nh sau:
-
http://svnckh.com.vn 43
Bng 5: D bo mt s ch tiu n nc ngoi ca Vit Nam ca IMF v WB
Nm 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2017 2027
NPV of debt-to-GDP ratio 18 19 18 17 17 17 17 12
NPV of debt-to-exports ratio 24 24 22 21 20 20 18 14
NPV of debt-to-revenue ratio 73 74 72 70 72 74 72 50
Debt service-to-exports ratio 3 4 4 4 4 4 4 4
Debt service-to-revenue ratio 10 11 11 12 13 14 15 13
Ngun: Bo co phn tch kh nng chu ng n ca nn kinh t Vit Nam nm 2007
ca World Bank v IMF
Trong thi gian gn y, hu ht cc t chc u nhn nh n cng ca Vit
Nam s vt ngng chun v mc an ton ca WB l 50% trc nm 2015, trong
n nc ngoi s tim cn con s 50%. c bit, trong World Factbook, CIA khng
nh t l n nc ngoi ca VN nm 2009 ln ti con s 52% so vi GDP. Trong
bo co mi y ca mnh vo thng 2 nm 2010, t chc EIU d bo n cng ca
Vit Nam s vo khong 54.2% vo nm 2010 v n nc ngoi l 33,3% vo nm
2010.
Bng 6: D bo mt s ch tiu n nuc ngoi ca Vit Nam ca EIU
Nm 2008b 2009b 2010c 2011c 2012 c 2013c 2014c
Total external debt (US$ bn) 25.9 26.6 33.3 37.5 41.7 44.4 47.2
Total external debt (% of
GDP) 28.8 28.7 33.5 33.9 34.0 32.9 31.8
Debt/exports ratio (%) 33.4 38.5 42.0 41.8 40.4 37.4 34.4
Debt-service ratio, paid (%) 1.6 1.6 1.5 1.6 1.6 1.6 1.5
a Actual. b Economist Intelligence Unit estimates. c Economist Intelligence Unit forecasts.
-
http://svnckh.com.vn 44
Thm vo , hin nay, chnh ph ang cn nhc xy dng ng st cao tc Bc
Nam vi tng vn u t vo khong 60 t USD (bng 2/3 GDP nm 2009), trong
xc nh phn ln vn u t l khon vay n nc ngoi. Nh vy, cha cn bit hiu
qu ca d n t c ti mc no th nu d n trn c thng qua, chc chn t l
n nc ngoi ca Vit Nam s vt xa ngng an ton ca WB quy nh, Vit Nam
s tr thnh mt con n ln v nguy c v n nu d n khng thnh cng l rt cao.
Tnh trng vay n qu mc s nh hng nghim trng n nn kinh t v m.
l gy tn tht v tnh hiu qu ca vic nh thu: vay n nhiu to p lc buc nh
nc phi tng thu tr n vay v iu ny s cng lm bp mo kinh t v m, nh
hng n thu ht vn nc ngoi.
2.1.4 Nhng nguy c lm gia tng n nc ngoi ca Vit Nam
Mc d mi ch s nh gi v n nc ngoi ca Vit Nam ang nm trong gii
hn an ton theo chun mc ca WB v khng ng lo ngi, nhng thc t, n nc
ngoi ca Vit Nam gim l do c gim n ch khng phi ni lc tr n. Liu nu
khng c vic c min gim n , Vit Nam c v n hay khng? Chc chn
khng t ngi c cu tr li l c. Do nu chng ta khng nhn li v ghi khc vn
hi c mt khng ai ca giai on bt u chuyn i th chng ta s gp rt nhiu
kh khn trong chi tr. Hin nay n nc ngoi vn ngy cng tng, thm vo cc
nguy c lm gia tng n vn lun tim n, trong khi tc tng trng kinh t li
khng tng xng vi tc gia tng n, iu ny d dn ti gia tng ri ro ti chnh.
2.1.4.1 Nguy c vay thm hng nm do mt cn i trong tit kim - u t v
thm ht ngn sch
- Mt cn i gia tit kim v u t:
Trong nhng nm gn y, mc gia tng tit kim ni a Vit Nam thp hn
mc gia tng u t gy ra s mt cn i gia tit kim v u t, sau khi t mc
-
http://svnckh.com.vn 45
thng d vo 2000, 2001 th nhng nm tip theo cn cn tit kim - u t lin tc b
thm ht.
Bng 7: T l tit kim u t so vi GDP
Nm 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
- Tng tit kim (% GDP) 31,7 33,2 32 30,4 31,1 30,1 31 31,3
- Tng u t (% GDP) 29,6 31,2 33,2 35,1 35,5 34,6 34,5 34,7
- Cn cn tit kim v u
t (% GDP) 2,1 2 -1,2 -4,7 -4,4 -4,5 -3,5 -3,4
Ngun: IMF
Theo mc tiu m chnh ph a ra trong giai on 2001 2010 l phn u t
tc tng trng kinh t trung bnh trn 7%/nm th t l nhu cu v vn cho pht
trin phi t khong t 31 - 32% GDP. Tng mc u t ton x hi khong 135 t-
140 t USD, t l vn trong nc chim khong 2/3 tng vn u t, tc c th p
ng khong 98 - 100 t USD. Nh vy ngun vn nc ngoi cn huy ng b sung
cho u t pht trin t 45 - 50 t USD, trong ngun vn FDI d kin khong 25 t
USD, phn cn li phi huy ng vn vay n v vin tr nc ngoi khong 20 - 25 t
USD. Do tng t l tit kim ni a l rt cn thit nhm gim bt gnh nng n
nc ngoi.
- Thm ht ngn sch
Khi gia nhp WTO, ngun thu t thu nhp khu ca NSNN s gim xung do
cc cam kt ct gim thu quan. Theo tnh ton ca B Ti chnh, ngun thu t thu
nhp khu - mt loi thu chim t trng ln trong tng thu NSNN s gim bnh qun
mi nm 1.000 t ng trong giai on 5 nm sau khi gia nhp WTO. Trong khi
NSNN cho nhu cu chi thng xuyn v chi ph pht sinh trong giai on 2006 - 2010
ngy cng tng. V th tnh trng thm ht NSNN ngy cng gia tng s to ra nguy c
-
http://svnckh.com.vn 46
n vay nc ngoi ngy cng cao do ngun vay trong nc kh c th thc hin v tit
kim ni a thp.
2.1.4.2 Nguy c mt kh nng thanh ton li vay t nhng nhn t tc ng
n chi ph s dng n vay ca Vit Nam
- Lm pht:
Lm pht cao l nguyn nhn mt gi ng ni t, v vy s lm tng n thc t
ca mt quc gia. Do nhng nguyn nhn bt n trn th gii cng vi din bin gi
du th gii ngy mt leo thang, tc tng ch s gi tiu ng (CPI) ca Vit Nam
lin tc tng trong nhng nm gn y, y lm pht tng cao t bin ln ti hn
25% vo nm 2008 (Ngun: Tng cc thng k), mc cao nht trong khu vc ng
Nam .
- T gi hi oi
Nh phn tch trong phn c cu n vay, n nc ngoi ca Vit Nam ch yu
l n trung v di hn do chu nh hng ca ri ro t gi l rt ln, li vay thc t
ngy cng gia tng v sau khi t gi gia tng. Mc d t gi hi oi danh ngha ca
ng Vit Nam so vi USD trong nhng nm qua l tng i n nh, tuy nhin nhiu
chuyn gia cho rng ng Vit Nam ang c nh gi qu cao so vi sc mua thc
t. Trong nhng nm ti khi chng ta tin hnh t do ti chnh mnh m, t gi c
xc nh theo quan h cung cu trn th trng th VND s tr v gi tr thc ca n lc
t gi s gia tng nhanh, nh vy li vay cc khon n ang c nguy c gia tng.
- H s tn nhim:
Ngy 7/9/2006, t chc S & P chnh thc nng h s tn nhim quc gia ca
Vit Nam vi tt c cc loi h s tn nhim. C th: H s tn nhim ca nh pht
hnh bng ngoi t t mc BB - (trin vng tch cc) ln mc BB ln mc BB (trin
vng n nh). H s tn nhim cho khon vay ngoi t khng bo m n hn vo
2016 t mc BB - ln BB.
-
http://svnckh.com.vn 47
Ngy 2/4/2007 T chc hp tc v pht trin kinh t OECD (T chc ca cc
nc pht trin) b phiu xp hng li phn loi ri ro tn dng cho cc nc. Trong
ln b phiu ny Vit Nam c nng hng t nhm 5 ln nhm 4.
Trong thng 3/2007, t chc t nhn chuyn nh gi ri ro tn dng MoodyS
nng hng ri ro tri phiu chnh ph bng ngoi t ca Vit Nam t Ba n nh ln
Ba tch cc(Ba3), v tip tc duy tr v tr ny cho n nm 2009. Mc xp hng ny
tng ng vi Philippines v thp hn 1 bc so vi Indonesia, nhng thp hn 3 bc
so vi mc chun ca u t tri phiu.5
Tt c nhng ch s trn th hin tim nng tng trng kinh t ngy cng gia
tng ca nn kinh t Vit Nam cng nh Vit Nam ang ngy cng dnh c s tin
tng ca bn b th gii. Tuy nhin, vi kt qu h s tn nhim quc gia ca Vit
Nam c nh gi nh hin nay l tng i thp, m bng chng l trong t pht
hnh tri phiu quc t ln u ra th trng quc t nh u t ch mua tri phiu vi
gi bng 98,223% mnh gi. Nu chng ta ci thin c h s tn nhim th s huy
ng vn trn th trng quc t vi li sut thp hn.
2.1.5 Hiu qu s dng n vay:
Khng th ph nhn vn vay nc ngoi c tc ng tch cc ti tng trng kinh
t ca Vit Nam trong thi gian qua. Vn vay nc ngoi l ngun h tr ch yu cho
qu trnh iu hnh v cn i NSNN m minh chng l s n nh ca NSNN. Ngun
vn vay ca Chnh ph c u tin u t pht trin h tng kinh t x hi, c th cc
d n v giao thng, y t, gio dc hoc cc d n nng nghip pht trin nng thn,
xa i gim ngho
Trong nhng nm qua, nhiu d n u t bng vn ODA (chim mt t trng
ln trong c cu n nc ngoi ca Chnh ph) hon thnh v c a vo s
5 Ngun: http://dddn.com.vn/201002010139232cat109/phat-hanh-trai-phieu-chinh-phu-tren-thi-truong-quoc-te-
va-van-de-lien-quan.htm
http://dddn.com.vn/201002010139232cat109/phat-hanh-trai-phieu-chinh-phu-tren-thi-truong-quoc-te-va-van-de-lien-quan.htmhttp://dddn.com.vn/201002010139232cat109/phat-hanh-trai-phieu-chinh-phu-tren-thi-truong-quoc-te-va-van-de-lien-quan.htm
-
http://svnckh.com.vn 48
dng, gp phn tng trng kinh t, xo i, gim ngho nh Nh my Nhit in Ph
M 2 - 1; nh my thy in sng Hinh; mt s d n giao thng quan trng nh Quc
l 5, Quc l lA (on H Ni - Vinh, on thnh ph H Ch Minh - Cn Th, on
thnh ph H Ch Minh - Nha Trang), cu M Thun.., nhiu trng tiu hc c
xy mi, ci to ti hu ht cc tnh; mt s bnh vin cc thnh ph, th x nh bnh
vin Bch Mai (H Ni), bnh vin Ch Ry (thnh ph H Ch Minh); nhiu trm y t
x c ci to hoc xy mi; cc h thng cp nc sinh hot nhiu tnh thnh
ph cng nh nng thn, vng ni. Cc chng trnh dn s v pht trin, chm sc
sc khe b m v tr em, tim chng m rng c thc hin mt cch c hiu qu.
Ngoi ra, cn hng lot cc cng trnh mi u t bng ngun vn ODA s c a
vo hot ng trong thi gian ti.6
Ngoi ra, vn vay cn c s dng cho cc mc tiu x hi. Trong thi gian
qua, ngun vn vay u i ca cc t chc ti chnh th gii v cc nc gp phn
khng nh vo qu trnh gii quyt vic lm cho ngi lao ng, hn ch tnh trng
tht nghip v qu trnh xa i gim ngho, ci thin cht lng cuc sng ngi dn.
Trong vn s dng n, mt iu ng quan tm l mc ch s dng n li l
yu t dn n n vay khng c s dng mt cch hiu qu. Mt trong nhng
nguyn tc huy ng vn ca Nh nc l vn vay phi c s dng ng mc ch
nh trong cc k hoch chi tit v vay, s dng v tr n; song s dng vn vay nh
th no li lin quan n tnh hnh thc t. iu dn n ngun vn khi huy ng th
rt nhanh, trong mt thi gian ngn c th p ng yu cu v vn, nhng tc gii
ngn th rt chm, nh hng n vic s dng vn sao cho va ng mc ch va
tha mn nhu cu v vn va lm cho ng vn sinh li tr n. Vi ng vn gii
ngn chm m khng c a ng vn cha gii ngn vo s dng cho mc ch
khc lm cho hiu qu ca n vay gim rt nhiu. Theo bo co ca WB, hin nay
6 Ngun: Bo co 15 nm ODA ti Vit Nam B k hoch v u t
http://oda.mpi.gov.vn/odavn/ODA%E1%BB%9FVi%E1%BB%87tNam/T%E1%BB%95ngquanv%E1%BB%81
ODA/tabid/170/articleType/ArticleView/articleId/204/15-nm-ODA--Vit-Nam.aspx
http://oda.mpi.gov.vn/odavn/ODA%E1%BB%9FVi%E1%BB%87tNam/T%E1%BB%95ngquanv%E1%BB%81ODA/tabid/170/articleType/ArticleView/articleId/204/15-nm-ODA--Vit-Nam.aspxhttp://oda.mpi.gov.vn/odavn/ODA%E1%BB%9FVi%E1%BB%87tNam/T%E1%BB%95ngquanv%E1%BB%81ODA/tabid/170/articleType/ArticleView/articleId/204/15-nm-ODA--Vit-Nam.aspx
-
http://svnckh.com.vn 49
tc gii ngn ca Vit Nam ch t khong 50%/nm. Thanh ton n ca Vit Nam
ch chim 28% GDP. y chnh l mt trong nhng vn m cc nh ti tr mong
mun Vit Nam cn quan tm ci thin. Vic chm gii ngn ng ngha vi tin trnh
thc hin chm, v th li ch thu c hn ch, nh hng n tng trng kinh t.
Ngun vn nc ngoi kt hp vi ngun vn trong nc s to nn mt hp lc
thc y nn kinh t tin mnh trn qu o tng trng v pht trin ca n. Song phi
nhn thc rng vay n nc ngoi l mt vn bt c d, l hai mt phi tri i lp
nhau v bt c lc no mt tri ca n cng c th quay li lm nh hng nn kinh t,
gy nn tnh trng khng hong n nc ngoi nu nh chng ta khng c mtchin
lc vay ti u. Cho nn, vn t ra l chng ta phi xy dng c mt chin lc
ton din v kim sot v qun l n, hnh thnh cc ch tiu nh gi mc an ton
trong vay n, tnh bn vng ca n.
2.1.6 C ch qun l n vay:
C ch qun l n vay ca Vit Nam hin nay cn tn ti nhiu bt cp.
H thng cc c quan thc hin qun l n Chnh ph hin nay vn cha phn
nh r rng chc nng, nhim v. Vi s lng cc c quan tham gia qun l n hin
nay, kh c th v thm ch khng th c nhng phn hi kp thi i vi cc c hi th
trng. Chng hn trong huy ng n mi, quy trnh ph duyt c th ko di 6 8
thng. Khi Vit Nam chuyn sang huy ng nhiu hn theo hng th trng, y s l
vn ln i vi cc nh qun l n.
S lng cc c quan trn gim xung sau khi ban hnh Lut Ngn sch sa
i. Tuy nhin, vn cn mt s lng ln cc c quan chu trch nhim v gim st,
phn tch v qun l n Chnh ph.
Hin nay c B Ti chnh, B K hoch v u t, Ngn hng nh nc v mt s
c quan ngnh khc cng c giao nhim v qun l n Chnh ph m khng xc
nh c chnh xc phm vi hot ng ca tng n v. Lut NSNN quy nh B T
chnh l c quan xy dng chin lc, k hoch vay n, tr n trong v ngoi nc
-
http://svnckh.com.vn 50
(iu 21), Quy ch qun l vay v tr n nc ngoi quy nh B K hoch v du t
chu trch nhim xy dng chin lc quc gia v vay v tr n nc ngoi v tng
hp k hoch di hn v vay v tr n nc ngoi ca c nc (iu 6. Lut t chc
cc t chc tn dng quy nh Ngn hng Nh nc phi hp vi B Ti chnh xy
dng chin lc iu hnh n Chnh ph trong tng giai on m bo s ph hp
trong vic thc thi chnh sch tin t v chnh sch ti chnh, tham gia gii quyt cc
vn lin quan n n nc ngoi. Qu H tr Pht trin l c quan thuc Vn phng
Chnh ph v B Ti chnh nay tch ra thnh Ngn hng Pht trin Vit Nam) huy
ng vn v gii ngn cho cc d n pht trin u tin ca Chnh ph.
Ngay trong ni b B Ti chnh cng c s chng cho v chc nng, nhim v
qun l n Chnh ph. Chc nng qun l n phn tn trong 3 n v Ti chnh i
ngoi, Ngn sch nh nc v Kho bc nh nc.
Quyt nh s 151/2003/Q - BTC ca B trng Ti chnh quy nh nhim v
ca V Ngn sch N h nc, l "Ch tr phi hp cc n v thng nht qun l n
quc gia". Tuy nhin, quy nh ny li chng cho vi nhim v qun l n nc ngoi
m B trng B Ti chnh phn cng cho V Ti chnh i ngoi ti Quyt nh s
163/2003/Q - BTC, theo V Ti chnh i ngoi c chc nng gip B trng B
Ti chnh "thng nht qun l vay v tr n nc ngoi ca Chnh ph, vay v tr n
nc ngoi ca quc gia".
Quyt nh s 209/2003/Q - BTC, Kho bc nh nc c nhim v nghin cu
xy d tho n, chnh sch, ch v huy ng vn trong nc v ngoi nc
thng qua pht hnh cng tri, tri phiu Chnh ph, trong khi Quyt nh s
163/2003 quy nh mt trong nhng nhim v ca V Ti chnh i ngoi l
Nghin cu, xut v t chc thc hin cc phng n huy ng vn nc ngoi
trn th trng vn quc t ca Chnh ph.
Trong B cha phn cng trch nhim cho n v no thc hin nhim v quyt
ton ngun vin tr khng hon li ca B Ti chnh (hin ti B mi giao trch nhim
-
http://svnckh.com.vn 51
cho V Hp tc quc t lm u mi thu ht ngun vn ti tr cho B Ti chnh). V
vy gy kh khn cho cng tc quyt ton ngun ti tr cho B Ti chnh.
Trch nhim trong qun l ti chnh cc doanh nghip FDI ti B Ti chnh cn
nhiu bt cp, nht l trong khu thNm nh cp giy php, phn cng qun l cc lnh
vc cn chng cho... dn n kh khn trong cng tc qun l ti chnh nh nc cc
doanh nghip FDI trong khi cc doanh nghip ny cng nm trong i tng c vay
nc ngoi c s bo lnh ca Chnh ph.
Bn cnh , mt trong nhng vn quan trng trong qu trnh qun l n
Chnh ph l theo di v nh gi cc khon n cng b chia s gia cc c quan qun
l. B K hoch v u t theo di, thng k v nh gi v ODA, trong c n, V
Ti chnh i ngoi - B Ti chnh qun l n nc ngoi, Kho bc Nh nc qun l
n trong nc. Cc n v ny u c s dng h thng qun l n ring bit v th
cng nn cc bo co v n Chnh ph hin nay c xy dng hon ton do s phi
hp s liu ca cc n v mt cch th cng v khng m bo s chun xc. Cc ch
tiu theo di v nh gi n cng khng c tp hp thnh mt h thng nhm xc
nh mc nghim trng ca n cng nh lm c s xy dng chin lc di hn v
n Chnh ph.
-
http://svnckh.com.vn 52
2.2 Kim nh thc nghim mi quan h nh lng gia n
nc ngoi v tng trng kinh t ca Vit Nam
2.2.1 Phng php lun p dng kho st mi quan h gia n nc
ngoi v tng trng kinh t ca Vit Nam
ti i vo phn tch mi quan h nh lng gia n nc ngoi v tng
trng kinh t da trn phng php lun c Cunningham (1993) p dng ch ra
rng gnh nng vay n nc ngoi nh hng xu n nng sut vn v lao ng. M
hnh c p dng di y nhm tm ra nh hng ca gnh nng n, lao ng v
vn n tng trng kinh t theo dng ca hm sn xut tn c in. Khi thm bin n
nc ngoi phi tr nh Cunningham (1993) a ra th hm sn xut tn c in gi s
c dng nh sau:
GDP = 0 + 1 DS + 2 K + 3 L + (1)
Trong , GDP l tng sn phm quc ni, DS (Debt service) l n phi tr (bao
gm cc khon n o hn v tr li cc khon n khc), K l tng vn tch ly (hay
dung lng vn), L l lng lao ng c vic lm. Tt c cc bin ny u c biu
din di dng hm s logarith c s t nhin.
M hnh trn c s dng nhm mc ch tm hiu liu c hay khng mi quan
h trong di hn gia tng trng kinh t v ba u vo. Kh nng xy ra mi quan h
trong di hn c kim nh bng k thut ng lin kt. Gi nh n nc ngoi phi
tr hng nm c tc ng m ti tng trng kinh t.
M hnh ng tch hp v hiu chnh sai s (Cointegration and Error Correction
Modeling)
Hu ht cc chui s thi gian v m u khng phi l chui dng (non-
stationary). Nu mt chui khng dng, tt c cc kt qu hi quy thng thng s dn
-
http://svnckh.com.vn 53
ti hin tng tng quan gi (spurious regression problem). trnh hin tng
nu trn, trc tin chng ta phi phn tch thuc tnh ngu nhin ca cc chui s thi
gian. Nu cc chui ny c cng bc tch hp, khi c th tn ti mt mi quan h c
ngha trong di hn gia chng, hay ni cch khc l s kt hp nhng chui khng
dng to nn mt s kt hp bn vng da trn phng php ng tch hp.
Kim nh ng lin kt c th gm 2 bc:
+ Bc u tin, nhng chui s thi gian c kim nh tnh dng hay tnh
ngu (unit roots or non-stationary)
+ Bc th hai, kim nh ng tch hp xc nh c hay khng mi lin h
trong di hn.
Kim nh Augumented Dickey-Fuller (ADF) c s dng kim nh tnh
dng ca cc bin. Trong khi thc hin kim nh tnh dng ADF, mi bin c hi
quy theo mt hng s, mt tuyn thi gian bt nh, mt bin tr ph thuc v q bin
tr ca sai phn bc nht ca bin. M hnh kim nh ADF nh sau: (2)
Trong :
xt l bin cn kim nh ti thi im t
t l thi gian
l sai s ngu nhin phn phi chun vi gi tr trung bnh 0 v phng sai
khng i
Kim nh ADF cho tnh ngu ca chi thi gian vi gi thit khng H0: = 0 v
H1: < 0 ca m hnh (2) bn trn. di tr l tng cho kim nh ADF c la
chn da trn s gip ca tiu chun kim nh thng tin a dng (VD nh Tiu
chun Schwartz SIC)
-
http://svnckh.com.vn 54
kim nh cho s tn ti ca ng lin kt gia cc bin, ta s dng quy trnh
do Johansen (1988) v Johansen cng Juselius (1990) xut. Mc ch ca kim nh
ng lin kt l quyt nh xem liu mt nhm cc chui s khng dng (ngu) c
ng lin kt hay khng. Phng php ny s dng quy trnh kh nng ti a
(maximum likelihood procedure) c lng v quyt nh s hin din ca nhng
vector ng lin kt trong h thng vector t tng quan (VAR). Theo vector ca bin
th p, vector Zt = (Z1t,., Zpt) c sinh ra theo qu trnh vector t tng quan theo
th t k vi sai s Gaussian
Zt = A1Zt-1 + + AkZt-k + + t t = 1,,T (3)
Trong :
Zt l mt vector p 1 ca bin I(1)
A l cc tham s c tnh
1,, t l sai s thuc Np(0,)
l mt vector hng s
M hnh hiu chnh sai s di y c s dng phn bit gia tnh dng da
trn s kt hp tuyn tnh vi nhng cch kt hp khc.
Z = r1 Zt-1 + + rk Zt-k + Zt-k + + t t = 1,,T (4)
Thng tin v s vector ng lin kt c quyt nh bi hng ca . C th hn,
hng ca quyt nh c bao nhim cch kt hp tuyn tnh Zt l n nh. Trong
trng hp 0 < hng () = r < P, c th c tnh nh ( hay = ), trong c
v u l ma trn p r. Theo phng php Johansen, c hai ch s kim nh
quyt nh s vector ng lin kt l gi tr ti hn v gi tr ln nht.
Trong cch tip cn khng gii hn VAR, kim nh quan h nhn qu Granger
trong phn tch chui thi gian l khng th thc hin c v s tn ti ca xu hng
ngu trong bin. Kim nh F cng nh kim nh Wald trong vic quyt nh xem liu
mt vi tham s ca m hnh VAR bn vng c cng gi tr 0 hay khng khng c gi
-
http://svnckh.com.vn 55
tr cho qu trnh khng dng v tr thng k kim nh (test statistic) khng phn phi
chun. (theo Sims et al., 1990 and Toda and Phillips, 1993). Thc ra, bng chng ca
ng lin kt gia cc bin loi b kh nng khng c quan h nhn qu Granger, tuy
nhin n li khng ch ra iu g v hng tc ng gia cc bin. Quan h nhn qu
Granger theo thi gian c th c xc nh thng qua VECM (vector error correction
model) xut pht t cc vector ng tch hp trong di hn. Engle v Granger (1987)
khng nh rng nu c mt cn bng hay mi quan h ng lin kt gia cc bin
khng dng, chc chn phi tn ti mt s biu th hiu chnh sai s ca s liu. Engle
v Granger ch ra rng nu tn ti mt mi quan h ng lin kt th mt hi quy OLS
n gin cng c th cung cp nhng c lng ph hp cho cc h s cn bng di
hn. iu kin tin quyt cho s tn ti ca ng lin kt l tt c cc bin lin quan
phi lin kt cng bc. Khi , cc phn d t c lng di hn c th c s dng
nh h s hiu chnh sai s (error correction terms ECT) gii thch cc trng thi
ngn hn. Engel cng Granger (1987) v Toda cng Phillips (1993) minh chng
rng trong ng lin kt, s biu th VAR (p) tiu chun trong sai phn cp 1 l khng
r rng v xut biu din theo hiu chnh sai s vector nh sau: (5)
Trong :
Zt l mt vector n 1 vector ca mt bin
biu th sai phn
a l mt vector hng s n 1
p l di tr
d l mt ma trn h s n r
v l mt vector n 1 ct ca nhiu m E(vtvt) =
p order VAR c xy dng vi iu kin sai phn cp 1, chui I(0), thm vo
ton t hiu chnh sai s (Zt-1)
-
http://svnckh.com.vn 56
Tuy nhin, quy trnh trn yu cu tt c cc chui s lin quan phi thng nht
cng bc v s hin din ca mi quan h di hn gia cc bin lin kt trong h thng.
V th, trc khi tin hnh kim nh mi quan h nhn qu di hn hay khng c quan
h nhn qu bng VECM, nht nh phi thit lp c bc lin kt v nhn ra mi
quan h di hn c th tn ti gia cc bin lin kt trong h thng.
Bi nghin cu ny s dng kim nh tnh ngu (unit root test) quyt nh s
bc tch hp ca cc chui s; theo phng php ca Johansen (1988) v Johansen
cng Juselius (1990) trong kim nh s ng lin kt gia cc bin; thm ton t hiu
chnh sai s vo m hnh VECM kim nh cc tc ng ngn hn v di hn. M
hnh VECM bn cnh vic ch ra hng ca quan h nhn qu ng thi cng phn
bit c quan h nhn qu Granger trong ngn hn v di hn.
2.2.2 M t s liu
M hnh phn tch s dng s liu theo chui thi gian t nm 1986 n 2009.
Tp hp s liu v tng sn phm quc ni (GDP) v lc lng lao ng c vic lm
(employed labour force L) c ly t c s s liu thng k ca Ngn hng pht
trin chu ADB (Ring nm 2009, ly t bo co Country Report ca EIU nm
2010). V t l s dng lc lng lao ng ca quc gia c ngha quan trng trong
qu trnh sn xut nn trong m hnh ny, chng ti s dng lc lng lao ng c vic
lm thay cho lc lng lao ng ca quc gia.
S liu n nc ngoi phi tr hng nm bng cc khon n o hn trong nm
vi cc khon li ngn hn v di hn phi tr trong k. N nc ngoi gm 3 thnh
phn: n nc ngoi khu vc cng, n nc ngoi c chnh ph bo lnh v n nc
ngoi t nhn khng c bo lnh. N nc ngoi di hn l cc khon n c thi hn
tr n trn mt nm v c thanh ton cho ngi khng c tr ti Vit Nam bng
ngoi t. S liu n nc ngoi phi tr hng nm, tng d n nc ngoi c ly t
c s s liu thng k ca Ngn hng pht trin chu ADB, ring s liu hai nm
2008 v 2009 c ly t bo co Country Report ca EIU nm 2010.
-
http://svnckh.com.vn 57
S liu tng vn tch ly (capital stock - K) nm 1986 c ly t bi nghin cu
Tc ng ca i mi i vi tng sn phm quc ni ca Vit Nam do 2 tc gi
L Thanh Nghip v L Hu Qu vit vi gi nh t l vn/ tng sn phm quc ni
l 1,1. S liu t nm 1987-2009 c chng ti xy dng da trn m hnh sau:
Kt = Kt-1 x (1- d) + It-1 (6)
Trong , Kt l tng vn tch ly nm t; Kt-1 l tng vn tch ly nm (t-1); d l t
l khu hao; It-1 l tng vn u t ca ton x hi trong nm (t-1)
S liu tng u t hng nm c ly t c s s liu thng k ca Tng cc
thng k. Mc khu hao y c gi thit vo khong 5% mt nm.
Trong iu kin s liu thng k ca Vit Nam l khng y , vic c tnh
lng vn tch ly l vic v cng kh khn. Trong qu trnh xy dng b s liu v
chy th m hnh, chng ti cng thay i t l vn-sn phm c s dng c
tnh lng d tr vn cho nm 1986. Tuy nhin, vic thay i ny khng nh hng
nhiu n kt qu c lng m hnh.7
Cc s liu lin quan n bin s trong m hnh u c th hin di dng hm
s logarit c s t nhin v gi c s nm 1994. S liu n nc ngoi phi tr hng
nm theo n v USD ti mc gi hin hnh c quy v gi c s VND 1994 theo 2
bc: (a) tnh t l DS trn GDP danh ngha (tnh theo USD theo gi hin hnh), ta
c t l n phi tr trn GDP, (b) ly t l ny nhn vi GDP theo gi khng i nm
1994.
Cui cng, ta c c bng s liu dng c lng m hnh (1) nh trong ph
lc 3.
7 S liu c th xem ph lc 2
-
http://svnckh.com.vn 58
2.2.3 Kt qu thc nghim
2.2.3.1 Kim nh tnh dng ca bin: (Unit root test)
Trc khi tin hnh phn tch ng tch hp a bin ngu, trc tin chng ta s
kim nh tnh dng ca cc bin. xc nh bc ng tch hp, kim nh ADF unit
root c s dng cho cc bin v sai phn cp 1 ca chng da trn vic c lng
biu thc (2). Biu thc 2 gi nh rng c mt phn mt phng b chn v c xu
hng thi gian tuyn tnh.
Bng 8: Kt qu kim nh tnh dng ca bin (Unit Root Test)
Bin Level Bc tch hp Sai phn cp 1 Bc tch hp
LnY -3.051 I(1) -3.529** I(0)
LnK -2.938 I(1) -3.328** I(0)
LnL -1.415 I(