Yükseköğretim urumları ınavı KONU ANLATIMLI TYTGenel Kültür Platon’un öğrencisi olan...

KİMYATYT

Yükseköğretim Kurumları Sınavı

KONU ANLATIMLI

ÜNİVERSİTEYE TAM HAZIRLIK

TYT

TEM

EL M

ATEM

ATİK

KONU

ANL

ATIM

LI

ÖSYM’NİN YENİ SINAV SİSTEMİNE

UYGUNAKILLI

TAHTAYA UYUMLU

ÖZET ANLATIM

BOL ÖRNEK

YENİ TARZSORULARörn

ekti

rö

rnek

tir

örn

ekti

rö

rnek

tir

Bu ünitede üzerinde durulacak konular

Simyadan Kimyaya

KimyanınUğraşAlanları

KimyanınSembolikDili

KimyaUygulamalarındaİşSağlığıveGüvenliği

KimyasalMaddelerinİnsanSağlığıVeÇevreÜzerindekiEtkileri

KimyaLaboratuvarındaKullanılanTemelMalzemeler

KİMYA BİLİMİ

1. ÜNİTE

örn

ekti

rö

rnek

tir

Benim GözümdenBenim Gözümden

27266

Kimyanın Bilim Olma Süreci➣Eskiçağlardayaşayaninsanların;

•değersizmadenlerialtınaçevirme,

•ölümsüzlükiksirinibulma

uğraşlarınasimya (alşimi),buişleuğraşanlarasimyacı (alşimişt)denir.

➣Simyayıkimyabilimindenayıranfarklar;

•Sınama-yanılmayadayanır.

•Teoriktemelleriyoktur.

•Sistematikbilgibirikimisağlamaz.

➣Simyabirbilimdeğildir.

Aman Dikkat!

Bir çalışmanın bilimsel olarak değerlendirilebilmesiiçin teorik temelleri olmalı ve sistematik bilgi birikimisağlamalıdır.

➣Simya;astronomi,astroloji,din,mitoloji,felsefe,tıpvepratiklaboratuvaruygulamalarınakadarbir-çokalanıkapsar.

Simyanın Kimya Bilimine Katkısı➣ Geliştirilen araç - gereçler:İmbik,kroze,fırın,el

kantarı,subanyosu,suterazisi...

➣ Keşfedilen maddeler:Cam,seramik,barut,mürekkep,alaşım,esans,altın,gümüş,cıva,sabun,şap,kezzap,saçyağı...

➣ Kullanılan yöntem ve teknikler:Damıtma,özüt-leme,süzme,çözme,mayalama,kavurma,kristal-lendirme,kükürtbuharıileağartma...

Cep Notu

BaştaLavoisierolmaküzerebirçokbiliminsanınınyap-tığıçalışmalarlayanmaolayınınaçıklanmasısimyacıla-rınkimyabilimineönemlikatkılarındanbiridir.

➣ 18.yüzyılınsonlarınadoğru;

•terazininyaygınolarakkullanılması,

•deneylerinsistematikşekildeyapılması,

•maddelerarasınicelilişkilerinkurulması,

•teorilerindeneysonuçlarıylailişkilendirilmesi

modernkimyanınbaşlangıcısayılır.

Çözümlü Örnek 01 : • Bitkilerdenesanseldesi • Kökboyalarladeriboyama • Madenlerinişlenmesi • Bitkilerdenboyarmaddeeldesi • Kükürtbuharıilekurumeyvelerinağartılması

Bu işlemlerden hangileri simyacıların uğraşlarındandır?

Verilenişlemlerdekullanılanmaddelerveyöntemle-rintümüsimyadönemindekeşfedilmiştir.Budurum-daverilenlerintamamısimyacılarınuğraşlarındandır.

Pekiştirme Soruları

1. Simya ve simyacılarla ilgili,

I.Maddenindönüşümünüinceleyenbirbilimdalıdır.

II.Kimya laboratuvarında kullanılan bazı araç vegereçlergeliştirmişlerdir.

III.Elektrolizlesuyuelementlerineayrıştırmışlardır.

yargılarından hangileri doğrudur?

A)YalnızI B)YalnızII C)YalnızIII

D)IveII E)IIveIII

2. Aşağıdakilerden hangisi simyacılar tarafından keşfedilen maddelerden biri değildir?

A)Mürekkep B)Plastik C)Şap

D)Nitrikasit E)Bakır

SİMYADAN KİMYAYAö

rnek

tir

örn

ekti

r

Benim Gözümden

3

Benim Gözümden

Kimya Bilimine Katkı Sağlayan Bilim İnsanları➣Evrendekiolaylarıvevarlıklarıdeneyvegözleme

dayalıyöntemlerkullanarakinceleyenvesiste-matikbilgibirikimisağlayankişilerebilim insanı denir.

Empedokles• Bütünnesnelerateş,hava,suvetoprakmaddele-

rindenoluştuğunu,

• İtmeveçekmekuvvetlerininmaddeyibiraradatuttuğunusavunmuştur.

• Havanınvarlığınısusaatikullanarakgözlemlemiş,ışıkvegörmeolaylarınıaçıklamayaçalışmıştır.

Demokritus• Atomfikriniortayaatanilksimyacıdır.

• Maddeninbölünemeyenenküçükparçasınaato-mos(atom)adınıvermiştir.

• Atomşekillerininvedüzenlerininfarklılığıylafarklımaddelerinoluştuğunusavunmuştur.

Aristo (Aristotales)• Evrenintoprak,hava,suveateşelementlerinden

oluştuğunuilerisürmüştür.

• Elementleri;sıcak,soğuk,kuruveıslaközellikleriiletanımlamıştır.

ATEŞ

SU

HAVA

SıcakKuru

IslakSoğuk

TOPRAK

Genel KültürPlaton’unöğrencisiolanAristo’nundöngüsündeherşeytopraktandoğarvetekrartoprağadöner.

Cabir Bin Hayyan• Atomunparçalanabileceğinisavunmuştur.

• Nitrikasit,sülfürikasit,hidrojenklorürvekralsuyunueldeetmiştir.

• Damıtmaişlemlerindekullandığıimbiğikeşfetmiş-tir.

Cep Notu

Kral suyu; nitrik asit ve hidroklorik asit karışımıdır.Asitlerin etki etmediği altın ve platin metalleri ile tep-kimeverir.

Ebû Baki er-Râzi• Krozevefırıngibilaboratuvargereçlerinigeliştir-

miştir.

• Karıncalardandamıtmayoluylaformikasiteldeetmiş,kostiksodayıvegliserinikeşfetmiştir.

• Maddelerinatomlardanveboşluktanoluştuğunu,nekadarsıkkümelenirsemaddeninokadaryoğunolacağınısavunmuştur.

Robert Boyle• Elementi,kendindendahabasitmaddelereayrıştı-

rılamayansafmaddeolaraktanımlamıştır.RobertBoyle’ninelementtanımındakieksiklik;ogününşartlarındaısıileayrıştırılamayansodyumhidrok-sit(NaOH)vesu(H2O)gibimaddelerielementkabuletmesidir.

• Gazlarınhacimvebasınçlarıarasındakiyasayı(BoyleYasası)bulmuştur.

• İlkkezbileşiklervekarışımlararasındaayrımyap-mıştır.

Genel Kültür

Fransız bilim insanı Robert Boyle’nin en önemli eseriKuşkucuKimyageradlıkitabıdır.

Antoine Lavoisier• Deneylerindeteraziyikullanarak“Kütlenin

KorunumuKanunu”nubulmuştur

• Yaptığıdeneylerleyanmayanedenolanmaddeninoksijenolduğunu,yananmaddeninoksijenlebirle-şerekoksitlerinioluşturduğunukanıtlamıştır.

örn

ekti

rö

rnek

tir


47268

Filojiston Kuramı➣Simyadönemindeyanmaolayınıaçıklayabilmek

içinJohannJoachimBechertarafındanortayakonulankuramaFilojiston Kuramıdenir.

➣FilojistonKuramı’nagöremaddeler,yanıcıolma-yanbirkısımilefilojistondanoluşur.Yanmasıra-sındafilojistonmaddedenayrılır.Filojistoniçerme-yenmaddeleryanmaz.

➣Kimyabiliminegöreyanmayısağlayanoksijengazıdır.CarlScheeleveJosephPriestleyyanmayısağlayanmaddeninoksijengazıolduğunukeşfe-derekFilojistonKuramı’nıçürütmüşlerdir.

Çözümlü Örnek 02 : I. Atomfikriniortayakoyanilksimyacıdır.II. Evrenindörttemelelementtenoluştuğunu

savunmuştur.III. Elementlerimetaller,ametaller,yarımetallerve

soygazlarolaraksınıflandırmıştır.

Yukarıda verilenlerden hangileri Aristo’nun çalışmaları arasında yer alır?

AtomfikriniortayakoyanilksimyacıDemokritus’tur.Elementlerin metal, ametal, yarı metal ve soy gazolarak sınıflandırılması kimyacılar tarafından yapıl-mıştır.YalnızcaII.çalışmaAristo’yaaittir.

Çözümlü Örnek 03 :İçindebirmiktarhavailekalaymetalibulunanağzıkapalıcambalonutartmış,ısıttığındabeyazbirtozoluştuğunugözlemlemişvetekrartarttığındaağırlığındeğişmediğinitespitetmiştir.

Yaptığı bu çalışmayla “KütleninKorunumuKanunu”nu ortaya koyan bilim insanı kimdir?

Yukarıdaanlatılandeneyiyaparak; tepkimeyegirenmaddelerinkütlesinin,ürünlerintoplamkütlesineeşitolduğunusaptayanbiliminsanıAntoineLavoisier’dir.


1. Aristo’nun elementleriyle ilgili,

I.Bilimselgerçekliktemelinedayanır.

II.Düşünceyedayalıdır.

III.Sıcak,soğuk,ıslakvekuruolmaküzeredörtözel-liğivardır.


A)YalnızIII B)IveII C)IveIII

D)IIveIII E)I,IIveIII

2. Aşağıdakilerden hangisi Aristo’nun tanımladığı dört temel element arasında yer alır?

A)Altın B)Cıva C)Su

D)Kurşun E)Kum

3. Aşağıdabazıbiliminsanlarıvekimyabiliminekatkılarıeşleştirilmiştir.

Biliminsanı Kimyabiliminekatkısı

I.CabirbinHayyan İmbik

II.RobertBoyle Kralsuyu

III.EbuBekirer-Râzi Kroze

Buna göre, yapılan eşleştirmelerden hangileri doğrudur?

A)YalnızI B)IveII C)IveIII


4. Aşağıdaki bilim insanlarından hangisi simyacı değildir?

A)LavoisierB)DemocritusC)Empedokles

D)Aristo E)CabirbinHayyan

örn

ekti

rö

rnek

tir

Benim Gözümden

5

Benim Gözümden

7269

Kimya DisiplinleriKimya, maddenin yapısını, bileşimini, özelliklerini,birbirleriyleolanetkileşimlerinivemaddedemeydanagelendeğişimleriinceleyenbilimdalıdır.

Kimyabilimininuğraşalanlarınagörefarklıaltdallaraayrılmasıylakimyadisiplinlerioluşmuştur.

Analitik Kimya Maddeninkimyasalbileşenlerininbulunmasıve

miktarlarınınbelirlenmesiişlemlerinikapsayankimyadisiplinidir.

Cep Notu

Analitikkimya,kimyasalölçümbilimidir.

Biyokimya Canlılarınyapısındayeralankimyasallarıvekim-

yasaldeğişiklikleriinceler.

Fizikokimya Fizikselfaktörlerin(basınç,sıcaklık,...)kimyasal

tepkimelerüzerindekietkileriniinceler.

Polimer Kimyası Polimerler,çoksayıdaküçükmolekülün(mono-

mer)oluşturduğubüyükmoleküllerdir.Protein,selüloz,nişastagibidoğalveyateflon,naylon,PVCgibiyapayolabilirler.Polimerleriinceleyenkimyadisiplinidir.

Anorganik Kimya Organikolmayan(asitler,bazlar,tuzlar,...)madde-

lerinyapılarını,özelliklerini,tepkimeleriniinceler.

Organik Kimya (Karbon Kimyası) Karbon(C)içerenbileşiklerinyapısını,özelliklerini,

tepkimelerini,sentezyollarınıinceler.

Endüstriyel Kimya Endüstridekullanılanhammaddelerin(boya,

çimento,kireç,...)imalatıylailgilenir.

Çözümlü Örnek 01 : • Madensuyundakiminerallerintespiti • Kandakikolesteroloranınınbelirlenmesi • Mermerinyapısındakisafsızlıklarınbulunması

Bu çalışmalardan hangileri analitik kimyanın çalışma alanıdır?

Verilenlerin tümünde madde örneklerindeki bile-şenlerin türünü ve miktarlarını belirlemeye yönelikçalışmalar yapıldığından analitik kimya disiplinininalanıdır.


1. •Doğadabozunabilirplastiküretimi

• İçmesuyundanitratiyonutayini

•Tepkimehızınasıcaklığınetkisininincelenmesi

•Hazırbetonüretimi

Yukarıda verilen çalışmalarda kimyanın hangi disiplininden yararlanılmaz?

A)Fizikokimya B)Endüstriyelkimya

C)Polimerkimyası D)Biyokimya

E)Analitikkimya

2. Elyaf üretimi yapan bir fabrikada çalışan kimyagerin uzmanlaştığı kimya disiplini aşağıdakilerden hangisidir?

A)Anorganikkimya B)Analitikkimya

C)Biyokimya D)Fizikokimya

E)Polimerkimyası

KİMYANIN UĞRAŞ ALANLARIö

rnek

tir

örn

ekti

r

Benim Gözümden Benim Gözümden

67270

Başlıca Kimya Endüstrileriİlaç Endüstrisi➣ İlaç,hastalıklarıntedavisindekullanılan,vücudun

işleyişinietkileyendoğalveyapaymaddedir.

➣ İlacınaraştırma,geliştirmeveüretimaşamalarıkimyabilimininalanınagirer.

Petrokimya➣Petrol,doğalgazvebunlardaneldeedilenürün-

lerleilgilenenendüstrialanıdır.

➣Sıvıvegazyakıtlar,benzin,mazot,gazyağı,fuel-oil,asfalt,organikçözücülerpetrolünayrımsaldamıtmasıylaeldeedilir.

Cep Notu

Petrolrafineriürünlerindenfizikselvekimyasalyöntem-lerle plastik, ilaç boya, kozmetik, deterjan, elyaf hammaddelerieldeedilir.

Boya Endüstrisi➣Boyanınüretilmesi,uygulanmasıvebulunduğu

ortamdanuzaklaştırılmasıişlemlerindekimyabili-mindenyararlanılır.

➣Boyalar;inşaat,metal,ahşapvegıdatekstilmal-zemelerinrenklendirilmesindekullanılır.

Gübre Endüstrisi➣Gübre,tarımdaürünkalitesiniveveriminiartırmak

içintoprağaverilenmaddedir.

➣Toprakanalizlerivetoprağınmineralihtiyacınıkarşılayacakgübreninhazırlanmasındakimyabili-mindenyararlanılır.

Arıtım➣Arıtım;hava,suvetopraktakirlilikoluşturanmad-

delerinuzaklaştırılmasıdır.

➣Hava,suvetoprakanalizlerininyapılarakkirletici-lerinuzaklaştırılmasındakimyabilimindenyararla-nılır.

Tekstil Endüstrisi➣ İpliğineldesi,boyanması,dokunması,tekstil

endüstrisiatıksularındakiboyarmaddelerinuzak-laştırılmasıişlemlerindekimyasalyöntemvetek-niklerkullanılır.

Çözümlü Örnek 02 : • İlacınhastayareçeteedilmesi • İlaçhammaddesininyapayolarak

sentezlenmesi • Bitkilerdenilaçhammaddesininözütlenerek

alınması • İlacıncanlıorganizmadakietkimekanizmasının

incelenmesi • Yeniilaçlarınsentezlenmesi

Yukarıdaki faaliyetlerin hangilerinde ilaç endüstrisinde çalışan bir kimyacının görev aldığı söylenemez?

İlacın hastaya reçete edilmesi doktorların çalışmaalanıdır.Verilendiğerçalışmalardakimyacılargörevalabilir.


1. I.Atıksulardannitratiyonunungiderilmesi

II.Kandakiürikasitfazlasınınuzaklaştırılması

III.Deniz vegöllerdeoluşan fosfat kirliliğinin gideril-mesi

Yukarıda işlemlerden hangileri arıtımın çalışma alanıdır?



2. Aşağıdakilerden hangisi boya sektöründe çalışan bir kimyagerin çalışma alanı değildir?

A)Boyafabrikasınınkârzararbilançosunuhazırlar.

B)Üretilenboyanınkalitekontrolünüyapar.

C)Güneşveyağmuretkisinedahauzunsüredaya-nabilenözellikteboyaüretmeyeçalışır.

D)Boyabileşenleriniinceler.

E)Çabukkuruyanvecanlılarazararverenbileşenleriiçermeyenboyageliştirmeyeçalışır.

örn

ekti

rö

rnek

tir


77271

Kimya Alanı ile İlgili Başlıca MesleklerKimyager Organikkimya,anorganikkimya,analitikkimya,

biyokimya,fizikokimyagibikimyaaitdisiplinlerindeileridüzeydeeğitimalmışkişidir.

Maddeyiatomvemoleküldüzeyindeinceler,özel-liklerinideğiştirirveyenimaddelersentezleyerekkullanımalanlarınıoluştururlar.

Kimya Mühendisi Farklıendüstriyelalanlardakullanılankimyasal-

larınekonomikşekildeüretilmesi,üretimyapantesislerintasarlanması,kurulmasıveişletilmesin-degörevalır.

Kimya Öğretmeni MEBtarafındanonaylanmışkimyamüfredatıy-

lailgilibilgi,becerivedavranışlarıöğrencilerekazandırankişidir.

Eczacı İlaçhammaddelerinineldeedilmesi,ilaçlarınkim-

yasal,fizikselvebiyolojiközelliklerininincelenme-si,ilaçüretimi,kullanımıvedağıtımıkonularındagörevalankişidir.

Metalurji Mühendisi Madenfilizlerindenmetalvealaşımlarıneldesi,

teknikihtiyaçlaragöretasarlanması,üretilmesivekorunmasıçalışmalarımetalurjimühendisliğininalanıdır.

Çözümlü Örnek 03 : • Demircevherininsaflaştırılması • Hafifalaşımlarınüretimi • Bataryaüretimi • Atıksulardakiağırmetaltayini • Otomobilüretimi

Yukarıda verilen işlemlerden hangileri metalurji mühendisliğinin çalışma alanına girer?

Demir-çelik, alaşımlar, güneş pili ve bataryalar gibienerji malzemeleri ile otomobil üretimi metalurjimühendisliğinin çalışma alanlarıdır. Atık sulardakiağırmetaltayinikimyagerlertarafındanyapılır.

Öğrendik mi?

Metalurji mühendisliği kimya, makina, inşaat, uzay -uçak,elektrik-elektronik,çevrevetıpalanlarınayayıl-mışbirbilimveteknolojidalıdır.


1. Aşağıdakilerden hangisi eczacıların çalışma alanlarından biri değildir?

A) İlaçhammaddesisentezi

B)Doktorlar tarafından reçete edilen ilaçların hazır-lanması

C)Eczanelerdeilacınhastayasatışı

D)Hastalığınteşhisivetedavisi

E) İlaçlarıngeliştirilmesi

2. Aşağıdakilerden hangisi kimyacıların çalışma alanlarından biri değildir?

A)Canlılarınsınıflandırılması

B)Gıdakatkımaddelerininüretimi

C)Kanveidrargibivücutsıvılarınınanalizi

D)Kanserhastalığıiçinyeniilaçlarsentezlenmesi

E) İçmesularındakinitratiyonunungiderilmesi

örn

ekti

rö

rnek

tir


8

Element➣Element,tekbiratomdanoluşansafmaddedir.

➣Atomik(Cu,He,Ar,Fe,...)veyamoleküler(N2,O3,P4,S8,...)hâldebulunabilir.

➣Elementintürünüprotonsayısıbelirler.

➣Homojendir.

➣Sembollegösterilir.

➣Erimenoktası,kaynamanoktası,özkütlegibibelir-liayırtediciözelliklerivardır.

➣Fizikselvekimyasalyöntemlerlekendindendahabasitmaddelereayrıştırılamaz.

➣Günümüzdebilinen118elementin92tanesidoğal,diğerleriyapaydır.

➣Elementlerözelliklerinegöre;metal,ametal,yarımetalvesoygazlarolaraksınıflandırılır.

Cep Notu

He,monoatomik(tekatomlu),O2,diatomik(ikiatomlu),S8,poliatomik(çokatomlu)elementörnekleridir.

Periyodik Sistemdeki İlk 20 Element

ElementAdı Sembol ElementAdı Sembol

Hidrojen H Sodyum Na

Helyum He Magnezyum Mg

Lityum Li Alüminyum AI

Berilyum Be Silisyum Si

Bor B Fosfor P

Karbon C Kükürt S

Azot N Klor CI

Oksijen O Argon Ar

Flor F Potasyum K

Neon Ne Kalsiyum Ca

Genel Kültür

Elementleri ilk kez günümüzdeki sembol anlayışınagöreharflerlegösterenİsveçlibilimadamıJönsJakopBerzelius’tur.

Yaygın Kullanılan Bazı Elementler

ElementAdı Sembol ElementAdı Sembol

Krom Cr Gümüş Ag

Mangan Mn Kalay Sn

Demir Fe İyot I

Nikel Ni Baryum Ba

Bakır Cu Altın Au

Çinko Zn Cıva Hg

Brom Br Kurşun Pb

Aman Dikkat!

Element sembolü iki harften oluşuyorsa birinci harfibüyük,ikinciharfiküçükyazılır.Co,KobaltelementininsembolüCO,Karbonmonoksitbileşidir.

Çözümlü Örnek 01 :H2 ve He elementleri için,

I. Kimyasalözelliklerifarklıdır.II. Herikisidemoleküleryapılıdır.III. Safmaddelerdir.


• Farklıelementlerinkimyasalözellikleridefarklıdır.

• H2;moleküler(diatomik),Heiseatomik(monatomik)yapılıelementtir.

• Tümelementlersaftır.

BudurumdaIveIIIdoğrudur.

Çözümlü Örnek 02 : •Krom •Bakır

•Klor •Karbon

•Kobalt •Kükürt

Yukarıdaki elementlerden hangilerinin sembolünde C harfi bulunmaz?

Kükürtün sembolü S’dir. Diğerlerinin sembollerinde(Cr,Cu,CI,Co,C)Charfibulunur.

KİMYANIN SEMBOLİK DİLİö

rnek

tir

örn

ekti

r


9

Bileşik➣Bileşik;enazikitüratomunbelirlioranlarda,kim-

yasaltepkimelerisonucuoluşturduklarısafmad-dedir.

➣Homojendir.

➣Belirliayırtediciözelliklerivardır.(Erimenoktası,kaynamanoktası,özkütle,...)

➣Fizikselyöntemlerleayrıştırılamaz,kimyasalyön-temlerledahabasitmaddelereayrıştırılabilir.

➣Kendilerinioluşturanelementlerinözelliklerinigös-termez.

➣Formüllerlegösterilir.

➣Bileşiğioluşturanelementlerarasındabelirlibiroranvardır.

➣Metalveametalatomlarıarasındaoluşanbileşik-lereiyonikbileşik,ametalatomlarınınkendiara-larındaoluşturduklarıbileşiklerekovalentbileşikdenir.

➣Kovalentbileşikleraynıtürmoleküllerdenoluşur.H2O,CO2,NH3,...

Aman Dikkat!

Moleküler yapıda olduğu bilinen bir madde elementveyabileşikolabilir.H2,P4,S8molekülyapılıelement,H2O,CO2,NH3mole-külyapılıbileşikörnekleridir.

Yaygın Olarak Kullanılan Bazı Bileşikler

BileşikFormülü

YaygınAdıBileşikFormülü

YaygınAdı

H2O Su NH3 Amonyak

HCI Tuzruhu CaO Sönmemişkireç

H2SO4 Zaçyağı Ca(OH)2 Sönmüşkireç

HNO3 Kezzap NaOH Sudkostik

CH3COOH Sirkeasidi KOH Potaskostik

CaCO3 Kireçtaşı NaCI Yemektuzu

NaHCO3Yemeksodası

Na2CO3 Çamaşırsodası

Öğrendik mi?

Elementlervebileşiklersafmaddelerdir.Safmaddelerhomojendirvebelirliayırtediciözelliklerivardır.

Çözümlü Örnek 03 :NH3 formülüyle gösterilen madde için,

I. Yaygınadıamonyaktır.II. Dörttüratomiçerir.III. Azotatomusayısınınüçkatıkadarhidrojen

atomuiçerir.


Yaygın adı amonyak olan NH3 bileşiği azot (N) vehidrojen(H)atomlarındanoluşur.BileşikteherbirNatomunakarşılıküçHatomubulunur.BudurumdaIveIII.ifadelerdoğrudur.

Çözümlü Örnek 04 : I. HomojenolmasıII. MoleküleryapıdabulunmasıIII. Erimevekaynamasüresincesıcaklığının

değişmemesiIV. FarklıtüratomlariçermesiV. Kimyasalyöntemlerledahabasitmaddelere

ayrılması

Saf bir maddenin bileşik olduğunu kanıtlamak için yukarıda verilen özelliklerden hangileri tek başına kullanılabilir?

Verilen ilküçözelliksafmaddeler (elementvebile-şik)içinortaktır.IVveV.özellikleryalnızbileşiklerinözelliğidir.Ohâlde,IVveV.özelliklersafmaddeninbileşikolduğunutekbaşınakanıtlar.

Çözümlü Örnek 05 :Modern element tanımına göre, elementin türünü;

• proton, • elektron • nötron

taneciklerinden hangileri belirler?

Elementlerinkimyasalözelliklerinive türünübelirle-yentanecik,atomçekirdeğindeyeralanprotonlardır.

örn

ekti

rö

rnek

tir


Başlık

Çözümlü Örnek 01


1.

107274


1. XveYelementleritepkimeyegirerekZbileşiğinioluşturmaktadır.

Buna göre,

I.X,YveZsafmaddelerdir.

II.Zikicinsatomiçerir.

III.XveYkimyasaldeğişimeuğramıştır.




2. Elementlere ait aşağıdaki sembol ad eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır?

Sembol Ad

A) F Fosfor

B) Ag Gümüş

C) Mn Mangan

D) Sn Kalay

E) C Karbon

3. Azotgazı(N2)vehidrojengazının(H2)tepkimesindenamonyak(NH3)oluşur.

Buna göre, N2, H2 ve NH3 ile ilgili,

I.Üçüdemolekülyapılıdır.

II.Amonyak,hidrojenveoksijeninözelliğinigösterir.

III.NH3bileşik,N2veH2elementtir.




4. X:Zaçyağı

Y:Sudkostik

X ve Y maddeleriyle ilgili,

I.Herikisideüçfarklıcinsatomiçerir.

II.Xbileşiğininbirmolekülündetoplam6taneatombulunur.

III.Herikisidehidrojenveoksijenatomuiçerir.



D)IveIII E)I,IIveIII

5. Aşağıda formülleri verilen bileşiklerden hangisinin yaygın adı, karşısında yanlış verilmiştir?

Formül Yaygınad

A) HCI Tuzruhu

B) CaCO3 Sönmemişkireç

C) HNO3 Kezzap

D) Ca(OH)2 Sönmüşkireç

E) NaHCO3 Yemeksodası

6. Saf olduğu bilinen X maddesinin;

I.monoatomikyapıdaolma,

II. ikiveyadahafazlaaynıcinsatomdanoluşma,

III. tekcinsatomiçerme

özelliklerinden hangilerine sahip olması element olduğu kanıtlamak için tek başına yeterlidir?



örn

ekti

rö

rnek

tir

Benim Gözümden

11

Benim Gözümden

KİMYA UYGULAMALARINDA İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ

Laboratuvar Güvenlik Kuralları➣Kimyalaboratuvarında,laboratuvarönlüğüve

kapalıayakkabıgiyinmeliözelkorumagözlüğü,maskeveeldivenkullanılmalıdır.

➣Kimyasalbuharlarınınolumsuzetkilerindendolayılenskullanılmamalıdır.

➣Çalışmaöncesiyüzük,bilezikgibitakılarçıkarıl-malı,ceptelefonukullanılmamalıdır.

➣ Laboratuvardahiçbirşekildeyiyecek,içecektüke-tilmemeli,sakızçiğnenmemelidir.

➣Başkalarınındikkatinidağıtıcıhareketleryapılma-malıdır.

➣Kırık,çatlak,kirlieşyalarkullanılmamalıdır.

➣Kimyasalmaddelerkoklanmamalıvetadınabakıl-mamalıdır.

➣Kimyasalmaddealındıktansonraşişeninkapağıhemenkapatılmalı,aynıspatülveyapipetbaşkabirmaddeiçinkullanılmamalıdır.

➣Sıvılarpipetlealınırkenkesinlikleağızlaçekilme-meli,puarkullanılmalıdır.

➣Asitlerseyreltilirken;asityavaşçasuyunüzerinedökülmelidir.Aslaasitüzerinesudökülmemelidir.

➣Aseton,alkolgibiuçucuveyanıcımaddeleraçıkaleveyaklaştırılmamalıdır.

➣Atıklarlavaboyadökülmemeli,atıkkaplarındadepolanmalıdır.

➣Deneysırasındaortamdanayrılmamalı,deneysonrasındakirlimalzemelerveelleryıkanmalıdır.

➣Herhangibirsağlıkproblemindeveyaaksaklıktaöğretmenehaberverilmelidir.

Yanıcı

Alevveısıya(güneşışığıdahil)maruzbırakıldığındayangınanedenolabilir.Örnek:Aseton.

Tehlikenin önlemi:Vücutiletemasettirilmemelidir.Alev,kıvılcımveısıkaynaklarındanuzaktutunuz.

Oksitleyici(Yakıcı)

Yanabilenmaddelerletemasedincetepkimeverir.Örnek:Sodyumklorat,oksijen,hidrojenperoksit,nitrikasit.

Tehlikenin önlemi:Yakıcımalzeme-lerletemasındankaçınınız.

Aşındırıcı(Korozif)

Ciddigözhasarınayolaçar.Metal,camvekumaşüzerindeaşındırıcıetki-yesahiptir.Örnek:Sülfürikasit,sod-yumhidroksit.

Tehlikenin önlemi:Koruyucugözlük,eldivenveönlükkullanınız.

Tahriş edici

Alerjikderireaksiyonunanedenolabilir.Örnek:Böcekilaçları,sodyumhipoklo-rit,etilalkol.

Tehlikenin önlemi:Vücudatemasettirmektenkaçınınız.Temasıduru-mundabolsuileyıkayınız.

Patlayıcı

Bumaddeleralevveısıya(güneşışığıdahil)yadadüşme,devrilmevesür-tünmeyemaruzkaldığındapatlayabilir.Örnek:TNT-trinitrotoluen,nitrogliserin.

Tehlikenin önlemi:Maddeyisıkıştır-mak,vurmakvesürtmektenkaçınınız.Hertürlütutuşturucukaynaktanuzak-tutunuz.

Zehirli (Toksik)

Solunduğundaveyaağızyoluylaalındı-ğındazehirleyici(toksik)etkiyesahiptir.Zehirlimaddelerkanserriskitaşırlar.Örnek:Brom,etilenamin,H2S...

Tehlikenin önlemi:Kullanımsırasındaherhangibirşeyyemeyinizveiçmeyiniz.Vücudatemasettirmektenkaçınınız.

Çevreye zararlı

(Ekotoksik)

Çevreveinsansağlığınazararlıdır.Canlılariçinzehirli(toksik)veuzunsürelietkisivardır.Örnek:Sodyumnitrat.

Tehlikenin önlemi:Çevreyeboşaltma-yınız.

Radyoaktif

Radyoaktifmaddelerinyaydığıışınlarcanlılarınbüyümelerindebirçokkim-yasal,fizikselvebiyolojikdeğişimlerenedenolur.Örnek:Uranyum.

Tehlikenin önlemi:Buişaretinbulun-duğubölgelerdedolaşılmamalı,koruyu-cugiysilergiyilmelidir.

örn

ekti

rö

rnek

tir


12

İnsan Sağliği ve Çevre İçı̇n Önemlı̇ Olan Element ve Bı̇ leşı̇kSodyum (Na)➣Vücutsıvılarınınasit-bazdengesinisağlanmasın-

da,

➣Vücudunsudengesininkorunmasında,

➣Kasvesinirfonksiyonlarınınsağlıklıbirşekildeçalışmasındagörevalır.

➣Topraktavesudaiyondengesinisağlayansodyumbitkileriçinönemlielementlerdenbiridir.

Hayata Katkı

Gıdalardaalınmasıgerekengünlüktuzmiktarı3gram-dır. Fazla tuz tüketimi tansiyon yüksekliğine ve damarsertliğinenedenolabilir.

Potasyum (K)➣Sinirsistemi,kalpvekaslarınçalışmasında,

➣Vücuttaiyondengesininkorunmasında,

➣Kandakiglikozseviyesininkorunmasındagörevalır.

➣Topraktaiyondengesinisağlayanpotasyumhay-vanlarınbeslenmesiiçingereklidir.

Demir (Fe)

➣Hemoglobininvebazıenzimlerintemelparçasıdır.

➣BeyninçalışmasındaveDNAsentezindegörevalır.

➣Bağışıklıksisteminigüçlendirir.

➣Bitkileriçinikinciderecedeönemliolanelementtir.

Kalsiyum (Ca)➣Büyükkısmıkemikvedişlerdebulunankalsiyum

kanınpıhtılaşmasındagörevalır.

➣Sinirvekaslarınişlevlerinde,metabolikfonksiyon-larınyönetiminde,kalbinçalışmasındagörevalır.

➣Topraktakieksikliğindebitkigelişimiyavaşlar.

Magnezyum (Mg)➣Yaklaşık%60’ıkemikvedişlerdebulunanmag-

nezyumkemiklerin,kaslarınvesinirleringelişmesiiçinönemlidir.

➣Doğalstresönleyicidir.

➣Enerjimetabolizmasındakienzimlerihareketegeçirir.

➣Kanınpıhtılaşmasınıönlemede,adrenalinhormo-nununsalgılanmasındagörevalır.

➣Klorofilinyapısındabulunur.

Su (H2O)

➣Vücudunihtiyacıolanmaddelerinhücreleretaşın-masında,

➣Vücutsıcaklığınındüzenlenmesinde,

➣Besinlerinsindiriminde,böbreklerinçalışmasında,toksinlerinatılmasındagörevalır.

➣Biyolojikhayatındevamı,yeryüzündekiısıvenemdengesininsağlanmasındavetarımdagereklidir.

Öğrendik mi?

Kimyasal maddelerin tamamı zararlı değildir.Eksikliğindeinsansağlığıveçevreiçinolumsuzetkileriolankimyasallardavardır.

Çözümlü Örnek 01 : I. NaveKelementleritopraktakiiyondengesini

sağlar. II. Mg,doğalstresönleyicidir. III. Ca,dokularaoksijenitaşıyan,kanakırmızırenk

verenhemoglobininyapısındabulunur.

Çeşitli elementlerle ilgili bu ifadelerden hangileri doğrudur?

Na,KveMgelementleriiçinverilenifadeler(IveII)doğrudur.

Hemoglobinin yapısında bulunan element Ca değilFeelementidir.III.yargıyanlıştır.

KİMYASAL MADDELERİN İNSAN SAĞLIĞI VE ÇEVRE ÜZERİNDEKİ ETKİLERİö

rnek

tir

örn

ekti

r


13

İnsan Sağliği ve Çevre İçı̇n Zararli Element Ve Bı̇ leşı̇klerCıva (Hg)➣Merkezisinirsisteminevebeyinfonksiyonlarına

zararverir.

➣DNAsarmalınıvesarmalıkoruyantelomerinyapı-sınıbozabilir.

➣Hamilelerdeceninüzerindegenetikbozukluklaranedenolabilir.

➣Fosilyakıtlarvemadencilikçalışmalarıylaçevreyeyayılır.Sudayaşayancanlılararacılığıylabesinzincirinekatılır.

Kurşun (Pb)➣Besinlerleveyasolunumyoluylabiyolojiksistemle-

regirer.

➣Böbrekvebeyinhasarınanedenolur.

➣Benzinkullanımı,endüstriyelişlemler,katıatıkyakmaişlemlerisonucuçevreyeyayılır.

➣Kurşun,zehirlenmeyenedenolanzehirlibirmad-dedir.

Karbondioksit (CO2)➣HavadakiCO2oranınınartmasıakciğertıkanıklığı

vesolunumrahatsızlıklarınanedenolur.

➣Seragazlarındanbiridir.Seraetkisi;küreselısın-ma,bölgeselkuraklaşmavebuzullarınerimesigibisonuçlaranedenolur.

Cep Notu

CO2gazı;canlılarınsolunumu,yanardağfaaliyetlerivefosilyakıtlarıntüketimisonucuoluşur.

Azot dioksit (NO2)➣Üstsolunumyollarındatahrişveyanmayaneden

olur.

➣AtmosferdekisubuharıylatepkimesisonucuasityağmurlarınanedenolanNO2havakirleticidir.

Kükürt trioksit (SO3)➣Gözlerdevecilttehasaranedenolur.

➣Solunmasıveyutulmasızehirlietkigösterir.

➣Havadakisubuharıylatepkimeyegirmesisonucuoluşansülfürikasit(H2SO4)asityağmurunanedenolur.

Öğrendik mi?

NO2veSO3gazlarınınhavadakisubuharıylatepkimesiasityağmurlarınanedenolur.

Karbon monoksit (CO)➣Kokusuz,zehirlibirgazdır.COzehirlenmesikomo-

yaveölümeyolaçabilir.

➣HavakirleticiolanCO,fosilyakıtlarıntamyanma-masısonucuaçığaçıkar.

Klor (CI2)➣Kısasürebilesolunmasısolunumsisteminezarar

verir.

➣Kirlihavaveklorbulaşmışyiyeceklerlevücudagirer.

➣Klorluçamaşırsuyu(NaCIO)vetuzruhu(HCI)karıştırılırsazehirliklor(CI2)gazıoluşur.

Cep Notu

Pb,Hg,Cr,Asgibimetallerağırmetallerdir.Ağırmetal-lerinsanvücudundazehirlietkigösterir.

Çözümlü Örnek 02 :Karbondioksit (CO2) gazı ile ilgili,

• Kapalıalanlardaoksijenalınımınıengeller. • Fosilyakıtlarınyanmaürünüdür. • Seragazıdır.


Havadaki CO2 oranının artması nefes almak içingerekenoksijeninalınmasınıengeller.

Kömür,benzin,doğalgazgibifosilyakıtlarınyanmaürünüolanCO2seragazlarındanbiridir.

BudurumdaverilenlerintümüCO2içindoğrudur.

örn

ekti

rö

rnek

tir


14

Cam balonÇözeltilerin hazırlanması, saklanması,ısıtma, kaynatma, kristallendirme vebazı kimyasal reaksiyonların gerçek-leştirilmesiişlemlerindekullanılır.

Balon jojeÇözeltihazırlanmasıvesaklanmasındakullanılır. İnce boyun kısmında kabınölçü çizgisi belirtilmiştir. Sıvı hacimlerihassasolarakölçülür.

PipetÜzerinde mL cinsinden çizgiler-lederecelendirilmiş camborudur.Sıvıların ölçülmesi ve aktarılma-sındakullanılır.

TermometreTepkime ortamının sıcaklığınıölçmek için kullanılan malzeme-lerdir.

BeherglasÇözelti hazırlama, maddelerinkarıştırılması, aktarılması, ısıtmavekristallendirmeişlemlerindekul-lanılan yüksek sıcaklığa dayanıklıcamdanüretilmişmalzemedir.

BüretDerecelendirilmiş, alt kısmımuslukluboru şeklinde cam malzemedir.Titrasyon işlemlerindevesıvıhacminiölçmekiçinkullanılır.

Dereceli Silindir (Mezür)Sıvılarınhacmini ölçmek için kullanılanderecelendirilmiş cam malzemelerdir.Çok hassas ölçüm yapmak için uygundeğildir.

Deney Tüpü100°C sıcaklığa dayanan,değişik çaplarda, ince uzun,camdanyapılmışmalzemedir.

HavanKatımaddeleri küçültüp toz hâlinegetirmek, katı bir maddeyi bir sıvıiçerisindedağıtmakiçinkullanılır.

KrozePorselen, cam veya metalden yapıl-mış,yükseksıcaklıklaradayanabilen,külhâlinegetirmeveçözme işlemle-rindekullanılabilenmalzemelerdir.

SpatülAzmiktardakatımaddeninbaşka birkabaaktarılmasındakullanılan,metal, plastik veya porselendenyapılmış, çay kaşığına benzermalzemedir.

Ayırma HunisiZeytin yağı sugibi sıvı - sıvı heterojenkarışımlarınayrılmasındakullanılır.

Genişgövdeli,altkısmındakiinceboru-damuslukbulunankaptır.

HuniSüzmeişleminde,sıvılarındarağızlıbir kaba aktarılmasında kullanılancammalzemedir.

ErlenmayerDibi düz, koni şeklindeki cam mal-zemedir. Çözelti hazırlama, saklama,kristallendirmevetitrasyongibibirçokişlemdekullanılır.

Sac ayağıIsıtma işlemlerinde üzerine cammalzeme konarak içindeki maddeısıtılır.

BagetKarışımların hazırlanmasındamaddelerin karıştırılması içinkullanılan çubuk şeklindeki cammalzemedir.

İspirto OcağıIsıtma deneylerinde kullanılır. Camgövde, fitil, fitil tutucu ve kapaktanmeydanagelir.

Saat camıAz miktardaki katı maddelerinısıtma ve kurutma işlemlerindekullanılan konkav şeklinde cammalzemedir.

KİMYA LABORATUVARINDA KULLANILAN TEMEL MALZEMELERö

rnek

tir

örn

ekti

r

Benim Gözümden

Başlık

Çözümlü Örnek 01


1.

15

Benim Gözümden

7279


1. I.Asitler seyreltilirken su üzerine asit kontrollü birşekildeilaveedilmelidir.

II. Laboratuvaratıklarılavaboyadökülerekbolsuylaakıtılmalıdır.

III.Sıvıkimyasalmaddelerpipetleaktarılırkendikkatlibirşekildeağızlaçekilmelidir.

Yukarıdakilerden hangileri kimya laboratuvarında uyulması gereken güvenlik kurallarındandır?



2.

Verilen uyarı işaretinin anlamı aşağıdakilerden hangisidir?

A)Yakıcımadde B)Çevreyezararlı

C)Tahrişedici D)Aşındırıcı

E)Radyoaktif

3. Glikol,kışınmotorsuyunundonmasınıönlemekiçinantifrizolarakkullanılanzehirlibirkimyasaldır.

Buna göre, glikolün bulunduğu şişe üzerinde, aşağıdaki sembollerden hangisi bulunmalıdır?

A) B) C)

D) E)

4. Klor gazıyla ilgili,

I.Kirli hava ve klor bulaşmış yiyecek içeceklerlevücudagirenzehirlibirkimyasaldır.

II.Cildi,gözlerivesolunumsisteminitahrişeder.

III.Suarıtımındakullanılır.




5. Aşağıda verilenlerden hangisi canlı organizmalar tarafından ihtiyaç duyulan maddeler arasında yer almaz?

A)Kalsiyum B)Potasyum C)Cıva

D)Magnezyum E)Demir

6. Katımaddeleritozhâlinegetirmekvekatıbirmaddeyibirsıvıiçindeezerekdağıtmakiçinkullanılan,porselen,camveyaçeliktenyapılmışlaboratuvarmalzemesine....................denir.

Buna göre, verilen cümlede boş bırakılan yere gelmesi gereken kelime aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir?

A)Kroze B)Havan C)Saatcamı

D)Baget E)Mezür

örn

ekti

rö

rnek

tir


16

Konu Tamamlama Testi

1. Simya ve simyacılarla ilgili,

I.Simyadönemindekiuğraşlar tıp, felsefe,astrolojigibibirçokalanıkapsar.

II.Simyacılar felsefe taşını bulmak için çalışmalaryapımışlardır.

III.Simyacıların temelhedefizenginolmakveölüm-süzüğübulmaktır.

ifadelerinden hangileri doğrudur?



2. Aşağıdakilerden hangisi simyacıların keşiflerinden biri değildir?

A)Seramikkaplar B)Bitkiselboyalar

C)Deterjan D)Sabun

E)Mürekkep

3. Kimyanındisiplini Çalışmaalanı

I.Organikkimya Mermerinyapısının incelenmesi

II.Biyokimya Yeniilaçlarınvücuttaki etkimekanizmasının incelenmesi

III.Analitikkimya Cevherlerdekimineral türlerinintespitedilmesi

Yukarıda verilen kimya disiplini - çalışma alanı eşleştirmelerinden hangileri yanlıştır?


D)IveII E)IveIII

4. Aşağıdakilerden hangisi arıtım alanındaki çalışmalar arasında yer almaz?

A) İçmesuyununartırılması

B)Toprağınkirleticilerdenarındırılması

C)Petrolünbileşenlerineayrılması

D)Atıksulardanboyarmaddelerinuzaklaştırılması

E)Havadakitoksikgazlarıngiderilmesi

5. Aşağıdaki elementlerden hangisinin sembolü yanlış verilmiştir?

Element Sembol

A) Flor F

B) Potasyum P

C) Azot N

D) Sodyum Na

E) Bor B

6. •Zaçyağı

•Kireçtaşı

•Potaskostik

•Yemeksodası

Yaygın adları verilen bu bileşiklerin formülleri arasında aşağıdakilerden hangisi yer almaz?

A)NaHCO3 B)CaCO3 C)HNO3

D)KOH E)H2SO4

örn

ekti

rö

rnek

tir

Yükseköğretim urumları ınavı KONU ANLATIMLI TYTGenel Kültür Platon’un öğrencisi olan...

Documents

Transcript of Yükseköğretim urumları ınavı KONU ANLATIMLI TYTGenel Kültür Platon’un öğrencisi olan...