YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44)...

280

Transcript of YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44)...

Page 1: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu
Page 2: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

iiGod da Ge Wasiride

Part of the New Testament in the Binandere language of PapuaNew Guinea

Nupela Testamen long tokples Binandere long Niuginicopyright © 2014-2021 Wycliffe Bible Translators, Inc.Language: BinandereTranslation by: Wycliffe Bible TranslatorsThis translation is made available to you under the terms of the Creative Commons Attribution-Noncommercial-No Derivatives license 4.0.You may share and redistribute this Bible translation or extracts from it in any format, provided that:

You include the above copyright and source information.You do not sell this work for a profit.You do not change any of the words or punctuation of the Scriptures.

Pictures included with Scriptures and other documents on this site are licensed just for use with thoseScriptures and documents. For other uses, please contact the respective copyright owners.2021-05-31PDF generated using Haiola and XeLaTeX on 20 Jul 2021 from source files dated 14 Jul 2021e6487ebe-2652-5df8-903d-14da6fe33c88

Page 3: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Contents

Matthew . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1MARK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54Luke . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86John . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140Iwata Ari . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178Galesia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232Epesisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2401 Timothy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 248Philemon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 255James . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2571 Peter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2631 John . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2702 John . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2763 John . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 277

iii

Page 4: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Matthew 1:1 1 Matthew 1:19

MatthewIesu da bino dave Matthewmi gagurisina.Matthew mi Iesu da ewowo gawowoda

dao udugedo gagurisina.(Luke 3:23-38)

1 Ove eiwa Iesu Keriso da ewowogawowo udugedo gaiari. Daotari Davidawa ainda ewowo edo daedo Abraham awaainda ewowo:

2 Abraham awa Isaac da mamo,Isaac awa Jacob da mamo,edo Jacob awa Judah ae ainda nanonameji

deda mamo.3 Judah awa Perez ae Zerah deda mamo,

(Awamaneda ai awa Tamar.),Perez awa Hezron da mamo,Hezron awa Ram da mamo,4 Ram awa Amminadab da mamo,Amminadab awa Nashon da mamo,Nashon awa Salmon da mamo,5 Salmon awa Boaz da mamo, (Boaz da ai

awa Rahab.),Boaz awa Obed da mamo, (Obed da ai awa

Ruth.),Obed awa Jesse da mamo,6 edo Jesse awa Daotari David da mamo.

Daotari David awa Solomon da mamo,(Solomon da ai awa gisi Uriah da aro.),*7 Solomon awa Rehoboam da mamo,Rehoboam awa Abijah da mamo,Abijah awa Asa da mamo,8 Asa awa Jehoshaphat da mamo,Jehoshaphat awa Joram† da mamo,Joram awa Uzziah da mamo,‡9 Uzziah§ awa Jotham da mamo,Jotham awa Ahaz da mamo,Ahaz awa Hezekiah da mamo,

10 Hezekiah awa Manasseh da mamo,Manasseh awa Amon da mamo,Amon awa Josiah da mamo,11 Josiah awa Jeconiah ae ainda nanon-

ameji deda mamo.* Iji ainde awa-mane isiretera, Babylon itoro em-bobomi awamane bundedo kundoBabylon maunsitera.

12 Babylon kundo maunsitera ainda am-boda awa:Jeconiah awa Shealtiel da mamo,Shealtiel awa Zerubbabel da mamo,†13 Zerubbabel awa Abiud da mamo,Abiud awa Eliakim da mamo,Eliakim awa Azor da mamo,14 Azor awa Zadok da mamo,Zadok awa Achim da mamo,Achim awa Eliud da mamo,15 Eliud awa Eleazar da mamo,Eleazar awa Matthan da mamo,Matthan awa Jacob da mamo,16 edo Jacob awa Joseph da mamo. Joseph

awa Mary da iu, edo Mary mi Iesuengisina. Edo embomaimi imoKeriso‡ dao tedo era.

17 Awatedo ainda ewowo gawowo Abra-ham da yai edo aundo David da yaiawa ajigari berari 14, edo David da yaiaundo iji ainde awamane gitopo em-bobomi bundedo kundo Babylon maun-sitera awa ewowo gawowo ajigari berari14, edo awamane bundedo kundo Babylonmaunsitera edo aundo iji ainde Keriso en-gisina awa ewowo gawowo ajigari berari14.

Mary mi Iesu Keriso engisina.18 Edo Iesu Keriso nongo edo engisini

awa engo: Ainda ai Mary awa Joseph mijimbarate geritera. Ata awamane jim-bae gisida, Asisi Kotopu da gorobami esiriwatou jijirisina. 19 Edo Joseph, Mary da

* 1:6 awa gisi Uriah da aro. Uriah da aroda dao awa Bathsheba. David eutu ainde ipuda esisina, edo amboda Davidmi tesiri embo nenei Uriah detero besisina. Ainda amboda peroveta Nathan mi David da jimbo ainde karigesisina,edo David mi benunu tesiri God ainda jimbo kotembedo doturisina. Ata God mi David da yai rirowa pipisisina (2Samuel 11-12; Psalm 51). † 1:8 Joram da dao nei awa ‘Jehoram’, edo embo awa Jehoshaphat da mai edo Judah dadaotari. Iji dá ainde Jehoshaphat da mai Judah da embomai tuturo edo gisijijisina, Ahab da maimi Israel da embomaimatawa gisijido esisina. (Ahab da mai awa Israel embomaida daotari edo ainda dao awa ‘Joram’, ata imo awa emboeve.) Ge 2 Kings 8:16-17 edo 1 Chronicles 3:10-11 giwo. ‡ 1:8 2 Chronicles 21:4-26:23 giwo. ‘Mamo’ da mokaeinda awa ‘ewowo’ ango, awatedo Joram awa Uzziah da ewowo. § 1:9 Uzziah da dao nei awa ‘Azariah’ (2 Kings15:7; 2 Chronicles 26:23). * 1:11 2 Chronicles 36:1-9 giwo. ‘Mamo’ da moka einda awa ‘apiye’, awatedo Josiahawa Jeconiah ae ainda nanonameji deda apiye. Jehoiakim awa Jeconiah da mamobé, edo Jeconiah da dao nei awa‘Jehoiachin’ (2 Kings 24:6) o ‘Coniah’ (Jeremiah 22:24). † 1:12 1 Chronicles 3:17-19 giwo. Ove Kotopuda atopatarinenei kotembedo era awa Shealtiel mi ainda nameji Pedaiah da mai, Zerubbabel, unjisina. Awatedo embomaimi tedoesitera mai awa Shealtiel da mai. ‡ 1:16 Keriso da moka awa ‘God da Avigari Embo’.

Page 5: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Matthew 1:20 2 Matthew 2:11gerari iu, awa wasiri dambu darari embo.Edo iji angode Mary watou jiriri gido imoeutu awa dowain kotembesisina. Ata eutuawa imo mengari awa jipapa ae esisina,awatedo embomaida jisida dowainyae es-isina.

20 Ata giwo, imo eiwa kotembeteiriBadari§ da anela* aturoda idegedo aindesisina, “Joseph, David da mai,† Asisi Ko-topu da gorobami esiri mai awa sinenem-batara, awatedo adu eote. Mary buyo itoaro are. 21 Edo eutu ami mai engaina, edomai ami ainda embomai jimbo bebegaedabundari awa toregaina, awatedo ine aindadao Iesu‡ tata.”

22 Aindabé Badari mi peroveta§ da yairorae eiwa idegaina sisina, awatedo ro be-rari idegarate sisina awa gundo bé esisina.Edo sisina awa engo: 23 “Giwo, gagarakombo ae awa watou jirido mai engaina,edo ainda dao Immanuel tedo ara.” (Im-manuel da moka awa “God kaenamondedaedo”.)

24 Ango edo Joseph jitao awari dodoerido Badari da anelami ro arate sisina awaesisina. Edo imo Mary kumbiri ainda aroesisina. 25 Ata embo ami ainde komboae aundo eutu ainda mai buwo engaegisida. Edo ainda amboda engesiri Josephmi ainda dao Iesu sisina.

2Dubogari embobomi Keriso etega esitera.

1 Iji ainde Herod* daotari isiri nasiBeteliem doda, yai Judea ainda, Iesu awaengisina. Edo giwo, ainda amboda dubog-ari embobo iji vitari kena edo Jerusalemguputera. 2 Edo awamanemi sitera, “Jewembomaida† daotari arate mai engisinaawa nondari? Nakare maida dabori iji

vitarida isite gido mai awa tumondebainain gumbera.”

3 Ango edo Daotari Herod ge eiwa in-gido do buriya esisina, edo Jerusalem em-bomai berari daedo ango esitera. 4 Edoembo ami Jew embomaida pirisi babain‡ae Aodarida atopapasigari§ de berari daotesiri gundo doregetero awamanede tedo-gosisina, “God da Ove Gaiarida gemiKeriso yai nonda engaina sisini?” 5 Angotesiri awamanemi mina sitera, “Beteliemdoda yai Judea ainda, perovetami engogagurisina:6 ‘Ata imo Beteliem nasi, Judah butu doda

iteta,ito yai edo Gisijiaribé idegaina,

edo embo ami dave edo nato Israel embo-mai* gisijiaina.

Awatedo imo awa Judah da nasi sak-abé ae.’”

7 Ango edo Herod dubogari embobo on-jigarida dao tesiri gumbero awamanedetedogosisina, iji bé nonde dabori idege-sisini awa. 8 Edo embo ami awamaneBeteliem nasida piedo sisina, “Maundodave edo mai saka awa kakowa ewo. Edotamundo gido, overegedo gundo na getawo gido na daedo maundo mai awa tu-mondebain ane.”

9 Edo daotari ge tesiri ingido awamanemaunsitera. Edo giwoǃ Dabori iji vitaridaisite gositera, ami gisi edo aundo yaimai saka isira ainda ikaneda peposisina.10 Ango edo awamane dabori awa gido doyawa bajinabé esitera. 11 Edo awamanegundo mandoda torido mai saka ae aindaai Mary de gido, awamane baongo dadariedo mai awa tumondebain esitera. Angoedo awamane kaita pirigedo kando kundomaide pipisitera: gold de frankincense†

§ 1:20 Badari awa God da dao nei. Ainda moka awa ‘Embo Bajina’ o ‘Gisijiari Bajina’. * 1:20 anela awa asisi daveda dao. Awamanemi God tumondebain edo era, edo God da gebé ari embomai kondade edo era. Kondade ari ge neneiGe Moka Teteka doda ove gaiari einda beaoda daedo giwo! † 1:20 Joseph, David da mai da moka awa Joseph daewowo awa Daotari David. ‡ 1:21 Iesu da moka awa ‘Toregari Embo’. § 1:22 peroveta awa God da binoonjigarida karigari embo o eutu. Ami God da deroda petedo embomaida yai God da ge tedo esisina. 1:23 Isaiah7:14 * 2:1 Herod da daobé awa Herod Bajina. † 2:2 Jew embomai awa Jacob da veda edo gumbari. Edo Jacobawa Isaac ae Rebekah deda mai (Genesis 25:20, 26). Ge Moka Tetekada ge nenei daedo ove gaiari einda gunda giwo.‡ 2:4 pirisi babain awa pirisi mane darigada doregarida dao. Awamane doda awa pirisi maneda gisijiari bajina aepirisi maneda gisijiari bajina mamatu de pirisida orobeda embo babain neneide. § 2:4 Aodarida atopapasigariawa embobo God mi Aodari Moses de pipisisina awa Jew embomai atopasido esitera. Awamaneda burobé awa Mosesda ove gaiari ipa da (5) (Genesis, Exodus, Leviticus, Numbers, edo Deuteronomy), awa atopasido esitera. * 2:6Israel embomai. Israel awa Jacob da dao nei (Genesis 32:28). Awatedo Israel embomai awa ‘Jacob da veda edo gumbari’ko ‘Jew embomai’. 2:6 Micah 5:2 † 2:11 frankincense awa ni mu paingari deposi. Embomi awa dungoroimbosi muno dave piedo esisina.

Page 6: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Matthew 2:12 3 Matthew 3:3de myrrh‡ de. 12 Edo God mi awamanedeaturoda tesiri gositera, tekago Herod dayai mamborekae. Awatedo awamane dodobegata nei budo awamaneda yaida maun-sitera.

Joseph ae Mary de Iesu de yai Egypt aindaboraebé maunsitera.

13 Ango edo awamane idegedo mam-bero, giwo, Badari da anelami Joseph deaturoda idegedo sisina, “Herod mai sakaawa dari betarate kakowa aina. Awatedoeri! Mai saka ae ai de budo yai Egyptboraebé mambate. Edo ainda isiato nanetano gido tekago egenembata.” 14 EdoJoseph erido mai saka awa ae ai de budomuyaede yai Egypt ainda maunsisina.15 Edo awamane yai ainda itero Herodbesisina. Aindabé Badari mi perovetadematu sisina, “Nane nato mai awa Egyptdodo idegarate dao sitena,” ge awa béesisina.

Herod mi ge okain tesiri mai jijiandaBeteliem nasida detero bebetegesitera.

16 Edo iji ainde Herod mi dubogari em-bobomi imo udumbetera ango gido, imosinigambari bajinabé esisina. Aindabédubogari embobomi iji nonde mai awaengesiri awa Herod de matu tetero go-sisina, awatedo imo ge katedo mai jijiandaberari duberi tote (2) edo tuda Beteliemnasi doda edo nasi babaingae demondaawa daedo daro betorote ge okain sisina.17 Ango edo ge peroveta Jeremiah mi sisinaawa bé esisina:18 “Edo ge yavi awa Ramah nasida ingera.

Do ari ya ae ji de aoro ikanade Rachelmi ainda mamai awaembo tedoesira.

Aindabé ainda mamai berari bebetegetera,

eutu awa embo neneimi kondade arijipapa ae edo esira.”

Joseph ae Mary de Iesu de Egypt dodoNasaret nasida gundo isiretera.

19 Ango edo, amboda Herod betesiri,giwo, Joseph yai Egypt ainda isiri Badarida anela aturoda idegedo 20 ainde sisina,“Ouwamane ainkain mai saka daro be-tarate esitera awa besitara. Awatedo eriyoǃMai saka ae ainda ai de budo Israel butudaaimbate.”

21 Ango tesiri Joseph erido mai saka aeainda ai de budo Israel butuda totorisina.22 Ata iji ainde Joseph mi ge eiwa ingisina,“Archelaus mi ainda mamo Herod da derobudo yai Judea gisijido eira.” Awatedo geawa ingido embo awa yai ainda aundo itariadu esisina. Edo aturoda God mi dedegarige Joseph de tesiri gido yai Judea dagi-negedo yai Galili ainda maunsisina. 23 Edoawamane nasi dao Nasaret ainda gundoanumbesitera. Awatedo ge ro perovetamanemi sitera awa bé esisina, “Imo awaNasaret Embo tara.”

3John Bapataito Ari Embo mi BADARI da

begata siya esisina.(Mark 1:1-8; Luke 3:1-7; John 1:19-28)

1 Edo iji angode John Bapataito Ari Emboemi yai Judea da abu damodamoda gundodengoro baiari piedo esisina. 2 Edo sisina,“Utuda gisijiari* aikae gumbira,† awatedoitomane jimbo bebegae dodo God da yaiwareregewo!” 3 Edo embo ami ge eiwaperoveta Isaiah mi iji matuda sisina awaesiri bé esisina:“Embo abu damodamoda aorogateira,‘BADARI‡ da begata dave ewo!

Ainda begata‡ 2:11 myrrh awa ni mu paingari deposi evekara. Ami muno davebé piedo eira. Embomi ni mu awa siya edo siwobudo era. Iji matu, ainda jigamo ari nei awa Jew embomaimi awamaneda betari emboda tamo rorae ami datedo goiedoesitera. 2:15 Hosea 11:1 2:18 Jeremiah 31:15 2:23 John 1:45 * 3:2 Utuda gisijiari da moka awa ‘Godda sima ari dave’. Iji boroko God da sima ari dave embo da ain Toregari Embo Iesu da toda God da yai gumaina, aindayai awa God mi ainda sima ari dave arapa aina, edo God mi embo ainda do gisijido aina. Edo daedo, ainda moka neiawa iji amboda Iesu tekago butuda gumbari God mi Iesu da toda embomai berari butuda sima dave edo aina. Daedo genei eiwa giwo: Jew embomaimi gebé edo esitera, God da dao awa kotopubé kotopu (Exodus 20:7). Awatedo awamaneiji jiwae ge ‘utu’ ge ‘God’ da deroda piedo esitera. Edo Matthew mi ainda bino dave Jew embomai awaembo gagurisina,awatedo iji jiwae ge ‘utuda gisijiari’ ainda ove doda jigamo edo esisina. † 3:2 aikae gumbira. Iji gumbae gisidaJohn Bapataito Ari Embomi ainda ge karigedo esisina, God mi ainda yai arapa esiri gosisina awa, God da Mai mi God dasima ari dave awa utuda edo embomaida yai kundo gumaina. Awatedo iji ainde John Bapataito Ari Embo ge awa sisina,ainda moka awa God da Mai, Keriso, embo enemboda yai aikae gumbira (John 1:32-35; Micah 5:2). ‡ 3:3 BADARIda moka awa ‘Na awa Natopo Itari’ o Hiburu ge awa Jehovah. Ge Moka Tetekada ge nenei daedo ove einda gunda giwo.

3:3 Isaiah 40:3

Page 7: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Matthew 3:4 4 Matthew 4:4dambu darewo pepeta are.’ ”

4 Edo John akuta awa ombarijiari wokamelo tumi ari§ awa omundo, bupuri woaintomi ari awa ainda ipuda jido esisina.Edo ainda indari awa wajina ae abu pika de.5 Iji ainde embomai Jerusalem da, Judeayai berarida, edo un Jodani da demodamoberarida, ami idegedo ainda yai maunsit-era. 6 Edo gundo awamaneda jimbo be-begae karigoro embo ami un Jodani aindaawamane bapataito edo esisina.

7 Ata iji ainde embo ami Parasi mane* aeSadusi mane† de jiwae ainda bapataito ariyaida gupero gido ami sisina, “Imomaneawa jimbago jitoma ingege! God mi rirowapiain siya eira awa, nane imomane bap-ataito ano awa daginegawa ango kotem-betewa? 8 Imomane bapataito anate jipapaedo gido, itomane ni be dave awa piewogane. Edo itomane do wareregetewa angogido awa, imomane bapataito ane. 9 Naneimondemane tena, God mi ganuma it-era eiwa inono tari wasiri budo Abrahamda mamai teka ara.‡ Awatedo imomaneakuta kotembedo ge mina tara engo eove,‘Abraham awa mamo natokare, awaemboGod natokare yai rirowa piainyae.’ 10 Edoiji borokobé emi, God embomai ainkainjimbo bebegaeda dodo wareregae era,awamaneda rirowa piaina. Awa engoembo otomi ni tutuda kapain siya eira.Awatedo ni berari nomi be dave ekae eraawa, imo tutuda tai kapari durudo mu-muya aro kundo niyaoda augaina.

11 “Awa gebé, itomane jimbo bebegaedodo God da yai wareregetewa, awatedoimomane un mi bapataito ena. Ata embonei dá nato amboda gumaina awa na angoae. Embo awa bajina edo na dave ae. Naneainda tai woru inono kundo mambari taoae. Embo ami imomane Asisi Kotopu mibapataito aina, 12 edo ainda dagi bajinaainda ipami jido kundo gumaina. Ami

ainda vedari wheat§ vero buya edo wotariberari jimundo kundo rorae itari orodapiaina. Ata oen berari jimundo augariniyao matawa aveite isira ainda awaina.”

John mi Iesu bapataito esisina.(Mark 1:9-11; Luke 3:21-22)

13 Ango edo Iesu John mi bapataito aratetedo yai Galili da edo un Jodani da gu-pusina. 14 Ata John mi awa gido imoengiregain sisina, “Ro awaembo imo nanebapataito anate gupesi? Nato jipapa awainemi na bapataito ata.”

15 Ata Iesu ainde mina sisina, “Borokoingenane God da jipapa berari awa keraano bé aina. Awatedo doyo gumbare.”Ango tesiri John awara tedo Iesu bapataitoesisina.

16 Edo iji ainde John mi Iesu bapataitoesiri, imo boraebé unda eriri, edo giwo,utu imonde pirigesiri ine God da AsisiKotopu ni ribo ango wotedo ainda yaianumbesiri gosisina. 17 Edo burigibé geyavi utuda edo gundo sisina, “Eiwa natodubobari Mai. Nato dubodave aribé aindayai.”

4Satan mi Iesu bavisina.(Mark 1:12-13; Luke 4:1-13)

1 Ango edo Asisi Kotopu mi Iesu gisijidovisido abu damodamo ainda totorisina,Binei* mi imo bawarate. 2 Edo Iesu in-dari indae iji 40 muyae 40 kakara eitesima esisina. Edo ainda amboda imo bejimina burisina. 3 Ango edo bawari embomigundo embo ainde sisina, “Imo awa God daMai gido, ge okain teyo ganuma itera eiwabread are.”

4 Ata Iesu mi mina sisina, “God da gedagaiari isira awa, ‘Embo enembomi breadakuta injido wasiribé bari tao ae. Ata geberari God da beda edo gundo eira awakera edo, wasiribé budo ara.’”

§ 3:4 ombarijiari wo kamelo tumi ari. John Bapataito Ari Embo da ombarijiari awa peroveta Elijah da ombarijiariango (2 Kings 1:8). * 3:7 Parasi mane awa Jew embomaida gebé ari jisi bajina Israel doda itora. Awamanemi Godda Aodari gisi Moses da yai pipisisina awa dave edo gido ambo ambo edo esitera. Ata awamane aribari neneide ge okainneneide daedo ainda tamonda pisido embomaide atopasido esitera. † 3:7 Sadusi mane awa Jew embomaida gebéari jisi sakago Israel doda itora. Awamane jiwae awa gaiapade edo nenei awa pirisi babain. Awamaneda gebé ari awaembo berarimi Aodari God mi Moses de pipisisina awa akuta ambo ambo orote. Awamane jipapa ae atopatari neneiParasi manemi Moses da Aodarida tamonda piedo esitera. ‡ 3:9 God mi ainda awara ari Abraham da mamaidayai tepo piainyae. Ata God mi embo ainmi ainda jipapa euri awa ainda awara ari piedo eira. § 3:12 wheat awayakarada orobe, edo ainda vero awa tambara vero ango, ata babaingaebé. * 4:1 Binei awa Satan da dao nei. 4:4Deuteronomy 8:3 † 4:5 Jew embomaida oro kotopu bajina awa Jew embomaida dasiga ari oro bajina dabé da. Oroawa Jerusalem nasi doda isinesina.

Page 8: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Matthew 4:5 5 Matthew 4:225 Ango edo Binei mi Iesu kundo maundo

nasi kotopu Jerusalem da esisina, edo Jewembomaida oro kotopu bajina† ainda enoikanebé ikaneda esiri peposisina. 6 EdoBinei mi ainde sisina, “Imo awa God da Maigido, imo akuta kekapunya edo wote. Godda geda gaiari isira awa:‘God mi ge okain tari ainda anelamanemi

imo dedegara,edo awamanemi imo ipada jiaro erato

ito tai ganumada dainyae.’”7 Edo Iesu mi embo ainde sisina, “God da

geda gaiari daedo isira awa, ‘Imo BADARIito God bawote.’”

8 Edo tekago Binei mi embo awa kundopeji ikanebé ainda vivisisina. Edo yai be-rari embomaimi gisijido era awa ae awa-maneda taogari de awa Iesu da yai piesirigosisina. 9 Edo ami ainde sisina, “Naneroviravi berari eiwa imonde piana, imonato yai baongo dadari edo na tumonde-bain ata gido awa.”

10 Edo Iesu mi ainde sisina, “God dageda gaiari isira awa, ‘Imo BADARI ito Godawa tumondebain edo eyo, edo embo awaakuta kera edo eyo.’ Imo dodo nato gundamambu, Satan!‡”

11 Edo Binei embo awa dodo mambiri,edo giwo, anelamane gundo Iesu kondadeesitera.

Iesu ainda buro yai Galili da tuturo es-isina.

(Mark 1:14-15; Luke 4:14-15)12 Edo John Bapataito Ari Embo da gi-

topo embo§ mi embo awa kundo bundarioroda pipisitera. Edo iji ainde Iesu mibino awa ingido imo tekago yai Galili aindaegenembesisina. 13 Ango edo Iesu miNasaret nasida gisi maunsisina, edo aindaamboda Kapenium nasida gundo isima edoesisina. Edo Kapenium nasi awa Galiliubutu demonda. Edo yai ainda awa Jewewowo Zebulun ae Naphtali deda topo.14 Edo Iesu mi yai ainda maundo isima

esisina, ge peroveta Isaiah mi matu sisinaawa ari bé arate tedo:15 “Yai Zebulun ae Naphtali de awa

ubutu demonda ae un Jodani da kuponeideda.

Yai awa yai Galili doda isira,edo yai ainda Gentile embomai* ji-

waemi isima edo era.16 Edo embomaida yai ainda muyae doda

isima edo era awa,parara bajina gumbiri gera.

Edo ainkain betari yai ae ainda duga dedaisima edo era,

awamaneda yai parara atesira.”17 Edo iji ainde Iesu tuturo edo

embomaida yai ge karigeteite tevina,“Utuda gisijiari itomane yai aikaegumbira.† Awatedo itomane jimbobebegae dodo God da yai wareregewo.”

Iesu wo iro ari embo ipa ao pasido (4) daosisina.

(Mark 1:16-20; Luke 5:1-11)18 Ango edo Iesu ainto edo Galili ubutu

bengida maunteite ami nanonameji tote(2), Simon (Ainda dao nei awa Peter.) aeainda nameji Andrew de gosisina. Awa-mane awa wo iro ari embobo, awatedoiji angode awamanemi wo bain mongaubutuda augetero gosisina. 19 Edo amiawamanede sisina, “Nato amboda puwo!Nane imomane atopatano gido embomaibave.” 20 Edo burigibé awamaneda mongadodo embo awa ambo ambo esitera.

21 Ango edo Iesu yai awa dodo ainto edomaunteite ami nanonameji nei tote (2) go-sisina. Awamane awa Zebedee da mamai,James ae John de. Edo awamaneda mamoZebedee de un ma doda isite awamanedamonga kakapegari awa sirigetero Iesu miawamane dao sisina. 22 Edo boraebé un maae awamaneda mamo de dodo embo awaambo ambo esitera.

Iesu mi God da bino dave karigedo embo-mai jiwae gao euri kaviegotora.

(Luke 6:17-19)4:6 Psalm 91:11-12 4:7 Deuteronomy 6:16 4:10 Deuteronomy 6:13 ‡ 4:10 Satan awa God da anela

da (1)da dao. Anela awa God da ge jindesiri God mi imo kundo augesiri utuda edo idegesisina. Satan awa God dagitopo edo embo enemboda gitopo. § 4:12 gitopo embo. John Bapataito Ari Embo da gitopo awa Daotari HerodAntipas (Matthew 14:3-4). * 4:15 Gentile embomai awa Jew embomai ae. Awamane awa embomai nenei berariJacob da veda edo gumbae. 4:16 Isaiah 9:1-2 † 4:17 Utuda gisijiari itomane yai aikae gumbira. Kondadeari ge Matthew 3:2da tuda giwo. ‡ 4:23 Jew embomaida benunu oro awa jiwaebé, edo nasi da da ainda isimaedo esitera. Oro ainda Jew embomai dada edo Badari tumondebain edo esitera, awamaneda katari budo esitera, edoawamaneda mamai atopasido esitera. § 4:23 gisijiarida bino dave awa nongo edo embomaimi God da sima aridave awamaneda yai bari tao.

Page 9: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Matthew 4:23 6 Matthew 5:1323 Ango edo Iesu yai Galili da umbugo

berarida maundo gundo eite Jew embo-maida benunu oro‡ jiwaeda torido em-bomai atopaposite gisijiarida bino dave§awa karigedo esisina. Edo embo ami em-bomaida burau ari berari ae karu am-buro neide kainde berari de awa gao eurikaviegotora. 24 Edo ainda buro babaindabino awa yai Siria berarida arapu esiri,embomaimi awamaneda embo karu ariberari, karu evekara ae memesi de, edobineimaneda* bubundegari ae tamo jiparide, ipatai ambari de, awamane ainda yaikundo gumbero Iesu mi awamane gao esirikaviegesitera. 25 Awatedo embomai jisibabain yai Galili da edo, Nasi Babain Aji-gari 10 da,† Jerusalem da, yai Judea da edoun Jodani kupo neida, awamanemi Iesuambo ambo esitera.

5Iesu mi nongo edo God ainda dubodave

awa embomaide piaini awa atopaposisina.(Luke 6:20-26)

1 Edo Iesu mi embomai jisijisi awagoteite pejida visido anumbesiri ainda am-bodani* ainda yai guputera. 2 Edo imotuturo edo awamane atopapoteite sisina:3 “Embomai ainkainmi awamaneda asisida

burau ari God kena awa gido era,God da dubodave awamaneda yaiisira.

Utuda gisijiari awa awamane topo.†4 Embomai ainkainmi dubo vevera edo era

awa, God da dubodave awamanedayai isira.

God mi awamaneda yai atutumbedokondade ari piaina.

5 Embomai ainkainmi do netegeteite Godda jisida isima edo era awa, God dadubodave awamaneda yai isira.

God mi butu berari awamanede piaintarigari sisina.

6 Embomai ainkainmi dá embo enembomiindari ae un de udo edo era ango

God da wasiri dambu darari awaudo edo era, God da dubodave awa-maneda yai isira.

God mi ainda wasiri dambu darariawamaneda yai piari beda ara.

7 Embomai ainkainmi embo neneida yaido ari piedo era, God da dubodaveawamaneda yai isira.

God mi awamaneda yai do ari piaina.8 Embomai ainkainmi awamaneda doda

kotembari beyae engiregedo eraawa, God da dubodave awamanedayai isira.

Awamanemi God gara.9 Embomai ainkainmi béga awaembo buro

edo era awa, God da dubodave awa-maneda yai isira.

God mi awamane awa ainda mamai aemaigagara de taina.

10 Iji nonde embo neneimi memesi neidekainde embomaida yai pisidoera aindabé awamane awa wasiridambu darari, God da dubodaveawamaneda yai isira.

Utuda gisijiari awa awamane topo.11 “Aindabé imomane awa nato ambo-

dani, God da dubodave itomane yai isira ijiangode embomaimi imomane piari wotarige tedo, memesi neide kainde itomane yaipisido, ge bebegae jiwae pitawami imon-demane tara. 12 God mi itomane tau ba-jinabé utuda siya esira isira. Awatedoyawa bajinabé tega itae ewo. Imomanegumbae gisida embomaimi memesi neidekainde dá ango peroveta maneda yai piedoesitera, edo imomane peroveta maneda taidero awa ambo ambo edo ewa.

Imomane awa God da kato de parara deango.

(Mark 9:50; Luke 14:34-35)13 “Imomane awa kato ango embo en-

emboda yai. Ata embomaimi katoda gaviawa itae ari gido awa nongo edo aro tekagogavi gumaini? Awa itae. Awatedo kato awa

* 4:24 bineimane awa asisi bebegaeda dao nei. † 4:25 Nasi Babain Ajigari 10. Guriki da ge einda awa Dekapolisi edoainda moka awa ‘Nasi Babain Ajigari 10’. * 5:1 ainda ambodani. Ove Kotopuda atopapasigarimi kotembedo era,‘ainda ambodani’ da moka einda awa ainda ambodani 12 akuta ae, ata ainda ambodani nenei jiwae daedo. † 5:3Utuda gisijiari awa awamane topo. Ainda moka awa ‘God mi awamane sima dave edo eira’ (Matthew 5:10da mokaawa dá ango.). ‡ 5:13 Ge da moka awa eire: Itomane wasirimi embo bebegae inono kondade ari awamanedawasiri beyae dodo God da yai wareregara. Kariwa dá ango awa kato. Katomi wo pisida depeka ari engiregedo eira.Awarata, edo katoda gavi itae ari gido embomaimi kato awa kundo arapada augara. Awa dá ango itomane wasiri. Edoitomane wasirida dave ari awa itae, embo bebegae gido kotembara, “Nakare God da yai wareregainyae.” Awatedo Godmi imomane jigamo ari tao ae, kundo arapada augaina.

Page 10: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Matthew 5:14 7 Matthew 5:30kundo arapada augaro embomi pepeta eitetaimi pasido ara.‡

14 “Imomane awa ango butu dededaparara. Edo imomane awa nasi bajinapeji enoda jiari ango embomaimi onjigaritao ae. 15 Dá ango embomaimi keimoijimbedo ou kuwoda piainyae, ata keimoawa yai ikaneda ekegaro ainda pararamiembo berari mando doda awa datemaina.16 Awatedo itomane parara dá ango em-bomaida yai datembewo, awamanemi ito-mane buro davegave gido itomane Mamoutuda awa dasiga ore.

Keriso mi God da Aodari awa ari bé arategupusina sisina.

17 “Aodarida§ o Peroveta maneda OveGaiari* awa dano sitarate na gumena angokotembeove. Na ango ain gumbae, atanane ano bé arate gumena. 18 Edo eiwagebé imondemane tena, utu de butu deawa itae mandae gisida, Aodarida ge sakabé da (1) awa mana itae aina, isiari Godmi ainda geda buro berari petugaina.19 Awatedo berari ainmi God da ge okaineinda ge saka da (1) dari erigaina, edoembo nenei atopatari wasiri dá ango oroteaina gido, God mi imo awa embo sak-abé taina utuda gisijiari yaida.† Ata be-rari ainmi God da ge okain awa kera eiteembo nenei wasiri dá ango atopatainagido, God mi imo awa embo bajina tainautuda gisijiari yaida. 20 Aindabé naneimondemane tena, edo itomane wasiridambu darari awa Aodarida atopapasigariae Parasi mane deda wasiri dambu darariawa daginegae aina gido, imomane utudagisijiari yaida mana torawa.

Iesu mi sinigambari arida atopatari pipi-sisina.

21 “Imomane awa gari, iji matuda Ao-darida atopapasigarimi kaenato apipiye deewowo de ge eiwa atopapositera, ‘Datobeteure, edo embo da ainmi embo daribetaina gido awa, imo God mi kataineira.’ 22 Ata nane imondemane tena,berari ainmi ainda namejide sinigambari

tepotapo aina gido awa, God mi kataineira. Edo embo da ainmi ainda namejide‘Imo jiro itae!’‡ taina awa, Sanhedrin§embobomi imo awa katain era. Ata emboda ainmi ainda namejide ‘Dauwa bé!’ tainaawa, God mi imo yai niyao matawa aveiteisira ainda piain eira.

23 “Awatedo, ito kando kundo God darorou piari tenembada piain gupeite awa,ito namejimi imonde sinigambari eira isiraawa kotembedo gido, 24 ito kando roroupiari tenemba doda dodo ito namejida yaigisi mambuyo. Ango edo ito namejide,‘Aiya do’ site béga budo tekago egenem-bedo gundo ito kando God da yai piate.

25 “Edo ito gitopo embomi buriya nondatamonda imo katarida piain tari gido,aedade begatada maunsite burigibé emboainde ge sirigeyo dave are. Ango ae gido,ito gitopo embomi imo katari embodaipada piari katari embomi imo katedobundari embode piari imo kundo aundobundari oroda augari torata. 26 Eiwa gebéimonde tena, imo bundari oro doda isiteito mina ro inge piatate tesira awa itaepiedo imo udegari bata.

Iesu mi ipuda arida atopatari pipisisina.27 “Imomane awa gari, iji matuda Ao-

darida atopapasigarimi kaenato apipiye deewowo de ge eiwa atopapositera, ‘Ipudaeote.’ 28 Ata nane imondemane tena, emboberari ainmi eutu gido ainda tamo bainjipapa edo esira awa, God mi embo awajimbo beyae matu ainda domi esira awagira. 29 Awatedo ito jisi ipa beda ami roraero gido imo jimbo beyae edo eta angogido awa, jisi awa gurugedo kundo augeyoaimbare. Davebé awa tamo itoda tatarida (1) awa kundo augata, gaegae edo imojimbo beyae ato God mi ito tamo berarikundo yai niyao matawa aveira ainda au-gaina. 30 Edo ito ipa beda ami rorae ro budoimo jimbo beyae edo eta ango gido awa,kautugedo augeyo aimbare. Davebé awatamo itoda tatari da (1) awa kundo augata,gaegae edo imo jimbo beyae ato God mi

§ 5:17 Aodari awa Jew embomaida ove gaiarida dao. Iji matuda God mi Moses da yai ge siuri ami ove ipa da (5)gagurisina. Ainda amboda, Jew embomaimi ove gaiari Moses mi gagurisina (Genesis, Exodus, Leviticus, Numbers,Deuteronomy) doregedo dao ‘Aodari’ pipisitera. * 5:17 Peroveta maneda Ove Gaiari awa Jew embomaida ove gaiarineida dao. Ove ainda doda awa ge God da peroveta manemi iji matuda gaguritera. Ainda amboda Jew embomaimi Godda peroveta maneda ove gaiari dada edo dao ‘Peroveta maneda Ove Gaiari’ pipisitera. † 5:19 utuda gisijiari yaiawa God da sima ari daveda yai. 5:21 Exodus 20:13; Deuteronomy 5:17 ‡ 5:22 ‘Imo jiro itae!’ Ge einda tutuawa ‘Raka’. Eiwa Arameki geda tedojirari ge. § 5:22 Sanhedrin awa Jew embomaida ge babain katari embobodadoregarida dao. 5:27 Exodus 20:14; Deuteronomy 5:18

Page 11: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Matthew 5:31 8 Matthew 5:48ito tamo berari kundo yai niyao matawaaveira ainda augaina.

Iesu mi iu aro dowarida atopatari pipi-sisina.

(Matthew 19:9; Mark 10:11-12; Luke 16:18)31 “Edo Aodarida atopapasigarimi ge

eiwa atopapositera, ‘Embo da ainmi aindaaro dowain edo gido awa, eutu awa dodomambae gisida ine ainda arode jimbariitae arida ove gaiedo piarate sisina.’ 32 Atanane imondemane tena, embo da ainmiainda aro dosira, ata eutu awa jimbaegisida kombo ari itae ami ainda embo neijimaina awa, embo ami esiri eutu jimboipuda esira. Edo embo da ainmi eutu iudowari ango awa jimaina, embo awa jimboipuda esira.

Iesu mi tarigari dao neide kaindeda teo-rekae atopaposisina.

33 “Tekago, imomane awa gari ijimatuda Aodarida atopapasigarimikaenato apipiye de ewowo de ge eiwaatopapositera, ‘Tarigari pitawami teote,ata ito tarigari Badari da yaida tedo gidokera edo eyo.’ 34 Ata nanemi imondemanetena, tarigari berari awa tepotapo teove.Aindabé utu awa God da daotari anumba,awatedo tarigari ainda daoda teove. 35 Edobutu dede awa God da taida oena apariyai, awatedo tarigari ainda daoda teove.Edo Jerusalem awa God Daotari Bajinadanasi bajina, awatedo tarigari ainda daodateove. 36 Edo ito kopuru tu da (1)da oveainya ari o ove ingatapari awa wareregaritao ae, awatedo tarigari ito kopurudadaoda teote. 37 Iji nonde imomane genenei tedo ewa, awa ge embo beyae* dayaida edo gundo eira. Awatedo tepo ‘Naana’ tewo, ko ‘Na ainyae’ tewo.

Iesu mi embomai rirowa buorekae atopa-posisina.

(Luke 6:29-30)38 “Imomane awa gari, Aodarida atopa-

pasigarimi ge eiwa atopapositera, ‘Edoembo da ainmi ito jisi dari beyae aina gidoawa, katari embomi ainda jisi dari beyaeaina. Daedo embo da ainmi ito ji darierigaina gido awa, katari embomi ainda jidari erigaina.’ 39 Ata nane imondemanetena, embo da ainmi itomane yai burobeyae aina gido, ainda yai mina beyae

ainyae. Awarata, embo da ainmi ipa dobereya edo ito opo ipa beda dari gido awa,ito opo ipa andada awa doyo daedo dare.40 Embo da ainmi imo katain jipapa eite itoombari awa bari gido, ito dademo ombariawa daedo kokumbeyo bare. 41 Edo em-bomi ainda rorae amboka edo ainde daedokilometre da (1) ainto atate imo jijine tarigido, ine embo awa kondade edo aindarorae amboka edo ainde daedo kilometretote (2) ainto eyo. 42 Embo ainmi ito yairorae atega eira, awa pieyo bare. Daedoembo ainmi ito rorae jigamo ain jipapaeira awa, engiregainyae.

Itomane gitopo embobo dubobudo ewo.(Luke 6:27-28, 32-36)

43 “Imomane awa gari, Aodarida atopa-pasigarimi ge eiwa atopapositera, ‘Nembuito dubobudo eyo, edo gitopo embo itodesinigambari edo eyo.’ 44 Ata nanemi imon-demane tena, itomane gitopo embobodubobudo ewo. Embo ainkainmi itomaneyaida begá pisido era, God de awamaneembo tedogido ewo, ami awamaneda yaiainda ao ari piare. Edo embo ainkainmiimondemane sinigambari edo era, awa-mane embo jimbo dave edo ewo. Edoembo ainkainmi imondemane ge tepotaposite memesi neide kainde itomane yaipisido era, awamane embo benunu tedoewo. 45 Ango edo imomane itomane Mamoutuda da mamai awa. Aindabé ami euriainda iji embo beyaeda yai ae embo dav-eda yai de datembedo eira. Edo ami wapiedo eira embo wasiri dambu darari aeembo wasiri dambu darae deda yai. 46 Edoinemane embomaimi imomane dubobudoera awa dubobudo ewa, ro awaembo Godmi tau dave imondemane piaini? Buro dáango tax kumbari embobo† mi edo era.47 Edo itomane otatawo akuta ategedo awa,imomane embo neneida buro daginegedoae. Tax kumbari embobomi buro dá angoedo era. 48 Itomane Mamo utuda awawasiri dambu darari berari, awatedo dáango imomane wasiri dambu darari berarieite isiwo.

6Iesu mi nongo edo kaena embomai rorae

isisigaede kando piari awa atopaposisina.5:31 Deuteronomy 24:1 * 5:37 embo beyae awa Satan da dao nei. 5:38 Exodus 21:24; Leviticus 24:20;

Deuteronomy 19:21 5:43 Leviticus 19:18 † 5:46 tax kumbari emboboami embomaida ganu jiwae beono edoesitera. Awatedo iji ounde awamaneda dao awa davebé ae.

Page 12: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Matthew 6:1 9 Matthew 6:19-211 “Edo bé gidogogo ewo. Itomane kando

embomai rorae isisigaede arapada em-bomi gorote ango piainyae. Edo ango awaitomane Mamo utuda awa tau itomanemana piaina.

2 “Awatedo iji ainde imo awamanedekando piato bara awa, arapada karigatogiwore. To putedo eote dá embobo iwawatote (2)demi benunu oroda edo nasi dodaeiworo embomaimi dasiga orote jipapaedo era ango. Eiwa gebé imondemanetena, awamaneda tau awa matu beraawara. 3 Ata imo embomai rorae isisi-gaededa kando piain jipapa eite gido awadowato embo da ain buro ro esi awa giure.4 Awaembo ito piari awa onjigedo pieyo.Ango edo ito Mamo imo onjigarida gidoeira, ami akuta ito tau awa arapada piaribata.

Iesu mi nongo edo kaena God da yai be-nunu tari awa atopaposisina.

(Luke 11:2-4)5 “Edo imo benunu site gido embobo

iwawa tote (2)demi tarago eote. Awa-maneda jipapa bajina awa embomaimiawamaneda wasiri dave gorote, awatedoawamane benunu oro doda edo nasi be-gata umbugoda petedo benunu tedo era.Eiwa gebé imondemane tena, awamanedatau awa matu bera awara. 6 Ata imo be-nunu tain edo gido awa, aundo ito mandojiumbarida torido manguro jido doda, itoMamo imo jisimi gae, ainda yai benunuteyo. Edo ito Mamo imo onjigarida gidoeira, ami ito tau awa arapada piari bata.

7 Edo iji nonde imomane benunu site, gedá awa tekago tekago teove dá embomaiGod gae ango edo era. Awamanemi kotem-bedo era awa, ‘Edo nakare benunu tari gejiwaebé tedo era, God mi natokare benunutari awa ingido aina.’ 8 Aindabé itomaneMamo awa gari itomane jipapa rori awatedogae gisida, imomane awamane angoeove. 9 Awatedo benunu engo tewo:‘Mamo natokare utuda isima edo eta awa,dao ito kotopu tou ore.10 Gisijiari ito doyo gumbare.Nakare jipapa ito butu einda ore,dá ouwamanemi utuda edo era ango.11 Namondekare deguta da (1) dowae, in-

dari jipapa edo era awa;iji einde piewasi.

12 Edo jimbo bebegae natokare

kotembedo dowasi,dá ango nanekare embo neneimi

jimbo bebegae ro namondekare edoera awa,

kotembedo dodo era.13 Edo bawarida nakare kundo aimbote,ata embo beyae* da yai nakare toregewasi.Imo awa natokare Daotari, Goroba Be-

rarida Goroba,awatedo imo iji natopo itari dasiga ore.

Awara.’14 Edo embo neneimi itomane yai jimbobebegae aro gido kotembedo dowawaawa, Mamo itomane utudami itomanejimbo daedo kotembedo dowaina. 15 Ataimomane embo neneida jimbo bebegaekotembedo dowae awa gido, Mamo it-omanemi jimbo bebegae itomane daedokotembedo dowainyae.

Iesu mi nongo edo kaena God da yai indaridodo kakara ari awa atopaposisina.

16 “Ango edo imomane God da yai indaridodo kakara eite gido dombu itomane dáembobo iwawa tote (2)demi awamanedadombu dubo vevera edo era ango eove.Awamanemi dombu aewa gutedo era awa,embomaimi gido kakara era torote. Eiwagebé imondemane tena, awamaneda tauawa matu bera awara. 17 Ata iji nonde imoindari dodo kakara eite gido ito dombuteiedo kopuru tu duwari eyo. 18 Edo angoeta ami awa indari dodo kakara ari em-bomaida yai ae, ata ito Mamo imo jisimigaeda yai. Edo ito Mamo imo onjigaridagido eira, ami ito tau piari bata.

Gaiapa imomane embo awa utuda oundadada ewo.

(Luke 12:33-34)19-21 “Yai nonda itomane gaiapa isira

awa, do itomane awa yai ainda daedoitaina. Awatedo gaiapa imomane emboawa butuda einda dada eove. Butuda dadaawa gido, kandoromi kapara, damanagamaina, edo beono embomi bededotorido bara. Ata gaiapa imomane emboawa utuda ounda dada ewo. Utudadada awa gido, kandoromi kapari taoae, damana gambari tao ae, edo beonoembomi bededo torido bari tao ae.

Ito jisi awa ango ito tamoda keimo.(Luke 11:34-36)

* 6:13 embo beyae awa Satan da dao nei. † 6:22 jisi. Ove Kotopuda atopapasigari kotembedo era awa: Ge ‘jisi’da moka einda awa ‘do’ ango, edo ge ‘tamo’ da moka einda awa ‘wasiri’ ango.

Page 13: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Matthew 6:22 10 Matthew 7:622 “Embo enemboda jisi† mi kondade

euri inono yai berari gido era. Awatedo itojisi awa ango ito tamoda keimo. Edo itojisi karu itae gido, rorae berari dave gata.23 Ata ito jisi karude gido, rorae berari davegari tao ae.‡ Awa muyaeda itari ango.Awatedo, edo parara do itoda awa muyaeango gido, imo awa jimbo beyae bajinade!

Inemane God ae butu gaiapa de sima aritao ae.

(Luke 16:13)24 “Embo da (1)mi badarari tote (2) sima

ari tao ae. Embo awa badarari da (1)desinigambari eite nei dubobudo aina, koami badarari da (1) tou eite nei jipapa aeedo aina. Inemane God ae butu gaiapa desima ari tao ae.

Kotembari jiwae edo dubo vevera eove.(Luke 12:22-34)

25 “Awatedo imondemane tena, wasiriitomane awaembo kotembari jiwae edodubo vevera eove, indari edo un ro budoindavi, o ombarijiari ro budo tamoda piavi.Wasiri itomane awa bajinabé God da jisida,indari ango ae; edo tamopisi itomane awabajinabé God da jisida, ombarijiari angoae. 26 Imomane nimane ikane ima pumaedo era awa gidogogo ewo! Awamanemirorae ve uraede o buroda rorae be kum-baede o rorae dada edo itari oroda pi-aede. Awarata itomane Mamo utuda amiawamane undedo eira. Itomane tega awabajinabé God da jisida, tega nimane dáango ae. 27 Embo da ainmi itomane dodaainda wasiri butuda ribori itarate kotem-bari jiwae edo dubo vevera arimi riboribéainita? Ango ari tao ae!

28 “Edo ro awaembo itomane ombari-jiari ro budo tamoda piari kotembari ji-waemi dubo vevera edo evi? Kotembedo-gogo edo giwo arapa are, abuda kokomanenongo nongo edo erido eri awa. Awamaneakuta buro okain aede edo ombarijiari ga-iaede. 29 Awarata imondemane tena, Dao-tari Solomon da ombarijiari berari aindajitari dave awa, abu koko dabé ainda ji-tari davebé dave awa daginegari tao ae.30 Giwo! Edo God mi kiyan butuda erari

kokomi giro ari, ata sipo neide awa vededodungara, God mi imondemane ombarijiariinonobé piaina. Itomane gebé ari awasaka! 31 Awatedo kotembari jiwaemi dubovevera edo teove, ‘Kaena un ro indari?’ o‘Kaena rorae ro indari?’ o ‘Kaena ombari-jiari ro budo tamoda piari?’ 32 Gentile em-bomai, God gae, awamanemi rorae berarieiwawa bain edo era, edo Mamo itomaneutuda ami matu giuri rorae berari eiwawajipapa edo ewa. 33 Ata God da gisijiari§ae ainda wasiri dambu darari de awa gisigain edo ewo! Edo ango eiawo God mirorae berari eiwawa daedo itomane yaipiedo aina. 34 Deguta da da ainda bougaisira, awatedo sipo neida bouga gumbarigido kotembari jiwaemi dubo vevera eove.Bouga ro audo gumbari gido awa, imo-mane iji ainde inono sirigawa.

7Imomane embo nei katove.(Luke 6:37-42)

1 “Embo nei katove dowo, edo God miimomane katae doware. 2 Edo imomaneembo nei katewa gido God mi imomanekataina. Edo imomane tega ro embo neidejigamo edo katewa awa, God tega dá awajigamo edo imomane kataina.

3 “Edo ro awaembo imo onyenye sakaito namejida* jisida isira awa gido tesi, ataikuta bajina jisi ikaitoda isira awa gae esi?4 O nongo edo ine ito namejide engo teta,‘Do, onyenye saka ito jisida awa pusigane,’edo ito jisida ikuta bajina isiri? 5 Imoembo iwawa tote (2)de! Gisibé awa itojisi akutada ikuta bajina isira awa teugeyo.Ango edo imo yai dave gosite ito namejidajisida onyenye saka awa pusigate.

6 “Rorae kotopu awa sinomanede pi-ove. Aindabé ango awo awamanemiwareregedo imomane gamundo usibesiara. Edo gaegae edo itomane kau awapumaneda doda augove. Ango awo awa-maneda taimi pataro beyae aina.†

Jipapa itomane God de atega ewo, amipiari bawa.

(Luke 11:9-13)‡ 6:23 Edo imo Iesu da atopatari ategedo bata gido, ro berari gatate God mi jipapa eira awa, davebé gata. Ata imoIesu da atopatari ategedo bae gido, ro berari gatate God mi jipapa eira awa, davebé gari tao ae. § 6:33 God dagisijiari da moka awa dá ango utuda gisijiari. Kondade ari ge Matthew 3:2da tuda giwo. * 7:3 nameji damoka einda awa ‘otawo’. † 7:6 Jew embomaimi kotembedo esitera awa sinomane de pumane de awa wo donode.Sinomane de pumane de einda kariwa awa embomai ainkainmi God da ge ajiregedo jipapa ae edo era. Rorae kotopu okau einda kariwa awa God da ge.

Page 14: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Matthew 7:7 11 Matthew 8:2

7 “Edo jipapa itomane atega ewo, imon-demane piari bawa. Itomane jipapa awagain ewo, edo tambawa. Edo mangurodatatain jivewo, itomane yai manguro piri-gaina. 8 Aindabé berari ainmi God de ategaedo eira awa, ainde pieuri budo eira. Edoainmi ainda jipapa ro God da yai gain edoeira awa, tamundo eira. Edo ainmi God damanguroda tatain jivedo eira awa, God miembo ainde manguro pirigaina.

9 “Edo imomane embobo itewa doregarieinda doda, mai da (1)mi ainda mamodebread atega ari, ganuma piainita? 10 Ounwo atega ari awa, piae dodo ainde jim-bago piainita? 11 Awa dave ae. Imomaneawa embo bebegae, ata imomane gari bu-reite kando dave mamai itomanede pisidoewa. Itomane Mamo utuda ami emboberaride dave edo eira, awatedo emboainkainmi Mamo de atega edo era awa,awamanede rorae davegave jiwaebé piaribara! 12 Awatedo buro ro embo neimiimomane embo orote jipapa ewa awa, in-emane awamane embo ewo. Eiwa Ao-darida edo Peroveta maneda Ove Gaiari‡da atopatarida moka.

Embo indewae God da wasiri natopoitarida torara.

(Luke 13:24)13-14 “Wasiri natopo itarida torari be

awa kisisimbari edo ainda begata awaokain, awatedo embo indewae wasiri awatamundo era. Embo jiwae torari be be-begada torido begata bereyada usibesi ainauntera. Awatedo torari be kisisimbaridatoriwo.

Embomaida wasiri edo era ami awa-maneda do dave ko beyae awa arapa ari gawa.

(Luke 6:43-45)15 “Peroveta mane pitawami dá wo sipu

beyae itaede ango itomane yaida gumbara.Awatedo gidogogobé ewo! Awamaneda doawa abu sino gorobade wo nenei tepotapoinjido era ango. 16 Awamaneda wasiri edoera ami awamaneda do dave ko beyae awaarapa ari gawa. Embomi pasiporo be awabenomada budo erita ko dunga be awawodei beoda budo eri? Embomi roraeango awa bainyae. 17 Dá ango ni da daberari dave ami be dave ekedo eira, atani beyae ami be beyae ekedo eira. 18 Ni

dave ami be beyae ekari tao ae. Daedoni beyae ami be dave ekari tao ae. 19 Edoni da da berari nomi be dave ekae edoeira gido awa, kapedo niyaoda augedo era.20 Awatedo emboda wasiri edo era amiawamaneda do dave ko beyae awa arapaari gawa.

Embo ainkainmi God da jipapa edo era,awamanemi akuta utuda gisijiari yai torara.

(Luke 13:25-27)21 “Embo berari ainmi namonde,

‘Badari, Badari’ site isimango utudagisijiari yai§ torari tao ae. Ata ainminato Mamo utuda ainda jipapa edo eira,ami akuta torari tao. 22 Iji ainde embojiwaemi namonde tara, ‘Badari, Badari,nakare ito daoda ge karigesitera, edo itodaoda asisi bebegae ondetero idegesitera,edo ito daoda wasiri babain jiwae esitera.’23 Edo iji angode nanemi awamanede gearapabéda tano gara, ‘Na imomane bé gae.Imomane ge nato kera ae ari embobo, natoyaida dodo eve mambuwo!’

Embo tote (2)mi mando evekara gaputera.(Luke 6:47-49)

24 “Awatedo embo berari ainmi ge natoingido kera edo eira awa embo dubog-ari demi ainda mando butu okainda ga-pusina ango. 25 Edo wa wotedo un visidobisi gundo mando ainda ikanade dorisina.Ata mando awa butu okain duredo aindadasivi piedo gapusina, awatedo durae.26 Ata embo berari ainmi nato ge ingidokera ae edo eira awa embo kotembariitaedemi ainda mando popoda gapusinaango. 27 Edo wa wotedo un visido bisigundo mando ainda ikanade desiri durudousibesibé esisina.”

28-29 Edo Iesu mi ge awara taride em-bomai atopasido esisina, Aodarida atopa-pasigari dá ango ae. Awatedo iji ainde Iesumi ge awa tedo petugesisina, awamanemiainda atopatari gido korebé edo esitera.

8Iesu mi embo ginimi tutupegari awa gao

esisina.(Mark 1:40-45; Luke 5:12-16)

1 Edo iji ainde Iesu awa peji demondaedo wotedo gumbiri embomai jisijisi amiembo awa ambo ambo esitera. 2 Edo

‡ 7:12 Aodarida edo Peroveta maneda Ove Gaiari da moka awa God da Ove Gaiarida ge, Genesis maundo Malachi.§ 7:21 utuda gisijiari yai awa yai utuda God mi sima dave edo eira. * 8:2 ginimi tutupegari. Karu emi euri

embomai donode God da jisida idegotora, edo karu embomai angogo nasi doda itorekae (Leviticus 13:45-46).

Page 15: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Matthew 8:3 12 Matthew 8:17giwo, embo da (1) ginimi tutupegari* amigundo embo ainda doda baongo dadariedo sisina, “Badari, imo jipapa edo gido, naeyo nato dono itae are.”

3 Ango edo Iesu mi ainda ipa ududugedoembo awa tujido sisina, “Een, na jipapaena. Dono itae e!” Edo boitebé emboainda tamoda gini tutupegari itae es-isina.† 4 Ainda edo Iesu embo aindesisina, “Giyo! Na imo eteno kaviegetetaawa, embo neneide teote. Ata mambuyo,imo akuta udugato pirisimi‡ gare. ‘Imokaviegeteta!’ awa tari embomai goteiarokando ro Moses mi ge okain sisina awapiate.”

Iesu mi itoroda gisijiarida gebé ari bajinagido karigesisina.

(Luke 7:1-10)5 Edo iji ainde Iesu Kapenium nasida

toriri itoroda gisijiari§ ainda yai gundokondade arate atega esisina. 6 “Badari,”embo ami sisina, “Nato buro embo awamandoda durari isira. Karu ipatai ambariami kumbari wasiri ae memesi beyaebébureite durari isima eira.”

7 Edo Iesu mi embo ainde sisina, “Nagundo embo awa gao ano kaviegaina.”

8 Edo itoroda gisijiarimi mina sisina,“Ango ainyae Badari. Na davera mi imonato mandoda gumbesiko. Ata tepo gemiteyo, edo nato buro embo kaviegaina.9 Edo daedo na badari natomi gisijido eira,edo ainda ge teuri kera edo ena. Edodá ango itoro embobo nato tuda itera.Awatedo nane embo eiwa, ‘Mambu,’ tanomamaina. Edo embo neide, ‘Gumbu,’ tanogumaina. Edo nato buro embode, ‘Buroeiwa e,’ tano buro awa aina.”

10 Edo iji ainde Iesu ge awa ingido, imokorebé edo embomai imo ambo ambo eraawamanede sisina, “Eiwa awa gebé imon-demane tena, na Israel embomai beraridayai gebé ari bajina ango awa kakowa edo

etena, ata tambae! 11 Edo nane imon-demane tena, Gentile embomai jiwae ijivitarida edo iji wotarida edo gundo utudagisijiari yai* ainda Abraham ae, Isaac de,Jacob de daedo anumbedo bondoda indariindara. 12 Ata Jew embomai jiwae awa-mane embo God mi gisijiari yai siya esisinaainda, awamane mambari tao ae, ata awa-mane yai muyae arapada ainda augaina.Edo awamanemi ji site ji gambaro kitorukatoru taina.Ӡ

13 Ango edo Iesu mi itoroda gisijiaridesisina, “Imo mambuyo! Dá ango imo gebéeteta awa ito yaida idegaina.” Edo itorodagisijiarida buro embo awa iji dá aindekaviegesisina.

Iesu embomai jiwae gao esisina.(Mark 1:29-34; Luke 4:38-41)

14 Edo iji ainde Iesu gundo Peter damandoda torido Peter da imbosi awa karutamo vevera ari bureite besida durudoisiri gosisina. 15 Edo Iesu mi eutu aindaipa tujijisina. Edo eutu ainda karu tamovevera ari awa itae esisina. Ango edo eutuawa erido petedo tuturo edo embo awasima esisina.‡

16 Ango edo iji wotesiri ainda tur-ode, awamanemi embomai jiwae bibineidabundari awa Iesu da yai kundo guputera.Edo Iesu mi ge okain mi asisi bebegaeawa ondeuri idegedo esitera, edo embomaiavekave karu ari awa gao euri kaviegedoesitera. 17 Ango edo ge eiwa peroveta Isa-iah mi amboda gumaina sisina, awa gundobé esira:“Embo ami akuta kaenato buburau awa

dodo kumbira,edo kaenato karu amburo gao esiri

kaviegetera.”Iesu mi ainda ambodanimi imo nongo

nongo ambo ambo ari awa atopaposisina.(Luke 9:57-62)

† 8:3 tamoda gini tutupegari itae esisina. Guriki da ge awa ‘dono itae esisina’. ‡ 8:4 pirisi awa buro embo Godmi tuturoda ewowo Levi doda avigesisina embomaida rorou ainda yai piorote (Exodus 28:1-4, 40-41). Edo Iesu da ijideembo angogo Jew embomaida oro kotopu bajinada buro eite rorou God da yai piedo esitera. 8:4 Leviticus 14:1-32§ 8:5 itoroda gisijiari awa Rome da duduno ari emboboda badari. Embo awa duduno ari embobo ajigari 100 simaedo esisina. * 8:11 utuda gisijiari yai da moka awa God da sima ari daveda yai. Iji amboda Iesu ae ainda gebéari embomaide daedo God da sima ari daveda yai ainda anumbedo bondo indara (Isaiah 2:2; 25:6; Mark 14:25; Luke22:30; Amboda Idegaina 19:6-9). † 8:12 God mi Jew embomai awaembo ainda sima ari daveda yai siya esisina. Ataawamane jiwaemi awamaneda daotari, Keriso, ajiregesitera. Awatedo Jew embomai indewae ainda sima ari davedayai torara. Awarata Gentile embomai jiwae awamaneda gebé ari Keriso da yai pipisitera, awatedo Gentile embomaijiwae ainda sima ari daveda yai torara. ‡ 8:15 sima esisina. Ove Kotopuda atopapasigari kotembedo era, iji aindePeter da imbosida karu itae esiri ami erido Iesu unjisina. 8:17 Isaiah 53:4

Page 16: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Matthew 8:18 13 Matthew 9:418 Edo embomai jisijisi bajina ami

doregedo Iesu jinenembetero gido emboami ainda ambodanide ubutu kupo neidatemain ge okain sisina. 19 Edo Aodaridaatopatari da (1)mi Iesu da yai gundo emboainde sisina, “Atopatari, imo yai berarinonda mamain esi ainda, na imo amboambo ana.”

20 Edo Iesu mi embo ainde mina sisina,“Abu sino, awamaneda awari banga toisira, edo ni waside baba edo era, awa-maneda awari ma isira, ata Embo da Mai,§ainda awari mando topobé itae.”

21 Edo ainda ambodani nei ainde sisina,“Badari, gisibé awa na doyo maundo natomamo goiane.”

22 Ata Iesu mi embo ainde sisina, “Naambo ambo e! Doyo betari embomaimi*akuta awamaneda betari goiore.”

Iesu mi bisi ae yawata de ge okain tesiriubutu damodamobé esisina.

(Mark 4:35-41; Luke 8:22-25)23 Ango edo embo awa aundo un ma

doda wotesiri ainda ambodani imo amboambo esitera. 24 Edo burigibé bisi bitaragoroba ubutuda gupeiri yawata bajinaerorisina.† Edo ma awa yawatami tuturoedo apuregain esisina. Ata Iesu awa jitaoausina. 25 Edo ainda ambodani gundoaudedo sitera, “Badari, nakare torege!Kaen betain era!”

26 Ata embo ami awamanede sisina, “Roawaembo imomane adu evi? Itomane gebéari awa saka.” Ango edo embo awa eridopetedo bisi ae yawata de ge okain tesiriubutu damodamobé esisina.

27 Edo embobo korebé edo tedo sitera,“Embo eiwa kariwa nongo nongori? Giwo,bisi ae ubutu de ainda ge kera era!”

Iesu embo tote (2) bibineimi bundari awagao esisina.

(Mark 5:1-20; Luke 8:26-39)28 Edo Iesu awa ubutu temundo kupo

neida gundo Geregesene embomaida yaiidegesisina. Edo bibineimi embo tote (2)gisijido ero bebetegari goiari yaida edoidegedo embo awa taputera. Awamane

sinigambari bajinabé eite itera, edo emboda ainmi pepeta edo awamane daginegaritao ae. 29 Edo awamanemi boitebé aorog-asitera, “Imo namondekare ro ain jipapaesi Iesu, God da Mai? Imo gundo nakarememesi okain piain esita katari iji gumbaegisida?”

30 Edo yai aikamanago pumane jisi da(1) rorae indeite isiretera. 31 Awatedobibineimi Iesu de atega esitera, “Edo imonakare ondato idegara awa, nakare awaraato pumaneda yaida aundo torarita?”

32 Edo Iesu mi awamanede sisina, “Mam-buú!” Edo awamane idegedo maundopumane jisi da (1) awamaneda doda to-toritera. Edo boraebé pumane jisi da(1) berari adujinanga edo tumundo ubutubengi goninida wotedo unda bebetegesit-era. 33 Edo embobo ainkainmi pumanesima edo esitera, awamane adu tumundomaundo nasi bajinada torido wasiri ro be-rari idegesiri awa sitera. Edo daedo embotote (2) bibineimi kundo gisijioro ima edoesitera, awamaneda yai ro idegesiri awatetero ingitera. 34 Ango edo boraebé em-bomai berari nasi bajinada idegedo Iesutamain guputera. Edo iji ainde emboawa tamundo gido awamanemi imo awa-maneda yai awa dodo aimbarate atega es-itera.

9Iesu embo ipatai ambari gao esisina.(Mark 2:1-12; Luke 5:17-26)

1 Edo Iesu mada wotedo ubutu be neidatemundo ainda nasida* gupusina. 2 Edogiwo! Embo neneimi embo ipatai ambaritopida durari isiri ainda yai budo guput-era. Ango edo awamaneda gebé ari gidoIesu mi embo ipatai ambari ainde sisina,“Mai nato, do ito jiyo! Jimbo ito awakotembedo dotena.”

3 Aindabé ami ango tesiri, burigibéAodarida atopapasigari nenei akuta tedomina gara esitera, “Embo eiwa God da yaige bebegae sira!”

4 Edo Iesu mi awamaneda kotembarigido awa sisina, “Ro awaembo imomane

§ 8:20 Embo da Mai. Iesu imo akuta dao eiwa jigamo edo esisina. Iesu dao eiwawa Daniel da ove gaiarida awa budojigamo edo esisina (Daniel 7:13-14). Ge Moka Tetekada ge nenei daedo ove gaiari einda gunda giwo. * 8:22 betariembomai da moka einda awa embo enembo wasiride ami butuda isima edo era, ata awamaneda jimbo bebegae dodoGod da yai wareregae. Awatedo awamaneda asisi awa bebetegari God da jisida (Epesisi 2:1-2 giwo.). † 8:24 Gejirari berari eiwa Matthew mi gaiae. Ata ge jiari dá awa Luke mi gagurisina engo: awamane ma gaigedo [ubutu] tembarituturo esitera. Ata iji ainde awamane tepero...burigibé bisibubura bajina wotedo ubutu desiri... (Luke 8:22-23). * 9:1ainda nasida awa Kapenium (Mark 2:1).

Page 17: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Matthew 9:5 14 Matthew 9:23do itomanemi kotembari bebegae kotem-betevi? 5 Tari indawa awa gadaeri, ‘Jimboito awa kotembedo dotena,’ ko ‘Erido aintoe’ tari ri? 6 Ata nane itomane yai anoarapa ari gain ewa, Embo da Mai da awaratari butu einda awa jimboda kotembedodowari isira.” Ango site embo ipatai am-baride sisina, “Nane imonde tena, Eri!Topi ito ji erari kundo mando itoda mam-bate.” 7 Edo embo awa erido ainda man-doda maunsisina. 8 Aindabé God mi awaratari dá ango embo enemboda yai pipi-sisina, embo jisijisimi eiwa gido korebéedo God dasiga esitera.

Iesu Matthew dao sisina.(Mark 2:13-17; Luke 5:27-32)

9 Edo Iesu yai awa dodo aunteite embodao Matthew awa tax kumbari orodaanumbedo isiri gosisina. Edo embo amiainde sisina, “Na ambo ambo e!” EdoMatthew erido embo awa ambo ambo es-isina.

10 Ango edo Iesu, Matthew da mandodaanumbedo, turo rorae indeiri tax kumbariembobo de jimbo beyae ari embobo dejiwae gundo imo ae ainda ambodani dedadada edo rorae injitera. 11 Edo Parasimane eiwa gido awamanemi ainda am-bodanide tedogositera, “Ro awaembo ito-mane atopatarimi ae tax kumbari embobode jimbo beyae ari embobo de daedo roraeindeiri?”

12 Edo ge awa ingido Iesu mi sisina,“Embo karu itaemi siwo ari embo jipapa aeedo era, ata karu embomi siwo ari embojipapa edo era. 13 Ata aundo geda mokaeinda gidogogo ewo: ‘Na do ari udo ena,edo rorou piari ae.’ Na awa embo wasiridambu darari dao tain gumbae, ata embobebegae dao tano awamaneda jimbo beyaedodo God da yai wareregorote guputena.”†

Embomi Iesu de veta arida tedogari pip-isitera.

(Mark 2:18-22; Luke 5:33-39)

14 Ango edo John da ambodanigundo tedogari ainda yai pipisitera, “Roawaembo nakare iji jiwae veta edo era,edo daedo Parasi mane ango edo era, ataito ambodani veta ae edo eri?”

15 Edo Iesu mi awamanede mina sisina,“Iji ainde jimbari tutu isiari ainda embotopomi mamato arita? Ata deguta awagumbari jimbari tutu awamaneda yaikundo mamaina, edo ainda ambodaawamane veta ara.

16 “Embo da ain gongo tekada jibigikundo gongo matu kerari ainda gaiae edoeira. Ango aina awa jibigi tekami gongomatu awa dumbari keredo beyaebé aina.17 Dá ango embomi waini‡ teka awa sigiaintomi ari§ mamatuda gerigae edo era.Ango ara awa waini tekami sigi mamatudaainto awa mitari sigi kekerigedo usibesiara, edo waini idegedo butuda wotaina.Ata embomi waini teka awa sigi ain-tomi ari tetekada gerigaro rorae tote (2)matawa dave itara.”

Iesu da gorobami karu ae betari de awadaginegesisina.

(Mark 5:21-43; Luke 8:40-56)18 Edo iji dá ainde Iesu ge eiwa site isiri

benunu oroda badarari gundo ainda yaibaongo dadari edo sisina, “Nato gagaraiji boroko betesira. Ata gumbu! Ito ipatamonda piato tekago erare.” 19 Edo Iesuerido embo aindeda maunsisina, edo aindaambodani de daedo.

20 Edo burigibé eutu da (1) karu ororobari duberi 12 awa, ami ainda gunda gundoIesu da ombari riborida begisi awa tuji-jisina. 21 Eutu ami akuta sisina awa, “Nanedabé embo ainda ombari ribori awa tu-jiana awa na kaviegana.”

22 Ango edo Iesu wareregedo eutu awagido sisina, “Do jiyo, gagara nato. God miito gebé ari nato yai pieteta ami imo esirikaviegeteta.” Edo eutu awa iji dá aindekaviegesisina.

23 Edo Iesu badararida mandoda totore-ite embo viriko yavi tari awa putero embo

9:13 Hosea 6:6 † 9:13 Aodarida atopapasigari ae Parasi mane demi ge engo tedo era, “Nakare akuta awa ‘embowasiri dambu darari’. Natokare yai jimbo itae!” Ata awamane daedo awa jimbo beyaede, God da jisida. ‡ 9:17waini awa un okainda dao. Embomaimi dongo ‘gurepi’ be tapedo ainda gama budo awamaneda un okain ango siyaedo esitera. Iji matu edo gundo boroko embomai un eiwa matawa injido era. § 9:17 sigi aintomi ari. Iji oundeembomaimi waini awa sigi goutu aintomi ari gerigedo esitera. Wo goutuda ge nei Ge Moka Teteka doda ove eindagunda daedo giwo. * 9:23 Jew embomaida ewowo gawowoda ambo ambo ari awa engo: Edo ito orobeda emboo eutu o maida betari gido, inemi viriko putari edo ji tari embomai awa ganumi oriedo ito orobeda mandoda kundogumbata. Ango edo awamanemi kondade edo ito orobeda dubo vevera ari awa embomai berarida yai aro arapa arigorote.

Page 18: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Matthew 9:24 15 Matthew 10:5jiwae ji tedo ge sirero gosisina.* 24 Edoembo ami awamanede sisina, “Imomanedodo mambuwo! Gagara awa betae, atajitao aveira.” Edo awamanemi embo awatedojijiritera. 25 Ata ine embo jiwae awaarapada piesiri idegetero torido aundogagara awa ipada budo jiri erorisina. 26 Edobino eiwa yai berari ainda arapu esiri em-bomai ingitera.

Iesu embo tote (2) jisi akikeimbari gaoesisina.

27 Edo Iesu yai awa dodo aunteiri embotote (2) jisi akikeimbari embo ainda am-boda aunsite aorogatedo sitera, “Nakaredo ewasi, David da Mai!”†

28 Ango edo embo awa mando dodatoriri embo jisi akikeimbari awa aindayai guputera. Edo embo ami awamanedesisina, “Imomane buro eiwa nane ari taoawa gebé evita?”

Edo awamanemi mina ainde sitera, “Gebé, Badari.”

29 Ango tetero gido embo ami awa-maneda jisi awa tujido sisina, “Aindabéimomane buro eiwa nane ari tao gebé ewa,imomane gao ari bawa,” sisina. 30 Edoawamaneda jisi awa dave esisina. Edo Iesuawamanede ge okain sisina, “Giwoǃ Ine-mane embo da (1) ande buro eiwa teove.”31 Ata awamanemi idegedo embo awa buroro esiri ainda bino awa yai berari aindakundo maundo gundo embomaide teterogositera.

Iesu mi embo da (1) ge tari tao ae awa gaoesisina.

32 Ango edo iji ainde embo tote (2) Iesumi gao esira ami idegetero, giwo, embomaineneimi embo da (1) bineimi bundari getari tao ae awa kundo Iesu da yai guputera.33 Edo binei ondesiri idegesiri embo ge taritao ae awa ge sisina. Edo embomai jisijisiawa korebé edo sitera, “Iwata ari engo awaIsrael doda kaena gisi gae!”

34 Ata Parasi mane mi sitera, “Bibineidagisijiarimi Iesu da yai goroba pieuri bibineiondeuri idegedo era.”

Embo jiwae God da gisijiarida bino daveawa ingain jipapa esitera.

35 Edo Iesu nasi berari babain edobabaingaeda torido idegedo maundo be-nunu oroda torido atopasido esisina. Edoembo ami gisijiarida bino dave‡ awakarigeteite embomaida burau ari edo karuamburo neide kainde bari berari awa gaoeiuri kaviegedo esitera. 36 Ata iji aindeimo embo jisijisida do buriya ari edo kon-dade ari itae awa gosisina, awamane awawo sipumane sima ari embo itae ango.Awatedo embo ami awamane gido domemesi burisina. 37 Edo embo ami aindaambodanide sisina, “Buroda rorae jiwaebéawa tari esira. Ata tokari embomai awa in-dewae. 38 Awatedo rorae tari arida Badarida yai benunu tewo, tokari embomai piarimaundo ainda buroda torore.”

10Iesu mi ainda ambodani 12 avigesisina.(Mark 3:13-19; Luke 6:12-16)

1 Edo Iesu mi dao tesiri ambodani 12ainda yai gumbero awara tari pipisisina,awamanemi asisi bebegae ondaro ide-gorote edo embomai burau ari edo karuamburo neide kainde bari berari awa gaoaro kaviegorote.

2 Edo aposil* mane 12da dao awa eiwa:gisi awa Simon (Ainda dao Peter tedo es-itera.) edo ainda nameji Andrew; James,Zebedee da mai, edo ainda nameji John;3 Philip edo Bartholomew; Thomas edoMatthew, tax kumbari embo; James, Al-phaeus da mai, edo Lebbaeus (Ainda daonei awa Thaddaeus.); 4 Simon awa KeinaEmbo,† edo Judas Iscariot. Judas dá amiIesu budo ainda gitopo emboboda ipadapipisisina.

Iesu mi ainda ambodani 12 piesiri idege-sitera.

(Mark 6:7-13; Luke 9:1-6)5 Eiwamane 12 awa Iesu mi piesiri

idegetero buro nongo nongo arida ge awa-manede sisina: “Gentile embomaida yaidamambove, edo Samaria embomaida nasi

† 9:27 David da Mai awa God da Avigari Embo ‘Keriso’ da dao nei. ‡ 9:35 gisijiarida bino dave awa nongoedo embomaimi God da sima ari dave awamaneda yai bari tao. * 10:2 aposil awa Guriki da ge apostolos edogumbari. Ainda moka awa ‘piari mambari embo’. Iesu mi tuturoda ainda ambodani doda embobo 12 ainda aposil maneavigesisina (Matthew 10:1-8; Luke 6:12-16). Embobo eiwamanemi Iesu de daedo isite maundo gundo eiworo Iesu miawamane atopasido esisina. Iesu mi awamane piesiri maunsitera embomai gao aro kaviegorote, edo ainda bino davekarigorote sisina. † 10:4 Keina Embo da moka awa embo Keina nasida edo gumbari, o Rome da gisijijiegari awajipapa ae ari embo (Luke 6:15 edo Iwata Ari 1:13 giwo.).

Page 19: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Matthew 10:6 16 Matthew 10:25

babain awa torove. 6 Ata Israel embomaidayai mambuwo. Awamane awa kariwa dáwo sipumane dadoegari ango. 7 Edo imo-mane maundo ge karigeteite, ‘Utuda gisi-jiari aikae esira,’‡ awa tewo gore. 8 Edokaru embomai gao ewo kaviegore, edoembo ginimi tutupegari awamane gao ewodono itae are,§ edo betari awa jiwo erore,*edo bibinei ondewo idegore. Ango edogao arida mina piari ganu awa benunuteove. God mi imomane tepo kondadeesisina, awatedo embomai tepo kondadeewo. 9-10 Embo avekave inemane kondadeawa, awamanemi imomane mina kondadeorote tena, awatedo gold ta silver ta cop-per† ri itomane bupuri ipuda ainda jidokundo aimbove. Iji ainde imomane pepetaerido kaita da (1) jiove. Edo ombari tote(2), ta tai woru nenei, ta ketu nei ri awajiove.

11 “Edo imomane maundo nasi bajina konasi saka nonda torido gido, ainda embodave awa kakowa edo tamundo yai aindamatawa isimango buro itae edo idegewo.12 Edo iji nonde imomane mando da (1)totoreite gido awamaneda yai ategari dav-emi piewo. 13 Edo mando ainda embo-maimi imomane ategesite dave baro gido,inemane benunu tewo God mi ainda bégaawamaneda yai piarate tena. Ata angoainyae gido, God mi ainda béga awa-maneda yai piainyae, ata itomane yai pi-aina. 14 Edo yai ainda embo ainkain imo-mane ategesite bae aina gido, ko itomanege ingae aina gido, mando ko nasi bajinaawa dodo maunteite konipo tai itomanedaawa denden ewo. 15 Eiwa gebé imonde-mane tena, iji ainde God embomai berarikataina, rirowa awa emi nasi bajina em-bomai ainkain itomane ge ajiregetera dayai piaina awa, Sodom ae Gomora nasiembomai deda rirowa awa daginegaina.

Aindabé itomane gebé ari nato yai pip-isitewa, embomaimi memesi neide kainde ito-mane yai piara.

(Mark 13:9-13; Luke 21:12-17)16 “Giwo! Nane imomane pieteno wo

sipumane ango idegedo abu sino goroba

deda toropuda auntewa. Awatedo dá ji-mangomi gidogogo edo ima era, ango ewo.Edo dá ni ribo beyae itaede ango ewo.17 Ata embomai dave edo goteite iwo! Awa-manemi imomane kundo katari embobodaipada piara, edo imomane awamaneda be-nunu oro doda vedara. 18 Aindabé itomanegebé ari nato yai pipisitewa, awamanemiimomane katain kundo gavana mane aedaotegeregari deda dombuda mambara.Ango edo imomane nato bino dave awa-mane ae Gentile embomai deda yai kari-gawo gara. 19 Ata iji nonde imomane awa-maneda ipada piaro, God mi imondemanege ro tavi awa piari tawa. Awatedo gero tavi ko nongo tavi, ainda kotembarijiwaemi do buriya eure. 20 Ge awa inemaneakuta tae, ata Mamo itomaneda Asisi miimomane gisijijieiari ge tawa.

21 “Edo nanonamejimi awamanedananonameji awa katari emboboda yaipiaro betarida piara, edo daedo ma-monomi awamaneda mamai awa betaridapiara. Edo mamaimi awamaneda aimamoajiregedo awamaneda gitopo embodaipada piaro daro betara. 22 Aindabéitomane gebé ari nato yai isira, emboberarimi imondemane sinigambari ara.Ata embo da ainmi ainda gebé ari natoyaida piedogogo aina, edo imo iji beaoarida matawa ango mamaina awa, Godmi toregaina. 23 Edo iji nonde embomainasi bajina da (1) ainda ami memesineide kainde itomane yaida piaro gido,erido dodo nasi bajina neida burigibémambuwo. Eiwa gebé imondemane tena,Embo da Mai gumbae gisida awa imomaneIsrael da nasi babain awa torido idegedoitae ae isiawo gumaina.

24 “Ambodanida dero awa aindaatopatarida dero tuda, edo buro embodadero awa ainda badarida dero tuda.25 Edo embomaimi ambodani sima edoera dá ango ainda atopatari sima edoera gido, ambodani awa dubodave arate,ko embomaimi buro embo sima edo eradá ango ainda badari sima edo era gido,buro embo awa dubodave arate. Edoawamanemi mandoda mamo awa dao

‡ 10:7 Utuda gisijiari aikae esira. Kondade ari ge Matthew 3:2da tuda giwo. § 10:8 dono itae are. Karu emi euriembomai donode God da jisida idegotora. Awatedo, edo awamaneda karu itae aina, awamaneda dono God da jisidaitae aina. (Leviticus 13:1-46). * 10:8 edo betari awa jiwo erore. Ge eiwa awa davebé, ata Guriki da ove gaiarimamatu jiwae ge eiwa piae doturitera. † 10:9-10 gold ta silver ta copper. Iji angode Iesu mi Israel ainda isimaedo esisina, Jew embomaimi ganu gold mi ari, silver mi ari, edo copper mi ari jigamo edo roviravi oriedo esitera.‡ 10:25 Beelzebul awa Satan da dao nei.

Page 20: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Matthew 10:26 17 Matthew 11:3Beelzebul‡ tetera gido, awamanemi aindaorobeda embomaide ge bebegae jiwaedaginegedo tara!

God adu ewo, ata embomai adu eove.(Luke 12:2-9)

26 “Rorae berari apuregari isira awa Godmi ari arapa aina, edo rorae berari on-jigarida awa arapada piari gara, awatedoembomai adu eove. 27 Edo ge ro berariimondemane muyaeda tedo ena awa ine-mane ijida pararada tewo. Edo daedo ge roberari imondemane pisipasi teono ingidoewa awa, nasi arapada petedo karigewo.28 Embomaimi tamo daro betaina, ata asisidaro betari tao ae, awatedo awamane adueove. Awarata God mi asisi ae tamo deawa yai beyae niyao matawa itari aveiraainda usibesi ari tao. Awatedo God aduewo. 29 Inemanemi ni suriri tote (2) awaganu saka§ mi oriedo ewa. Edo ni suriridabé awa butuda durudo betari tao ae, ataMamo itomane awa gari. 30 Ata itomanekopuru tu berari awa God da ajijigaridaisira. 31 Awatedo adu eove. Itomane tegaGod da jisida awa ni suriri jiwae dagine-gari.

32 “Awatedo embo ainmi emboda dodapetedo imo awa nato ambodani taina gidoawa, nane Mamo nato utuda doda petedo,embo awa nato ambodani tana. 33 Ataembo ainmi emboda doda petedo, imo awanato ambodani ae taina gido awa, naneMamo nato utuda doda petedo, embo awanato ambodani ae tana.

Iesu mi béga butuda kundo gumain gum-bae, ata embomai evekara ain gupusina.

(Luke 12:51-53; 14:26-27)34 “Edo nane béga kundo gumain butuda

guputena kotembeove. Na béga kundo gu-main gumbae ata kasiwo.* 35 Na guputenaawa embomai kundo evekara ain, awatedo“ ‘embo ae ainda mamo de mina mina ara,

edo gagara ae ainda ai de mina minaara,

edo mai aro ae ainda imbosi de mina minaara.

36 Edo emboda gitopo embo awa aindaorobeda edo idegara.’

37 “Embo ainmi mamo ko ai na dagi-negedo dubobudo eira awa inono ae natoyai, edo nato ambodani ari tao ae. Edoembo ainmi mai ko gagara na daginegedodubobudo eira awa inono ae nato yai, edonato ambodani ari tao ae. 38 Edo emboainmi ainda orega† kundo na ambo amboae awa inono ae nato yai, edo nato am-bodani ari tao ae. 39 Embo ainmi aindawasiri butuda tamaina awa, dadoegaina.Edo embo ainmi ainda wasiri butuda naawaembo dadoegaina awa, wasiri natopoitari tamaina.

God mi tau dave ainda buro embomaidayai piaina.

(Mark 9:41)40 “Embo ainmi imomane ategeteite

budo eira awa na budo eira. Edo emboainmi na ategeteite budo eira awa, embona piesiri guputena awa budo eira. 41 Emboainmi peroveta ategeteite budo eira aind-abé embo awa peroveta awa, perovetadatau awa baina. Edo embo ainmi embowasiri dambu darari ategeteite budo eiraaindabé embo awa wasiri dambu darariawa, embo wasiri dambu dararida tauawa baina. 42 Edo embo ainmi eiwamanebabaingae einda da (1)de un damodamoakou da (1) piaina aindabé embo awa natoambodani, eiwa gebé imondemane tena,God mi tau embo ainde piaina.”

111 Ango edo Iesu ainda ambodani 12

ainde ao darari ge tedo itae edo, imoyai ainda dodo awamaneda nasi babaindaaundo embomai atopatain edo God da gekarigain maunsisina.

John Bapataito Ari Embo ainda ambodanitote (2) piesiri Iesu da yai maunsitera.

(Luke 7:19-30)2 Edo John Bapataito Ari Embo awa bun-

dari oro doda isite Keriso da buroda binoawa ingido ainda ambodani tote (2) aindayai piesiri maunsitera. 3 Ango piesiri awa-mane maundo embo ainde sitera, “Imoawa embo God mi piari gumaina sisina amigumbesita, ko nakare embo nei gain eitesima ari?”

§ 10:29 ganu saka da tega awa 60 toyea ango. * 10:34 kasiwo. Eiwa awa duduno ari rorae ji demo tote (2).10:36 Micah 7:6 † 10:38 orega awa inguta babain tote (2) oregedo jiari. Buriya embo awa orega ainda pioro

duroro benomami ipatai deoro ingutada takimboro jioro erido petedo isite deguta tote (2) ta tamonde (3) itae euriawamane betora. Ata ge orega einda awa kariwa ge. Ainda moka awa memesi neide kainde awa Iesu da kera ariembomaimi kundo maundo ara, iji angode awamane Iesu da jipapa akuta ambo ambo edo era.

Page 21: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Matthew 11:4 18 Matthew 11:234 Edo Iesu mi awamanede mina sisina,

“Maundo John de tewo gare ro inemanemiingewa edo gotewa awa: 5 Embomaijisiguba ari awa boroko yai parara gotera,edo baoro bundari awa erido borokoainto era, embo ginimi tutupegari awakaviegetera, edo dengoro dundari ge yaviingera, embo betarida awa tenda eridowasiri bera, edo mapa embomai God dabino dave awa ingera awa. 6 Edo God dadubodave emboda yai itaina, ainmi aindagebé ari nato yaida dowae aina.”

7 Iji ainde John da ambodani dodomauntero, Iesu mi embomai jisijisi bajinaainde tuturo edo John da ge sisina.“Imomane idegedo abu damodamodamaundo rorae ro gain esitevi? Embo doburaude ango opema igi bisimi doreiurigundo maundo eira awa gain esitevita?Ango ainyae. 8 Ata ro gain idegedomaunsitevi? Embo ombarijiari viraraetamonda piari awa gain ta? Angoainyae. Giwo, embomai ombarijiariviraraede daotegeregarida oromandodaisima edo era. 9 Ata ro gain idegedomaunsitevi? Peroveta rita? Awa gebénane imondemane tena. Edo embo awaperoveta tepo ae. 10 John eiwa gumainaawa, matu perovetami gagurisina engo:“ ‘Giwo, na bino piari embo nato piano gisi

maundo,ito begata gatedo dave aina.’

11 Eiwa gebé imondemane tena: Embo-mai nenei berari eutumi engitera aindadoda, embo dabé itae John BapataitoAri Embo awa daginegari tao. Awarata,embo saka ave utuda gisijiari yai* isiraawa, imo John daginegari isira God dajisida. 12 Edo John Bapataito Ari Emboda ijide edo gundo boroko, God mi em-bomai gisijijieite† matawa gorobade gisimaunteira, edo do jinenegari embomaimiainda gisijiari awa dubodavede budo era.‡13 Edo John Bapataito Ari Embo da gumbaegisida, Peroveta mane berari ae Aodaridemi§ God mi embomai gisijiain gumainaawa karigesitera. 14 Edo gido imomane na

gebé awa, John awa Elijah.* Edo perovetamanemi matu ainda gumbari karigesitera.15 Edo imomane dengorode ingari tao gido,ingiwo! Ge ro tena awa, bé gain edo gawa!

16 “Ata embomai iji einda itewa, awa-mane kariwa nongo tani? Awamanedaiwata kawata awa ango mai babaingaeminasida oriari yaida anumbedo isite aoro-gatedo, 17 mina tara edo era engo:“ ‘Nakare imomane embo viriko putetera,

ata imomane ya urae;nakare imomane embo do ari ya tetera,

ata imomane ji tae.’18 “Edo begata dá ango John Bapataito AriEmbo gundo embomaide ge karigesisina.Edo embo awa rorae indae edo waini indaegupusina, edo awamanemi imo ajiregedoge tedo era, ‘Embo eiwa binei ainda dodaisira.’ 19 Edo Embo da Mai indari ae wainide indeite gumbiri awamanemi tedo era,‘Giu, embo ouwa rorae indari pu inge edowaini jiwae injido dutari. Tax kumbariembobo ae embo bebegaede otawo edoeira!’ Awarata, edo God da mamaimi aindadubogari ambo ambo ara, embomaimi Godda dubogari awa wasiri dambu darari awagara.”

Nasi babain jiwaemi Iesu ajiregesitera.(Luke 10:13-15)

20 Edo Iesu mi buro babain nasi babaindayai edo esisina, ata awamaneda jimbobebegae dodo God da yai wareregae.Awatedo imo awamaneda jimbo arapadatuturo edo karigesisina. 21 “Do ari imo-mane Koraizin nasida itewa! Do ari imo-mane Besaida nasida itewa! Edo na nasiTaia ae Saidoni de ounda buro babain aeesitena dá ango itomane yai esitena, awa-manemi dubo vevera eite boraebé gongourigade omundo aewa kopuruda piedoawamaneda jimbo bebegae dodo God dayai wareregae esitera. 22 Ata nane imonde-mane tena, katari ijide, God mi rirowa Taiaae Saidoni de piari bara dá ango imonde-mane daginegedo piaina. 23 Edo imomaneKapenium nasida isima edo ewa ami nasiitomaneda dao ikanebé jiowo visido esira.Ata God mi imomane kundo piari wotawa

11:10 Malachi 3:1 * 11:11 utuda gisijiari yai awa God da sima ari daveda yai. † 11:12 God mi embomaigisijijieite. Guriki da ge einda awa ‘utu mi gisijijieite’. ‡ 11:12 Ove Kotopuda wareregari embo nenei kotembedoera, Matthew 11:12da moka awa: John Bapataito Ari Embo da ijide edo gundo boroko, embo neneimi gorobade maundoembomai God mi sima dave edo euri awa usibesi aintedo memesi neide kainde awamaneda yai pioro mina beyae budoera. § 11:13 Peroveta mane berari ae Aodari de da moka awa God da Ove Gaiarida ge, Genesis maundo Malachi.* 11:14 Elijah. Ge einda awa kariwa ge. John Bapataito Ari Embo ami peroveta Elijah da wasiride gorobade dá angogupusina (Luke 1:17 giwo.).

Page 22: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Matthew 11:24 19 Matthew 12:10

yai Heidis† ainda. Edo na nasi Sodomounda buro babain ae esitena dá angoitomane yai esitena, awamaneda jimbo be-begae awa dodo God da yai wareregae es-itera, edo gundo iji einde daedo itae etera.24 Edo nane imondemane tena, katari ijideGod mi rirowa saka Sodom embomaida yaipiari bara, ata rirowa bajinabé itomane yaipiaina.”

Iesu mi ainda oena apari embomaida yaipiain jipapa eira.

25 Edo iji ainde Iesu mi engo sisina,“Mamo, utu ae butu deda Badari, roviravieiwa inemi embomai dubogari de jirog-ari deda yai arapa ae onjigesiteta awa,mai babaingaeda yai arapa eteto gera.Awatedo imo dasiga ena. 26 Gebé, Mamo,roviravi dave engo idegarate jipapa esitetaawa, dá ango eteto idegesira.”

27 Ainda amboda Iesu God da yai geeiwa tedo, imo tuturo edo embomaide gesisina, “Roviravi berari awa Mamo natominamonde pipisisina. Na awa Mamo daMai, edo embo da ainmi Mai awa embobé averi awa gae, da (1)bé Mamo mi akutagoteira. Edo embo da ainmi Mamo awaembo bé averi awa gae, da (1)bé, Mai miakuta goteira. Edo Mai mi jipapa edo gido,embo neneida yai ari arapa ari Mamo awaembo bé averi awa gara.

28 “Nato yai gumbuwo imomane berariainkainmi buro okain eite bouga bajinabudo ewa, edo nanemi oena apari pianobave. 29 Na awa do netegari ae tataim-bari de, awatedo gumbuwo, nato am-boka mendo kundo mambave. Edo naneimomane atopatano itomane asisida oenaapari tambave. 30 Aindabé nato ambokamendo awa bari tao, edo nato bouga awaedopa, ge awa tetena.”

12Iesu awa Oena Apari Degutada Badari.(Mark 2:23-28; Luke 6:1-5)

1 Ango edo Oena Apari Degutade* Iesuae ainda ambodani de wheat tutu begatabarida maunsitera. Edo ainda ambodanibeji esiri awamanemi tuturo edo wheatoen totokumbedo budo injitera. 2 EdoParasi manemi awa gido Iesu de sitera,“Giyo! Ambodani itomi ge okain awa OenaApari Degutade detero erigeteira.”†

3 Ata embo ami awamanede mina sisina,“Imomane David mi nongo esisina awabé ajigedo gaeta iji angode imo beji minabudo ae ainda embobo de? 4 Imo Godda oroda torido bread God da jisida piariawa injisina, edo ainda embobo daedo.Ata ge okainda isira awa pirisi manemiakuta indorote tari, awa detero erige-sisina. 5 Edo daedo imomane Aodarida‡bé ajigedo gaeta nongo edo Oena ApariDegutade pirisi mane Jew embomaida orokotopu bajinada doda buro eite Oena ApariDegutada ge okain deoro erigedo eira,ata awamane God mi bekumba ainyae?§6 Awarata, nane imondemane tena awa,embo da (1) einda isira awa oro kotopubajina awa daginegari. 7 Imomane God daGe engo, ‘Na do ari udo ena, edo rorou piariae,’ kotembewavi. Edo geda moka einda it-omane yai arapa aina gido, imomane embojimbo itae awa bekumba ainyae. 8 AindabéEmbo da Mai awa Oena Apari DegutadaBadari.”*

Oena Apari Degutade Iesu mi embo ipa da(1) ambari gao esisina.

(Mark 3:1-6; Luke 6:6-11)9 Ango edo Iesu wheat buroda awa dodo

maundo benunu oro yai ainda totorisina.10 Edo giwo! Imo embo ipa da (1) ambari

† 11:23 Heidis da moka da (1) awa ‘goiari yai’ o ‘bebetegarida sima ari yai’ ango (Matthew 16:18; Iwata Ari 2:27, 31).Ata ainda moka nei awa yai beyaebé niyao matawa aveira ainda. Embo ainkainmi awamaneda gebé ari Iesu da yaipiae, iji ainde awamane betara, awamaneda asisi awa yai ainda maundo isiaro God mi ainda rirowa awamaneda yaipiaina (Luke 16:23). * 12:1 Oena Apari Deguta awa Jew embomaida deguta kotopu. Awamanemi deguta aindeburo dodo oena apeite God dasiga edo esitera (Exodus 20:8-10). Kondade ari ge nenei Ge Moka Teteka doda ove gaiarieinda beaoda giwo! † 12:2 Moses da ge okainda tari isira awa embomaimi awamaneda nembuda wheat inonoipami kundo indara, ata petomi kapainyae (Deuteronomy 23:25). Ata Parasi maneda ge okain teka awa Oena ApariDegutade wheat buroda kumbari berari awa engiregesisina. 12:3 1 Samuel 21:1-6 12:4 Leviticus 24:5-9‡ 12:5 Aodari da moka einda awa ge berari God mi Moses de piesiri gagurisina. Awatedo Jew embomaimi ove gaiariipa da (5): Genesis, Exodus, Leviticus, Numbers, edo Deuteronomy awa, dao ‘Aodari’ tedo esitera. § 12:5 God mimatu sisina, Oena Apari Degutade awamanemi God da buro orote (Numbers 28:9-10). 12:7 Hosea 6:6 * 12:8Aindabé Iesu awa God da Mai edo Embo da Mai, imo awa daedo Oena Apari Degutada Badari. Awatedo inemi akutainono buro ro embomi Oena Apari Degutade ari tao ara ko ari tao ae awara taina.

Page 23: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Matthew 12:11 20 Matthew 12:32

awa ainda gosisina. Edo yai dá aindaembo nenei itera ami Iesu bekumba ainainde tedogositera, “Awara ari Oena ApariDegutade embo gao ari awa isirita?”

11 Edo Iesu mi awamanede sisina, “Edoembo da (1) itomane doda ainda wo sipuda (1) Oena Apari Degutade uro ugonubéainda duraina awa gido, ami jido dumb-ari vitainita? 12 Giwo! Embo enembodawasiri awa rorae bajinabé, wo sipu dá angoae. Awatedo awara ari isira. Oena ApariDegutade kaenanemi embo neneide burodave ara.”

13 Edo Iesu mi embo ipa da (1) ambariainde sisina, “Ipa ito ududuge!” Edo emboainda ipa da (1) ududugesiri ipa davebéesisina, ipa nei dá ango. 14 Ata Parasi manedodo idegedo maundo ge jijiritera, Iesudaro betarate.

God mi ainda Buro Embo avigesisina.15 Ata Iesu awamaneda ge jirari awa gido

imo yai awa dodo maunsisina. Edo embojisijisi imo ambo ambo esitera ae karu em-bomai de, edo ami karu embomai berarigao esisina. 16 Awarata, ine awamanedesisina, “Na embo averi awa embo neneideteove.” 17 Imo ango sisina, ge ro perovetaIsaiah mi sisini, eiwa gundo bé arate.18 “Giwo! Eiwa nato buro embo nanemi

avigesitena.Nato dubobari edo nato dubodave

aribé ainda yai isira.Nanemi ainda yai Asisi nato piana,

edo ami Gentile embomaida yai natokatari dave awa karigaina.

19 Ami ge babaiya edo ae aina ko aoro-gatedo ae aina,

edo nasi arapada ainda ge ikanade taeembomi ingae.

20 Embo ami embo burau eira awa simadave edo aina,

edo embo ainmi ainda yai kondade aribain jipapa eira awa do edo aina,

ango edo embo ami nato katari dave yaiberarida piari maundo arapu aina.

21 Edo Gentile embomaimi awa-maneda tumonda ari ainda daodapiara.”

Parasi manemi Iesu awa Beelzebul daburo embo sitera.

(Mark 3:20-27; Luke 11:14-23)22 Ango edo embo neneimi embo da (1)

bineimi bundari, jisi guba ari edo ge tari

tao ae awa, Iesu da yai kundo guputera.Edo ami embo awa gao esiri kaviegesisina.Awatedo imo ge site yai goteite esisina.23 Edo embo jisijisi berarimi wasiri awagido bé korebakore eite sitera, “Embo eiwaDavid da Mai rita?”

24 Ata Parasi manemi ge awa ingidositera, “Embo awa Beelzebul da buroembo. Edo Beelzebul awa bibineida gisi-jiari. Awatedo embo eiwa ainda gorobamiakuta bibinei awa ondeiuri idegedo era.”

25 Ata Iesu awamaneda kotembarigoteite awamanede sisina, “Edo gisijiaridayai da (1) nomi akuta ainda embomai kupoavigari kupo avigari edo mina dara araawa, boraebé gisijiarida yaida embo itaeara. Edo nasi bajina o orobe da (1)miakuta kupo avigari kupo avigari minadara ara, awamane petari tao ae. 26 EdoSatan mi ainda buro embobo ondeuri dodoidegedo era awa, awamane akuta evekaraetera itera. Awatedo nongo edo Satan dagisijiari yai petaini? 27 Ambodani itomanedaedo bibinei ondoro idegedo era. AwaBeelzebul da gorobami buro ango edoerita? Ango ae! Awatedo awamanemi gero inemane namonde tewa awa ge pitawaango taro gawa. 28 Ata God da Asisi mi natoyai goroba pieuri bibinei onono idegedoera. Awatedo God da gisijiari buro itomaneyai matu tuturo esira.

29 “Edo embo da ainmi goroba embodamandoda tepo torido ainda roviravi baritao ae, ata gisibé goroba embo awa asimibundedo awa, ainda roviravi beono aina.†30 Embo da ainmi namonde daedo itae awanato gitopo embo. Edo embo da ainminamonde daedo embomai kundo doregaeedo eira, ami eiuri awamane evekara edoera.

Emboda jimbo beyae da (1) awa God mimana kotembedo dowaina.

(Mark 3:28-30; Luke 12:10)31 “Awatedo nane imondemane tena,

embomaida jimbo berari edo ge bebegaetari berari God da yai awa God mi kotem-bedo dowaina. Ata embomaimi Asisi Ko-topu de ge bebegae tara awa God mikotembedo dowae. 32 Embo da ainmi gebeyae Embo da Mai de taina gido, God miembo awa kotembedo dowaina. Ata emboda ainmi Asisi Kotopu de ge beyae taina

12:21 Isaiah 42:1-4 † 12:29 Iesu mi ge eiwa, kariwa imo akuta ainda bureite sisina.

Page 24: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Matthew 12:33 21 Matthew 13:2gido, God mi kotembedo dowae, iji borokoedo matawa itaina.

Ni berarida be ekedo era ami awamanedakariwa arapa edo eira.

(Luke 6:43-45)33 “Edo giwo! Ni isira awa, ainda be

ami ainda kariwa piari gawa. Awatedoni davemi ainda be dave piedo eira, edoni beyaemi ainda be beyae piedo eira.34 Imomane jitomada mamai! Imomaneawa bebegae! Emboda doda ro berariisira awa, ainda be toda edo idegedo eira.Awatedo ge dave tari tao ae. 35 Embodavemi awa ainda doda rorae davegavesirigedo dada ari isira. Awatedo roraedavegave awa ainda edo kundo gumaina.Edo embo beyaemi awa ainda doda roraebebegae sirigedo dada ari isira. Awatedororae bebegae awa kundo gumaina. 36 Atanane imondemane tena, katari ijide emboberari God da jisida petara. Edo ge beraritepo tedo etera, ro awaembo ge ango tedoeteri awa, iji ainde God de tara. 37 Edoimo ge ro tedo eteta ami wareregedo imokataina. Ango ari God mi imo embo dambudarari taina o imo rirowa bata taina.”

Embomaimi God da kariwa piari gain ji-papa esitera.

(Mark 8:11-12; Luke 11:29-32)38 Ango edo Aodarida atopapasigari

neneide Parasi mane neneidemi Iesu desitera, “Atopatari, nakare kariwa da (1) inepiato gain jipapa era.”

39 Ata Iesu mi awamanede mina sisina,“Wasiri bebegae edo God dubobae ari em-bomai‡ iji einda itera ami kariwa gain tera.Awamanede kariwa piainyae, ata kariwadabé peroveta Jonah da awa piano gara.40 Jonah mi ewa wo bajinada osi doda simaesisina, deguta tamonde (3) edo muyaetamonde (3). Awatedo dá ango Embo daMai deguta tamonde (3) edo muyae ta-monde (3)§ butu tuda sima aina. 41 Ijiainde Jonah mi God da ge karigesiri in-gido Nineve embomai awamaneda wasiribebegae dodo God da yai wareregesitera.Awatedo katari ijide nasi Nineve embo-maimi erido petedo embomai iji eindaitera awamanede bekumba ge tara. Edogiwo! Embo da (1) einda isira awa bajinabé

Jonah daginegari. 42 Yai Siba da DaotariEutu ami Daotari Solomon da dubo ge tedoeira awa ingain ainda yaida edo aikaman-abé gupusina. Awatedo katari ijide DaotariEutu ami erido petedo embomai iji eindaitera awamanede bekumba ge taina. Edogiwo! Embo da (1) einda isira awa bajinabéSolomon daginegari.

43 “Edo iji nonde asisi beyae embodadoda idegedo aina awa, ami maundo yaipaimbarida pepeta eite oena apari yaikakowa edo tambae aina. 44 Ango edoami taina, ‘Na overegedo nato mandomatu dotena ainda mamana.’ Edo imooveregedo gundo ainda mando matudatorido yai wadedo gindedo dave ari gaina.45 Ango edo asisi beyaemi asisi nenei bebe-gaebé, berari 7, awa kundo gundo embodadoda torido itara. Edo embo ainda itaribeyaebé gisi gae awa gaina. Awatedo eiwadaedo awa ro embomai bebegae iji eindaitera awamaneda yai idegaina.”

Ainkainmi God da ge kera edo era awaIesu da nameji, ru edo ai.

(Mark 3:31-35; Luke 8:19-21)46 Edo iji ainde Iesu embomai jisijiside

ge site isiri, ainda ai ae nanonamejidegundo arapada petedo embo ainde ge tainjipapa esitera. 47 Edo embo da (1)mi Iesude sisina, “Giyo! Ito ai ae nanonamejide arapada petetera isite imonde ge tainjipapa era.”

48 Ata Iesu mi embo ainde mina sisina,“Ai nato awa averi edo nanonameji natoawa averi?” 49 Ango tedo imo ipa ujijiainda ambodanida yai edo sisina, “Giwo!Eiwamane awa nato ai edo nato nanon-ameji! 50 Aindabé embo ainmi Mamonato utuda ainda jipapa edo eira awa natonameji, ru edo ai, ge awa tetena.”

13Iesu eniya ge butu gavida budo ami

atopaposisina.(Mark 4:1-9; Luke 8:4-8)

1 Deguta dá ainde Iesu mando dodoidegedo maundo ubutu demonda anumbe-sisina. 2 Edo embomai jisijisi bajinadoregedo imo jinenembesitera. Awatedo

‡ 12:39 God dubobae ari embomai. Guriki ge einda awa ‘ipuda ari embomai’, ata ainda moka awa ‘God dubobae ariembomai’. 12:40 Jonah 1:17 § 12:40 deguta tamonde (3) edo muyae tamonde (3). Jew embomaimi ge angojigamo edo esitera, awarata, ainda moka bé awa: deguta dede da (1) ae deguta ainda gisida mendo da (1)de degutaainda amboda mendo da (1)de. 12:41 Jonah 3:5 12:42 1 Kings 10:1-13

Page 25: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Matthew 13:3 22 Matthew 13:22imo un mada visido ainda anumbesiri em-bomai jisida awamane berari doregedo unbengida pepositera. 3 Ango edo imo roraejiwae awa eniya gemi awamane atopapo-sisina. Edo atopaposite tedo sisina, “Giwo,buro embo da (1)mi rorae vero purarapiain kundo maunsisina. 4 Edo imo veropurara pipisiri vero nenei begata bedaduduritera. Awa nimi gundo injitera. 5 Edonenei ganuma gajida duduritera edo aindabutu puruta ae, awatedo boraebé eror-itera. 6 Ata iji visido veverami gaiesiriambuye esitera. Edo awamaneda besinyabutu tuda wotae, awatedo mumuya esit-era. 7 Edo vero nenei awa kurere teorodaduduritera, edo kurere erido ami ipudaengoegetero ginene esitera. 8 Ata veronenei butu daveda duduritera awa dav-ebé erido be ekitera, nenei jiwaebé (100),nenei jiwae (60), nenei (30). 9 Edo imo-mane dengorode ingari tao gido, ingiwo!Ge ro tena awa bé gain edo awa gawa!”

Iesu ro embo ine eniya gemi embomaiatopasido eiri awa esiri arapa esisina.

(Mark 4:10-12; Luke 8:9-10)10 Ango edo ambodani Iesu da yai gundo

imonde sitera, “Ro awaembo imo embo-maida yai eniya gemi tedo esi?”

11 Edo ami ge mina awamanede sisina,“Aindabé utuda gisijiarida gebé onjigari*awa ano arapa ari gawa, ata awamanedayai ano arapa ae. 12 Aindabé embo ainmirorae ro isira awa, jiwae piaina, edo dagi-negedo bajinabé baina. Ata embo ainmirorae ro itae awa, saka ro ainda yai isiraawa dodo baina.† 13 Aindabé awamanejisimi nato buro gido era ata ainda mok-abé gae, edo awamane nato ge ingido eraata ingae, edo ainda atopatari gae arapaae, awatedo nane awamanede eniya gemitedo ena. 14 Edo ge awa peroveta Isaiah mimatu awamaneda daoda sisina awa bé eira.Edo ainda ge awa engo:‘Imomane nato ge awa ingawa,

ata ingeite mana arapa ari gawa.Edo nato buro awa gawa,

ata goteiawo, ainda mokabé managawa.

15 Aindabé embomai einda do awa okainedo engiregesitera,

edo awamaneda dengoro dunjitera,edo awamanemi awamaneda jisi ake-

imbesitera, awatedo ge awa tetena.Awarata, edo awamane ango ainyae, awa-

maneda jisimi nato buro awa arapaari gara,

edo awamaneda dengoromi nato gearapa ari ingara,

edo awamaneda do pirigedo gedamokabé gara,

edo awamaneda jimbo dodo nato yaiwareregaro,

edo nanemi awamane gao ano kaviegara.’16 Ata imomane jisimi buro awa gotewaedo itomane dengoromi ge awa ingewa,awatedo God da dubodave itomane yaiisira. 17 Aindabé eiwa gebé imondemanetena, iji matuda peroveta mane jiwae edoembomai wasiri dambu darari, awamanejisimi ro inemane gido ewa awa gain jipapaesitera ata gae, edo dengoromi ro inemaneingido ewa awa ingain jipapa esitera ataingae.

Iesu mi eniya ge butu gavida moka awaesiri arapa esisina.

(Mark 4:13-20; Luke 8:11-15)18 “Awatedo ingiwo! Eniya ge vero pu-

rara piari embo ainda moka awa engo:19 Embo ainmi gisijiarida ge awa ingidoarapa ae edo eira awa ango butu be-gata beda vero duduritera ainda. Geawa emboda doda durudo eira, ata embobeyaemi‡ gupeite ainda doda burigi kundomaundo eira. 20 Edo embo nei awaango butu ganuma gajida vero duduriteraainda. Embo emi ge awa ingeite boraebéyawade budo eira. 21 Ata ge awa aindadoda dave edo wotae, awatedo iji tupoakuta imo ge awa kera edo eira. Edo ijinonde ge awa kera eiuri buriya gumburio ainda yai memesi neide kainde embomipioro burigibé durudo eira. 22 Embo neiawa ango butu vero kurere teoroda dudu-ritera ainda. Embo emi ge awa ingidoeira. Ata butu roraeda kotembari jiwaemiainda do buriya edo eira, edo ganu jiwaedada arida kotembarimi imo udumbedo

* 13:11 utuda gisijiarida gebé onjigari awa ‘God da onjigari gebé nongo edo imo ainda gisijiari buro aina.’ † 13:12God mi embomai edo eira, edo ami embo enembo berarida yai ainda gebéda gari tegada tegada pisido eira. Awatedoembo ainmi God da gisijiarida gebé nei gain jipapa eira awa, God mi ainda yai gari awa piari jiwaebé gaina. Ata emboainmi God da gisijiarida gebé nei gain jipapa ae awa, saka ro ainda yai isira awa dodo baina (Psalm 139:14-18; Rome1:18-25). 13:15 Isaiah 6:9-10 ‡ 13:19 embo beyae awa Satan (1 John 5:19).

Page 26: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Matthew 13:23 23 Matthew 13:42eira. Awatedo kotembari angogomi eridoge awa engoegetero ginene eiworo imo beekae edo eira. 23 Ata embo nei awa angobutu dave vero duduritera ainda. Emboemi ge ingido ainda moka arapa euri gidoeira. Edo imo be dave edo ekesite piedoeira, nenei jiwaebé (100), nenei jiwae (60),edo nenei (30).”

Iesu mi eniya ge wheat ae vive beyae dedabudo atopaposisina.

24 Edo Iesu mi awamaneda yai eniyage nei sisina: “Utuda gisijiari awa engo.§Embo da (1)mi rorae vero dave kundoainda indari buroda purara pipisisina.25 Ata muyaede embomai berari jitaoaveite itero buro tutuda gitopo embo gu-pusina, edo ami vive beyae awa wheatteoroda purara piedo dodo maunsisina.26 Edo amboda wheat vero awa erido bajinaedo be tuturo edo ekero, vive beyae awadaedo erido arapa esitera.

27 “Ango edo buro embobo gundo burotutude sitera, ‘Badari, imo vero dave akutaburo itoda purara pipitata. Nongo edo vivebeyae buro ainda iteri?’

28 “Edo embo ami awamanede minasisina, ‘Gitopo embomi buro eiwa eutara.’

“Edo buro embobomi ainde tedogosit-era, ‘Imo nanekare maundo vive awautorote jipapa esita?’

29 “Ata ami ge mina sisina, ‘Ango ainyae.Gaegae edo inemane vive beyae awa usitewheat daedo utawa. 30 Dowo, tote (2)matawa inonoda badore. Edo maundotokari iji ainde nanemi tokari embobodetano gara, “Vive bebegae awa gisi utedosindari berari ewo, edo niyaoda dungave.Ata wheat awa dada ewo, nato rorae itarioroda kundo gumbave.” ’ ”

Iesu mi eniya ge masitet veroda budoatopaposisina.

(Mark 4:30-32; Luke 13:18-19)31 Ango edo Iesu mi awamanede eniya

ge nei sisina: “Utuda gisijiari awa masitet*vero engo. Vero awa embo da (1)mi kundomaundo ainda buroda urisina. 32 Masitetvero awa nya vero nenei ango ae. Awa sakamaibé. Ata iji nonde ami erido bajina aina

awa, buroda nya nenei awa daginegedo niipu piedo papatu gataina. Awatedo ni wa-side ami baba edo gundo ainda papatudama piara.”

Iesu mi eniya ge bread badari siwodabudo atopaposisina.

(Luke 13:20-21)33 Edo Iesu mi daedo eniya ge nei awa-

maneda yai sisina: “Utuda gisijiari awabread badari siwo engo. Eutu da (1)mi oubajina palawami beda arida bread badarisiwo saka awa baige esisina. Edo siwomiesiri palawa berari bajido duga esisina.”

34 Rorae eiwa berari Iesu mi eniya gemiembo jisijiside sisina. Imo ge da (1) non-dawa tepo tae, ata berari eniya gemi awa-manede tedo esisina. 35 Ango edo ge eiwaperovetami amboda gumaina sisina, awagundo bé esira:“Nane eniya ge jigamo ana,

Nane ge ro onjigesitena butu gambaegisida awa karigano gawa.”

Iesu mi eniya ge vive beyae ainda mokaesiri arapa esisina.

36 Edo Iesu embo jisijisi awa piesiri dodomambero mando doda totorisina. Edoainda ambodani gundo ainde sitera, “Vivebeyae ami buroda eroritera, ainda eniyageda mokabé awa namondekare tewasiarapa ari gore.”

37 Edo Iesu mi awamanede ge minasisina, “Embo vero dave purara piedo eiraawa Embo da Mai. 38 Edo indari buroawa butu berari. Vero dave awa em-bomai God mi gisijido eira.† Ata vivebeyae awa embomai embo beyaemi gisi-jido eira.‡ 39 Edo gitopo embo vive beyaepurara pipisisina awa Binei.§ Edo tokariiji awa iji beao arida, edo tokari emboboawa anelamane. 40 Awatedo dá tokariembobomi vive bebegae dada edo niyaodadungedo era ango, anelamanemi iji eindabeao arida iwata ango ara. 41 Embo daMai mi ainda anelamane piari idegedomaundo awamanemi rorae bebegae berariainda gisijiari yaida itera, edo embomaiainkainmi wasiri bebegae edo era aindeawa dada ara. 42 Ango edo anelamanemi

§ 13:24 Utuda gisijiari awa engo da moka awa ‘Nongo edo God mi ainda sima ari daveda buro aini awa engo.’ (Ge dáango Matthew 13:31, 33, 44, 45, edo 47 isira.) * 13:31 masitet awa pingi ae. Awa ni Israel embomaimi burodauredo esitera. Edo ainda vero mundedo unde baige edo awamaneda indarida saka saka piedo injido esitera. 13:35Psalm 78:2 † 13:38 embomai God mi gisijido eira. Gurikida ge awa ‘gisijiarida mamai’. ‡ 13:38 embomaiembo beyaemi gisijido eira. Guriki da ge awa ‘embo beyaeda mamai’. Edo embo beyae awa Satan (Matthew 13:19).§ 13:39 Binei awa Satan da dao nei.

Page 27: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Matthew 13:43 24 Matthew 14:3-4awamane augaro yai beyae niyao matawaaveite isira ainda mambara. Edo yai aindaji site ji vegeiaro kitoru katoru taina. 43 Edoembomai wasiri dambu darari awa ijimiparara datembedo eira ango, awamanemiparara datembara awamaneda Mamo dagisijiari yaida. Edo imomane dengorodeingari tao gido, ingiwo! Ge ro tena awa bégain edo awa gawa!

Iesu mi eniya ge gaiapa onjigarida budoatopaposisina.

44 “Edo daedo, utuda gisijiari awa engogaiapa onjigari buroda doda isinesina.Iji da (1)de embo da (1)mi gaiapa awatapusina, edo ami tekago onjigesisina.Ango edo imo yawa eite maundo aindarorae berari piesiri embo neimi oriedoganu pietero kundo maundo buro awa ineoriesisina.

Iesu mi eniya ge kau darigabéda budoatopaposisina.

45 “Edo daedo, utuda gisijiari awa engoorigarori ari embo da (1)mi kau darigabékakowa edo esisina. 46 Edo iji ainde imokau da (1) tega ikanebé tamundo, amimaundo ainda rorae berari piesiri emboneimi oriedo ganu pietero kundo maundokau awa ine oriesisina.

Iesu mi eniya ge monga wo bararida budoatopaposisina.

47 “Edo daedo, utuda gisijiari awa angowo bararida monga. Iji da (1)de woiro ari embo neneimi awamaneda mongaubutuda augetero un wo neide kaindemonga doda ekitera. 48 Edo monga awawomi beda esiri, wo iro ari embobomidumbero gundo korada esisina. Angoedo awamane anumbedo wo davegave awadoregedo kambia bajina neneida sisiritera,ata bebegae awa augesitera. 49 Awatedoiji beao arida, iwata ari engo idegaina.Anelamanemi gundo wasiri bebegae ariembomai avekave embomai wasiri dambudararida teoroda itera awa kundo evekaraara. 50 Ango edo augaro yai beyae niyaomatawa aveite isira ainda doda mambara.Edo yai ainda ji site ji vegeiaro kitorukatoru taina.”

Iesu mi eniya ge mando tutuda budoatopaposisina.

51 Edo Iesu mi ainda ambodanide tedo-gosisina, “Imomane rorae berari eiwagewo arapa esirita?”

Awamanemi embo ainde mina sitera,“Een Badari, nakare arapa esira.”

52 Edo ami awamanede ge sisina, “Awadave, awatedo Aodarida atopapasigari be-rari da da utuda gisijiarida atopatari* bira,awa ango embo mando tutumi ainda rovi-ravi itari yaida gaiapa teteka ae mamatu dekundo idegedo eira.”

53 Edo iji ainde Iesu eniya ge eiwa piedoitae edo yai ainda awa dodo maunsisina.

Nasaret embomaimi Iesu ajiregesitera.(Mark 6:1-6; Luke 4:16-30)

54 Ango edo imo ainda nasi topobédagundo, tuturo edo awamaneda benunuoroda embomai awa atopaposisina. Edoawamane korebé edo sitera, “Embo emidubogari eiwa ae buro babain ari eiwade yai nonda biri? 55 Eiwa oromando ariemboda mai rita? Awa gebé. Edo aindaaida dao Mary tedo era awa rita? Gebé.Edo ainda nanonameji awa James, Joses,Simon ae Judas† de rita? Gebé. 56 Edoainda ruaimono berari awa kaenamondeeinda iterita? Een, gebé. Embo emi roraeberari eiwa yai nonda biri?” 57 Awaemboawamanemi imo jipapa ae esitera.

Ata Iesu mi awamanede sisina, “Per-oveta awa yai neneida tou edo era. Ataainda nasi topobé doda edo ainda orobedoda awamanemi imo tou ae edo era.”58 Edo awamaneda gebé ari ainda yai piae,awatedo ami yai ainda buro babain jiwaeae.

14Daotari Herod mi tesiri John Bapataito Ari

Emboda dubo kapisina.(Mark 6:14-29; Luke 9:7-9)

1 Edo iji ainde, yai Galili da daotariHerod mi Iesu da buroda bino awa ingisina.2 Edo ainda buro embobode sisina, “EiwaJohn Bapataito Ari Embo. Imo bebete-garida yai edo tekago erira, awatedo burobabain arida goroba ainda yai buro edoeira.”

3-4 Iji gisi Herod mi ainda nameji Philipda aro, Herodias awa, ipuda jipusina. EdoJohn mi Herod de sisina, “God da geokain tari isira awa, ‘Imo namejida aro

* 13:52 utuda gisijiarida atopatari awa God da sima ari daveda atopatari (Matthew 3:2da kondade ari ge daedo giwo.).† 13:55 Judas einda awa Judas Iscariot ae, ata embo eve. Judas einda awa Joseph ae Mary deda mai. Judas Iscariotawa Simon da mai (John 13:2 giwo.).

Page 28: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Matthew 14:5 25 Matthew 14:31jimainyae.’ ” Awatedo Herod mi embo awajido bundedo kundo bundari oroda pipi-sisina. 5 Edo Herod da jipapa awa Johndari betaina. Awarata embomai jiwaemiJohn awa peroveta gebé edo era, awatedoawamane adu esisina.

6 Ata Herod da engari ijida bondo aindeHerodias da gagarami awamaneda dodaya uriri Herod dubodavebé dave esisina.7 Awatedo imo tarigari okain gagara aindesisina, “Imo rorae ro bé jipapa esi awa tatogido imonde piana.”

8 Ango tesiri ainda aida jipapa isira awagoteite ami sisina, “John Bapataito Ari Em-boda kopuru teoda namonde pie einda.”

9 Edo daotari awa dubo vevera esisina,awarata, ainda engari ijide bondoda em-bomai anumbesitera ainda jisida edo tari-gari okain sisina, awatedo John da kopuruawa gagarada yai piarate ge okain sisina.10 Ango tesiri ainda embo maundo bun-dari oroda John da dubo kapisina. 11 EdoJohn da kopuru teoda piedo kundo gundotorido gagarade piesiri budo ainda aidayai kundo gupusina. 12 Ango etero Johnda ambodani gundo ainda tamo kundomaundo goitera, edo awamane maundoIesu tetero gosisina.

Iesu mi embobo 5,000 unjisina.(Mark 6:30-44; Luke 9:10-17; John 6:1-14)

13 Edo iji ainde Iesu ge awa ingido yaiawa dodo un made yai embo itae aindaimo akuta* maunsisina. Ango esiri embojisijisi nasi babainda ge awa ingido taimiomboda imo ambo ambo esitera. 14 Edoun ma denembetero Iesu dodo wotedopapoda petedo embo jisi bajina awa gidoimo awamaneda yai do memesi burisina.Edo awamaneda karu embomai gao esirikaviegesitera.

15 Edo iji wotesiri ainda turode, aindaambodani gundo embo ainde sitera, “Yaieiwa abubé. Iji itae esira. Awatedo embojisijisi pieyo maundo nasi babaingaedatorido awamane akutada indari rorae gidooriore.”

16 Ata Iesu mi awamanede sisina, “Awa-mane yai eve mambari jipapa ae ena. Ine-mane indari piewavi indore.”

17 Ango tesiri awamanemi embo aindesitera, “Natokare yai bread ipa da (5) ae unwo tote (2) de akuta awa itera.”

18 Edo ami sisina, “Awara, awawa natoyai kundo gumbuwo einda.” 19 Angoedo imo embo jisijiside ge tesiri kinyadaanunumbetero, bread ipa da (5) ae un wotote (2) de awa kundo jisi ikane utuda edoategari God da yai pisina. Edo bread en-gegegedo ambodanide pieuri awamanemiembo jisijiside kando edo esitera. 20 Angoetero awamane berari injido inonobé esit-era. Edo awamane erido indari itoto dotu-ritera awa sirigedo kanjia berari 12 sirerobeda esisina. 21 Edo embobo indari injiteraawa ajijigari berari 5,000 ango. Awamanedemonda, eutumai de mai babaingae deawa ajijigae, ata awamane daedo indariawa injitera.

Iesu un tamonda ainto esisina.(Mark 6:45-52; John 6:15-21)

22 Edo boraebé Iesu mi ge tedo, aindaambodani un mada sirido imo dodo gisiubutu kupo neida maunteiaro, imo embojisijisi awa ategari mamborote sisina.23 Ango edo imo embo jisijisi ategesirimaunsitera. Edo ainda amboda, imo akutapejida visido benunu tain maunsisina. Edoimo akuta ainda isiri turo jiriri muyaegupusina. 24 Ata iji angode ma ubututoropuda matu mambiri bisi okain mi maawa pepeda doreite mina mina esiri ubutuyawata eroreiri ma begino jigino esisina.

25 Ango edo sipo muyaede Iesu wotedoawamaneda yai ubutu tamonda ainto edomaunsisina. 26 Edo imo ubutu tamondaainto edo maunteiri ambodanimi gidoawamane dobibi ero sitera, “Ouwa etemi!”Ango tedo adu eite aorogasitera.

27 Ata Iesu mi burigibé awamanedesisina, “Na awara. Adu eove! Gorobabuwo!”

28 Edo Peter mi mina sisina, “Badari, imobé gido awa, tewasi na un tamonda aintoedo ito yai gumane.”

29 Ango tesiri, Iesu mi sisina, “Gumbu.”Edo Peter un ma doda edo dodo wotedo

un tamonda ainto edo Iesu da yai mamainesisina. 30 Ata iji ainde bisida gorobaokain awa goteiri adu edo tuturo edounda wowoteite aorogasisina, “Badari, natorege!”

31 Edo burigibé Iesu ainda ipaududugedo piedo Peter budo ainde sisina,“Ito gebé ari nato yai awa saka! Ro emboitadaita etesi?”

* 14:13 imo akuta da moka einda awa Iesu ae ainda ambodani 12 de akuta (Mark 6:32; Luke 9:10).

Page 29: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Matthew 14:32 26 Matthew 15:2232 Edo awamane un ma doda vitero awa,

bisi itae esisina. 33 Ango esiri ambodani unma doda awa gundo imo tumondebain eitesitera, “Gebé, imo awa God da Mai.”

Iesu mi yai Genesaret ainda maundo karuembomai jiwae gao esiri kaviegesitera.

(Mark 6:53-56)34 Ango edo awamane ubutu temundo

kupo neida yai Genesaret da denembe-sitera. 35 Edo embo yai ainda ami Iesukariwa gido awamanemi ge pietero yaiberari ainda demonda embomai itera awa.Edo awamanemi ingido awamaneda karuegeregari berari kundo ainda yai guput-era. 36 Edo Iesu de atega esitera awara arigido karu embomaimi ainda ombari riboribegisi awa tujiorote. Edo berari ainkain mitujijitera awa kaviegari buritera.

15Rorae emboda doda idegedo eira ami euri

embo dono edo eira God da jisida.(Mark 7:1-23)

1 Edo Aodarida atopapasigari ae Parasimane demi Jerusalem edo Iesu da yaigundo tedogari pipisitera, 2 “Ro awaemboambodani itomi atopatari kaenato ewowogawowoda awa deoro erigedo eiri? Awa-mane rorae indae gisida awamaneda ipateiae rorae injido era.”

3 Edo Iesu mi awamanede mina sisina,“Ro awaembo imomane daedo itomaneewowo gawowoda atopatari awa amboambo eite God da ge okain awa deowoerigedo eiri? 4 God mi ge okain sisina awa,‘Ito mamo ae ai de tou edo eyo,’ edo ‘Emboainmi mamo o ai begá aina, embo awadaro betaina.’ 5 Ata inemane tedo ewa awa,embo da ainmi ainda mamode o aide taina,‘Na kando imonde piain kotembetena, atarorae awawa God da yai piain matu tarigaritetena,’ 6 embo awa ainda mamo o aindaai inono tou ainyae. Awatedo inemaneatopatari ewowo gawowo itomaneda amiGod da ge okain siredo etewa. 7 Imomaneawa embobo iwawa tote (2)de! Edo Isaiahmi itomane iwata kawata gido gebé ito-mane daoda sisina,8 “ ‘Embomai eiwa awamaneda bemi na

dasiga edo era,edo awamaneda gemi na tou eite tedo

era,

ata awamaneda do nato yai awa aika-manabé.

9 Awamane nato ge okain dodo embo en-emboda piari awa atopasido era,

Awatedo awamaneda tumondebainari nato yai awa pitawa.’”

10 Edo Iesu embo jisi da (1) awa dao tesiriainda yai gumbero awamanede sisina,“Imomane ge eiwa tana awa ingiwo edogari buwo. 11 Rorae ro emboda beda toridoeira, ami mana ari embo awa dono ainaGod da jisida. Ata ro emboda beda edoidegedo eira, ami euri embo awa dono edoeira.”

12 Edo ainda ambodani gundo Iesu desitera, “Imo goteta awa Parasi mane geeiwa ingido sinigambari eterita?”

13 Ata imo ge mina sisina, “Rorae berariawa nato Mamo utuda ami urae gido awada da ae besinya deda utugaina. 14 Parasimane awa dowo.* Awamane awa jisigubaari, awatedo awamanemi jisiguba ari embonenei gisijido era. Edo jisiguba ari da (1)mijisiguba ari nei gisijiaina gido awa, aedadetote (2) matawa maundo uroda durara.”

15 Edo Peter mi embo ainde mina sisina,“Eniya ge einda moka awa natokare yaitewasi arapa are.”

16 Ango tesiri Iesu mi awamanede tedo-gosisina, “Ae! Imomane daedo matawage eiwa gari tao ae ta? 17 Imomanematawa gain darevita? Rorae da da beraribeda torido obogeda maundo eira awa, déeoro idegedo eira. 18 Ata rorae ro bedaedo idegedo era awa, emboda dobéda edogundo era. Edo rorae ami eoro embo awadono edo eira God da jisida. 19 Rorae rodobéda edo idegedo era awa kotembari be-begae, dari betari, ipuda ari, jimbae gisidakombo ari, beono ari, bekumba pitawatari edo ge bebegaemi embo nenei dari,awatedo na ge awa tetena. 20 Rorae emieoro embo dono edo eira God da jisida. Ataipa teiae rorae injido eira ami mana ariembo awa dono aina.”

Gentile embomaida eutu da (1)mi aindagebé ari Iesu da yai karigesisina.

(Mark 7:24-30)21 Ango edo Iesu yai awa dodo idegedo

nasi babain, Taia ae Saidoni de, ainda yaimaunsisina. 22 Edo giwo, Keinan eutuda (1) yai ainda edo gundo aorogatedoainde sisina, “O Badari, David da Mai, na

15:4 Exodus 20:12; Deuteronomy 5:16 15:4 Exodus 21:17 15:9 Isaiah 29:13 * 15:14 Parasi mane awadowo da moka awa ‘Awamaneda atopatari awa bainyae.’

Page 30: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Matthew 15:23 27 Matthew 16:5do ewasi! Nato gagara bineimi beyaebébundesiri isira.”

23 Edo imo ainda ge ingisina, ata eutuainde ge da (1) ro tae isiri ainda ambodanigundo imonde atega edo esitera, “Eutuami aorogasite kaena ambo ambo eira,awatedo eutu awa pieyo mambare.”

24 Ata Iesu mi mina sisina, “Na awa Israelda mandoda sipumane dadoegari akutaawamane embo God mi piesiri guputena.”

25 Edo eutu awa gundo ainda dodabaongo dadari edo sisina, “Badari, na kon-dade ewasiǃ”

26 Ata Iesu mi ge mina sisina, “Mamaidabread kundo sino mamaida yai augana awadave ae.”

27 Ata eutu mi sisina, “Gebé, Badari,awarata sino mamaimi onyenye dowariwotari awamaneda badarida tenemba du-tuda injido era.”

28 Edo Iesu mi ainde mina sisina, “Oeutu, ito gebé ari awa bajina. Udo ito awaGod mi piari bata.” Edo ainda gagara awaiji dá ainde burigibé kaviegesisina.

Iesu mi embomai jiwae gao esiri kaviege-sitera.

29 Ango edo Iesu yai awa dodo Galiliubutu bengida pepeta edo maunsisina.Edo pejida visido yai ainda anumbesisina.30 Edo embo jisijisi bajina ainda yai gundobaoro bundari, jisiguba ari, ge darari,embo kambode, edo nenei jiwae awa,awamanemi kundo gupeite Iesu da taidapietero ami gao esiri kaviegesitera. 31 Edoiji ainde embomai ami embo ge darariawa ge tera, embo kambode awa kaviegaribera, baoro bundari awa erido ainto era,edo jisiguba ari awa jisi gundedo yai goteraawa gido, awamane korebé esitera. Edoawamane Israel da God awa dasiga esitera.

Iesu mi embomai 4,000 unjisina.(Mark 8:1-10)

32 Edo Iesu ainda ambodani dao tesirigumbero awamanede sisina, “Embomaijiwae eiwa gundo namonde daedo eitedeguta tamonde (3) etera, edo awamanerorae ro indara awa itae. Awatedo na awa-mane embo do memesi burena. Edo naneawamane bejide piano mambara awa,maunteite beji jisivi ari durara. Awatedona ango ari jipapa ae ena.”

33 Edo ainda ambodanimi ainde minasitera, “Yai nonda kaenane indari inono

budo embo jiwaebé eiwa undari? Yai eiwaabubé.”

34 Ango tetero Iesu mi mina sisina, “Ito-mane yai bread nandogo isiri?”

Edo awamanemi mina sitera, “Natokareyai bread 7 ae un wo babaingae indewae deitera.”

35 Awatedo Iesu mi tesiri embo jisi-jisi awa butuda anunumbesitera. 36 Edoimo bread 7 ae un wo de kupeite ate-gari God da yai piedo rorae awa budo en-gegegedo ainda ambodanide pieuri ambo-danimi embomaide kando kando edo esit-era. 37 Ango etero awamane berari injidoinonobé esitera. Edo awamanemi itoto do-turitera awa sirigedo kambia babain berari7 sirero beda esisina. 38 Edo embo ajijigarinandogo indari injiteri awa berari 4,000.Edo eutumai ae mai babaingae de awaajijigae. Ata awamane daedo indari awainjitera. 39 Edo ainda amboda, Iesu embojisijisi ategedo piesiri mambero imo unmada visido yai Magadala da maunsisina.†

16Parasi de Sadusi mane demi kariwa gain

tedogositera.(Mark 8:11-13; Luke 12:54-56)

1 Ango edo Parasi mane de Sadusi manedemi Iesu da yai gundo bavedo gain tedoutuda kariwa da (1) awamaneda yai inemipiarate tedogositera.

2 Ata Iesu mi awamanede mina sisina,“Iji da da turo jiruri inemane tedo ewa,‘Turo gora* jiveira, awatedo sipo daveataina.’ 3 Edo sipo neneide inemane tedoewa, ‘Utu awa ororode edo poraga jiwaeingatapera, awatedo iji boroko wa ae bisiokain de gumaina.’ Imomane emboboiwawa tote (2)de! Imomane poraga utudamoka awa inono gido ewa, ata kariwaboroko itomane yai idegedo era awa, aindamoka awa gari tao ae. 4 Wasiri bebegae edoGod dubobae ari embomai iji einda iteraami kariwa da (1) gain tedo era. Ata awa-manede kariwa piainyae, tepo perovetaJonah da kariwa dabé awa piano gara.”Ango tedo imo awamane dodo maunsisina.

Iesu mi Parasi mane de Sadusi mane dedaatopatari pitawa awa goteite iyorote sisina.

(Mark 8:14-21)5 Edo iji angode Iesu da ambodani ubutu

kupo neida un made teputera, awamane† 15:39 Iesu ae ainda ambodani de daedo un made Magadala maunsitera (Mark 8:10). * 16:2 gora Guriki da geawa ‘utu ororo’.

Page 31: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Matthew 16:6 28 Matthew 16:24bread kundo gumbae ruvegesitera. 6 EdoIesu mi awamanede sisina, “Parasi manede Sadusi mane deda bread badari siwoawa imomane akuta dedegewo edo goteiteiwo.”

7 Edo awamane tuturo edo akuta gemina tara eite sitera, “Kaena bread kundogumbae, awatedo ami ge ango sira.”

8 Edo Iesu awamane ge ro teri awa gidoawamanede sisina, “Ro awaembo imo-mane akuta bread kundo gumbae angomina tara evi? Imomane awa gebé arisakade. 9 Imomane matawa gae arapaae evita? Imomane awa bread ipa da(5)mi embo ajijigari 5,000 unjitara, edokanjia berari nandogo sirewo beda esiriburawa kotembae evita? 10 Ko imomaneawa bread 7 ami embo ajijigari 4,000 un-jitara, edo kambia babain berari nandogosirewo beda esiri burawa kotembae evita?11 Nongo edo imomane gae arapa ae evi?Na imondemane bread da ge tae, ata Parasimane de Sadusi mane deda bread badarisiwo awa goteite iyawate tena.” 12 Angotesiri awamane gero arapa esisina, imobread badari siwo awa goteite iyorote tae,ata Parasi mane de Sadusi mane dedaatopatari pitawa awaembo sisina.

Peter mi Iesu awa Keriso karigesisina.(Mark 8:27-30; Luke 9:18-20)

13 Edo iji nonde Iesu gundo yai Sese-ria Pilipai ainda torido, ami ainda ambo-danide tedogosisina, “Tewo gane, embo-maimi na, Embo da Mai, awa ave tedo eri?”

14 Ango tesiri awamanemi mina sitera,“Neneimi awa John Bapataito Ari Embotedo era, neneimi Elijah tedo era, edoneneimi awa Jeremiah o peroveta mamatuawamaneda da (1) tedo era.”

15 Edo Iesu mi awamanede sisina, “Ataimomane, na awa ave tedo evi?”

16 Edo Simon Peter mi mina sisina, “Imoawa Keriso, God wasiride ainda Mai.”

17 Edo Iesu mi mina sisina, “God dadubodave ito yai isira Simon Jonah da mai,aindabé kotembari eiwa embo enembomipiae, ata Mamo nato utuda ami na averi

awa ito yai esiri geta. 18 Edo daedo naneimonde tena, imo awa Peter, edo bangaeinda tamonda nato embomai doregana,edo Heidis da guwa be berarimi† nato em-bomai mana daginegaina. 19 Nanemi utugisijiarida pirigari ambao‡ jiwae imondepiana. Edo rorae ro inemi butu eindabundata dá ango God matu sisina awa, Godmi bundesira. Edo rorae ro inemi butueinda udegata dá ango God matu sisinaawa, God mi udegesira.” 20 Ango edo amiainda ambodanide, imo awa Iesu, God daAvigari Embo§ awa, embo neneide tarogiworekae ge okain sisina.

Iesu ainda betari ae erari de awa karige-sisina.

(Mark 8:31-33; Luke 9:21-22)21 Iji ainda edo awa Iesu tuturo edo

ainda ambodanide tesiri arapa esiri gosit-era awa, imo Jerusalem maundo gisijijie-gari de pirisi babain de Aodarida atopa-pasigari demi memesi bouga jiwae aindayai piaro barate. Edo imo daro betari, edodeguta tamonde (3) ainde, God mi imo jiarierarate.

22 Edo Peter mi embo awa kundo de-monda iunte tuturo edo ge ikanade aindesisina, “Badari, ge ango teote! Wasiri engoawa ito yai mana idegaina.”

23 Ata Iesu wareregedo Peter de sisina,“Imo dodo nato gunda mambu, Satan! Imobegata nato engiregeteta. Kotembari itoawa God da yai edo gumbae, ata emboenemboda edo gumbari.”

Iesu mi sisina, “Ito orega budo na amboambo edo eyo.”

(Mark 8:34—9:1; Luke 9:23-27)24 Ango edo Iesu mi ainda ambodanide

sisina, “Imomane embo da ainmi nato am-boda purain jipapa eite gido, imo akuta

† 16:18 Heidis da guwa be berari. Ove Kotopuda atopapasigarimi kotembedo era, ge einda awa kariwa ge edo aindamoka awa ‘betarida goroba berari’. Awatedo Iesu mi ge engo sisina, “Betarida goroba berarimi nato embomai manapiari wotaina.” ‡ 16:19 pirigari ambao awa kariwa ge, edo ainda moka awa God da awara tari. Pentekosdeguta ainde, Peter mi God da awara tari jigamo eite Iesu da bino dave karigesisina. Awatedo Peter mi embomaiainmi awamaneda jimbo beyae dodo God da yai wareregara awa, God mi awamaneda jimbo beyae kotembedo dowainasisina (Iwata Ari 2:36-41). Edo Peter mi God da awara tari daedo jigamo esisina iji ainde Ananias ae Sapphira demige pitawa God da yai sitera. Awatedo imo awamaneda jimbo beyae embo berarida yai karigesisina (Iwata Ari 5:1-11).§ 16:20 God da Avigari Embo. Guriki da ge einda awa ‘Keriso’.

Page 32: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Matthew 16:25 29 Matthew 17:19ruvegedo, ito orega* budo na ambo amboedo eyo. 25 Imo ainmi wasiri ikaito awatoregain jipapa eta awa, dadoegata. Ataimo ainmi wasiri ito na embo dadoe-gata awa, imo wasiri† tambata. 26 Emboda (1)mi butuda gunaguguye berari bariainda arate, eite ainda wasiri dadoegaina,‡awa dave ae! Embo butuda gunaguguyeberari ami, God da yai ainda wasirida minainono piya edo bari tao ae. 27 Embo daMai emi ainda Mamo da taogarida para-rade ainda anelamane de gumaina. Edo ijiainde ami embo da da, ainda buro berarigido tau embo da da ainda yai piaina.28 Eiwa gebé imondemane tena, embonenei einda petetera itera awa, awamanebetae gisida isiaro jirari Embo da Mai awaembomai berari gisijiain gupeiari gara.”

17Iesu da tamo wareregedo kariwa eve es-

isina.(Mark 9:2-13; Luke 9:28-36)

1 Ango edo deguta 6 itae esiri, Iesumi Peter de nanonameji tote (2) Jamesae John de, kundo awamane akuta amigisijido peji ikane ainda vivisisina. 2 Edoainda itero awamanemi Iesu da tamo war-eregedo kariwa eve esiri gositera. Edoainda dombu awa iji inge jisisina. Edoainda ombarijiari awa ainya esisina pararaango. 3 Edo giwo, Moses ae Elijah deidegedo Iesu de ge tero gositera.

4 Edo Peter mi Iesu de sisina, “Badari,dave awa kaena einda itera. Imo jipapa atagido, nanekare bowa tamonde (3) ara: imoda (1), Moses da (1), edo Elijah da (1).”

5 Edo giwo! Peter ge site isiri poraga da(1) jitaride ami gundo awamane apurege-sisina. Edo burigibé ge yavi poragada edogupusina ami sisina, “Eiwa nato dubobariMai. Nato dubodave aribé ainda yai isira.Ainda ge ingiwo!”

6 Iji ainde ambodani ge yavi awa ingido,adu edo awamaneda tamo augedo dombubutu kenada duduritera. 7 Ata Iesu migundo awamane tujido sisina, “Eriwo, adueove.” 8 Edo awamane pangedo embo neiitae, tepo Iesu akuta gositera.

9 Edo awamane pejida edo wowoteiteIesu mi ge okain awamanede sisina,“Wasiri ro gewa awa embo nei tainyaeisirawo jirari God mi Embo da Mai betaridaawa jiari erari, ainda amboda tawo gore.”

10 Edo ainda ambodanimi ainde tedo-gositera, “Ro awaembo Aodarida atopa-pasigarimi Elijah awa gisi gumbarate tedoeri?”

11 Edo Iesu mi awamanede mina sisina,“Awa gebé, Elijah gisi gundo ami Godda Avigari Embo da gumbari awaembo,embomaida do berari sirigedo dave aina.12 Ata nane imondemane tena, Elijah awamatu gupusina, edo awamanemi emboawa gae arapa ae. Awatedo ro ain ji-papa era awa ainde eutara. Edo daedo ijiatutumbeteira ainde awamanemi Embo daMai de memesi piaro baina.” 13 Ango tesiriambodanida yai arapa esisina, Iesu ge awaJohn Bapataito Ari Embo de tesira.

Iesu mai bineimi bundari gao esiri kavie-gesisina.

(Mark 9:14-29; Luke 9:37-43)14 Edo awamane gundo embomai jisi da

(1) itera ainda etero, embo da (1) gundoIesu da doda baongo dadari esisina. Angoedo embo ami sisina, 15 “Badari, nato maido ewasi. Mai eiwa karu tamo jiparideedo memesi bajinabé budo eira. Edo ijijiwae imo niyaoda durudo eira, edo ijijiwae unda durudo eira. 16 Awatedo naneito ambodanida yai kundo gumena arokaviegarate. Ata awamane gao ari tao ae.”

17 Edo Iesu mi ge mina sisina, “O imo-mane gebé ari isisigaede bebegae embo-mai! Na iji matawa imondemane isitegundo iji boroko einde daedo. Awaratainemane iji matawa itomane gebé ari natoyai piaera! Mai awa nato yai kundo gum-buwo.” 18 Edo mai awa kundo gumberoIesu mi binei doda ainde ge okain tesiribinei awa dodo idegesiri iji dá ainde maiawa kaviegesisina.

19 Ainda amboda, ambodanimi gae onji-garida gundo Iesu da yai tedogositera, “Roawaembo nanekare binei ondetero idegaeesiri?”

* 16:24 orega awa inguta babain tote (2) oregedo jiari. Buriya embo awa orega ainda pioro duroro benomami ipataideoro ingutada takimboro jioro erido petedo isite deguta tote (2) ta tamonde (3) itae euri awamane betora. Ata georega einda awa kariwa ge. Ainda moka awa memesi neide kainde awa Iesu da kera ari embomaimi kundo maundoara, iji angode awamane Iesu da jipapa akuta ambo ambo edo era. † 16:25 wasiri da moka einda awa ‘wasirinatopo itari’. ‡ 16:26 ainda wasiri dadoegaina da moka awa ‘Ainda wasiri natopo itari awa dadoegaina edobetari natopo itari awa tamaina.’ 17:10 Malachi 4:5 17:11 Malachi 4:6

Page 33: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Matthew 17:20 30 Matthew 18:920 Edo Iesu awamanede sisina, “Aindabé

itomane gebé ari God da yai awa inono ae.Eiwa gebé imondemane tena, edo itomanegebé ari tega awa saka, masitet vero* angoawa, inemane peji einde tawo, ‘Imo eindagigitembedo ounda pete!’ edo peji awagigitemaina. Edo itomane yai buro berariawa ari tao. 21 Binei engo awa mana tepotawo idegaina. Awarata, edo imomanebenunu site indari dodo veta eiawo, Godmi imomane kondade aina.”†

Iesu ainda betari ae erari de awa tekagokarigesisina.

(Mark 9:30-32; Luke 9:43-45)22 Edo iji ainde awamane yai Galili ainda

itero Iesu mi awamanede sisina, “Embo daMai awa kundo gitopo emboda ipada piainbara. 23 Edo awamanemi embo awa darobetaina, edo deguta tamonde (3) ainde Godmi betarida awa imo jiari eraina.” Edo awa-mane ge awa ingido dubo vevera bajinabéesitera.

Iesu oro kotopu bajinada tax pipisisina.24 Ango edo Iesu ae ainda ambodani de

Kapenium nasida guputera. Edo aindaamboda, Jew embomai da oro kotopu ba-jinada tax kumbari embobo gundo Peterde tedogositera, “Atopatari itomane orokotopu bajinada tax piedo eirita?”

25 Edo Peter mi mina sisina, “Een, imoango edo eira.”

Edo iji ainde Peter mandoda toridogumbiri, gisibé awa Iesu mi embo ainde gesisina, “Simon, imo nongo kotembetesi?Daotari manemi embo anda yai tax budoeri? Awamaneda mamai nasi tutuda yaibudo erita ko embo neneida yai budo eri?”

26 Peter mi ainde mina sisina, “Emboneneida yai budo era.”

Edo Iesu ainde sisina, “Awatedo daotarimaneda mamai nasi tutuda, ami tax pi-aede. 27 Awarata, kaenane ge ango taroembobo awa do buriya aina. Awatedomambuyo ubutuda gori augedo gate. Edowo tuturobéda imo jimundo ainda betopirigedo ganu da (1) tambata. Awa kundomaundo awamanede tax nato de ito deawaembo pieyo.”

18Iesu mi embo ave awa bajinabé bajina

utuda gisijiari yai atopaposisina.(Mark 9:33-37; Luke 9:46-48)

1 Edo iji ainde ambodanimi Iesu da yaigundo ainde sitera, “Embo ave awa bajin-abé bajina utuda gisijiari yai* ri?”

2 Ango tetero Iesu mai saka dao tesiriainda yai gumbiri awamaneda toropudapipisisina. 3 Edo embo ami sisina, “Eiwagebé imondemane tena, imomane do it-omane awa kundo wareregedo dá maibabaingae ango awa, utuda gisijiari yaitorawa. Ata edo ango ainyae gido awa,mana torawa. 4 Awatedo embo aintataimbedo mai saka engo aina awa, imoawa embo bajinabé bajina utuda gisijiariyai. 5 Edo embo dá ainmi mai saka da (1)engo awa dao natoda ategeteite bureiraawa, ami na ategeteite bureira.

Iesu mi embo da ainmi embo nei bawarijimboda dururekae sisina.

(Mark 9:42-48; Luke 17:1-2)6 “Embo ainmi ari eiwamane babaingae

engo da (1) gebé ari nato yai awa dowainagido, dave awa ainda duboda ganuma ba-jina kaingedo ewa ugonuda augaro un in-jido betaina. 7 Do ari tena embo beraributuda awa, aindabé rorae neide kaindemiari embo jimboda durudo ara awaembo!Bawari angogoda edo gumbara, ata do ariembo ainmi embo nei bawari jimboda du-raina!

8 “Edo ito ipa o taimi jigamo edo imojimbo beyae ata ango gido awa, kautugedoawa augeyo. Davebé awa ine wasiri natopoitarida tai da (1) itae o ipa da (1) itae torata,gaegae edo imo jimbo beyae ipa tote (2)detai tote (2)demi ata awa, imo niyao natopoitarida ainda augara. 9 Edo ito jisimi roraero gido imo jimbo beyae ata ango gido,jisi awa gurugedo awa augeyo. Awa beyaeae imo inono jisi da (1)de wasiri natopoitarida torata, gaegae edo jisi tote (2)migido jimbo beyae ata awa, imo kundo yaibeyae niyao matawa aveira ainda augara.

Iesu eniya ge wo sipu dadoegarida budoembomai atopaposisina.

(Luke 15:3-7)* 17:20 masitet vero awa saka dá ni maine vero ango. † 17:21 Guriki da ove gaiari indewae Matthew 17:21dage piae doturitera. * 18:1 utuda gisijiari yai awa God da sima ari daveda yai (Matthew 18:3-4da ge awa dá ango.).

† 18:10-11 Aindabé Embo da Mai embomai dadoegari awa toregaintedo guputena. Guriki da ove gaiari indewaeMatthew 18:11 da ge eiwa piae doturitera.

Page 34: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Matthew 18:10-11 31 Matthew 18:3010-11 “Aindabé Embo da Mai embomai

dadoegari awa toregaintedo guputena,†eiwa dave edo giwo! Nane imondemanetena, eiwamane babaingaeda anelamaneutuda awa iji berari Mamo nato utudadombuda isite awamane embo God dayai benunu tain era. Awatedo eiwamanebabaingae jisi tuda edo giwove! 12 Edoimomane nongo kotembetevi? Embo da(1)mi ainda wo sipumane ajigari 100 simaedo esira, edo ainda sipu da (1)mi idegedodadoegesira. Embo awa ainda sipumane99 awa peji pamoda dodo aundo sipu da(1) dadoegesira awa kakowa ainita? Gebé,ainda sipu da (1) kakowa aina. 13 Edo emboami tamaina, eiwa gebé imondemane tena,embo ainda yawa ari wo sipu dadoegesiritambirada yai amimi ainda yawa ari wosipumane 99 dadoegaeda yai awa dagine-gaina. 14 Edo dá ango Mamo itomaneutuda, ainda jipapa awa eiwamane babain-gaeda da (1) dadoegeure.

Edo ito nameji jimbo beyae ito yaida arigido, kondade ari ge teyo do wareregare.

(Luke 17:3-4)15 “Edo ito namejimi ito yaida jimbo ari

gido, aundo embo ainde akuta dada edoine ainda jimbo beyae awa teyo gare. Edoembo ami ito ge awa ingaina awa, imo itonameji awa tekago bata. 16 Ata ge awa tatoingae aina gido awa, embo da (1) ta tote (2)budo ainda yai maundo God da Ge gaiaridaengo tari awa ambo ambo eyo, ‘embo tote(2) ta tamonde (3)mi itomane mina taraarida ge udugedo gorote, jimbo beyae em-boda katae gisida.’ 17 Edo embo awa awa-maneda ge ingainyae ari gido awa, natoembomaida doregaride teyo gore. Ata edoembo awa daedo nato embomaida dore-garida ge ingainyae ari gido awa, emboawa etene embo ango edo tax kumbariembo ango arate ito yai.‡

18 “Eiwa gebé imondemane tena, roraero inemane butu einda bundawa dá angoGod matu sisina awa, God mi bundesira.Edo rorae ro inemane butu einda udegawadá ango God matu sisina awa, God miudegesira.

19 “Edo daedo, eiwa gebé imondemanetena, edo imomane tote (2) butu einda

ami awara edo kondade ari ro jipapa edobenunu tawa awa, Mamo nato utuda amiimomane embo aina. 20 Aindabé, edo tote(2) ta tamonde (3)mi nato daoda dadaetera awa, na awamaneda toropuda daedoitena.”

Embomaida jimbo bebegae ito yaidakotembedo doyo.

21 Ango edo Peter gundo ainda yai edosisina, “Badari, nato nameji iji nandogonato yai jimbo ari na kotembedo dowani?Visido iji 7 anita?”

22 Edo Iesu mi embo ainde sisina, “Naimonde visido iji 7 tae, ata iji 70 x 7, angotena.

23 “Awatedo utuda gisijiari awa ango§daotari da (1)mi ainda buro emboboda yaiainda kondade ari ganu gisi piesiri burit-era awa, tekago ainda yai kundo gumbarosirigain sisina. 24 Edo embo ami ganuawa tuturo edo sirigedo awamanemi buroembo da (1) kundo ainda yai guputera.Edo buro embo awa ganu 10,000,000 kinaango awa matu burisina. Awatedo aindabadarimi ganu awa ainda yai tekago pi-arate sisina. 25 Ata buro embomi ganuawa piari tao ae awa gido badarimi geokain sisina, embo awa ae ainda aro deainda mamai de ainda roviravi berari deawa kundo oriaro ainda ganu inono bainasisina.

26 “Awatedo buro embo awa ainda dodadurudo baongo dadari edo sisina, ‘Tataim-beyo, badari, ganu berari awa ito yai pi-ane!’ 27 Ango edo buro emboda badari awado memesi budo embo awa udegesisina,edo ainda ganu nandogo jigamo esisiniawa kotembedo doturisina.

28 “Ata buro embo awa idegedo aundoainda buro otawo nei awa tapusina. Edoine ainda buro otawode kondade ari ganu100 silver ango matu piesiri burisina.Awatedo embo awa tamundo ainda du-boda kundo sisina, ‘Ganu nato imondematu pieteno buriteta awa, tekago natoyai pie!’

29 “Edo ainda buro otawo ainda taidadurudo gegata esisina, ‘Tataimbeyo, ganuawa ito yai piane.’

30 “Ata ainda buro otawoda ge jindedoembo awa kundo bundari oroda augesiri

18:16 Deuteronomy 19:15 ‡ 18:17 embo awa etene embo ango edo tax kumbari embo ango arate ito yai damoka awa ‘imo embo ainde umojiainyae’. § 18:23 utuda gisijiari awa ango da moka awa ‘Nongo edo God mi aindagisijiarida buro aina awa ango’. * 18:30 Iji ainde, awamaneda wasiri awa buriya emboda orobemi kondade edoganu inono imo embo piaro ainda udegari bundari oroda edo barate.

Page 35: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Matthew 18:31 32 Matthew 19:16totorisina, isiari jirari ganu inono emboainde piari ainda udegari awara aina.*31 Edo ainda buro otatawo neneimi roidegesiri awa gido dubo vevera bajinabéesitera. Awatedo awamaneda badaridayai maundo ro berari idegesiri awa teterogosisina.

32 “Edo ainda badarimi embo awa daotesiri gumbiri ainde sisina, ‘Imo buroembo beyaebé! Ine nato yai gegata eteta,awatedo imo ganu berari tekago namondepiae awa kotembedo dotena. 33 Imo itoburo otawo do ae eteta dá nane imodo etena ango, ata ango ae.’ 34 Edoainda badari sinigambari edo buro emboawa memesi piari emboboda ipada pipi-sisina, isimango mina inono berari aindabadarida yai piari ainda udegari awaraaina.”

35 Edo Iesu mi ge ao gogumbesitesisina, “Edo imomane dara dara ito name-jida jimbo bebegae awa bé kotembedodowainyae, Mamo nato utuda isira ami dáango itomane yai aina.”

19Iesu mi iu de aro de jimundo dodo evekara

arida ge atopaposisina.(Mark 10:1-12)

1 Ango edo Iesu ge eiwa tedo itae edoGalili dodo aundo un Jodani temundo yaiJudea kena maunsisina. 2 Edo embo jisijisibajina ami embo awa ambo ambo esitera,edo embo ami awamane awa ainda gaoesisina.

3 Edo Parasi mane daedo ainda yaigundo embo awa baveite sitera, “Awaawara edo embomi aro jimundo ambodaburo beyae da (1) ro ari ainda aro dodoevekara ainita?”

4 Edo embo ami awamanede mina sisina,“Imomane God da Ove Gaiari bé ajigedogae ta? Iji tuturoda God mi embo enemboesisina, ami ‘embo de eutu de esisina.’5 Edo God mi sisina, ‘Awatedo embo aindamamo ae ai de dodo ainda arode dadaaina. Ango era ami, awamane tote (2) awatamo da (1) ara.’ 6 Ango edo awamane tote(2) evekara itari tao ae, ata awamane awatamo da (1) God da jisida. Awatedo embo

de eutu de God mi piesiri dada etera awa,embo enembomi piaro evekara eorekae.”

7 Edo awamanemi embo ainde sitera,“Ro awaembo Moses mi ge okain tedo,embo aro dowain edo gido arode jimbariitae arida ove gaiedo pisido eutu awa piarieve mambarate sisini?”

8 Embo ami awamanede sisina, “Aind-abé itomane do awa okain, Moses mi awaraedo itomane aro dowae etewa sisina. Atatuturoda awa ango ae. 9 Edo nane imonde-mane tena, embo da ain ainda aro dosira,ata eutu awa jimbae gisida kombo ari itae,ami ainda aro dodo eutu nei jimaina, awajimbo ipuda ari ainda aro matuda yai. Edoembo da ainmi eutu iu dowari awa jimaina,embo awa jimbo ipuda ari ainda iu matudayai eira.”

10 Edo ainda ambodanimi embo aindesitera, “Edo embo ae aro deda ge awa ango,dave awa embomaimi iu aro jimainyae.”

11 Ata embo ami awamanede sisina,“Embo berarimi ge eiwa bari tao ae, ataavekave akuta God mi ari tao ari matupisina. 12 Embobo nenei awa ero engari,edo nenei awa debure kaparide, edo neneiawa utuda gisijiari buro ain eite aro jim-bari jipapa aede*. Awatedo embo da ain geeiwa bari tao aina awa, dowo bare.”

Iesu mi mai babaingae ao esisina.(Mark 10:13-16; Luke 18:15-17)

13 Ango edo embomai awamaneda maibabaingae budo Iesu da yai guputera, amiainda ipa awamane tamonda piedo awa-mane embo benunu tarate. Ata aindaambodani awa gido awamane isimbesit-era. 14 Ata Iesu mi sisina, “Mai babaingaeawa dowo nato yai gumbore. Embo Godtumonda edo era dá mai babaingae engogoawa, utuda gisijiari yai itera†, awatedogumborekae teove.”

15 Edo embo ainda ipa awamaneda ta-monda piedo yai awa dodo maunsisina.

Embo teka gunaguguye jiwaedemi Iesu detedogari pipisisina.

(Mark 10:17-22; Luke 18:18-23)16 Edo giwo, embo da (1) Iesu da yai

gundo tedogosisina, “Atopatari, imo awaembo dave. Na buro dave ro edo awa wasirinatopo itari bani?”

19:4 Genesis 1:27 19:5 Genesis 2:24 * 19:12 nenei awa utuda gisijiari buro ain eite aro jimbari jipapa aede.Ge einda moka awa: ‘Embo nenei kotembari da (1)mi God da gisijiari buro ain era, awaembo awamane aro jimbae.’† 19:14 utuda gisijiari yai itera da moka awa: ‘Embo engogo God da sima ari daveda yai isima edo era.’

Page 36: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Matthew 19:17 33 Matthew 20:717 Edo Iesu mi embo ainde sisina, “Ro

awaembo na dave tesi? Embo berari awadave da (1) itae, ata God akuta. Ata imowasiri natopo itarida torain edo gido awa,God da ge okain kera eyo.”

18 Edo embo ami ainde sisina, “Ge okainindawa kandawa ri?”

Edo Iesu mi sisina, “ ‘Imo embo nei datobeteure, ipuda eote, beono eote, ge pitawakatari ijide teote, 19 ito mamo ae ai de touedo eyo,’ edo ‘nembu ito dubobudo eyo dáimo akuta dubobudo eta ango.’”

20 Edo embo teka ami embo ainde sisina,“Na tuturoda mai tekade God da ge okainsisina berari teteta awa kera eite gundoboroko matawa eite itena. Edo na buro neida (1) ro ani?”

21 Iesu mi embo ainde sisina, “Edo imodave berarida dave ain jipapa edo gido,aundo ito roviravi awa pieyo, embo neimioriaro ganu awa kundo maundo embomairorae isisigaede piate, edo gaiapabé utudabata. Ango edo gumbu, na ambo amboate.”

22 Ata embo teka awa gunaguguye ji-waede, awatedo iji ainde ge awa ingido imodubo vevera eite dodo aunsisina.

Iesu mi embomai gaiapade ae God dagisijiari yai deda ge atopaposisina.

(Mark 10:23-31; Luke 18:24-30)23 Ango edo Iesu mi ainda ambodanide

sisina, “Eiwa gebé imondemane tena,embo gaiapade ami utuda gisijiari yaida‡torari okainbé tamaina. 24 Edo tekagoimondemane tena awa, wo bajina kamelomi ninou to sakada torari awa gadae ango,ata embo gaiapade ami God da gisijiariyaida§ torari awa okainbé.”

25 Edo ainda ambodani ge awa in-gido awamane kore bajinabé eite sitera,“Awatedo embo ainmi God da toregari in-ono baini?”

26 Ata Iesu awamane jisini edo sisina,“Embo enembomi awamaneda wasiri topotoregari tao ae, ata God buro berari aritao.”

27 Edo Peter mi embo ainde mina sisina,“Giyo! Nakare rorae berari dodo imo amboambo edo etera. Awatedo nakare rorae robari?”

28 Edo Iesu mi awamanede sisina, “Eiwagebé imondemane tena, iji ainde God miroviravi berari awa tekago ari teteka ainaawa, Embo da Mai mi ainda daotari anum-bada taogaride anumaina. Edo imomanena ambo ambo edo etewa awa, imomanedaedo daotegeregarida anumba berari 12ainda anumbedo Israel embomaida ewowo12 awa gisijido awa. 29 Edo embo be-rari ainkainmi mando dodo, nanonameji,ruaimono, mamo, ai, aro, mamai ritakobutu dodo na awaembo etera awa, Godmi kando bé jiwaebé (100) ango dagine-gari awamaneda yai piari bara, edo wasirinatopo itari bara. 30 Ata embo jiwae gis-ibéda awa ambobéda ara, edo embo am-bobéda awa gisibéda ara.

20Iesu mi nongo edo buro tutumi buro em-

bobode tau pipisisini awa atopaposisina.1 “Utuda gisijiari awa engo:* Iji da (1)de

utu tutu da (1)mi sipobéde idegedo buroembobo ainda gurepida buroda buro orotekakowa edo bain esisina. 2 Edo imo buroembobo tamundo awamanede sisina awa,deguta da (1) ainda buro tau piaina. Angotesiri awara etero ami awamane piesiriainda gurepi buroda maunsitera.

3 “Edo ora 9:00 ango eiri sipode, imoaundo origarori ari yaida embo nenei tepopetedo itero gosisina. 4 Edo embo ami awa-manede sisina, ‘Imomane daedo gurepiburoda mambuwo buro ave. Edo mina tegaro inge awa inono piano bawa.’ Ango tesiriawamane buroda maunsitera.

5 “Edo imo tekago ora 12:00 ijide edoora 3:00 turode ango idegedo aundoburo dá ango esisina. 6 Edo ora 5:00ango eiri turode, imo idegedo embonenei tepo pepetegedo itero tamundoami awamanede sisina, ‘Ro awaemboimomane einda tepo sipode pepetegedoitewo gundo turo jiriri?’

7 “Edo awamanemi ainde mina sitera,‘Aindabé embo da ain nakare buro orotebae.’

“Embo ami awamanede mina sisina,‘Imomane daedo gurepi buroda mambuwoburo ave. Edo mina tega ro inge awa inonopiano bawa.’

19:19 Exodus 20:12-16; Deuteronomy 5:16-20 19:19 Leviticus 19:18 ‡ 19:23 utuda gisijiari yai awa God dasima ari daveda yai. § 19:24 God da gisijiari yai awa God da sima ari daveda yai. * 20:1 Utuda gisijiari awaengo da moka awa ‘Nongo edo God mi ainda gisijiarida buro aini awa engo.’

Page 37: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Matthew 20:8 34 Matthew 20:288 “Ango edo turobé gumbiri, gurepi buro

tutumi ainda buro emboboda gisijiaridesisina, ‘Buro embobo dao teyo gumbaroawamaneda tau piate. Gisibé emboboburo ambobéda tuturo etera edo maundoembobo sipobéde buro tuturo etera, awa-maneda mina pieyo bore.’

9 “Edo buro embobo ami ora 5:00 angoeiri turode buro tuturo esitera awa, gum-bero awamaneda buro tau da da piesiri bu-ritera. 10 Ango edo buro embobo sipobédeburo tuturo esitera awa gundo tau dagi-negedo bara kotembesitera, ata awamanedaedo buro tau tega dá ango da da burit-era. 11 Edo iji ainde awamane tau budo,awamanemi tuturo edo buro tutu ainde geguguma gaguma tedo sitera, 12 ‘Emboboeiwa ambobéda gundo ora da (1) akutaburo etera, edo ine awamaneda ganu tegadá namondekare ango pieteto bera. Atanakare sipobéde tuturo edo iji veveramiaveiri buro okain ero turo jirira.’

13 “Ata buro tutumi awamaneda da (1)demina sisina, ‘Otawo, na imonde buro beyaeae ena. Ingena gisi ge teteno imo buro tauawa bain awara eteta. 14 Ito tau pietenaawa kundo mambuyo. Na embo eiwa buroambobéda esira awa tau imonde pietenadá ango ainde piain jipapa ena. 15 Eiwaganu nato topo, awatedo nane ganu emiro ain jipapa edo awa ana. Ko aindabé naawa embo dave edo wasiri dave eteno gidojitesita?’ ”

16 Edo Iesu ge gogumbarida awamanedesisina, “Dá ango embo ambobéda awa gis-ibéda ara, edo embo gisibéda awa am-bobéda ara. Embo jiwae awa God midao sisina, ata indewae awa ami gerisina,awatedo na ge awa tetena.”†

Iesu mi ainda betedo erarida ge tendakarigesisina.

(Mark 10:32-34; Luke 18:31-34)17 Edo iji ainde Iesu Jerusalem vivis-

ite, imo ambodani 12 akuta awa kundobegata demonda doregedo awamanedesisina, 18 “Ingiwo! Kaena Jerusalem kenavivitera. Edo Embo da Mai awa, pirisibabain ae Aodarida atopapasigari dedaipada piari mamaina. Edo awamanemiimo kundo betarate katara. 19 Edo Gen-tile embomaida yai piaro awamanemi imo

tedojirido asimi vededo oregada‡ daro be-taina. Ata deguta tamonde (3) ainde awaembo awa tekago eraina.”

Aimi ainda mamaida dero ikane Iesu dayai atega esisina.

(Mark 10:35-45)20 Ango edo Zebedee da mamaida aimi

Iesu da yai gupusina ae ainda mamai dedaedo, edo baongo dadari edo ainda yaiatega esisina.

21 Edo embo ami eutu ainde sisina, “Imoro jipapa esi?”

Eutu ami embo ainde sisina, “Ito gisi-jiari iji ainde imo ito anumbada anumbata,mamai nato tote (2) eiwamane, nei itoipa beda, nei ito ipa andada anumborotetedogotena.”

22 Ata Iesu mi mina tedo sisina, “Imo-mane ro atega evi awa gae. Imomaneinono memesida akou dá ango nane inainena awa indavita? Edo imomane inonobetarida bapataito ari dá ango nane bainena awa bavita?”

Edo awamanemi ainde sitera, “Nakaretote (2) inono era.”

23 Edo embo ami awamanede sisina,“Imomane gebé memesida akou dá angonane inana awa indawa, edo imomane be-tarida bapataito dá ango nane bana awabawa. Ata nato awara ari embo avigaridaitae ainmi nato ipa beda edo nato ipaandada anumaini awa. Ata Mamo natomiembomai awa matu avigedo, edo awa-maneda dero siya esisina.”

24 Edo iji ainde ambodani ajigari 10mige awa ingido awamane sinigambari esit-era nameji tote (2)da yai. 25 Ata Iesu miawamane dao tesiri gumbero awamanedesisina, “Imomane awa gari, Gentile embo-maida gisijijiegarimi ge okain awamanedaembomaide tedo era, edo embo babainmiawamaneda awara tarimi embomai gisi-jido era. 26 Awarata, itomane awaratari arapa ainyae. Ata embo ain ito-mane toropuda God da jisida embo bajinaain eira gido, itomane kondade ari emboaina. 27 Edo embo ain itomane torop-uda badarida dero bain jipapa eira gidoawa, itomane buro embo arate. 28 Emboda Mai awa kariwa dá ango. Embo ami

† 20:16 Embo jiwae awa God mi dao sisina, ata indewae awa ami gerisina, awatedo na ge awa tetena. Guriki da ovegaiari indewae Matthew 20:16 da ge eiwa piae doturitera. ‡ 20:19 orega awa inguta babain tote (2) oregedo jiari.Buriya embo awa orega ainda pioro duroro benomami ipatai deoro ingutada takimboro jioro erido petedo isite degutatote (2) ta tamonde (3) itae euri awamane betora.

Page 38: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Matthew 20:29 35 Matthew 21:11embo neneimi imo kondade orote gum-bae. Ata ine embo nenei kondade ain, edoembomaida jimbo bebegaeda rirowa minaawaembo ainda wasiri piari embo jiwaeudegari borote gupusina.”

Iesu mi embo tote (2) jisiguba ari awa esirikaviegesitera.

(Mark 10:46-52; Luke 18:35-43)29 Edo iji ainde awamane Jeriko dodo

auntero, embomai jisi bajina Iesu amboambo esitera. 30 Edo eiwa giwo! Embotote (2) jisi guba ari begata demondaanumbedo isite, Iesu gundo daginegeteirige awa ingido, awamanemi aorogatedo sit-era, “Nakare do e, O Badari, David da Mai!”

31 Ango edo embomai jisi da (1) ami awa-mane awa isimbedo ge doworote sitera.Ata awamane aoro ikanade gatedo sitera,“Nakare do e, O Badari, David da Mai!”

32 Edo Iesu petedo dapedo isite awa-mane dao tedo sisina, “Nane imondemanero anate jipapa evi?”

33 Edo awamanemi embo ainde sitera,“Badari, natokare jisi awa pirigato gainjipapa era.”

34 Edo Iesu do memesi awamane embobudo awamaneda jisi awa tujijisina. Edoburigibé awamaneda jisi pirigesiri emboawa ambo ambo esitera.

21Iesu taogaride Jerusalem totorisina.(Mark 11:1-11; Luke 19:28-40; John 12:12-

19)1 Ango edo Iesu ae ainda ambodani

de Jerusalem atutumbedo, Besipeij nasidaOlive de Peji* ainda guputera. EdoIesu ambodani tote (2) piesiri mauntero,2 awamanede sisina, “Imomane maundonasi ounda toriwo. Edo boraebé wo donki†ai buri edo kanjigari ae donki vete de aindatambawa. Awamane udegedo nato yaida

kundo gumbuwo. 3 Ango eiawo embo daainmi, ‘Nongo ain evi?’ tari gido, aindetewo, ‘Badari mi jipapa eira.’ Ango tawoboraebé piari kundo gumbave.”

4 Aindabé perovetami rorae eiwa ide-gaina sisina, awatedo ro berari idegaratesisina awa gundo bé esisina. Edo sisina awaengo:5 “Nasi Zion embomaide‡ tewo,

‘Giwo, itomane Daotari gupeira ito-mane yai.

Imo do netegaride wo donki tamondaanumbedo gupeira,

edo donki vete tamonda, awa donki damai.’ ”

6 Awatedo ambodani maundo Iesu minongo orote tesira awa esitera. 7 Edoawamane wo donki ai ae donki vete deawa kundo gundo awamaneda dademoombarimi womaneda gunda besi jireroIesu visido anumbesisina.§ 8 Edo embo-mai jisi bajinabé awamaneda dademo om-bari begatada jijiritera, awamaneda tou ariarapa aintedo. Edo embo nenei ni papatukapedo begatada jirido esitera. 9 Ango edoembo jisijisi gisi esitera, edo nenei Iesu daamboda orovigesitera, awamanemi tendatenda aorogatedo sitera,“Hosanna* David da Mai!

‘God da ao ari embo einda yai itare!Embo eiwa BADARI† da daoda gupeira!’

Hosanna! Kaen God ikanebé ikaneawa dasiga era!”

10 Edo iji ainde Iesu gundo Jerusalemtoriri nasi bajina ainda embo berari ereroyavi bajina esiri awamanemi tedo esitera,“Eiwa embo averi?”

11 Edo embo jisijisimi tedo esitera, “Eiwaperoveta Iesu. Awa Nasaret nasi embo yaiGalili da.”

* 21:1 Olive de Peji awa Jerusalem demonda. Iesu da ijide ni dao ‘olive’ jiwae peji ainda erido esitera. Awatedoembomaimi ainda dao ‘Olive de Peji’ tedo esitera. Ni olive mi be babaingae ekegedo eira. Jew embomaimi ainda bedatedo gama budo jigamo edo esitera. Ni olive beda gama awa siwo dave, indari siya ari rorae dave, edo keimodadungari rorae dave daedo (Leviticus 24:2). † 21:2 wo donki awa hosi [English: horse] ango, ata awa saka. Edoembomaimi wo awa rorae bouga kundo mambarida buro awaembo jigamo edo era. ‡ 21:5 Nasi Zion embomai.Zion awa Jerusalem da dao nei. Edo Nasi Zion embomaida moka einda awa Israel embomai. 21:5 Zechariah 9:9§ 21:7 anumbesisina. Ove Kotopuda atopatari neneimi kotembedo era: Iji ainde Iesu begatada Jerusalem maundowo donki tote (2) jigamo esisina. Edo wo donki da (1) oena apain jipapa ari gido, Iesu inono wotedo donki nei tamondavisido anumbedo mamaina. * 21:9 Hosanna awa Hiburu ge edo ainda moka iji matuda awa “Nakare toregewasi!”Ata ainda amboda embomaimi moka teka “Nakare imo dasiga era!” ainda yai piedo esitera (Matthew 21:15da ge dáango daedo giwo.). † 21:9 BADARI awa God da dao da (1). Ainda moka awa ‘Na awa Natopo Itari’ (Exodus 3:14-15).Ge Moka Teteka ove gaiari einda gunda awa daedo giwo. 21:9 Psalm 118:25-26

Page 39: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Matthew 21:12 36 Matthew 21:27Iesu Jew embomaida oro kotopu bajina

sirigesisina.(Mark 11:15-19; Luke 19:45-48)

12 Ango edo Iesu maundo God da orokotopu bajinada‡ torido§ embomai berarioro kotopu doda origarori ero ondesiriidedegesitera. Edo imo ganu sirigari em-boboda tenemba awa jiuri doveregedo es-itera, edo ni ribo ango oriari embobodaanumba jiuri doveregedo esitera. 13 EdoIesu mi awamanede sisina, “Ove GaiaridaGod mi sisina, ‘Awamanemi tara, nato orokotopu awa embomaida benunu oro,’ atainemane etewo ‘beono emboboda onjigaribanga to’ esira.”

14 Edo embomai jisi guba ari de baorobundari demi Iesu da yai oro kotopu bajinadoda gumbero ami gao esiri kaviegesitera.15 Ata iji ainde pirisi babain de Aodaridaatopapasigari demi Iesu da wasiri babainesiri gido, edo mamaimi oro kotopu bajinado arapada aorogatedo “Hosanna David daMai!” tero ingido awamane sinigambariesitera.

16 Edo awamanemi embo ainde sitera,“Imo mamai emi ge ro teri awa gotesita?”

Edo Iesu mi awamanede mina sisina,“Een. Imomane God da Ove Gaiarida ro tariisira awa ajigedo gaeta?‘Inemi mai babaingae edo ami beda,

awamane atopapositeta imo dasigaorote.’”

17 Edo imo awamane dodo nasi bajinadaidegedo Betani nasida maundo muyae da(1) ainda ausina.

Iesu ni dunga awa begá esisina.(Mark 11:12-14, 20-24)

18 Edo sipo atesiri imo overegedo nasibajinada maunsite beji mina burisina.19 Edo jisi piedo ni dunga begata demondagido imo ainda yaida gupusina. Ata beda ji itae, igi akuta gosisina. Edo Iesu mini ainde sisina, “Ine be da ji mana tendaekata!” Ge ango tesiri boraebé ni dungaawa mumuya esisina.

20 Edo iji ainde ambodani eiwa gido ko-rebé eite sitera, “Ni dunga awa nongo edoboraebé mumuya esiri?”

21 Edo Iesu mi awamanede mina sisina,“Eiwa awa gebé imondemane tena, ito-mane gebé ari God da yai piedo itadaitaitae awa gido, inemane buro ro nane nidungade eteno gewa ango akuta ainyae,ata daedo inemane peji einde tawa, ‘Imoakuta gigitembedo ewada dagumbeyo,’edo ango aina. 22 Edo rorae ro benunudatedogawa, edo itomane gebé ari God da yaipipiteiawo ami piari bawa.”

Iesu da awara tari ainmi piesiri awa tedo-gositera.

(Mark 11:27-33; Luke 20:1-8)23 Ango edo Iesu gundo oro kotopu ba-

jinada torido embomai atopaposite isiripirisi babain de Jew gisijijiegari demi aindayai atutumbedo sitera, “Imo awara tarinomi buro engogo edo esi? Edo imondeawara tari eiwa ainmi piesiri?”

24 Ata Iesu mi awamanede ge minasisina, “Nane daedo imondemane tedogarida (1) piana. Edo inemane ainda minatawo gido awa, nane dá ango awara tarinomi buro engogo edo eni awa, tano gawa.25 Tewo gane. John da bapataito aridaburoda awara tari yai nonda edo gupusini?Utu mi* pipisinita ko embo enembomipipisiteri?”

Edo awamane akuta mina tara eite sit-era, “Edo kaenane ‘Utu mi awara taripipisisina’ tara awa, ami taina, ‘Awatedoro embo imomane John gebé ae esitevi?’26 Awarata edo kaenane, ‘Embo enembomipipisitera,’ tara awa, kaena embo jisi da(1) ouwa adu era, aindabé ouwamane be-rarimi John awa peroveta site gebé edoera. Awatedo ouwamanemi kaenamondesinigambari ara.”

27 Ango edo awamanemi Iesu de ge minasitera, “John da bapataito arida burodaawara tari yai nonda edo gupusini awa,nakare gae.”

‡ 21:12 God da oro kotopu bajina awa Jew embomaida oro kotopu bajinada dao nei. § 21:12 torido. Iesu Jewembomaida oro kotopu bajinada gano ari yai bereyabé arapada totorisina, edo ainda dao awa ‘Gentile embomaidayai’. Gentile embomaida yai edo Jew embomaida yai toropuda, guwa da (1) isinesina. Jew de Gentile embomaidemiinono Gentile embomaida yaida gundo maundo edo esitera. Awarata, Jew embomaimi akuta inono guwa toropuGentile embomaida yai edo Jew embomaida yai ainda beda torido idegedo edo esitera. Iji ainde Iesu oro kotopu bajinasirigesisina, inemi origarori embo ainkain Gentile embomaida yai ainda buro ero ondesiri idedegesitera. 21:13Isaiah 56:7 21:13 Jeremiah 7:11 21:16 Psalm 8:2 * 21:25 Utuda moka einda awa God.

Page 40: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Matthew 21:28 37 Matthew 21:42Edo Iesu mi awamanede sisina, “Ango

tewa, awatedo awara tari nomi buro eiwaedo eni awa, nane imondemane tainyae.

Iesu mi eniya ge mamai tote (2)da budosisina.

28 “Ata imomane ro kotembetevi? Ijida (1)de embo da (1) isima edo esisina,edo ainda mamai tote (2) daedo isimaedo esitera. Edo ami maundo mai bu-wode sisina, ‘Imo sipo boroko nato gurepiburoda maundo buro eyo.’

29 “Edo mai buwomi mina sisina, ‘Na ji-papa ae ena.’ Ata amboda ainda kotembariwareregedo buroda maunsisina.

30 “Edo mamo maundo mai neide ge dámai buwode sisina ango sisina. Edo maineimi mina sisina, ‘Awara badari, nanemamana.’ Ata imo mambae.

31-32 “Awatedo mamai tote (2) einda da(1) ainmi ainda mamoda jipapa awa es-isini?”

Awamanemi Iesu de mina sitera, “Maibuwomi esisina.”

Edo Iesu mi awamanede sisina, “JohnBapataito Ari Embo mi gundo itomane yaiwasiri dambu dararida begata awa esirigositewa, edo imomane ainda ge awa gebéae. Ata tax kumbari embobo de ipudaari eutumai demi ainda ge gebé esitera.Edo imomane wasiri awa gositewa, ataitomane kotembari wareregedo ainda gegebé ae. Awatedo eiwa awa gebé imonde-mane tena, tax kumbari embobo de ipudaari eutumai demi imomane daginegesitegisi God da gisijiari yai† torido era.

Iesu mi eniya ge gurepi buro sima ariemboboda yai budo atopaposisina.

(Mark 12:1-12; Luke 20:9-19)33 “Edo eniya ge nei ingiwo: Buro tutu da

(1)mi dongo gurepi‡ jiwae buroda uredopuwa jido jinenembesisina. Edo gurepidagama bari yai duredo simagari beuri es-isina. Edo ami gurepi buro sima ari em-bobo avigedo awamanemi dongo gurepi be

tari ari tokedo ainda yai piorote sisina. Edoimo yai aikeda maunsisina. 34 Ango edodongo gurepi be tari edo ainda tokari yoagumbiri buro tutumi ainda buro embobopiesiri gurepi buro sima ari emboboda yaimaunsitera, gurepi be piaro kumain.

35 “Ata gurepi sima ari embobomi aindaburo embobo awa kundo da (1) vejitera,nei da (1) detero besisina, edo nei awaganumami doritera. 36 Ango etero gidoburo embobo ine gisi pipitara da ajigariawa daginegedo tenda nenei piesiri maun-sitera, edo gurepi sima ari embobomiiwata dá ango awamanede esitera. 37 Edoambobéda awa, buro tutumi ainda maipipisisina. Edo imo akuta sisina, ‘Awa-manemi nato mai tou ara.’

38 “Ata gurepi sima ari embobomi maiawa gumbiri gido awamanemi akuta sit-era, ‘Edo gurepi buro tutu betaina, butueinda maida topo aina. Puwo, kaendemai ouwa daro betari ainda butu kaenanekumbore.’ 39 Ango tedo mai gumbiri budopuwa ponda augetero idegesiri detero be-sisina.

40 “Awatedo gurepi buro tutu gumainaawa, ami gurepi sima ari embobode nongoaini?”

41 “Edo awamanemi§ ainde mina sitera,“Embo ami embo bebegae awa usibesibédedo ainda gurepi buro awa budo gurepisima ari embo neneide piari sima ara. Edobeda tokari yoa gumbari gido awamanemigurepi be ainda yai piaro baina.”

42 Iesu mi awamanede sisina, “ImomaneGod da Ove Gaiarida ro tari isira awa béajigedo gaeta?‘Ganuma oromando ari embomi ajiregesit-

era awa,God mi esiri tutuvida ganuma davebé

dave* esira,edo ami awa jigamo esiri oro

okain esira.Eiwawa BADARI da wasiri,

† 21:31-32 God da gisijiari yai awa God da sima ari daveda yai. ‡ 21:33 dongo gurepi awa dongo evekaradadao, edo ainda be awa pasiporo ango. Embomaimi be awa tapedo ainda gama budo un okain dao ‘waini’ siya edo era.§ 21:41 awamane. Ove Kotopuda atopatari jiwae kotembedo era, ‘awamane’ da moka einda awa pirisi babain de Jewgisijijiegari de. Matthew 21:23 giwo. * 21:42 tutuvida ganuma davebé dave. Iji matu ainde Israel embo neneiawawaneda oro ganumami gamundo esitera. Edo awamaneda oro tuturoda gapeite awamanemi ganuma okain kupoberari dambu dararide tamundo oro tekada tutuvi umbugoda piedo esitera. Ainda amboda awamanemi ganuma eindakupo kupo dambu dararide inono goteite ainda demonda ganuma nenei tano kokopibéda piedo oro teka gamundoesitera. Daedo, ganuma davebé awawa awamanemi jigamo edo esitera ango, ami ganuma demonda tandodeite eiurioro okain edo dave petedo isima edo esisina. 21:42 Psalm 118:22-23 † 21:43 God da gisijiari da moka awaGod sima ari daveda kando.

Page 41: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Matthew 21:43 38 Matthew 22:18edo kaena jisimi gido korebé eite du-

bodave era.’43 “Awatedo nane imondemane tena,

God da gisijiari† itomane yaida awa dodokumaina, edo embomai ainkainmi Godda jipapa awa ara awamanede piaina.44 Daedo embo da ainmi ganuma einda ta-monda durudo bedaina. Ata edo ganumaeiwa embo tamonda duraina, emi embodedo mundari popo aina.”‡

45 Edo pirisi babain de Parasi mane demiIesu da eniya ge tote (2) ingitera, edokariwa awamaneda bureite sira gositera.46 Ango edo awamanemi embo awa jidobunain esitera. Ata embo jisijisimi Iesuawa peroveta gebé era, awaembo adu edoimo doturitera.

22Iesu mi eniya ge jimbari bondoda budo

sisina.(Luke 14:15-24)

1 Ango edo Iesu mi tekago eniya ge neneijigamo eite awamanede sisina: 2 “Utudagisijiari awa engo.* Daotari da (1)mi aindamaida jimbari bondo siya esisina. 3 Edodaotari ainda buro embobo piesiri idege-sitera, embomai bondoda jipara awa tarogumborote, ata awamane gumbari jipapaae esitera.

4 “Edo tekago imo buro embo neneipiesiri idegetero sisina, ‘Avekave bondodajipana awa tewo gore, “Giwo! Nato bondosiya etena, edo nato wo kao jijianda ae kaomane gavi de awa dedo odedo taietena,edo rorae berari siya etena. Jimbari bon-doda gumbuwo.” ’

5 “Ata embomai bondoda jipara awa gegainyae edo awamaneda jipapada maun-sitera. Embo da (1) awa ainda ve urariburoda maunsisina, edo nei ainda ganubari buroda maunsisina. 6 Edo embomaibondoda jipara neneimi awa ainda buroembobode memesi neide kainde pisido de-tero besitera. 7 Ata iji ainde daotarimige awa ingido imo sinigambari bajinabéesisina. Edo ainda itoro embobo piesiriidegedo maundo dari betari embobo awadedo usibesi edo awamaneda nasi bajinadungitera.

8 “Ango edo imo ainda buro embobodao tesiri gumbero awamanede sisina,‘Jimbari bondo awa siya etena, ata em-bobo jipana, awamaneda tou ari nato yaiitae. Awaembo na awamane jipapa ae.9 Awatedo imomane maundo begata baji-nada umbugoda pepeta eite embomai be-rari tamundo awamane jimbuwo bondodagumbore.’ 10 Ango tesiri buro emboboidegedo maundo begata bajinada pepetaeite embo dave de beyae de berari awatamundo doregesitera. Edo awamane gisi-jido kundo gundo jimbari bondoda jium-bari yaida torero embomaimi inono esiriyai awa tonga itae esisina.

11 “Ata iji ainde daotarimi embo bon-doda gumbera awa etega aintedo torido,imo embo da (1) jimbari ombarijiari piaeawa gosisina. 12 Awatedo ami embo aindesisina, ‘Otawo, nongo edo jimbari ombari-jiari piaede einda toresi?’ Ata embo ami geda (1) tae esisina.

13 “Edo daotarimi buro embobodesisina, ‘Embo eiwa ipa de tai de bundedokundo arapada augewo muyaeda idegare,yai embomai ji site edo ji vegeite isima edoara ainda.’ ”

14 Edo Iesu mi ainda ge gogumbaridasisina, “Embo jiwae awa God mi dao sisina,ata indewae awa ami gerisina.”

Caesar de tax piedo era awa awarita koawara aeri?

(Mark 12:13-17; Luke 20:20-26)15 Edo Parasi mane idegedo ge jijiritera

awa, imo ge tae dumbae ari gido aindebekumba ge tain. 16 Ango edo awamanemiIesu da yai awamaneda ambodani aeHerod da buro otatawo de pietero maun-sitera. Edo awamanemi sitera, “Atopatari,nakare gotera imo awa gebé embo, edoimo gebémi embomai nongo itorote Godmi jipapa eira awa atopasido eta. Aindabéimo embo anumba ikane o tuda itera awakotembae, awatedo rorae ro awamanemikotembae eteri imo dubo vevera ainyae.17 Awatedo nakare te gore. Ito kotembarirori? Nakare tax ganu Caesar de piedo eraawa awarita ko awara aeri?”

18 Ata Iesu awamaneda sirigari bebe-gae awa gido sisina, “Imomane emboboiwawa tote (2)de, ro awaembo imomane na

‡ 21:44 Ove Kotopuda atopapasigari jiwae kotembedo era eniya geda moka einda awa ango: Embo awa ou butumiari, edo ganuma awa God da Avigari Embo, Iesu. Awatedo embo da ainmi Iesu ajiregaina awa ango ou ami ganumatamonda durudo bedaina. Awarata, edo ganuma ami ou tamonda duraina awa ou usibesi aina. * 22:2 Utudagisijiari awa engo da moka awa ‘Nongo edo God mi ainda gisijiarida buro aini awa engo.’

Page 42: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Matthew 22:19 39 Matthew 22:45bavedo gotevi? 19 Awara, itomane tax ganuawa eu gane.” Ango tesiri awamane ganuda (1) ainda yai kundo guputera. 20 EdoIesu mi awamanede sisina, “Dombu de daode eiwa andari?”

21 Edo awamanemi ainde sitera, “Caesarda.”

Edo Iesu mi awamanede sisina,“Awatedo Caesar da roviravi awa Caesarde piewo, edo God da roviravi awa God depiewo.”

22 Edo awamanemi Iesu da ge awa ingidokore edo imo dodo maunsitera.

Sadusi manemi betedo erarida tedogariIesu de pipisitera.

(Mark 12:18-27; Luke 20:27-40)23 Iji dá ainde Sadusi mane Iesu

da yai guputera. Awamane gebéedo era awa, embo betedo erari itae.Awatedo awamanemi ainde tedogositera,24 “Atopatari, Moses mi sisina awa, emboaro jimundo mamai piae eimango betaina,ainda namejimi ainda namejida aro roriawa jimundo mamai piari namejida orobeitarate. 25 Awara, iji da (1)de nanonamejiberari 7 awa namondekare isiretera. Edonameji buwomi aro jimundo mamai piaebetesiri buwoda gaganimi ainda aro rorijipusina. 26 Edo dá ango buwoda gaganidaedo mamai piae besisina. Ango eimenegundo tamonde (3)da edo maundo berari7 awa bebetegesitera. 27 Edo ambobéda,eutu awa daedo besisina. 28 Ango edoiu ibono berari 7mi eutu eiwa jipusina.Awatedo, iji amboda embomai betaridaerara awa, arobé anda aini?”

29 Edo Iesu mi awamanede ge minasisina, “Imomane God da Ove Gaiarida rotari isira awa gae, edo daedo God da gorobaawa gae. Awatedo ge tae dumbae etewa.30 Bebetegarida tekago erari iji ainde awa,embo de eutu de, iu aro ari tao ae, edojimbari mina piara ari itae, ata God daanelamane utuda ango ara, awatedo na geawa tetena. 31 Ata bebetegarida tekagoerarida ge ro God mi imondemane sisinaawa ajigedo gaeta? Awa engo, 32 ‘Na awaAbraham da God, Isaac da God, edo Jacob

da God.’ Awatedo God ami sisina, imoawa bebetegarida God ae, ata embomaiwasirideda God.” †

33 Edo embo jisijisi yai ainda usitera amiIesu da atopatari ge eiwa ingido korebéesitera.

God da ge okain bajinabé bajina awa rori?(Mark 12:28-34; Luke 10:25-28)

34 Ata iji ainde Iesu mi ge mina daveawa Sadusi manede tesiri gido awamanemitedogari da (1) nei ainda yai piari tao aedapitera. Edo bino awa Parasi manemi in-gido gundo doregesitera. 35 Ango edo awa-maneda doregarida edo Aodarida jirogariembo da (1)mi Iesu da yai gundo bavedogain sisina, 36 “Atopatari, God da Aodari dage okain nondawa bajinabé bajinari?”

37 Edo Iesu mi embo ainde sisina,“ ‘BADARI ito God awa dubobudo eyo do itoberarimi, asisi ito berarimi, kotembari itoberarimi.’ 38 Eiwawa God da ge okain gisibéedo bajinabé bajina. 39 Edo ainda gaganiawa dá ango: ‘Nembu ito dubobudo eyodá imo akuta dubobudo eta ango.’ 40 Geokain tote (2) eiwa Aodarida edo Perovetamaneda Ove Gaiari‡ berarida tutuvi emijiuri isima edo eira.”

Nongo edo Keriso awa David da mai ri?(Mark 12:35-37; Luke 20:41-44)

41 Ango edo Iesu mi Parasi mane ainmiyai ainda matu doregedo itero awamanedetedogosisina, 42 “Keriso awa imomane rokotembetevi? Embo awa anda mairi?”

Awamanemi ainde mina sitera, “Davidda mai.”

43 Ango tetero Iesu mi awamanedesisina, “Edo awa gebé, ro awaembo AsisiKotopu mi David gisijiri imo awa ‘Badari’sisini? Aindabé David mi sisina,44 ‘BADARI§ mi nato Badari* de sisina,

“Ipa be natoda anumbedo namondedaedo

embomai berari gisijiyo!Ango eiato nane ito gitopo embo

ito tai tuda piana.” ’45 Edo David mi embo awa† ‘nato Badari’sisina, nongo edo embo awa ainda mairi?”

22:32 Exodus 3:6 † 22:32 Awatedo God ami sisina, imo awa bebetegarida God ae, ata embomai wasirideda God.Abraham de Isaac de Jacob de awa matu besitera, awarata, duberi jiwaebé ainda amboda, God mi sisina, awamanedaGod awa imo. Awatedo kaena gotera, awamaneda asisi wasiride God da yai itera. 22:37 Deuteronomy 6:5 22:39Leviticus 19:18 ‡ 22:40 Aodarida edo Peroveta maneda Ove Gaiari da moka awa God da Ove Gaiarida ge, Genesismaundo Malachi. § 22:44 BADARI da moka einda awa ‘God Mamo’. * 22:44 nato Badari da moka einda awa‘David da Badari’ o ‘Keriso’. 22:44 Psalm 110:1 † 22:45 embo awa awa ‘Keriso’.

Page 43: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Matthew 22:46 40 Matthew 23:1846 Edo embo da ainmi Iesu da ge inonomina tae. Edo iji ainde edo matawa mam-bira awa, embo berari adu edo bavedo gaintedogari nei da ji piae.

23Iesu mi Aodarida atopapasigari ae Parasi

mane deda wasiri bebegae arapada karige-sisina.

(Mark 12:38-40; Luke 11:37-52; 20:45-47)1 Edo Iesu mi embo jisijisi ae ainda am-

bodani de ge sisina, 2 “Aodarida atopa-pasigari ae Parasi mane demi Moses daanumbada dero budo Aodari sima edoera. 3 Awatedo rorae berari imomane keraawate tedo era awa kera edo ewo. Ata ge roawamanemi tedo era awamanemi ainyaeedo era, awatedo awamaneda wasiri amboambo ainyae. 4 Edo awamanemi aodariokain jiwae embomaimi kera ari tao ae awaawamaneda yai piedo era, ata awamaneakuta embomai kondade edo aodari dabéango teugainyae edo era.

5 “Ata awamaneda buro berari edo eraawa embomi gorote edo era. Edo awa-maneda mauwa saka awa eoro bajina euriGod da ge ikotada gaiedo ainda doda piedobeoda ko ipada kaingedo era. Edo awa-maneda ombari riborida begisida oreretupo awa eoro ribori edo eira. 6 EdoAodarida atopapasigari ae Parasi manedemi ondo bondoda maundo besi dav-ebé daveda anumain, edo benunu orodamaundo anumba davebé dave awa bainjipapa edo era. 7 Edo awamanemi ori-garori ari yai berari ainda aimbaro embo-maimi ategabutega edo dave borote edodao ‘Atopatari, Atopatari,’* awamanedetorote jipapa edo era.”

8 Edo Iesu ango tedo sisina, “Ata emboda (1) akuta awa itomane Atopatari, edoembo awa Keriso, edo imomane berari awananonameji. Awatedo imomane jipapaae ewo embo neneimi imondemane dao‘Atopatari’† tari awa. 9 Edo itomane Mamodabé utuda awa isira, awatedo inemaneembo da ji butuda einda awa dao itomane‘Mamo’ tainyae. 10 Edo itomane Atopataridabé awa Keriso, awatedo imomane manaawara awo dao itomane awa ‘atopapasi-gari’ tara. 11 Ata embo ainmi itomane

toropuda embo bajina ain jipapa eira awa,itomane buro embo aina. 12 Edo emboainmi ainda dao akuta jiari vitaina awa,God mi piari wotaina. Edo embo ainmiainda dao akuta jiari wotaina awa, God mijiari vitaina.

Iesu mi bekumba ge Aodarida atopapasi-gari ae Parasi mane de sisina.

13 “Ata Aodarida atopapasigari ae Parasimane de, imomane awa embobo iwawatote (2)de, awatedo imomane do ari! Imo-mane utuda gisijiari yaida‡ manguro em-bomaida yai engiregedo ewa, edo imo-mane akuta doda torae, edo embomaimitorain eiworo engiropangiro edo ewa.

14 “Aodarida atopapasigari ae Parasimane de, imomane awa embobo iwawatote (2)de, awatedo imomane do ari! Imo-mane eutu rori udumbedo awamanedagaiapa budo ewa, edo itomane iwata aridave awa embomaimi gorote tedo benunuriribo tedo ewa. Katari ijide God mi it-omane yai rirowa bajinabé embo neneidaginegedo piaina.§

15 “Aodarida atopapasigari ae Parasimane de, imomane awa embobo iwawatote (2)de, awatedo imomane do ari! Imo-mane maundo butu de ewa de temu-ndo embo da (1) itomane ambodani aratekakowa edo ewa. Edo embo awa ainda doitomane yai wareregeuri imomane emboawa atopatowo Binei da mai edo eira,edo itomane bebegaeda tega awa bé dagi-negedo eira.

16 “Imomane gisijijiegari jisiguba aride,imomane do ari! Inemanemi tedo ewa,‘Embo da ainmi Jew embomaida oro ko-topu bajinada daoda tarigari tedo eiraawa, ainda moka itae; ata embo da ainmioro kotopu bajinada gold da daoda tari-gari tedo eira awa, ainda tarigari keraarate.’ 17 Imomane awa kotembari itaeedo jisiguba ari! Rorae indawa bajinabébajinari: gold rita ko oro kotopu bajinaami euri gold kotopu edo eiri? 18 Edoinemanemi tedo ewa, ‘Embo da ainmi ro-rou piari tenembada daoda tarigari tedoeira awa, ainda moka itae; ata embo daainmi kando rorou piari tenembada ta-mondada daoda tarigari tedo eira awa,

* 23:7 Atopatari, Atopatari. Ge eiwa Iesu mi sisina awa Arameki ge Rabbi, Rabbi edo ainda moka awa ‘Atopatari,Atopatari’. † 23:8 Atopatari. Ge eiwa awa Arameki ge Rabbi daedo. Matthew 23:7 giwo. ‡ 23:13 utudagisijiari yai awa God da sima ari daveda yai. § 23:14 Guriki da ove gaiari indewae Matthew 23:14 da ge piaedoturitera. * 23:19 dutari edo. Guriki da ove gaiari indewae ge eiwa piae doturitera.

Page 44: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Matthew 23:19 41 Matthew 23:35ainda tarigari kera arate.’ 19 Imomanedutari edo* jisiguba ari! Rorae indawabajinabé bajinari: kando rita ko roroupiari tenemba ami euri kando kotopu edoeiri? 20 Awatedo embo ainmi rorou piaritenembada daoda tarigari tedo eira, imotenembada daoda edo rorae berari ten-emba tamonda isira ainde daedo tarigaritedo eira. 21 Edo embo ainmi oro ko-topu bajinada daoda tarigari tedo eira, imooro kotopu bajinada daoda edo God ainmioro kotopu bajina doda isima edo esisina†ainda daoda tarigari tedo eira. 22 Edo emboainmi utuda daoda tarigari tedo eira, imoGod da daotari anumbada daoda edo Godainmi daotari anumbada anumbedo isiraainde daedo tarigari tedo eira.

23 “Aodarida atopapasigari ae Parasimane de, imomane awa embobo iwawatote (2)de, awatedo imomane do ari! It-omane buroda sagaro 10 de, roriwa 10 desiloti 10 de kundo pamo evekara tamonde(3) siya edo ewa. Edo pamo da (1) aindasagaro da (1), pamo nei ainda roriwa da(1) edo pamo nei ainda siloti da (1) awaavigedo God de piedo ewa. Ata God daAodarida atopatari bajinabé bajina: embo-mai nenei sima dave awate, edo embomaido awate, edo itomane gebé ari God da yaipiawate awa, inemane ae edo ewa. Daveawa itomane buro rorae 10da da (1) awaGod de matawa piedo ewa. Ata dá angoembomai nenei sima dave eite, edo em-bomai do eite, edo itomane gebé ari Godda yai piedo ewo. 24 Imomane gisijijiegarijisiguba aride, itomane un indari yeyegamana toraina kotembeteite usisi akoudatamonda piedo un vekogedo ewa. Ata wobajina kamelo awa nutugedo ewa!

25 “Aodarida atopapasigari ae Parasimane de, imomane awa embobo iwawatote (2)de, awatedo imomane do ari! Imo-mane aia akou ae teo de awa tamo teiedoewa, ata itomane motou ari de edo wasiridambu darae‡ demi do itomane awa atoae ari. 26 Imo Parasi jisiguba ari! Gisibéakou ae teo deda do awa teieyo, dono arapatamonda awa daedo itae are.

27 “Aodarida atopapasigari ae Parasimane de, imomane awa embobo iwawa

tote (2)de, awatedo imomane do ari! Imo-mane awa ganuma ango goiari udeda em-bomaimi ove ainyami gutedo era. Aindaarapada awa duroka dave, ata ainda dodaembo betarida vetu ae rorae neide kaindedepeka ari demi ato ae ari. 28 Edo dá angoitomane kariwa embo enemboda jisidaawa wasiri dambu darari, ata iwawa tote(2)deda umbugo de jimbo bebegae demiitomane do beda ari.

29 “Aodarida atopapasigari ae Parasimane de, imomane awa embobo iwawatote (2)de, awatedo imomane do ari! Ine-mane peroveta mamatuda goiari ude dav-ebé gamundo ewa, edo embomai wasiridambu dararida kotembu kotembu ari udegiropagiro edo ewa. 30 Edo inemane tedoewa, ‘Edo kaenato apiye ewowoda ijidekaena daedo itae etena gido awa, kae-nane awamanede dada edo peroveta manemana dano betae etera.’ 31 Awatedo imo-mane akuta gebé arapada tedo ewa awa,imomane awa embobomi peroveta manedeoro betedo esitera da mamai. 32 Edoitomane apiye ewowomi jimbo beyae tegaro inge tuturo esitera awa inemane itae béewoǃ

33 “Jimango! Imomane awa jitomadamamai! Edo God mi imomane katedo yainiyao matawa aveira ainda piari mambawaawa, nongo edo idegavi? 34 Awatedo giwo!Nanemi itomane yaida peroveta mane de,dubogari embobo de Aodarida atopapasi-gari de piano mambara. Edo inemanenenei awa dawo betara, edo oregada§dawa, edo nenei itomane benunu oro dodaawa vedawa, edo nasi bajina neida edomaundo neida memesi neide kainde awa-maneda yai piedo awa. 35 Awatedo Godmi dari betari embo berari ainkainmi em-bomai wasiri dambu darari deoro betedoesitera awamaneda rirowa itomane yaidapiaina. Ango edo embo ainmi wasiridambu darari embo Abel desiri besisinaedo gundo imomane ainmi Zechariah,Berechiah da mai, oro kotopu bajina edororou piari tenembada toropuda ainda de-tewo besisina, edo dari betari embo berariainkainmi wasiri dambu darari embomainenei Abel de Zechariah deda iji toropudadetero besitera awa, awamaneda rirowa

† 23:21 doda isima edo esisina. Guriki da ove gaiari indewae ge ‘doda isima edo eira’ einda pipisitera. Ata Iesu awagari, God mi Jew embomaida oro kotopu bajina matu dodo maunsisina, edo ainda doda itae (Ezekiel 10:18-19; 11:22-23).Awatedo Iesu mi ‘doda isima edo esisina’ sisina. ‡ 23:25 wasiri dambu darae. Guriki da ove gaiari indewae ge‘nana tari’ einda pipisitera. § 23:34 orega da moka Matthew 20:19da tuda giwo.

Page 45: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Matthew 23:36 42 Matthew 24:19-21awa God mi itomane yaida piaina. 36 Eiwaawa gebé imondemane tena, dari bebete-gari berari einda rirowa God mi embomaiiji einda iterada yai piaina.

Iesu mi ainda dubo vevera ari geJerusalem awaembo karigesisina.

(Luke 13:34-35)37 “O Jerusalem embomai, Jerusalem

embomai, imomane peroveta mane deowobetedo era, edo embobo God mi pieurigundo era awa ganumami augedo deowobetedo era. Na iji jiwae imomane God darirowada toregain jipapa edo etena, tetani kokora aimi wasimi ainda mamai topodoregidaregi edo eira. Ata imomane najipapa ae edo na ajiregedo etewa. 38 Giwo!God mi itomane oroda embo da ji awadowainyae. 39 Edo nane imondemanetena, imomane na mana tekago gawa,isima ango na gumano gosite tawa, ‘Godda ao ari embo einda yai itare! Embo eiwaBADARI da daoda gupeira.’”

24Iesu mi karigesisina awa, oro kotopu ba-

jina sitedo duraina.(Mark 13:1-2; Luke 21:5-6)

1 Ango edo Iesu Jew embomaida orokotopu bajinada edo idegedo maunteiriainda ambodani gundo ami oro kotopuainda oro kariwa neide kainde garate sit-era. 2 Ata Iesu mi awamanede sisina, “Imo-mane rorae berari eiwa gotevi? Eiwa awagebé imondemane tena, oro kotopuda oroneide kaindeda ganuma berari einda dedositedo agaugaro wotara.”

3 Edo Iesu Olive de Pejida anumbedoisiri, ambodani akuta ainda yai gundo sit-era, “Nakare teyo gore! Oro kotopu bajinasitedo durari teteta awa, ijibé nonde ide-gaini? Edo ito gumbari ae iji beao ari dedakariwa ro idegaini?”

Memesi bouga bajinada iji awa engo gu-maina.

(Mark 13:5-23; Luke 21:5-24)4-5 Edo Iesu mi awamanede mina sisina,

“Embo jiwae nato daoda gundo site ‘Naawa Keriso,’ edo embomai jiwae udum-bara, awatedo imomane akuta goteite iwo.Embo neimi imomane udumainyae. 6 Edoimomane itoro jiwae idegedo era aindabino edo itoro nenei idegae etera ainda

bino awa ingawa, ata ge awa ingido doburiya eove. Roviravi berari eiwa ide-gaina, ata iji beao ari awa gumbae isira.7 Ewowo yai neneidami erido ewowo yaineneida ainde duduno ara, edo daotarineneida embobomi erido daotari neneidaembobode itoro ara. Edo embo jiwaebéindari itae ari beji bebetegara, edo embojiwaebé karu amburo bebegaebé bara, edobutu dededa, yai evekarada jijira tawaina.8 Roviravi berari eiwa dá tuturoda eutumimai engarida memesi babaingae budo eiraango.

9 “Edo iji ainde, itomane gitopo em-bobomi imomane kundo piaro memesineide kainde bawa, edo daro betawa. Imo-mane awa nato ambodani, awatedo orobebabain beraridami imomane jipapa ae ara.10 Ango edo embo jiwae awamaneda gebéari nato yai awa dowara. Edo awamaneakuta awamaneda gitopo emboda ipadamina piya ara, edo jipapa ae mina ara ara.11 Edo peroveta pitawa jiwae idegedo em-bomai jiwae udumbara. 12 Aindabé embo-maida wasiri bebegae ari awa bajido arapuaina, embomai jiwaeda dubo mina bara ariawa damodamo aina. 13 Ata embo ainmiainda tumonda ari nato yai dowae matawapiaina awa, edo imo iji beao arida angomamaina awa, God mi toregaina. 14 EdoGod da gisijiarida bino dave* eiwa butudededa karigaro orobe babain yai beraridaami ge eiwa ingara. Ango edo iji beao arigumaina.

15 “Awatedo, iji ainde ‘rorae beyaebé’yai kotopuda kundo maundo doda piaropetedo isite, ami mengari bajinabé Godda embomaida yai piari gawa. Iji matudaperoveta Daniel mi ge ango sisina.” (Imoainmi ge eiwa ajijigeteite gido, bé kotem-beyo!) 16 “Iji ainde rorae awa idegariembomai yai Judea da itera awa buri-gibé tumundo peji pamoda visido kav-iegari borote. 17 Iji angode embo daain ainda mando tada isira awa, dowariwotedo ainda mando doda rorae nei robainyae. 18 Daedo, embo da ain burodaeimango tekago egenembedo aundo aindaombarijiari bainyae. 19-21 Edo memesibouga bajina embomaida yai idegaina, dátuturoda butu esisina ainda edo gundoboroko einda ango awa gisi idegae, edotekago mana idegaina. Awatedo deguta

23:39 Psalm 118:26 * 24:14 God da gisijiarida bino dave awa Iesu da gumbari iji atutumbeteira, edo iji aindeembo awa butuda gumaina, ami ainda gebé ari embomai berari sima dave aina. 24:15 Daniel 9:27; 11:31; 12:11

Page 46: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Matthew 24:22 43 Matthew 24:44angogode, do ari awa eutumai watoude aeaimono mamai ami beda itera ainde! AtaGod da yai benunu tewo, ‘Nakare dowatobisibubura yoade ko Oena Apari Degutadeadu tumundo peji pamoda vitóre.’ 22 EdoGod mi deguta angogo awa kapae dowariidegaina awa, embo da ain kaviegarimana baina. Ata ainda gerari embomaiawaembo deguta angogo awa kapari tupoaina. 23-24 Edo keriso mane pitawa aeperoveta mane pitawa de idegedo embo-mai udumain tedo kariwa babain de wasiribabain de awa piara. Edo daedo God dagerari embomai udumain ara. Awatedo,edo embo da ainmi imondemane taina,‘Giwo, Keriso eire!’ o, ‘Awa oure!’ awa-mane gebé ainyae. 25 Giwo! Nane rovi-ravi awa idegae gisida awa garedo ge eiwaimondemane tetena.

26-28 “Aindabé dá piripirida parara ijivitarida datembedo maundo iji wotaridaeuri embomai berari gido era ango, daedoembo berarimi Embo da Mai da gumbariawa gara. Edo yai nonda betari tamoisiuri ni barupimane gundo dada utedoera dá ango, embo berarimi ainda gum-bari gara. Awatedo iji ainde awamanemiimondemane tara, ‘Oure giwo! Embo awaabu damodamoda ounda isira,’ ango taroidegedo mambove; ko ‘Eire giwo! Emboawa mando do jiumbarida einda isira,’ango taro gebé eove.

Embo da Mai gumaina.(Mark 13:24-27; Luke 21:25-28)

29 “Edo deguta angogoda memesi bougabajina amboda, burigibéijida parara kumboro aina,

edo karigada parara datembaridowaina;

dabori utuda tokedo durara,edo God mi utuda rorae berari awa

jipaina.30 “Edo iji ainde, Embo da Mai da kariwa

awa utuda idegaina, edo ewowo beraributu dededa ami mamato ara. Edo awa-manemi Embo da Mai utuda poraga ta-monda gorobade taogari bajinade gupeiarigara. 31 Edo ine to yavi bajina ami aindaanelamane piari maundo ainda gerari em-bomai butu de utu deda umbugo beraridasirigedo kundo gundo dada ara.

Iesu mi eniya ge ni dungada budo atopa-posisina.

(Mark 13:28-31; Luke 21:29-33)32 “Edo eniya ge ni dungada atopatari

awa kotembewo! Iji ainde ainda yandateteka dadain jivedo eira, imomane garibudo ewa, tuvira iji awa aikae. 33 Imomanedaedo iji ainde rorae berari eiwa idegarigawa awa giwo! Ainda gumbari iji awaaikae, manguro beda. 34 Eiwa awa gebéimondemane tena, embomai iji einda iteraawa betae gisida isiaro jirari, rorae eiwaberari idegaina. 35 Rorae berari utuda edobutuda awa mandedo itae aina. Ata genato awa mana mandedo itae aina.

Iesu mi Noah da ijideda kariwa ge budoatopaposisina.

(Mark 13:32-37; Luke 21:34-36)36 “Ata embo da ainmi ainda gumbari

deguta edo ora awa gae. Edo daedo anela-mane utuda awa gae.† Ata nato Mamoakuta awa gari. 37 Ata dá Noah da ijidewasiri ro embomi edo esitera ango, awa-manemi daedo ango eiaro iji ainde Emboda Mai gumaina. 38 Aindabé deguta an-gogode un dauma gumbae gisida, embo-mai dá ango indari indeite, un indeite, iuaro jipero, edo deguta awa gumbiri Noahun ma akida totorisina. 39 Edo awamanero idegaini awa gae itero un dauma gundoawamane berari pasiri un injido bebetege-sitera. Daedo ango eiaro iji ainde Embo daMai gumaina. 40 Edo embo tote (2) indariburoda eiaro God mi embo da (1) budonei dowaina. 41 Edo eutu tote (2) wheatganumami mundeiaro God mi eutu da (1)budo nei dowaina.

42 “Aindabé ora nonde itomane Badarigumaini awa imomane gae, simageteiteisiwo. 43 Ata eiwa giwo. Edo mandotutumi beono embo ora nonde gumainiawa gisi gari, ainda mandoda simagaridowainyae, edo beono embomi bededotorari tao ae. 44 Edo Embo da Mai dagumbari awa dá ango, aindabé ora nondeimomane kotembae eiawo embo awa gu-main eira. Awatedo imomane daedo siyaewo.”

Iesu mi eniya ge buro embo tote (2)dabudo atopaposisina.

(Luke 12:41-48)24:26-28 Amboda Idegaina 1:7; 19:21 24:29 Isaiah 13:10; 34:4 † 24:36 Guriki da ove gaiari indewae ge ‘edo

Embo da Mai awa gae,’ einda pipisitera.

Page 47: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Matthew 24:45 44 Matthew 25:2045 Edo Iesu mi sisina, “Buro embo ain

gebémi edo dubogarimi buro dave edoeiri? Embo awa ainda badarimi gisi-jiarida dero avigaina. Ango ari buro emboami badarida mando sima eite buro emboneneida indari iji tegabéda awamaneda yaipiedo aina. 46 Edo dubodave awa buroembo ainmi buro ango eiari ainda badaritekago overegedo gundo gaina. 47 Eiwaawa gebé imondemane tena, badarimiburo embo awa avigari ainda gunaguguyeberari awa sima aina. 48 Awarata, edo buroembo awa beyae, ami imo akuta taina,‘Nato badari iji ribori ounda isite boraebétekago gumainyae. Awatedo na buro roana embo awa gari tao ae.’ 49 Ango tedoimo tuturo edo ainda buro otatawo dedogaiedo aina. Edo imo un okain jiwae injidodutari embobode daedo indari de un deinjido kundo aina. 50 Edo ango eiari, aindabadari tekago overegedo gumaina degutaimo gae ko ora ainde awa imo kotembae.51 Ango edo badarimi embo awa dedo kupotote (2)de butedo piari maundo embomaiiwawa tote (2)de daedo yai beyae ainda jisite edo ji vegeite itara.

25Iesu mi eutu teteka 10da eniya ge bureite

atopaposisina.1 “Edo utuda gisijiari awa engo aina.*

Iji da (1)de eutu teteka 10mi awamanedakeimo da da kundo idegedo jimbari tutuawa tamain maunsitera. 2 Edo awamaneipa da (5) awa dubogari, edo ipa da (5)awa kotembari itae. 3 Edo kotembari itaeami awamaneda keimo kundo maunsitera,ta gama† deposi sigida awa kundo mam-bae. 4 Ata dubogari ami awamaneda keimoae gama deposi sigida gerigari de kundomaunsitera. 5 Ata jimbari tutu gumbaeiji borerebé esiri awamane jitao dein edojitao autera.

6 “Edo muyae toropuda ainda gumbariawa aorogatedo sisina, ‘Eire giwo! Jimbaritutu gupeira. Eriwo idegedo embo awatambave!’

7 “Ango edo eutu teteka berari eridoawamaneda keimo siya esitera.‡ 8 Edoawamane kotembari itae ami awamanedubogari ainde sitera, ‘Natokare keimo

aikae akeimbara. Awatedo itomane gamasakami nakare kondade edo piewo bore.’

9 “Ata dubogari ami ge mina sitera,‘Ango ae. Gama eiwa ingenamonde inonoari tao ae. Awarata gama oriari emboda yaimambuwo itomane topo oriave.’

10 “Ata awamane gama teka ori aintedomauntero jimbari tutu awa gupusina. Edoeutu teteka matu siya ari, awamane awaae embo ainde jimbari bondoda totoritera.Ango edo manguro jijitera.

11 “Edo ainda amboda, eutu tetekaneneimi daedo gundo sitera, ‘O badari,badari, natokare yaida manguro pirige!’

12 “Ata ami ge mina sisina, ‘Eiwa awagebé imondemane tena, na imomanegae.’ ”

13 Edo Iesu sisina, “Deguta rori ko orarori Embo da Mai gumaina awa imomanegae. Awatedo simageteite isiwo!

Iesu mi ganu sima arida eniya ge budoatopaposisina.

14 “Edo tekago utuda gisijiari awa engoaina. Iji da (1)de embo da (1)mi yai aikedapepeta edo mamain ari, ami ainda buroembobo dao tesiri gumbero awamanedeainda ganu awa sima orote pipisisina.15 Edo embo da (1) buro ari ganu bajinabébajina sima arate ainde awa, 5,000 kinapipisisina. Edo embo nei buro ari ganubajinabé sima arate ainde awa, 2,000 kinapipisisina. Edo embo nei da (1) buro ariganu bajina sima arate ainde awa 1,000kina pipisisina. Edo dá awamaneda inonoarida tega gosite ango pipisisina. Ango edoburigibé dodo imo pepetada maunsisina.16 Ango edo embo 5,000 kina burisina, amikundo maundo buro edo 5,000 kina neiawa burisina. 17 Edo dá ango, embo 2,000kina burisina, ami kundo maundo buroedo 2,000 kina nei awa burisina. 18 Ataembo 1,000 kina burisina, ami maundo urobutuda duredo ainda badarida ganu awagoiedo onjigesisina.

19 “Edo iji riboribé itae esiri ambodaburo emboboda badari awa egenembedogundo sisina, ganu awa ine gisi pipisisinaedo ganu nenei awamane buritera awaberari kundo gundo dada aro udugedogarate. 20 Edo embo 5,000 kina burisinaawa 5,000 kina nei kundo gundo sisina,

* 25:1 utuda gisijiari awa engo aina da moka awa ‘Nongo edo God mi ainda gisijiarida buro aina awa engo.’ (Ge dáango Matthew 25:14 isira.) † 25:3 gama. Eiwa ni olive beda edo gumbari. ‡ 25:7 keimo siya esitera. Gurikige einda awa angogo: keimoda asi memendo matu awa kapitera. Ata ainda moka awa, ‘awamaneda keimo asida ijimbarisiya esitera.’

Page 48: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Matthew 25:21 45 Matthew 25:41-43‘Badari, imo 5,000 kina namonde pip-isiteta. Giyoǃ Na buro edo 5,000 kina neidaedo kundo gumena.’

21 “Edo ainda badarimi embo aindesisina, ‘Buro dave eteta. Imo awa buroembo dave edo gebé ari. Ine rorae in-dewae awa gebémi sima dave edo esiteta.Awatedo nane imo avigedo roviravi ji-waeda gisijiari piana. Puyo! Ito badaridedaedo yawa ate.’

22 “Edo embo 2,000 kina burisina awadaedo gundo sisina, ‘Badari, imo namonde2,000 kina pipisiteta. Giyo! Na buro edo2,000 kina nei daedo kundo gumena.’

23 “Edo ainda badarimi embo aindesisina, ‘Buro dave eteta. Imo awa buroembo dave edo gebé ari. Ine rorae in-dewae awa gebémi sima dave edo esiteta.Awatedo nane imo avigedo roviravi ji-waeda gisijiari piana. Puyo! Ito badaridedaedo yawa ate.’

24 “Ango edo embo 1,000 kina burisinaami gundo sisina, ‘Badari, na gositena,imo awa embo okain. Rorae ine uraeawa tokedo eta. Edo rorae ve ine purarapiae awa ainda be kundo dada edo eta.25 Awatedo na adu edo idegedo ito ganuawa butuda goiedo onjigesitena. Giyo!Ganu ito awa eire.’

26 “Ata ainda badari mi embo ainde minasisina, ‘Imo awa buro embo jimbo beyae ariedo beowo ari! Ine teteta imo gositeta, ro-rae nane urae awa tokedo ena, edo rorae venane purara piae awa ainda be kundo dadaedo ena. 27 Awatedo ito dave awa ineminato ganu awa ganu sima ari emboda yaipiato isite badari, na tenda egenembedo,ganu nenei nato ganu tamonda piaro awadaedo bane. Ata ango ae esiteta.’

28 “Edo badarimi buro embo neneidesisina, ‘1,000 kina embo einda ipada awadodo kundo buro embo ami 10,000 kinabira, ainde piewo bare. 29 Aindabé emboberari ainkainmi rorae God mi piesiri jig-amo dave edo era awa, awamanede ro-rae jiwae nenei piari bara. Ata emboainkainmi rorae God mi piesiri jigamo aedumbae edo era awa, awamaneda yai romatu pipisisina awa dodo baina. 30 Edoburo embo beyae awa arapada augewomuyaeda idegare yai embomai ji site edoji vegeite isima edo ara ainda.’

Embo da Mai mi orobe babain butu be-rarida kataina.

31 “Edo iji nonde Embo da Mai, aindataogari ae ainda anela kokotopu beraridegumaina, angode awa ainda daotarianumba taogarideda anumaina. 32 Edoorobe babain berari butu dededa awaainda dombuda dada aro kataina. Edodá wo sima ari embomi wo sipumaneedo goutu§ mane awa avigekavige edoeira ango, imo awamane avigekavige aina.33 Ango edo ine wo sipumane awa kundoainda ipa beda piaina, ata wo goutu maneawa kundo ipa andada piaina.

34-36 “Edo Daotarimi embomai ipa bedaawamanede taina, ‘Mamo natoda dubo-dave itomane yai isira. Iji angode na bejideiteno imomane na indari rorae pipisitewa,edo na un udo tameno imomane na unpietewo injitena. Edo na awa itomaneembo topo ae edo na itomane mandodakundo ategedo buritewa. Edo na om-barijiari inono ae iteno imomane pietewooputena. Edo na karu edo iteno, imo-mane na sima dave esitewa, edo na bun-dari oroda iteno imomane gundo na etegaesitewa. Awatedo puwo, gisijiari yai*awa butu gambae gisida God mi imomaneembo siya esisina kumbave.’

37 “Ango edo embo wasiri dambudararide ami ge mina ainde tara, ‘Badari,iji nonde nakare imo bejide iteto gidoindari imonde pipisiteri, ko un udo tapetogido un pietero injitesi? 38 Edo iji nondenakare imo embo topo ae ango gido edoimo natokare mandoda kundo ategedoburiteri, ko ombarijiari inono ae itetogido ombarijiari pietero oputesi? 39 Edoiji nonde nakare imo karu edo iteto gidoguputeri, ko bundari oroda iteto gidogundo imo etega esiteri?’

40 “Edo Daotarimi awamanede ge minataina, ‘Eiwa awa gebé imondemane tena,buro ro inemane nato nanonameji eiwa-maneda embo dao sakabé sakada yai es-itewa awa, nato yai esitewa.’

41-43 “Edo ami daedo embomai ipa an-dada awamanede ge taina, ‘God da begá it-omane yai isira. Iji angode na bejide itenoimomane na indari rorae piae, edo na unudo tameno imomane na un piae. Edo naitomane embo topo ae awa imomane na

§ 25:32 goutu [English: goat] awa wo sipuda tega ango edo embomaimi wo awa sima edo era. Awamanemi wogoutuda tu gongo edo era, edo ainda ami de pisi de injido era. Goutu da asisi ae ge nenei de Ge Moka Tetekada yai oveeinda gunda giwo. * 25:34-36 gisijiari yai awa God da sima ari daveda yai.

Page 49: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Matthew 25:44 46 Matthew 26:16itomane mandoda budo ategae. Edo naombarijiari inono ae iteno, imomane naombarijiari piae. Edo na karu edo bundarioroda iteno imomane gundo na etega ae.Awatedo nato yai dodo niyao natopo itariaveira ainda mambuwo. Rirowa awa Godmi Binei† ae ainda anelamane de piainmatu siya esisina.’

44 “Ango edo awamanemi daedo ge minatara, ‘Badari, iji nonde nakare imo bejideiteto gido, o un udo tapeto gido, o embotopo ae ango gido, o ombarijiari inono aeiteto gido, o imo karude o bundari orodaiteto gido gundo imo kondade ae esiteri?’

45 “Edo ami awamanede mina taina,‘Eiwa awa gebé imondemane tena, buroro inemane eiwamaneda embo dao sakabésakada yai ae esitewa awa, nato yai aeesitewa.’

46 “Edo awamane awa dodo rirowanatopo itari yaida mambara, ata wasiridambu darari embomai awa wasiri natopoitari yaida mambara.”

26Pirisi babain ae embo babain nenei demi

Iesu daro betarate ge jijiritera.(Mark 14:1-2; Luke 22:1-2; John 11:45-53)

1 Ango edo Iesu ge berari eiwa tedo itaeedo, ainda amboda ambodanide sisina,2 “Imomane gari deguta tote (2) itae ariawa God da Darutegari Bondo tuturo ara.Edo iji ainde Embo da Mai awa gitopoembomaida ipada piari oregada daro be-taina.”

3 Edo pirisi babain de Aodarida atopa-pasigari de Jew gisijijiegari de gundopirisi maneda gisijiari bajina Caiaphas damando bajinada doregesitera. 4 Edo awa-mane begata nonda ge pitawa tedo Iesuudumbedo kundo daro betaini awa jijirit-era. 5 Ata awamanemi sitera, “Embomaimigido sinigambari ge bajinabé tedo gundodoregedo iwata tepotapo ara, awatedokaena wasiri eiwa bondo ijide ainyae.”

Eutu da (1)mi un muno davede awa Iesuda kopuruda dodegesisina.

(Mark 14:3-9; John 12:1-8)6 Edo iji ainde Iesu awa Betani nasida

Simon da mandoda. Edo Simon awaembo ginimi tutupegari. 7 Ango edo Iesuanumbedo indari indeite isiri, eutu da(1)mi sigi alebasita* ainda un muno dav-ede kundo gupusina. Edo awa mina bajin-abé piedo bari rorae. Edo eutu ami un awaIesu da kopuruda dodegesisina.

8 Ata iji angode ainda ambodanimiwasiri awa gido awamane sinigambari edositera, “Ro awaembo rorae eiwa usibesieiri? 9 Un muno davede eiwa inono piariembo neimi ganu jiwae piedo bari tao.Ango edo ganu awa embomai rorae isisi-gaede piae esira.”

10-12 Ata Iesu mi awamaneda kotembariawa gido sisina, “Ro awaembo eutu aindemengari ge tevi? Eutu ami nato tamoda unmuno davede dodegesira awa, nato goiariawaembo siya esira. Iji berari embomairorae isisigae awa imondemane isima edoera, ata na imondemane einda matawaitari tao ae. Awatedo eutu awa buro beya-manabé namonde esira. 13 Eiwa awa gebéimondemane tena, butu arapuda embomibino dave eiwa karigeteite, wasiri ro eutuemi namonde esira awa daedo taro embo-maimi gido kotembu kotembu edo ara.”

Judas mi Iesu kundo pirisi babainde piaintarigari sisina.

(Mark 14:10-11; Luke 22:3-6)14 Ango edo Iesu da embobo 12 ainda da

(1), dao Judas Iscariot awa, pirisi babaindayai maunsisina. 15 Edo ami sisina, “Emboawa kundo itomane ipada piano namonderorae ro piavi?” Ango tesiri gido awa-manemi ganu silver 30 awa ajigedo aindepipisitera. 16 Ango etero iji ainde Judastuturo edo iji bé nonde Iesu kundo awa-maneda ipada piain awa gain edo esisina.

Iesu God da Darutegari Bondo ainda am-bodani de daedo injisina.

(Mark 14:12-26; Luke 22:7-23; John 13:21-30; 1 Korinth 11:23-26)

† 25:41-43 Binei awa Satan da dao nei. * 26:7 alebasita awa ganuma gadae davebé, tamo ove ainya de nonda de(Ainda dao nei awa ‘onyx’.). Iji matuda embomaimi yai Egypt ainda maundo ganuma awa oriedo kevedo sigi babaingaeedo esitera. † 26:17 Bread Badari Siwo Piaeda Bondo awa doregari bajina Jew embomaimi pura da (1) simaedo esitera. Doregari awawa God da Darutegari Bondo ambo ambo edo esisina. Iji angode Jew embomai Egypt dabundari embomai isima edo esitera, God mi ge okain Moses de tesiri Egypt dodo boraebé awamane kundo idegesisina.Awatedo awamane iji itae, badari siwo bread de piae tepo ingitera. Awatedo doregari einda Jew embomaimi badarisiwo awamaneda bread de piae tepo ingedo indora (Leviticus 23:4-8; Deuteronomy 16:1-4).

Page 50: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Matthew 26:17 47 Matthew 26:3917 Ango edo Bread Badari Siwo Piaeda

Bondo† deguta tuturoda ainde, ambo-dani gundo Iesu de tedogositera, “Imo yainonda nanekare God da Darutegari Bondoimo embo siya orote jipapa esi?”

18 Edo ami sisina, “Nasi bajinada toridoembo da (1) ainda yai maundo ainde tewo,‘Atopatarimi sira, “Nato iji awa atutumbe-sira. Awatedo na ae nato ambodani deGod da Darutegari Bondo awa ito mandodaindara.” ’ ” 19 Ango tesiri ambodani Iesumi ro orote sisina awa, kera edo DarutegariBondo mando ainda siya esitera.

20 Edo iji wotesiri turo damodamo eiriIesu ae ainda embobo 12de indari inainanumbesitera. 21 Edo iji angode awamaneindari indero ami sisina, “Eiwa awa gebéimondemane tena, imomane da (1)mi nakundo gitopo emboda ipada piata.”

22 Edo ge ango tesiri ambodani dubovevera bajinabé esitera. Edo iji aindeawamane berari ainda da dami tuturo edoainde sitera, “Badari, amo na rita?”

23 Edo Iesu mi mina sisina, “Embo ainminamonde daedo ainda bread jido teodatu doda pasira, ami na kundo gitopo em-boda ipada piaina. 24 Gebé, Embo daMai betaina, matu God da Ove Gaiari dágaguritera ango. Ata do ari embo aindetena, ainmi Embo da Mai awa kundo gitopoemboda ipada piaina. Davebé awa aindaaimi embo awa dowae engisina.”

25 Edo Judas, embo dá ain Iesu kundogitopo emboda ipada piain eira, ami minasisina, “Atopatari,‡ amo na rita?”

Ango tesiri Iesu mi ainde sisina, “Inemiteteta awara.”

26 Edo awamane indari indero Iesu mibread kundo God ategedo engegegedoambodanide piedo sisina, “Kundo injiwo.Eiwa nato tamo.”

27 Ango edo ami akou kundo God dayai ategari pisido awamanede pipisitesisina, “Imomane berari eiwa budo injiwo.28 Waini eiwa awa nato ororo. Iji ainde nabetana, ororo nato yaida edo wotari gido,God mi embomai jiwaeda jimbo bebegaeawa kotembedo dowaina. Edo God minato ororomi ainda awara edo tari petariteka ainda embomai awaembo sirigaina.29 Edo nane imondemane tena, na iji neigurepida gama engo inainyae isiano jirari

imondemane daedo teka awa inana, Mamonatoda gisijiari yai.Ӥ

30 Ango edo awamane yami God dasigaedo idegedo Olive de Pejida maunsitera.

Iesu mi Peter de sisina, “Imo akuta gemitoreite tata, ‘Embo awa na gae.’ ”

(Mark 14:27-31; Luke 22:31-34; John 13:36-38)

31 Ango edo Iesu mi awamanede sisina,“Muyae boroko einde imomane berari it-omane gebé ari nato yai awa dowawowotaina, aindabé God da Ove Gaiarida tariisira eiwa:‘Nanemi Wo Sima Ari Embo dari betaina,

edo wo sipumane dada ari awaevekara ara.’

32 Ata amboda God mi na jiari erana, edoimomane mambae gisida, na yai Galiliainda mamana.”

33 Edo Peter mi Iesu de mina sisina,“Embo berarimi wasiri ro ito yaida idegarigido awamaneda gebé ari ito yai dowarowotaina, awarata nanemi nato gebé ari itoyai mana dowano wotaina.”

34 Edo Iesu mi ainde sisina, “Eiwa awagebé imonde tena, muyae boroko kokorajianda aoro tae gisida, iji tamonde (3) imoakuta toreite tata, ‘Embo awa na gae.’ ”

35 Ata Peter mi ainde sisina, “Edo naimonde daedo daro betanate tara, na manaakuta toreite imo gae tana.” Edo ambodaninenei berarimi ge dá ango sitera.

Iesu yai Gesemani ainda benunu sisina.(Mark 14:32-42; Luke 22:39-46)

36 Ango edo Iesu ae ainda ambodanide yai Gesemani ainda maunsitera. Edoami awamanede sisina, “Imomane eindaanumbedo isiwo. Na imango ounda be-nunu tane.” 37 Edo Iesu Peter de Zebedeeda mamai tote (2)de budo awamanededaedo maundo, edo imo tuturo edo dubovevera edo do buriya esisina. 38 Edo Iesumi awamanede sisina, “Na dubo veverabajinabé burena, na betena ango. Eindanamonde daedo isite simagewo.”

39 Edo imo saka iaragedo ainda tamo bu-tuda augedo durudo dombu butu kenadabenunu sisina, “O Mamo nato, edo imo aritao ari gido, memesida akou eiwa nato yaidodo kumbuyo. Awarata nane jipapa enaango ainyae, ata ine jipapa eta.”

‡ 26:25 Atopatari. Ge eiwa Judas mi sisina awa Arameki ge Rabbi. Ata ainda moka awa ‘Atopatari’. § 26:29gisijiari yai awa Mamo God da sima ari daveda yai. 26:31 Zechariah 13:7

Page 51: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Matthew 26:40 48 Matthew 26:6240 Edo imo gundo ainda ambodani

tamonde (3) awa jitao avero gosisina,edo Peter de sisina, “Imomane namondedaedo ora da (1)bé awa simagari tao ae!41 Simageteite benunu tewo. Imomanebawarida durove. Asisi itomane bawaridaginegari jipapa eira, ata itomanetamopisi awa burau eira.”

42 Ango tedo imo tenda overegedomaundo benunu sisina, “O Mamo nato,edo memesida akou eiwa, inanate sitetaawa, imo nato yai dodo kumbari tao ae, itojipapa awa eyo.”

43 Edo Iesu tenda overegedo gundoainda ambodani jisi gundedo itari tao aejitao avero gosisina. 44 Edo imo awamanetuturoda iji tote (2) dodo maundo benunusisina ango, tenda maundo benunu dá awasisina.

45 Ango edo Iesu overegedo ainda am-bodanida yai gundo awamanede sisina,“Imomane matawa jitao aveite edo oenaapevita? Giwo! Iji aikae esira, edo Embo daMai awa kundo embo bebegaeda ipada pi-ain eira. 46 Eriwo, kaena mambore! Giwo,embo na gitopo emboda ipada piaina awa,matu gumbira eire!”

Judas mi Iesu kundo gitopo emboda ipadapipisisina.

(Mark 14:43-50; Luke 22:47-53; John 18:1-12)

47 Edo Iesu matawa ge site isiri, boraebéJudas, Iesu da embo 12 ainda da (1), amiembobo jisi bajina awamaneda kasiwo* detasinya de kumbero daedo gupusina. Awa-mane awa pirisi babain de Jew gisijijiegaridemi pipisitera. 48 Edo embo Iesu kundoainda gitopoda ipada piaina, ami kariwamatu siya edo awamanede tesiri gositera,“Embo nane ategedo opoda munegana,embo awawa kumbuwo!” 49 Edo boraebéJudas gundo Iesu de sisina, “Oro, Oro,Atopatari!”† edo opoda munegesisina.

50 Ata Iesu mi embo ainde sisina,“Otawo, imo ro ain gumbesi?”

Ango tesiri awamane gundo Iesu jidoburitera. 51 Edo ango ero boraebé Iesu daambodani da (1)mi ipa piedo ainda kasiwo

worugedo budo pirisi maneda gisijiari ba-jinada buro emboda dengoro da (1) awadedo kautugesisina.

52 Ango esiri Iesu mi embo ainde sisina,“Kasiwo ito ainda yaida tenda pie. Emboberari ainmi kasiwo kumbara awa kasi-womi daro betara. 53 Imo gaeta? Na inonoMamo natode tedogano ami namonde bu-rigibé itoro ari anelamane jisi‡ 12 dagine-gari awa piari gumbara. 54 Ata edo naneango ana awa, God da Ove Gaiarida ge isiraawa nongo edo idegedo bé aini?”

55 Edo iji ainde Iesu mi embo jisijisiainmi imo jido buritera awamanede sisina,“Imomane na beono embo beyaebé angobaintedo kasiwo de tasinya de gumbaragoetewa. Ro embo imomane oro kotopu baji-nada na kumbae doturavi? Audo erido nayai ainda anumbedo embomai atopasidoeono gido etewa. 56 Ata wasiri berari eiwaidegesira awa, peroveta manemi God daOve Gaiarida gaguritera awa bé arate.” Edoambodani berari imo dodo adu tuputera.

Sanhedrin mi Iesu kasitera.(Mark 14:53-65; Luke 22:54-55, 63-71; John

18:13-14, 19-24)57 Ango edo embobo Iesu buritera, ami

imo gisijido kundo pirisi maneda gisijiaribajina Caiaphas, ainda mandoda maunsit-era. Edo yai ainda awa Aodarida atopa-pasigari de gisijijiegari de awa matu dore-gesitera. 58 Edo Peter aikeda imo amboambo edo pirisi maneda gisijiari bajinadamando guwada gupusina. Edo Peter guwadoda torido sima ari embobode anumbedoisite Iesu de ro ain eri awa gain esisina.

59 Edo pirisi babain de gisijijiegari de,Sanhedrin§ berari ami embo ainkainmiIesu de bekumba ge pitawami karigarogido imo daro betarate awa kakowa erojijirisina. 60 Ata da ji tambae. Edo gepitawa karigari embo jiwaemi gundo getetero gositera, awaratako da ji tambae.

Ata ambobéda, bekumba ge pitawa kari-gari embo tote (2) gundo 61 sitera, “Emboemi sisina, ‘Nanemi God da oro kotopubajina awa dedo sitedo tekago jiano eraritao, deguta tamonde (3)da doda.’ ”

62 Ango tetero pirisi maneda gisijiaribajinami erido Iesu de sisina, “Imo ge mina

* 26:47 kasiwo. Eiwa awa duduno ari rorae ji demo tote (2) (Ge dá awa 26:51-52 edo 55 isira.). † 26:49 Atopatari.Ge eiwa awa Arameki ge Rabbi. Matthew 26:25 giwo. ‡ 26:53 jisi. Jisi einda moka Guriki geda awa ajijigari tega3,000 maundo 6,000 ango. Awatedo anelamane jisi 12da tega awa 36,000 maundo 72,000 ango. § 26:59 Sanhedrinawa Jew embomaida ge babain katari emboboda doregarida dao.

Page 52: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Matthew 26:63 49 Matthew 27:8tainyae esita? Nongo edo embobo emibekumba ge ito yaida karigeteri?” 63 AtaIesu ge da ji tae.

Awatedo pirisi maneda gisijiari baji-nami ainde mina sisina, “God wasiridedadaoda imonde ge okain eiwa tena: Nakareteyo gore. Imo awa Keriso, God da Mairita?”

64 Ango tesiri Iesu mi mina aindesisina, “Imo ro teta awa awara. Awaratanane imondemane tena, iji amboda,Embo da Mai awa God gorobadeda ipabeda anumbedo isimango utu porogadagupeiari gawa.”

65 Ango edo pirisi maneda gisijiari ba-jinami ge awa ingido ainda ombarijiaritopo jiri keretero sisina, “Embo emi Godda daoda ge bebegae tesira! Ro awaembokaenanemi karigari embo nenei kakowaain eri? Giwo! Imomane boroko embo emige bebegae God da daoda tesiri ingewa.66 Imomane ro kotembetevi?”

Edo awamanemi mina sitera, “Imoburiya bajinabé esira, awatedo darobetarate.”

67 Ango edo awamanemi ainda dombudakosiwa edo ipa umbutu edo imo doritera.Edo neneimi ipa do bereya edo embo awadedo 68 sitera, “Imo Keriso ango kotem-beteta, awatedo teyo gore, imo ainmi de-siri?”

Peter mi akuta gemi toreite sisina, “Naembo awa gae.”

(Mark 14:66-72; Luke 22:56-62; John 18:15-18, 25-27)

69 Edo iji ainde Peter awa mando ara-pada anumbedo isiri, buro gagara da (1)gundo ainde sisina, “Imo awa daedo IesuGalili Embo ainde ima edo eteta.”

70 Ata Peter imo akuta toreite emboberarida dombuda sisina, “Na imo ge rotesi awa gain darena.”

71 Edo amboda Peter idegedo mandoguwada torari beda isiri, buro gagaraneimi imo gido embomai itera awamanedesisina, “Embo eiwa ae Iesu Nasaret Emboainde ima edo esira.”

72 Ata tekago Peter mi imo akuta toreitesisina, “God da jisida gebé tena, na emboawa gae!”

73 Edo borere aebé amboda, embobodemonda pepetegari itera ami Peter da yaigundo sitera, “Gebé, nakare gotera, imo

daedo awa ouwamaneda da (1). Ito ge yaviami karigeteira awa imo Galili embo.”

74 Ango edo Peter tuturo edo ge ikanadesisina, “Na ge pitawa tana awa God mi nabegá aina. God da jisida gebé tena, naembo awa gae!”

Edo burigibé kokora jianda aoro sisina.75 Edo Peter Iesu mi ainde ge sisina awakotembesisina, “Kokora aoro tae gisida, ijitamonde (3) imo akuta toreite tata, ‘Emboawa na gae.’ ” Ango edo Peter dodo guwabeda idegedo dokotembarida memesi ba-jinabé bureite ji sisina.

27Iesu kundo maundo Rome da gavana, Pi-

late da ipada pipisitera.(Mark 15:1; Luke 23:1-2; John 18:28-32)

1 Ango edo sipo atesiri, pirisi babainberari de Jew gisijijiegari de awa doregedonongo edo Iesu daro betaini awa ge jijirit-era. 2 Edo awamanemi Iesu asimi bundedogisijido kundo maundo gavana Pontius Pi-late da ipada pipisitera.

Judas imo akuta kive edo jimundo be-sisina.

(Iwata Ari 1:18-19)3 Edo iji ainde Judas mi Iesu Jew em-

bomaida babadegarida ipada pipisisina,awamane awa Iesu daro betarate kateteraawa gido, imo dubo vevera esisina. Angoedo ganu silver 30 awa tenda kundo pirisibabain ae gisijijiegari deda yai piain gu-pusina. 4 Edo sisina, “Na jimbo beyaeetena. Nanemi embo beyae nei ro itae awaemboboda ipada daro betarate pietena.”

Edo awamanemi mina sitera, “Nanekarenongo ari? Awa ito buriya.”

5 Ango tetero Judas ganu silver awaoro kotopu bajina doda augedo idegedomaundo kive edo jimundo besisina.

6 Edo pirisi babainmi silver awa kundositera, “Ganu eiwa dari betarida mina pi-ari, edo kaenato aodarida tari isira awa,ganu ango oro kotopu bajinada ganudedaedo mana piorote.” 7 Edo awamane gejirido kotembari da (1) budo yai ou ariembomi jigamo eora awa oriesitera, em-bomai yai neneida betari goiari awaembo.8 Aindabé ganu awa emboda dari betarioriesisina, awatedo butuda dao tuturodaawa Ororoda Butu. Edo matawa gundo ijiboroko einde* daedo dao dá ango tedo era.

* 27:8 iji boroko einde da moka awa ove gaiari embo Matthew da ijide.

Page 53: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Matthew 27:9 50 Matthew 27:269 Edo ge ro peroveta Jeremiah† mi sisinaawa bé esisina: “Awamanemi ganu silver30 awa buritera. Ganu awa embo ainda mi-nada tega awamane awara esitera, edo Is-rael embomaimi embo ainda minada tegaawara esitera. 10 Edo awamanemi ganuami yai ou ari embomi jigamo eora awaoriesitera, dá BADARI mi ge okain na-monde sisina ango.”

Gavana Pilate mi Iesu de tedogari pisidoesisina.

(Mark 15:2-5; Luke 23:3-5; John 18:33-38)11 Edo Iesu gavana Pilate da dombuda

pietero peposisina. Edo gavana mi aindetedogari pipisisina, “Imo Jew embomaidaDaotari rita?”

Edo Iesu mi mina ainde sisina, “Imo roteta awa awara.”

12 Edo iji angode pirisi babain de gisijij-iegari demi Iesu de bekumba ge tedo esit-era, ata imo ge mina da ji tae. 13 Ango edoPilate mi embo ainde sisina, “Awamanemibekumba ge jiwae imonde tedo era imogaeta?” 14 Ata Iesu ge mina da ji tae esiriPilate awa kore bajinabé esisina.

Barabbas ainda udegari burisina.(Mark 15:6-15; Luke 23:13-25; John 18:39—

19:16)15 Edo God da Darutegari Bondo iji

ainde, duberi da da, Rome da gavana miembomai jisi da (1)da jipapa awa amboambo edo bundari oroda embo da (1) awaudegedo esisina. 16 Edo iji dá ainde, embodao Barabbas awa jivere embo beyae da(1), edo embomai berari imo gari. Edoembo awa bundari oroda isima edo es-isina. 17 Awatedo embomai doregetero Pi-late mi awamanede sisina, “Embo indawananemi imomane embo udeganate jipapaevi? Barabbas rita, ko Iesu, dao Kerisotedo era awa ri?”‡ 18 (Pilate matu gosisina,embomai jiwaebé Iesu ambo ambo edo era,edo Jew embomaida babadegarimi Iesu dedo beyae eite jitedo era. Awatedo awa-manemi Iesu ainda yai pipisitera.)

19 Edo iji angode Pilate awa katari anum-bada anumbedo isiri, ainda aromi ge ainda

yai piesiri maunsisina: “Deguta boroko naaturo etena, edo aturo doda na embo awagido do buriya bajinabé esira. Awatedowasiri dambu darari embo awa udegeyo,ainda yai buro nei ro ainyae.”

20 Ata pirisi babain de gisijijiegari demiembo jisijisi doregesitera awamaneda doda (1) edo Barabbas awa tedogaro ude-garate edo Iesu awa daro betarate sitera.

21 Edo gavana Pilate mi awamanedemina sisina, “Embo tote (2) einda doda, in-dawa nane imondemane udeganate jipapaevi?”

Edo awamanemi mina sitera, “Barab-bas!”

22 Pilate mi awamanede sisina, “Edoango ana, embo Iesu, dao Keriso tedo eraawa, nanemi ainde nongo anate jipapaevi?”

Ango tesiri awamane berarimi ainde sit-era, “Awa oregada de!”

23 Edo gavana Pilate mi sisina, “Roawaembo? Embo ami buriya bajina roesiri?”

Ata awamanemi aoro ikanade gatedotedo esitera, “Awa oregada de!”

24 Edo iji ainde Pilate gosisina,awamaneda do wareregari tao ae, atakoawamane sinigambari ge bajinabé tedogundo doregedo iwata tepotapo tuturoera. Awatedo imo teo bajina un nukariisira awa budo embo berarida jisida aindaipa teiedo sisina, “Iwata emi arapa esira, ijiainde wasiri dambu darari embo eiwa darobetaina awa, ainda betarida ororo nato yaiitae. Awa itomane buriya!”

25 Edo embomai berarimi mina sitera,“Embo ainda betarida ororo natokare yaiedo natokare mamaida yai itaina!”

26 Edo Pilate mi awamaneda yai Barab-bas udegesisina, ata ami tesiri ainda itoroembobomi Iesu vejitera. Edo ainda am-boda, Pilate mi embo awa awamaneda yaipipisisina oregada daro betarate.

Pilate da itoro embobomi Iesu tedojijirit-era.

(Mark 15:16-20; John 19:2-3)† 27:9 Jeremiahda dao einda isira, ata Matthew 27:9-10 awa Zechariah da ge. Awarata, iji ainde Matthew mi ove eindagagurisina, ove da (1), ainda dao ‘Peroveta maneda Ove Gaiari’ isinesina, edo ainda doda awa peroveta maneda ovegaiari berari. Daedo Jeremiah da ove awa gisibé ‘Peroveta maneda Ove Gaiari’ da doda. Awatedo iji ainde embomaimiove ainda yai dao nei ‘Jeremiah’ daedo pisido tedo esitera. Ango edo Matthew mi Zechariah da ge einda burisina,edo ami ‘Jeremiah mi sisina’ gagurisina. 27:10 Zechariah 11:12-13 ‡ 27:17 Pilate kotembesisina awa,embomai jiwaebé jiwae ami Iesu da udegari jipapa ara, edo Barabbas udegari jipapa ainyae. Awatedo Pilate mi geango awamanede tedogosisina. § 27:27 Paraetorium awa Pilate da mando bajina Jerusalem doda.

Page 54: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Matthew 27:27 51 Matthew 27:5227 Ango edo Pilate da itoro embobomi

Iesu gisijido kundo maundo Paraetorium§da torido itoro embobo jisi da (1)* awaberari tetero gundo imo jinenembesitera.28 Edo awamanemi ainda ombarijiari jidoteugedo ombari ribori ororo† awa aindatamonda pipisitera. 29 Edo awamanemidaotarida gobe dongo bebedemi ari en-goegedo ainda kopuruda pipisitera. Edoinguta da (1) awa Iesu da ipa beda pieterojiri ainda doda baongo dadari edo tedoji-jireite sitera engo, “Oro! Oro! Jew embo-maida Daotari!” 30 Edo awamanemi Iesuda yai kosiwa edo inguta ainda ipada awakundo ainda kopuruda ami dedo esitera.31 Edo iji ainde awamane Iesu tedojiridoitae edo, ombari ribori jido teugedo aindaombari topo awa ainda tamoda piedo imogisijido oregada dain maunsitera.

Iesu oregada doritera.(Mark 15:21-32; Luke 23:26-43; John 19:17-

27)32 Ango edo awamane idegeteite embo

dao Simon taputera. Embo awa nasi ba-jina Sairin edo gumbari. Edo awamanemiembo awa Iesu kondade edo ainda oregaamboka arate jijine sitera. 33 Edo awa-mane maundo yai dao Gologata ainda es-itera. Ainda moka awa, ‘Kopuru AkoudaYai’. 34 Edo yai ainda awamanemi Iesu miwaini jigagani ae siwo dokaka de daedobaige ari awa indarate pipisitera. Ataun awa injido gido, ainda amboda indarijipapa ae esisina. 35 Edo itoro emboboimo oregada dedo jiero erido peposisina.Edo Iesu da ombarijiari da da avigedobaintedo, ganuma babaingae ove gaiarideawa augedo ango tetenya esitera. 36 Angoedo awamane yai ainda anumbedo imomatawa sima ero jijirisina. 37 Edo aindakopuru enoda awa bekumba ge gaiedo de-tero takimbesisina: EIWA IESU, JEW EM-BOMAIDA DAOTARI. 38 Edo iji ainde awa-manemi beono embo tote (2) awa ae Iesude daedo oregada doritera, da (1) ainda ipabeda edo nei ainda ipa andada. 39 Edo em-bomai gundo daginegeteite embo ainde gebebegae tedo esitera. Edo awamane kop-uru govegove eite 40 sitera, “Inemi oro ko-topu bajina awa dedo sitedo tekago deguta

tamonde (3)da doda jiato erari tao siteta.Awatedo imo akuta toregeyo! Edo imoawa God da Mai gido, oregada dodo wote,nakare gore!”

41 Edo dá ango pirisi babain ae Ao-darida atopapasigari de gisijijiegari deParasi mane de‡ awamanemi tedojijireitesitera, 42 “Imo embo nenei toregedo esira,ata ainda wasiri akuta toregari tao ae! Edoimo awa Israel embomaida Daotari gidoawa, boroko orega dodo wotari kaenatogebé ari ainda yai piara. 43 Ainda tumondaari God da yai isira. Edo inemi tesira, ‘Naawa God da Mai.’ Awatedo God mi jipapaedo gido, imo boroko toregaina.” 44 Edodaedo beono embo tote (2) Iesu de oregadadoritera ami bekumba ge dá ango aindetedo esitera.

Iesu oregada besisina.(Mark 15:33-37; Luke 23:44-46; John 19:28-

30)45 Edo iji ainde awa iji toropu eiri muyae

wotedo butu berari awa apuregesisina.Awa matawa maundo iji wareregedo turo3:00 gupusina. 46 Edo ora 3:00 ango turodeIesu aoro ikanade gatedo sisina, “Eli, Eli,lama sabachthani?” (Ainda moka awa,“God nato, God nato, ro embo na dodotaigetesi?”)

47 Edo embo nenei yai ainda petari itera,ami ge awa ingido sitera, “Embo eiwa Eli-jah dao sira.”

48 Edo burigibé awamaneda itoro emboda (1) tumundo maundo, pepeu kundowaini jigaganide ainda pasido ingutadakanjigedo Iesu mi indarate pipisisina.49 Ata embo nenei yai ainda ami tedo es-itera, “Embo awa doyo isiari Elijah gundoimo toregainita awa kaende gore.”

50 Edo Iesu aoro ikanade tekago gatedoainda asisi doturisina.

Iesu da betari iji ainde kariwa neidekainde idegesitera.

(Mark 15:38-41; Luke 23:45, 47-49)51 Edo giwo! Iji ainde, gongo puruta ba-

jina oro kotopu bajina doda awa isinesina.Edo gongo awawa toropuda keredo, ikaneedo wotedo tuda kupo eve kupo eve es-isina. Edo daedo butu jipesiri banga bebe-degetero 52 goiari ude jiwae awa God mi

* 27:27 itoro embobo jisi da (1)da ajijigari tega awa 600 ango. † 27:28 ombari ribori ororo awa kariwa angodaotegeregarimi iji ainde awamaneda dariga arapa ain omundo esitera. Awatedo Iesu tedojijireite ombarida kariwaango ainda tamonda pipisitera. ‡ 27:41 Parasi mane. Guriki da ove gaiari indewae ge Parasi mane de einda piaedoturitera. 27:46 Psalm 22:1

Page 55: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Matthew 27:53 52 Matthew 28:9pirigesisina. Edo embo kotopu§ jiwae be-betegari awa God mi jiri erido wasiri burit-era. 53 Edo amboda God mi Iesu betaridajiri erorisina, awamaneda goiari yaida awadodo nasi bajina kotopu* da torido embojiwaeda yai idegedo esitera.

54 Edo itoroda gisijiari ae embo neneide Iesu sima ero jijirisina. Edo iji angodeawamanemi butu jipesira edo wasiri roberari idegesira awa gido, adu bajinabéedo sitera, “Gebé, embo eiwa God da Maiǃ”

55 Edo eutumai jiwae Iesu kondadeeimene yai Galili edo ambo ambo edo gu-putera. Edo awamanemi yai aikeda pe-tedo Iesu goteite itero jijirisina. 56 Edoawamaneda doda awa Mary nasi Magadalaeutu de, Mary nei James ae Joses deda aide, edo Zebedee da mamaida ai de.

Joseph mi ainda banga toda Iesu goisina.(Mark 15:42-47; Luke 23:50-56; John 19:38-

42)57 Ango edo turo jiriri embo gaiapade da

(1) nasi Eremateia edo gupusina. Aindadao awa Joseph, edo imo daedo awa Iesuda ambodani nei. 58 Edo embo emi maundoPilate da yai edo Iesu da tamo bainita awatedogosisina. Edo Pilate mi Iesu da tamoawa Joseph da yai piorote sisina. 59 Angoedo Joseph mi tamo kundo gongo viraraedono itae ami doisina. 60 Edo embo amitamo awa kundo maundo ainda banga toteka duredo siya ari ainda piedo, ganumabajina apepegesiri maundo to be engire-gesiri imo dodo maunsisina. 61 Edo Marynasi Magadala eutu de, Mary neide awa yaibanga to edo kupo neida anumbedo iterojijirisina.

Itoro embobomi banga to sima esitera.62 Edo amboda Siya baiya Ari Deguta†

itae esiri, audo pirisi babain de Parasimane de Pilate da yai maundo doregedo63 sitera, “Embo bajina, nakare kotem-betera awa ge pitawa embo ami wasirideisite sisina, ‘Deguta tamonde (3) itae ariamboda, na jiari erana.’ 64 Awatedo imotedogotera, ine ge okain tato itoro em-bobomi banga to ouwa sima dave eiaromaundo deguta tamonde (3) itae arate.Gae gae edo ainda ambodanimi muyaede

gundo tamo awa beono budo embomaidetara, ‘Embo awa betarida jiri erira.’ Edoango tara, ge pitawa amboda ami awaudumbari ge gisi awa daginegaina.”

65 Edo Pilate mi awamanede mina sisina,“Awara, nato itoro embobo awa kundomambuwo banga to awa simageteite itore.Nongo ain evi awa, itomane garimi angoewo.” 66 Awatedo awamane maundo bangato beda ganuma ainda dedegari kariwapipisitera. Edo awamanemi itoro emboboyai ainda pietero banga to simagesitera.

28Iesu betarida awa erorisina.(Mark 16:1-8; Luke 24:1-12; John 20:1-10)

1 Edo Oena Apari Deguta itae esiri am-boda, deguta pura tuturoda sipo tekaateiri, Mary nasi Magadala eutu de Maryneide banga to gaintedo guputera.

2 Edo giwo! Badari da anela utuda edowotesiri jijira bajinami butu jipisina. Edoimo gundo banga to beda ganuma apepe-gesiri demonda mambiri ainda tamondaanumbesisina. 3 Edo ainda tamo awa dáparara awa piripiri ari ango, edo aindaombarijiari awa ainyabé. 4 Edo itoro em-bobo awa imo gido adu edo ipatai jipeterodurudo dá embo betari ango esitera.

5 Ata anelami eutu tote (2)de sisina,“Adu eove. Na gotena, imomane Iesuawamanemi oregada dorara awa gain ewa.6 Embo awa God mi jiri erira dá siutaraango. Awatedo einda itae. Gumbuwo,yai ainda Badari awa durari isiri jirira awagave. 7 Edo burigibé maundo ainda ambo-danide tewo gore: ‘God mi imo jiri betaridaawa erira. Edo giwo, imomane mambaegisida, embo ami yai Galili da maunteira.Edo yai ainda embo awa gawa.’ Ge roimomane tote (2)de tetena awa, giwo.”

8 Ango edo eutumai burigibé banga toidegedo adu de yawa bajina de ainda am-bodanida yai bino piain tuputera.

Eutumaimi Iesu tumondebain esitera.9 Edo awamane ainda ambodanide ge

taro gorote mauntero, giwo, Iesu awa-mane tamundo sisina, “Oro! Oro!” Edoawamane atutumbedo baongo dadari edoainda tai jido imo tumondebain esitera.

§ 27:52 embo kotopu. God mi ainda Mai piesiri gupusina, embomai berarida jimbo beyae awaembo oregada maundobetarate. Awatedo embo ainmi ainda gebé ari God da Mai da yai piesira awa kotopu God da jisida (John 3:14-17; 2Korinth 5:21). * 27:53 nasi bajina kotopu awa Jerusalem da dao nei. † 27:62 Siya baiya Ari Deguta. Ijieinde deguta awawa English embomaida Friday. Iesu da ijide awa Oena Apari Deguta da siya ari iji. * 28:10 Natonanonameji da moka awa Iesu da ambodani.

Page 56: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Matthew 28:10 53 Matthew 28:2010 Edo Iesu mi awamanede sisina, “Adueove. Nato nanonameji* da yai mambuwo,tawo gore, awamane yai Galili da mam-borote, edo yai ainda na gara.”

Pirisi babain ae Jew gisijijiegari demi itoroembobo dubo papositera.

11 Ango edo eutumai mauntero aindaawa, giwo, itoro embobo nenei nasi baji-nada torido ro berari idegesira awa pirisibabainde tetero gositera. 12 Awatedopirisi babain ae gisijijiegari demi dada edoge jirido pietero petesiri itoro embobodeganu silver jiwae pipisite 13 sitera, “Imo-mane ge embomaide engo tewo, ‘Nakaremuyaede jitao avero ainda ambodanimigundo ainda tamo beono edo kundo evemambera.’ 14 Edo ge eiwa gavana mi in-gaina gido, nanekare kondade edo dede-gari gemi taro imo dubodave aina edoimomane buriya bainyae.” 15 Edo itoroembobo ganu silver awa kundo dá nongoorote sitera ango esitera. Edo ge eiwa Jewembomaida yai arapu esisina edo kundogundo deguta einda† tedo era.

Iesu mi buro ro ainda ambodanimi oroteawamanede sisina.

(Mark 16:14-18; Luke 24:36-49; John 20:19-23; Iwata Ari 1:6-8)

16 Edo ambodani 11 awa yai Galili dodapeji nonda mamborote Iesu mi sisina,ainda maunsitera. 17 Edo iji ainde emboawa gido, awamanemi imo tumondebainesitera; ata nenei itadaita esitera. 18 EdoIesu awamaneda yai atutumbedo sisina,“Awara tari berari utuda edo butuda awanato yai piesira. 19 Awatedo maundoorobe babain yai berarida kondade ewonato ambodani ore, edo awamane bap-ataito ewo, Mamo de Mai de Asisi Kotopudeda daoda, 20 edo ge okain berari naneimomane atopasido etena awa, awamaneatopasiwo kera ore. Edo kotembewo, naimondemane daedo deguta berari itana,edo maundo iji beao petugarida. Awara.”

† 28:15 deguta einda da moka awa ove gaiari embo Matthew da ijide.

Page 57: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

MARK 1:1 54 MARK 1:20

MarkYesu da bino dave Mark migagurisina.John Bapataito Ari Embo Judea embo-

mainda yai dengoro baiari pipisisina.(Matthew 3:1-11; Luke 3:3-16; John 1:19-

34)1 Eiwa God da Mai, Yesu Keriso,* da

bino dave tuturo béda. 2 Peroveta manemige eiwa God mi ainda Mai de sisina awagaguritera:“Na bino piari embo piano gisi maundo,

ito begata gatedo dave aina.”3 “Embo abu damodamoda aorogateira,

‘BADARI† da begata dave ari pepetaarate!’ ”

4 Ango edo John gupusina abudamodamoda. Bapataito eite dengorobaiari pipiteite embode tedo esisina,“Itomane jimbo bebegae dodo God dayai wareregedo gumbuwo, bapataitoane. Ango awo God mi itomane jimbobebegae kotembedo doware!” 5 Yai Judeada embomai edo Jerusalem nasi aindaembomai idegedo maunsitera John gesira awa ingain. Edo awamaneda jimbobebegae karigedo gumboro Jodani undabapataito edo esisina. 6 John da gongo wokamelo tumi ari awa ombudo, ainto amibupuri jiari edo ainda indari awa wajinaae pika de. 7 Ami aorogatedo tedo esisina,“Embo amboda gumaina awa na ango ae.Embo awa bajina edo na dave ae. Naneatembedo ainda tai woru teugari tao ae.8 Na imomane un mi bapataito ena. Ataembo ami awa, imomane Asisi Kotopu mibapataito aina.”

Yesu bapataito budo bawarida idege-sisina.

(Matthew 3:13—4:11; Luke 3:21-22; 4:1-13)9 Edo iji ribori dowae Yesu yai Galili doda

nasi Nasaret edo gupusina. Edo gumbiriJohn mi embo awa Jodani unda bapataito

esisina. 10 Yesu unda erido vitain eiriutu yaungesiri Asisi Kotopu ni ribo angoainda yai wowoteiri gosisina. 11 Edo geyavi utuda engo gupusina, “Imo awa natodubobari Mai. Nato dubodave ari bé itoyai.”

12 Ango esiri God da Asisi mi gisi-jido kundo abu damodamoda maunsisina.13 Edo deguta 40 isiri Satan‡ mi bavedoesisina. Womane abuda awa ainde daedoitero, edo anelamanemi§ gundo kondadeesitera.

Yesu wo iro embo ipa ao pasido (4) daosisina.

(Matthew 4:12-22; Luke 4:14-15; 5:1-11)14 Ango edo Daotari Herod* mi sinigam-

bari edo John Bapataito Ari Embo awakundo bundari oroda pipisisina. Aindaamboda, Yesu yai Galili maundo God dagisijiari† bino dave awa, emboda yai den-goro baiari pipiteite tedo esisina, 15 “Ijibéawa gumbira eire. Embomai berari Godda gisijiari gara! Itomane jimbo bebegaeawa dodo God da yai wareregedo bino daveeiwa ingido gebé ewo!”

16 Ango edo Yesu Galili ubutu bengidaainto eite, wo iro ari embo tote (2) Simonae ainda nameji Andrew de mongami wobarero gosisina. 17 Yesu mi awamanedesisina, “Nato yaida puwo! Nane imomaneatopatano gido embo bave.” 18 Edo bo-raebé awamaneda monga dodo Yesu amboambo esitera.

19 Ango edo ainto edo saka iaragedotenda embo nei tote (2) gosisina. Jamesae John de awa Zebedee da mamai. Awa-mane awa ma doda monga kakapegari awasirigetera. 20 Yesu awamane goteite boraesisina, “Na ambo ambo ewo!” Edo awa-maneda mamo ae ainda buro embobo dema doda dodo Yesu ambo ambo esitera.

Yesu asisi beyae emboda doda awa gemionjisina.

(Luke 4:31-37)* 1:1 Keriso da moka awa ‘God da Avigari Embo’. 1:2 Malachi 3:1 † 1:3 BADARI da moka awa ‘Na awaNatopo Itari’ o Hiburu ge awa Jehovah. 1:3 Isaiah 40:3 ‡ 1:13 Satan awa God da anela da (1)da dao. Anelaawa God da ge jindesiri God mi imo utuda kundo augesiri idegedo wowosisina. Satan awa God da gitopo edo emboenemboda gitopo. § 1:13 anela awa asisi daveda dao. Iji tuturoda God mi awamane esisina, edo ainda ambodaimo embo enembo esisina. Awamanemi God tumondebain edo era, edo God da gebé ari embomai kondade edo era.* 1:14 Daotari Herod da daobé awa Herod Antipas (6:14-29 giwo!). † 1:14 God da gisijiari da moka tote (2) awa:1) Edo gido embo da (1)mi Tonembari Embo, Yesu, ategedo baina, God mi embo awa gisijiaina. 2) Iji amboda, Yesutekago butuda gundo embomai berari butuda gisijido aina.

Page 58: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

MARK 1:21 55 MARK 1:43-4421 Yesu ae ainda ambodani de Kapenium

nasida guputera, Oena Apari Degutade.‡Yesu Judah embomainda benunu oroda§maundo torido embo atopatari tuturo es-isina. 22 Aindabé, imo awa Aodarida atopa-pasigari* ango ae, ata ainda atopatariawa God da awara taride, embomai jiwaeYesu da atopatari awa gido korebé esitera.23 Ango edo awamaneda benunu orodaembo asisi beyae† doda itari awa isiteaorogasisina, 24 “Imo natokare yai ro ainjipapa esi Yesu Nasaret Embo? Imo nakarededo sitain gumbesita? Na gotena. Imoawa God da Mai Kotopu!”

25 Yesu mi asisi beyaede mina sisina, “Geteote ta embo awa dodo idegedo gumbu.”26 Edo asisi beyaemi embo awa jipeite,aorogateite emboda doda awa idegedo gu-pusina.

27 Embomi wasiri awa gido kore bajinaedo mina tara esitera, “Wasiri eiwa rori?Eiwa atopatari teka. Embo eiwa badaribajina, awatedo asisi bebegae siri ainda gekera era.” 28 Ango edo Yesu da ge awaboraebé Galili gano nondari awa arapuesisina.

Yesu embo jiwaebé gao esisina.(Matthew 8:14-17; Luke 4:38-41)

29 Yesu ae ambodani neneinde, Jamesae John de daedo, Judah embomainda be-nunu oro dodo Simon ae Andrew dedamandoda maunsitera. 30 Edo Simon daimbosi awa karu dademo budo besida isiriguputera. Edo Yesu awa tetero gosisina.31 Yesu eutu ainda karuda ge awa gidomaundo ipada jido kondade esiri erorisina.Edo ainda karu itae esiri awamane simadave edo esisina.

32 Ainda amboda, iji wotesiri ainda tur-ode, embomi Yesu da yai karu embomaide bineimaneda‡ bundari de awa daedo

kundo guputera. 33 Embomai berari nasibajinada awa mando manguro beda dadaesitera. 34 Edo Yesu mi karu neindekaindeawa gao euri kaviyegedo esitera. Edobineimane embomainda doda awa on-deuri idegedo esitera. Edo awamane gari,Yesu awa God da Mai, awatedo, ine dowaebineimane ge tae.

Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina.

(Luke 4:42-44)35 Deguta neinde Yesu sipo ataede

mandoda edo idegedo yai damodamodamaundo benunu tari tuturo esisina.36 Edo Simon ae ainda otatawo de Yesukakowa eite idegedo maunsitera. 37 Edokakowa eiunte tamundo awamanemisitera, “Embo berari awa imo kakowa era.”

38 Yesu awamanede mina sisina,“Kaende nasi nenei demonda iteraainda mambore. Na buro awa emboguputena, awatedo, yai ainda dengorobaiari piana.” 39 Ango edo imo maundoJudah embomainda benunu oro yai Galiliumbugo berarida dengoro baiari pipiteite,bineimane ondeuri idegedo esitera.

Yesu mi embo ginimi tutupegari gao es-isina.

(Matthew 8:1-4; Luke 5:12-16)40 Embo da (1), ginimi tutupegari awa

Yesu da yai gundo, baongo dadari edo amikondade arate sisina, “Imo jipapa edo gidona eyo kaviyegane!”

41 Yesu embo awa gido do edo ipaududugedo tujijieite sisina, “Een, na jipapaena. Kaviyege!” 42 Yesu mi ango tesiriemboda gini borae bé itae esiri kaviyege-sisina.

43-44 Yesu embo ainde ge okain bésisina, “Na imo eteno kaviyegeteta awa,embo neneinde teote! Ata, dambu darido

‡ 1:21 Oena Apari Deguta awa Judah embomainda deguta kotopu. Awamanemi deguta ainde, buro dodo oena apeiteGod dasiga edo esitera (Exodus 20:8-10). Iji boroko, deguta ‘Saturday’ awa awamaneda Oena Apari Deguta. § 1:21Judah embomainda benunu oro awa jiwaebé, edo nasi da da ainda isima edo esitera. Oro ainda Judah embomai dadaedo Badari tumondebain edo, awamaneda katari budo, awamaneda mamai atopasido esitera. * 1:22 Aodaridaatopapasigari awa embobo God mi Aodari Moses de pipisisina awa Judah embomai atopasido esitera. Awamanedaburobé awa Moses da ove gaiari ipa da (5) (Genesis, Exodus, Leviticus, Numbers, edo Deuteronomy) awa atopasidoesitera. † 1:23 asisi beyae awa embo betarida asisi ae. Awamane awa Satan da anelamane. Iji matu God mianelamane berari esisina (Kolosi 1:16). Ainda amboda, anela bajina dao Satan mi God da ge jinjisina (Isaiah 14:12-15).Iji ainde imo God da ge jindesiri anelamane nenei Satan ambo ambo esitera (Amboda Idegaina 12:3-4). Iji boroko, Satanae ainda anelamane demi embomai udumboro God da ge jindedo Satan da jipapa ambo ambo edo era. ‡ 1:32bineimane awa asisi bebegaeda dao nei. § 1:43-44 pirisi awa God da avigari embo, Israel embomai awa embororou God da yai piarate. Yesu da ijide awamanemi Judah embomainda oro kotopu bajinada God da yai rorou piedoesitera.

Page 59: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

MARK 1:45 56 MARK 2:17mambuyo. Pirisimi§ imo udugedo gare,‘Imo kaviyegeteta!’ awa tari embo berarigoteiaro ategari rorou Moses mi sisinaawa pieyo.” Ango tedo piesiri maunsisina.45 Ata embo awa maundo bino awa tesiriyai berari arapu esisina. Awatedo, Yesunasi arapada isite emboda jisida iari tao ae.Ata imo tepo yai damodamoda isiuri emboyai berarida ami ainda yai gundo esitera.*

2Yesu embo ipatai ambari gao esisina.(Matthew 9:1-8; Luke 5:17-26)

1 Yesu deguta indewae itae esiriamboda egenembedo Kapenium nasidamaunsisina. Edo embo awa mandoda isiriainda bino yai berarida arapu esisina.2 Ango edo embomai jiwaebé gundodoregetero yai ato ae esisina, mangurobe awa daedo. Edo Yesu mi God da geawamanede piedo esisina. 3 Edo emboipa ao pasido (4) ami embo ipatai ambariawa bundedo Yesu da yai kundo guputera.4 Embomai doregesitera, awatedo, emboawa kundo ainda yai piari tao ae esitera.Ango esiri gido awamane mando tadavisido sitoro kapedo yai Yesu isira aindatoto esitera. Ango edo embo kakateda awadotero wowosisina. 5 Edo Yesu awamanedagebé ari awa goteite ami embo ipataiambaride sisina, “Mai nato, jimbo itokotembedo doteno itae esira.”

6 Aodarida atopapasigari nenei, aindaanumbari ami akuta kotembesitera,7 “Embo eiwa nongo arimi ge engo siri?God da dao tedojijireira. God, imo akutaawa emboda jimbo kotembedo dowari itaearide!”

8 Yesu boraebé mina burisina, awa-mane nongo kotembeteri awa. Awatedo,Yesu mi awamanede sisina, “Nongaintedo

imomane kotembari ango evi? 9 Emboipatai ambari einde, ‘Jimbo ito kotembedodoteno itae esira!’ tari awa gadaerita, ko‘Erido topi ito kundo ainto e!’ tari ri?10 Nane itomane yai ano arapa ari gawa.Na awa Embo da Mai.* Nato awara taributu einda isira. Emboda jimbo kotem-bedo dowano itae aina.” Ango site Yesumi embo ipatai ambaride sisina, 11 “Naneimonde tena. Eri! Topi ito kundo mandoitoda mambuyo!” 12 Edo awamane berarijijimbetero embo awa boraebé erido aindatopi jiri eriri kundo maunsisina. Awamaneberari bé korebakore esitera. Edo Goddasiga eite sitera, “Nakare wasiri engo awagisi gae!”†

Yesu Levi dao sisina.(Matthew 9:9-13; Luke 5:27-32)

13 Yesu tenda egenembedo Galili ubutubengida maunsisina. Edo embomai jiwaegumbero atopatari tuturo esisina. 14 Angoedo imo ainto eite tax kumbari embo go-sisina. Levi, Alphaeus da mai awa, aindaburo oroda anumbedo isiri Yesu mi aindesisina, “Na ambo ambo e!” Levi erido awaambo ambo esisina.

15 Ainda amboda Levi mi Yesu ae aindaambodani de kundo ainda mandodagupusina. Bondo ain tesiri tax kumbariembobo ae embo bebegae de Yesu daedoambo ambo esitera. Awamane beraridoregedo anumbedo bondo injitera.16 Aodarida atopapasigari ae Parasi mane‡demi Yesu gositera awa, imo tax kumbariembobo ae embo bebegae de rorae indeira.Awa gido ainda ambodanide sitera, “Emboowa jimbo bebegae embobode rorae indaritao ae.”

17 Yesu mi awamaneda ge ingido minasisina, “Embo karu itaemi siwo piari embojipapa ae edo era, ata embo karude ami

* 1:45 Yesu da gao arida bino awa arapu esiri embo jiwae ingido ainda yai kondade ari baintedo guputera. Aindabéembo jiwaemi Yesu doietero gido imo dodo yai damodamoda maunsisina. Atako yai ainda isiri daedo embo jiwaemiimo taputera. * 2:10 Embo da Mai. Yesu imo akuta dao eiwa jigamo edo esisina (Matthew 12:40; Mark 10:45; Luke12:8; John 3:14). Ainda mokabé awa Yesu awa God da Avigari Embo. God mi Yesu butuda piesiri gupusina, awatedo,God da awara tari Yesu da yai daedo isira. Yesu awa embo enembo, edo imo awa daedo God. Yesu dao eiwawa Daniel daove gaiari matu ainda awa budo jigamo edo esisina (Daniel 7:13-14). † 2:12 Aodarida atopapasigari awa Yesu miemboda jimbo kotembedo dosiri itae esira awa gebé ae esitera. Yesu mi ge ango tae esira, ata emboda jimbo kotembedodowari itae ari awa, emboda jisimi gari tao ae. Ata awamane kotembedo esitera, embo ipatai ambari ari kaviyegariawa okain. Aindabé awa, Yesu mi tesiri embo awa kaviyegesisina. Ango esiri Yesu da awara tari awamaneda yai arapaesisina. Awatedo, imo daedo emboda jimbo kotembedo dowari itae aride isinesina. ‡ 2:16 Parasi mane awa Judahembomainda gebé ari jisi bajina Israel doda itora. Awamanemi God da Aodari gisi Moses da yai pipisisina awa daveedo gido ambo ambo edo esitera. Ata, awamane aribari neneinde ge okain neneinde daedo ainda tamonda pisidoembomainde atopasido esitera.

Page 60: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

MARK 2:18 57 MARK 3:5

akuta. Na awa embo wasiri dambu darari§dao tain gumbae ata embo bebegae daotano awamaneda beyae dodo God da yaiwareregorote.”

Embomi Yesu de veta arida tedogari pip-isitera.

(Matthew 9:14-17; Luke 5:33-39)18 Iji angode John Bapataito Ari Em-

boda ambodani ae Parasi maneda ambo-dani de veta ero embo neneimi Yesu da yaigundo tedogositera, “Ro awa embo JohnBapataito Ari Emboda ambodani ae Parasimaneda ambodani de benunu tain vetaedo era ango, ito ae edo eri?”

19 Yesu tedogari mina sisina. “Jimbaritutuda embo topomi ainda jimbari bondoinono indae dowarita? Na imondemaneeniya ge eiwa tano giwo! Jimbari tutudaedo itera ainde awamane veta ainyae.20 Ata iji gumbari awa jimbari tutu kundomamaina, ango ari iji angode awa mamatoeite veta ara.”

21 Yesu gosisina awa awamanedaatopatari matu ainde edo Yesu daatopatari teka ainde awa tegatega aritao ae. Awatedo, Yesu mi eniya ge neitekago sisina. “Embo da aimi gongo tekakundo ombari matu kerari awa gaiari taoae. Ango aina awa, gongo tekami ombarimatu awa dumbari keredo beyae aina.22 Embo da aimi waini* teka awa aindaainto matuda gerigari tao ae. Ango ainaawa, waini tekami ainda ainto matu awadumbari kerigaina. Ata waini teka awaainda ainto tekada gerigara.”†

Parasi manemi Yesu de sitera, “Ambodaniitomi Oena Apari Degutada ge okain awa de-tero erigeteira.”

(Matthew 12:1-8; Luke 6:1-5)23 Yesu ae ainda ambodani de Oena

Apari Deguta ainde wheat tutu begata

barida maunsitera. Edo ainda ambodan-imi wheat oen awa totokumbedo buritera.24 Awa gido Parasi manemi Yesu de sitera,“Ambodani itomi ge okain awa Oena ApariDegutade detero erigeteira.”‡

25 Yesu awamanede mina sisina, “Imo-mane David mi nongo esisini awa ajijigedogaeta, beji mina budo awa ae ainda em-bobo de ro esiteri? 26 Ami God da orodatorido bread matu God da jisida awa piesiriinjitera. Iji angode Abiathar awa pirisidagisijiari bajina§ isiri, ge okainda tari isiraawa, embo angogomi akuta indorote.”*

27 Yesu mi awamanede sisina, “OenaApari Deguta awa emboda dave awa emboari, ata embomi Oena Apari Deguta awaembo ae. 28 Awatedo, na, Embo da Mai awadaedo Oena Apari Deguta ainda Badari.”†

3Oena Apari Deguta ainde Yesu mi embo

ipa ambari gao esisina.(Matthew 12:9-14; Luke 6:6-11)

1 Edo Yesu tenda egenembedo maundoJudah embomainda benunu oroda to-torisina. Edo embo ipa ambari awaainda isinesina. 2 Embo nenei ainda iteraami imo jijimbesitera, Oena Apari Degutaainde embo awa ari kaviyegainita awagain. Ango ari gido imo bekumba ain.3 Yesu mi embo ipa ambari ainde sisina,“Visido arapada engo gumbu!”

4 Edo embomai ainde sisina, “OenaApari Deguta de awara ari buro ro orotetari isiri, dave aririta, beyae ari ri? Embodawasiri toregarita, dari betari ri?” Ataawamane ge tae esitera.

5 Yesu sinigambaride awamane jisini es-isina. Ata aindabé do okain ari awamanedayai isira awa gido awamane embo do ariburisina. Edo embo ipa ambari aindesisina, “Ito ipa ududuge!” Embo awa ipaududugesiri dave esisina, ainda ipa nei

§ 2:17 embo wasiri dambu darari. Aodarida atopapasigari ae Parasi mane demi ge engo tedo era, “Nakare akuta awa‘embo wasiri dambu darari’. Natokare yai jimbo itae!” Ata awamane daedo awa jimbo beyaede God da jisida. * 2:22waini awa un okainda dao. Iji matu edo gundo boroko embomai un angogo injido era. Yesu da ijide embomaimi dongo‘gurepi’ be tapedo ainda gama budo awamaneda un okain ango siya edo esitera. † 2:22 Eniya ge einda moka awaengo: Edo imo dubo kotembari ito awa butu jimboda isite, edo God da ge awa kundo, ito doda piari tao ae. Imo angoata awa God da ge ito doda nasi jiari tao ae. ‡ 2:24 Moses da ge okainda tari isira awa embomaimi awamanedanembuda wheat ipami kundo indara, ata petomi kapainyae (Deuteronomy 23:25). Ata Parasi maneda ge okain tetekaawa Oena Apari Degutade wheat buroda kumbari berari awa engiregesitera. § 2:26 pirisida gisijiari bajina awapirisi berarida badarari bajina. * 2:26 Yesu da geda moka einda awa iji matu ainde David bread injido aindaembobode piesiri injitera, imo ae embobo de awa jimbo beyae ae. Awatedo, Yesu da ambodani awa jimbo beyae ae.† 2:28 Badari awa Yesu da dao nei. Ainda moka awa ‘Embo Bajina’ o ‘Gisijiari Bajina’.

Page 61: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

MARK 3:6 58 MARK 3:34dave isira angó. 6 Angode Parasi mane bo-raebé idegedo maunsitera, Herod da burootatawo gido, awamanededa ge jirido Yesudaro betarate.

Embomai jiwaebé Yesu gain guputera.7 Ata Yesu ae ainda ambodani de dodo

egenembedo Galili ubutuda maunsitera.Edo embomai jiwaebé Galili yaida, Judeayaida, 8 Jerusalem nasida, Idumia yaida,un Jodani ainda abagada, Taia nasida,Saidoni nasida amimi ambo ambo edo gu-putera. “Yesu mi buro nandogo edo eira,”awa ingido ainda yai guputera. 9-10 Yesuembomai jiwae euri kaviyegedo esitera.Awatedo, nenei jiwae gundo embo awatujiain mitedo esitera. Edo Yesu mi ambo-danide sisina, “Un ma itomane namondesindewo wotare. Embomai jiwaebé na mit-era. Awatedo, na visido mada anumane.

11 Edo embomai asisi bebegaemi bun-dari awa, yai nonda imo gotera awa, dodadurudo aorogatedo tedo esitera, “Imo Godda Mai bé ra!” 12 Ata Yesu mi asisi be-begaede ge okain tedo esisina, “Dao natoemboda dombuda karigeove!”

Yesu mi embobo 12 awa avigesisina.(Matthew 10:1-4; Luke 6:12-16)

13 Edo imo pejida visido ami akuta emboimo jipapa eira awa dao tesiri ainda yaiguputera. 14 Ango edo ami embobo 12awa avigesisina. Awamane imonde daedoisiaro atopasido piari idegorote, God dage dave awa baiari piara, 15 edo awamaneainda goroba budo karu ari awa gao arokaviyegara, edo bineimane ondaro ide-gara: 16 Simon da dao awa Peter pipisisina;17 James ae nameji John de awa Zebedee damamai, awa dao “Dunana da Mamai” pip-isisina, aindabé, awamane sinigambarimiyavi jiwae edo esitera awatedo; 18 Andrewde Philip de Bartholomew de Matthewde Thomas de Alphaeus da mai James deThaddaeus de Simon (embo Kanan edogumbari) de; 19 edo Judas Iscariot amiamboda Yesu betarida piaina.

Aodarida atopapasigarimi “Beelzebul,Yesu da doda isira!” sitera.

(Matthew 12:22-32; Luke 11:14-23; 12:10)20 Awamane maundo mandoda totorit-

era. Edo embomai jiwae tenda gundodoregesitera. Awatedo, Yesu ae aindaambodani demi indari injido tao ae edooena apari tao ae. 21 Edo embo neneimi

tedo esitera, “Embo awa kotembari dadoe-gari!” Awatedo, ainda teotopo ge awa in-gido idegedo maunsitera, embo awa jiaropetarate.

22 Edo Aodarida atopapasigariJerusalem edo wotedo gundo tedo esitera,“Beelzebul,* Yesu da doda isira! Awatedo,bineimaneda gisijiarimi Yesu da yaigoroba pisido eira. Awatedo, bineimanegisijijieite ondeuri idegedo era.”

23 Yesu awamane dao tesiri ainda yaiguputera. Edo eniya ge sisina. “Satan miainda asisi bebegae nongo ondari idegari?Satan mi ango ari jipapa ainyae. 24 Edo nasibajina da (1)mi akuta avigedo kupo petarikupo petari mina dara ara, awa petari taoae. 25 Edo orobe da (1)mi akuta avigedokupo petari kupo petari mina dara ara,awa petari tao ae. 26 Awatedo, dá angoSatan da buro embobo akuta erido kupoavigari kupo avigari edo mina dara ara,Satan da gisijiari awa petari tao ae, ataitae aina. 27 Atako embo da aimi gorobaemboda mandoda tepo torido ainda roraebari tao ae, ata gisibé goroba embo awaasimi bundedo awa, ainda rorae beonoaina.” Yesu mi ge eiwa, kariwa imo akutaainda bureite sisina. 28 “Awara! Ge roboroko imondemane tena, eiwa giwo! Em-bomai aimi God da yai wareregedo aindajimbo bebegae karigara awa God mi em-boda jimbo kotembedo dowaina, bebegaero ara edo ge butari ro tara awa. 29 Ataembo aimi Asisi Kotopu de ge bebegaetaina awa, imo kotembedo mana dowaina,ata rirowa natopo itari baina.”

30 Awamanemi “Embo awa asisibeyaede!” tedo esitera, awatedo, Yesu mige ango sisina.

Ainkaimi God da jipapa edo era awa Yesuda nameji, ru edo ai.

(Matthew 12:46-50; Luke 8:19-21)31 Edo Yesu da nanonameji ae ai de

gundo arapada petedo imo dao sitera.32 Edo embomai jiwaebé anumbedo jinen-embesitera. Ami ainde sitera, “Giyo! Ito aiae nanonameji de arapada imo gain jipapaera.”

33 Ata Yesu mi awamanede mina sisina,“Ave awa ko nato ai ae nato nanonameji deri?”

34 Imo embomai anumbedo jinenembe-sitera awa, jisini esisina. Edo sisina, “Ei-wamane awa nato ai edo nato nanonameji!

* 3:22 Beelzebul awa Satan da dao nei.

Page 62: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

MARK 3:35 59 MARK 4:2835 Aimi God da jipapa edo eira awa natonameji, nato ru edo ai.”

4Yesu eniya ge butu gavida budo ami

atopaposisina.(Matthew 13:1-23; Luke 8:4-15)

1 Edo Yesu tenda atopatari tuturo es-isina, Galili ubutu demonda. Edo em-bomai jisi da imo jinenembesitera. Awajiwaebé etero gido imo ma doda wotedoanumbesisina. Edo ma awa unda isiriembomai berari un bengida pepositera.2 Ango edo imo eniya ge jiwaemi awamaneatopaposisina. Edo awamane atopapoteitetedo esisina, 3 “Ingiwo! Embo da (1) awarorae vero purara piain kundo maunsisina.4 Edo vero nenei begata beda pipisisinaawa nimi wotedo injitera. 5 Edo neneiganuma gajida pipisisina. Edo butu purutaae, awatedo, boraebé eroritera. 6 Ata ijivisido gaiesiri besinya tamonda rare mu-muya esitera. 7 Edo vero nenei kureredaduduritera edo kurere erido ami ipudaengesiri ginene esitera be ekae. 8 Edo veronenei butu daveda pipisisina. Awa daveerido be ekitera, nenei jiwaego (30), neneijiwae (60), nenei jiwaebé (100).”

9 Edo Yesu awamanede sisina, “Ingiwo!Imomane ge ro tena awa bé gain edogawa!”

10 Ata ainda amboda, Yesu imo akutabéisiri avekave ge ingitera, awamane aeainda embobo 12* de ainda yai guputera,eniya geda mokabé awa tari ingain. 11 EdoYesu mi awamanede sisina, “Imomane Godda gisijiarida gebé onjigari awa ano arapaari gawa. Ata nenei arapada, owamanederorae berari eniya gemi tana. 12 Awatedo,‘Nato buro gido ara, ata ainda mokabé

mana gara.Nato ge ingido ara, ata ainda

atopatari mana arapa ari gara.Ango ara awa jimbo bebegae dodo God da

yai wareregaroedo God mi awamaneda jimbo kotem-

bedo dowae esira.’ ”13 “Imomane eniya ge eiwa gae ewa?”

Yesu mi awamanede sisina, “Nongo edoawa imomane eniya ge berari eiwa ito-mane yai arapa aini? 14 Vero piari emboawa embo God da ge sira ara. 15 EmbomaiGod da ge ingido doda pisido era awa

ango vero begata beda pipisisina. Bo-raebé Satan gundo God da ge awa kundomaunteiuri awamane God da ge ruvegedoera. 16 Embomai nenei awa butu ganumagajida ango. Awamane God da ge ingido doyawade boraebé budo era. 17 Aindabé Godda ge awamaneda dobéda wotedo petae,awamane God da ge iji tupo gebé edoera. Awamane awa dá nya ango aindabesinya tuda tembae. Awatedo iji angodeGod da ge ambo ambo eiworo buriya nein-dekainde ko memesi neindekainde euriboraebé durudo era. 18 Embo nenei awabutu vero kurere tutuda duduritera ango.Awamane God da ge ingido era. 19 Ata buturoraeda kotembari jiwaemi awamanedado buriya edo eira. Edo butuda gaia-pami awamane udumbedo eira. Awa-mane tamopisida rorae awa jipapa edo era.Awatedo, awamane God da ge ruvegedoainda buro dave ae edo era. 20 Embomainenei awa ango vero butu daveda pipi-sisina awa, God da ge ingido awamanedadoda piedo era. Awatedo, awamane Godda be jiwaego (30), nenei jiwae (60), neneijiwaebé (100) ango ekegedo era.”

Yesu eniya ge keimoda tedo sisina.(Luke 8:16-18)

21 Yesu mi tedo esisina, “Embo da aimikeimo ijimbedo teo kuwoda piarita? Parodutuda piaini? Awa keimo piari petari yaiae. 22 Rorae ro onjigarida isira awa kundoarapada piaina. Edo rorae ro apuregariisira awa pirigaina. 23 Imomane ge tenaeiwa gain edo, awa gawa.”

24 Yesu mi daedo awamanede sisina,“Davebé edo ro berari awa ingiwo! ImoGod da ge kundo tegatega eta dá angoGod mi imo tega aina. Ango edo ito yaidasaka ingeta awa God mi ari bajina aina.25 Ata avekave rorae ro isira awa jiwaepiaina. Edo avekave rorae ro itae awa sakaro awamaneda yai isira awa dodo baina.”

Yesu eniya ge vero erarida tedo sisina.26 Yesu mi tedo sisina, “God da gisijiari

awa kariwa dá engo. Embo da (1) ami roraevero kundo maundo puwa doda purarapipisisina. 27 Edo dodo maundo isiri veroawa korukaru edo eroritera. Ata embo amiakuta vero awa nongo edo korukaru edoeroreri awa gae. 28 Butumi akuta euri veroawa erido be ekedo esitera. Gisi goru arapa

* 4:10 ainda embobo 12. Guriki ge einda awa ajigari 12 akuta. Awarata ainda moka awa Yesu da ambodani 12 kopiari aimbari embobo 12. Mark 3:14 edo Luke 6:13 daedo giwo. 4:12 Isaiah 6:9-10

Page 63: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

MARK 4:29 60 MARK 5:16edo awa uji edo eira, isite awa be arapa edoesitera. 29 Ango edo be awa isite bajido tariesitera. Edo indari iji tega biri gido awaboraebé kapedo esisina.”

Yesu eniya ge maine veroda tedo sisina.(Matthew 13:31-32, 34; Luke 13:18-19)

30 “God da gisijiari awa kariwa nongotani?” Yesu mi tedogosisina, “Awaeniya geda kariwa nongo bani? 31 Awakariwa engo, embo da (1) ami maine veroburisina. Awa saka mainbé butuda uraina.32 Ata erido bajido patu gataina. Edo niwasidemi gundo ainda dugada ma piara.”

33 Yesu embode dengoro baiari piedoesisina. Jiwaebé awa eniya geda ami tariawamaneda yai arapa ari gorote. 34 Imo getepo tae, ata berari eniyada tedo esisina.Ata imo akuta eite awa ainda ambodanideeniya geda mokabé awa berari teuri gidoesitera.

Yesu ge okain tesiri Galili ubutu binonodorisina.

(Matthew 8:23-27; Luke 8:22-25)35 Deguta dá ainda turode, Yesu mi

ainda ambodanide sisina, “Puwo! Kaendetemundo ubutu kupo ounda mamboré.”36 Ango edo embomai jiwaebé awa aindadodo Yesu mada anumbesiri, ambodanimikundo ubutu kupo neinda temain tuturoesitera, ma babaingae neneinde daedo.37 Edo ango ero boraebé bisi gupeiri edoun torupeka eiri ma utoro vivisisina, aikaekununumbari tao. 38 Yesu awa ma aodakopuru guto piedo jitao aveiri amboda-nimi imo audedo sitera, “Atopatari, imonakare betain era amo gotesi?”

39 Yesu erido petedo biside ge okainsisina, “Yavi do!” Edo ubutude sisina,“Damodamo e!” Bisi itae eiri ubutudamodamo esisina.

40 Edo Yesu mi ainda ambodanide sisina,“Nongo edo imomane adu evi? Itomanegebé ari nato yai itae ra?”

41 Awamane kore bajinabé edo mina taraesitera, “Embo eiwa averi? Giwo, bisi aeubutu de ainda ge ingido kera era!”

5Yesu da gorobami asisi bebegaeda goroba

daginegesisina.(Matthew 8:28-34; Luke 8:26-39)

1 Yesu ae ainda ambodani de Galili ubutukupo neinda guputera, yai Gadareni do

ainda. 2 Edo iji angode Yesu ma dodaedo idegeteiri, embo da (1) awa goiariyai dá ango edo idegedo gundo Yesu ta-pusina. Edo embo awa asisi beyae dodaitari. 3 Banga toda yai embomaimi awa-maneda bebetegari piedo era ainda isimaedo esisina awa, embo da aimi asi okainaurimi ari* ami bundedo jiari itari taoae. 4 Aindabé, iji jiwae asi aurimi ariami ainda ipatai bundedo jiaro itarate edoesitera. Ata asi okain jiuri kapedo esisina.Embo awa goroba jiwae, embo da aimi aodarari tao ae. 5 Ijide muyaende, emboawa goiari yaida gundo maundo eite pejidaaorogateite ganumami akuta tamo kapedoeinesina.

6 Edo embo ami Yesu aikamana gidotumundo gundo ainda doda baongo dadariesisina. 7-8 Ango edo Yesu mi asisibeyaede sisina, “Embo awa dodo idege!”Awatedo, aorogatedo sisina, “Yesu, GodIkane Itarida Mai, imo namonde ro ainjipapa esi? God da daoda tena, na dedositote.”

9 Edo Yesu tedogosisina, “Dao ito averi?”Edo embo ami mina sisina, “Dao nato

Jisi Da, aindabé nakare jiwaebé awatedo.”10 Edo embo ami Yesu benunu tedo dowaeedo esisina, “Yai neinda mamborekae!”

11 Yai ainda pumane jisi da undedo era,peji demonda. 12 Ango edo bineimanemiYesu de benunu tedo dowae esitera,“Nakare pie maundo pumaneda yaitororé.” 13 Edo Yesu mi asisi bebegae dodaitaride sisina, “Awara, mambú!” Angotesiri awamane idegedo maundo pudadoda totoritera. Edo pu jisijisi ajijigari2,000 awa peji dedewada tumundo matawawotedo un ubutuda injido bebetegesitera.

14 Embobo avekave pu sima ero jijirisinaawa adu maundo bino awa tetero gositera,nasi bajinada edo indari kumbari urarinasida ainda. Embomai idegedo maunsit-era, wasiri nongo nongo esiri awa gain.15 Edo awamane Yesu da yai gundo, embobineimane jisi dami bundari awa aindaanumbedo isiri gositera, ombarijiari ari,kotembari dave gumbarate eiri, gido aduesitera. 16 Edo awamanemi nongo edoYesu mi embo ainda bineimanemi bundariisinesina awa bineimane ondesiri idegedopumaneda yai maunsitera awa, embo

* 5:3 asi okain aurimi ari da moka English geda awa chain(s).

Page 64: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

MARK 5:17 61 MARK 6:3neneinde tetero gositera. 17 Awatedo, em-bobo yai ainda ami tuturo edo Yesu engegasitera, “Natokare yai dodo mambuyo!”

18 Ango etero Yesu tuturo edo ma dodatotoreiri embo bineimanemi bundari awagao esiri kaviyegesisina ami Yesu de tedodowae esisina, “Na do! Imonde mamane.”19 Awarata, Yesu embo awa dowae aindemambae, ata sisina, “Dodo egenembedonasida mambuyo, ito orobeda, edo teyogoré, ‘Badari da do ari bajina nato yaiedo na esiri kaviyegetena!’ ” 20 Awatedo,embo awa dodo maunsisina, Nasi BabainAjigari 10 ainda eite, Yesu mi imo gaoesiri kaviyegesira awa teuri embomi gidokorebé edo esitera.

Yesu da gorobami karu ae betari de awadaginegesisina.

(Matthew 9:18-26; Luke 8:40-56)21 Yesu tenda egenembedo ubutu kupo

neinda made tepusina. Embomai jisi daubutu demonda jinenembesitera. 22 Jairusawa Judah embomainda benunu oro simaari. Ami Yesu da yai gundo baongo dadari23 edo benunu sisina, “Nato gagara du-beri 12 ango awa karu beyaebé edo be-tari aikae esira. Gumbu! Ipa tamondapiato kaviyegedo itare.” 24 Awatedo, Yesuaedade mauntero embomai jiwaebé awa-mane doiedo daedo maunsitera.

25 Ango edo eutu da (1) awa karu ororobureite duberi 12 doturisina. 26 Edo ijijiwae siwo gao ari emboda yai aro kaviye-gain ganu kundo maundo esisina. Atakaru kaviyegae ainda ganu itae esisina.Ainda karu bajina esisina. 27 Ango edoeutu ami Yesu da gumbari ge ingido em-bomi Yesu doiedo mauntero ainda gundamaundo Yesu da ombari ribori tujijisina.28 Eutumi kotembesisina, “Tepo da (1)na embo ainda ombari ribori tujido awakaviyegana.” 29 Tujijieira angode, Yesuda gorobami eutu awa esiri ororo jinge-siri kaviyegesisina. Edo tamo mina daveburisina.

30 Yesu boraebé gosisina, ainda gorobaawa idegeteira. Edo wareregedo embo-mainde sisina, “Ombari nato aimi tujiri?”

31 Yesu da ambodanimi sitera, “Embojiwaebé imo doiera gotesi? Ro awa emboimo, ‘Aimi tujiri’ tesi?”

32 Edo Yesu eutu aimi ainda ombari ri-bori tujiri awa gain kakowa esisina. 33 Eutukaviyegesisinami adu eite do periperi eiteYesu da yai gundo baongo dadari edo

sisina, “Na awa ororo bureite duberi 12dotena, edo gundo ito ombari ribori tu-jido kaviyegetena. Awa ge bémi tena.”34 Edo Yesu mi eutu ainde sisina, “Gagaranato, bégade mambuyo! God mi itogebé ari nato yai pieteta ami imo esirikaviyegeteta.”

35 Yesu ge eiwa siri Jairus da mandodaedo embo nenei guputera. Edo sitera, “Itogagara itae esira. Atopatari dowato mandoitoda gumbure.”

36 Yesu ge tera awa ingido Jairus desisina, “Itadaita eote! Na tumonda ewasi!”

37 Ango edo embomai nenei tesiridotero edo Peter de James ae nameji Johnde kundo maunsisina. 38 Awamane gundoJairus da mandoda, Yesu yavi bajinabéeite ji tero gosisina. 39 Edo Yesu mandodatorido embomainde sisina, “Yavi eiteeinda ji tewa aindabé rori? Gagara sakaeiwa betae, ata jitao aveira.” 40 Ango tesirigido awa embomai mandoda ami Yesutedojijiritera.

Ata Yesu awamanede sisina, “Imomaneeve iwo!” Ango edo imo gagarada aimamode ambodani tamonde (3) de awa budogagara betari isira do ainda totorisina.41 Edo Yesu gagara saka awa ipada jijieiteJudah embomainda gemi sisina, “Talithacumi!” (ainda moka awa “Gagara sakaeri!”). 42 Boraebé gagara saka awa eridoainto esisina. Ainda aimamomi gido, “Ai-iya! Wasiri eiwa tena!” ango mina taraesitera. 43 Yesu awamanede sisina, “Emboneinde teove, gagara eteno kaviyegesiraeiwa!” Edo amboda sisina, “Gagara eiwaindari piewo indare.”

6Nasaret embomai Yesu ajiregesitera.(Matthew 13:54-58)

1 Yesu yai awa dodo ainda ambodanidedaedo egenembedo ainda nasi topobéNasaret, ainda maunsitera. 2 Edo OenaApari Deguta gumbiri Yesu Judah embo-mainda benunu oroda torido embomaiatopatari tuturo esisina. Edo embo jiwaeainda ge ingido korebé esitera.

Awamanemi sitera, “Embo eiwa kotem-bari yai nonda budo atopatari engo pip-iteiri? Ainda dubogari de jirogari de eiwanonda biri? Ainda awara tari de gorobade ain piesiri? Buro babain emomo eiri?3 Eiwa oromando ari embo ra? Edo Mary damai, edo James da nameji, Joses, Judas, edo

Page 65: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

MARK 6:4 62 MARK 6:26Simon da? Ainda ruaimono einda isimaerita?” Ango tedo awa imo ajiregesitera.

4 Edo Yesu mi awamanede dubogarigemi sisina, “Peroveta awa nasi neneindatou edo era. Ata ainda nasi topobé aindeteotopo de orobe demi tou ae edo era.”5 Edo imo buro babain awa ari tao ae es-isina. Ata karu embomai indewae awa ipatamonda piedo gao esiri kaviyegesitera.6 Edo awamanemi imo gebé ae esitera, awaembo, Yesu kotembari jiwaebé esisina.

Yesu ainda embobo 12 piesiri idegesitera.(Matthew 10:5-15; Luke 9:1-6)

Ango edo Yesu nasi da da torido idegedoembo atopaposisina. 7 Edo ainda embobo12 dao tesiri guputera, tote (2) tote (2) pi-ari idegorote, edo awamaneda yai gorobaari piari asisi bebegae ondaro idegorote.

8 Edo Yesu mi sisina, “Itomane pepetadarorae nei ro bainyae, ata ketu akuta. Asibainyae, indari bainyae, gaiapa kapidabainyae! 9 Itomane tai woru piawa, atadademo ombari deposi bove! 10 Imomaneyai nonda idegawo, embo ainkaimi awa-maneda mandoda imomane baro gido,ainda isite buro ewo! 11 Edo embo ainkaimiimomane ategedo bae aro gido ko itomanege ingae aro gido, konipo tai itomanedaawa denden edo dodo mambuwo. Angoewa ainda kariwa awa God mi awamanedayai rirowa piaina. Awara! Edo ge ro borokoimondemane tena, eiwa giwo! Kataridegutade Sodom ae Gomora de niyaomiausina ango, nasi awa daginegedo awaina.”

12 Ango edo ambodani Yesu dodo ide-gesitera. God da ge atopapoteite em-bode tedo esitera, “Itomane jimbo bebe-gae dodo God da yai wareregewo!” 13 Edoawamane bineimane ondoro idegedo esit-era. Edo karu embomai jiwaebé awa, ni‘olive’ beda gamami awamaneda yai pisidodatoro kaviyegedo esitera.

Daotari Herod mi John Bapataito Ari Em-boda dubo kapisina.

(Matthew 14:1-12; Luke 9:7-9)14 Embo jiwaebémi Yesu da buro babain

edo eira awa gido mina tara eiworo DaotariHerod* mi ge awa ingido esisina. Edo amisisina, “John Bapataito Ari Embo betariawa tenda erira, awatedo, buro babain owaedo eira.”

15 Neneimi tedo esitera, “Owa perovetaElijah.”†

Edo neneimi tedo esitera, “Owa Per-oveta, o peroveta nenei mamatu dá ango.”

16 Ata Herod mi ge awa ingido tedoesisina, “John Bapataito Ari Embo naneteteno dubo kapitara, ami tenda erira.”

17-20 Iji gisi Herod mi ainda nameji Philipda aro, Herodias, ipuda jipusina. Edo Johnmi Herod de sisina, “God da ge okain tariisira awa, ‘Imo namejida aro jimainyae.’ ”

Edo Herodias John mi ge engo tesiriingisina. Awatedo, sinigambari bajinabéedo John dari betarate kotembesisina. AtaHerod mi John da wasiri awa dambu darariedo nei ro itae gido embo awa tou edoesisina. Awatedo, Herod mi embo awamatawa dave itarate dedegedo bundarioroda piesiri isiuri Herodias mi John daribetari tao ae. Edo Herod mi John da geingido dubodavede ingeite buro jiwaebéedo esisina.

21 Ango edo Herod mi deguta da (1)deainda engari degutada bondo siya esisina.Edo babadegari, gisijijiegari, yai Galili dadaotari embobo awa jipusina. Edo degutaainde awa Herodias da deguta dave, Johndari betarate kotembesisina. 22 Edo embobondoda anumbesitera ami Herodias dagagara ya ureiri gido awamane ae Herod dedubodavebé esitera.

Edo Daotari Herod mi gagara aindesisina, “Imo kando ro jipapa esi? Tato gidopiana.” 23 Edo embo ami gagara ya ureiraainde daedo sisina, “God da daoda tena.Imo rorae ro bé jipapa esi awa tato gidopiana. Nato gaiapa kupo jipapa ata, awapiana.”

24 Edo gagara awa idegedo maundo aidesisina, “Na Daotari Herod mi rorae ro ji-papa edo tano piain tesira awa, ge nongotani?”

Ai mi sisina awa, “ ‘John Bapataito AriEmboda kopuru jipapa ena,’ teyo!”

25 Edo boraebé gagara awa maundo dao-tarida yai ge mina sisina, “John BapataitoAri Emboda kopuru jipapa ena. Borokobé,teoda pie bane!”

26 Edo John dari betari awa jipapa ae,awatedo, daotari awa dubovevera bajin-abé esisina. Awarata, ainda engari bon-doda embobo anumbesitera ainda jisidaedo God da daoda tarigari sisina, awatedo,

* 6:14 Daotari Herod da daobé awa Herod Antipas. Imo awa Herod Bajina da mai. † 6:15 Elijah da ge jirari IKings 17 maundo II Kings 2 ainda doda giwo!

Page 66: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

MARK 6:27 63 MARK 6:50ari bé aina. 27 Edo boraebé daotarimi itoroembo piesiri maunsisina, ainda bundarioroda, John da dubo kapedo ainda yaikundo gumain. Edo itoro embo John dadubo kapisina. 28 Ainda kopuru teodapiedo kundo gundo Herodias da gagaradepipisisina. Edo gagarami kundo aindaaida yai maunsisina. 29 Ango edo John daambodanimi embo ainda betari ge ingidoDaotari Herod da yai guputera. Edo sit-era, “Nakare John da tamo piato kundomaundo goiain gumbera.” Edo John datamo piesiri kundo maundo awamanedabetari piedo era, banga to ainda pipisitera.

Yesu mi embobo 5,000 unjisina.(Matthew 14:13-21; Luke 9:10-17; John 6:1-

14)30 Edo Yesu da piari aimbari embobo,

ami tote (2) tote (2) piesiri idegesiteraawa tenda overegedo ainda yai guputera.Edo ro berari atopapositera edo ro es-itera awa, tetero gosisina. 31 Edo awa-manede sisina, “Embomai jiwaebé kaenatoyai gundo maundo ero kaena rorae in-dae ena. Awatedo, puwo! Kaende yaidamodamoda mamano oena apave.”

32 Ango tesiri awamane ma sindeterowotesiri awamane akuta yai damodamodamaunsitera. 33 Ata awamane maunteroembomai jiwaebé kariwa gositera. Edoembomai nasi babain neneinda awa om-boda gisi taimi maundo papoda itero Yesuae embobo de maundo denembesitera.34 Yesu ma dodo wotedo papoda petedoembo jisi da gosisina. Aindabé awa-mane awa bé wo sipumane‡ ango sima ariembo itae, awamane gido do ari bajinabéburisina. Awatedo, imo God da ge jiwaeawamanede atopatari tuturo esisina.

35 Iji maundo wowoteiri Yesu da ambo-dani gundo ainde sitera, “Yai eiwa abubé.Rorae budo indari begata itae. Iji itae esira.36 Embomai ta pieyo maundo yai demondanasi babaingae itera, ainda rorae oriedoindoré.”

37 Ata Yesu mi sisina, “Inemane indaripiewavi indoré.”

Edo ambodanimi mina sitera, “Edononda budo? Embomai eiwa jiwaebé.

Nanekare ganu jiwaemi awa bread oriedoembo jisi da eiwa undarita?”

38 Ata Yesu mi ambodanide tenda sisina,“Awara, bread itomane yai ro inge isiri?Mambuwo gave!”

Edo ambodani maundo rorae tamundooveregedo Yesu de sitera, “Nakare breadipa da (5) edo un wo tote (2) tambera.”

39 Edo Yesu mi ambodanide sisina,“Awara, tewo, embomai kiyan teka eror-eira angoda anunumboré.” 40 Edo amboda-nimi tetero anunumbesitera. Gisi tedo gisitedo nenei 50, nenei 100 ango anunumbe-sitera. 41 Ango etero Yesu mi bread ipada (5) ae un wo tote (2) de awa kundojisi ikane utuda edo God dasiga esisina.Edo bread engegedo, wo eririgedo ambo-danide piesiri kundo maundo embomaianunumbesitera ainde kandokando esit-era. 42 Embomai berari anunumbesiteraawa rorae injido inonobé esitera. 43 Edobread ae wo de injido itoto doturiteraawa ambodanimi sirigedo kanjia berari 12sirero visido beda esisina. 44 Edo emboboajijigari 5,000 ango indari awa injitera.§

Yesu un tamonda ainto esisina.(Matthew 14:22-33; John 6:15-21)

45 Rorae injido ainda amboda, Yesu miainda ambodanide boraebé sisina, “Imo-mane gisi made Besaida nasida tembuwo!Na embomai eiwa ategano mamboroteena.” 46 Yesu embomai ategesiri maunteroimo pejida visido yai damodamoda isiteGod de daedo ge sisina.

47 Muyae gupeiri ambodani ubututoropuda mada itero edo Yesu akuta pejidaisira. 48 Ango edo sipo muyaende Yesujisi tuda edo ambodani ubutu toropudagosisina. Aindabé bisimi ma pepedadoreira awa, awamane ma dawarida burookain ero gosisina. Edo Yesu wotedoun tamonda ainto edo awamane kenamaunsisina. Ata imo maundo daginegainarago esisina. 49 Ambodanimi imo untamonda ainto edo awamane kena gupeirigido etemi kotembedo aorogatedo aduesitera. 50 Awamane imo gido adu beyaebéesitera.

Ata Yesu mi borae sisina, “Adu eove!Goroba buwo! Na etemi ae! Na awara!”

‡ 6:34 wo sipu awa wo embomi iji matuda edo gundo boroko sima edo era. Embomai wo sipuda tu gongo edoera edo pisi injido era, awatedo, embo jiwae wo sipu jipapa edo era. Aindabé wo sipuda goroba awa bajinabé ae,edo awamaneda gitopo wo isima edo era awa, wo sima ari embo dave awa ainda sipumane iji berari sima davebé eitededegedo eira. § 6:44 Eutu de mamai babaingae de awa ajijigae doturitera. Awamane berari daedo indari injitera.

Page 67: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

MARK 6:51 64 MARK 7:18-1951 Yesu ge ango tedo ma doda viviteiribisi itae esisina. Edo ambodanimi wasiriawa gido kore beyaebé esitera. 52 Aindabé,awamaneda do okain ari isira, Yesu mi em-bomai jisi bajinabé undesira awa kotem-bae, edo awamanemi Yesu da goroba tegarori awa gari tao ae.

Yesu mi yai Genesaret ainda karu embo-mai gao esiri kaviyegesitera.

(Matthew 14:34-36)53 Edo awamane temundo kupo neinda

Genesaret ainda ma kaingesitera. 54 Edoainda amboda Yesu ae ambodani de madodo idegetero embomai ainda ami bo-raebé Yesu kariwa gositera. 55 Awatedotumundo yai demonda embomai beraribino pietero gositera. Edo awamanemiYesu da yai karu egeregari besida kundoguputera. 56 Edo Yesu yai nonda toridoidegedo euri, nasi babainda, nasi babain-gaeda edo buroda, awamaneda karu em-bomai kundo gundo arapada pipiteiworokaru embomaimi awa gido ari kaviyegainbenunu tedo esitera, “Badari, na do ewasi!Na tamo ito ko ombari ribori jibigi akutatujido kaviyeganita?” Edo avekavemi awatujido esitera awa, berari kaviyegari burit-era.

7Rorae emboda doda idegedo eira ami euri

embo dono edo eira, God da jisida.(Matthew 15:1-20)

1 Parasi mane ae Aodarida atopapasi-gari neneinde Jerusalem edo gundo Yesujinenembesitera. 2 Awamane gositera awa,Yesu da ambodani ipa teiae rorae indera.Awatedo, Parasi manemi akuta kotembe-sitera awa, “Yesu da ambodani ipa donodeGod da jisida indari indera.” 3 (Judahembomai berari edo Parasi mane daedo,awamanemi atopatari awamaneda ewowogawowoda yai buritera awa, indari indaegisida ipa teiari begata isira ango teiedoara. 4 Neinda awa indari rorae mina piedokundo gundo ara awa tamo teiedogogoedo awa taiedo injido ara. Edo awamanedage okain nenei jiwaebé awa jido amboambo edo era. Ainda kariwa awa engo, aiaakou de outeo de anumba anumbedo roraeindari de teiedo era.) Embomai awa angokotembeteite Yesu da yai guputera.

5 Awa embo, Parasi mane ae Aodaridaatopapasigari demi Yesu de tedogositera,

“Ro awa embo ambodani ito atopatari kae-nato ewowo gawowoda awa ambo amboainyae eite indari ipa teiae inderi?”

6 Yesu mi awamanede mina sisina.“Imomane awa aodari pisido ambo amboae embobo. O ge bé, iji matu per-oveta Isaiah mi itomane iwata kawata gidokarigedo ge ango gagurisina:‘God mi sira awa, “Embomai eiwa tepo

gemi na tou ari tera,ata awamaneda do nato yai awa aika-

manabé.7 Awamane ge okain nenei emboda piari

awa atopasido era,awatedo, awamaneda tumondebain

ari nato yai awa pitawa.” ’8 Imomane dá ango, God da ge okain berarisisina awa demonda dodo, sigi de akoude rorae nenei jiwae awa teieite itomaneewowoda atopatari awa ambo ambo edoewa.”

9 Edo Yesu mi tekago sisina, “Imomanekotembetewa awa imomane gari, awatedo,God da ge okain sisina awa kera ainyaeajiregedo, itomane ewowoda atopatariawa jiain ewa. 10 Moses mi sisina awa, ‘Itoaimamo tou edo eyo,’ edo ‘Embo aimi gebeyae ainda aimamode tari gido betaridapiara.’11 Atako inemanemi itomane awara aripisido ewa edo embo da (1)mi aindaaimamode engo taina, ‘Na kando imonde-mane piain kotembetena, ata rorae awaGod da avigari. 12 Awatedo, imondemanepiari tao ae. Doiyobé tena.’ 13 Edo begataengo ami inemane atopatari ewowoda amiGod da ge siredo ewa. Ango eite inemaneGod da yai rorae piae dumbae edo ewa,rorae nenei jiwaebé ango.”

14 Ango edo Yesu embomai berari daotesiri gumbero awamanede sisina, “Eniyage eiwa imondemane tana. Imomaneberari ge nato ingiwo edo kotembewo!15 Rorae ro arapada ami emboda dodatorari mana dono aina God da jisida; Atarorae emboda doda ami idegedo euri embodono edo eira. 16 Ingiwo! Imomane ge rotena awa bé gain edo gawa!”

17 Edo Yesu embomai dodo mandodamaunsisina. Edo imo mando doda isiriainda ambodani gundo sitera, “Nakareeniya ge teteta ainda ge moka tato gaingumbera.” 18-19 Yesu mi awamanede sisina,

7:10 Exodus 20:12; Deuteronomy 5:16 7:10 Exodus 21:17

Page 68: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

MARK 7:20 65 MARK 8:5“Imomane daedo ge eiwa gari tao ae? Imo-mane eniya ge tetena awa gain darewa?Emboda dobé ainda indari mambae, ataobogeda toruri ami indari berarida roraebeyae pieuri idegedo eira. Awatedo, obo-gemi indari berari sirigedo dave edo eiraGod da jisida.”

20 Edo ami sisina, “Rorae ro embodadobéda idegedo eira ami euri embo donoedo eira, God da jisida. 21 Aindabé ro-rae embomainda dobé idegedo era awa,kotembari bebegae, ipuda ari, viro ari, daribetari, 22 rorae beono ari, embo neindarorae jipapa ari, embo neneinde memesipiari, embo gisijiae dumbae ari, jitabaitaari, embo neinde jisi okain ari, gemiembo dari, dariga ari, edo dutari tepotapo.23 Awatedo, rorae bebegae berari eiwa em-boda doda idegedo euri embo dono edoeira.”

Yai nei eutu ainda gebé ari Yesu da yaikarigesisina.

(Matthew 15:21-28)24 Ango edo Yesu yai awa dodo erido

yai neinda, nasi Taia edo nasi Saidonikena maunsisina. Edo mandoda maundototorisina, embomi imo ainda isira awagiworekae. Ata onjigedo itari tao ae.25-26 Edo eutu da (1)mi Yesu da gum-bari bino ingido ainda yai maunsisina.Eutu awa Judah eutu ae, ata Siria-Poenisiaeutu. Ami Yesu da yai gundo taida durudobenunu tedo dowae esisina, “Binei natogagarada doda isira awa ondae etesita?”

27 Ata Yesu ainde sisina, “Edo na maiun-jida bread sino mamainda yai augana, awadave ae. Awatedo, doyo, maiunji gisibéawa unano inono ore.”*

28 Edo eutumi mina sisina, “Ge béBadari, ata maiunjida itoto dowari boriridutuda sino mamaimi tepo injido era.Awatedo, na gebé ena, imo daedo na kon-dade ata.”

29 Edo Yesu mi ainde sisina, “Aindabéito gebé ari nato yai pisido ge mina daveteteta. Mambuyo gate! Binei ito gagaradadoda awa idegedo mambira.”

30 Eutu awa mandoda maundo torido,binei matu idegedo mambiri ainda gagarabesida durudo oena apeite isiri gosisina.

Yesu embo dauwa ge tari tao ae gao es-isina.

31 Yesu tekago overegedo nasi Taia edoSaidoni awa dodo Nasi Babain Ajigari 10 dayai temundo gupusina, Galili ubutu kena.32 Ango edo embo neneimi awamanedaotawo dauwa ge tari tao ae awa Yesu dayai kundo guputera. Edo awamanemi Yesude ipa tamonda piari kaviyegarate benunusitera.

33 Yesu embo jisi da itera awa dodoembo dauwa ge tari tao ae awa akutakundo demonda maunsisina. Ango edoainda ipa toro dengoroda piedo edo ipatoro nei beporo edo embo ainda iwawatujijisina. 34 Yesu jisi utuda edo God da yaibenunu site keen bajina esisina. Edo emboainde sisina, “Ephphatha” (ainda mokaawa “Pirige”). 35 Yesu ge ango siri, buri-gibé embo ainda dengoro engiregari awapirigesiri edo iwawa udegesiri ge dambudarari sisina, nei ro itae.

36 Ango edo Yesu mi ge okain sisina,“Buro bajina eiwa embo neneinde onjigateove!” Embo ami ge ango tedo esisina, ataainda ge jindedo onjiga teoro yai beraridaarapu edo esisina. 37 Edo embo usitera amiwasiri awa gido bé kore bajinabé esitera.Edo sitera, “Imo buro berari awa dave edoesira. Embo dengoro dundari awa euri geingido era. Embo ge itae awa euri ge tedoera.”

8Yesu mi embomai 4,000 unjisina.(Matthew 15:32-39)

1 Edo iji ainde embomai jiwaebé dorege-sitera awa indari itae esisina. Yesu aindaambodani dao tesiri gumbero awamanedesisina, 2 “Embomai jiwae namonde daedoeite deguta tamonde (3) eutara, edo awa-mane indari itae esira. Awatedo, nato doari awa awamaneda yai. 3 Nane awamanepiano nasi ikade ikadeda mambara, ataembomai nenei aikeda begata borerebéedo gupara. Awatedo, maunteite beji jisiviari durara.”

4 Ango tesiri ainda ambodanimi minasitera, “Yai eiwa abu toropubé. Edo kae-nane embomai eiwa indari inono tamundopiaro indari tao ae.”

5 Yesu mi tedogosisina, “Itomane yaibread nandogo isiri?”

Ambodani mina sitera, “Natokare yaibread 7 itera.”

* 7:27 Aindabé, Yesu mi Judah embomainda kotembari, “Embo yai neinda, awamaneda kariwa awa sino ango,”bureite imo ge ango sisina. Edo eutu gosisina, Yesu sisina awa, eutu awa sino mai ango, edo Judah embomai awamaiunji ango.

Page 69: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

MARK 8:6 66 MARK 8:276 Edo Yesu mi embomai doregesitera

awa tesiri anunumbesitera. Ango eteroYesu mi bread 7 awa kundo God dayai ategari pipisisina. Edo bread en-gegegedo ambodanide piesiri kundo em-bomai anunumbetera ainde kandokandoesitera. 7 Edo daedo awamaneda yai unwo babaingae indewae itero gido Yesude pietero God da yai ategari pipisisina.Ainda amboda ambodanide piedo sisina,“Wo eiwa dá etewa ango kandokando ewoindoré.” 8-9 Edo embomai rorae awa injidoinono esitera, awamane berari 4,000. Edobread ae wo de injido itoto doturitera awaambodanimi sirigedo kanjia babain berari7 sirero visido beda esisina. Ango edoYesu embomai piesiri awamaneda nasidamaunsitera. 10 Edo Yesu boraebé ae aindaambodani de mada visido Galili ubututemundo yai Dalamatua da guputera.

Parasi manemi kariwa teka gain benunusitera.

(Matthew 16:1-4)11 Edo Parasi mane idegedo gundo Yesu

da awara tari yai nonda edo gumbiri awabavedogain kotembesitera. Ango edo awa-manemi Yesu de ge okain sitera, God dakariwa teka piari gain. 12 Yesu embomaiawa udugedo gido do memesi bajinabébudo sisina, “Nongaintedo embomai ijieinda itera ami kariwa teka ano gain teri?Awara, ge ro imondemane tena, eiwa giwo!Kariwa teka embomai iji einda iterada yaimana piana!”

Yesu Parasi mane ae Herod deda atopataribebegae gidogogo orote sisina.

(Matthew 16:5-12)13 Edo Yesu ae ainda ambodani de embo-

mai awa dodo tekago ubutu kupo neindatemain tedo mada sisiritera. 14 Edo ijiainde ambodani bread bae ruvegesitera.Ata awamane tepeite ma doda bread da (1)isiri taputera. 15 Edo Yesu mi awamanedededegari ge okain sisina, “Parasi mane aeHerod deda bread badari siwo awa gido-gogo ewo!”

16 Yesu mi ge ango tesiri ambodanimituturo edo akuta ge mina tara edo ingitera,“Kaena bread itae, awa embo, Yesu miParasi mane ae Herod deda ge bread badarisiwoda sira.”

17 Yesu matu awamaneda ge ro teriawa gosisina. Awatedo, embo ami am-bodanide sisina, “Ro awa embo imomanebread itae mina tara akuta evi? Imomanegaegae ewa? Itomane do okain matawaisira? 18 Imomane jisi de dengoro de isiraamo nongo edo gaegae evi, edo ingidokotembae evi? 19 Imomane kotembetevi ijinonde na bread ipa da (5) engegegatana?Embobo 5,000 ainda awa itoto sirigedokanjia nandogo sirewo beda eutari?”

Ambodanimi sitera, “Ajigari berari 12.”20 Edo Yesu mi tedogosisina, “Daedo iji

ainde na embomai 4,000 awa embo bread7 engegetena awa, kanjia babain nandogoitoto sirigedo sirewo beda esiri?”

Ambodanimi mina sitera, “Ajigari be-rari 7.”

21 Edo Yesu mi sisina, “Ro embo imo-mane gain darevi?”*

Yesu Besaida nasida embo jisiguba ari gaoesiri kaviyegesisina.

22 Edo Yesu ae ainda ambodani de Be-saida nasida guputera edo embo jisigubaari awa embo neneimi ainda yai kundoguputera. Edo Yesu mi embo awa tujiarikaviyegarate tedo dowae esitera. 23 Angoedo Yesu mi embo jisiguba ari ipadajido kundo nasi dodo idegedo maunsisina.Yesu embo ainda jisida kosiwa edo ipaainda yai piedo sisina, “Imo rorae rogotesi?”

24 Embo ami pangedo Yesu de minasisina, “Na embomai gotena. Awamanedakariwa awa ni petari ango ata awamaneainto era.”

25 Yesu tenda embo ainda jisida ipapiedo tesiri pangisina. Ango edo embojisiguba ari awa jisi pirigesiri yai berariarapa gosisina. 26 Ango edo embo awakaviyegesiri gido Yesu mi sisina, “Ito man-doda mambuyo! Edo nasi doda mambote,edo imo eteno kaviyegeteta awa embonasida tato giwóre!”

Peter mi Yesu awa God da Avigari Embokarigesisina.

(Matthew 16:13-20; Luke 9:18-20)27 Yesu ae ainda ambodani de idegedo

maundo nasi da da totoritera yai SeseriaPilipai ainda doda. Edo begata toropudaambodanide tedogosisina, “Teu gane! Em-bomi na awa embo ave tedo eri?”

* 8:21 Iji angode Yesu ge ango sisina, ainda ge moka awa “Iji borokobé emi na embo averi awa gidogogo awate.”

Page 70: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

MARK 8:28 67 MARK 9:928 Ambodanimi mina sitera, “Embo-

maimi tedo era, imo awa John BapataitoAri Embo tenda ereta, neneimi tedo eraawa imo Elijah tekago utuda edo gumbeta,edo neneimi tedo era awa imo perovetamamatu ainda da (1), ami tenda ereta.”

29 “Edo imomane nongo kotembedoevi?” Yesu mi ambodanide tedogosisina,“Na averi?”

Edo Peter mi ainde mina sisina, “Imoawa Keriso.”

30 Ango edo imo awamanede ge okainsisina, “Na Keriso ami gumena awa tawoembo nenei giwóre!”

Yesu ainda betari ae erari de awa karige-sisina.

(Matthew 16:21-23; Luke 9:21-22)31 Edo Yesu ainda ambodani atopatari

tuturo eite sisina, “Na awa Embo daMai, ata orobeda kopuru mamai de pirisibabain† de Aodarida atopapasigari demiajiregara, edo memesi bajinabé bana. Edodaro betana, ata deguta tamonde (3) aindetekago erana.” 32 Yesu ge arapada bededoambodanide sisina. Edo Peter mi emboawa kundo demonda eiunte ge okain aindesisina, “Nongain ge ango tesi?”

33 Ata Yesu wareregedo ainda ambodanigoteite awa Peter isimbedo sisina, “Evemambu! Ge awa Satan mi siri teta. Kotem-bari awa God da yai edo gumbaera giyo, atabutu emboda kotembari!”

Yesu mi sisina, “Ito orega budo na amboambo eyo!”

(Matthew 16:24-28; Luke 9:23-27)34 Ango edo Yesu embomai doregesitera

awa ae ainda ambodani de dao tesiri, aindayai gumbero sisina, “Imo aimi nato am-boda purain edo gido imo akuta ruvegata,edo ito orega‡ awa budo na ambo amboeyo! 35 Imo wasiri ikaito awa gisi piainata gido awa dadoegata, ata imo wasiri itona embo edo God da bino dave awa embodadoegata gido awa, imo wasiri natopoitari bata. 36 Embo butuda gunaguguyeberari bari ainda arate eite ainda wasirinatopo itari niyaoda piaina ango awa dave

ae! 37 Embo butuda gunaguguye berari amiGod da yai wasiri natopo itari awa minapiya edo bari tao ae. 38 Embo aimi daonato ae ge nato de tari awa mengaina gido,iji boroko embomai God ajiregedo wasiribebegae edo era einde, na, Embo da Maiemi, iji angode nato Mamo da taogaridaparara de anela kokotopumi daedo doiarogundo, embo awa gido mengana.”

91 Ango edo awamanede sisina, “Awara!

Ge ro boroko imondemane tena, eiwagiwo! Embo nenei einda itera awabetainyae isiaro jirari God da gisijiarigorobade matu gumbira awa gara.”

Yesu da tamo wareregedo kariwa eve es-isina.

(Matthew 17:1-13; Luke 9:28-36)2 Deguta 6 itae esiri Yesu mi Peter ae

James de John de kundo peji ikane vivi-sisina, awamane akuta. Edo gosite iteroYesu da tamo wareregedo kariwa eve es-isina. 3 Edo ainda ombarijiari parara esiriyai berari datembesisina. Pararada tegaawa ainyabé ainya dá ango. Butu emboda aimi roviravi dá teiari tega dave angoari tao ae. 4 Iji dá ainde, Elijah ae Moses*de idegedo Yesu de ge tero ambodani ta-monde (3) gositera.

5-6 Aindabé awamane boroboro edo Pe-ter ge nongo taini awa adumi darisina. EdoPeter mi Yesu de sisina, “Atopatari, daveawa nakare einda itera. Awatedo, bowatamonde (3) ae etera, imo da (1), Moses da(1) edo Elijah da (1).”

7 Edo gotero poraga gundo apuregedoawamane duga esiri ge yavi engo poragadaedo gupusina, “Eiwa nato dubobari Mai.Ainda ge ingiwo!”

8 Edo ge yavi itae esiri burigibé amboda-nimi ge aimi siri awa gain kakowa esitera.Ata ge tari embo itae, daedo Moses aeElijah de itae. Tepo Yesu akuta gositera.

9 Ango edo awamane pejida edowowosite Yesu mi sisina, “Nato tamowareregedo kariwa eve esiri gewa awaembo neinde teove dowo! Itomane

† 8:31 pirisi babain awa pirisi mane darigada doregarida dao. Awamane doda awa pirisida gisijiari bajina ae pirisidagisijiari bajina mamatu de pirisida orobeda embo babain neneinde. ‡ 8:34 orega awa inguta babain tote (2)oregedo jiari. Buriya embo awa orega ainda pioro duroro benomami ipatai deoro ingutada takimbeuri jioro eridopetedo isite iji tote (2) ta tamonde (3) itae euri awamane bebetegedo esitera. Ata ge orega einda awa kariwa ge. Aindamoka awa memesi neindekainde awa Yesu da kera ari embomaimi kundo maundo ara, iji angode awamane Yesu dajipapa akuta ambo ambo edo era. * 9:4 Moses da ge jirari Exodus 2-40, Numbers edo Deuteronomy doda tambuwo.

Page 71: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

MARK 9:10 68 MARK 9:32doda isiari na Embo da Mai awa betedoerano ainda amboda karigawo embomigoré!” 10 Ambodani ge sisina awawa emboneneinde onjiga tae. Ata awamane akutage mina tara edo ingitera, “Betedo eraritesira, ainda mokabé awa rori?”

11 Edo awamane Yesu de tedogositera,“Ro awa embo Aodarida atopapasigari miElijah gisi God da Avigari Embo awa gu-maina tedo eri?”

12 Edo ami awamanede mina sisina, “Ao-darida atopapasigari gebé tedo era. Eli-jah gisibé nato gumbari awa, ami gundoembomainda do berari sirigedo dave aina.Ata God da ove gaiari matu isira awa gote-vita? Embomaimi memesi jiwae edo tedo-jirari ge, na Embo da Mai einde, tepotapopiara. 13 Ata nane imondemane tena,embo dá kariwa Elijah ango gupusina. Edoembomaimi awamaneda jipapa ari bebe-gae ainda yai eutara, God da ove matugaiedo tari isira ango.”

Yesu mai asisi beyaede gao esiri kaviyege-sisina.

(Matthew 17:14-21; Luke 9:37-43)14 Edo iji ainde Yesu ae ambodani ta-

monde (3) de gundo ambodani nenei ta-putera. Edo embomai jisi bajinabé am-bodani nenei jinenembedo itero Aodaridaatopapasigarimi ambodani neneinde gebaieite be duduno ero Yesu gundo go-sisina. 15 Edo embomai berarimi Yesu gidokore bajinabé edo borae tumundo gundoimo ategesite “Oro! Oro!” sitera.

16 Edo Yesu mi Aodarida atopapasi-garide tedogosisina, “Imomane nongo edoambodani natode ge baieite itevi?”

17 Edo embomai doregesitera aindadoda embo da (1)mi erido Yesu de minasisina, “Atopatari, na mai nato asisimiiwawa bundari ge tari tao ae, awa emboito yai kundo gumena. 18 Edo iji nenei awaasisimi engiregedo dedo augeuri butudadurudo porokutu eite tamo boroboro euriji vegedo eira. Awatedo, ito ambodanidayai kundo gumena, asisi beyae ondaroidegarate. Ata awamane ari tao ae.”

19 Yesu mi embo ainde mina sisina,“Embo boroko itewa awa gebé ari itae! Naimondemane iji ribori itainyae. Na imon-demane buro engo awa tenda ainyaera—Giwo! Awara, mai awa nato yai kundogumbú!”

20 Ango edo awamane mai awa kundoYesu da yai guputera. Edo iji ainde asisimi

Yesu gido boraebé mai awa jipesiri bu-tuda durudo doverodovero eite porokutuesisina.

21 Awatedo, Yesu mi mainda mamodetedogosisina, “Iji ro mai ito asisi beyaemidari tuturo esisini?”

Ainda mamo mina sisina, “Mai saka ba-bodeiri asisimi dari tuturo esisina. 22 Edoiji jiwae asisi beyaemi mai eiwa niyaodaedo unda ango augaina, dari betarate edoeira. Awatedo, imo ari taorita, nakare doedo ato kaviyegarate benunu tera.”

23 Yesu embo ainde mina sisina, “Edoimo God gebé ata awa, God mi buro berariimo ro kotembeteta awa aina.”

24 Edo boraebé mainda mamomi jijiudeaorogasisina, “Badari, na gebé ena. Natogebé ari saka awa eyo bajina are!”

25 Iji angode, embomai jiwae Yesu dayai tumundo guputera. Yesu imo doiaingumbero gido boraebé asisi beyaede geokain sisina, “Dauwa ge itaeda asisi, naneimonde tena, mai awa dodo idege! Tekagotorote!”

26 Edo asisimi aorogatedo mai awabeyaebé jipedo butuda augesiri duriridodo idegesisina. Aindabé mainda tamoawa dá betari ango esiri embomai jiwaege ango sitera, “Aiya, mai awa betesira.”27 Ata Yesu atembedo mai awa ipada jiritou edo erorisina.

28 Ango edo Yesu mandoda maundotoriri ainda ambodanimi ainde onjigaridatedogositera, “Ro awa embo nakare asisibeyae ondetero idegae esiri?”

29 Ango tetero awamanede mina sisina,“Asisi beyae engo awa mana tepo tawoidegaina, ata benunu site indari dodo vetaeiawo God mi imomane kondade aina.”

Yesu ainda betari ae erari de awa tekagokarigesisina.

(Matthew 17:22-23; Luke 9:43-45)30-31 Yesu ae ainda ambodani de yai

ainda awa dodo yai Galili torido maunsit-era. Aindabé, imo ainda ambodani akutaatopatain, Yesu yai ainda isira awa emboda aimi gari awa jipapa ae esisina. Angoedo Yesu mi awamane atopaposite sisina,“Na, Embo da Mai awa, gitopo embodaipada piari daro betana. Ata ainda am-boda na betedo, deguta tamonde (3) aindetekago erana.” 32 Ata awamaneda yaiatopatari awa arapa ae, edo awamane Yesude ge tedogari awa adu esitera.

Page 72: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

MARK 9:33 69 MARK 9:50Ge baiove ta embo nei awa embo buro ewo!(Matthew 18:1-9; Luke 9:46-50; 17:1-2)

33 Edo Yesu ae ainda ambodani deKapenium nasida gundo mandoda totorit-era. Edo ainda ambodanide tedogosisina,“Imomane begata toropuda akuta ge bai-etewa aindabé rori?” 34 Ata awamane gemina tae damodamo esitera, aindabé, awa-mane akuta begata toropuda ge baitera,“Embo aimi kaenato toropu einda kaenaberari daginegaini?”

35 Edo Yesu anumbedo ainda embobo 12tesiri gumbero sisina, “Edo imo badaridadero bain jipapa eta gido awa, imo akutapiato wotari embo berarida buro embo ata.Edo buro ango ata ami derobé God da jisidabata.”

36 Ango edo Yesu mi mai da (1) kundogundo ambodanida toropuda pipisisina.Ainda amboda mai awa osinembedo awa-manede sisina, 37 “Embo aimi mai engoategeteite bureira na embo awa, na bu-reira. Edo embo aimi na ategesite bureiraawa, na akuta bae, ata God na piesiri gu-putena awa bureira.”

38 Edo John mi Yesu de mina sisina,“Atopatari, nakare embo nei gotara. Awakaena ambo ambo ae, ata dao itodabineimane ondeiri idegatara. Aindabéembo awa kaenamonde iae, nanekaremiembo awa engiregatara buro ango awaeurekae siutara.”

39 Ata Yesu mi sisina, “Embo awa engire-geove! Aindabé, embo aimi buro babainnato daoda aina, ami boraebé nato yaidage beyae mana taina. 40 Edo embo aimiimondemane gitopo ae awa itomane topo.41 Edo daedo ge ro boroko imondemanetena eiwa giwo! Embo aimi un akou da (1)imondemane piaina, aindabé imomane na,Keriso, ambo ambo edo ewa, God mi taudave embo ainde piaina.

42 “Edo dave da (1) awa embo aindaduboda ganuma bajina kaingedo ewadaaugaro injido betaina, gaegae edo emboami ari mai sakada gebé ari nato yai awadowaina. 43 Awatedo, ito ipami roraero budo imo jimbo beyae ata ango gidoawa, kautugedo ipa da (1) akuta doyo.Awa beyae ae imo inono ipa da (1)dewasiri natopo itari kumbata, gaegae edoari beyae ipa tote (2)mi ata awa, yai beyaeniyao matawa itari aveira ainda torata.44 Yai awa

‘Ango embomainda tamopisi depeka edoeira,

ainda yaeni betae matawa isima eira.Edo dá ango, embomai ainda mauntera

awa,memesi bajinabé matawa budo era,

niyao matawa aveite isira ainda.’45 Edo ito taimi ainto edo maundo jimbobeyae ata ango gido, tai awa kautugeyo.Awa beyae ae imo ango ata edo tai ka-paride wasiri natopo itari kumbata, gae-gae edo tai tote (2)mi darido maundojimbo beyae ata awa, God mi imo kundoyai beyae niyao matawa itari aveira aindaaugaina. 46 Yai awa‘Ango embomainda tamopisi depeka edo

eira,ainda yaeni betae matawa isima eira.

Edo dá ango, embomai ainda maunteraawa,

memesi bajinabé matawa budo era,niyao matawa aveite isira ainda.’47 Edo ito jisimi rorae ro gido imo jimbobeyae ata ango gido, jisi awa gurugedo jisida (1) doyo. Awa beyae ae imo inono jisida (1)de wasiri natopo itari yaida torata,gaegae edo jisi tote (2)mi gido jimbo beyaeata awa, God mi imo kundo yai beyae niyaomatawa aveira ainda augaina. 48 Yai awa‘Ango embomainda tamopisi depeka edo

eira,ainda yaeni betae matawa isima eira.

Edo dá ango, embomai ainda maunteraawa,

memesi bajinabé matawa budo era,niyao matawa aveite isira ainda.’

49 “Aindabé, katari iji ainde God mi emboberarida wasiri awa kataina, dá niyaomirorae beyae dungedo rorae dave dungaedowaina ango. Edo embo aimi ainda doGod da yai wareregaina awa, God mi emboainda jimbo beyae kotembedo dowari itaeaina, edo ainda gebé ari kondade aribadaina, awa dá katomi pisida depeka ariengiregedo indarida mina bari dave piedoeira ango. 50 Atako, iji angode katodagavi mina bari awa sisigesira, ami indaridamina bari dave piari tao ae, edo aindagavi mina bari tenda gumbari tao ae. Awaimomane dá ango God da gisijiarida embobajina ain ge baieite ima ewa. Imomaneawa dá kato ango ewo! Edo dariga awadodo bégada isite buro ewo!”

9:44 Isaiah 66:24

Page 73: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

MARK 10:1 70 MARK 10:2210

Yesu mi iu de aro de jimundo dodoevekara arida ge atopaposisina.

(Matthew 5:31-32; 19:1-10; Luke 16:18)1 Edo Yesu yai awa dodo erido un Jodani

kupo neinda temundo wotedo yai Judeakena maunsisina. Ango esiri embo jisijisitenda gundo jinenembesitera. Edo imo dáedo eira ango ami awamane tenda atopa-posisina.

2 Edo Parasi mane gundo Yesu bavedo-gain, tedogari pipisitera, “Nakare te goré!Awa awarita, embo aro jimundo ambodadodo evekara ari?”

3 Edo Yesu tedogari mina sisina, “Mosesmi ge okain ro imondemane gagurisini?”

4 Awamanemi sitera, “Moses migagurisina awa, embo aro dowain edogido, ‘Jimbari itae ena,’ ango ove gaiedoeutu awa piari mambarate sisina.”

5 Yesu awamanede mina sisina, “Aind-abé itomane do okain edo imomane Godda jipapa ambo ambo ari tao ae, Mosesge eiwa gagurisina. 6 Ata tuturoda Godmi utu ae butu de esisina ainda awa,‘embo de eutu de esisina.’ 7 ‘Aindabé awa,embo ainda aimamo dodo arode dada aina.8 Ango era ami, awamane tote (2) awagundo tamo da (1) ara.’ Ango edo awamanetote (2) evekara itari tao ae, ata tamo da(1). 9 Awatedo, embo ae eutu de God mipiesiri dada etera awa, embo enembomimana piaro evekara ara.”

10 Daedo, Yesu maundo mandoda toridoisiri ge awa ambodanimi tenda tedogosit-era. 11 Edo awamanede sisina, “Embo aimi‘Jimbari itae ena,’ ove ango gaiedo aindaaro dowari mambari, eutu nei jimaina,awa jimbo ipuda ari ainda aro matudayai. 12 Edo eutu ainda iu dodo embonei jimaina, awa jimbo ipuda ari ainda iumatuda yai.”

Yesu mi mamai ao esisina.(Matthew 19:13-15; Luke 18:15-17)

13 Edo embo neneimi mamai Yesu da yaikundo guputera, God da ao ari awa emboipa tamonda piarate. Atako, ambodanimiawamanede ge okain sitera, “Imomanedodo mamai kundo mambú!” 14 Ata, iji an-gode Yesu mi wasiri awa gido bé dubodave

ae edo ambodanide sisina, “Ango teove!Mamai dowo! Nato yai gumboré! Aind-abé, embo God tumonda edo era dá ma-mai engogo awa, God da gisijiarida itera.15 Awara! Edo ge ro boroko imondemanetena, eiwa giwo! Embo da aimi God migisijiarate jipapa eira awa, ainda gumbariategedo kumaina, dá mamai ango. Edoango aina awa, God mi embo awa gisijiaina.16 Edo Yesu mi mamai ipada jiuri gumboroosinembedo ipa tamonda piedo, God da aoari awawane embo benunu tedo esisina.

Embo gunaguguye jiwaedemi Yesu detedogari pipisisina.

(Matthew 19:16-22; Luke 18:18-23)17 Edo Yesu ae ambodani de yai ainda

edo idegedo begatada ainto edo mauntero,embo da (1) tumundo gundo Yesu da dodabaongo dadari edo kondade arate tedogo-sisina, “Atopatari, imo awa embo dave. Tegane! Na buro ro edo wasiri natopo itarikumani?”

18 Awatedo, Yesu mi embo ainde sisina,“Ro awa embo na dave tesi? Imo na daveteta aindabé awa gotesi? Embo enemboawa dave da (1) itae, ata God akuta. 19 ImoGod da ge okain berari sisina awa gari.Ainda tari awa, ‘Ipuda eote, dato beteure,beono eote, ge pitawa teote, embo neindarorae gae jigamo eote, ito aimamo tou edoeyo.’ ”

20 Edo embo ami Yesu de mina sisina,“Atopatari, na tuturoda mai tekade Godda ge okain sisina berari teteta awa amboambo eite gundo boroko matawa eiteitena.”

21 Ango tesiri Yesu embo awa jisini eitedubobari gemi sisina, “Imo buro nei da(1) bé awa ata. Imo maundo ito roraeberari pieyo embo neimi oriaro ito ganuawa embomai rorae isisigaede piate, edogaiapabé utuda bata. Edo gumbuyo! Oregaawa kundo na ambo ambo ate.”*

22 Yesu mi ge ango tesiri gosisina, ata,embo awa gunaguguye jiwae edo aindagaiapa mana dowaina ango kotembesisina.Awatedo, embo awa dombubé wa borudadarago esiri mamato eite taigedo maun-sisina.

10:4 Deuteronomy 24:1-4 10:6 Genesis 1:27; 5:2 10:8 Genesis 2:24 10:19 Exodus 20:12-16; Deuteronomy5:16-20 * 10:21 Yesu ge engo tae, kaena edo gido maundo kaenato rorae berari piaro embo neimi oriaro kaenatoganu awa embomai rorae isisigaede piaro God mi wasiri natopo itari piari bara. Ata, kaenato jimbo bebegae dodo Yesuda yai wareregaro God mi wasiri natopo itari piari bara. Embo eiwa ainda tumonda ari ainda ganuda pipisisina, ataYesu da yai piae.

Page 74: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

MARK 10:23 71 MARK 10:43Yesu mi rorae berari butuda edo God da

gisijiarida ge atopaposisina.(Matthew 19:23-30; Luke 18:24-30)

23 Ango esiri Yesu ambodani jisimiudugedo gido awamanede sisina, “Embo-mai gaiapade awa God da gisijiarida torariawa okain bé tambara!”

24 Edo ambodanimi ge awa siri gido korebajina esitera. Atako Yesu awamanedetenda sisina, “Maiunji, embomaimi awa-maneda gaiapa tumonda eite torari okainbé God da gisijiarida tamundo era! 25 Embogaiapademi God da gisijiarida torari awaokain dá wo bajina kamelo mi ninou tosakada ango mana toraina.”

26 Edo awamane kore bajinabé eite minatara esitera, “Embo bé aimi God da tonem-bari baini?”

27 Ata Yesu awamane jisini eite sisina,“Gebé, embo enembomi awamanedawasiri topo tonembari tao ae; ata God buroberari ari tao. Awatedo, God mi awamanetonemaina.”

28 Ango edo Peter mi Yesu de ge tuturoedo sisina, “Giyo! Nakare rorae beraridodo guputera, imo ambo ambo edo era.”

29 Edo Yesu mi mina tedo sisina, “Awara!Edo ge ro boroko imondemane tena, eiwagiwo! Embo da aimi ainda mando dodo,nanonameji, ruaimono, aimamo, aro aemaiunji de ritako butu dodo na awa emboedo God da bino dave awa embo mambiraawa, 30 rorae bé jiwaebé boroko iji eindebaina. Awatedo, God mi kando bé jiwaebé(100) ango oromando, nanonameji, ruai-mono, aimono, maiunji edo butu, embodayai piari baina. Edo daedo embo aimi naambo ambo edo eira awa, embo neneimimemesi neindekainde ainda yaida piara.Edo iji amboda gumaina ainde, embo awawasiri natopo itari baina. 31 Ata gisijiarijiwae boroko iji einde itera awa dero bétuda amboda wotedo bara. Edo buro embojiwae boroko iji einde itera awa dero béikaneda amboda visido bara.”

Yesu mi ainda betedo erarida ge tendakarigesisina.

(Matthew 20:17-19; Luke 18:31-34)32 Edo iji ainde Yesu ae ainda ambo-

dani de begatada Jerusalem kena vitainmaunsitera. Edo Yesu awa begata kop-uru eiri awamane gido kore bajina esitera.Ango edo awamanemi Yesu ambo amboeite adu esitera. Edo Yesu ainda embobo

12 awa tekago demonda doregedo ami tu-turo edo buro ro ainda yai idegaini awaawamanede tesiri gositera. 33 “Ingiwo!Kaena Jerusalem kena vivitera. Edo na,Embo da Mai awa, pirisi babain ae Ao-darida atopapasigari deda yai piari ma-mana. Awamanemi na kundo katara. EdoJudah embobo aeda yai piaro mamananato betari awa embo. 34 Edo awamanemina awa tedojirido, asi bebedemi vededo,na kosiwa edo daro betana. Ata degutatamonde (3) ainde awa, na awa tekagoerana.”

James ae John demi Yesu da yai dero ategaesitera.

(Matthew 20:20-28)35 Ango edo James ae John de,

Zebedee da mamai, Yesu da yai guputera.“Atopatari,” awamanemi sitera, “Nakarero jipapa era awa inemi ae etesita?”

36 “Itomane jipapa awa rori?” Yesu miawamanede sisina.

37 Awamanemi mina sitera, “Iji nondeimo ito anumba ainda taogaride gisijijieitegido awa, nakare jipapa era awa, embo neiito ipabeda edo embo nei ito ipa andadaanumain.”†

38 Ata Yesu mi awamanede sisina, “Imo-mane ro atega evi awa gae. Imomaneinono memesida akou nane inana angoawa indavi? Edo imomane inono betaridabapataito nane bana ango awa bavita?”

39 “Nakare inono ango ara,” awamanemina sitera.

Awatedo, Yesu mi awamanede sisina,“Imomane gebé, memesida akou naneinana angó awa indawa, edo imomanebetarida bapataito nane bana angó awabawa. 40 Ata na awara ari embo katam-barida itae, aimi anumaini nato ipabedaedo nato ipa andada. Eiwa ta, God mi matukatambedo siya esisina; awatedo, God mitari ainkaimi namonde daedo anumbedogisijiara.”

41 Edo iji angode ambodani ajigari 10mi James ae John deda ge awa ingidodubodave ae bé esitera. 42 Ata Yesu miambodani berari dao tesiri gumbero awa-manede sisina, “Imomane gotewa awa,gisijijiegari butuda einda ami ge okainawamaneda embomainde tedo era, edoawamaneda awara tarimi embomai gisi-jido era. 43 Awarata, itomane badari tega

† 10:37 Awamaneda taogari daedo arapa ain kotembesitera, awatedo, awamanemi ango sitera.

Page 75: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

MARK 10:44 72 MARK 11:10arapa ainyae. Ata embo aimi God dagisijiarida embo bajina ain eira gido embonei kondade aina. 44 Edo embo aimibadararida dero bain jipapa eira gido awa,embo berarida buro embo aina. 45 Aindabéna, Embo da Mai awa, embo bajina anoembo neneimi na tou orote gumbae, atanane embo kondade edo nato wasiri da-doegedo ami emboda jimbo bebegaedamina piano embo jiwae udegari budo Godda gisijiarida tororote.”‡

Bartimaeus jisiguba ari awa Yesu mi esiridave esisina.

(Matthew 20:29-34; Luke 18:35-43)46 Ango edo Yesu ae ainda ambodani

de Jeriko nasida guputera. Ainda ambodaawamane ae embo jiwaebé de daedo nasiawa dodo idegedo maunsitera. Edo embojisiguba ari dao Bartimaeus, awa Timaeusda mai, ami begata demonda anumbedoisite embode ganu benunu tedo esisina.47 Edo Bartimaeus mi Yesu Nasaret Emboawa gupeira ainda bino ingisina. Edo tu-turo edo aorogatedo sisina, “Yesu, Davidda Mai, na do ewasi!”§

48 Iji angode embo jiwaebé ge okainembo ainde tedo esitera, “Imo ge do!”

Ata embo ami aorogatedo dowae es-isina. “David da Mai, na do ewasi!”

49 Ango edo Yesu petedo dapisina, edoge okain sisina, “Embo owa dao teú natoyai gumbare!”

Awamanemi embo jisiguba ari ainde sit-era, “Yesu imo dao sira. Eri! Adu eote!Erido gumbuyo!” 50 Edo ge ango teteroembo ainda dademo ombari kokumbedoaugeteite tou edo erido Yesu da yai gu-pusina.

51 Awatedo Yesu mi sisina, “Naneimonde ro anate jipapa esi?”

Ango tesiri embo jisiguba ari ami sisina,“Atopatari Bajina, nato jisi ato dave ari yaigain tena.”

52 Ango edo Yesu mi Bartimaeusde sisina, “Mambuyo! God mi itogebé ari nato yai pieteta ami imo esirikaviyegeteta.” Edo boraebé embo aindajisi pirigesiri rorae berari arapa gosisina.

Ango edo Yesu begatada ambo amboesisina.

11Yesu taogaride Jerusalem totorisina.(Matthew 21:1-11; Luke 19:28-40; John

12:12-19)1 Edo iji ainde Yesu ae ainda ambo-

dani de Jerusalem torain aikae gundo nasiBethphage ae Bethany deda demonda es-itera, Ni Olive de Peji ainda. Edo aindaambodani tote (2) gisi nasi mamain eraainda piesiri maunsitera. 2 Edo awa-manede sisina, “Nasi kupo neinda maundototoreite ainda wo donki mai buri edokanjigari tambawa, embo da aimi aindatamonda gisi anumbae. Awa udegedokundo einda gumbuwo! 3 Edo embo daaimi imondemane, ‘Nongo ain wo mai awaudegetevi?’ tari gido tewo! ‘Badari mijipapa eira.’ Ango tawo boraebé piari budoegenembedo gumbave.”

4 Ango tesiri aedade yai awa dodomaundo nasida torido wo donki maimando be demonda kanjigari arapada isirigositera. Edo udegesitera. 5 Edo embonenei mando demonda petari isite am-bodani tote (2) gido sitera, “Nongaintedodonki mai amo udegetevi?”

6 Edo Yesu da ambodanimi embo petariainde ge mina sitera, “Badari mi jipapaeira.” Edo dotero ambodani tote (2)donki mai awa kundo egenembedo maun-sitera. 7 Ango edo awamane donki maiawa Yesu da yai kundo guputera. Edoawamaneda dademo ombari wo tamondabesi jirero Yesu visido anumbesisina. 8 Edoembo jiwaebémi awamaneda tou ari arapaain jipapa esitera. Awatedo, awamanedadademo ombari begatada besi jijiritera,edo embo nenei ni igi papatude kapedobegatada giro esitera. 9 Ango edo avekavegisi esitera ainde nenei Yesu da ambodaorovigesitera ainde mi aorogatedo sitera,“Oro! Oro! ‘God da ao ari embo einda yai

itare!Embo eiwa BADARI da daoda gu-

peira!’10 God da ao ari mamo kaenato David da

gisijiarida yai itare!‡ 10:45 Awatedo, Yesu da jipapa awa ainda iwata angó kaenane ambo ambo orote. § 10:47 Iji angode embojisiguba arimi dao bajina ‘David da Mai’ jigamo esisina, awa God da Avigari Embo awa David da orobeda edo gumainatari. Judah embomainda gain eite itari awa God da Avigari Embo ami gundo embo gao ari kaviyegara edo awamanegisijiaina matu Daotari David mi awamaneda apipiye gisijijisina ango (Psalm 89:3-7; Isaiah 29:18-19; 35:5-6; Jeremiah23:5-6; Ezekiel 34:23-24). 11:9 Psalm 118:26

Page 76: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

MARK 11:11 73 MARK 11:30Awa Badari da daoda gupeira!

Oro! Oro! God utu ikanebéda isira awadasiga era!”

11 Edo Yesu Jerusalem torido matawamaundo Judah embomainda oro kotopubajinada totorisina. Edo rorae berarijisimi udugedo goteiri iji itae eiri turodamodamo esisina. Ango esiri gido imoae ainda embobo 12 de Jerusalem dodoidegedo Bethany nasida maunsitera.

Yesu ni dunga awa begá esisina.(Matthew 21:18-19)

12 Ango edo awamane Bethany nasidaaveunte sipode idegedo maunteite Yesubeji mina burisina. 13 Edo embo ami jisipiedo da aikeda ni dunga igi botu eiri gido,“Be isirita?” tedogain maunsisina. Atadungada yoa ae, awatedo, ainda be da jiitae rata igi akuta. 14 Ango esiri gido minaYesu mi begá ge sisina, “Ine mana be tendaato embomi indara!” Ge ango siri aindaambodani ingitera.

Yesu Judah embomainda oro kotopu ba-jina sirigesisina.

(Matthew 21:12-17; Luke 19:45-48)15 Ango edo awamane Jerusalem gundo,

Yesu Judah embomainda oro kotopu ba-jinada totorisina. Edo embomaimi wom-ane origarori ero gido tuturo edo awa-mane onjisina. Embo yai neneinda ganosirigari tenemba ro awa jiuri doveregedogano yoyowa edo esitera. Edo daedoni ribo ango oriari emboboda anumbajiuri doveregedo esitera. 16 Aindabé,embomaimi roviravi nenei kundo gundomaundo Judah embomainda oro kotopubajina demonda eorekae, Yesu mi awa-mane engiregesisina. 17 Ango edo Yesu miembomainde atopatari gemi sisina, “Matuperoveta Isaiah mi God da geda gagurisinaawa davebé edo gaeta? Awa engo,“ ‘Nato oro awa embomai butu berarida

benunu oro.’Ata inemanemi etewo ‘beono emboda on-jigari banga to’ ango esira.”

18 Edo embomai jiwaebé Yesu daatopatari dave awa gido korebé eiteambo ambo edo era, ge awa ingidopirisi babain ae Aodarida atopapasigaridemi adu esitera. Awamaneda badaridadero awa kumburekae, awatedo, begatajiwae kakowa esitera, Yesu daro betarate.19 Ainda edo turo jijiriri imo Jerusalemnasi dodo idegesisina.

Yesu ni dunga ainda kariwa budo atopa-posisina.

(Matthew 21:20-22)20 Edo aveunte sipode awamane

Jerusalem egenembeteite begata de-monda jisi piedo ni dungada igi awamumuya ari gositera, besinyada edomaundo gombuda. 21 Edo Peter jiro buroedo Yesu de sisina, “Atopatari, oure gi! Niinemi begá eteta awa mumuya esira.”

22 Ango tesiri Yesu awamanede sisina,“Itomane gebé ari God da yai piewo!23 Awara! Edo ge ro boroko imondemanetena, eiwa giwo! Edo embo dami peji eindetaina, ‘Imo gigitembedo ewada dagum-beyo!’ Peji awa gigitembedo ewada dagu-maina. Aindabé, embo ainda gebé ari Godda yai pipiteira edo itadaita itae awa, Godmi embo ainda benunu sira awa ari bé aina.24 Awatedo, nanemi imondemane tena, ijiangode imomane rorae ro jipapa edo be-nunuda tedogido ewa awa, God mi matupiesiri kumbewa, ango gebé ewo, edo amipiari bave. 25 Edo iji nonde imomane be-nunu tain eite gido nembu neimi imonde-mane beyae ro etera gido awa kotembedodowo! Ango awo Mamo kaenato utuda amiitomane bebegae kotembedo dowari itaeare. 26 Ata, imomane nembu neinda be-begae imondemane etera awa kotembedodowae awa gido Mamo kaenato utuda amiitomane bebegae mana kotembedo dowariitae aina.”

Yesu da awara tari aimi piesiri awakakowa esitera.

(Matthew 21:23-27; Luke 20:1-8)27 Ango edo awamane tekago Jerusalem

guputera. Edo Yesu Judah embomaindaoro kotopu bajinada torido pepeta eiripirisi babain de Aodarida atopapasigari deorobeda kopuru mamai demi gundo Yesuda yai esitera. 28 Edo awamanemi Yesude sitera, “Awara tari ito nonda budo imoburo engogo esi? Edo embo aimi imondeawara tari piesiri buro engogo esi?”

29 Ata Yesu mi awamanede mina sisina,“Na daedo imondemane tedogari da (1) pi-ano ainda mina tawo gido awa nato awaratari aimi piesiri buro engogo eni awa tanogawa. 30 Tewo gane! John bapataito edoesisina awa, ainda awara tari yai nondaedo gupusini? God mi awara tari piesiriedo esisinita ko embo enembomi pieteroedo esisini?”

11:17 Isaiah 56:7 11:17 Jeremiah 7:11

Page 77: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

MARK 11:31 74 MARK 12:1731 Edo awamane akuta ge mina tara es-

itera, “Kaenane, ‘God da yai edo gumbari,’tara awa, embo omi taina, ‘Ro awa emboimomane John gebé ae esitevi?’ 32 Ata kae-nane, ‘Embo enemboda yai edo gumbari,’ango tara awa adu era. Embomai jiwaebéJohn Bapataito Ari Embo awa perovetabajina dá ango tedo era, awatedo, owa-manemi kaenamonde sinigambari ara.”

33 Ango edo awamanemi Yesu de minasitera, “Nakare John da awara tari aimipiesiri bapataito edo esisini awa gae.”

Edo Yesu mi mina awamanede sisina,“Ango tewa, awatedo, nato awara tari aimipiesiri buro engogo eni awa imondemanetainyae!”

12Yesu eniya ge gurepi buro sima ari embo-

boda yai budo atopaposisina.(Matthew 21:33-45; Luke 20:9-19)

1 Ango edo Yesu mi awamanede eniyage tari tuturo esisina. “Embo da (1) amigurepi* buroda uredo puwa jido gurepigama bari yai banga tamonda duredo edosimagari beuri esisina. Edo sima ari em-bobo katambesisina, awamanemi gurepibe arida yoa gumbari gido mina ainda yaipiaro baintedo. Edo imo yai aikeda maun-sisina. 2 Edo gurepi tari ari yoa gumbiriainda buro embo piesiri gurepi sima ariemboboda yai maunsisina, embo aindagurepi tokedo piaro kundo gumbarate.3 Ata sima ari embobo erido gurepi tu-tuda buro embo awa kundo beyaebé dedopietero ipa tepobé overegesisina. 4 Angoetero imo gumbiri gurepi tutumi buroembo nei tenda piesiri gurepi sima ari em-boboda yai maunsisina. Edo awamanemiganumami kopuruda detero ororo gutesiriawa usibesi edo pietero mede egenembe-sisina. 5 Edo tenda buro embo nei piesirimambiri awa bé detero besisina; buroembo nenei jiwaebé awa daedo mamberousibesibé dedo, nenei awa detero bebete-gesitera.

6 “Ango matawa etero gido gurepi tutuami ambobé awa ainda mai ao da (1)bé,ami dubobudo eira, awa daedo piesirimaunsisina. Edo engo kotembesisina,‘Awamanemi nato mai awa tou ara.’

7 “Ata sima ari embobomi tedo sitera,‘Gurepi tutu betari butu mainda topo aina!Kaende mai dano betari butu kaenato topoare.’ 8 Ango tedo mai awa gumbiri kundodetero betesiri ainda tamo budo puwa de-monda augetero idegesisina.

9 “Awatedo, gurepi tutu ami buro roaini? Nane imondemane tano gawa.Embo ami gundo sima ari embobo awadedo usibesi edo gurepi buro kundo emboneneinde piaina. 10 Imomane God da gegaiari eiwa ajijigedo gido evita? Awa engo:‘Dasivi awa imomane oromando ari em-

bomi ajiregesitewa,God mi esiri dasivi davebé dave esira.

11 Eiwawa BADARI da wasiri,edo beyamanabé jisi kaenato be-

rarida.’ ”12 Edo Judah embomainda babadegarimi

engo kotembesitera, Yesu mi eniyageda kariwa awamaneda yai budo sira.Awatedo, awamane sinigambari bajinabéedo embo awa budo dain esitera. Ataembomai jiwaebé Yesu da ge dave awaingido imo ambo ambo edo era. Awa gidoadu edo Yesu dodo maunsitera.

Embomaimi Caesar da tax piedo esitera ainda tedogari Yesu de sitera.

(Matthew 21:15-22; Luke 20:20-26)13 Edo Parasi mane ae Herod da buro

otatawo de pietero Yesu da yai maunsitera,embo ainda ge sira awa simagain. 14 Edoiji angode awamane gundo Yesu de sit-era, “Atopatari, nakare gotera, imo gebéberari tedo eta. Imo embobo anumbaikane edo tuda itera awa kotembae. Edoembo neneinda kotembarimi imo gisijiaritao ae, ata imo God da begata dave gebémiatopasido eta. Awatedo, natokare taxganu Caesar† da yai pisido era awa davetabeyaeri? 15 Ito kotembari awa te goré!Nakare mina piarita ko piainyaeri?”

Edo Yesu embomai ami udumbeteraango goteite awamanede sisina, “Nongoain tedo imomane na bavedogain tevi?Ganu itomane kundo gumbú gane!” 16 Edoganu awa kundo gumbero gido sisina,“Dombubé de dao de eiwa andari?”

Awamanemi mina sitera, “Caesar da.”17 Edo Yesu mi ge mina awamanede

sisina, “Awatedo, rorae Caesar da topo* 12:1 gurepi awa dongo evekarada dao, edo ainda be awa pasiporo ango. Embomaimi be awa tapedo ainda gamabudo un okain dao ‘waini’ siya edo era. 12:11 Psalm 118:22-23 † 12:14 Caesar awa Rome da Gisijiari Bajinabéda dao nei.

Page 78: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

MARK 12:18 75 MARK 12:35gido, Caesar de piewo, rorae God da topogido, God de piewo!”

Edo Yesu mi awamaneda bavedogarige tetera awa dodo ge davemi tesira,awatedo, embomai ami Yesu da ge minadave sisina awa ingido korebé esitera.

Sadusi manemi betari de edo erari dedatedogari Yesu de pipisitera.

(Matthew 22:23-33; Luke 20:27-40)18 Ango edo Sadusi manemi‡ gebé

edo esitera awa, embo betedo tendaerari itae, ango tedo Yesu da yai gundoembo awa bavedogain tedogari pipisitera.19 “Atopatari, Moses mi iji matudeapiyemane natokarede sisina awa, emboaro jimundo maiunji piae eimangobetaina, edo ainda aro rori awa namejimijimundo mamai piari namejida orobeitarate sisina. 20 Edo iji da (1)de awananonameji berari ajigari 7 isiretera awa,nameji buwo aro jimundo mamai piaebesisina. 21 Ango esiri buwoda gaganiminameji buwoda aro rori awa jipusina,ata dá ango mamai piae besisina. Edotamonde (3) awa dá ango esisina. 22 Angoedo nanonameji berari ajigari 7, awamanearo da (1) awa jimundo mamai piaebebetegesitera. Ambobéda eutu awadaedo besisina. 23 Awara, eutu eiwa iuibono berari ajigari 7 jipusina. Awatedo,iji amboda embomai betarida erara awa,arobé anda aini?”

24 Yesu mi awamanede mina sisina,“Imomane God da ge gaiari edo God dagoroba tega gae. Awatedo, ge tae dumbaeewa. 25 Eutu awa ibonomai berari aindaaro ainyae, aindabé, betarida tekago erariiji ainde, embo de eutu de iu aro ari taoae, ata awamane anela dá kariwa angoara. 26 Ata nanemi embomai betaridatekago erari ge tano arapa arate ena awaeire. Matu Moses mi ove gagurisina awaajijigedo gido evita? Ainda ge jirari engoisira. Iji angode Abraham de Isaac deJacob de bebetegesitera, edo duberi ji-waebé dodo ainda amboda, Moses da ijideabuda ni danegayani ango awa niyao aveiriainda God mi Moses de ge sisina, ‘Na awaAbraham da God, Isaac da God, edo Jacobda God.’ 27 Edo God mi sisina imo awa

bebetegarida God, aindabé, awamanedaasisi awa God da yai itera, edo awamanedatamo tekago erara. Awatedo, imomane getae dumbaebé etewa awa, embo betaridatekago erari tao ae.”

God da ge okain bajinabé bajina sisina.(Matthew 22:34-40)

28 Edo Aodarida atopapasigarida emboda (1)mi gundo isite awamane ge baierosimagesisina. Edo embo ami Yesu da minatari dave awa ingido Yesu de tedogosisina,“God da ge okain berari sisina ainda dodanondawa bajinabé bajinari?”

29 Yesu mi embo ainde mina sisina, “Godda ge okain bajinabé bajina sisina awaevire: ‘O Israel embomai ingiwo! BADARIkaenato God awa akuta awa BADARI. 30 EdoBADARI ito God awa dubobudo eyo doito berarimi, wasiri ito berarimi, kotem-bari ito berarimi edo goroba ito berarimi.’Eiwawa God da ge okain gisibé sisina.31 Edo God da ge okain ango nei awa evire:‘Nembu ito awa dubobudo eyo dá imoakuta dubobudo eta ango.’ Edo ge okainbabain engogo nenei itae.”

32 Edo Aodarida atopatarimi Yesu desisina, “Atopatari, imo gebé berari teteta.Aindabé God awa dakaima. Edo neidemonda itae, ata awa akuta. 33 Edoimo daedo gebé berari teteta, imo Goddubobudo ata do berarimi, kotembari be-rarimi, wasiri berarimi, edo goroba be-rarimi, edo daedo nembu ito dubobudo atadá imo akuta dubobudo eta ango. Godda ge okain tote (2) eiwa babainbé, emiawa ategari rorou dungain, edo kandonenei berari kundo maundo piedo era awadaginegari.”

34 Iji angode embo ainda dubo ge tesiriingido Yesu mi ainde sisina “Kotembari itodave! Awatedo, God gebé eyo! God miwasiri ito gisijiare.” Ainda amboda emboda aimi bavedogari ge ango awa tae.

God da Avigari Embo awa David da Mai rita?

(Matthew 22:41-46; Luke 20:41-44)35 Edo daedo Yesu mi Judah em-

bomainda oro kotopu bajinada Godda ge atopapoteite awamanede sisina,“Aodarida atopapasigari mi atopasido era

‡ 12:18 Sadusi mane awa Judah embomainda gebé ari jisi sakago Israel doda itora. Awamane jiwae awa gaiapade edonenei awa pirisi babain. Awamaneda gebé ari awa embo berarimi Aodari God mi Moses de pipisisina awa akuta amboambo ore. Awamane jipapa ae atopatari nenei Parasi manemi Moses da Aodarida tamonda piedo esitera. 12:26Exodus 3:6 12:30 Deuteronomy 6:4-5 12:31 Leviticus 19:18

Page 79: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

MARK 12:36 76 MARK 13:9awa ‘Keriso awa David da Mai.’ Edo roawa embo ge ango tedo eri? 36 Aindabé,Asisi Kotopu mi David gisijiri ami akutakarigesisina:‘BADARI§ mi nato Badari* de sisina,

“Ipabe natoda anumbedo namondedaedo

embomai berari gisijiyo!Ango eiato nane ito gitopo embo

ito tai tuda piano imo tou ore.” ’37 David akuta ami imo† awa ainda

‘Badari’ sisina. Awatedo, nongo edo gidoimo awa David da Mai ri?”

Embo jisi bajina da doregesitera ami geawa ingido dubodave esitera.

Aodarida atopapasigari awa goteite iwo!(Matthew 23:1-7; Luke 20:45-47)

38 Edo Yesu embomai atopapoteitesisina, “Aodarida atopapasigarimiimomane udumbara, awatedo, goteiteiwo! Awamanemi ombari riribo omundoedo nasi arapada pepeta eiaro embomaimiategabutega eite tou orote jipapa edoera. 39 Edo awamane Judah embomaindabenunu oroda torido anumba davebédave awa jipapa edo era. Daedo embobondo eiworo maundo besi davebédaveda anumain jipapa edo era. 40 Edoawamanemi benunu riribo pitawa tedoera, edo daedo eutu rori udumbedoawamaneda gaiapa bain edo era. Atakatari ijide God mi awamane daginegedobajinabé kataina.”

Mapa eutu rori kando pipisisina ami embo neneinda kando daginegesisina.

(Luke 21:1-4)41 Ango edo Yesu Judah embomainda

oro kotopu bajinada edo kupo neindaanumbedo isite goteiri, embomaimi Godda yai ategari ganu mauwa doda pipisitera.Gaiapade embomai awa ganu tega babainpipisitera. 42 Awarata, mapa eutu rori da(1) awa gundo ganu babaingae tote (2)pipisisina.

43-44 Awa gido Yesu mi ambodani daotesiri ainda yai gumbero sisina, “Embomainenei owa awamaneda yai nandogo isiraawa pipiteite nenei dotera, ata mapa euturori owa ainda yai sakabé awa berari itaepiesira. Nomi imo rorae budo inaini awaitae. Awara! Edo ge ro boroko imonde-mane tena, eiwa giwo! Mapa eutu rori emi

embomai berari ganu pietera awa dagine-gesira.”

13Yesu mi Judah embomainda oro kotopu

bajina sitedo duraina ainda ge karigesisina.(Matthew 24:1-2; Luke 21:5-6)

1 Iji angode Yesu Judah embomaindaoro kotopu bajinada edo idegeteiri aindaambodani da (1) gundo embo ainde sisina,“Atopatari, gi! Ganuma babainbémi orodadarigabé eiwa nongo nongo esiteri?”

2 Edo Yesu mi ainde mina sisina, “Imooro dadarigabé eiwa kore eite tesita? Awagebé teta! Ata oro dadarigabé goteta,ainda ganuma babain berari awa dedositedo agaugaro wotara, giyo.”

Imomane memesi bouga bajinabé tam-bawa, ata adu ainyae, tataimbarimi Yesu gebéeite isiwo!

(Matthew 24:3-14; Luke 21:7-19)3 Ango edo Yesu temundo visido Ni Olive

de Peji ainda anumbesisina, Judah embo-mainda oro kotopu bajina edo ainda kuponeinda. Edo Peter de John de James de edoAndrew de, awamane akuta maundo emboainde tedogositera, 4 “Nakare te goré! Orokotopu bajina sitedo durari teteta awa ijibénonderi? Edo ainda kariwa gisibé ro piarinakare goteiaro buro ango awa idegaini?”

5 Edo Yesu mi awamanede tuturo edoge mina sisina, “Embo neneimi udumbarige tara, awatedo, imomane akuta goteiteiwo! 6 Aindabé, embo jiwae dao natodagumbara, edo ge pitawami ‘Na, God daAvigari Embo mi gumena,’ ango tedo em-bomai jiwae udumbara. 7 Awarata, imo-mane embo duduno eite tera awa ingidoitomane do itadaita ainyae. Awa tepokariwa. Ata iji beao aribé awa gumbae.8 Aindabé, nasi neimi erido nasi neindeduduno aina. Edo daotari neimi erido dao-tari neinde itoro aina. Edo yai neneindajijira tawaina. Daedo iji angode bejida yoagumaina, edo buriya bouga neindekaindeidegaina. Eiwa tuturo kariwa eutumi maiengari dá memesi budo era ango.

9 “Awarata, imomane akuta goteite iwo!Aindabé, na gebé edo ewa, awatedo,sinigambari embomi imomane nasida gebabain katari emboboda ipada piara, edoJudah embomainda benunu oro doda imo-mane vedara. Edo awamanemi imomane

§ 12:36 BADARI da moka gano einda awa ‘God Mamo’. Hiburu ge awa Jehovah. * 12:36 nato Badari da mokagano einda awa ‘David da Badari’ o ‘God da Mai’. † 12:37 imo awa ‘Keriso’.

Page 80: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

MARK 13:10 77 MARK 13:31kundo maundo gisijijiegari ae daotegere-gari deda yai piara. Edo nato bino daveawamanede karigawate jijine tara. 10 Edoiji beao aribé gumbae gisida nato binodave awa yai berarida karigaro embomiingara. 11 Awarata, iji angode itomanegitopo embomi imomane kundo maundokatari emboda yai piaro, jiro buro ainyae,o kotembari jiwae eove ge ro embo aindetavi! Ata, iji ainde Asisi Kotopu mi itomaneyai ge tari gawa. Awatedo, ge awa tewo!Aindabé, inemane akuta ge awa tae, ataAsisi Kotopu mi imomane gisijijieite getaina.

12 “Edo namejimi ainda nameji betaridapiaina, edo mamomi ainda mai betaridapiaina. Daedo mamaimi ge jirido awa-maneda aimamo awa gitopo emboda ipadapiaro betara. 13 Aindabé imomane nagebé edo ewa, embo berarimi imonde-mane sinigambari ara. Ata embo aimi ijibeao aribé ainde tataimbarimi na gebé eiteambo ambo edo eira, God mi embo awatonemaina.”

Memesi bouga bajinabéda iji engo gu-maina.

(Matthew 24:15-28; Luke 21:20-24)14 “Awarata, iji angode ‘rorae bebegae’

Judah embomainda oro kotopu bajinadatorari tao ae awa kundo torido piaro petariembomi rorae awa goteiaro mengari piarigawa. Matu peroveta Daniel mi sisinaango” (Edo imo ge eiwa ajijigeteite, békotembeyo!). “Edo awa gido, embomaiyai Judea da itera awa matu tumundo pe-jida visido kaviyegari boré! 15 Edo emboaimi ainda garauda anumbedo isite kariwaawa gido, mandoda mana toraina edoainda roviravi mandoda awa kumainyae.Ainda gitopo embomi daro beteurekae!16 Edo embo aimi ainda buro doda eitekariwa awa gido, buro beda egenembedodademo ombari mana kumaina. 17 Atadeguta angogode eutumai watoude ae ai-mono mamai ami beda itera ainde, awa-manemi adu tumundo kaviyegari bari awaokain bé tambara. Awatedo, do ari tena!18-19 Aindabé, tuturoda God mi utu ae butude esisina ainda edo gundo iji boroko eindememesi bouga bajinabé ango deguta an-gogode awa embomai tambae, edo am-boda tekago mana tambara, awatedo, Godda yai benunu tewo! ‘Nakare dowato waijide adu tumundo pejida vitóre.’ 20 Edo

iji ainde Badari deguta angogo awa ka-pae dowari idegaina awa, embo da ji aimitonembari bainyae. Ata ainda embo-mai ami gerisina awa tonemain awamaneembo deguta angogo kapaina. 21 Edo ijiangode embo da aimi imondemane taina,‘Evire gi! Ovire gi! Keriso gumbira,’angogo taro awa gebé eove! 22 Aindabé,keriso pitawa ae peroveta pitawa kakato degundo kariwa de wasiri babain neneindeGod da piari ango awa piara embomai udu-main. Edo embomai God mi gerisina awadaedo udumain ara. 23 Awatedo, imomaneakuta goteite iwo! Matu nanemi imon-demane rorae ro berari idegaina tetenaawa, daedo goteite awa udumbari embobodaginegawa.

Yesu ainda tekago gumbari iji karige-sisina.

(Matthew 24:29-31; Luke 21:25-28)24 “Ata amboda memesi bouga bajin-

abéda iji gumaina, deguta angogode,“ ‘Ijida parara kumboro aina,

edo karigada parara datembaridowaina;

25 dabori utuda tokedo durara,edo God mi utuda rorae berari awa

jipaina.’26 “Ango eiaro, embo butu berarida

ami na, Embo da Mai awa, nato gorobade parara de poragada gupeiano gara.27 Ango edo nato anelamane piano butu deutu deda umbugo berarida maundo natogerari embomai sirigedo kundo gundodada ara.

Yesu mi eniya ge ni dungada atopapo-sisina.

(Matthew 24:32-35; Luke 21:29-33)28 “Edo eniya ge ni dungada kariwa awa

gain edo giwo! Iji angode igi geo edotokedo eira awa yanda aikae edo eira.29 Imomane daedo iji ainde rorae engogoidegari goteite awa matu nanemi imon-demane ge ro teteno gewa awa kotem-bewo! Nato gumbari iji awa aikaebé esira.30 Awara! Edo ge ro nane imondemanetena, awa giwo! Embomai iji einda iteraawa betainyae isiaro, rorae engogo berariawa idegaina. 31 Rorae berari utuda edobutuda awa mandedo itae aina. Ata genato eiwa mana mandedo itae aina.

Yesu da gumbari awa siya eite isiwo!(Matthew 24:36-44)

13:25 Isaiah 13:10; 34:4

Page 81: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

MARK 13:32 78 MARK 14:1332 “Ata embo da aimi nato gumbari

deguta nonderi o ora nonderi awa gae.Edo daedo anelamane utuda awa gae. Na,God da Mai, awa gae. Ata God Mamoakuta goteira. 33 Aindabé, imomane daaimi iji nonde na egenembedo gumani awagae, awatedo, imomane akuta jijimbeteiteiwo! Edo jitao awainyae! God da yai be-nunu tewo! 34 Nato gumbarida kariwa awaengo embo da (1)mi ainda mando dodo yaiaikeda mamain eite ainda awara tari aindaburo embobode pipisisina. Edo ainda buroembobode buro avigekavige esisina. Edoainda manguro sima ari embode sisina, ‘Natekago gumana. Awa embo, simageteiteisiyo!’

35 “Aindabé, mandoda badari gumainaiji imomane gae, awatedo, imomane sim-ageteite isiwo! Embo awa turode gu-mainita, muyae toropudari ta, sipo kokoraaorodari ta, ko sipo atedo iji viviteiarigumaini? 36 Embo awa burigibé egenem-bedo gundo imomane jitao aveiawo tam-bari awa jipapa ae. 37 Edo ro nane imon-demane tena awa, embomai beraride tena:‘Simageteite isiwo!’ ”

14Eutumi un muno davebéde Yesu da kopu-

ruda dodegesisina.(Matthew 26:1-16; Luke 22:1-6; John 11:45-

53; 12:1-8)1 Deguta tote (2) itae ari ainda amboda,

God da Darutegari ae Bread Badari SiwoPiaeda Bondo de awa tuturo ara.* Edo ijiangode pirisi babain ae Aodarida atopa-pasigari demi nongo edo Yesu udumbedokundo katari emboda yai piaro daro be-taini awa begata kakowa esitera. 2 Atakoawamanemi akuta sitera, “Embomi wasiriawa gido sinigambari ge bajinabé tedoduduno ara, awatedo, kaende bondo ariijide ainyae.”

3 Edo Yesu Bethany nasida totorisina.Edo imo embo ginimi tutupegari dao Si-mon da mandoda indari indeite isiri, eutuda (1)mi sigi alebasita† ganumami ariainda un muno davede mina bajinabépiedo bari awa kundo gupusina. Ango edoeutu ami sigi awa dedo pirigedo ainda unberari Yesu da kopuruda dodegesisina.

4 Edo eutumi wasiri ango esiri gidoembo nenei ainda itera, awamanemi akutadubodave ae edo ge mina tara esitera,“Ro awa embo eutu omi un muno davedeawa jigamo ae dumbae eiri? 5 Rorae anepiari embo neimi ganu jiwaebé piedo baritao. Ango edo ganu awa embomai roraeisisigaede piae esira.” Edo eutu aindesinigambari ge okain bé sitera.

6 Ata Yesu mi sisina, “Eutu awa gidoteove! Dowo! Ro embo eutu aindesinigambari ge okain tevi? Eutu awa burobeyamanabé namonde esira. 7 Aindabé, ijiberari embomai rorae isisigae awa imon-demane isima edo era. Edo iji nondeimomane awamane kondade ain jipapaedo ango awa. Ata na mana imondemaneeinda matawa isirano tou awa. 8 Eutueiwa buro ro ami ari tao awa esira. Aminato tamo un muno davede dodegesiraawa nato goiari siya gisi esira. 9 Awara!Edo ge ro boroko imondemane tena, eiwagiwo! Butu arapuda embomi bino davenato awa dengoro baiari pipiteite, eutumiwasiri beyamanabé namonde esira awa,daedo taro embomaimi ainda wasiri awagido kotembu kotembu ara.”

10 Ango edo Judas Iscariot, awa Yesuda embobo 12 ainda da (1), ami pirisibabainda yai maundo awamane kondadeedo Yesu kundo awamaneda ipada piariborote esisina. 11 Ango tesiri pirisi babaindubodave edo awamanemi Judas de ganopiara ango tarigari sitera. Awatedo, emboami Yesu kundo awamaneda ipada piainbegata kakowa esisina.

Yesu mi God da Darutegari Bondo aindaambodanide daedo injisina.

(Matthew 26:17-30; Luke 22:7-23; John13:21-30)

12 Ango edo deguta tuturoda BreadBadari Siwo Piaeda Bondo gupusina. Ijiangode daedo Judah embomaimi God daDarutegari Bondoda sipu mai dedo esitera.Awatedo, iji dá ainde Yesu da ambodanimitedogositera, “Imo yai nonda nanekaremaundo imo embo God da DarutegariBondo siya edo kaen indorote jipapa esi?”

13 Ango tetero awa Yesu mi ambo-dani tote (2) pipiteite sisina, “Imomanemaundo Jerusalem nasida torawo embo

* 14:1 God da Darutegari ae Bread Badari Siwo Piaeda Bondo deda ge jirari Exodus 12—13 isira. † 14:3 alebasitaawa ganuma gadae davebé, tamo ove ainya de nonda de (ainda dao nei awa ‘onyx’). Iji matuda embomaimi yai Egyptainda maundo oriedo esitera.

Page 82: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

MARK 14:14 79 MARK 14:36da (1) un sigi gapoda piari ami imo-mane tamaina. Awa ambo ambo ewo!14 Edo daedo maundo yai nonda torainiawa gido mando tutude tewo! ‘Natokareatopatarimi tesira, “Indari yai nondaritato gido na ae ambodani nato de Godda Darutegari Bondo indoré?” ’ 15 Angotawo embo ami imomane kundo visido yaibajina engiregari matu sirigari isira awapiari gawa. Yai ainda kaenato indari siyaewo!”

16 Awatedo, Yesu da ambodani tote (2)gisi maundo Jerusalem nasida torido gero berari sisina ango awa taputera. Edoyai ainda God da Darutegari Bondo siyaesitera.

17 Ango edo iji wotesiri turo damodamoeiri Yesu ae ainda embobo 12 de mandodaguputera. 18 Iji ainde awamane berariindari indero Yesu mi sisina, “Awara! Gero boroko imondemane tena, eiwa giwo!Imomane da (1) namonde daedo indariindeta, ami na kundo gitopo emboda ipadapiata.”

19 Edo ge ango tesiri ambodani dubovev-era esitera edo awamanemi Yesu da yaitedogari nei tedo douri, nei tedo douri edoesitera, “Amo nari ta?”

20 Edo Yesu mi awamanede mina sisina,“Imomane embo 12, ainda da (1) namondedaedo rorae teoda indeira, ami na kundogitopo emboda ipada piaina. 21 Gebé, naEmbo da Mai awa betana, matu God da gedá gaguritera ango. Ata do ari embo aindetena, aimi na Embo da Mai awa kundogitopo emboda ipada piaina. Awatedo,davebé awa ainda ai mi embo awa dowaeengisina.”

22 Edo awamane indari indero Yesu mibread kundo jisi utuda edo God ategedoengegegedo ambodanide pipiteite sisina,“Kundo injiwo. Eiwa nato tamo.”

23 Ango edo Yesu mi akou awa kundoGod da yai ategari pisido ainda ambo-danide piesiri awamane berari akou dáainda embo nei injido pieuri, embo neiinjido, ango jiroro esitera.

24 Edo Yesu mi ambodanide sisina, “Eiwanato ororo, ami God da piari tembari okainteka ainda embomainde sirigeteira edoembomai jiwae awa embo rorou piaina.25 Awara! Edo ge ro boroko imondemanetena, eiwa giwo! Na iji nei gurepida

gama inainyae isimango, amboda gurep-ida gama awa inana, God da gisijiari yaida.”

26 Ango edo awamanemi yami Goddasiga edo Jerusalem nasi dodo idegedo NiOlive de Pejida maunsitera.

Yesu mi Peter de sisina, “Imo akuta tore-ite, ‘Embo awa na gae,’ tata.”

(Matthew 26:31-35; Luke 22:31-34; John13:36-38)

27 Ango edo Yesu mi ambodanide sisina,“God da geda gaiari isira eiwa:‘Nanemi Wo Sima Ari Embo dano awa,

edo ainda wo sipumane evekara ara.’‡Awatedo, muyae boroko einde, imomaneberari itomane gebé ari nato yai awadowawo wotaina. 28 Ata amboda God mina jiari tekago erido, imomane yai Galili damambae gisida, na mamana.”

29 Edo Peter mi Yesu de sisina, “Edoembo berari awamaneda gebé ari ito yaiawa dowaro wotaina, na dá ango ainyae!”

30 Ango tesiri Yesu mi embo ainde sisina,“Awarata! Ge ro boroko imonde tena,eiwa giyo! Muyae boroko kokora aoro tote(2) tae gisida, iji tamonde (3) imo akutatoreite, ‘Embo awa na gae,’ tata.”

31 Ata Peter mi ge okain bé tedo dowaeesisina, “Na imonde daedo betana. Namana akuta toreite imo gae tana.” Edo am-bodani nenei berarimi ge dá ango sitera.

Yesu yai Gesemani ainda benunu sisina.(Matthew 26:36-46; Luke 22:39-46)

32 Edo Yesu ae ainda ambodani de yaiGesemani ainda maunsitera. Edo emboami ambodanide sisina, “Imomane eindaanumbedo isiwo! Na imango benunu tainena.” 33 Ango tedo Yesu, Peter de James deJohn de awamane budo daedo maunsisina,edo embo ainda do tuturo edo buriya eiridubo memesi bajinabé ainda yai gupusina.34 Edo Yesu mi awamanede sisina, “Natodubo memesi bajinabé gupeira ami ubowanato dari teugari na betanate arago eira.Einda isite simagewo!”

35 Ango tedo imo saka iaragedo baongodadari edo kopuru butuda gaiedo God dayaida benunu sisina, “Mamo, imo edo gidomemesi iji bajina nato yai gumain eira,eiwa dowato daginegae esirita!” 36 Edoimo benunu sisina, “Abba,§ Mamo, roraeberari imo kena awa ari tao. Memesidaakou eiwa dodo kundo eve piae etesita!

14:27 Zechariah 13:7 ‡ 14:27 Nanemi da moka einda awa ‘God Mamo’, edo Wo Sima Ari Embo da moka awa ‘Yesu’,edo wo sipumane da moka awa ‘Yesu da ambodani’. § 14:36 Abba awa Arameki da ge. Ainda moka awa ‘Baba’.

Page 83: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

MARK 14:37 80 MARK 14:54Awarata, nato jipapa awa ainyae, ata itojipapa awa ewasi.”

37 Ango edo imo tekago overegedogundo ambodani tamonde (3) jitao averogosisina. Edo awamane audesiri ereroSimon Peter de sisina, “Simon, imo jitaoaveta? Na kore ena! Imo iji tupo sim-ageteite itari tao ae eta!” 38 Edo Yesu miawamanede sisina, “Simageteite benunutewo! God mi imomane dowari bawaridadurove. Do itomane awa dave, ata ta-mopisi awa burau eira.”

39 Ango tedo imo tenda overegedomaundo benunu dá sisina ango tekagosisina. 40 Edo Yesu tekago overegedogundo ambodani tamonde (3) jitao averotapusina. Awamane jitaomi jisi bougaesisina, awatedo, udedopangedo ae. Edoawamane audesiri eroritera, ata awamanekotembari dave bae esitera, awatedo, Yesude ge mina tae.

41 Ango edo Yesu tekago iji tamonde (3)ango maundo benunu siri jiriri overegedogundo ambodani tamonde (3) jitao averotapusina. Edo awamanede sisina, “Na koreena! Imomane matawa jitao aveite itewa.Iji itae esira giwo! Borokobé embaomi na,Embo da Mai awa, gitopo emboda ipadapiari mamana.* 42 Awara, eriwo! Embona kundo gitopo emboda ipada piaina awagumbira eire. Kaende imango tamboré!”

Judas mi Yesu kundo Judah embomaindagisijijiegarida yai pipisisina.

(Matthew 26:47-56; Luke 22:47-53; John18:2-12)

43 Edo Yesu awamanede ge siri boraebéae ge ainde Judas, Yesu da embo 12 aindada (1), ami embobo jisi da awamanedakasiwo de ami de kumbero awamanededagupusina. Awamane awa pirisi babain deAodarida atopapasigari de orobeda kop-uru mamai demi Yesu kundo mamborotepietero guputera.

44 Ango edo embo Yesu kundo betaridapiaina, ami awamanede matu tesiri gosit-era, “Embo nane ategedo opoda mune-gana, awawa kundo sima dave eite mam-buwo!”† 45 Awarata, iji ainde Judas ae em-bobo jisi dade yai Gesemani da totorero,Yesu ae ambodani de maundo awamanetaputera. Edo Judas boraebé gundo Yesude sisina, “Atopatari! Atopatari!” angosite opoda munegesisina. 46 Edo ango eiriembobo jisi da guputera ainda neneimiYesu jido dumbero piri buritera. 47 Ataiji ainde Yesu da ambodani da (1)mi de-monda isiri jiriri ainda kasiwo worugedobudo pirisida gisijiari bajinada buro em-boda dengoro nei kautugesisina.

48 Ango edo Yesu mi embobo jisi daguputera ainde sisina, “Imomane nabeono embo beyaebé ango baintedokasiwo de ami de kundo gumbaragoetewa. 49 Ro embo imomane Judahembomainda oro kotopu bajinada nakumbae doturavi? Audo erido na yai aindaembomai atopasido eono gido etewa. Atawasiri engo nato yai idegaina ango matuGod da geda gaguritera awa etewo béeira.”‡ 50 Iji ainde ainda ambodani berariYesu dodo evekara edo adu tuputera.

51 Ango ero maisinga da (1) gongo vi-rarae awari ami Yesu ambo ambo esisina.§Edo iji ainde singabanga nenei embobo jisida ainda doda ami bain esitera. 52 Atamaisinga awa ainda gongo virarae awa-maneda ipada dodo adu tupusina, tamotepo.

Sanhedrin mi Yesu kasitera.(Matthew 26:57-68; Luke 22:54-55, 63-71;

John 18:13-14, 19-24)53 Ango edo embobo jisi dami Yesu

kundo pirisida gisijiari bajinada man-doda maunsitera. Edo awamane maundotorido pirisida gisijiari bajina de pirisibabain berari de orobeda kopuru mamaide Aodarida atopapasigari de doregesit-era. 54 Edo Peter aikeda Yesu ambo

* 14:41 Guriki da ge awa onjigari einda. Ove Kotopu da atopatari neneimi kotembedo era awa, ‘embao’ awa JudasIscariot. Ata atopatari neneimi ‘embao’ awa God ango kotembedo era. John 3:16; Iwata Ari 2:23; Rome 8:32 awa giwo!† 14:44 Judah embomainda wasiri matu awa engo. Edo embo topo ito tamundo imo ito embo topoda opo minamunega ata. Awamaneda ambo ambo ari awa, otawo ito tou eite kotopu mina ara orote. Judah embomai aimi oveeiwa ajigedo era ami Judas iwata ro esisina awa gido do buriya ari tambara, aindabé do otawo udumbedo betaridapipisisina awatedo. ‡ 14:49 God da ge tari matu perovetami gaguritera ango: Embomaimi God da Avigari Emboawa ajiregaro memesi bajinabé budo betaina (Psalm 22; 118:22; Isaiah 53). § 14:51 Embomai jiwae kotembedoera, maisinga einda dao awa John Mark. Daedo embo emi, Yesu da ge jirari eiwa gagurisina.

Page 84: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

MARK 14:55 81 MARK 15:1

ambo edo maundo pirisida gisijiari baji-nada mando arapada totorisina. Angoedo Peter ae yai awa sima ari embobo deanumbedo ni aveite isiri jijirisina.

55 Edo mando doda pirisi babain de San-hedrin* berari de, awamane dada edo Yesumi buriya bajina ro esiri awa gido betaridapiain kakowa esitera. Ata ainda beyae daji tambae. 56 Edo embo jiwaebémi Yesubekumba pitawa esitera, ata awamanedage evekara buritera awa ainde inono ae.

57 Edo daedo embo nenei gundo Yesu dadoda petedo Judah embomainda gisijijie-garide ge pitawa engo sitera, 58 “Nakareembo ami tesiri ingitera awa, ‘Na Judahembomainda oro kotopu bajina embodaipami ari eiwa dedo sitana. Edo deguta ta-monde (3)da doda, na oro kotopu nei, em-boda ipami ari tao ae awa, jiano eraina.’ ”†59 Ango tedo, awarata daedo, awamanedage evekara buritera awa ainde inono ae.

60 Iji angode pirisida gisijiari bajinamierido doregarida doda Yesu de tedo-gosisina, “Embobo imonde bekumba getetera awa gotesi? Awamanede ge mina rotasi?” 61 Ata Yesu ge mina da ji tae. Tepodapisina.

Ango esiri pirisida gisijiari bajinamiembo ainde tekago tedogosisina, “ImoKeriso ri ta, God nanekaremi dasiga edoera ainda Mai ri ta?”

62 Ango tesiri Yesu mi ge mina sisina,“Na embo teta awara. Edo imomanena, Embo da Mai eiwa, God da ipabedaanumbedo isimango ainda goroba de taog-ari demi doiaro ikane utuda ango por-agade siro edo gupeiano gawa.” 63 Edopirisida gisijiari bajinami Yesu da ge tesiriingido boraebé sinigambaride ainda om-bari tamoda jiri keretero embobo dore-gari ainde sisina, “Na kaena embo eindajimbo katain ge nenei kakowa ainyae!64 Imomane embo emi God tedojijireiraawa gotewa. Imomane ro kotembetevi,buriya esirita ko buriya ae ri?”

Edo awamane berarimi sitera, “Emboawa buriya bajinabé esira, awatedo, be-tarida piara!” 65 Edo embo neneimi tu-turo edo Yesu kosiwa edo gongomi dombudoiedo ipa umbutu edo doreite tedogosit-era, “Embo aimi imo doreiri? Imo awa Godda peroveta, awatedo nakare teyo goré!”

Edo yai awa sima ari embobo daedo ipa dobereya edo Yesu dedo esitera.

Peter mi akuta toreite, “Na embo awagae,” sisina.

(Matthew 26:69-75; Luke 22:56-62; John18:15-18, 25-27)

66 Edo iji ainde Peter matawa kambedamando arapada isiri pirisida gisijiari ba-jina ainda buro gagara da (1) gundodaginegain esisina. 67 Edo buro gagara amiPeter anumbedo ni aveite isiri gido jisinieite sisina,

“Imo awa daedo Yesu, Nasaret embo,ainda otawo.”

68 Ata Peter imo akuta toreite sisina, “Naembo awa gae! Imo ge ro tesi awa na gaindarena.” Ango tedo imo dodo torari bedamambiri, kokora aoro sisina.

69 Edo buro gagarami tenda gundo Pe-ter gido, tuturo edo embobo demondapepetegari itera awamanede sisina, “Emboeiwa embo ounda otawo da (1)!”

70 Ata Peter mi imo akuta tekagotorisina.

Ainda amboda borere ae bé embobodemonda pepetegari itera ami Peter desitera, “Nanekare gebé tera awa, imo awaembo ounda otawo da (1), aindabé imo awadaedo Galili embo. Ito ge bepu awa Galiliembo dá ango teta.”

71 Ata Peter mi tuturo edo sinigambarige okain sisina, “Na ge pitawa tana awaGod mi begá aina. Embo tewa awa na daji gae!”

72 Edo kokora tekago aoro tesiri gidoPeter mi Yesu da ge awa kotembesisina,“Kokora aoro tote (2) tae gisida, iji ta-monde (3) imo akuta toreite, ‘Embo awana gae,’ tata.” Edo iji angode Peter geawa kotembedo, imo dotedo wowoteite jisisina.

15Gisijiari Pilate mi Yesu da katari gisiji-

jisina.(Matthew 27:1-2, 11-26; Luke 23:1-5, 13-25;

John 18:28—19:16)1 Edo sipo atesiri boraebé pirisi babain

ae orobeda kopuru mamai de edo Ao-darida atopapasigari de Sanhedrin beraridemi nongo edo Yesu de bekumba ge ba-jinabé tari awa sirigesitera. Ango edo

* 14:55 Sanhedrin awa Judah embomainda ge babain katari emboboda doregarida dao. † 14:58 Yesu mi Judahembomainda oro kotopu bajina dedo sitain tae. Yesu da ge bé awa ainda tamo daro betaina, ainda amboda, degutatamonde (3) ainde tekago eraina (John 2:19-22).

Page 85: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

MARK 15:2 82 MARK 15:21awamanemi buro embobode tetero Yesuawa asimi ipada bundedo kundo maundoPilate* da yai pipisitera.

2 Awatedo, Pilate mi Yesu de tedogaripipisisina, “Imo Judah embomainda Dao-tari ri ta?”

Edo Yesu mi mina sisina, “Imo ro tetaawara.”

3 Ango tesiri pirisi babain mi Yesu debekumba ge jiwae pitawami sitera Pilateda yai, ata Yesu ge mina da ji tae. 4 EdoPilate tekago sisina, “Imo embobomi itoburiya babain karigetera awa goteta. Imoakuta toreite ge mina teyo!”

5 Ata tekago Yesu ge mina tae. Tepodapisina. Awa gido Pilate korebé esisina.

6 Edo God da Darutegari Bondo ijiainde, duberi da da Pilate mi Judah embo-mainda jipapa ambo ambo edo buriya ariembo da (1) awa bundari oroda udegeuriidegedo maundo esisina. 7 Iji angode,embo dao Barabbas awa bundari orodaembo neneinde daedo pipisitera, aindabé,awamanemi Rome da gisijiari ajiregedoduduno eite embo nenei deoro bebetegedoesitera, awatedo. 8 Edo embo jisi damiaorogatedo tuturo edo benunu sitera,“Gisijiari, nakare bundari oro dá edo etaango embo da (1) udegato idegedo mam-barate jipapa era!”

9-10 Ata, Pilate goteira awa, pirisi babainmi Yesu da buro dave awa gido embo ji-waebé awa ambo ambo edo era, awatedo,jisi okain eite Pilate da yai Yesu pipisit-era. Awatedo, awamane ge tae gisida, Pi-late mi embomai doregesitera ainde tedo-gosisina, “Imomane Judah embomaindaDaotari awa udegano mambarate jipapaevita?”

11 Ata pirisi babain mi embomai dore-gesitera awamane ao gaietero Pilate desitera, “Ango ae! Nakare inemi Barabbasudegato idegedo mambarate jipapa era.Ata embo Yesu teta awa jipapa ae!”

12 Ango edo Pilate mi awamanede tek-ago sisina, “Edo nanemi Barabbas udeganomambari awa Judah embomainda Daotaritedo ewa, ainde nongo anate jipapa evi?”

13 Ango tesiri awamanemi tekago aoro-gatedo sitera, “Awa oregada† de!”

14 Edo ango tetero Pilate mi awamanedesisina, “Ro awa embo? Embo ami buriyabajina da (1) ro esiri?” Ata awamanemiaoro ikanade bé gatetero yai gagapu eirisitera, “Awa oregada de!” 15 Edo Pi-late mi embomai doregesitera awamanedubodave orote Barabbas bundari orodaawa awamanede udegesiri idegedo maun-sisina. Edo Pilate mi tesiri ainda itoro em-bobomi Yesu budo vedetero kundo piesiriawamanemi oregada daro betarate kundomaunsitera.

Pilate da itoro embobomi Yesu de iwatapitawa edo tedojijiritera.

(Matthew 27:27-31; John 19:2-3)16 Ango edo Pilate da itoro embobomi

Yesu kundo maundo Rome da gisijiaridamando bajina (ainda dao nei awaParaetorium) ainda totoritera. Edoawamaneda itoro embobo nenei (ajijigari600 ango) awa berari tetero gundodoregesitera. 17 Edo awamanemi Yesutedojirain ombari ribori tokona‡ awaainda tamoda pipisitera, edo daedo dongobebedemi engoegedo ainda kopurudapipisitera. 18 Ango edo awamanemituturo edo Yesu de iwata pitawa edotedojijireite sitera, “Oro! Oro! Imo awaJudah embomainda Daotari!” 19 Edoawamanemi siri budo Yesu kopurudadedo tamoda kosiwa edo, embo aindadoda baongo dadari edo tumondebaineite iwata pitawa ango tekago tekago edoesitera. 20 Ango edo Yesu tedojirido itaeedo ombari tokona ribori ainde pieteroopusina awa jido teugedo embo aindaombari topobé awa pietero opusina. Edoawamanemi embo awa gisijido oregadadain kundo idegedo maunsitera.

Yesu oregada besisina.(Matthew 27:32-61; Luke 23:26-56; John

19:17-42)21 Ango edo awamane idegedo maun-

tero embo dao Simon awa Jerusalemtorain tedo begatada ango gundo dagine-gain esisina. Edo itoro embobomi Yesu

* 15:1 Pilate awa gisijiari da (1) Rome da Gisijiari Bajinabé, Tiberius Caesar, avigesisina. Pilate yai Judea ae Samariade Idumia de gisijido esisina, A.D. 26-36. † 15:13 orega awa inguta babain tote (2) oregedo jiari. Buriya embo awaorega ainda pioro duroro benomami ipatai deoro ingutada takimbeuri jioro erido petedo isite iji tote (2) ta tamonde(3) itae euri awamane bebetegedo esitera. ‡ 15:17 tokona awa ove dangiri ae ororo deda baige ari. Yesu da ijide,embomai gaiapa jiwaede ae daotegeregari demi akuta ombarijiari ango inono oriedo jigamo edo esitera.

Page 86: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

MARK 15:22 83 MARK 15:43da orega amboka arate embo awa jijinesitera. Simon da nasi topo awa Sairin. Edoembo awa Alexander ae Rufus deda mamo.22 Edo itoro embobo Yesu kundo visidoGologata pamoda maunsitera. Gologata damoka awa ‘Kopuru Akou da Yai.’ 23 Aindaamboda awamanemi waini ae siwo daomyrrh de baige ari Yesu de pipisitera, atainainyae doturisina. 24 Ango edo itoroembobomi Yesu oregada dedo jiero eridopetesiri ainda ombarijiari awa embo aimibaini ango tetenya esitera.

25 Sipo tega 9:00 ango eiri awamanemiYesu oregada doritera. 26 Edo bekumba gekariwa engo gaiedo Yesu da kopuru enodadetero takimbesisina:

JUDAH EMBOMAINDA DAOTARI.27 Iji dá ainde Yesu oregada doritera, aebeono embo tote (2)de, embo da (1) awaYesu da ipabeda edo nei awa ainda ipa an-dada. 28 Ango esiri God da geda gaiari awabé esisina, “Edo jivere embobode daedoembo awa ajigetera.” 29 Edo embomaimibegatada gundo daginegeteite pangedoYesu gido kopuru govegove edo ge beyaeembo ainde tedo esitera, “Aan aan! In-emi Judah embomainda oro kotopu bajinadedo sitedo tekago deguta tamonde (3)dadoda ain teteta. 30 Imo goroba gido ore-gada edo ito wasiri akuta toregedo dodowotedo gumbu, nakare goré!”

31 Edo dá ango pirisi babain ae Ao-darida atopapasigari demi doregedo awa-mane akuta tedojirari ge mina tara esitera,“Imo embo nenei toregedo esira, ata aindawasiri akuta toregari tao ae!§ 32 Edo emboawa bé Keriso, Israel embomainda Daotari,gido awa borokobé orega dodo wotedogumbari kaen jisimi gido embo awa gebéoré.” Edo beono embo tote (2) oregadamibekumba ge dá ango ainde sitera.

33 Edo iji visido toropu eiri butu berariawa muyae wotedo apuregesisina. Ango

edo isiri gundo iji wareregedo 3:00 turo bu-reiri parara tenda datembesisina. 34 Edo ijitega 3:00 eiri Yesu aoro ikanade bé gatedosisina, “Eloi, Eloi, lama sabachthani?”(ainda moka awa, “God nato, God nato, roembo na dodo taigetesi?”).

35 Edo embomai nenei demonda petedoitero jijirisina ami Yesu da ge yavi ingiteraata nongo siri awa gain daritera. Edoawamanemi sitera, “Ei giu! Embo owaperoveta Elijah mi gundo kondade aratedao sira.”

36 Ango edo embo da (1) tumundomaundo waini jigaganide awa gongo jibigikeredo ami tatapu edo unguta riboridakanjigesisina. Edo kundo maundo Yesumi indarate ainda beda pipiteite sisina,“Dowo! Kaen isite gane! Elijah gundoembo awa oregada kundo piari wotainita.”

37 Edo Yesu aoro ikanade gatedo aindaamboda imo besisina.

38 Edo iji angode, gongo puruta ba-jina, bereya edo ribori, Judah embomaindaoro kotopu bajina doda awa, toropubédakeredo kupo eve kupo eve esisina, ikaneedo wotedo tuda.* 39 Edo itoroda gisijiari†orega do kena petedo isiri Yesu aoro engogatedo besisina awa gido sisina, “Gebéberari! Embo eiwa God da Mai bé!”

40 Edo yai ainda awa eutumai daedoyai aikeda petedo jijimbeteite itera. Awa-maneda doda awa Mary, nasi Magadalaeutu ae Mary nei, embo saka James ae Josesdeda ai de edo Salome de. 41 Eutumai ei-wamanemi Yesu sima edo esitera, yai Galiliainda. Edo eutumai nenei jiwae yai ainda,awamane daedo Yesu de gundo Jerusalemnasida vivisitera.

42 Aindabé, awamaneda Oena ApariDeguta turo 6:00 awa tuturo aina, ijiawa Judah embomainda Siya baiya AriDeguta. Edo turo jijireiri yai damodamoesiri, 43 Joseph awa nasi Eremateia embo,Sanhedrin da badari nei, itadaita itae dogoroba edo Pilate da yai maundo Yesuda tamo kundo goiain tedogosisina. Edo

15:28 Isaiah 53:12 § 15:31 Yesu ainda wasiri toregae esisina. Atako, aindabé embomai berari jimbo bebegaedeitera, God mi ainda rirowa awamaneda yai piain sisina. Awatedo, Yesu embomai berarida rirowa baintedo awamanetoregain, edo ainda wasiri akuta toregari tao ae esisina. Aindabé, Yesu ainda wasiri kaena awa embo rorou pipisisina,kaende God dasiga ara. 15:34 Psalm 22:1 * 15:38 Gongo puruta bajina Judah embomainda oro kotopubajina doda yai kotopu edo yai kotopubé kotopuda gano ari arapa esisina. Judah embomainda gebé ari awa, Godyai kotopubé kotopu ainda isima esisina (Exodus 26:31-33). Yesu da betari amboda, gongo awa God mi kerigesisina.Kariwa awa karigesisina, gebé ari embo berarimi God da doda torari tao, aindabé, Yesu awamaneda jimbo beyaedarirowa matu burisina awatedo. † 15:39 itoroda gisijiari awa Rome da duduno ari emboboda badari. Embo awaRome da duduno ari embobo ajigari 100 sima edo esisina.

Page 87: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

MARK 15:44 84 MARK 16:18

Joseph daedo imo akuta iji nonde God dagisijiari butuda gumaini awa gain simaedo esisina. 44 Iji ainde Pilate mi Yesuda betari bino ingisina awa, imo korebéesisina. Edo Pilate mi itoroda gisijiari daotesiri gumbiri tedogosisina, “Embo awa bébetesirita?” awa tari gain. 45 Ango edoitoroda gisijiarimi Pilate de sisina, “Een,gebé! Embo awa bé betesira!” Ango tesirigido Pilate mi Joseph da yai awara aripipisisina, Yesu da tamo kundo goiarate.46 Awatedo, Joseph mi gongo virarae dav-ebé awa oriedo Yesu da tamo oregada awateugedo piesiri wotesiri doisina. Angoedo ainda tamo awa kundo maundo bangato matu siya ari ainda doda torido pipi-sisina. Edo banga bajina da (1) arapadaawa apepegesiri maundo to be awa apure-gesisina. 47 Edo Mary, nasi Magadala eutu,ae Mary, Joses da ai, demi yai nonda Yesuda tamo piain kundo maunteiri awa ji-jimbesitera.

16Yesu erorisina.(Matthew 28:1-8; Luke 24:1-12; John 20:1-

10)1 Ango edo Oena Apari Deguta itae esiri

ainda turobé de Mary, nasi Magadala eutude Mary nei, James da ai de edo Salomede maundo ni igi muno davede oriesitera,kundo maundo Yesu da tamoda gutain.2 Edo sipo ataebé de Deguta Bajina puratuturoda awamane banga to beda maun-tero iji vivisisina. 3 Awamane maunteitebegata toropuda ge akuta mina tara esit-era, “Embo aimi kaena kondade edo bangaapepegaro demonda mambari to be arapaaini?”

4 Aindabé, banga awa duga badaribé,awatedo, ge ango sitera. Ata awamanemaundo jisi piedo banga awa matu apepe-gari demonda isiri gositera. 5 Ango edoawamane maundo banga toda totoreitemaisinga da (1) gositera. Embo awaombari ribori pararade umbugo ipabedaanumbedo isiri gido itadaita esitera.

6 Ata maisinga ami awamanede sisina,“Itadaita eove! Na gotena, imomane YesuNasaret Embo oregada dorara awa gainkakowa ewa. Embo awa matu God mi jirierira. Einda itae! Ainda tamo yai eindapipitara. Giu! 7 Awarata, overegedo mam-buwo! Ainda ambodani ae Peter de binoawa tawo goré, ‘Yesu yai Galili ainda gisimaunteira. Awatedo, maundo embo awa

ainda tambave, ango imondemane matutesiri gotawa.’ ”

8 Edo ge ango tesiri ingido eutumaiawa banga to dodo idegedo tuputera,wasiri nongo nongo esiri gain dareite,do periperi eiri. Edo awamane adu es-itera, awatedo, embo neneinde ge romaisingami tesiri gositera awa da ji tae.

Yesu embo neneinda yai idegedo esisina.(Matthew 28:9-10, 16-20; Luke 24:13-49;

John 20:11-23)9 Ango edo Yesu betedo tekago eror-

isina, ainda amboda, Deguta Bajina puratuturoda sipode, imo Mary, nasi Magadalaeutuda yaida gisi idegesisina. Eutu awaiji gisi Yesu mi bineimane ajigari 7 aindayai ondesiri idegesitera. 10 Ami Yesu gidomaundo ainda ambodani ae embo eutuneneinde ainda betari awa embo mamatoeite ji site itero bino awa karigesisina.11 Edo iji ainde eutu ami Yesu wasiridejisimi gira ango sisina. Ata awamane gebéae esitera.

12 Edo amboda Yesu ainda ambodanitote (2)da yai idegesisina, awa kariwaeve. Embo tote (2) awa nasi bajinadaedo idegedo maunteite begata toropudaYesu taputera. 13 Ango edo embo tote (2)tekago egenembedo nasi bajinada maun-sitera. Edo Yesu da ambodani de emboeutu neneinde ge awa tetero gositera, ataawamane daedo gebé ae esitera.

14 Edo amboda, ambodani 11 akutadoregedo indari indero Yesu awamanedayai idegedo ge okain sisina, “Emboneneimi na gido imondemane teterogewa awa, God mi na betarida jiri erena.Ata itomane gebé ari nato yai piae edoimomane do okainde! Awatedo, awamanegebé ae etewa.”

15 Ango edo awamanede sisina, “Mam-buwo! Maundo butu arapuda nasidatorido idegedo eite nato bino dave awakarigawo embo berari goré. 16 Edo emboaimi ainda gebé ari nato yai piedo ba-pataito ari baina, embo awa God mitoregedo ainda jimbo beyaeda rirowa pi-ari awa dowaina. Ata embo aimi aindagebé ari nato yai piae aina, embo aindajimbo beyaeda rirowa awa God mi emboainde piaina. 17 Edo kariwa engogo awaembo na gebé edo era awamaneda yai Godmi piaina: bineimane nato daoda ondaroidegara; ge teka yai neneinda ami tara;18 Awamanemi jimbago kaede kumbara

Page 88: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

MARK 16:19 85 MARK 16:20edo daedo un kaede indara, ata da ji neiro ainyae; edo karu embomai ipa tamondapiaro kaviyegara.”

Yesu God mi jiri utuda vivisisina.(Luke 24:50-53; Iwata Ari 1:9-11)

19 Awatedo, Badari mi ainda ambo-danide ge tedo itae edo, ainda amboda,God mi imo jiri utuda visido maundo Godda ipabeda anumbesisina. 20 Edo awamaneidegedo maundo butu umbugo beraridaembomainde bino awa karigedo esitera.Edo Badari mi kondade euri kariwa awa-maneda yai idegeuri jisimi gido awa Godda ge gebé edo esitera. Awara.

Page 89: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Luke 1:1 86 Luke 1:17

LukeYesu da bino dave Luke migagurisina.Luke ro awa embo ove eiwa Theophilus de

gagurisini?1 Arie Theophilus, embo jiwaebé awa

edo gido wasiri ro matu natokare yaidaidegesisina awa ge jirari sirigesitera.2 Awamane wasiri awa gaguritera dá angoembomai tuturoda awa jisimi gido edonamondekare gemi karigetero gositera.3 Awatedo, na kotembetena, dave awananemi wasiri ro berarida tuturodaudugedo gositena awa daedo sirigedo itoyai gaiano gatate, dariga nato. 4 Edo ovegagurena emi imo kondade ari ro berarimatu imo atopapositera awa gebé rita,pitawari awa gata.

Anelami John Bapataito Ari Embo da en-gari karigesisina.

5 Edo iji angode Herod* awa yai Judeada daotari, embo Zacharias awa pirisimaneda† sirigari Abijah da embobo doda.Edo Zacharias da aro, dao Elizabeth, awaAaron da orobeda edo gumbari. 6 Edo awa-mane tote (2) awa wasiri dambu darari Godda jisida. Edo Badari‡ da aodari babainde babaingae de berari ambo ambo edoesitera. 7 Ata Elizabeth awa eutu ero edodaedo eutu de embo de begogo berari maibari tao ae, awatedo, awamane mamai itae.

8 Edo iji angode pirisi maneda sirigariAbijah da embobo God da yai rorou piariiji gumbiri, Zacharias daedo Judah em-bomainda oro kotopu bajinada§ kondade

ain maunsisina. 9 Ango edo awamanemipirisi mane ewowoda ganuma jipedo do-degedo garida tari isira awa ambo amboesitera.* Edo iji ainde Zacharias avigesit-era. Awatedo, embo ami dungari roraemuno davede kundo maundo Badari daoro kotopu bajinada† piaintedo totorisina.10 Edo iji angode embomai jiwaebé arapadadoregedo benunu tero rorae muno davedeainda dungari ora gupusina.

11 Ango edo Badari da anela‡ aindayai gundo tenemba kotopu ipabeda ro-rae muno davede dungesiri aveira aindapeposisina. 12 Edo Zacharias anela gidodo buriya eiri ainda yai adu ari gupusina.13 Ata anelami ainde sisina, “Zacharias,adu eote! God benunu ito awa matu in-gira. Awatedo, aro ito Elizabeth mai jiandabaina, edo ainda dao John tata. 14-15 Maiawawa embo bajina aina, Badari da jisida.Awatedo, mai ami ito yai yawa ari edodubodave ari piaina. Daedo, iji angode maiawa engari gido, embo jiwaebé yawa ara.Edo mai awa waini§ inainyae, un okainnenei inainyae. Edo daedo, mai awa aidasinida edo idegeteira iji ainde awa, imoAsisi Kotopu mi gisijiaina. 16 Edo mai amiIsrael mamai jiwae awa tari awamanedaGod, Badari da yai overegedo tekago keraara. 17 Edo mai awa Badari gumbae gisidaperoveta* Elijah da wasiri de goroba dedakariwa dá ango gumaina. Edo ami ma-mono ae mamain de tari dada doregara.Edo ge jindari embobo tari wareregedodubo kotembari embo wasiri dambu dararidá ango ara. Edo mai ami Badari da gum-bari awa embo, embomai sirigedo daveaina.”

* 1:5 Herod da dao bé awa Herod Bajina. † 1:5 pirisi awa God da avigari embo, Israel embomai awa embo rorouGod da yai piarate. Yesu da ijide awamanemi Judah embomainda oro kotopu bajinada God da yai rorou piedo esitera.‡ 1:6 Badari da moka awa ‘Embo Bajina’ o ‘Gisijiari Bajina’. Awa God da dao nei. § 1:8 Judah embomainda orokotopu bajina awa Judah embomainda dasiga ari oro bajina da bé da. Oro awa Jerusalem nasi doda isinesina. Ainda daoEnglish geda awa temple. * 1:9 Judah embomainda ambo ambo ari awa, iji angode awamanemi God da jipapa gaineite ganuma nenei ovede kundo jipedo dodegedo esitera (Leviticus 16:8; Proverbs 16:33). Ango edo awamaneda dodaembo da (1) avigain jipapa eite, awamanemi ganuma nenei embo evekarada daode kundo akou doda pisido jipeiworoganuma da (1) idegedo durudo esisina. Edo embo anda ganuma gisi durudo esisina, embo awa avigedo esitera. † 1:9Badari da oro kotopu bajina awa Judah embomainda oro kotopu bajinada dao nei. ‡ 1:11 anela awa asisi davedadao. Iji tuturoda God mi awamane esisina, edo ainda amboda imo embo enembo esisina. Awamane awa asisi daveGod da ge kera edo era. Awamanemi God da bino kundo aundo embo enemboda yai pisido era. Awamanemi Godtumondebain edo era, edo God da gebé ari embomai kondade edo era. § 1:14-15 waini awa un okainda dao.Iji matu edo gundo boroko embomai un angogo injido era. Yesu da ijide embomaimi dongo ‘gurepi’ be tapedo aindagama budo awamaneda un okain ango siya edo esitera. * 1:17 peroveta awa God da bino onjigarida karigari emboo eutu. Ami God da deroda petedo embomainda yai God da ge tedo esisina. 1:17 Malachi 4:5-6

Page 90: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Luke 1:18 87 Luke 1:5018 Edo Zacharias mi anela de ge sisina,

“Edo ango gumaina awa nongo edo gani?Na awa embo begogo edo aro natoda du-beri daedo awa jiwaebé.”

19 Ango tesiri anelami ge mina sisina,“Na awa Gabriel. Na God da dombudapetedo isima ena. Ami na ito yai piesiribino dave eiwa kundo gumena tano gatate.20 Awarata giyo! Nato tarigari pietena awabé aina, iji dave ainde. Ata imo ge natoawa gebé ae eteta. Awa embo, ito beengiregetena. Ge tainyae, isirato mai bariiji gumbari tekago ge tata.”

21 Iji angode embomai iji borerebé simaeite kotembari jiwaebé esitera, “Ro awaembo Zacharias oro kotopu bajina yai ko-topu doda iji riboribé isiri?” 22 Edo imoidegesisina, iji ainde, awamanede ge taritao ae. Edo tepo ipami iwata kawata es-isina. Ango esiri awamanemi, “Embo awajisi viviro yai kotopu doda gido ge tae eira,”ango kotembesitera.

23 Ango edo Zacharias da rorou piariburo beao edo imo Jerusalem dodo aindamandoda maunsisina. 24 Ainda amboda,ainda aro Elizabeth tuturo edo watou ji-jirisina. Ango edo ainda mando dodakariga ipa da (5) sima esisina. 25 Ango edoisite ge sisina, “Boroko Badari mi na do edokondade esiri nato mengari emboda jisidaawa itae esira.”

Anelami Yesu da engari karigesisina.26 Edo Elizabeth da watou awa kariga 6

ainda doda God mi anela Gabriel piesiri gu-pusina, nasi Nasaret yai Galili doda. 27 EdoGabriel bino kundo gagara dao Mary da yaigupusina. Gagara awa Joseph mi jimbarategeritera. Edo Joseph awa Daotari David daorobe. 28 Ango edo anela awa Mary da yaigundo sisina, “Ategetena, Badari imo gidodubodave eira! Ami imonde daedo isira,edo ainda ao ari bajinabé eutumai beraridaginegedo ito yai piesira.”

29 Edo ainda bino kundo gundo tesiri in-gido do buriya esiri jiro buro jiwae esisina,“Nongo nongo edo ategari engo namondepipiteiri?” 30 Ata anelami sisina, “Mary,God ito yai dubodave eira, awatedo, adueote. 31 Edo imo watou jirido mai engata.Ainda dao Yesu teyo! 32 Edo mai eiwawaembo bajina aina. Edo God Ikanebé Ikaneainda Mai tara. Badari God mi ainda apiyeDavid da daotari anumba ainde piaina,33 edo ami Jacob da orobe natopo gisijiaina.Ainda gisijiarida beao ari itae!”

34 Ango tesiri Mary mi ge mina anela desisina, “Amo nongo nongo anate tesi? Nagagara tepo, iu itae.”

35 Edo anelami ainde sisina, “Asisi Ko-topu ito yai gumaina, edo God IkanebéIkaneda gorobami imo datembedo apure-gaina. Awa embo, daedo, mai bata awakotopu, edo God da Mai tara. 36 Edo giyo!Ito mato Elizabeth begogo, mai bari tao.Eutu awa ero teora, ata boroko ainda wa-tou awa kariga 6 jirira. 37 God da yai buroberari awa ari tao, awatedo, ge berari awabé aina.”

38 Edo Mary mi ainde sisina, “Awara, naBadari da buro ain jipapa ena. Awatedo,ge ro teteta awa doyo nato yai gumbare.”Ango tesiri anela dodo maunsisina.

Mary Elizabeth etega ain maunsisina.39 Iji angode Mary siya edo burigibé yai

Judea da nasi peji tetembada jiari aindamaunsisina. 40 Edo eutu awa maundoZacharias da mandoda torido Elizabethategesisina. 41 Iji ainde Elizabeth Mary daategari ingiri mai saka ainda osi doda yawaeite gubigabi esisina. Edo Asisi Kotopu miElizabeth sirido gisijijisina. 42 Ango esiriimo aoro ikanabé gatedo sisina, “God daao ari bajinabé eutumai berari daginegedoito yai piesira. Edo mai engata ainda yaidaedo ao ari bajinabé piaina. 43-44 Edoiji boroko einde na ito ategari dengoromiingeno mai saka nato osi doda yawa eitegubigabi esira. Ata na eutu dave aragoro ain imo Badari natoda ai ami nato yaigumbesi? 45 Imo gebé eutata bino roBadari mi imonde siutara awa bé aina,awatedo, Badari da ao ari ito yai isira.”

Mary yami God dasiga esisina.46-49 Edo Mary mi ge engo sisina:

“Na awa God da tataimbari buro gagara,edo embo awa na ruvegae.

Awatedo, do nato berarimi Badari dasigaena,

edo asisi nato awa yawa bé eiraGod nato Tonembari Embo da yai.

Aindabé, God awa goroba, ami wasiribabain nato yai esira,

edo ainda dao awa kotopu.Awatedo, embomai berari boroko edo

amboda gumbara,ami nato yai dubodave ari ge tara.

50 Embo ami embo avekave imo touedo era,

iji boroko edo amboda gumbara,

Page 91: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Luke 1:51 88 Luke 1:76-77

awamaneda yai ainda do ari piedoeira.

51 Embo ami buro babainbé aindagorobami edo eira.

Edo dariga akuta kotembari emboboawa siteuri atoto edo era.

52 Embo ami babadegari babain awa-maneda anumbada

awa dodo pieuri wotedo era,edo mapa tataimbari embomai awa

jiuri erido era.53 Embo ami beji ambubugari embomainde

indari davemi undeuri osi edo era,edo rorae embomai awa pieuri ipa tepo

maundo era.54-55 Embo ami ainda tarigari

ro kaenato ewowo gawowode sisina awa béesira,

edo ainda buro embobo Israel daorobeda kondade esira.

Embo ainda do ari kotembesira,Abraham ae ainda mamai berari deda

yai.Edo do ari awa natopo itaina.”

56 Ango edo Mary kariga tamonde (3) aeElizabeth de sima edo tekago overegedoainda nasida maunsisina.

Elizabeth John Bapataito Ari Embo en-gisina.

57 Awara, Elizabeth da mai bari ijigumbiri imo mai jianda engisina. 58 Angoesiri ainda nasi aikae embotopo dematomono demi Badari da do ari bajinabéeutu ainda yai piesira awa ingido aeElizabeth de daedo yawa edo esitera.

59 Edo deguta 8 biri ainda, embomaijiwae guputera, mai saka ainda tamo jiu-gari† awa embo. Edo iji dá ainde mai awaainda mamo Zacharias awa nombo tainsitera. 60 Atako ainda ai mi awamanedesisina, “Ango ainyae! Mai einda dao awaJohn tara.”

61 Ango tesiri awamanemi mina sitera,“Orobe itoda dao John awa itae.”

62 Edo ainda mamode ipami iwatakawata eite sitera, imo ainda mainda daoro piain jipapa eiri, awa tarate. 63 Angoedo Zacharias ove gaiari rorae jipapa esiripietero, “Mai ainda dao John,” gagurisina.Ango esiri gido embomai berari korebéesitera. 64 Edo iji dá ainde God miZacharias da be pirigedo iwawa udegesiri

ge site God dasiga esisina. 65 Ango esirigido embomai demonda berari adu edodo buriya esitera, edo bino awa yai Judeada nasi peji tetembada jiari berari aindatedo tedo etero arapu esisina. 66 Edoembomai berarimi bino awa ingido domikotembesitera, “Mai eiwa bajido buro roaini?” Edo Badari da goroba awa ainda yai.

Zacharias God mi buro ro aina awa kari-gesisina.

67 Edo ainda mamo Zacharias awaAsisi Kotopu mi sirido gisijiri God da gekarigedo sisina:68 “Puwavi! Kaende Israel embomainda

Badari God dasiga oré.Ami gundo ainda embomainda yai udegari

piesira.69 Edo ami Tonembari Embo goroba

kaena embo jiri erira,ainda buro embo David da orobeda.

70 Ami ainda peroveta kokotopude matutarigari ango sisina awa.

71 God ainda Tonembari Embo piarigundo

kaena gitopo emboda yai awa tonemaina,edo daedo sinigambari emboboda

ipada awa dodo kumaina.72 Ami sisina awa, ainda do ari kaenato

ewowo gawowoda yai arapa aina,edo ainda piari tembari kotopu isira

awa ruvegainyae.73-74 Ami tarigari okain ewowo kaenato

Abraham de sisina awa,imo gundo kaena awa gitopo em-

bobo kaenatoda ipada awa dodokumaina,

edo kaena adu itae imo tumondebain ara.75 Awatedo, kaena ainda jisida, ko-

topu edo wasiridambu darari ango itara iji berarida.

76-77 Imo gisi maundo Badari da be-gata

dave ato pepeta aina.Imo maundo ainda embomai tato

gara awa,God mi ainda kotembedo dowari itae ari

awamaneda jimbo bebegaeda yai ami,tonembari awamaneda yai inono piaina.

Awatedo mai, imo awaGod Ikanebé Ikane ainda peroveta tedo

ara.† 1:59 tamo jiugari awa mai jianda ko embo béda tamo kotopuda ainto kapari. God mi Abraham de ango arateatopaposisina (Genesis 17:9-14). Tamo jiugarida kariwa ami Abraham da orobe kondade esisina awamane kotembukotembu orote God mi awamane ao aina (Genesis 12:1-3; 15:1-6).

Page 92: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Luke 1:78 89 Luke 2:21

78 God kaenato awa, ainda do ari amiutuda edo

Tonembari Embo kaenato yai piari gu-maina, dá iji vitari ango.

79 God mi ari parara awa datemaina, embomai avekave muyaenda

edo betari dugada isima edo era awa-maneda yai.

Daedo God mi kaena gisijiari bégadabegatada pepeta ara.”

80 Ango edo mai awa babodeite, edoainda asisi goroba burisina. Edo imo abudamodamoda sima esisina, edo iji gumbiriidegedo Israel embomainda yai buro tu-turo esisina.

2Mary Yesu engisina.(Matthew 1:18-25)

1 Edo iji ango de, Caesar* Augustus mige okain sisina, “Rome butu gano nondariainda embo berari awa ajijigewo! Awa-mane tax pioré.” 2 Gisijiari Quirinius miyai Siria awa sima eiri, ajijigari eiwa tu-turoda idegesisina. 3 Edo embo berari daopiaintedo awamaneda nasi ikade ikadedamaunsitera.

4 Edo Joseph awa David da orobedaedo gumbari. Edo David da engari nasiawa Beteliem, yai Judea da. Awatedo,imo daedo nasi Nasaret, yai Galili da edoBeteliem da visido maunsisina. 5 AindabéMary awa ami jimbarate gerari,† emboawa Mary de daedo dao piain maunsitera.Edo eutu awa watoude mai engari tao.6 Ango edo Joseph ae Mary de maundoBeteliem nasida torido itero eutu aindamai bari iji gupusina. 7 Edo dederi oroberari awa ato ae, awatedo, eutu ainda maibuwo engedo gongomi doiedo wo undaribetaiya doda pipisisina.

Anelamanemi wo sima ari emboboda yaiGod da bino dave karigesitera.

8 Edo iji angode wo sima ari em-bobo nasi ainda demonda awamaneda wosipumane‡ muyaende simageteite itero ji-jirisina. 9 Edo Badari da anela awamaneda

yai idegesiri, Badari da parara yai aindadatembesisina. Ango esiri gido awamaneadu bajinabé esitera. 10 Edo anelami awa-manede sisina, “Adu eove! Na imon-demane bino dave kundo gupena, amiembo berarida yai yawa ari bajinabé pi-aina, giwo! 11 Iji boroko einde David danasida, Tonembari Embo itomane eutumiengesira. Amo Keriso,§ awa Badari. 12 Edokariwa engo gido nato bino gebé awa: Imo-mane maundo mai saka gongomi doiariwo undari betaiya doda durari isira awatambawa.”

13 Edo boraebé anelamane jisi bajina dautuda edo anela neinda yai idegedo Goddasiga eite sitera,14 “God utu ikanebé ikaneda isima eira awa

taogoré,edo embomai butuda aimi God da

kandoategedo budo era béga awamaneda yai

itare!”15 Ango edo anelamane dodo egenem-

bedo utuda mambero wo sima ari em-bobomi akuta mina tara esitera, “Ei pu!Kaende Beteliem da maundo buro eiwa roidegesiri Badari mi tesiri awa jisimi goré!”

16 Ango tedo, awamane burigibé tu-mundo nasida torido Mary ae Joseph dekakowa ero jiriri taputera. Edo mai sakaawa wo undari betaiya doda durari isirigositera. 17 Edo mai awa gido awamanemibino ro anelami awamanede tesiri geraawa kundo idegedo karigetero yai beraridaarapu esisina. 18 Edo berari aimi bino awawo sima ari embobomi karigetero ingidokorebé esitera. 19 Ata Mary mi wasiriro berari idegesira awa ruvegae aindadomi tema edo sirigeteite sima esisina.20 Aindabé, bino ro berari anelami awa-manede tesira, awa ingera edo jisimi gera,awatedo, wo sima ari embobo overegedotaogari awa tedo dareite God dasiga eiteawamaneda yai maunsitera.

Yesu da dao pipisitera.21 Ango edo deguta 8 biri ainda tamo

jiugari iji gupusina. Edo ainda dao Yesu* 2:1 Caesar awa Rome da Gisijiari Bajinabé da dao nei. † 2:5 jimbarate gerari. Judah embomainda tari awaambo ambo edo esitera eiwa, edo avekavemi jimain jipapa era gido, gisibé awa awamaneda piari tembarida ge jirara.Edo gido gerari o jimbari ainda amboda evekara ain jipapa ara, ove gaiedo imo doturena ango taina. Ango tedo gerario jimbari itae aina. ‡ 2:8 wo sipu awa wo embomi iji matuda edo gundo boroko sima edo era. Embomai wo sipudatu gongo edo era edo pisi injido era, awatedo, embo jiwae wo sipu jipapa edo era. Aindabé wo sipuda goroba awabajinabé ae, edo awamaneda gitopo wo isima edo era awa, wo sima ari embo dave awa ainda sipumane iji berari simadavebé eite dedegedo eira. § 2:11 Keriso da moka awa ‘God da Avigari Embo’.

Page 93: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Luke 2:22 90 Luke 2:42sitera. Iji ainde ainda ai Mary watou jiraeisiri dao awa matu anelami pipisisina.

Mary ae Joseph de Yesu kundo Judah em-bomainda oro kotopu bajinada maunsitera.

22 Ango edo awamaneda dono teiarida ijiMoses da Aodarida tari isira awa gumbiriJoseph ae Mary de Yesu kundo Badari dayai piain Jerusalem maunsitera.* 23 (EdoBadari da Aodarida† gaiari ango isiraawa, “Mai jianda buwo da da berari awaBADARI‡ da yai piawo ainda buro ara.”)24 Edo daedo awamane Badari da Aodaridatari isira awa ambo ambo edo “Ni ribo tote(2) o ni gumbara mamai tote (2)” kundororou piaintedo maunsitera.

25 Ango edo embo dao Simeon awaJerusalem ainda isinesina. Embo awawasiri dambu darari edo God tou edo es-isina. Ami Israel embomainda KondadeAri Embo§ sima esisina. Edo Asisi Kotopuawa ainde daedo isite 26 ami ainda yaikarigesisina, “Imo betae gisida Badari daKeriso awa jisimi gata.” 27 Edo Asisi Kotopumi Simeon gisijido kundo Judah embo-mainda oro kotopu bajina doda totorisina.Edo aimamo mai Yesu awa kundo toridoguputera, ainde buro ro orote Aodari datari isira awa ain. 28 Ango etero Simeonmi mai awa gido tesiri, ai mi piesiri kundoosinembedo God ategedo sisina:29 “Badari, ito tarigari siteta awa bé esira.

Awatedo, iji boroko ito buro emboawa doyo bégade mambare.

30 Nato jisimi tonembari ito gena,31 awa inemi sirigedo pieteta embo-

mai berarida jisida.32 Embo inemi pieteto gumbira,

ami Judah embomai ae, awamanedayai gundo,

atopatari ito gebé awa gara.Aindabé, God da Avigari Embo awa

Israel orobeda edo gumbira,

awatedo, embomaimi Judah embomaindadao awa daedo dasiga ara.”

33 Edo Joseph ae mainda ai de mi ge roberari Simeon mi mai ainda daoda tesiriingido korebé esitera. 34 Ango edo Simeonawamane embo God ategedo ainda ai,Mary de, sisina, “Imo giyo! Mai eiwa Godmi matu siya esisina. Israel embomai ji-wae tonemaina, edo nenei jiwae awa dedositaina. Edo mai eiwa God da kariwa. Embojiwaebémi sinigambari edo awa ajiregara.35 Awatedo, awamaneda kotembari onji-garida awa mai ami arapada piari idegaina.Edo daedo do itoda memesi awa kasiwo betote (2) vegarimi imo gomoda gaiari angoaina.

36-37 Edo iji angode, peroveta eutu daoAnna awa Phanuel da gagara edo ewowoAsher da orobe. Eutu awa begogobé. Imogagara teka iu jimundo duberi 7 itae esiriainda iu betesiri rori isite duberi 84 dotur-isina.* Edo eutu emi Judah embomaindaoro kotopu bajina dowae sipode turodeveta eite benunu site God tumondebainedo esisina. 38 Edo iji dá ainde, eutu awagundo torido Badari da yai ategari pisido,edo embomai avekave berari Jerusalemda tonembari gain sima eite isiretera awaitero mai ainda ge awa karigesisina.

39 Ango edo Mary ae Joseph de buro roberari Badari da Aodarida orote tari isiraawa itae edo, tekago egenembedo awa-maneda nasi topo Nasaret yai Galili dodamaunsitera. 40 Edo mai awa bajido tamo deasisi de goroba burisina, edo dubogarimibeda esisina. Daedo God da ao ari awa maiainda yai.

Mai Yesu Judah embomainda oro kotopubajinada doda isira.

41 Edo duberi berari Yesu da aimamoJerusalem maundo esitera, God da Darute-gari Bondo da.† 42 Edo iji angode Yesuduberi 12 esiri, awamane Jerusalem visidomaunsitera, Judah embomainda bondo

* 2:22 Aindabé Mary awa mai jianda teka bari, Moses da Aodari da tari isira awa sima eiari deguta 40 itae ari amboda,oro kotopu bajinada aundo pirisida yai dono teiari rorou piari ainda dono God da jisida itae aina (Leviticus 12:1-8).Ove Kotopu da atopatari kotembetera awa, iji angode Mary awa donode God da jisida, Joseph Mary tujido ainda donoburisina. Awatedo, iji ainde awamane tote (2) dono teiari rorou piain maunsitera. Ata Ove Kotopu da atopatari neneikotembetera, Joseph da dono itae, ami tepo kondade eite Mary da rorou kundo aundo daedo maunsisina. Awatedo,Luke ge awamaneda dono teiarida iji awa gagurisina. † 2:23 Badari da Aodari awa Moses da Aodarida dao nei.‡ 2:23 BADARI da moka awa ‘Na awa Natopo Itari’ o Hiburu ge awa Jehovah. 2:23 Exodus 13:2, 12, 15 2:24Leviticus 12:8 § 2:25 Kondade Ari Embo awa Keriso da dao nei. * 2:36-37 duberi 84 doturisina. Ove Kotopuda atopatari nenei kotembedo era, Anna awa duberi 84 akuta. Ata atopatari neneinda awa imo duberi 105 ango isiriMary ae Joseph de Yesu kundo torido eutu awa taputera. † 2:41 God da Darutegari Bondo da ge jirari Exodus12—13 isira.

Page 94: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Luke 2:43 91 Luke 3:11orote matu tari isira angoda. 43 Edo bondoitae esiri awamane nasida egenembeteromai Yesu awa Jerusalem isiri doturitera.Ata Joseph ae ainda ai demi mai nongoeiri awa gae maunsitera. 44 Ata awa-manemi “Yesu awa embomai neneindesiro edo mambari” ango kotembesitera.Iji dá ainde mauntero turo jiriri mai awakakowa esitera awamaneda matomono deotatawo deda yai. 45 Edo awamane maitambae, awatedo, overegedo kakowa eiteJerusalem da tekago maunsitera. 46 Angoedo iji tamonde (3) itae esiri awamaneJudah embomainda oro kotopu bajinadatorido do arapada mai awa taputera.Atopapasigarida doregari doda anumbedoisite ge teoro mina tedo eite isiri jisimigositera. 47 Edo embomai avekave berariainda itera ami Yesu da jirogari edo minatari dave awa gido korebakore esitera.48 Ango edo, aimamo mai awa gido korebéesitera. Edo ai mi sisina, “Mai nato, wasiriengo awa nongaintedo natokare yai etesi?Giyo! Na ae mamo de do memeside imokakowa ero jirira.”

49 Edo Yesu mi awamanede ge minasisina, “Ro awa embo na kakowa ewo jiriri?Na Mamo natoda oro doda itena awa imo-mane gaera?” 50 Ata mai ami ge ro siri awaawamaneda yai bé arapa ae esisina.

51 Ango edo imo ae aimamo dedawotedo Nasaret maunsitera, aindaaimamo kera edo esisina. Awarata, aindaai wasiri ro berari idegesira awa ruvegaeainda doda piedo sima esisina. 52 Edo Yesudubogari de tamo de inono babojisina, edoainda dave ari God ae embomai deda yaidaedo.

3John Bapataito Ari Embo Yesu da begata

sirigedo dave esisina.(Matthew 3:1-12; Mark 1:1-8; John 1:19-28)

1 Awara, iji angode Tiberius Caesar miRome da embomai gisijijieite duberi 15daginegesiri, Gisijiari Pontius Pilate awayai Judea sima edo esisina, edo Herod*awa yai Galili da daotari. Edo iji dá an-gode ainda nameji Philip awa yai Ituriade Tarakonaisis deda daotari, edo Lysaniasawa yai Abilene da daotari. 2 Edo Annas

ae Caiaphas de awa pirisida gisijiari baji-nada† dero sima edo esitera. Iji angode,God da ge Zacharias da mai John da yaigupusina abu damodamoda. 3 Ango edo,embo awa idegedo nasi berari un Jodanibengida jiari ainda jiruru eite dengorobaiari pipiteite embomainde tedo esisina,“Itomane jimbo bebegae dodo God dayai wareregedo gumbuwo, bapataito ane!Ango awo God mi itomane jimbo bebegaekotembedo doware!” 4 Awa engo matuperoveta Isaiah mi gagurisina:“Embo abu damodamoda aorogateira,

‘BADARI da begata dave ewo pepetaare.

5 God mi yai agata igata berari butu piarivisido inono aina,

edo peji pamopimo berari kapariwotedo bereya aina.

God mi begata ogegembari awa kaparidambu daraina,

edo kokoturo awa daedo butu piarivisido ududugaina.

6 Edo embomai yai berarida ami God datonembari jisimi gara.’ ”

7 Ango edo embomai jisijisi, John mibapataito arate idegedo ainda yai gu-pero, awamanede sisina, “Embo imomanegaribé awa tena, jitoma ingege! God mirirowa piain siya eira awa, nane imo-mane bapataito ano awa daginegawa angokotembetewa? 8 Imomane bapataito anatejipapa edo gido, itomane be dave awapiewo gane. Edo ami awa imomanedo wareregetewa ango goteiano gum-bave. Edo imomane akuta ge mina taraengo eove, ‘Abraham awa mamo natokare,awatedo, God natokare yai rirowa pi-ainyae.’ Nane imondemane tena awa, Godmi ganuma itera eiwa inono tari wasiribudo Abraham da maiunji teteka ara.‡9 Edo iji borokobé emi, God embomaiainkain jimbo bebegaeda dodo wareregaeera awamaneda yai rirowa piaina. Awaengo, embo otomi ni be dave ekae era be-rari awa tutuda tai kapari durudo mumuyaaro kundo niyaoda augaina.”

10 Edo ango tesiri embomai ami Johnde tedogositera, “Awatedo, nakare nongoari?”

11 Edo awamanede mina sisina, “Imoaimi ombari tote (2) isira gido awa, embo

* 3:1 Herod. Daotari da daobé awa Herod Antipas. Imo awa Herod Bajina da mai. † 3:2 pirisida gisijiari bajinaawa pirisi berarida badarari bajina. 3:6 Isaiah 40:3-5 ‡ 3:8 God mi ainda awara ari Abraham da maiunjidayai tepo piainyae. Ata God mi embo aimi ainda jipapa euri awa ainda awara ari piedo eira.

Page 95: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Luke 3:12 92 Luke 3:32nei ombari itae ainde da (1) pieyo! Edo imoaimi indari isira gido awa, dá ango embonei indari itaede pieyo!”

12 Iji angode tax kumbari embobo, awa-mane daedo John mi bapataito arateguputera, ami tedogositera, “Atopatari,nakare nongo ari?”

13 Edo John mi awamanede sisina, “Imo-mane tega nonda bawate aodarida tariisira, ainda akuta buwo, ata daginegeove!”

14 Edo daedo itoro embobomi John detedogositera, “Edo nanekaremi awa nongoari?”

Embo ami awamanede sisina, “Em-bomainda ganu bain engega eove kobekumba ge pitawa embomainde teove!Edo itomane buro edo ewa ainda tau awadubodavede buwo!”

15 Iji angode embomai awa bé gain eiteedo awamane berari do mi, “John awaKeriso rita?” ango kotembesitera. 16 Awaembo, John mi embomai berari aindesisina, “Na imomane un mi bapataito ena.Ata embo nato amboda gumaina awa naango ae. Embo awa bajina edo na daveae. Nane ainda tai woru teugari tao ae.Ami imomane Asisi Kotopu ae niyao demibapataito aina. 17 Embo awa dagi bajinaainda ipami jido kundo gumaina. Amivedari wheat be buya edo wotari jimundokundo ainda beurida piaina, ata oen berarijimundo augari niyao matawa aveite isiraainda awaina. 18 Edo John mi begata jiwae-béda gemi embomai kondade eite God dabino dave awamaneda yai dengoro baiaripiedo esisina.

19 Ata ainda amboda John mi DaotariHerod de ge okain sisina, aindabé, emboawa ainda namejida aro ipuda jipusina edowasiri bebegae nenei esisina. 20 Edo daedoHerod wasiri beyaebé awa ami tesiri Johnbundari oroda pipisitera.

John mi Yesu bapataito esisina.(Matthew 3:13-17; Mark 1:9-11; John 1:29-

34)21 Ango edo John embo berari bapataito

eiri, Yesu daedo gumbiri bapataito esisina.Edo Yesu God de ge siri utu pirigesisina.22 Edo Asisi Kotopu kariwa ni ribo angoainda yai wotesiri ge yavi utuda edo gundosisina, “Imo awa nato dubobari Mai. Natodubodave ari bé ito yai.”

Luke mi Yesu da ewowo gawowoda daoudugedo gagurisina, Yesu imo nongo gupusiniawa arapa arate.

(Matthew 1:1-17)23 Ango edo Yesu imo akuta awa duberi

30 ango esiri, ainda buro tuturo esisina.Edo embo awa Joseph da mai, embomiango kotembesitera.Edo Joseph awa Heli da mai,§24 edo Heli awa Matthat da mai,edo Matthat awa Levi da mai,edo Levi awa Melchi da mai,edo Melchi awa Janna da mai,edo Janna awa Joseph da mai,25 edo Joseph awa Mattathiah da mai,edo Mattathiah awa Amos da mai,edo Amos awa Nahum da mai,edo Nahum awa Esli da mai,edo Esli awa Naggai da mai,26 edo Naggai awa Maath da mai,edo Maath awa Mattathiah da mai,edo Mattathiah awa Semei da mai,edo Semei awa Joseph da mai,edo Joseph awa Judah da mai,27 edo Judah awa Joannas da mai,edo Joannas awa Rhesa da mai,edo Rhesa awa Zerubbabel da mai,edo Zerubbabel awa Shealtiel da mai,edo Shealtiel awa Neri da mai,28 edo Neri awa Melchi da mai,edo Melchi awa Addi da mai,edo Addi awa Cosam da mai,edo Cosam awa Elmodam da mai,edo Elmodam awa Er da mai,29 edo Er awa Jose da mai,edo Jose awa Eliezer da mai,edo Eliezer awa Jorim da mai,edo Jorim awa Matthat da mai,edo Matthat awa Levi da mai,30 edo Levi awa Simeon da mai,edo Simeon awa Judah da mai,edo Judah awa Joseph da mai,edo Joseph awa Jonan da mai,edo Jonan awa Eliakim da mai,31 edo Eliakim awa Melea da mai,edo Melea awa Menan da mai,edo Menan awa Mattathah da mai,edo Mattathah awa Nathan da mai,edo Nathan awa David da mai,32 edo David awa Jesse da mai,edo Jesse awa Obed da mai,edo Obed awa Boaz da mai,edo Boaz awa Salmon da mai,

§ 3:23 Daoda sirigari eiwa kariwa dá Luke mi nongo edo Yesu, Mary da ewowo gawowoda edo gupusini ango sirigedogagurisina. Aindabé Heli awa Mary da mamo edo Joseph da ato, awatedo, Joseph awa Mary da mamoda mai ango.

Page 96: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Luke 3:33 93 Luke 4:15edo Salmon awa Nahshon da mai,33 edo Nahshon awa Amminadab da mai,edo Amminadab awa Ram da mai,edo Ram awa Joram da mai,edo Joram awa Hezron da mai,edo Hezron awa Perez da mai,edo Perez awa Judah da mai,34 edo Judah awa Jacob da mai,edo Jacob awa Isaac da mai,edo Isaac awa Abraham da mai,edo Abraham awa Terah da mai,edo Terah awa Nahor da mai,35 edo Nahor awa Serug da mai,edo Serug awa Reu da mai,edo Reu awa Peleg da mai,edo Peleg awa Eber da mai,36 edo Eber awa Shelah da mai,edo Shelah awa Cainan da mai,edo Cainan awa Arphaxad da mai,edo Arphaxad awa Shem da mai,edo Shem awa Noah da mai,edo Noah awa Lamech da mai,37 edo Lamech awa Methuselah da mai,edo Methuselah awa Enoch da mai,edo Enoch awa Jared da mai,edo Jared awa Mahalalel da mai,edo Mahalalel awa Cainan da mai,38 edo Cainan awa Enosh da mai,edo Enosh awa Seth da mai,edo Seth awa Adam da mai,edo Adam awa God da mai.

4Satan mi Yesu bavedo esisina.(Matthew 4:1-11; Mark 1:12-13)

1 Ango edo Yesu, Asisi Kotopu mi siridobeda esisina. Edo Yesu Jodani unda awaegenembedo bengida visiri, Asisi mi gisi-jido kundo maundo abu damodamoda to-torisina. 2 Edo ainda deguta 40 isiri Binei*mi Yesu bavedo esisina. Iji angode awaimo indari indae, iji awa itae esiri, aindaamboda imo beji mina burisina.

3 Ango esiri Binei mi embo ainde sisina,“Imo God da Mai rita? Ge tewasi ganumaeiwa bread ari indate!”

4 Ata Yesu mi ainde sisina, “God da gedagaiari isira awa, ‘Embo enembomi breadakuta injido wasiribé bari tao ae, ata God

da ge tari da da berari isira, ami wasiribépiedo eira.’ ”

5 Ango edo Binei mi embo awa gisi edokundo visido peji ikaneda esisina. Edo yaiberari embobomi gisijido era awa piesirigosisina, awa jisi papariko arago. 6 EdoBinei mi Yesu de sisina, “God mi yai be-rari ainda awara tari de taogari de awanamonde pipisisina, awatedo, imonde pi-ana. Edo nanemi embo da ave jipapa edoavigetena, ainde piana. 7 Awa embo, imobaongo dadari edo na tumondebain atagido, berari eiwa imo topo aina.”

8 Ango tesiri Yesu mi ge mina sisina,“Nato gunda mambu, Satan!† God dageda gaiari isira awa, ‘Imo BADARI ito Godawa tumondebain edo eyo, edo embo awaakuta kera edo eyo!’ ”

9 Ango edo Binei mi Yesu gisijido kundomaundo Jerusalem da esisina. Ainda Ju-dah embomainda oro kotopu bajinada enoikanebé ikaneda piedo sisina, “Imo Godda Mai rita? Einda kekapunya edo wote!10 Aindabé, God da geda gaiari isira awa:‘God mi ge okain tari anelamanemi imo

dedegara,nei ro ainyae.

11 Edo awamanemi imo ipada jiaro vitata,ganumada ito tai dainyae.’ ”

12 Ango tesiri Yesu mi sisina, “God dageda gaiari isira awa, ‘Imo BADARI ito Godbawote dowasi!’ ”

13 Edo Binei bawari berari awa itae edo,ainda amboda, imo iji dave nei gido tek-ago gumaina ango kotembedo, Yesu dodomaunsisina.

Yesu ainda buro yai Galili doda tuturoesisina.

(Matthew 4:12-17; Mark 1:14-15)14 Ango edo Yesu tenda egenembedo yai

Galili da, Asisi da gorobade maunsisina.Edo ainda bino yai ainda edo nasi demondajiari awa berari arapu esisina. 15 Edo imoJudah embomainda benunu oroda‡ atopa-poteiuri embo jiwaebé gido awa dasiga edoesitera.

Nasaret embomaimi Yesu ajiregesitera.(Matthew 13:54-58; Mark 6:1-6)

* 4:2 Binei awa Satan da dao nei. 4:4 Deuteronomy 8:3 † 4:8 Satan awa God da anela da (1) da dao. Anelaawa God da ge jindesiri God mi imo utuda kundo augesiri idegedo wowosisina. Edo Satan da dao mokabé Hiburu gedaawa ‘gitopo embo’. Satan awa God da gitopo edo embo enemboda gitopo. 4:8 Deuteronomy 6:13 4:11 Psalm91:11-12 4:12 Deuteronomy 6:16 ‡ 4:15 Judah embomainda benunu oro awa jiwaebé, edo nasi da da aindaisima edo esitera. Oro ainda Judah embomai dada edo Badari tumondebain edo, awamaneda katari budo, awamanedamamai atopasido esitera.

Page 97: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Luke 4:16 94 Luke 4:3316 Edo Yesu, Nasaret nasi imo isite babo-

jisina, ainda gupusina. Edo wasiri matawaedo eira ango, Judah embomainda benunuoro ainda Oena Apari Degutade§ maundototorisina, edo imo ove ajigaintedo eror-isina. 17 Edo peroveta Isaiah da ove gaiariawa embomi ainde pietero kupusina. Edoawa paraugedo ge gaiari eiwa tapusina:18 “BADARI na avigesira,

mapa embomai rorae isisigaede,God da bino dave karigano gorote,

awatedo, ainda Asisi nato yai isira.Ami na piesiri gumena,

embomai avekave do buriya esiri it-era,

awamane gao ano dubodave borote,edo embomai bundarida awa ge

kariganogido udegari borote,

edo jisiguba ari awamane anoyai berari gorote,

edo embo nenei gisijijiegarimimemesi bajinabé pisido era awa,

nanemi ano udegari borote;19 edo nanemi BADARI da tonembari

duberiborokobé gumbira awa,

karigano gorote.”20 Ango edo ove gaiari awa ruvedo tek-

ago buro embode piedo imo dodo anumbe-sisina. Edo embomai berari benunu orododa ami ge tari gain jisini esitera. 21 EdoYesu awamanede ge tari tuturo esisina, “Ijiboroko bé emi God da ge gaiari ajigetenoingewa, awa bé eira.”

22 Edo awamane berari Yesu da ge gaviainda beda idegeteira awa gido mina taraeite korebé esitera. Edo awamanemi sit-era, “Eiwa tepo Joseph da mai, ata nongoedo ge engo siri?”

23 Ango tetero gido Yesu mi sisina, “Nagotena, inemane eniya ge eiwa namondetawa, ‘Siwo Gao Ari Embo, imo akuta gaoewasi! Buro babain ro Kapenium nasida

eteto bino ingera dá ango ito nasi topobéeinda daedo ewasi gore!’ ”*

24 Edo ami tedo sisina, “Awara! Gero boroko imondemane tena, eiwa giwo!Peroveta awa ainda nasi topobéda embomiimo tou ari tao ae. 25 Ata ge arapadaimondemane tena, eiwa giwo! Eutu rori ji-wae Israel doda isiretera peroveta Elijah daijide. Iji angode God mi utu engiregesiri,duberi tamonde (3) edo kariga 6 wa wotae,beji iji bajinabé Israel yai berarida arapuesisina. 26 Awarata, iji angode God miElijah awa embo berarida yai piae, ata euturorida nasi saka Zerepasi da isima eiraainda yai pipisisina. Zerepasi awa Saidoninasi aikae edo daedo eutu awa Judah eutuae. 27 Edo embo jiwae ginimi tutupegariIsrael doda isiretera, peroveta Elisha daijide. Awarata, Elisha awamane berarigao ae. Ata da bé Siria embo Naaman,awa akuta gao esiri kaviyegesisina. Daedoembo awa Judah embo ae.”

28 Ango tesiri gido embomai beraribenunu oroda sinigambaribé Yesu dayai esitera. 29 Edo awamane erido Yesudumundo kundo nasi arapada idegesitera.Ainda edo awamanemi embo awa gisijidonasi pamoda jiari isira ainda visidodaninida maunsitera, augaro dedewadawotarate. 30 Ata embo awa doiedo kundomauntero awamaneda toropuda dodotaigedo eve maunsisina.

Yesu ge okain asisi beyaede tesiri kera edoidegedo maunsisina.

(Mark 1:21-28)31 Ango edo Yesu Kapenium nasi baji-

nada wotedo maunsisina, yai Galili doda.Edo Oena Apari Degutade awamane atopa-posisina. 32 Embo ainda geda awaratari isira, awatedo, embomaimi aindaatopatari gido korebé esitera.

33 Iji angode awa benunu oro doda emboda (1), asisi beyae† doda itari, ami aoro

§ 4:16 Oena Apari Deguta awa Judah embomainda deguta kotopu. Awamanemi deguta ainde, buro dodo oena apeiteGod dasiga edo esitera (Exodus 20:8-10). Iji boroko, deguta ‘Saturday’ awa awamaneda Oena Apari Deguta. 4:19Isaiah 61:1-2 * 4:23 Eniya ge eiwa, ‘Siwo Gao Ari Embo’ awa Yesu, edo ‘imomane akuta’ awa ainda nasi tutuembomai. Buro babain Yesu mi embomai nasi neneinda awa embo matu esisina, awa dá ango embomai ainda nasitutu awamane embo arate, jipapa esitera. Awamane imo awa bé God da Avigari Embo ango ari gain jipapa esitera.

4:26 1 Kings 17:1-16 4:27 2 Kings 5:1-14 † 4:33 asisi beyae awa embo betarida asisi ae. Awamane awaSatan da anelamane. Iji matu God mi anelamane berari esisina (Kolosi 1:16). Ainda amboda, anela bajina dao Satanmi God da ge jinjisina (Isaiah 14:12-15). Iji ainde imo God da ge jindesiri anelamane nenei Satan ambo ambo esitera(Amboda Idegaina 12:3-4). Iji boroko, Satan ae ainda anelamane demi embomai udumboro God da ge jindedo Satanda jipapa ambo ambo edo era.

Page 98: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Luke 4:34 95 Luke 5:11ikanade gatedo sisina, 34 “Eei! Imo namon-dekare ro ain esi, Yesu Nasaret Embo? Imonakare dedo sitain gumbesita? Na gotena,imo awa God da Embo Kotopu!”

35 Ata Yesu mi ge okain ainde sisina, “Gedo! Idegedo mambu!” Edo bineimi‡ emboawa embomainda doda augesiri duriridodo idegesisina, ainde kambo piae.

36 Idegesiri gido awamane berarimi korebajina edo mina tara eite sitera, “Ge eiwatena! Embo emi ainda awara tari de gorobademi ge okain asisi bebegaede siri kera edoidegedo mauntera!” 37 Edo embomaimiYesu buro ro esira ainda bino awa kundomaundo nasi nenei demonda itera berariainda karigetero arapu esisina.

Yesu embo jiwaebé gao esisina.(Matthew 8:14-17; Mark 1:29-34)

38 Ango edo imo erido benunu orodaawa idegedo maundo Simon da mandodatotorisina. Edo Simon da imbosi karudademo bajinabé bureite isiri awamanemiYesu mi eutu awa kondade arate teterogosisina. 39 Awatedo, imo maundo aindabesi demonda petedo karu dademode geokain tesiri karu itae esiri eutu awa bo-raebé erido awamane sima esisina.

40 Edo iji wowoteiri turo ainde embo-mai berari aimi awamaneda otatawo karuneindekainde bari awa Yesu da yai kundoguputera. Etero gido karu embomai dada berari awa ami ipa tamonda pipiteitegao euri kaviyegedo esitera. 41 Edo daedoYesu mi binei embomai jiwaeda doda itera,awamanede ge okain teuri dodo idegeteiteaorogatedo tedo esitera, “Imo awa Keriso,God da Mai bé!” Edo awamane matugositera imo awa Keriso, awatedo Yesu midowae binei embo ainde ge tae.

Yesu dengoro baiari Galili ainda piedoesisina.

(Matthew 4:23-25; Mark 1:35-39)42 Ango edo sipo taragae isiri imo

erido idegedo yai damodamoda maun-sisina. Esiri gido embomai jiwaebémiimo kakowa ero jiriri taputera. Edo awa-manemi imo yai neinda mamburekae en-giregari ge tedo esitera. 43 Ata Yesu miawamanede sisina, “Na bino dave awaembomai nasi neneinda daedo kariganogara awa, God mi gundo embomai beraributuda gisijiaina. Aindabé, God mi naburo awa anate piesiri gumena awatedo.”

44 Edo imo Judah embomainda benunu oroneneinda maundo dengoro baiari piedoesisina, yai Galili doda.

5Yesu ainda ambodani tuturoda dao

sisina.(Matthew 4:18-22; Mark 1:16-20)

1 Ango edo iji da (1) Yesu GenesaretUbutu* bengida petedo isiri embo jisi daGod da ge tari ingain mina mita eite gundoimo doitera. 2 Ango etero gido Yesu jisipiedo ma tote (2) papoda itero gosisina,ata wo iro ari embobo awa ma dodo awa-maneda monga teieite itera. 3 Edo YesuSimon da mada visido, embo ami aindama gaigari sakabé kena idegarate tedogo-sisina. Ango esiri imo anumbedo embojisijisi awa atopaposisina.

4 Edo imo ge tedo itae edo awa Simon desisina, “Ma daveyo un ugonubéda idegarimonga itomane nenei dowawo wotari wobarave.”

5 Ango tesiri Simon mi mina sisina,“Badarari, nakare buro okain muyae bor-erebé ero jirira, ainda wo da ji bae. Atako,inemi ge ango teta, awatedo, na monga da(1) dowano wotaina.”

6 Ango tedo monga dotero wotedo wojiwaebé ekesiri, awamaneda monga tuturoedo denjisina. 7 Ango esiri gido burootatawo ma neinda awa gundo kondadeorote, ipami wagaiya doritera. Ango edogundo kondade edo ma tote (2)da wosirero beda edo, aikae kununumbari taoesisina.

8 Edo Simon Peter wasiri awa gido Yesuda doda baongo dadari edo sisina, “Badari,eve mambu! Na jimbo beyae embo.”9 Ango sisina aindabé, embo awa ae embonenei berari aindeda wo buritera awa gidokorebakore esitera. 10 Edo James ae Johnde, Zebedee da mamai, mina bari dá angoburitera. Awamane awa Simon da burootatawo.

Edo Yesu mi Simon de sisina, “Adu eote!Imo boroko tuturo edo embomai budoata.” 11 Ango tesiri awamane ma tote (2)papoda dumbero visiri, rorae berari aindadodo imo ambo ambo esitera.

Yesu embo ginimi tutupegari awa gaoesisina.

(Matthew 8:1-4; Mark 1:40-45)‡ 4:35 binei awa asisi beyaeda dao nei. * 5:1 Genesaret Ubutu awa Galili Ubutu da dao nei.

Page 99: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Luke 5:12 96 Luke 5:3012 Ango edo iji da (1) Yesu maundo

nasi bajina da (1) ainda isiri embo ginimitutupegari ami gido gundo doda durudokondade arate tedogosisina, “Badari, imojipapa edo gido, na eyo kaviyegane!”

13 Ango tesiri Yesu ipa ududugedo emboawa tujijieite sisina, “Een, na jipapa ena.Kaviyege!” Boraebé, embo ainda gini itaeesiri kaviyegesisina.

14 Edo Yesu mi embo ainde ge okainbé sisina, “Embo neneinde imo etenokaviyegeteta awa teote! Ata, pirisidayai mambuyo, imo udugedo gare. Edokaviyegeteta ango tari gido, embo berarigoteiaro, ategari rorou piate, da Moses miAodarida sisina ango.”

15 Awarata, Yesu mi karu embo esirikaviyegesira ainda bino awa yairi toiriesiri gido embo jisijisi gundo dada esitera,ainda ge ingain edo awamane karude awaami gao ari kaviyegain. 16 Ata imo akutaiji jiwae idegedo yai damodamoda maundoGod da yai benunu tedo esisina.

Yesu embo ipatai ambari gao esisina.(Matthew 9:1-8; Mark 2:1-12)

17 Ango edo deguta da (1)de Yesu mi em-bomai atopapoteiri Parasi mane† ae Ao-darida atopapasigari‡ de yai ainda daedoanumbesitera. Edo awamane Galili daedo Judea da ainda nasi berarida, edoJerusalem daedo, idegedo guputera. EdoBadari mi Yesu da yai ainda goroba matupipisisina, awatedo, iji ainde karu embo-mai awa gao ari tao. 18 Awara giyo, em-bomai neneimi embo ipatai ambari besidadurari awa bundedo Yesu da yai kundotorain begata kakowa esitera. 19 Edo em-bomai jiwaebé doregesitera, edo emboawa kundo torari tao ae. Awatedo, emboawa kundo mando tada visido sitoro awateugedo besida durari isiri dambu dararitoropuda pietero wowosisina, Yesu dadoda.

20 Edo awamaneda gebé ari goteite Yesumi ainde sisina, “Otawo, jimbo ito kotem-bedo doteno itae esira.”

21 Edo Aodarida atopapasigari ae Parasimane demi awamane akuta tedogari minatara esitera, “Embo eiwa aimi ge engo siri?God da dao tedojijireira. God imo akutaawa emboda jimbo kotembedo dowari itaearide!”

22 Ata Yesu embomai ainda kotembarigido awamanede sisina, “Nongaintedo doitomaneda kotembari ango evi? 23 Emboeinde, ‘Jimbo ito kotembedo doteno itaeesira!’ tari awa gadaerita, ko ‘Erido aintoe!’ tari ri? 24 Nane itomane yai anoarapa ari gain eiwa, Embo da Mai§ daawara tari butu einda isira, embomaindajimbo kotembedo dowari itae aina.” Angosite embo ipatai ambaride sisina, “Naneimonde tena, Eri! Besi ito ji erari kundomando itoda mambate.” 25 Edo embo awaburigibé embomainda doda erido besi imodurari isira awa, akuta jiri eriri kundododo ainda mandoda God dasiga eitemaunsisina. 26 Ango esiri awamane berarikorebakore edo God dasiga esitera. Edo doadu ari bajinabé gumbiri awamane akutamina tara esitera, “Wasiri babain engo awaboroko idegesiri kaende gotera!”

Yesu Levi dao sisina.(Matthew 9:9-13; Mark 2:13-17)

27 Edo ainda amboda, Yesu idegedomaundo tax kumbari embo dao Levi, aindaburo oro doda anumbedo isiri gosisina.Edo ainde sisina, “Na ambo ambo e!” 28 EdoLevi rorae berari dodo erido Yesu amboambo esisina.

29 Ango edo Levi mi bondo bajina aindamandoda Yesu awa embo siya esisina. Edotax kumbari embobo jiwaebé edo emboneneinde daedo bondo inain anumbesit-era. 30 Judah emboda Aodarida atopa-pasigari ae Parasi mane demi ge gugumagaguma Yesu da ambodanide sitera, “Ro

5:14 Leviticus 14:1-32 † 5:17 Parasi mane awa Judah embomainda gebé ari jisi bajina Israel doda itora.Awamanemi God da Aodari gisi Moses da yai pipisisina awa dave edo gido ambo ambo edo esitera. Ata, awamanearibari neneinde ge okain neneinde daedo ainda tamonda pisido embomainde atopasido esitera. ‡ 5:17 Aodaridaatopapasigari awa embobo God mi Aodari Moses de pipisisina awa Judah embomai atopasido esitera. Awamanedaburobé awa Moses da ove gaiari ipa da (5) (Genesis, Exodus, Leviticus, Numbers, edo Deuteronomy) awa atopasidoesitera. § 5:24 Embo da Mai. Yesu imo akuta dao eiwa jigamo edo esisina (Matthew 12:40; Mark 10:45; Luke 12:8;John 3:14). Ainda mokabé awa Yesu awa God da Avigari Embo. God mi Yesu butuda piesiri gupusina, awatedo, God daawara tari Yesu da yai daedo isira. Yesu awa embo enembo, edo imo awa daedo God. Yesu dao eiwawa Daniel da ovegaiari matu ainda awa budo jigamo edo esisina (Daniel 7:13-14).

Page 100: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Luke 5:31 97 Luke 6:9awa embo imomane tax kumbari embo-bode embo bebegaede daedo rorae indeitekupeite evi?”

31 Yesu mi awamanede mina sisina,“Embo karu itaemi siwo piari embo jipapaae edo era, ata embo karude ami akuta.32 Na embo wasiri dambu darari awa daotain gumbae, ata embo bebegae dao tanoawamaneda jimbo beyae dodo God da yaiwareregorote.”*

Embomi Yesu de veta arida tedogari pip-isitera.

(Matthew 9:14-17; Mark 2:18-22)33 Ango edo embomaimi gundo Yesu

de tedogositera, “Ro awa embo John daambodani iji jiwae veta edo benunu tedoera, edo daedo Parasi mane ango edo era,ata ito ambodani rorae injido kundo eri?”

34 Ango tetero Yesu mi mina sisina, “In-emane ango awo jimbari tutu isiari aindaembotopo indari indae tepo mambarita?35 Ata deguta ainde jimbari tutu awa-maneda yai awa kundo mamaina; degutaangode awamane veta ara.”

36 Yesu mi daedo awamanede eniya geeiwa sisina, “Embo da aimi gongo tekadajibigi kundo gongo matu kerari awa gaiaritao ae. Ango aina awa jibigi tekami gongomatu awa dumbari keraina, edo gongojibigi teka awa ae matu de mi tega tegaari tao ae. 37 Edo embo da aimi dongogama teka awa sigi aintomi ari ainda aintomamatuda gerigari tao ae. Ango ainaawa dongo gama tekami ainto mamatuawa dumbari kekerigedo beyae aro gamabutuda dodegaina. 38 Ata dongo gama tekaawa sigi aintomi ari tetekada gerigaro,rorae tote (2) matawa dave itara. 39 Edoembo da aimi dongo gama matu awa injidodongo gama teka awa boraebé udo ari taoae; aindabé embomi sira awa, ‘Gama matuawa davebé dave.’ ”†

6Oena Apari Degutade Yesu da ambodan-

imi wheat oen totokumbedo injitera.(Matthew 12:1-8; Mark 2:23-28)

1 Ango edo duberi teka tuturoda purada (1) itae esiri pura neinda Oena ApariDegutade Yesu ae ainda ambodani dewheat buro begata barida maunsitera.*Edo ainda ambodanimi wheat oen awatotokumbedo ipami dateite injido esitera.2 Awa gido Parasi maneda neneimi awa-manede sitera, “Ro awa embo imomane geokain awa Oena Apari Deguta de detewoerigeteiri?”†

3 Ata Yesu mi awamanede mina sisina,“Imomane David mi nongo esisina awa,bé ajigedo gaeta iji angode imo beji minabudo ae ainda embobo de? 4 Ami God daoroda torido bread God da jisida piari awakundo injisina. Edo daedo nenei aindaembobode pipisisina. Ata ge okainda tariisira awa pirisi manemi akuta indorote.”‡5 Yesu mi awamanede sisina, “Na, Embo daMai, awa daedo Oena Apari Deguta aindaBadari. Nanemi buro ro embomi OenaApari Deguta de era awa, awara tana.”

Oena Apari Degutade Yesu mi embo ipaambari gao esisina.

(Matthew 12:9-14; Mark 3:1-6)6 Ango edo Yesu Oena Apari Deguta

neinde Judah embomainda benunu orodamaundo torido atopaposisina. Edo emboda (1) ainda isira, ainda ipa be awa am-bari. 7 Edo Aodarida atopapasigari aeParasi mane demi imo jijimbesitera, OenaApari Degutade embo ari kaviyegainitaawa gain. Ango ari gido Yesu de bekumbage jirain. 8 Ata Yesu awamaneda kotembariawa goteite, embo ipa ambari ainde sisina,“Eriyo visido petate!” Ango tesiri emboawa erido visido toropuda peposisina.

9 Ango edo Yesu mi awamanede sisina,“Na tedogari da (1) imondemane piana.“Oena Apari Degutade awara ari buro ro

* 5:32 Aodarida atopapasigari ae Parasi mane demi ge engo tedo era, “Nakare akuta awa ‘embo wasiri dambu darari’.Natokare yai jimbo itae!” Ata awamane daedo awa jimbo beyaede, God da jisida. † 5:39 Eniya ge einda mokaawa: Embomaimi atopatari matu awamaneda ewowo gawowoda awa Yesu da atopatari tekade daedo baige ari tao ae.* 6:1 Iji ainde Judah embomainda duberi tuturo evina awa kariga dao ‘Nisan’. Edo kariga Nisan ami kariga March aeApril deda mina dadawa evina (Exodus 12:1-2). † 6:2 Moses da ge okainda tari isira awa embomaimi awamanedanembuda wheat ipami kundo indara, ata petomi kapainyae (Deuteronomy 23:25). Ata Parasi maneda ge okain tetekaawa Oena Apari Degutade wheat buroda kumbari berari awa engiregesitera. 6:3 1 Samuel 21:6 6:4 Leviticus24:9 ‡ 6:4 Yesu da geda moka einda awa iji matu ainde David bread injido ainda embobode piesiri injitera, imoae embobo de awa jimbo beyae ae. Awatedo, Yesu da ambodani awa jimbo beyae ae.

Page 101: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Luke 6:10 98 Luke 6:28orote tari isiri, dave aririta, beyae ari ri?Emboda wasiri toregarita, dari betari ri?”

10 Edo imo embo berari awa jisimiudugedo gido embo ipa ambari aindesisina, “Ipa ito ududuge!” Ango tesiriami kera edo ainda ipa ududugesiri daveesisina, ipa nei ango. 11 Ata awamanesinigambarimi do ato ae esiri Yesu denongo ari awa akuta mina tara esitera.

Yesu mi ainda embobo 12 nombo ‘piariaimbari embobo’ sisina.

(Matthew 10:1-4; Mark 3:13-19)12 Iji angode Yesu idegedo pejida be-

nunu tain maunsisina. Edo muyae aindeawa God de benunu siri jijirisina. 13 Edosipo atesiri imo ainda ambodani daotesiri ainda yai guputera. Ainda edoami awamaneda doda embobo 12 geredonombo ‘piari aimbari embobo’ pipisisina:14 Simon (ainda dao Peter pipisisina) aeainda nameji Andrew de; James ae Johnde; Philip ae Bartholomew de; 15 Matthewae Thomas de; Alphaeus da mai James aeSimon (ainda dao nei Zelot§ tedo esitera)ainde; 16 Judas awa James neinda mai aeJudas Iscariot de, embo emi awa ambodaotawo betarate ge jiraina.

Yesu embomai jisi bajina gao esisina.(Matthew 4:23-25)

17 Ango edo imo ae awamane de daedowotedo yai ududugarida imo peposisina.Edo ainda ambodani jisi da awa ae embo-mai jisi bajina de doregesitera. Awamaneyai berari Judea doda, edo Jerusalem da,edo nasi ewa doda, Taia ae Saidoni de,ami Yesu da ge ingido karu neindekaindeedo itari awa kaviyegain guputera. 18 Edodaedo avekave asisi bebegaemi bundariawa gundo udegari budo esitera. 19 Edoembo berari doregesitera ami imo tujiainedo esitera, aindabé, embo ainda gorobaidegeteira ami embo berari kaviyegeteraawatedo.

Yesu mi ambodanide dubodave ari aedubovevera ari deda ge sisina.

(Matthew 5:1-12)20 Ango edo Yesu jisi ambodani kena edo

sisina:

“Aindabé imomane rorae isisigae itewa,God da gisijiari* awa imomanetopo.

Awatedo, dubodave awa itomane.21 Aindabé imomane boroko beji itewa,

God mi imondemane rorae piariinjido inono awa.

Awatedo, dubodave awa itomane.Aindabé imomane boroko mamato eite ji

tewa, imomane amboda iro jirawa.Awatedo, dubodave awa itomane.

22 Aindabé, imomane na, Embo da Maiawa, ambo ambo edo ewa, dubo-dave awa itomane, iji angode,

embomi imondemane sinigambariara,

edo imomane jipapa ae ara,edo imondemane ge butara, edo imo-

mane ajiregedo dao itomaneda gebebegae tara.

23 Iji ainde, yawa eite kekapunya ewo,aindabé, God mi itomane tau bajinabé

utuda siya esira isira,edo aindabé awamaneda apipiyemi

wasiri dá ango peroveta manedayai edo esitera, awatedo.

24 “Ata imomane gaiapa jiwaede itewa, ito-mane rorae davegave matu bewa.

Awatedo, do ari itomane yai.25 Imomane rorae injido inono etewa,

amboda beji mina bawa.Awatedo, do ari itomane yai.

Imomane iro ge boroko site itewa, ambodamamato eite ji tawa.

Awatedo, do ari itomane yai.26 Edo iji ainde embomai berarimi imo-

mane dasiga edo era, do ari ito-mane yai,

aindabé, awamaneda apipiyemi per-oveta mane pitawa† ango dasigaedo esitera, awatedo.

Itomane gitopo embobo dubobudo ewo.(Matthew 5:38-48)

27 “Ata nane imomane aimi ge goteiteitewa ainde tena: Itomane gitopo embobodubobudo ewo. Edo aimi imondemanesinigambari edo era, ainde wasiri davemiedo ewo. 28 Embomai aimi imondemane

§ 6:15 Zelot da moka tote (2) isira. Awatedo, Ove Kotopu da atopatari neneimi kotembedo era awa, ‘Zelot’ awa Godda ge kera ari embo, ata nenei kotembedo era, ‘Zelot’ awa Rome da gisijijiegari awa jipapa ae ari embo. * 6:20 Godda gisijiari da moka tote (2) awa: 1) Edo gido embo da (1)mi Tonembari Embo, Yesu, ategedo baina, God mi embo awagisijiaina. 2) Iji amboda, Yesu tekago butuda gundo embomai berari butuda gisijido aina. † 6:26 peroveta manepitawa awa embomai God da bino onjigarida karigedo era ango tedo esitera, ata awamaneda ge akuta awa karigeteiteembomai udumbedo esitera.

Page 102: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Luke 6:29 99 Luke 6:49begá piedo era, God de tedogiwo, awa-mane ao ari piedo are. Edo aimi imon-demane ge tepotapo tedo era, awamaneembo benunu tedo ewo. 29 Imo embo aimiopoda dari gido, wareregeyo, opo neindadaedo dare. Edo embo aimi ito dademoombari jiari gido, ito ombaribé awa daedokokumbeyo bare. 30 Edo embo aimi ito yairorae ro atega edo eira awa, pieyo budoare. Edo embo neimi rorae ito awa aindatopo kumbari gido awa, tekago piaratetedo eote. 31 Edo wasiri ro imomane jipapaedo ewa ango embomi imondemane edoara, kariwa ango awa inemane awamanedeedo ewo.

32 “Awarata, embomai aimi imomanedubobudo era awa akuta dubobudo ewa, roawa embo imomane dasiga ari? Aindabé,wasiri bebegae ari embobomi embo neneidá ango dubobudo era. 33 Edo daedo,embomai aimi imondemane wasiri daveedo era, awamanede akuta wasiri dave edoewa, ro awa embo imomane dasiga ari?Aindabé, wasiri bebegae ari embobomiembo neneinde dá ango wasiri dave edoera. 34 Edo imomane ganu embo neneindeakuta piawo jigamo edo mina piorotekotembedo ewa, ro awa embo imomanedasiga ari? Aindabé, wasiri bebegae ariembobomi embo bebegae neneinde ganupisido era, awamanemi tega inonoda piarobara ango kotembedo era. 35 Awarata,gitopo embo itomane dubobudo ewo, edoawamanede wasiri dave edo ewo. Edoawamanede ganu piedo tekago piaro bainkotembeove. Ango edo itomane taudugabé bawa, edo God Ikanebé Ikane aindamamai awa. Aindabé, embo ainda dave ariembo do okain de jivere embobo deda yaipiedo eira. 36 Awatedo, embo berari doewo dá ango Mamo itomane embo berarido edo eira.

Embo nei katove.(Matthew 7:1-6)

37 “Embo nei katove dowo, edo Godmi imomane katae doware. Embo neibekumba eove, edo God mi imomanebekumba ae doware. Embo nei kotem-bedo dowo, edo God mi imomane kotem-bedo doware. 38 Imomane embo neindekando piedo ewo, imondemane pisido ara,awatedo. Embomaimi imondemane kandomina piain era, kariwa awa tega davebésiraro beda ari dodedo wotaina. Aindabé,tega ro inemane embo neneinde jigamo

edo ewa, dá ango God mi imondemanejigamo edo aina.”

39 Edo Yesu mi awamanede eniya gesisina: “Embo jisiguba arimi jisiguba arinei gisijiaini ta? Ango aina awa, awamanetote (2) matawa maundo koturoda du-rara. 40 Daedo, ambodanimi awamanedaatopatari daginegari tao ae. Ata, awamaneberari giu atopasidogogo ara, ami awaawamaneda atopataride daedo tega inonoara.

41 “Edo ro awa embo imo onyeye sakaito namejida jisida isira awa gido tesi, ataikuta bajina jisi ikaitoda isira awa gae esi?42 Edo nongo edo ine nameji itode tesi,‘Nameji, do! Onyeye saka jisi itoda awapusigane,’ edo iji dá ainde, imo akuta ikutabajina jisi itoda awa gari tao ae? Imoaodari pisido ambo ambo ae embo! Gisibé,ikuta bajina jisi itoda kundo augeyo. Angoeteta ami, imo yai dave goteite ito name-jida jisida onyeye saka awa pusigata.

Ni berarida be ekedo era ami awamanedakariwa arapa edo eira.

(Matthew 7:15-20; Matthew 12:33-37)43 “Edo daedo, ni davemi be beyae ekari

tao ae, edo ni beyaemi be dave ekari taoae. 44 Edo ni berarida be ekedo era amiawamaneda kariwa emboda yai arapa edoeira. Embomi ni dunga be awa dane-gayanida bari tao ae, ko dongo pasiporobe awa benomada bari tao ae. 45 Embodavemi ainda doda rorae dave woru ariisira awa pieuri idegedo eira. Edo embobeyaemi ainda doda rorae beyae woru ariisira awa pieuri idegedo eira. Aindabé,emboda doda rorae ro beda ari isira awaainda bemi tedo eira.

Embo tote (2) mando evekara esitera.(Matthew 7:24-29)

46 “Ro awa embo inemane namonde,‘Badari, Badari,’ tewa, ata nane ro awatetena, awa ae evi? 47 Embo aimi natoyaida gundo, nato ge ingido kera edo eiraawa, ainda kariwa piano gawa. 48 Awakariwa engo, embo da (1)mi mando aineite dasivi uro ugonubé banga tamondaduredo dadorisina. Edo wa desiri un dugauwasi gogorade gundo mandoda dorisina.Ata mandoda dasivi banga tamonda matudadorisina, awatedo, mando jipae. 49 Ataembo aimi nato ge ingido kera ae edoeira, awa engo embo da (1)mi mandobutu popoda esisina, ainda dasivi okain ae.Awatedo, un duga uwasi gogorade gundo

Page 103: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Luke 7:1 100 Luke 7:22mando awa desiri boraebé dudurisina. Edoun mi desiri sitedo usibesibé esisina.”

7Yesu mi itoroda gisijiarida gebé ari bajina

gido karigesisina.(Matthew 8:5-13)

1 Iji angode Yesu mi embomainde geberari karigesiri ingitera, ainda amboda,imo overegedo maundo Kapenium nasidatotorisina. 2 Edo itoroda gisijiari* yai aindaisima edo esisina. Edo ainda buro emboami buro dave euri dapadedo esisina awa,karu esisina, betari aikae. 3 Ango esirigisijiarimi Yesu da gumbari bino ingido Ju-dah embomainda orobeda kopuru mamaiainda yai piesiri maunsitera, ainde tedog-aro gundo embo awa ari kaviyegarate.4 Edo awamane gundo Yesu da yai ate-gabé domi eite sitera, “Gisijiari eiwa davemai! Nakare embo awa kondade atatejipapa era. 5 Embo awa kaenato embomaidubobudo eira, edo ami akuta nakare kon-dade esiri benunu oro gaputera.” 6 Angotetero gido Yesu awamanede daedo maun-sisina.

Edo imo matu maundo mando atutum-beteiri itoroda gisijiarimi otatawo piedoge engo torote sisina, “Badari, kotembarijiwae eote, aindabé, na davera mi imonato mandoda gumbesiko. 7 Edo na awaembo dave ae kotembetena. Awatedo,inemi gemi tato buro embo nato kaviye-gare. 8 Aindabé, na badari natomi gisijidoeira, edo ainda ge teuri kera edo ena.Edo daedo, itoro embobo nato tuda itera.Awatedo, nane embo da (1)de, ‘Mambu,’tano mamaina. Edo embo neinde ‘Gumbu,’tano gumaina. Edo nato buro embode‘Buro eiwa e,’ tano buro awa aina. Nagotena, imo awa daedo badari. Awatedo,tepo ge teyo nato buro embo kaviyegare,”ango sisina.

9 Iji ainde Yesu ge awa ingido korebéedo, wareregedo embo jisi da imo amboambo era awamande sisina, “Nane imon-demane tena, Israel embomai berarida yai,gebé ari bajina engo nato yaida da ji itae!”10 Edo embobo gisijiarimi piesiri maunsit-era, awamane overegedo mandoda gundoburo embo karu ari awa matu kaviyegedoisiri taputera.

Yesu mi eutu rori da (1) ainda mai be-tarida jiri erorisina.

11 Ango edo sipo neinde Yesu nasi Nainainda maunsisina, edo ainda ambodanijiwaede, embo jisi bajina awamanededa.12 Edo imo maundo nasi guwa gaiariainda manguro be atutumbesiri embomaiidegeteite betari tamo bundedo kundo gu-putera, goiari yaida mamaintedo. Edoembo betari awa eutu rori da (1) ainda maidakaimabé. Awatedo, nasi embomai jisida eutu ainde daedo idegesitera. 13 Angoero gido Badari mi eutu rori awa gido doesisina. Edo ainde sisina, “Ji teote.”

14 Yesu mi ango site imo aikae gundokakate tujijisina. Ango esiri embobokakate amboka ari ainto era, awamanedapitera. Edo ami sisina, “Singa nato, naneimonde tena, eriyo!” 15 Ango tesiri embobetari awa erido anumbedo tuturo edo gesisina. Edo Yesu mi mai awa ainda aidetekago pipisisina.

16 Edo do adu ari bajinabé embomaiberarida yai gumbiri God dasiga eite sitera,“Peroveta duga kaenato doda yerigesira,”edo “God ainda embomai etega edo kon-dade esira.” 17 Edo Yesu buro ro esira,ainda bino awa yai Judea doda edo nasidemonda jiari berari ainda arapu esisina.

John Bapataito Ari Embo, ambodani tote(2) piesiri Yesu da yai maunsitera.

(Matthew 11:2-19)18 Ainda edo John da ambodanimi Yesu

buro ro berari edo eira awa ainde teterogosisina. 19 Awatedo, John ambodani tote(2) dao tesiri gumbero awamane Yesu dayai piedo, ge engo tewo sisina, “Imo awaEmbo God mi piari gumaina sisina, amigumbesita? Ko nakare embo nei gain eitesima ari?”

20 Ango tesiri awamane maundo emboainda yai ge engo sitera, “John BapataitoAri Embo mi nakare ito yaida piesiri gum-bera. Ami imonde ge engo torote tesira,‘Imo awa Embo God mi piari gumainasisina, ami gumbesita? Ko nakare embonei gain eite sima ari?’ ”

21 Iji dá ainde Yesu embomai jiwae karuamburo ari edo memeside gao esiri kaviye-gesitera. Daedo ami asisi bebegae em-bomainda doda awa ondesiri idegesitera,edo embo jiwae jisiguba ari esiri dave es-itera. 22 Awatedo, Yesu mi awamanede

* 7:2 itoroda gisijiari awa Rome da duduno ari emboboda badari. Embo awa Rome da duduno ari embobo ajigari 100sima edo esisina.

Page 104: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Luke 7:23 101 Luke 7:39mina sisina, “Maundo John de tewo garero inemanemi jisimi gido, edo dengoromiingewa. Embomai jisiguba ari awa yaigotera, baoro bundari erido ainto era,ginimi tutupegari kaviyegetera, dengorodundari ge yavi ingera, betari awa eridowasiri burera, edo mapa embomai, awa-mane God da bino dave ingera. 23 God miembo awa ao aina, aimi ainda gebé ari natoyaida dowae.”

24 Ainda amboda, John da bino piariembo dodo mambero Yesu mi embomaijisijisi doregesitera ainde tuturo edo Johnda ge sisina:

“Imomane abu damodamoda maun-sitewa awa; rorae ro gain esitevi? Embodo buraude ango opema bisimi doreirimaundo gundo eira awa gain esitevita?Ango ae! 25 Ata rorae ro gain idegedomaundo esitevi? Embo ombarijiari vi-rarae tamoda piari awa gain ta? Angoae! Embomai giropagiro ari edo itarikumbari davebé dave ango awa daotegere-garida oromandoda isima edo era. 26 Atarorae ro gain idegedo maundo esitevi?Peroveta rita? Gebé, nane imondemanetena. Edo embo awa peroveta tepo ae.27 Edo John eiwa gumaina, matu perove-tami gagurisina awa engo:‘Giyo, na bino piari embo piano gisi

maundo,ito begata gatedo dave aina.’

28 Nane imondemane tena, peroveta neneiberari eutumi engitera ainda doda, per-oveta John Bapataito Ari Embo ango da jiitae. Awarata, emboda jisida embo awadao itae ami God da gisijiari awa domi bu-reira gido John da derobé awa ami dagine-gari isira.”

29 (Aindabé awamaneda jimbo bebegaedodo God da yai wareregedo John da bap-ataito ari matu buritera, iji ainde embomaiberari Yesu da ge awa ingitera, tax kum-bari embobo daedo, awamanemi sitera,“God da begata awa dambu darari.” 30 Ata,Parasi mane ae Aodarida jirogari embobo†demi God da jipapa ajiregesitera, awatedo,John da bapataito ari bae doturitera.)

31 Ango edo Yesu mi sisina, “Imomaneembomai iji einda itewa, itomane kariwanongo tani? 32 Imomane awa kariwaengo mamai babaingaemi nasi arapadaanumbedo isite dao mina tara edo eraengo:“ ‘Nakare itomane sino jivetera,

ata imomane ya urae;Nakare imondemane do ari ya tetera,

ata imomane ji tae.’33 Imomane awa kariwa dá ango, aindabé,John Bapataito Ari Embo, ami bread aewaini de indae gupusina, edo inemanetewa, ‘Embo awa bineinde isira.’ 34 EdoEmbo da Mai indari ae unde indeitegumbiri inemane tewa, ‘Giu, embo owarorae indari pu inge edo waini jiwaeinjido dutari, tax kumbari embobo aeembo bebegae awamanede otawo edoeira!’ 35 Awarata, God da dubogari awaainda maiunjibéda yai arapa aina, edoawamanemi gara awa wasiri dambudarari.”

Yesu mi eutu beyae da (1) ainda jimbokotembedo doturisina.

36 Edo Parasi embo dao Simon mi Yesuainde daedo turo indari indarate jipusina.Awatedo, imo maundo Simon da man-doda torido indari inaintedo anumbe-sisina. 37 Iji ainde nasi ainda eutu da (1),jimbo beyaede isinesina ami, Yesu awaParasi da mandoda anumbedo indari in-aina, ainda bino ingisina. Awatedo, imosigi alebasita‡ un muno davebé davedekundo gupusina. 38 Edo eutu ami maundoatutumbedo Yesu da gunda pepoteite jisisina. Ango eiri tuturo edo ainda jijiukepukapu wotedo Yesu da tai tatapu es-isina. Edo eutu awa baongo dadari edoainda kopuru tumi Yesu da tai gaigesisina.Edo imo ainda tai munegeteite un munodavebé davedemi ainda taida dodegeteiribimbegesisina.

39 Ata iji angode Parasi mi Yesu gum-barate matu jipusina ami iwata ango awagido, imo akuta sisina, “Embo eiwa per-oveta bé gido, eutu owa nomi ainda taitujijieiri awa gaina, edo nongo isima eiri

7:27 Malachi 3:1 † 7:30 Aodarida jirogari embobo awa Judah embomainda embo babain. Awamane God daAodari awa gidogogo ari ami sima dave edo eora. Edo awamaneda nenei awa daedo Parasi mane. ‘Aodari’ da mokaawa ge berari God mi Moses de piesiri gagurisina. Awatedo, Judah embomaimi ove gaiari ipa da (5): Genesis, Exodus,Leviticus, Numbers, edo Deuteronomy awa, dao ‘Aodari’ tedo esitera. ‡ 7:37 alebasita awa ganuma gadae davebé,tamo ove ainya de nonda de (ainda dao nei ‘onyx’). Iji matuda yai Egypt ainda maundo oriedo esitera. Sigi alebasitaganumami ari awa mina bajinabé piedo bari rorae.

Page 105: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Luke 7:40 102 Luke 8:9awa gae esira. Eutu awa jimbo beyae eutuda (1).”

40 Yesu, embo ainda kotembari matugido ainde sisina, “Simon, na ge da (1)imonde tain jipapa ena.”

Ango tesiri Simon mi sisina, “Atopatari,tewasi gane!”

41 Ango edo Yesu mi ainde sisina, “Embotote (2)mi embo gaiapadeda yai kondadeari ganu tedogositera. Ango tetero emboneinde ganu 500 piedo, neinde ganu 50pipisisina.§ 42 Ainda amboda, embo tote(2) ganu jigamo esitera awa, ainda minaganu tutude piari tao ae esitera. Edoganu tutumi awamande sisina, ‘Dubovev-era eove! Imomane nanemi kotembedodoturena!’ Awatedo, Simon te gane. Embotote (2) einda da (1) nondawa embo ganututude dubobari bajinabé bajina piaini?”

43 Edo Simon mi mina sisina, “Na kotem-betena awa embo ave ganu 500 jigamo esiriganu tutumi kotembedo doturisina awa.”

Edo Yesu mi sisina, “Awa gebé berarikotembeteta.”

44 Yesu ge ango tedo wareregedo eutuawa goteite Simon de sisina, “Imo eutueinda wasiri gesi? Iji ainde na ito mandodatorena, imo kaenato ewowo gawowodawasiri ambo ambo edo nato tai teiari unpiae doteta. Ata eutu emi ainda jijiuminato tai teiedo ainda kopuru tumi gaige-sira. 45 Imo na ‘Oro!’ site tanjido munegae.Ata eutu emi na gundo torena, edo gundoiji einde, tai nato awa matawa munegeteirijirira. 46 Imo nato kopuruda ni ‘olive’gama dodae, ata eutu emi un muno davebédavedemi tai natoda dodegeteiri bimbege-sira. 47 Awatedo, nane imonde tena, eutueinda dubobari bajinabé iwata esira emikarigesira, ainda jimbo bebegae jiwaebéawa matu kotembedo dosiri itae esira. Ataembo anda jimbo saka God mi kotembedodosira, awa God da yai dubobari saka pi-aina.”

48 Edo Yesu mi eutu ainde ge engo sisina,“Ito jimbo bebegae kotembedo doteno itaeesira.”

49 Ango tesiri embomai nenei aindedaedo indari indero jiriri, tuturo edo akutamina tara esitera, “Embo eiwa averi?Imo embo neinda jimbo daedo kotembedodowari taorita?”

50 Ata Yesu mi eutu ainde ge engo sisina,“Ito gebé ari nato yai pieteta ami, Godmi jimbo bebegae itoda imo tonembesira.Awara, God da bégada mambuyo!”

8Eutumai jiwae Yesu kondade edo esitera.

1 Ango edo ainda amboda, Yesu maundonasi babainde babaingaede da da toridoidegedo eite dengoro baiari pipiteite Godda gisijiarida bino dave karigeteite pepetaesisina, ae ainda embobo 12* ainde daedo.2 Edo eutumai nenei ae Yesu de daedomaunsitera. Iji gisi awa ami awamane dada asisi bebegaemi bundari awa ge tesiriudegari buritera, edo nenei karu nein-dekainde gao esiri kaviyegesitera. Eutunei awa Mary, nasi Magadala da eutu.Awa Yesu mi binei 7 ainda doda itari awaondesiri idegesitera. 3 Edo eutu nei awaJoanna, Chuza da aro. Ainda iu awa DaotariHerod† da oromandoda gisijiari. Edo eutunei awa Susanna. Eiwamane ae eutumainenei jiwaedemi Yesu ae ainda embobode,awamaneda gaiapami kondade edo esit-era.

Yesu eniya ge butu gavida budo amiatopaposisina.

(Matthew 13:1-23; Mark 4:1-20)4 Ango edo embomai jisi bajina dorege-

sitera. Edo iji ainde awamane nasi evekarajiwae da da ami Yesu da yai gumbero, amieniya ge eiwa awamanede sisina: 5 “Emboda (1) mi ainda rorae vero purara piainkundo maunsisina. Edo purara pipiteirivero nenei begata beda duduritera. Awaembomi gundo maundo eite taimi paterobeyae esiri nimi wotedo injitera. 6 Edonenei banga tamonda duduritera. Edo yaiainda butu tatapu itae, awatedo, erido mu-muya esitera. 7 Vero nenei kurere teorodaduduritera, edo kurerede daedo erido amiipuda engetero ginene esitera. 8 Edo veronenei butu daveda duduritera. Awa eridobe jiwaebé, 100 ango, esitera.”

Yesu eniya ge awa tedo, amboda geikanade tedo sisina, “Ingiwo! Imomane gero tena awa bé gain edo gawa!”

9 Ainda amboda, ambodanimi aindetedogositera, “Eniya ge teteta ainda mok-abé rori?”

§ 7:41 Ganu da da, da tega awa emboda tau edo gido imo deguta da (1) ganu buro aina. * 8:1 ainda embobo 12.Guriki ge einda awa ajigari 12 akuta. Awarata ainda moka awa Yesu da ambodani 12 o Yesu da piari aimbari embobo12. Luke 6:13 daedo giwo. † 8:3 Daotari Herod da daobé awa Herod Antipas.

Page 106: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Luke 8:10 103 Luke 8:28-2910 Ango tetero Yesu mi sisina, “Imomane

God da gisijiarida gebé onjigari awa anoarapa ari gawa. Ata nanemi owamanedayai eniya gemi akuta tana. Awatedo,‘Nato buro gara, ata ainda mokabé mana

gara;Nato ge ingara, ata ainda atopatari

mana arapa ari gara.’11 “Awara, eniya geda mokabé awa evire:

Vero awa God da ge ango. 12 Edo verobegata beda duduritera awa engo embo-mai ge awa ingido doda pisido era. Ataawamaneda gebé ari God da yai piaro amiawamane toregeurekae, Binei gupeite geawamaneda doda awa beono edo kundomaundo eira. 13 Edo vero banga tamondaduduritera awa engo embomai ge awa in-gido do yawade budo era. Ata ge awa-maneda doda besinya piae, awamane ijitupo God gebé edo era. Ata iji angodebawari gumburi awamaneda gebé ari dodotaigedo era. 14 Edo vero kurere teorodaduduritera awa engo embomai ge awa in-gido ainto eiworo kotembari jiwaemi doburiya ari, gaiapade ain, edo tamopisidajipapa ain arimi pasiuri awamane be daveekae edo era. 15 Ata vero butu davedapiesiri duduritera awa engo embomai geawa ingido do davebé davede ge awa jidotakimbedo era, awa tataimbarimi be daveekedo era.

Yesu eniya ge keimo parara piarida budoami atopaposisina.

(Mark 4:21-25)16 “Edo daedo embo aimi keimo

ijimbedo ou kuwoda piari tao ae o awaritenemba dutuda piari tao ae. Ata aindapetari yaida pieuri ami parara pisidoeira, edo embo gundo mandoda totoreiteparara awa gorote. 17 Aindabé, rorae roonjigarida itari awa kundo arapada piaina.Edo rorae ro apuregari itari awa pirigariarapa aina. 18 Awatedo, ge nato ro ingeviawa jidogogo ewo! Aindabé, embo aimi geawa do davebé davede jido takimaina awaGod mi kondade edo gari teka piaina. Ataembo aimi ‘Ge awa bainyae. Na matu gari!’ango kotembeteira, awa saka ro ainda yaiisira awa dodo baina.”

Ainkaimi God da ge kera edo era awa Yesuda ai ae nanonameji de.

(Matthew 12:46-50; Mark 3:31-35)

19 Iji angode, Yesu da ai ae nanonamejide embo awa gaintedo guputera. Ata embojisi da itera, awatedo, torido tambari taoae. 20 Ango etero gido embo neneimiainde sitera, “Ito ai ae nanonameji de awaarapada petetera isite imo gain jipapa era.”

21 Ata ango tetero Yesu mi mina sisina,“Nato ai ae nanonameji de awa eiwamaneainkaimi God da ge ingido kera edo era.”

Yesu ge okain bisi ae kakawa de tesiriainda ge kera edo damodamo esitera.

(Matthew 8:23-27; Mark 4:35-41)22 Ango edo deguta da (1)de Yesu ae

ainda ambodani de un ma doda visidoami awamanede sisina, “Puwo! Kaendeubutu kupo neinda tembore. Ango tesiriawamane ma gaigedo tembari tuturo esit-era. 23 Ata iji ainde awamane tepero emboawa durudo jitao ausina. Edo burigibébisibubura bajina wotedo ubutu desiri mautoro vivisiri awamane bouga bajinabé bu-ritera.

24 Edo awamane gundo imo audedo sit-era, “Badarari, Badarari, kaen betain era!”

Ango tetero Yesu erido petedo ge okainbisi ae kakawa de tesiri, awamaneda wasiridandedo damodamo etero ubutu binonodorisina. 25 Ata ami awamanede sisina, “It-omane gebé ari embo anda yai pipitevi?”

Edo awamane adu edo korebé edo akutage mina tara esitera, “Embo eiwa averi?Ine ge okain bisi ae kakawa de siri aindage kera era!”

Yesu embo bineimi bundari awa gao es-isina.

(Matthew 8:28-34; Mark 5:1-20)26 Ainda amboda awamane temundo yai

Gadareni ainda maunsitera Galili ubutukupo neinda. 27 Iji angode Yesu ma dodotai butuda piesiri, embo da (1) nasi baji-nada edo gupusina ami Yesu tapusina. Ijiriboribé embo ainda doda binei isima edoesitera. Edo embo awa gongosini itae, koainda mandoda itae, ata goiari yaida isimaedo esisina. 28-29 Iji ainde embo awa Yesugido aorogatedo ainda taida dudurisina.Edo Yesu mi asisi beyae ainda doda awaidegarate tesiri ami aoro ikanade gatedosisina, “Yesu, God Ikane bé Ikaneda Mai,imo namonde ro ain jipapa esi? Imobenunu tena, na dedo sitote!” (Iji jiwaebineimi embo awa dedo dumundo esisina.Awatedo, embobomi asi okain aurimi ari‡

8:10 Isaiah 6:9 ‡ 8:28-29 asi okain aurimi ari da moka English geda awa chain(s).

Page 107: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Luke 8:30 104 Luke 8:52ami ainda ipatai bundedo sima edo esit-era. Ata embo awa asi okain aurimi arijiuri kapeuri bineimi gisijido abu taotedakundo maundo esisina.)

30 Edo Yesu mi tedogosisina, “Dao itoaveri?”

Edo ami mina sisina, “Jisi Da”, aindabé,binei jiwaebé embo ainda doda torari it-era, awatedo. 31 Ango edo bineimi Yesude benunu tedo dowae esitera, ami geokain tari awamane God da rirowa bari yaiugonuda mamborekae.

32 Edo iji dá ainde pumane jisi da pejitembada rorae indeite isiretera. Awatedo,bineimi Yesu de benunu tedo dowae esit-era, “Nakare awara ato maundo pumanedadoda torore.” Edo ami awara sisina.33 Ango tesiri binei emboda doda awa dodoidedegedo maundo pumaneda doda to-toritera. Edo pumane jisi da adujinangaedo tumundo maundo dedewada wotedoun ubutuda dadagumbedo un injido be-betegesitera.

34 Iji angode pu sima ari embobomiwasiri ro idegesira awa gido adu tumundomaunsitera. Edo bino awa nasi baji-nada edo indari kumbari urari nasidakarigetero gositera. 35 Ango etero em-bomai idegedo wasiri nongo esiri teriawa jisimi gain maunsitera. Edo awa-mane Yesu da yai gundo embo binei matudodo idegetera awa taputera. Embo awaombarijiari ari Yesu da taida anumbedokotembari dave bureite isiri gido adu es-itera. 36 Edo embobo avekave wasiri awagositera ami daedo Yesu mi nongo esiriembo bineimi bundari awa kaviyegesiriawa embo teteka gumbera awamanedetetero gositera. 37 Ango edo embomaiberari yai Gadareni doda adu ari bajinabéburitera. Awatedo, awamanemi Yesu yaineinda mambarate sitera.

Ango tetero gido imo ma doda visidooveregedo mamain esisina. 38 Edo embobinei doda idegesitera, ami Yesu de be-nunu tedo dowae esisina, “Imonde daedomamanita?”

Ata Yesu mi embo awa pipiteite sisina,39 “Dodo egenembedo orobe itoda mam-buyo! Edo awamane teyo goré, God miwasiri babain ro imo embo esira awa!”Edo embo awa dodo maundo nasi baji-nada doda embomai berari ainda iteraawamanede Yesu mi wasiri babain ro imoembo esiri awa karigesimene maunsisina.

Yesu mi gagara betari tesiri erorisina edoeutu karude gao esisina.

(Matthew 9:18-26; Mark 5:21-43)40 Awatedo, iji angode Yesu overegedo

tembiri embo jisi da berari imo gain simaero jijirisina, ami dubodavede oro site bu-ritera. 41-42 Ango ero embo da (1) gu-pusina, ainda dao awa Jairus. Awa Ju-dah embomainda benunu oroda badarari.Aindabé, ainda gagara dakaima, duberi 12ango, awa betain eiri, ami gundo Yesu dataida durudo ainda mandoda gumbaratebenunu tedo dowae esisina.

Ango edo Yesu ainto eiri embomai jisi-jisimi doiedo daedo maunsitera. 43 Edoeutu da (1) awa karu ororo bureite duberi12 doturisina. Ami iji matawa siwo gaoari emboda yai, aro kaviyegain ganu kundogundo maundo esisina. Ata karu kaviye-gae, ainda ganu itae pipisisina. 44 Eutu awaYesu da gunda maundo ainda ombari ri-borida begisi tujijisina. Ango esiri boraebéainda ororo jingesisina.

45 Edo Yesu mi sisina, “Aimi na tujiri?”Awamane berarimi, “Na gae gi!” sitera.Edo Peter ae embobo neneindemi sit-

era, “Badarari, embomai jisijisi tapitapiera ami imo papotera. Ango ero imo ‘Aimina tujiri?’ teta!”

46 Ata Yesu mi sisina, “Nato gorobaidegeteiri mina bena, awatedo, embo da(1)mi na tujira.”

47 Ango tesiri eutu awa onjigari tao aeawa gido, do periperi eite gundo aindadoda durudo ainde karigesisina, embomaiberarida jisida ro embo imo Yesu tujiriedo nongo edo kaviyegari boraebé biri.48 Edo Yesu mi eutu ainde sisina, “Gagaranato, adu eote ta goroba buyo! Gebé ariitomi eteno kaviyegeteta. Awara, bégademambuyo!”

49 Edo imo matawa ge site isiri embo da(1) awa badarari Jairus da mandoda edogundo ainde sisina, “Ito gagara itae esira.Awatedo, Atopatari dowato mando itodagumbure.”

50 Ata Yesu ge awa ingido Jairus desisina, “Adu eote! Tepo da (1), na gebé eyo!Gagara ito kaviyegare.”

51 Ango edo Yesu Jairus da mandodagundo embo nenei tororekae sisina. AtaPeter ae John de James de edo gagaradaaimamo de akuta kundo totorisina. 52 Edoembomai berari gagara awa embo jindabuira eite ji sitera. Ango ero Yesu mi sisina,

Page 108: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Luke 8:53 105 Luke 9:18“Ji teove! Gagara awa betae, ata tepo jitaoaveira.”

53 Edo awamanemi gagara matu betesiraawa gositera, awatedo, Yesu tedojijiritera.54 Ata embo ami tesiri awamane berariarapada idegetero gagara ainda ipada jidosisina, “Gagara naka, eriyo!” 55 Edo aindaasisi tekago gumbiri gagara awa burigibéerorisina. Ango esiri Yesu mi sisina,“Gagara eiwa rorae piewo indare!” 56 Edoainda aimamo bé korebakore esitera, ataawamanede sisina, “Wasiri ro eteno gewa,eiwa embo neneinde teove!”

9Yesu mi ainda embobo 12 piesiri idegesit-

era.(Matthew 10:5-15; Mark 6:7-13)

1 Ainda amboda, Yesu ainda embobo12 de dao tesiri gundo doregetero awa-maneda yai goroba ari de awara tari depipisisina, binei ondaro idegorote edokaru neindekainde gao aro kaviyegorote.2 Ango edo awamane piesiri maunsitera,God da gisijiarida bino embomainde karig-orote, edo karu egeregari aro kaviye-gorote. 3 Edo awamanede sisina, “Ito-mane pepetada ipa tepo mambuwo! Ketubainyae, pepeta kaita bainyae, indaribainyae, edo ganu bainyae! Edo daedo om-bari tote (2) tote (2) omainyae! 4 Edo imo-mane maundo nasi nonda torawo emboaimi mando da da imomane baro gidoainda isite buro itae edo idegewo. 5 Edoembomai ainkaimi imomane ategedo baearo gido, nasi awa dodo idegeteite it-omane taida konipo awa ainda dendenewo wotare. Ango awo God mi awa-maneda yai rirowa piaina ainda kariwaawa arapa gore.” 6 Ango tesiri awamanetaigedo maunsitera. Edo nasi tegeridaawamanemi bino dave karigeteite yai be-rari etega eite karu embomai gao eiworokaviyegedo esitera.

Daotari Herod mi tesiri John Bapataito AriEmboda dubo kapisina.

(Matthew 14:1-12; Mark 6:14-29)7-8 Ango edo yai Galili da daotari, Herod*

mi, buro ro berari Yesu mi edo eira awaingisina. Edo embo neneimi, “John Bap-ataito Ari Embo betarida edo erira,” angotera, edo neneimi, “Elijah tenda idege-sira,” tero, neneimi awa, “Peroveta ma-matu ainda da (1)mi tekago erira,” ango

sitera. Awatedo, imo anana edo esisina.9 Ango tero gido Herod mi sisina, “Naneteteno John da dubo matu kapitara. Ata,embo awa aimi buro ango eiri teri?” Angotedo embo awa edo gido jisimi gain edoesisina.

Yesu mi embobo 5,000 unjisina.(Matthew 14:13-21; Mark 6:30-44; John 6:1-

14)10 Edo Yesu da piari aimbari embobo

tenda egenembedo gundo buro ro berariawamanemi esitera awa, Yesu de teterogosisina. Ango etero ami awamane akutakundo idegedo yai damodamoda, nasi daoBesaida kena, maunsisina. 11 Ata iji aindeembomai jisijisi ainda mambari bino in-gido imo ambo ambo esitera. Awatedo,imo awamane ategedo budo, God da gisi-jiarida ge site, embomai karu mina bureraawa gao edo esisina.

12 Edo iji tuturo edo wowoteiri aindaembobo 12 mi ainda yai gundo sitera, “Yaikaena itera eiwa abubé. Awatedo, embo-mai ta pieyo maundo nasi babaingae edoburo bowada indari kakowa edo awari yaitamundo aworé.”

13 Ata Yesu mi awamanede sisina, “Ine-mane indari piewavi indore!”

Edo awamanemi mina sitera, “Nakareindari jiwae itae, ata bread ipa da (5) edoun wo tote (2) awa akuta. Embomai be-rari einda indari awa nanekaremi maundooriorote jipapa esita?” 14 (Embobo ajijigari5,000 ango yai ainda doregesitera.)

Edo Yesu mi ainda ambodanide sisina,“Embomai awa tewo doregedo 50 angojisi tedo jisi tedo anunumbore.” 15 Edoambodanimi tetero dá sisina ango, embo-mai berari anunumbesitera. 16 Ango eteroYesu mi bread ipa da (5) ae un wo tote (2)de awa kundo, jisi ikane utuda edo Godda yai ategari piedo, engegegedo ambo-danide pipiteiuri embo jisi dade piedo es-itera. 17 Edo awamane berari rorae injidoinonobé esitera. Edo indari itoto doturit-era awa ambodanimi sirigedo kanjia berari12 sirido buritera.

Peter mi Yesu awa God da Avigari Embokarigesisina.

(Matthew 16:13-20; Mark 8:27-30)18 Edo iji da (1)de Yesu imo akuta isite

God de benunu siri ambodani gundo aindedaedo dada esitera. Edo ami awamanede

* 9:7-8 Herod da daobé awa Herod Antipas.

Page 109: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Luke 9:19 106 Luke 9:39tedogosisina, “Teu gane! Embo jisijisimina awa embo ave teri?”

19 Edo awamanemi mina sitera, “Imoawa John Bapataito Ari Embo, ata neneimiawa Elijah, edo neneimi tera awa, perovetamamatu ainda da (1)mi tenda erira.”

20 Edo Yesu mi awamanede sisina, “Atainemanemi na awa ave tevi?”

Peter mi mina sisina, “Imo awa Keriso,God da Avigari Embo.”

Yesu ainda betari ae erari de awa karige-sisina.

(Matthew 16:21-23; Mark 8:31-33)21 Ango tesiri, Yesu awamanede aodari

ge okain sisina, bino awa embo neneindetaro giworekae. 22 Edo daedo awamanedesisina, “Embo da Mai awa orobeda kop-uru mamai ae pirisi babain† de Aodaridaatopapasigari demi memesi bouga jiwaeainda yai piara. Edo awamanemi emboawa ajiregedo daro betaina. Ata degutatamonde (3) ainde awa God mi imo jiarieraina.”

Yesu mi sisina, “Ito orega budo na amboambo eyo!”

(Matthew 16:24-28; Mark 8:34—9:1)23 Ango edo awamane beraride tedo

sisina, “Imo aimi nato amboda purain edogido imo akuta ruvegata, edo ito orega‡awa budo na ambo ambo eyo! 24 Imo aimiwasiri ikaito awa gisi piain ata gido awadadoegata, ata imo wasiri ito na embodadoegata gido awa, imo wasiri natopoitari bata. 25 Edo imo butuda gunaguguyeberari bato ito arate eteta gido awa, imoakuta wasiri ito usibesi ata o ito wasirinatopo itari dadoegata, ango awa dave ae!26 Imo embo aimi na ae, nato ge de awaembo mengata awa, na, Embo da Mai emi,dá ango imo embo mengana, iji nondenato taogari akuta de gumana, ae natoMamo de anela kokotopu de awamanedagoroba de parara de daedo. 27 Ata ge ara-pada imondemane tena, eiwa giwo! Embonenei einda petetera itera awa, betainyaeisiaro jirari God da gisijiari awa gara.”

Yesu da tamo wareregedo kariwa eve es-isina.

(Matthew 17:1-13; Mark 9:2-13)28 Ainda amboda ge awa tesiri gero,

deguta 8 ango itae esiri, Yesu Peter aeJohn de James de kundo peji ikaneda be-nunu tain vivisisina. 29 Edo visido Yesubenunu siri ainda dombu kariwa eve esiri,ombarijiari parara eiri pipiriko arago es-isina. 30-31 Ango eiri boraebé embo tote(2), Moses ae Elijah demi, awamanedagorobade pararade idegedo Yesu de gemina tara esitera. Awamane ge jijiriteraawa, Yesu mi maundo Jerusalem ainda Godda jipapa awa petugedo, butu eiwa dodomamaina. 32 Edo Peter ae otatawo dejitao bougabé autera. Ata awamane béjitao awae ango erido jisi gundedo Yesuda parara awa goteite embo tote (2) aindedaedo petedo itero gositera. 33 Edo embotote (2) Yesu dodo taigetero Peter mi aindesisina, “Badarari, dave awa nakare eindaitera. Awatedo, bowa tamonde (3) ae etera,ito da (1), Mosesda da (1), edo Elijahda da(1),” (Ata embo ami ge nongo siri awa bégae).

34 Peter ge awa site isiri poraga gundoapuregeteite awamane duga esisina. Edoawamane adu ero, iji dá ainde awamaneporagada totoritera. 35 Edo ge yavi pora-gada engo gupusina, “Eiwa nato dubobariMai. Ainda ge ingiwo!” 36 Edo ge yaviitae esiri awamane jisi piedo Yesu awaakuta gositera. Edo iji angode ro berariawamanemi gositera awa, embo neindetae, ata awamaneda doda akuta doturitera.

Yesu mai asisi beyaede gao esiri kaviyege-sisina.

(Matthew 17:14-21; Mark 9:14-29)37 Ango edo deguta neinde awamane

pejida edo wotetero embo jisi bajinaYesu taputera. 38 Edo burigibé emboda (1) doregari ainda dodami aorogatedosisina, “Atopatari, aiya dotena! Nato maidakaimabé awa evire. Awa do ewasi!39 Giyo! Mai awa asisimi tanjiuri aorobeyae gatedo eira, edo imo jipeiuri beporo tugedo eira. Asisimi mai awa boraedodo taigaede, edo daedo dedo usibesi edo

† 9:22 pirisi babain awa pirisi mane darigada doregarida dao. Awamane doda awa pirisida gisijiari bajina ae pirisidagisijiari bajina mamatu de pirisida orobeda embo babain neneinde. ‡ 9:23 orega awa inguta babain tote (2)oregedo jiari. Buriya embo awa orega ainda pioro duroro benomami ipatai deoro ingutada takimbeuri jioro eridopetedo isite iji tote (2) ta tamonde (3) itae euri awamane bebetegedo esitera. Ata ge orega einda awa kariwa ge. Aindamoka awa memesi neindekainde awa Yesu da kera ari embomaimi kundo maundo ara, iji angode awamane Yesu dajipapa akuta ambo ambo edo era.

Page 110: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Luke 9:40 107 Luke 9:60eira. 40 Awatedo, na gundo ito ambodanidayai benunu tetena, asisi awa ondaro ide-garate, ata awamane ari tao ae.”

41 Ango tesiri, Yesu mi mina sisina, “Oimomane gebé ari isisigaede bebegae! Naiji matu imondemane isite edo gundo ijiboroko einde daedo, awarata inemane ijimatawa na gebé aera! Awara, ito mai eindakundo gumbu!”

42 Edo mai awa ainda yai gupeiri bineimikundo augesiri butuda duriri jipusina. AtaYesu mi ge okain tesiri asisi beyae mai awadodo idegesisina. Ango edo Yesu mai awagao esiri kaviyegesiri ainda mamode tendapipisisina. 43 Edo awamane berari God dagoroba bajina awa gido korebé esitera.

Yesu ainda betarida ge tekago karige-sisina.

(Matthew 17:22-23; Mark 9:30-32)Awarata, iji dá ainde embomai berarimi

Yesu buro berari esira awa gido kore eitetedo darero, imo ainda ambodanide sisina,44 “Ge eiwa bé ingido doda piedo kotem-beteite isiwo! Embo da Mai awa gitopoemboda ipada piain bara.” 45 Ata imo gero tesira awa, awamaneda yai arapa ae,bé onjigesisina. Awatedo, awamane daveedo gae, edo daedo adu eite embo aindetedogari piae doturitera.

Ge baiove ta embo neneinde daedo buroewo!

(Matthew 18:1-5; Mark 9:33-40)46 Edo ambodani akuta ge baitera, embo

aimi embo bajinada dero baini. 47 Yesu,awamaneda kotembari doda awa goteite,mai saka gegenimbesiri piri ainda de-monda piesiri peposisina. 48 Ango edoami awamanede sisina, “Embo da aimimai saka engo awa, dao natoda ategeteitebureira awa, imo na bureira. Edo embo daaimi na ategeteite bureira awa, embo napiesiri guputena, awa bureira. Embo aimiitomane doregari doda saka eira awa, Godda jisida bajina aina.”

49 Edo ango tesiri John mi mina sisina,“Badarari, nakare embo neimi dao itodabineimane ondeuri idegedo ero gotara.Aindabé embo awa kaenamonde iae,nanekaremi embo awa buro ango eurekaesiutara.”

50 Ata Yesu mi ainde sisina, “Emboaimi kaenamonde gitopo ae awa kaenatoembotopo. Awatedo, embo awa engire-geove!”

Samaria embomaimi Tonembari Emboajiregesitera.

51 Ango edo, God mi Yesu kundo utudamamaina, ainda iji atutumbesiri gido, imoJerusalem pepeta mamain bé kotembe-sisina. 52 Edo imo bino piari embo piesirigisi maunsitera. Iji dá ainde awamanemauntero jiriri Samaria embomainda§nasida totoritera, Yesu da gumbari awa,siya baiya ain. 53 Ata, aindabé aindakotembari bé awa, imo Jerusalem pepetaedo mamaina, awatedo, awamanemi emboawa ategedo bae esitera. 54 Edo aindaambodani, James ae John de, wasiri awagido awamanemi sitera, “Badari, nanekareniyao dao taro utuda edo wotedo awamaneaware dá Elijah mi esisina ango?”

55 Ata ango tetero, Yesu wareregedoawamane isimbedo ge okain sisina, “Ito-mane kotembari, ainda mina piari egen-embari awa imomane gae. 56 Embo daMai awa, embo enemboda wasiri usibesiain gumbae, ata awamane tonemain gu-pusina.” Ango tedo awamane dodo nasineinda maunsitera.

Yesu mi ainda ambodanimi imo nongonongo ambo ambo ari awa atopaposisina.

(Matthew 8:18-22)57 Iji dá angode awamane begatada ainto

edo maunteite embo da (1)mi Yesu desisina, “Badari, imo yai indago mambataberari awa, na ambo ambo ana.”

58 Edo Yesu mi ainde ge mina sisina,“Abu sino, awamaneda awari banga toisira, edo ni waside, awamaneda awari maisira, ata Embo da Mai, ainda awari mandotopobé itae.”

59 Edo embo neinde sisina, “Na amboambo eyo!”

Ata embo ami mina sisina, “Badari, gis-ibé awa na dowasi maundo nato mamogoiane.”

60 Yesu mi embo ainde mina sisina,“Doyo, betarimi awamaneda betari akuta

§ 9:52 Samaria embomai. Yesu da ijide, yai Samaria embomai awa ororo baige ari edo god evekara dasiga edo esitera.Awatedo, Judah embomai jiwae Samaria embomai jipapa ae edo esitera. Daedo, aindabé Samaria embomainda gebéari awa Gerizim Peji akuta awa God da dasiga ari yai bé, edo Jerusalem awa ae, awatedo, iji ainde Judah embomaimiSamaria da yaida kautugedo temundo Jerusalem da maundo God dasiga ain eora awa, Samaria embomaimi awamanedave ategedo bae edo esitera.

Page 111: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Luke 9:61 108 Luke 10:20goioré. Ata imo maundo God da gisijiariawa, yai berarida karigeyo!”

61 Edo embo neimi daedo sisina, “Badari,na imo ambo ambo ana. Ata gisi, nadoyo, egenembedo maundo nato orobeategane.”

62 Ata Yesu mi embo ainde sisina, “Emboda aimi ma daveite dodo wareregedo jisigunda piaina awa, ma dambu darari ma-mainyae. Dá ango, embo aimi God dagisijiarida buro ain eite, dodo wareregedojisi gunda piaina awa, ami buro awa ari taoae.”

10Yesu mi embo nenei, ajigari berari 70,

piesiri maunsitera.1 Edo ainda amboda, Badari mi embo

nenei, ajigari berari 70, daedo avigedotote tote piesiri maunsitera, nasi babainedo babaingae berari imo mamain eira,ainda. 2 Ango edo ami awamanede sisina,“Indari rorae jiwae buroda awa matu tariesira, ata rorae kumbari embomai inde-wae. Awatedo, Buro Tutu da yai benunutewo, rorae kumbari embomai piari aindaburoda mambore. 3 Imomane idegedomambuwo! Ata giwo! Na imomane wosipuda mamai ango, abu sino gorobadeitera ainda, pieteno mauntewa. 4 Pepetakaita, ganu kapi, edo tai woru ango kundomamainyae. Edo imomane embo begatadatuvedo daedo ge jirove!

5 “Edo imomane mando nonda toridogido, gisibé, ‘God da béga mando eindaitare,’ ango tewo. 6 Edo mando ainda embobégade isira gido, ategari awa baina. Ataitae gido, bégada ategari awa itomane yaitenda overegaina. 7 Aindabé buro emboawa ainda buro tau baina, mando dá aindaisite indari ae un de awamanemi piaroinjiwo. Edo gundo maundo mando tegerieove.

8 “Daedo, imomane nasi nondatotoreiawo ategedo baro gido, indariawamanemi siya edo piara awa injiwo.9 Edo karu egeregari nasi ainda iteraawa gao ewo. Edo awamanede engotewo, ‘God da gisijiari itomane yaiaikae gumbira.’ 10 Ata nasi nondatotoreiawo awamanemi imomane ategedo

bae aro gido, idegedo maundo nasidoda petedo tewo gore, 11 ‘Imomanebino natokare ajiregetewa, awatedo,nanekaremi nasi itomaneda konipo tainatokareda tatakimbari awa itomane yaidoratugedo dodo mambara.* Awarata,kotembewo, God da gisijiari itomane yaiaikae gumbira!’ 12 Na imondemane tena,iji ainde God embomai berari kataina,rirowa awa emi nasi embomai ainkaimiainda bino ajiregeterada yai piaina, awaSodom nasida embo bebegaeda rirowa awadaginegaina.

13 “Do ari imomane Koraizin nasidaitewa! Do ari imomane Besaida nasidaitewa! Edo na nasi Taia ae Saidoni deounda buro babain ae esitena, dá ango it-omane yai esitena, awamanemi iji matubédubovevera eite gongo sitoto ari omundoaewa kopuruda piedo awamaneda jimbobebegae dodo God da yai wareregae es-itera. 14 Awarata, katari ijide, God mirirowa Taia ae Saidoni de piari bara,dá ango imondemane daginegedo piaina.15 Edo imomane Kapenium nasida isimaewa ami nasi itomaneda dao ikanebé jiewoviviteira. Ata, God mi imomane kundopiari wotawa bebetegarida sima ari yai†ainda.”

16 Ango tedo Yesu mi ainda ambodanidesisina, “Embo da aimi ge itomane ingidokera eira awa, na kera eira. Embo da aimiimomane ajiregeteira awa, na ajiregeteira.Edo embo aimi na ajiregeteira awa, God mina piesiri guputena, awa ajiregeteira.”

17 Ainda amboda, embobo 70 piesirimaunsitera awa, tekago overegedo yawaeite gundo sitera, “Badari, nanekaremidao itoda ge okain bineinde siworo awa-manemi kera edo etera!”

18 Ango tetero ine ambodanide minasisina, “Na Satan durudo piripiri ari angoutuda edo wotesiri gena. 19 Ge eiwa tanogiwo! Na awara tari imondemane pip-itena. Imomane jimbago ae mai vekembadeda tamonda taimi pasido datedo mam-bawa. Edo gitopo emboda goroba be-rari awa inemane daginegawa. Edo ro-rae da nomi imomane kambo piainyae.20 Awarata, asisi bebegae ge itomane keraedo etera, awa gido yawa eove! Ata, God

* 10:11 Ainda kariwa awa God mi nasi eiwa rirowa piaina. † 10:15 bebetegarida sima ari yai da dao nei awa‘Hades’ edo ainda kupo awa tote (2). Kupo da (1) awa betari embomai beyaeda asisida rirowa bari yai. Kupo nei awabetari embomai daveda asisida oena apari yai davebé dave. Yesu da betedo erari gisida, ‘Hades’ awa bebetegari emboberarida asisida sima ari yai (Luke 16:19-31).

Page 112: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Luke 10:21 109 Luke 10:38mi dao itomane utuda gaiesira, awa emboyawa ewo!”

21 Iji dá angode Yesu awa Asisi Kotopuda yawa ari ami sirido beda esiri engosisina, “Mamo, utu ae butu deda Badari,imo dasiga ena, aindabé, gebé eiwa inemiembobo dubogaride edo jirogarideda yaiarapa ae bui eteta awa, maiunjida yai arapaeteto gera awatedo. Gebé, Mamo, jipapaito dave engo idegarate siteta awa dá angoeteta.”

22 Edo ami ambodanida yai wareregedosisina, “Roviravi berari awa nato Mamo minamonde pipisisina. Na awa Mamo da Mai,ata embo da aimi Mai awa embo averi awabé gae. Da (1) bé Mamo mi akuta goteira.Edo embo da aimi Mamo awa embo averiawa bé gae. Da (1) bé nane, Mai mi akutagotena. Edo nane, Mai mi awa, jipapaedo gido, embo neneinda yai ano arapa ariMamo awa embo averi awa bé gara.”

23 Ainda amboda, imo wareregedo aindaambodanide akuta sisina, “God da ao ariitomane yai isira, imomane ainkaimi burobabain ro awa jisimi gido etewa awa gewa.24 Na ge eiwa imondemane tano giwo! Ijimatuda peroveta mane ae daotari jiwaedemi rorae ro inemanemi gotewa awa,gain jipapa edo esitera, ata gae. Edo daedo,ge ro inemanemi ingewa awa, ingain ji-papa edo esitera, ata ingae.”

Samaria Embo ainda nembu kondade es-isina.

25 Edo iji neinde Aodarida jirogari emboda ami gundo Yesu bavedogain jipapa edotedogosisina, “Atopatari, na buro ro edowasiri natopo itari bani?”

26 Ango tesiri Yesu mi ainde sisina, “Ao-darida‡ gaguritera ainda, ro tari isiri? Imoajigedo nongo kotembedo esi?”

27 Ango tesiri embo ami mina sisina,“BADARI, ito God awa, dubobudo eyo doito berarimi, wasiri ito berarimi, gorobaito berarimi edo kotembari ito berarimi.’Edo ‘nembu ito awa dubobudo eyo dá imoakuta dubobudo eta ango.’ ”

28 Edo Yesu mi ainde sisina, “Imo gebéberari teteta. Awatedo, buro ango edoawa, imo wasiri natopo itari bata.”

29 Ata Aodarida jirogari embo ainda daotorain jipapa eite gido, Yesu de sisina,“Awara, ata nembu nato awa embo averi?”

30 Edo Yesu mi eniya ge budo emboainde sisina, “Embo da (1)mi Jerusalemedo Jeriko nasida wotedo maunteiri ji-vere embobomi boraebé idegedo begataengiregedo ainda roviravi itae buritera.Edo embo awa usibesibé detero durudobetain eiri dodo maunsitera. 31 Iji an-gode pirisi da (1) begata awa udugedowotedo gupeite embo awa gido jimbebedokupo neinda maunsisina. 32 Ainda am-boda, Levi embo§ daedo begatada aindawotedo gundo embo awa gido jimbebedokupo neinda maunsisina. 33 Ata Samariaembo da (1) begatada ainda pepeta edogupeiri jiriri gundo, embo durari isira,ainda idegedo, embo awa gido do esisina.34 Ango edo imo maundo embo ainda kam-boda ni ‘olive’ gama ae waini demi siwoedo gongomi bunjisina. Edo embo awa jirieriri osinembedo ainda wo topobéda piedokundo maundo dederi oroda torido, emboawa ainda piedo sima esisina. 35 Edo siponeinde imo dodo mamain eite ganu inono*kundo maundo dederi oroda mamodepiedo sisina, ‘Embo eiwa sima dave eyo.Edo iji nonde na tekago egenembedo, ganunandogo inemi embo ainda yai jigamo aineta, ainda mina imonde piana.’ ”

36 Yesu eniya ge jirari itae edo emboainde sisina, “Awatedo, imo kotembetetaawa rori? Embo tamonde (3) einda doda,embo beono embobomi doritera, aindanembubé awa averi?”

37 Edo Aodarida jirogari embomi sisina,“Embo da aimi embo nei kondade esisinaawa.”

Ango tesiri Yesu mi ainde mina sisina,“Awara mambuyo! Imo dá ango ate.”

Yesu, Martha ae Mary de etega esisina.38 Ango edo awamane pepeta eite maun-

tero Yesu nasi da (1) ainda toriri eutu dao‡ 10:26 Aodari da moka einda awa ge berari God mi Moses de piesiri gagurisina. Awatedo, Judah embomaimi ovegaiari ipa da (5): Genesis, Exodus, Leviticus, Numbers, edo Deuteronomy awa, dao ‘Aodari’ tedo esitera. 10:27Deuteronomy 6:5 10:27 Leviticus 19:18 § 10:32 Levi embo awa embo Levi da ewowo edo gumbari. Iji matubéounde, God mi Levi da ewowo avigesisina, awamanemi ainda pirisi mane kondade edo God da bowa edo oro kotopubajinada roviravi sima dave orote (Numbers 3:1-13; I Chronicles 23:27-32). * 10:35 ganu inono da tega awa dáango embo da (1)da tau edo gido imo deguta tote (2) buro aina. Yesu da iji ounde ganuda tega angomi dederi orodaawari yai kariga tote (2) oriari tao.

Page 113: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Luke 10:39 110 Luke 11:15Martha mi imo ategedo ainda mandodaburisina. 39 Edo Martha da dao, Maryawa, daedo gundo Yesu da taida anumbedoainda ge ingisina. 40 Ata Martha mi in-dari siya baiya buro bajinabé esisina, amido buriya esiri imo punte Yesu de sisina,“Badari, dao natomi na kondade ae dosiriburo bajinabé na akuta ena. Awa gotesi?Awatedo, ine tewasi pumango na kondadeare!”

41 Yesu mi ainde sisina, “Martha,Martha, ito buro jiwae eiri, daro daro eitedo buriya eiri teta. 42 Ata rorae da (1) bé da(1) awa inono; awawa ge nato ingari. Marymi rorae davebé awa avigedo bureira, awaembomi teugari tao ae.”

11Yesu mi ainda ambodani benunu nongo

tari awa atopaposisina.(Matthew 6:5-15; 7:7-11)

1 Ango edo iji da (1)de Yesu God debenunu tedo itae eiri ainda ambodanida (1)mi yai ainda gundo sisina, “Badari,nakare benunu nongo nongo tari awaatopasiyo gore, dá John mi ainda ambo-dani atopaposisina ango.”

2 Ango tesiri ami awamanede sisina, “Ijinonde imomane benunu tain eite gidoengo tewo:Mamo natokare,

utuda isima edo eta awa,dao ito kotopu tou ore.

Gisijiari ito* doyo gumbare.Nakare jipapa ito butuda einda ore,

dá utuda edo era ango.3 Edo namondekare deguta da (1) dowae;

indari jipapa edo era, awa piewasi.4 Edo jimbo bebegae natokare kotembedo

dowasi,aindabé, nakare dá ango embo

neneimi jimbo beyae ronamondekare edo era, awa kotembedo

dodo era, awatedo.Edo bawarida nakare kundo aimbote,

ata embo beyaeda yai nakare toregewasi.”5 Ango tedo Yesu mi awamanede sisina,

“Edo imo embo da (1)mi muyae toropudamaundo ito otawoda mandoda edo audedoengo tae eteta, ‘Aiyaee otawo, na kon-dade edo ambe gigiwa tamonde (3) piaeetesita? Mina amboda piana. 6 Aindabé,

embotopo nato da (1) boroko pepeta edogundo mando natoda torira, ata na indariitae, awatedo ito yai atega ena.’

7 “Ango tato embo mando doda amimina taina, ‘Doiyo tena! Manguro matuengiregetena, edo na ae mamai natodebesida durera. Nane erido imonde indaripiari tao ae.’ 8 Giwo, nane imondemanetena! Embo awa imo kondade ari jipapaae, ata ami erido rorae imo jipapa eta,awa piaina. Aindabé imo awa ainda otawo,embo awa erido imonde rorae piainyae.Ata, imo do jinenegedo atega borere eteta,awatedo, ro berari imo jipapa eta awa piaribata.

9 “Awatedo, nanemi imondemane tena,jipapa itomane atega ewo, imondemanepiari bave. Itomane jipapa awa gainewo, edo tambave. Edo manguroda tatainjivewo, itomane yai manguro pirigare.10 Aindabé, embo aimi God de atega edoeira awa, ainde pieuri budo eira. Edo emboaimi ainda jipapa ro God da yai gain edo,awa tamundo eira. Edo embo aimi God damanguroda tatain jivedo eira awa, God miembo ainde manguro pirigaina.

11 “Edo imomane mamono itewa dore-gari einda doda, mai da (1)mi aindamamode bread atega ari, ganuma piainita?O un wo atega ari, awa piae dodo aindejimbago piainita? 12 O kokora mundu ategaari, awa piae dodo ainde mai vekembapiainita? 13 Awa dave ae. Imomane awaembo bebegae, ata imomane awa gari.Awatedo, kando dave mamai itomanedepisido ewa. Aindabé, itomane Mamoutuda ami embo beraride dave edo eira,awatedo, embo ainkaimi ainde atega edoera awa, awamanede Asisi Kotopu piaribara!”

Yesu da gitopo embobomi imo awa asisibebegaeda gisijiari sitera.

(Matthew 12:22-30, 43-45; Mark 3:20-27)14 Edo iji ainde embo da (1) bineimi bun-

dari ge tae isinesina. Edo Yesu gundo bineiawa ondesiri idegedo mambiri embo awatuturo edo ge sisina. Ango esiri gido em-bomai jisijisi korebé esitera. 15 Ata embodoregesitera ainda doda neneimi sitera,“Embo awa Beelzebul† da buro embo.Edo Beelzebul awa bineimaneda gisijiari.

* 11:2 Gisijiari ito da moka tote (2) awa: 1) Edo gido embo da (1)mi Tonembari Embo, Yesu, ategedo baina, Godmi embo awa gisijiaina. 2) Iji amboda, Yesu tekago butuda gundo embobo berari butuda gisijido aina. † 11:15Beelzebul awa Satan da dao nei.

Page 114: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Luke 11:16 111 Luke 11:34Awatedo, ainda gorobami bineimane awaondeiuri idegedo era.”

16 Edo embo neneimi God da awara tariYesu da yai isirita awa gain jipapa esit-era. Awatedo, awamanemi imo bavedo-gain tedo esitera, “Nakare kariwa utudaedo pieyo gore!”

17 Ata imo awamaneda kotembarigoteira, awatedo sisina, “Edo nasi babainda (1) nomi akuta ainda embomai kupoavigari kupo avigari edo mina dara araawa, boraebé nasi awa embo itae aina.Edo orobe da (1)mi akuta kupo avigarikupo avigari mina dara edo bebetegaroainda orobeda dao itae aina. 18 Edoinemanemi nane Beelzebul da gorobamibinei ondeiwono idegedo era, ango tewa.Awarata, Satan da buro embobomi akutakupo avigari kupo avigari edo mina daraara awa, nongo edo Satan da gisijiaripetaini? 19 Ambodani itomane daedobinei ondoro idegedo era. Awa Beelzebulda gorobami buro ango edo erita? Angoae! Awatedo, awamanemi ge ro inemanenamonde tewa, awa ge pitawa ango tarogawa. 20 Ata, God da gorobami nane bineionono idegedo era. Awatedo, God dagisijiari itomane yai matu gumbira.

21 “Satan awa goroba embo ango. Amiainda mando dariga awa gi ae bere de budosima edo eira. Awatedo, ainda roviraviberari dave isima edo eira. 22 Ata, na awaembo nei goroba bajinade ango. Awatedo,iji nonde embo goroba bajinade ami gundoembo awa dedo ainda gi ae bere de, imo tu-monda edo eira awa budo, roviravi berariainde daedo embo neneinde kando aina.

23 “Edo imo embo aimi namonde daedoitae awa nato gitopo embo. Edo imo emboaimi namonde daedo embomai kundodoregae edo eira, ami eiuri awamaneevekara edo era.

24 “Iji nonde asisi beyae emboda dodadodo idegedo eira, ami maundo yaipaingarida tepeima oena apari yai kakowaedo aina. Edo yai ango tambae, awaengo taina, ‘Na overegedo nato mandomatu dotena ainda mamana.’ 25 Angoedo imo overegedo gundo ainda mandomatuda torido yai teka wadedo gindedodave ari gaina. 26 Ainda amboda, asisibeyaemi asisi nenei bebegaebé, berari 7,awa kundo gundo emboda doda torido

itara. Awatedo, embo ami itari beyaebématu gae awa gaina.”

Dubodave bajinabé awa embomaiainkaimi God da ge kera edo era, awamanedayai.

27 Iji ainde Yesu ge angogo tedo itae eirieutu da (1)mi doregari ainda doda ge yaviikanade sisina, “Dubodave awa eutu aimiimo engedo gaiesiri babojiteta ainda yai!”

28 Ango tesiri Yesu mi sisina, “Awarata,dubodave bajinabé awa, embomaiainkaimi God da ge ingido kera edo era,awamaneda yai!”

Embomaimi God da kariwa piari gainjipapa etero, Yesu mi awamanede ge okainsisina.

(Matthew 12:38-42; Mark 8:11-12)29 Edo iji ainde embo jisijisi doregedo

Yesu jinenembetero imo tuturo edo gesisina, “Embomai iji einda itera, awamaneawa bebegae. Awamanemi kariwa piarigain jipapa era, ata nei piainyae, da (1) béawa peroveta Jonah da kariwa. 30 Aindabé,Jonah awa kariwa God mi Nineve embo-mainda yai pipisisina, awatedo, dá angoEmbo da Mai awa kariwa God mi embomaiiji einda iterada yai piari gara. 31 Edoiji amboda God mi embo kataina ainde,yai Siba da daotari eutu ami erido petedoembomai iji einda iterada jimbo karigaina.Aindabé, eutu awa ainda yaida edo aika-manabé gupusina, Daotari Solomon dadubo ge atopapoteira awa ingain. Edogiwo! Embo da (1) einda isira awa bajinabéSolomon daginegari. 32 Edo iji amboda,God mi embo kataina awa, Nineve em-bomaimi erido petedo embomai iji eindaiterada jimbo karigara. Aindabé, Jonahmi God da ge karigesiri ingido awamanejimbo bebegae dodo God da yai warerege-sitera. Edo giwo! Embo da (1) einda isiraawa bajinabé Jonah daginegari.”

Ito jisi awa ango ito tamoda keimo.33 Yesu mi tedo sisina, “Embo da aimi

keimo ijimbedo yai onjigarida o ou ku-woda piaede, ata ainda petari yaida pisidoeira. Awatedo, embomai gundo mandoainda totoreite parara gara. Edo daedonane God da gebé awa onjigae, ata aindamoka itomane yai teteno gewa.

34 Ito jisi awa ango tamo itoda keimo,aindabé ami imo kondade eiuri inono yai

11:30 Jonah 3:4 11:31 1 Kings 10:1-10; 2 Chronicles 9:1-12 11:32 Jonah 3:5 ‡ 11:34 Ove kotopudaatopapasigari kotembedo era awa: Ge ‘jisi’ da moka einda awa ‘do’ ango, edo ge ‘tamo’ da moka einda awa ‘wasiri’ango.

Page 115: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Luke 11:35 112 Luke 11:51berari gido eta.‡ Edo ito jisi karu itaegido, rorae berari dave gata. Ata ito jisikarude gido, rorae berari dave gari tao ae.§Awa muyaenda itari ango. 35 Awatedo,nato atopatarida ro berari teteno getaawa dave edo kotembeyo. Awa pararaango. Ata embo neneinda atopatari pitawaawa muyae ango. Ami imo udumbaromuyaende daedo matawa itote. 36 Edo gidoimo tamo ito berarimi parara bureta, edoainda kupo muyae da ji itae, awa dá angoimo mando doda iteto keimoda pararamiyai berari datembeteira. Ami ari inonororae berari arapa gata.”

Yesu mi Parasi mane ae Aodarida gisijij-iegari deda aribari bebegae karigesisina.

(Matthew 23:1-36; Mark 12:38-40; Luke20:45-47)

37 Edo iji ainde Yesu ge tedo itae eiriParasi embo da (1)mi aindeda maundoindari indarate jipapa esisina. Awatedoimo maundo torido indari besida anumbe-sisina. 38 Edo Parasi embo awa korebéesisina aindabé, Yesu Judah embomaindaewowoda atopatari ambo ambo ae edo ipateiae indari injisina, awatedo.

39 Ango edo Badari mi ainde sisina, “Awagebé, imomane Parasi manemi, aia akouae teo de tamo teiedo ewa. Ata, itomanedo awa garogaro aride jimbo beyae ato aeari. 40 Imomane awa kotembari isisigae!God mi itomane tamo ae do de esisina.41 Awatedo, itomane do wareregedo embo-mai rorae isisigae awamane dubobureitekando piewo bore. Ango awo itomanerorae berarida dono itae are, God da jisida.

42 “Ata Parasi mane, imomane do ari!Itomane buroda nya de, roriwa ae silotide berari kundo 10 ango doregedo, aindakupo da (1) awa avigedo ainda da (1) Godde piedo ewa. Ata, embomai sima dave aeedo God dubobae edo ewa. Dave awa ito-mane buroda nya kupo da (1) awa God dematawa piedo ewa. Ata dá ango embomaisima dave eite God dubobudo ave.

43 “Edo Parasi mane, imomane benunuoroda anumba davebé dave awa garogaro

edo bain jipapa edo ewa. Edo embomaimiorigarori ari yaida tou eite ategabutegaedo dave borote jipapa edo ewa. Awatedo,imomane do ari!

44 “Imomane Aodarida atopapasigari aeParasi mane de, imomane aodari pisidoambo ambo ae embobo! Imomane awagoiari ude ango onjigari gae isiuri embo-mai ainda tamonda pepeta edo era, atarorae depeka ari tuda awa jisimi gae.*Awatedo, imomane do ari!”

45 Ango tesiri, Aodarida jirogari embo-boda da (1)mi ainde sisina, “Atopatari, inege angogo site daedo nakare tedojijireta.”

46 Edo Yesu mi mina sisina, “ImomaneAodarida jirogari embobo, aodari okainjiwae embomaimi kera orote tedo ewa,ata inemane akuta awamaneda bouga kon-dade da ji aede. Awatedo, daedo imomanedo ari!

47 “Edo inemane peroveta manedagoiari ude giropagiro edo ewa, edoitomane ewowomi awamane deterobesitera, awatedo, imomane do ari!48 Awa gebé, ewowo itomanemi perovetamane deoro betedo esitera, edo inemaneawamaneda goiari ude giropagiro edoewa. Awatedo, imomane awa gariewowo itomanemi jimbo eiwa esitera,edo awamaneda jimbo awa dave tedoewa.† 49 Awatedo, God mi daedo duboge engo sisina, ‘Na awamaneda yaiperoveta mane ae piari aimbari embobode piano mambara. Edo awamanemi neneidaro betara, edo neneinda yai memesineindekainde piara.’ 50 God ge angosisina awa, tuturoda imo utude butudeesisina edo ainda amboda, peroveta maneberari awa embomi deoro awamanedaororo butuda wotedo esisina, ainda rirowaawa, ine embomai iji einda iterada yaipiaina. 51 Iji tuturoda Abel da ororowowosisina edo gundo awamanemiZechariah rorou dungari tenembadaedo Judah embomainda oro kotopubajina ainda toropuda detero ainda ororowowosisina. Awatedo, imomane giwo!

§ 11:34 Edo imo Yesu da atopatari ategedo bata gido, inemi ro berari gatate God mi jipapa eira, awa davebé gata. Ata,imo Yesu da atopatari ategedo bae gido, inemi ro berari gatate God mi jipapa eira, awa davebé gari tao ae. * 11:44Yesu mi Aodarida atopapasigari ae Parasi mane de ge ango sisina, aindabé, embomai jiwaemi awamaneda buro bebegaeawa gae, awatedo, “Imomane awa embobo dave,” kotembedo esitera. † 11:48 Yesu mi Aodarida jirogari embobodadobé gosisina. Awamane peroveta maneda ge kera ae, dá ango awamaneda ewowomi peroveta maneda ge kera aeedo peroveta mane deoro betedo esitera. Daedo, Yesu awa gari, Aodarida jirogari embobomi udumbeteite perovetamaneda goiari yai giropagiro edo era, peroveta mane tou orote. 11:51 Genesis 4:8; 2 Chronicles 24:20-21

Page 116: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Luke 11:52 113 Luke 12:19God mi ainda rirowa embomai iji eindaiterada yai piaina.

52 “Imomane Aodarida jirogari em-bobomi God da gari awa embomainda yaiengiregetewa, awatedo, imomane do ari!Awa ango inemane mando pirigari ambaoembomainda yai awa dodo kumbewa.Imomane torawa, ata torae dodo embomainenei torain jipapa ero engiregetewa.”

53 Iji ainde Yesu awamanede ge eiwasiri Aodarida atopapasigari ae Parasi manedemi tuturo edo sinigambaribé eite tedog-ari neindekainde ainde pipisitera. 54 Edoawamane simagesitera, ami ge beyae rotari gido bekumba ge ainde tain.

12Yesu mi Parasi maneda aodari pisido

ambo ambo ae ari awa goteite iorote aindaambodanide sisina.

(Matthew 10:26-33)1 Iji ainde embomai jiwae ajigari tao ae

ami gundo doregedo taimi mina pata eroYesu gisi tuturo edo ainda ambodanide gesisina, “Imomane bé goteite iwo! Parasimaneda aodari pisido ambo ambo ae ariawa bread badarida siwo ango. 2 Edo roraero berari apuregari isira awa, God mi ariarapa aina. Edo rorae ro berari onjigaridaisira awa, ami kundo arapada piari gara.3 Awatedo, ge ro berari muyaende tetewaawa, ijide arapada gara. Edo daedo ge roberari pisipasi mando doda isite tetewaawa, embomi nasi arapada petedo kari-gaina.

4 “Edo nato otatawo, imondemane tena,adu eove, owamane aimi itomane tamodaro betaina edo ainda amboda nei ro aritao ae. 5 Ata, inemane bé gawate jipapaena awa, God adu ewo! Ainda awara tariisira ami embo enembo dari betari kundoyai beyae niyao matawa itari aveira aindainono augari tao. Giwo, imondemanetena, embo awa adu ewo! 6 Edo inemanemini suriri ango ipa da (5) awa ganu sakami*ori edo ewa, edo God mi ni babaingae angoda (1) awa mana ruvegaina. 7 Ata itomanekopuru tu berari awa God mi matu ajijige-sisina. Awatedo, adu eove! Itomane tegaGod da jisida awa suriri jiwaeda dagine-gari.

8 “Edo daedo imondemane tena, emboda aimi emboda doda petedo, imo awanato ambodani taina gido, na, Embo da

Mai mi God ae ainda anelamane deda dodapetedo embo awa nato ambodani tana.9 Ata embo aimi emboda doda petedo,imo awa nato ambodani ae taina gido, na,Embo da Mai mi God ae ainda anelamanededa doda petedo, embo awa nato ambo-dani ae tana. 10 Edo embo da aimi ge beyaeEmbo da Mai da yai tesira gido, God miembo awa kotembedo dowaina. Ata emboda aimi Asisi Kotopu da yai ge bebegaetesira gido, God mi embo awa kotembedodowainyae.

11-12 “Imomane awa nato ambodani,awatedo, awamanemi kundo maundoJudah embomainda benunu oroda toridogisijijiegari ae babadegari deda dodakatain piaro petawa. Iji dá ainde angoaro Asisi Kotopu mi imomane atopatarige nongo tavi awa arapa aina. Awatedo,imomane akuta toreite ge mina nongo taviawa kotembari jiwaemi do buriya eove!”

Yesu mi eniya ge embo gaiapadeda budosisina.

13 Edo embomai doregesitera aindadoda embo da (1)mi sisina, “Atopatari,nameji nato awa te, mamo natokaredagaiapa doturisina awa katambedo na kupopiare.”

14 Ata Yesu mi embo ainde sisina,“Embo, namonde awara tari aimi piesira reitomane gaiapa katamanate tesi?” 15 EdoYesu mi embo beraride sisina, “Imomanebé gidogogo ewo, edo akuta simageteiteiwo! Embo neneinda rorae jipapa eove!Aindabé, gaiapa jiwaemi embode wasiripiari tao ae.”

16 Edo ami eniya ge awamanede sisina,“Iji da (1)de embo gaiapade da (1)mi roraeve ainda butuda uresiri erido be jiwaebéekisina. 17 Edo imo akuta engo kotem-besisina, ‘Na buro ro ani? Nato rorae bejiwaebé ekesira, ata rorae itari oro do eiwaato ae.’

18 “Awatedo, embo ami sisina, ‘Na buroengo ana. Nato rorae itari oro babaingaeeiwa sitedo oro babaingo gamana. Edoainda, nato rorae be berari ae nato daverorae neneinde dada ana. 19 Edo na akutatana, “Eiwa dave nato. Na boroko awa,rorae dave berari inono duberi jiwae am-boda awa embo siya etena. Awatedo, oenaapeite injido kundo eite akuta dubodaveana.” ’

* 12:6 ganu saka da tega awa Kina 1.25 ango.

Page 117: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Luke 12:20 114 Luke 12:4220 “Ata God mi embo ainde sisina, ‘Imo

awa kotembari itae! Muyae boroko imobetata, edo roviravi berari siya eteta awa,aimi baini?’ ”

21 Edo Yesu mi ge beao eite engo sisina,“Eiwa ango embo aimi ainda gaiapa awaimo akuta awa embo dada edo eira, edoainda buro dave God da jisida itae.”

Yesu mi ainda ambodanide butu roraebain edo barida jipapa bajina eorekae sisina.

(Matthew 6:19-21, 25-34)22 Edo Yesu mi ainda ambodanide

sisina, “Awatedo imondemane tena, wasiriitomane awa embo kotembari jiwaemido buriya eove, indari ro budo indavi,edo ombarijiari ro budo tamoda piavi.23 Wasiri itomane awa bajinabé Godda jisida, indari ango ae; edo tamopisiitomane awa bajinabé God da jisida,ombarijiari ango ae. 24 Imomane davebéedo kotembewo! Ni owa awamanemi roraeve uraede o buroda rorae be kumbaede,edo awamane rorae piari itari oro itae; ataGod mi awamane sima eite undedo eira.Giwo! Itomane tega awa God da jisida,nimaneda daginegari. 25 Edo embo daaimi itomane doda ainda wasiri butudaeinda ribori itarate kotembari jiwaemi doburiya arimi riboribé aini? 26 Awatedo,imomane buro sakabé ango ari tao ae gido,ro awa embo rorae nenei einda kotembarijiwaemi do buriya edo evi?

27 “Imomane davebé edo kotembewo,abuda koko mane nongo nongo edo eridoeri awa. Awamane akuta buro okain aedeedo ombarijiari gaiaede. Awarata, imon-demane tena, Daotari Solomon da ombar-ijiari berari ainda jitari dave awa, abu kokoda (1) bé ainda jitari davebé dave awadaginegari tao ae. 28 Giwo! Edo God mikiyan butuda erari kokomi giro ari, atasipo neinde awa vededo dungara, God miimondemane ombarijiari inonobé piaina.Awatedo, God imomane sima dave edo eiraango gebé ewo! 29 Edo imomane rorae ro oun ro budo injido gain, ango kotembeteitedubovevera eove! 30 Embomai yai beraridaGod gae awamanemi rorae berari eiwawagain edo era, ata Mamo itomane matugiuri rorae eiwawa jipapa edo ewa. 31 AtaGod da gisijiari awa gain edo ewo! Ango

eiawo God mi rorae berari eiwawa daedoitomane yai piedo are.

32 “Imomane doregari saka awa natosipumane. Adu eove. Itomane Mamoda jipapa dave awa gisijiari imondemanepiaina.† 33-34 Aindabé yai nonda ito-mane gaiapa isira awa, ainda itomanedo daedo itaina, awatedo, rorae itomaneoriewo. Edo embo neimi oriaro ganukundo kando embomai rorae isisigaedepiewo bore. Imomane akuta awa emboganu itari woru beyae ari tao ae awa utudasiya ewo. Yai ainda itomane gaiapa awajivere embomi beono ainyae edo itomanerorae kandoromi kapainyae.

Yesu mi embomainde ainda gumbari awasiya eite simagorote sisina.

(Matthew 24:45-51)35-36 “Imomane akuta iji berari nato

gumbari awa embo siya eite simagedoewo, embomaimi buro aintedo ombarijiaripisido bupuri jido, keimo ijimbedomuyaende petedo sima edo era ango!Awa kariwa buro embobomi awamanedabadarari jimbari bondoda mambira, awaegenembarate sima edo era ango. Ijinonde imo gundo tatain jiwari gidoawamanemi boraebé manguro pirigara.37 Dubodave awa owamane buro emboboavekavemi jitao awae simageteite isiaroawamaneda badarari egenembedo gaina.Awara, ge ro imondemane tena, eiwagiwo! Embo awa dademo ombari teugedoawamane tari anumbaro indari piariindara. 38 Edo imo muyae toropuda osipo ataede gundo ainda buro emboboimo simageteite itera ango tamaina,awa dubodave awamaneda. 39 Awarata,eiwa giwo! Mando tutu gisi gaina iji bénonde beono embo gumaini, awatedo,ainda mando simageteite itaina, edomana dowari beono embomi ainda mandobededo toraina. 40 Embo da Mai tekagogumaina, awatedo, imomane daedo siyaewo! Iji nonde Embo awa gumainyaekotembetewa, angode gumaina.”

41 Ango tesiri Peter mi sisina, “Badari,eniya ge eiwa namondekare tesita, ko em-bomai beraride daedo tesi?”

42 Edo Badari mi sisina, “Embo aingebémi edo jirogarimi buro dave edo

† 12:32 Yesu mi tarigari eiwa ainda gebé ari embomainde pipisisina. Edo awamane imo gebé eite ambo ambo edo ara,iji angode imo tekago butuda gundo, inemi gisijijiegarida dero davebé awamaneda yai kando piaina (Luke 22:29-30; ITimothy 2:12; Amboda Idegaina 20:6).

Page 118: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Luke 12:43 115 Luke 13:1eira, embo awa ainda badararimi gisi-jiari piaina. Ango ari, ainda badararidamando buro dedegeteite buro emboboneneinda indari katambedo piedo aina,iji tegabéda. 43 Awatedo, dubodave awaburo embo ainda, imo badararimi buro roarate tesira awa eiari, iji ainde badararitekago overegedo gumaina. 44 Ge arapadaimondemane tena, eiwa giwo! Badararimiembo awa gisijiari avigari ainda oromandoae gunaguguye berari de sima aina. 45 Ataburo embomi akuta engo kotembae esira,‘Nato badarari mauntara awa gumbae ijiborerebé eira. Awatedo, na buro ro anaembo awa gari tao ae.’ Ango tedo imoerido tuturo edo buro embobo nenei emboae eutu de dedo gaiedo aina. Edo imoindari injido kundo, dedo amundo ae esira.46 Edo ango eiari ainda badarari tekagooveregedo gumaina iji awa imo gae, edoora ainde gumaina awa kotembae. Angoedo badararimi gisijiari awa dedo kupotote (2)de butedo, gebé ari isisigae neneiitera, ainda augari idegaina.

47 “Edo buro embo aimi aindabadararida jipapa ro edo eira awa gari, ataimo akuta siya edo buro awa ae, awatedo,imo vedari bajina baina. 48 Ata buro emboaimi ainda badararida jipapa ro edo eiraawa gae, edo imo buro awa ae dumbaeari gido, imo vedari saka baina. God aindaembomai tega dá ainda sima aina, aindabé,ainda aodari awa embo ande roviravi jiwaepiesiri bira awa, ami rorae jiwae tekagoGod da yai piarate. Edo daedo emboenembomi embo roviravi jiwaebé andepietera awa, ami rorae jiwaebé awa tekagoawamanede piarate.

Yesu mi béga piain butuda gumbae, ataevekara ari piain gupusina.

(Matthew 10:34-36)49 “Na evekara ari embomainde piain

gumena. Awa kariwa niyao awari ango.Edo na jipapa bajinabé ena awa, niyaoeiwa matu tuturo edo aveite isira. 50 Atana memesi bana dá bapataito arimi yaiberari apuregedo aina ango. Edo do natobougabé eira awa matawa bureite maundonato buro itae ana. 51 Imomane kotem-betewa awa, na butuda béga piain gu-menita? Ango ae! Imondemane tena, bégaae ata evekara ari piain gumena. Embonenei ge nato gebé ara, edo nenei gebé

ainyae. 52 Awatedo, iji boroko edo ma-maina ainda awa, orobe da (1) ainda emboajigari ipa da (5) awamane evekara ara.Embo tamonde (3) awa embo tote (2)demina mina ara, edo tote (2) awa tamonde(3)de mina mina ara. 53 Edo Mamo ae maide mina mina ara. Ai ae gagara de minamina ara. Dá ango imbosi ae mai aro demina mina ara.”

Katari Iji atutumbeteira, awatedo, itoburiya embo neinde boraebé sirigeyo!

(Matthew 16:2-3)54 Edo Yesu mi daedo embomai dorege-

sitera awamanede sisina, “Iji nonde imo-mane poraga iji wotari kena (west) ingat-apari gido boraebé tawa, ‘Boroko wa aina,’edo awa ango aina. 55 Edo bisi yai south‡kena oregedo tupeite itomane tamoda darimina budo tawa, ‘Boroko iji vevera aina,’awa dá ango aina. 56 Imomane aodaripisido ambo ambo ae embobo! Butu aeutu deda kariwa jiwaebé gido ewa, ata ijiboroko einde God buro nongo nongo eiri,awa imomane gari tao ae.

57 “Awara, ro awa embo imomane akutaGod da gebé awa gido ewa, ata ainda mok-abé gaegae o kera ae edo evi? 58 Edo borokoimomane God da ge kera ae dowawa awa,ami imomane vedaina. Ainda kariwaawa engo: Embo da (1)mi rorae nondatamonda imo kundo buriya katari yaidamambari gido, ainda torae gisida begatatoropuda embo ainde ge sirigeyo dave are.Ango ae gido, embo ami imo katari em-boda yai kundo mamaina, edo katari em-bomi imonde bekumba ge taina, edo imokundo bundari embode piaina, edo amiimo kundo bundari oroda augari torata.59 Edo nane imo tena, imo bundari orodaisite ito mina ro inge piatate tesira awa itaepiedo imo udegari bata.”

13Itomane jimbo bebegae dodo God da yai

wareregewo ko God da rirowa natopo itari isiraawa tambawa.

1 Edo iji dá ainde embo nenei Yesu dage ingite awamanemi gundo ainde sitera,“Iji angode Galili embomaimi awamanedarorou God da yai pipitero, Gisjiari Pilate mige okain tesiri ainda itoro embobomi Ju-dah embomainda oro kotopu bajina ainda,maundo awamane detero besitara.”

‡ 12:55 south. Edo ito dombu iji vitari kena pisido wareregedo ipabe kena peposite yai south inono jisimi gata.

Page 119: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Luke 13:2 116 Luke 13:212 Edo Yesu mi awamanede mina sisina,

“Aindabé awamane ango besitara awa,imomane kotembetewa awamaneda jimbobebegae Galili embomai nenei beraridajimbo bebegae daginegatarita? 3 Angokotemainyae! Na imondemane tena, it-omane jimbo bebegae dodo God da yaiwareregae gido, imomane berari Godda rirowa natopo itari awa kumbawa.4 Edo imomane bino nei awa yai Silom,Jerusalem doda edo gumbiri awa gotawa.Oro ribori ikanebé yai ainda ami durudoembobo 18 pasiri bebetegatara. Imomanekotembetewa, awamaneda jimbo bebegaeJerusalem embomai nenei berarida jimboawa daginegatarita? 5 Ango kotemainyae!Nane imondemane tena, itomane jimbobebegae dodo God da yai wareregae gido,imomane berari God da rirowa natopoitari awa kumbawa.”

6 Yesu mi daedo eniya ge ni dunga aindabureite sisina:

“Butu tutu da (1)mi ni dunga aindaburoda urisina. Edo duberi berari ‘Beeirita?’ tedo gaji gundo esisina. Ata aindabe da ji tambae. 7 Awatedo, embo amigundo ainda buro embode sisina, ‘Giyo! Naduberi tamonde (3) einda doda gaji gundomaundo etena, ainda doda ni dunga eiwabe da ji ae. Ro embo butu gavi eiwa roraeve neimi bae esira awa doteto, ami tepobureiri? Kapedo auge!’

8 “Ata ainda buro embomi ainde minasisina, ‘Badari, doyo! Duberi da (1) béeiwa tepo sima eiari, na edo gido butudemonda duredo depure awa ainda tutudapiedo gane. 9 Edo ni eiwa duberi neinde beaina gido, awa dave, inge dowana. Ata beae aina gido awa, kapedo augana.’ ”

Yesu mi eutu gun ogegembari awa OenaApari Degutade gao esiri kaviyegesisina.

10 Awara, Oena Apari Deguta da (1)deYesu mi Judah embomainda benunu orodaainda, embomai atopaposisina. 11 Edoeutu da (1) ainda awa, asisi beyaemi arigun ogegembari isite duberi 18 ango do-turisina. Ainda gun vetu awa bé dambudarae edo ami matawa dambu daridopetari tao ae. 12 Ata iji angode, Yesumi eutu awa gido gumbarate tedo ainde

sisina, “Eutu, imo ito bundarida awaudegetena. Ito karu itae esira.” 13 Angotedo ami eutu ainda tamonda ipa pipiteiriburigibé eutu awa dambu darido eridopeposite God dasiga esisina.

14 Ata, aindabé Yesu mi eutu awa OenaApari Deguta ainde gao esisina, awatedo,Judah embomainda benunu orodabadararimi sinigambari edo embomaindesisina, “Deguta 6 awa emboda buro ari iji.Awa embo, iji angode imomane gumbuwogao ari bave. Ata Oena Apari Degutade gaoari einda bainyae!”

15 Edo Badari mi embo ainde minasisina, “Imo ae ito buro otatawo de awaaodari pisido ambo ambo ae embobo! Imo-mane da dami Oena Apari Degutade it-omane wo kao o wo donki ainda simaari yaida awa udegedo gisijido kundo unpiawo indorote edo ewa. 16 Eutu eiwawomane berari daginegari God da jisida.Eutu eiwa Abraham da orobeda gagara.Satan mi eutu eiwa bunjisina borerebéduberi 18 ainda doda. Awatedo, eutu eiwaainda bundarida udegari awa Oena ApariDeguta einde bureira awa dave ae rita?”

17 Edo iji angode ami ge eiwa siri, aindagitopo embobo berari awa mengido amen-gitumengi esitera. Ata embomai berarimiburo davegave embo ami eira awa goteiteyawa esitera.

Yesu eniya ge God da gisijiarida sisina.(Matthew 13:31-33; Mark 4:30-32)

18 Edo Yesu mi tedo sisina, “God da gisi-jiari awa nongo arapa ani? Edo kariwa robani? 19 God da gisijiari kariwa da (1) awaengo: Embo da (1)mi maine vero kundoainda buroda urisina. Vero awa erido ba-jido ni bajina esisina. Edo ainda papatudani wasidemi baba edo gundo awamanedama gaputera.”*

20 Edo tekago ami tedo sisina, “Godda gisijiari kariwa nongo tani? 21 Aindakariwa nei awa engo: Eutu da (1)mi oubajina palawami† beda arida bread badarisiwo saka awa palawade baige esisina.Ango edo siwomi esiri palawa berari babo-jisina,” ango sisina.‡

* 13:19 Kariwada moka awa: Iji tuturoda God mi embomai jiwae ae gisijido aina. Ata awamaneda doregari sakabéainda edo embomai jiwaebé idegara. Ango edo God da gisijiari bajinabé aina. † 13:21 palawa da moka awa wheatbe mundari. ‡ 13:21 Kariwa moka einda awa: Embo indewae akuta ami God da bino dave tuturoda ingido gebéara. Awarata, awamanemi God da bino dave embomai yai neneinda karigaro embomai nenei jiwaebé gebé aro God dagisijiari ango arapu aina.

Page 120: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Luke 13:22 117 Luke 14:6Embo indewae God da gisijiari yaida

torara.(Matthew 7:13-14, 21-23)

22 Ainda amboda, Yesu pepeta edonasi babainde babaingaede ainda toridoidegedo eite embomai atopapositeJerusalem kena maunsisina. 23 Edo pepetamaunsiri embo da (1)mi gundo aindetedogosisina, “Badari, embomai indewaetonembari barita?”

Edo Yesu awamanede sisina,24 “Imomane edo gido engo ewo!Kotembari da (1) bé eite do jinenegewoGod da gisijiari yaida torari to saka aindatorave. Aindabé, embomai jiwae awatorain buro okain bé edo ara, ata toraritao ae. 25 Iji da (1)de Mando Tutumi eridomanguro be jiaina. Iji ainde imomanearapada petedo tatain jiveite dao tedo awa,‘Badari, Badari, nakare embo manguropirige!’

“Ata ami mina taina, ‘Na imomane gae!Yai nonda edo gumbevi?’

26 “Ango tari tuturo edo ge mina tawa,‘Nakare imonde daedo besida indari injidokundo esitera. Edo inemi natokare nasidaembomai atopapositeta.’

27 “Ata embo ami mina taina, ‘Na imo-mane gae! Yai nonda edo gumbevi? Dodoeve mambú! Imomane berari awa jimbobebegae ari embomai!’

28 “Edo iji ainde inemane Abraham deIsaac de Jacob de awamane ae perovetamamatu berari de awa God da gisijiariyaida gido, edo imomane akuta awa ajire-gari puwa ponda itawa, imomane ji site jigambawo kitorukatoru taina. 29 Embomaiyai berari: iji vitarida, wotarida, edoidarida edo tawari kena, awamane gum-bara. Edo God da gisijiari yai aindaanumbedo indari indara. 30 Ge bé, ijiangode God mi tataimbari embo neneijiari vitara dero ikaneda, edo dariga embonenei piari wotara dero tuda.”

Yesu dubo memesi ge Jerusalem embomaiawa embo sisina.

(Matthew 23:37-39)31 Deguta dá ainde, Parasi mane nenei

Yesu da yai gundo ainde sitera, “DaotariHerod§ mi imo dari betatate ge jijireira.Awatedo, yai eiwa dodo idegedo mam-buyo!”

32 “Na embo awa adu ae!” ami minasisina. “Imomane maundo embo abu

sino inge ainde tewo gare, ‘Deguta borokoeinde na emboda doda bineimane itariawa onena, edo karu egeregari gao enokaviyegetera. Deguta boroko edo audona buro ana. Edo deguta tamonde (3)ami, nato buro God mi avigesisina awa,itae ana.’ 33 Awarata, aindabé awamanemiperoveta mane yai nenei ainda dae be-tae, ata Jerusalem nasida akuta, awatedo,na deguta boroko, edo audo, edo degutaamboda, matawa pepeta edo Jerusalemnasida daedo mamana.

34 “O Jerusalem embomai, Jerusalemembomai, imomane peroveta mane Godmi pieuri gundo eora awa ganumamiaugedo deowo betora. Na iji jiwaeimomane God da rirowada tonemainjipapa edo etena, teta ni kokora ai miainda wasimi mamai doregidaregi edo eiraango. Ata imomane na jipapa ae edo naajiregetewa. 35 Giwo! God mi imomaneajiregedo dowari nasi itomane usibesiara. Edo nane imondemane ge eiwa tena,imomane na tekago mana gawa, nato ijigumbari tekago gumano gosite tawa, ‘Godda ao ari embo einda yai itare! Embo eiwaBADARI da daoda gupeira!’ ”

14Yesu mi embo ipatai sirari gao esiri

kaviyegesisina.1 Edo Oena Apari Degutade, Yesu mi

Parasi maneda badarari da (1), ainda man-doda indari inaintedo maunsisina. Edotoriri, awamane ainda yai jisi tatakitakiesitera, buriya ro ari ainde bekumba gepiaintedo. 2 Ango edo embo ipatai sirariawa Yesu da yai gupusina. 3 Edo Yesumi Aodarida jirogari embobo ae Parasimane de ge site tedogosisina, “Moses dage okain Oena Apari Degutade ainda awanongo tariri, embo gao aro kaviyegorotetari isirita?” 4 Ata awamanemi ainde gemina tae, damodamo esitera. Awatedo,Yesu mi embo ainda tamonda ipa pisidogao esiri kaviyegedo maunsisina.

5 Ango edo ami awamanede tedogo-sisina, “Edo embo da (1) itomane dodaainda mai ko wo kao Oena Apari Degutadeuro ugonubé barida duraina awa gido, amiboraebé maundo ainda topo uroda awadumbari vitainita?” 6 Edo awamanemiainda ge mina tari tao ae esitera.

Ito dao akuta jiato visiure!§ 13:31 Daotari Herod da daobé awa Herod Antipas. 13:35 Psalm 118:26

Page 121: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Luke 14:7 118 Luke 14:277 Edo Yesu mi embomai nenei gundo

awamane akuta embo babainda dero daveindari besida avigekavige edo budo anum-betero gosisina. Awatedo, ami awamanedeeniya ge eiwa sisina:

8 “Iji nonde embo da (1)mi jimbaribondo siya edo imo dao tari maundo gidoembo babainda dero dave indari besidaanumain eote! Aindabé, bondo tutumiembo bajina imo daginegari dao tari gum-bae esira, awatedo. 9 Edo bondo tutumiimo aedade dao tesira ami gundo imondetaina, ‘Embo einde yai eiwa pie!’ Ango tariimo tuturo edo mengoteite wotedo derotubéda anumbata. 10 Ata iji angode imobondo jimbari maundo gido, dero tubédaanumbeyo! Ango ato bondo tutumi gundoimonde ge engo taina, ‘Otawo, dero awadodo yai dave ikane einda visiyo!’ Angosiari embomai berari imonde bondoda it-era ami gara, imo tou eira awa. 11 Daedoeiwa giwo! Embo aimi ainda dao akuta jiarivitaina awa, God mi piari wotaina. Edoembo aimi ainda dao akuta piari wotainaawa, God mi jiari vitaina.”

12 Ango edo imo wareregedo mandotutu ainde sisina, “Iji nonde imo sipo roraeo turo rorae siya eite ito otatawo, nanon-ameji, simbo matomono, ritako nembunenei gaiapa jiwaede jimbote! Ango ataawa, iji amboda, awamanemi imo minajimbaro maundo indari dave indata. 13 Ataiji nonde imo bondo siya eite gido em-bomai mapa rorae isisigae, daguna ari,tai ambari, edo jisiguba ari awa jimbuyogumbore. 14 Aindabé, awamane imondemina ari tao ae, awatedo, God mi imo aoaina. Edo God mi embomai wasiri dambudarari jiari erara iji ainde, ito mina piaribata.

Yesu mi bondo bajinada eniya ge sisina.(Matthew 22:1-14)

15 Edo embo da (1) ainda ae Yesu dedaedo besida anumbesisina ami ge awaingido ainde sisina, “Dubodave awa emboaimi God da gisijiari yaida anumbedo turororae inaina.”

16 Edo Yesu mi ainde ge mina sisina:“Embo da (1)mi bondo bajina siya eiteembobo jiwae gumborote dao sisina.17 Edo bondo ari iji gumbiri, ainda buroembo piedo sisina, ‘Maundo embomaimatu gumborote dao siutana, awamanedeteyo, “Indari kumbari neindekainde berari

matu siya etena, awatedo, gumbuwoindave!” ’

18 “Ata awamane berari kotembarievekara bureite tuturo edo daginegarige sitera. Embo tuturoda buro embomimaundo gosisina, ami ainde sisina, ‘Nabutu kupo da (1) orietena awa, maundoudugedo gain ena. Awatedo, doiyobé tena.Badarari tato gae esirita?’

19 “Edo embo neimi sisina, ‘Na buroari wo kao 10 teka orietena awa, kundomaundo bavedogain ena. Awatedo, doiy-obé tena. Badarari tato gae esirita?’

20 “Edo daedo neimi sisina, ‘Na aroborokobé jimena. Awatedo, na gumbaritao ae.’

21 “Ango tetero gido buro embo dodoegenembedo gundo ge ro berari siteraawa ainda badararide sisina. Edo badararisinigambiri ainda buro embode sisina, ‘Bu-rigibé mambuyo! Ango maundo nasi baji-nada begata babainde babaingaededa em-bomai mapa rorae isisigae, daguna ari, taiambari, edo jisiguba ari, awamane kundogumbato einda torore.’

22 “Ainda amboda, buro embo maundoburo ro arate sisina awa itae edo egenem-bedo gundo sisina, ‘Badarari, buro ro anatege okain teteta, awa kera edo itae etena.Awarata, tonga inono embo nenei toraraawa isira.’

23 “Edo badararimi buro embode sisina,‘Nasi arapada idegedo mambuyo! Begatabajinada edo tonga erari begata beda em-bomai kakowa edo tamundo ge davemiengega ato eraro kundo gumbato torore!Ango ato embomi mando nato siraro bedaare. 24 Nane imondemane tena, embomaiberari tuturoda dao siutana awa, manabondo nato indara.’ ”

Edo imo Yesu ambo ambo ain jipapa etagido awa, wasiri ito de teotopo ito berari de gunjindata.

(Matthew 10:37-39)25 Edo iji angode, embomai jisijisi Yesu

de daedo pepeta edo mauntero imo war-eregedo awamanede sisina: 26 “Edo emboaimi nato yai gumain eira awa, nato ambo-dani ari tao ae, ata edo gido imo na dubobédaginegedo baina awa ainda aimamo, aroae mamai de, nanonameji, ru aimono,edo daedo ainda wasiri akuta dubobureiraango. 27 Edo embo da aimi ainda memesidaorega bouga kumbae dodo na ambo amboaina awa nato ambodani ari tao ae.

Page 122: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Luke 14:28 119 Luke 15:1628 Imomane embo da aimi ainda oro

ribori ikanebé gamain jipapa aina awa,gisibé anumbedo inguta manguta inonorita awa udugedo gaina. Edo awa inonogido ami buro itae aina. 29 Edo imo dasividarido buro itae ae dowato itaina awa,embo berarimi gido imo tuturo edo tedoji-jireite tara, 30 ‘Embo eiwa ainda oro riborigamain tuturo esira, ata buro awa itae aritao ae.’

31 “Edo daedo, daotari da (1)mi aindaitoro embo ajijigari 20,000 aundo daotarinei ainda itoro embo ajijigari tepo 10,000ainde duduno ain gumaina, gisibé dao-tari neimi anumbedo isite ainda embo-bode ge kataina, edo imo inono aindaembo ajijigari 10,000 ami ainda gitopodaembo ajijigari 20,000 ainde duduno edodaginegainita? 32 Imo ango ari tao aegido, ami burigibé ainda béga bari embo-mai piari maundo begata toropuda dao-tari nei tamundo béga bari ge tedog-ara. 33 Awatedo, dá ango imomane berari,embo da aimi ainda topobé awa berarigun jindedo dowae eira gido, awa natoambodani ari tao ae.

34 “Ambodanibé awa kato ango embo-maimi indarida pisido ainda gavida minadave budo era. Awarata, katoda gavi sisi-gaina awa, ainda gavida mina bari tekagopiari tao ae. 35 Edo dá ango ainda butu gavipiari awa dave ae. Awatedo, embomaimirorae awa tepo nasi arapada augara.

“Ingiwo! Imomane ge ro tena awa bégain edo awa gawa!”

15Yesu eniya ge wo sipu dadoegarida budo

embomai atopaposisina.(Matthew 18:10-14)

1 Edo iji angode, tax kumbari embo ji-waebé ae embo bebegae de guputera Yesuge sira awa ingain. 2 Edo Parasi mane aeAodarida atopapasigari demi ge gugumagaguma sitera, “Embo eiwa embo bebegaeoro site budo awamanede indari injidokundo eira.”

3 Ango tero gido Yesu mi awamanedeeniya ge eiwa sisina:

4 “Awaratako imomane embo da (1)mi,ainda wo sipumane ajigari 100 awa, da(1) dadoegari, imo nongo aini? Ane bo-raebé nenei ajigari 99 awa kiyan indorotedodo, imo maundo da (1) dadoegesira awa

kakowa eimango tamaina. 5 Edo iji nondetambira awa, yawa eite ainda gapoda piaridurari kundo 6 overegedo nasida gumaina.Edo otatawo ainda ae nembu ainde dao tarigundo doregaro awamanede taina, ‘Natowo sipu da (1) dadoegatara awa tamena.Na yawa ena. Kaende nya taiore!’ 7 Naneimondemane tena, dá ango yawa ari ba-jinabé owamane utuda ara, edo embo da(1) bé ainda jimbo dodo God da yai war-eregaina, gaegae edo embo wasiri dambudarari ajigari 99, awamaneda jimbo itae,edo God da begatada dodo yai neinda aim-bae.

Yesu eniya ge ganu silver da dadoegaridaatopaposisina.

8 “Edo daedo, eutu da ami ainda ganu sil-ver babaingae* 10 ainda da (1) dadoegaina,awa nongo aini? Eutu awa keimo ijimbedoainda mando do wadedo, wotedo dutuwadedo gain kakowa eimango tamaina.9 Edo iji nonde tambira awa, ainda otatawoae ainda nembu de dao tari gundo dore-garo awamanede taina, ‘Nato ganu sakada (1) dadoegatana awa tamena. Na yawaena. Kaende nya taiore!’ 10 Nane imon-demane tena, dá ango awa, God da anela-maneda doda yawa ari idegaina, iji nondeembo da (1) bé aimi jimbo beyae dodo Godda yai wareregaina awa.”

Yesu eniya ge mai dadoegarida budosisina.

11 Edo Yesu mi tedo sisina: “Emboda (1) awa ae ainda mamai tote (2) deisiretera. 12 Deguta da (1)de mai sakamiainda mamode sisina, ‘Mamo, imo betaegisida nato gaiapa ine na embo siya es-iteta awa piato banita.’ Ango tesiri, emboawa erido ainda gaiapa mamai tote (2)deavigekavige esisina.

13 “Ango esiri ainda amboda iji inde-wae itae esiri, mai saka awa ainda roraeberari dada edo budo idegedo yai aikedamaunsisina. Edo imo maundo ainda ganutepotapo jigamo esisina. 14 Edo ganu be-rari jigamo esiri itae bé itae esiri, aindaamboda, potari iji visiri yai ainda beji ba-jinabé gupusina. Edo embo ainda yai neiro itae doturisina. 15 Awatedo, imo nasitutu embo da (1) ainda yai maunsisina,ainda buro embo ain. Edo nasi tutu em-bomi mai awa ainda pumane sima aratepiesiri ainda bowada maunsisina. 16 Edo

* 15:8 ganu silver babaingae da da ainda tega awa ango Kina 20.

Page 123: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Luke 15:17 120 Luke 16:5imo beji betain edo pu undeite pita pusiinaina ango kotembesisina, ata embo daaimi ainde indari piae.

17 “Ainda amboda, mai awa isite kotem-bari dave budo, ami sisina, ‘Mamo natodaburo emboboda tau piedo eira, awamaneindari kumbari jiwaebéde, ata na eindabeji betain eite itena! 18 Na boroko eridomaundo mamo natode tana, “Mamo, naGod da yai edo ito yai jimbo beyae esitena.19 Na dave ae. Awatedo, ine namonde ‘Mainato’ teote. Tepo ito buro embo angobuwasi.” ’ 20 Ango tedo imo erido tuturoedo overegedo maunsisina ainda mamodayai.

“Edo mai awa maundo mandoda atu-tumbae saka aikeda eiri ainda mamo jisipiedo gosisina. Edo imo do ari bajinabureite tumundo mai awa boraebé tanjidomunegesisina.

21 “Ango esiri maimi ainde sisina,‘Mamo, na God da yai edo ito yai jimbobeyae esitena. Na dave ae. Awatedo, inenamonde “Mai nato” teote.’

22 “Ata mamomi ainda buro embobo daotesiri gumbero awamanede sisina, ‘Mam-buwo, ombari ribori davebé dave kundogundo mai einde piawo ombare. Edo ipabubuko ainda ipa toroda piedo tai woruainda taida piave. 23 Ango edo maundowo kao vete gavide awa budo kundo gundodewo betari, nya taiawo embo einde in-deite kaende dubodave ore. 24 Aindabé,mai nato eiwa betari ango sitena awa tek-ago wasiride gumbira; edo dadoegesisinaawa tamena awatedo.’ Ango edo dubodaveeite bondo tuturo esitera.

25 “Edo iji angode mai bajina awa ro-rae ve urari buroda maundo eiri jiririoveregedo gundo mando aikae eite em-bomai ya urari ae sino de to deda yaviingisina. 26 Awatedo, imo buro embo da(1) dao tesiri gumbiri ainde tedogosisina,‘Yavi owa nongo eri?’

27 “Edo buro embomi sisina, ‘Ito namejisaka awa overegedo nasida gumbira. Edoaindabé ito mamomi embo awa beyaenei ro tambae tekago kumbira, awatedo,mamo itomi wo kao vete gavide awa desiriindari bajinabé era.’

28 “Ango tesiri nameji bajina sinigam-bari edo imo mandoda torari jipapa aeesisina. Awatedo ainda mamo idegedo

gundo mai maundo torarate engega es-isina. 29 Ata mai bajinami ainda mamodeengo sisina, ‘Giyo! Na duberi berarieiwa tau itae, buro embo ango, ito gero berari tedo eta awa, kera eite gundoborokoda. Ango iretena awa, imo na-monde wo gouti vete da (1) piae dedo, nyataiedo ae, otatawo nato de injido dubodaveae. 30 Ata iji einde imo mai emi ito ganutepotapo viro eutude jigamo edo itae esirioveregedo gumbiri, wo kao awa vete ga-vide awa embo dedo nya taieta.’

31 “Edo mamomi ainde sisina, ‘Mai nato,imo awa iji berari namonde isima edo eta.Awatedo, rorae berari nato yai isira awaito. 32 Ata, aindabé nameji ito eiwa be-tari sitena awa wasiride gumbira, edo da-doegesisina awa boroko tamena, awatedo,dave awa kaende jivedo putedo injidokundo eite dubodave ore.’ ”

16Yesu mi eniya ge gaiapa sima ari emboda

budo sisina.1 Ango edo Yesu ainda ambodanide

eniya ge nei engo sisina:“Iji da (1)de rorae embo da (1) ami gisi-

jiari avigesisina, ainda gaiapa sima arate.Edo ainda amboda embo neneimi gundororae embode, ‘Embo awa ito gaiapa simaae dumbae eira,’ ango tedo bekumba esit-era. 2 Awatedo, rorae embomi ainda buroembo dao tesiri gumbiri ainde sisina, ‘Imoburo nongo nongo eto embo neimi imobekumba ero ge ingeni? Buro nongo esiawa ove gaiedo pieyo gane! Imo gisijiaridaburo dodo idege!’

3 “Ango tesiri buro embomi akuta tedosisina, ‘Na buro ro ani? Badarari natomiburo natoda teugaina awa. Na gorobaitae. Nanemi butu durari tao ae. Edona embo neinde ganu piorote atega ana,awa mengari nato. 4 Awara, na kotembaridave bena. Edo gido engo ana, iji nondenato badararimi na buro natoda teugariidegano, embomai neneimi na “Oro” tedobara awamaneda mandoda.’

5 “Edo imo embo ainkaimi aindabadararida roviravi tepo kundo jigamoesitera, awamane berari dao tesiriguputera. Edo embo gisi gupusina aindetedo gosisina. ‘Imo badarari natoda roraemina piae nandogo tepo budo jigamoeutasi?’

* 16:6 ni olive beda gama sigi da da tega awa 30 litres ango.

Page 124: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Luke 16:6 121 Luke 16:226 “Edo embo gisi gupusina ami mina

sisina, ‘Na ni olive beda gama sigi*babaingo 100 awa gerigari beda ariburana.’

“Awatedo, gaiapa sima ari embomiainde sisina, ‘Awara, ingota ito eire kundoanumbedo 50 gaieyo.’

7 “Ango edo embo nei gumbiri aindesisina, ‘Imo badarari natoda rorae nan-dogo tepo budo jigamo eutasi?’

“ ‘Na wheat kanjia babain 1,000 burana,’embo neimi ango sisina.

“Edo gaiapa sima ari embomi sisina,‘Awara, ingota ito eire kundo anumbedo800 gaieyo.’

8 “Edo badararimi wasiri awa gido ga-iapa sima ari embo dambu darae awadasiga esisina, aindabé, ami ainda jirogarijigamo edo buro esisina. Ge engo tena,aindabé, iji einde butu embomaimi awa-maneda jirogari jigamo jiwae eite buroedo era, ata God da embomaimi tepo awa-maneda jirogari jigamo saka eite buro edoera. 9 Edo nanemi imondemane tena, ito-mane butu gaiapami, otawo teteka bawate,ango buro ewo. Edo ango awa, iji nondeimomane betedo utuda mambawo awa-manemi imomane ategesite bara, natopoitari nasi ainda.

10 “Edo embo aimi rorae sakabé awagebémi jigamo aina gido, embo awa roraebajina awa inono jigamo aina. Edo aimirorae sakabé awa jigamo ae dumbae ainagido, embo awa rorae bajina awa inonogebémi jigamo ari tao ae. 11 Awatedo, ga-iapa butu einda jigamo ae dumbae edo ewagido, God da gaiapabé natopo itari utudaawa mana imondemane piaina. 12 Edoimomane embo neinda rorae jigamo aedumbae edo ewa, embo aimi rorae ito-mane topobé imondemane piaini?

13 “Buro embo da (1)mi badarari tote(2)da buro iji dá ainde ari tao ae. Embo awaainda badarari nei jipapa ae eite neindadubobudo aina, ko ami ainda badarari neitou eite neinde sinigambari edo aina. Ine-mane God ae butu gaiapa de tumondebainari tao ae.”

Yesu mi God da Aodarida gebé ari matawaitaina awa atopaposisina.

(Matthew 5:31-32; 11:12-13; Mark 10:11-12)

14 Edo iji ainde Parasi mane ganudubobudo esitera, awamane yai ainda isiteYesu ge berari sira awa gido imo tedojijiritera. 15 Ata embo ami awamanedesisina, “Imomane emboda jisida wasiridambu darari ango edo ewa. Ata God mido itomane gido eira. Awatedo, imomaneajiregaina. Dave rorae ango embomikotembedo era awa beyaebé God da jisida.

16 “Edo Aodarida† ae Peroveta manedaOve Gaiari‡ de awa matawa isiri John Ba-pataito Ari Embo gupusina. Ainda edo,God da gisijiarida bino dave awa karigedoera. Edo embo jiwaebé awa ingido Godda gisijiarida torain mina mita edo esitera.17 Awarata giwo! Utu de butu de awamanaina, ata God da Aodarida ge saka da(1) bé awa mana siraina.

18 “Edo embo da aimi ainda arode oveengo ‘Jimbari itae ena’ gaiedo ainda arodowari mambari eutu nei jimaina, emboawa jimbo ipuda ari ainda aro matuda yaiesira. Edo embo da aimi eutu nei iu dowarijimaina, embo awa jimbo ipuda ari ainda iumatuda yai esira.

Yesu mi gaiapa embo ae Lazarus deda gejijirisina.

19 “Awara, gaiapa embo da (1) isinesina.Ami ombari jiari tokona§ virarae minababain piedo bari awa omundo iji berariinjido kundo eite dubodave edo esisina.20 Edo daedo, iji angode awa, mapa emboda (1) isinesina. Ainda dao awa Lazarus,edo embo awa ginimi tutupegari. Iji berariainda otatawomi kundo maundo embo ga-iapade ainda manguro beda kondade ariatega ain pioro isima edo esisina. 21 Edoimo gaiapa emboda tenemba indari itotodurari awa, inain jipapa edo esisina. Angoisiuri sinomanemi gundo ainda gini ma-matu taribo eora.

22 “Ango edo, mapa embo awa betesiriGod da anelamanemi kundo maundo

† 16:16 Aodari da moka einda awa ge berari God mi Moses de piesiri gagurisina. Awatedo, Judah embomaimi ovegaiari ipa da (5): Genesis, Exodus, Leviticus, Numbers, edo Deuteronomy awa, dao ‘Aodari’ tedo esitera. ‡ 16:16Peroveta maneda Ove Gaiari awa God da ge ainda bino onjigarida karigari embobomi iji matu gaguritera, Isaiah edoDaniel ango. § 16:19 tokona awa ove dangiri ae ororo deda baige ari. * 16:22 Abraham da demonda awakariwa ge. Yai awa betari embomai daveda asisida oena apari yai davebé dave. God da gebé ari embomai Abraham aeJacob de David de yai ainda matu maunsitera. Awatedo, iji nonde mapa embo betedo, ainda asisi yai ounda maundoimo Abraham tamundo embo ainde umojijieite isinesina.

Page 125: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Luke 16:23 122 Luke 17:9Abraham da demonda* pipisitera. Edogaiapa embo daedo betesiri goitera.23 Embo awa goietero imo bebetegaridasima ari yai,† niyao matawa aveira, aindamaunsisina. Edo imo yai ainda isitememesi bajinabé bureite jisi piedo daaikeda Abraham gosisina. Edo daedoLazarus aikae Abraham da demonda isirigosisina. 24 Awatedo, embo ami Abrahamdao tedo sisina, ‘Mamo Abraham, niyaoemi na aveira, edo memesi beyaebéburena. Na do ewasi! Lazarus pie, aindaipa toromi un saka jimundo kundo gundoiwawa natoda piari damodamo are.’

25 “Ata Abraham mi mina sisina, ‘Mainato, kotembeyo, iji angode imo butudaisima esiteta awa, rorae davegave budoesiteta. Ango eiwoto Lazarus awa rorae be-begae budo esisina. Ata embo awa borokokondade ari dave bureira, edo imo memesibeyaebé bureta. 26 Awarata, nei da (1),aindabé, God mi yai tonga kapari ugonubépipisisina toropu nakare itera einda edoimomane ainda, na imo kondade ari taoae ena. Awatedo, embo da aimi nakareitera einda isite imomane ainda maundotembari tao ae, edo embo da aimi imo-mane itewa ainda isite nakare einda gundotembari tao ae.’

27 “Edo gaiapa embomi sisina, ‘Aiyaee!Mamo Abraham, ango teta awatedo,Lazarus piewasi mamo natoda mandodamambare. 28 Aindabé, nato nanonamejiipa da (5) ounda itera, awamane ge tarigore. Buro beyae nane eona, edo memesibeyaebé bari yaida gumena itena, engoeóre!’

29 “Ango tesiri Abraham mi ge minasisina, ‘Awamane itera ainda Moses daGaiari ae‡ Peroveta mane deda Ove Gaiari,embomi ajigedo tera, ami awamane inonoatopatari gara.’

30 “Ami sisina, ‘Ango ae Mamo Abraham!Ata, edo embo da (1)mi bebetegarida edomaundo awamanede ge taina, awamanedabeyae dodo God da yai wareregara.’

31 “Ata Abraham mi gaiapa embodesisina, ‘Edo awamanemi Moses ae Perovetamane deda Gaiari, embomi ajigedo tera,awa ingainyae, edo bebetegarida embo da

(1)mi erido maundo awamanede ge taina,awamane daedo gebé ainyae.’ ”

17Embo nei ato jimboda durari God mi

imonde rirowa piaina.(Matthew 18:6-7, 21-22; Mark 9:42)

1 Ango edo Yesu mi ainda ambodanidesisina, “Rorae neindekaindemi euri embojimboda durudo era. Ata, embo do ariaimi embo nei bawari jimboda duraina.2 Dave da (1) awa embo ainda dubodaganuma bouga bajinade kaingedo ewadaaugaro injido betaina, gaegae edo emboami ari mamai babaingae einda da (1) gebéari nato yai awa dowaina, God da rirowanatopo itari baina. 3 Awatedo, imomaneakuta dave edo goteite iwo!

“Ito nameji jimbo ari gido, ainde kon-dade ari ge okain teyo. Edo ainda do war-eregari gido, awa kotembedo doyo. 4 Edoami deguta dá ainde imonde jimbo beyaeajigari 7 aina, edo ami ito yai, ajigari 7deguta dá ainde gundo taina, ‘Doyo tena,na imonde wasiri beyae engo etena. Imotedogotena, na kotembedo dowasi?’ Angotari gido, embo awa kotembedo doyo.”

Yesu mi, God gebé eite tataimbarimiainda buro orote sisina.

(Matthew 17:19-21; Mark 9:28-29)5 Edo piari aimbari embobomi Badari de

sitera, “Nakare kondade ewasi natokaregebé ari awa badare!”

6 Ango tetero Badari mi mina sisina,“Edo itomane gebé ari tegada maine verosaka ango gido, awa inono ni bajina eiwatawo ge itomane kera edo akuta tutudeutugedo wotedo ewada petaina.”

7 Yesu mi daedo sisina, “Imomane daaimi buro embo ainda, awa indari burodaburo eima ta wo sipumane sima eima, ijinonde mandoda gumbari ainde tainyae,‘Einda anumbedo indari ito injiyo!’ 8 Angoae. Ata ami buro embode taina, ‘Turoindari nato taieyo! Ango edo ombari tekaomundo na kera eiato indari injido kundoane! Ainda amboda, imo daedo indari itoindate.’ 9 Aindabé buro embo awa buroro arate ge okain tesira awa ambo ambo

† 16:23 bebetegarida sima ari yai da dao nei awa ‘Hades’ edo ainda kupo awa tote (2). Kupo da (1) awa betari embomaibeyaeda asisida rirowa bari yai. Kupo nei awa betari embomai daveda asisida oena apari yai davebé dave (Abraham dademonda). Yesu da betedo erari gisida, ‘Hades’ awa bebetegari embo berarida asisida sima ari yai. ‡ 16:29 Mosesda Gaiari da moka einda awa ge berari God mi Moses de piesiri gagurisina. Awatedo, ove gaiari ipa da (5): Genesis,Exodus, Leviticus, Numbers, edo Deuteronomy awa, dao ‘Moses da Gaiari’ tedo esitera.

Page 126: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Luke 17:10 123 Luke 17:32eira, badararimi ainda buro embo ategae.10 Edo dá ango, iji nonde imomane God dage kera edo ro berari awate tesiri etewaawa, inemane tewo, ‘Nakare awa tepo buroembo. Nakare tepo buro ro orote God mitesira, awa etera.’ ”

Yesu mi embo ajigari 10 ginimi tutupegarigao esisina.

11 Ango edo Yesu ae ambodani de pepetaeite yai Samaria edo yai Galili da torop-uda pepeta edo maundo Jerusalem kenamaunsitera. 12 Awamane nasi neinda to-torero, embo ajigari 10 ginimi tutupe-gari gundo begata demonda pepositera.Awarata, aindabé Judah embomainda ao-dari awa embo karu engogodemi embomaikaru itaededa yai aikae mamborekae, awa-mane saka aikeda pepositera. 13 Edo daoikanadebé tedo sitera, “Yesu, Badarari,nakare do edo e kaviyegore!”

14 Edo iji ainde Yesu awamane gidoami sisina, “Mambuwo pirisi manedayai. Ango awo imomane gore. Edoawamane gara awa imomane kaviyegaribewa.” Ango tesiri awamane ainda maun-site, kaviyegari buritera.

15 Ango edo embo ajigari 10 ainda dodaembo da (1)mi ainda tamoda gini mamatuitae awa gosisina. Edo imo kaviyegari biraango gido, egenembedo God ikanadebédasiga esisina. 16 Edo imo atoto edo Yesuda taida dudureite imo ategesisina. Edoeiwa Samaria embo.

17 Yesu mi embo nenei demonda it-era ainde sisina, “Embo ajigari 10 awaeteno kaviyegetera. Embo nenei ajigari9 awa nondari? 18 Judah embo ae, emiakuta tenda overegedo God dasiga aingumbirita?” 19 Edo Yesu mi ainde sisina,“Erido pepeta edo mambuyo! God mi itogebé ari nato yai pieteta ami imo esirikaviyegeteta.”

Yesu mi God da gisijiari nongo nongogumaini awa atopaposisina.

(Matthew 24:23-28, 37-41; Mark 13:21-23)20 Ango edo iji da (1)de Parasi manemi

Yesu de tedogari pipisitera, “Ijibé nondeGod da gisijiari tuturo aini awa?”*

Ami awamanede mina sisina, “God dagisijiari iji nonde tuturo aini awa imomane

jisimi dave edo gari tao ae, 21 aindabé giu!God da gisijiari itomane toropuda isira.†Awatedo, embomaimi ge tari tao ae, ‘Giwo!God da gisijiari eire!’ o ‘Giwo! Awa oure!’ ”

22 Edo Yesu mi ainda ambodanide sisina,“Iji amboda gumaina awa okain. Degutaangode inemane na, Embo da Mai, tekagogundo embo berari gisijiana, awa gain ji-papa awa, ata, imomane na gari tao ae.23 Edo embo neneimi imondemane tara,‘Giwo! Embo awa eire!’ o ‘Giwo! Awaoure!’ Ango taro gido gebé edo awamaneambo ambo eove. 24 Edo na ge angotena aindabé, dá piripiri ari ango burigibémaundo parara piari utude butude berariainda datemaina, deguta ainde na, Emboda Mai, gumano embo berarimi na gara.25 Ata iwata ango gumbae gisida awa, namemesi neindekainde jiwae bana. Edoembomai iji einda itera ami na ajiregara.

26 “Edo Noah da degutade, wasiri roembomi edo esitera, dá ango awamanemieiaro deguta ainde na, Embo da Mai, gu-mana. 27 Iji matubé ainda embomaimiindari injido kundo eite, aro jipeiri, iujipeiri, ango ero, deguta gumbiri Noahun ma bajina, dao aki tedo esitera, aindatotorisina. Edo un dauma gundo emboberari mada torae, awa usibesi esisina.

28 “Awa dá ango Lot da degutade. Em-bomaimi indari injido kundo eite, roviravimina piya edo ori eite, indari ve uredoeite, oromando gamundo esitera. 29 Atadeguta ainde Lot ae ainda orobe de nasiSodom awa dodo idegetero, God mi esiriniyao ae ganuma beriberi eiri ainde utudaedo wotedo, embo berari nasi ainda Lot midoturisina awa usibesi esisina.

30 “Dá ango rorae berari awa matudá isima edo esisina ango, embo awa-maneda udojipapa eiaro deguta nonde na,Embo da Mai, tekago butuda gumana.31 Aindabé, iji inono itae deguta ainde,embo da ave ainda garauda isira, ami tu-mundo torido ainda gaiapa mando dodaawa bari tao ae. Dá ango, embo ave aindaindari buroda eira, ami tenda egenem-bedo maundo ainda mandoda rorae da robainyae. 32 Lot da aro buro ro esisini awakotembewo! Imo God kera ae wareregedoSodom nasi awa jisimi gosisina. Awatedo

* 17:20 Parasi maneda gebé ari awa deguta da (1)de God da Avigari Embo butuda gundo embomai berari gisijido aina.† 17:21 Aindabé Yesu awa God da Avigari Embo, ami Parasi manede sisina, ‘God da gisijiari itomane toropuda isira.’Ata Parasi manemi Yesu ajiregesitera. Awatedo, awamanemi God da Avigari Embo daedo ajiregedo jisimi gari tao ae.

17:27 Genesis 6:5—8:22 17:32 Genesis 19:17, 26

Page 127: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Luke 17:33 124 Luke 18:17

imo boite besisina. 33 Embo da aimi aindawasiri toregain jipapa aina, awa dadoe-gaina. Edo embo da aimi ainda wasiri da-doegaina, awa toregedo dedegaina. 34 Naimondemane tena, muyaende awa arodeiude besida dada aviaro, God mi da (1)budo nei dowaina. 35 Edo eutumai tote (2)awa aedade indari siya eiaro, God mi eutuda (1) budo nei dowaina. 36 Edo embo tote(2) awa aedade indari buroda eiaro God miembo da (1) budo nei dowaina.”‡

37 Ango tesiri ambodanimi tedogositera,“Badari, yai nonda idegaini?”

Edo ami awamanede sisina, “Yai nondabetari tamo isira. Ni barupimane yai aindadada aro gawa.”

18Yesu mi eniya ge eutu rori ae buriya

katari embo deda budo atopaposisina.1 Ango edo Yesu mi eniya ge da (1)

sisina ainda ambodanide, ami atopatariawamane iji berari benunu torote edo dodurainyae. 2 Ami sisina: “Nasi da (1)ainda buriya katari embo isima edo es-isina. Embo awa God tou ari itae edo daedoemboda buro ro jipapa era awa kondadeae edo esisina. 3 Edo daedo nasi aindaeutu rori isima edo esisina. Edo aindagitopo embomi ainde jimbo beyae esisina.Awatedo, eutu ami buriya katari embodayai gundo tedo esisina, ‘Bouga nato eiwainemi ato dambu dararate jipapa ena, natogitopo emboda yai.’

4 “Edo iji nenei ango awa, imo buroari jipapa ae esisina. Ata ainda amboda,imo akuta kotembesisina, ‘Na God tou ae,emboda jipapa kera ae edo ena. 5 Awarata,aindabé, eutu rori owa iji matawa nato yaigundo ge teuri dengoro memesi edo eira,awatedo, kondade ano ainda jipapa dambudaraina!’ ”

6 Edo Badari mi sisina, “Davebé edoingiwo buriya katari embo beyae omi rosisini. 7 Edo God mi ainda gerari mamaimikatari ro, sipode turode dambu dararatebenunu tedo era awa ae, dowainita?8 Nane imondemane tena, God mi awa-mane katari ro dambu dararate tedo eraawa burigibé aina. Ata na, Embo da Mai,tekago overegedo butuda gumana amo,embomi na bé tumonda eite itera angotamanita?”

Yesu mi eniya ge Parasi ae tax kumbariembo deda benunu tari awa budo atopapo-sisina.

9 Edo daedo, Yesu mi eniya ge neieiwa sisina, embomai aimi awamane akutawasiri dambu darari God da jisida edo erasite, embo nenei jisi tuda edo gido eraainde. 10 Ango tedo sisina: “Embo tote (2)Judah embomainda oro kotopu bajinadavisido maunsitera, God da yai benunu tain.Embo da (1) awa Parasi edo nei awa taxkumbari embo. 11 Edo Parasi petedo imoakuta benunu engo sisina, ‘God na imoategetena awa, na embo nenei ango ae. Namotou aede, na buro bebegae aede, edona ipuda aede. Na imo ategetena awa, naembo oure, ganu kumbari embo ango ae.12 Na pura da (1) ainda doda, iji tote (2) awaindari indae veta edo ena. Edo rorae berarina budo ena, ainda ajigari 10, awa avigedoda (1) imonde piedo ena.’

13 “Ata tax kumbari embo awa aikaman-abé peposisina. Ami inonobé ae iji tupobépangedo jisi utuda piari. Ata ainda ipaumbutu edo opopoda doreite sisina, ‘God,na, jimbo beyae embo, do ewasi!’ ”

14 Edo Yesu mi sisina, “Nane imonde-mane tena, benunu tedo itae edo mandodamaunsitera ainda amboda, tax kumbariembo awa wasiri dambu darari God dajisida. God mi embo ainda jimbo beyaekotembedo dosiri itae esisina. Ata Parasiae. Awatedo, embo aimi ainda dao akutajiari vitaina awa, God mi piari wotaina.Edo embo aimi ainda dao akuta piariwotaina awa, God mi jiari vitaina.”

Yesu mi mamai babaingae God da ao ariawa embo benunu sisina.

(Matthew 19:13-15; Mark 10:13-16)15 Edo daedo embomaimi Yesu da yai

mamai amibeda awa kundo guputera amiipa tamonda piedo benunu tarate, God daao ari awa embo. Ango ero ambodanimiawa gido ango eorekae aimamo isimbesit-era. 16 Ata Yesu mi mai babaingae daotedo ainda yai gumborote tedo sisina, “Maibabaingae engiregeove! Dowo, nato yaigumbore. Aindabé, embo God tumondaedo era dá mai babaingae engogo awa Godda gisijiarida itera. 17 Awara! Ge ro borokoimondemane tena, eiwa giwo! Embo daaimi God mi gisijiarate jipapa eira awa,ainda gumbari ategedo kumaina, dá mai

‡ 17:36 Guriki da ove gaiari indewae gano eiwa piae doturitera.

Page 128: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Luke 18:18 125 Luke 18:43saka ango. Edo ango ainyae gido awa, Godda gisijiarida mana toraina.”

Embo gaiapa jiwaedemi Yesu de tedogaripipisisina.

(Matthew 19:16-30; Mark 10:17-31)18 Edo Judah embomainda gisijiari da

(1)mi tedogosisina, “Atopatari, imo awaembo dave. Na buro nongo edo awa wasirinatopo itari bani?”

19 Edo Yesu mi embo ainde sisina, “Roawa embo na dave tesi? Embo berari awadave da (1) itae, ata God akuta. 20 Imo Godda ge okain berari sisina awa gari: ‘Ipudaeote, dato beteure, beono eote, ge pitawateote, ito aimamo tou edo eyo.’ ”

21 Ango tesiri embo ami mina sisina, “Natuturoda mai sakade ge okain berari tetetaawa kera eite gundo boroko matawa eiteitena.”

22 Iji ainde Yesu ge awa ingido ami emboainde mina sisina, “Imo buro da (1) bé isiraawa ata. Ito rorae berari awa pieyo emboneimi oriaro ganu awa kundo maundoembomai rorae isisigaede avigekavige edopiate, edo gaiapabé utuda bata. Ango edogumbuyo, na ambo ambo ate.”

23 Ata embo awa gaiapa jiwaede,awatedo, iji ainde ge awa ingido imoduboveverabé esisina. 24 Ango edo Yesuembo awa duboveverabé eiri gido sisina,“Embomai gaiapa jiwaedemi God dagisijiarida torari awa okain bé tambara!25 Edo wo bajina kamelo mi gongo gaiarininou toda torari okain tamaina gido,gaiapa embomi God da gisijiarida toraribé okain bé tamaina.”

26 Edo embomaimi ge awa ingido tedo-gositera, “Embo bé aimi God da tonembaribaini?”

27 Ango tetero Yesu mi sisina, “Buro roembo enembomi ari tao ae awa, God mi aritao.”

28 Edo Peter mi sisina, “Giyo! Nakarerorae berari dodo guputera, imo amboambo edo era.”

29 Ango tesiri Yesu mi awamanedesisina, “Awara! Edo ge ro boroko imonde-mane tena, eiwa giwo! Embo da aimi aindamando, aimamo ae nanonameji de, ritakoaro ae mamai de dodo God da gisijiariawa embo maunsira awa, 30 embo ami ijiborokoda rorae jiwaebé jiwae baina. Edo ijiamboda gumaina ainde, ami wasiri natopoitari baina.”

Yesu mi ainda betedo erarida ge tendakarigesisina.

(Matthew 20:17-19; Mark 10:32-34)31 Ango edo Yesu ainda embobo 12 awa

kundo demonda doregedo sisina, “Giwo!Kaena awa Jerusalem vivitera. Edo ro be-rari Embo da Mai da yai peroveta manemigaguritera awa gundo bé aina. 32 Edo nakundo yai nei embomainda ipada piaro na-monde tedojirari ge tara. Edo awamanemige butari tedo na kosiwa ara. 33 Edo navededo daro betana. Ango aro degutatamonde (3) ainda awa, na tekago erana.”

34 Ata ambodani, ge ro berari sira awaawamaneda yai arapa ae. Ge sira, aindamokabé onjigesisina, awatedo, gain darit-era.

Yesu mi embo jisiguba ari esiri kaviyege-sisina.

(Matthew 20:29-34; Mark 10:46-52)35 Ango edo Yesu ae embobode gundo

Jeriko nasi aikae ero, embo jisiguba arida (1) awa begata demonda anumbedoganu benunu site isiri guputera. 36 Ijiainde embo jiwaebé gundo imo dagi-negedo maunsite ge tera awa ingido amitedogosisina, “Eiwa buro rori? Tewavigane.”

37 Ango tesiri awamanemi ainde sitera,“Yesu Nasaret Embo ami gundo imo dagi-negesite maunsira.”

38 Edo embo ami dao sisina, “Yesu, Davidda Mai, na do ewasi!”

39 Edo avekave gisi mauntera ami, emboawa isimbedo ge dowarate sitera. Ataembo ami ikanadebé dao tedo esisina,“David da Mai, na do ewasi!”

40 Awatedo, Yesu petedo dapisina, edoge okain sisina, embo jisiguba ari awaainda yai kundo gumborote. Iji nondeembo awa kundo gundo aikae atutum-betero, Yesu mi embo ainde tedogosisina,41 “Nane imonde buro ro anate jipapa esi?”

Edo ami sisina, “Badari, na ine ato jisidave ari yai gain tena.”

42 Edo, Yesu mi ainde sisina, “Awara, jisigundedo yai gi! God mi ito gebé ari natoyai pieteta ami imo esiri kaviyegeteta.”43 Edo burigibé ainda jisi dave esiri Yesu daamboda maunteite God dasiga esisina. Edoiji nonde embomai berari buro awa gido,awamane daedo God dasiga esitera.

18:20 Exodus 20:12-16; Deuteronomy 5:16-20

Page 129: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Luke 19:1 126 Luke 19:2319

Yesu Zacchaeus da mandoda gupusina.1 Ango edo Yesu Jeriko nasida torido

matawa pepeta eite maunsisina. 2 Nasiainda embo da (1) isinesina. Ainda daoZacchaeus. Embo awa tax kumbari em-boboda gisijiari. Edo embo awa gaiapajiwaebéde. 3 Embo ami Yesu averi awagain jipapabé esisina, ata imo tupo sakabéedo embomai jisi bajinabé doregesitera.Awatedo, embo awa Yesu gari tao ae es-isina. 4 Ata, imo goteira, Yesu begata awabudo maunsira, awatedo, Yesu gumbaegisida imo tumundo maundo ni dugadaainyedo vivisisina, ainda isite Yesu gum-bari gain.

5 Edo Yesu gundo yai nonda Zaccha-eus isiri ainda edo imo pangedo emboawa gido sisina, “Zacchaeus, woteyo buri-gibé. Na tumba boroko awa ito mandodaawana.” 6 Ango tesiri Zacchaeus dubodav-emi do ato ae esiri burigibé wotedo Yesuainda mandoda jipusina.

7 Ango edo embomai berari doregesiteraami buro awa gido guguma gaguma sitera,“Embo beyaeda mandoda Yesu itain mam-bira.”

8 Ata, Yesu ainda mandoda gumbiri,Zacchaeus erido petedo Badari de sisina,“Ingiyo Badari! Na imonde tarigari tena.Nato gaiapa kupo awa embomai rorae isisi-gaede piana. Edo embomai udumbedoro budo esitena, awamaneda gaiapa minatega inono ipa ao pasido (4) piano bara.”

9 Edo Yesu mi embo ainde sisina, “Aind-abé, ito tumonda ari God da yai pieteta dáAbraham mi God tumonda esisina ango,God da tonembari boroko gumbira imoae embomai mando einda itera aindedayai. 10 Aindabé, na, Embo da Mai gu-putena awa, embomai avekave dadoegariawa kakowa edo awamane tonemain.”

Yesu mi eniya ge ganu gold ajigari 10 dabudo sisina.

(Matthew 25:14-30)11 Edo iji angode embomai avekavemi

Yesu de daedo mauntero ami ge eiwa siriingitera. Edo aindabé Yesu Jerusalematutumbeteite awamanemi kotembesiteraawa imo nasi ainda awamaneda dao-tari boraebé aina. Awatedo, eniya genei awamanede sisina. 12 Ango edoami sisina: “Yaida davemainda orobeda

maimi yai aikebéda maunsisina, gisijiaribajinami ainda daotarida dero avigarate.Ainda amboda imo tekago overegedo gu-maina, ainda nasi embomai gisijiarate.13 Awatedo, imo ainda buro embobo ajigari10 awa dao tesiri ainda yai guputera. Edoami ganu gold ajigari 10 avigekavige edoawamanede ganu gold* da (1), da da piesiriburitera. Ango edo, ami sisina, ‘Ganu eiwajigamo edo ganu nenei jiwaebé na emboewo. Edo ango eite isiawo na egenemana.’

14 “Ata ainda nasi embomai bé ami emboainde sinigambari edo esitera. Awatedo,awamaneda ge tari embobo nenei pieterogisijiari bajinada yai maunsitera. Awa-mane bino eiwa kundo guputera, ‘Emboemi natokare daotari ari awa jipapa aeera!’

15 “Ata imo daotarida dero budo egen-embesisina, ainda nasida. Ango edo imoburo embobo ajigari 10 awa tesiri aindayai guputera, ganu tega bé ro inge awa-manemi jigamo edo buriteri awa gain.

16 “Buro embo tuturoda ami gundosisina, ‘Badarari, ganu gold ito awa jigamoedo ganu nei ajigari 10 etena.’

17 “Ango tesiri badararimi ainde sisina,‘Buro davebé eteta! Imo buro embo dave.Aindabé imo na tou eite buro dave ganutega sakabé ami eteta, awatedo, naneboroko imonde awara tari pipitena, embo-mai nasi babain ajigari 10 ainda itera awagisijiata.’

18 “Edo buro embo nei da (1) ami gundosisina, ‘Badarari, ganu gold ito awa jigamoedo ganu nei ipa da (5) etena!’

19 “Edo badararimi embo ainde ge dáango sisina, ‘Imo daedo buro davebé eteta!Awatedo, imo embomai nasi babain ipa da(5) ainda itera awa gisi jiata.’

20 “Ango edo buro embo nei da (1) amigundo sisina, ‘Badarari, ganu gold da (1)ito awa evire. Nane gongo gisimi doiedoonjigedo sima edo esitena. 21 Na gido ena,imo awa embo okain. Imo embo neindarorae budo eta. Edo rorae ito urari ae awabudo eta. Awatedo, imo adu esitena.’

22 “Edo badararimi ainde sisina, ‘Beitoda ge idegeteira ami sira awa, imo awaembo beyae. Imo arapabé gido eta, naawa embo okain. Embo neinda rorae budoena. Edo rorae nato urari ae awa budoena. 23 Edo ro awa embo imo nato ganuawa ganu ari yai piato ganu nenei are tae

* 19:13 ganu gold da da, da tega awa ango kariga tamonde (3)da buro tau embomi budo era.

Page 130: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Luke 19:24 127 Luke 19:46esitesi? Ango ato na egenembedo gundoainda ganu nenei daedo bane tae.’

24 “Ango edo daotarimi embomai neneidemonda pepetegedo itera ainde sisina,‘Embo einda yai ganu gold da (1) awa dodokundo buro embo ami ganu gold ajigari 10bira, ainde piewo.’

25 “Ata awamanemi sitera, ‘Badarari,embo awa matu ganu gold ajigari 10 bira.’

26 “Ango tetero ami mina sisina, ‘Naneimondemane tena, embomai aimi nanerorae pieteno jigamo dave edo era awa,awamanede jiwaebé piana. Ata awamaneaimi nane rorae pieteno jigamo ae dum-bae edo era awa, awamaneda yai ro matupipisitena awa dodo bana. 27 Awarata,nato gitopo embomai na daotari eonekae,jipapa ae esitera, awamane kundo eindagumbuwo, edo dewo betore jisi natoda.’ ”

Yesu taogaride Jerusalem totorisina.(Matthew 21:1-11; Mark 11:1-11; John

12:12-19)28 Yesu ge ango tedo ainda amboda imo

matawa pepeta edo Jerusalem kena visidomaunsisina. 29 Edo iji angode Yesu aeainda ambodani de gundo nasi Bethphageae Bethany de, Ni Olive de Peji demondaedo ainda ambodani tote (2) gisi piesirimaunsitera. 30 Edo awamanede sisina,“Mambuwo, maundo nasida ounda isiraainda torave. Imomane totoreite aindawo donki mai buri edo kanjigari tambawa.Embo da aimi ainda tamonda gisi anum-bae. Awa udegedo kundo einda gumbuwo!31 Edo embo da aimi imondemane tedo-gaina, ‘Nongo ain wo mai awa udegetevi?’embo ainde tewo, ‘Badari mi jipapa eira.’ ”

32 Ango tesiri embo tote (2) awa maundonasi ainda edo ro berari ami awamandesisina awa, dá ango taputera. 33 Ataawamane wo donki mai awa udegetero,wo tutu itero jiriri awamanede sitera,“Imomane nongaintedo donki mai awaudegetevi?”

34 Ango tetero awamanemi ge mina sit-era, “Badari mi jipapa eira.”

35 Edo awamane donki mai kundo gisi-jido Yesu da yai guputera. Edo awamanedadademo ombari donki mai ainda gundaaugetero visiri besi jijiritera. Edo awa-manemi Yesu kondade ero visido anumbe-sisina. 36 Ango edo Yesu Jerusalem

kena maunsiri, embomai jiwaebémi awa-maneda dademo ombari teugedo begatadabesi jijiritera.

37 Edo Yesu gundo Ni Olive de Peji da enowotari begata ainda atutumbesisina. Angoeiri, ainda ambodani jisi bajina berarimituturo edo do yawa eite God dasiga esit-era, ge yavi inakademi, aindabé, ami burobabain berari eiri gositera awatedo. 38 Edoawamanemi sitera:“God da ao ari Daotarida yai itare!

Embo eiwa BADARI da daoda gu-peira!”

“Emi God ae ainda embomai de awa embobéga utuda bira!

Kaen God ikanebé ikane ainde taogaripiore!”

39 Ango edo Parasi mane doregari dodaiterami Yesu de sitera, “Atopatari, ito am-bodani te ge dowore!”

40 Ata embo ami awamanede sisina,“Nane imondemane tena awa, eiwamanena dasiga era eiwa dowara gido awa, ganu-mami boitebé aorogatedo na dasiga ara.”

Yesu Jerusalem nasi awa embo ji sisina.41 Iji ainde Yesu Jerusalem atutum-

beteite nasi awa jisimi gido do memesibudo ji sisina. 42 “God da béga nongoedo bari taori awa, imo gae. Edo gido itodeguta eiwa gari awa budo God gebé ata,ami ito rirowa piainyae. Ata boroko imona ajiregeteta, awatedo, God mi gari awaito yai arapa ae onjigesira. 43-44 Gebé, aind-abé God akuta ami imo tonemain gumbiraawa gae arapa ae, buro engogo awa itoyaida idegaina. Ito gitopo embomi puwadode ponde jido imo jinenembara edo imoengiregara. Awamanemi imo usibesi araedo ito mamai avekave doda itera awa darobebetegara, edo ito oromando berari dedositara.”

Yesu Judah embomainda oro kotopu ba-jina sirigesisina.

(Matthew 21:12-17; Mark 11:15-19)45 Edo Yesu gundo Judah embomainda

oro kotopu bajinada gano ari arapada to-torisina. Ami embobo roviravi ori minaara ero gido tuturo edo awamanede geokain tedo dain ondesiri dodo idedege-sitera. 46 Ango edo awamanede sisina,“God da geda gaiari isira awa, ‘Nato orokotopu awa embomainda benunu oro,’ ata

19:38 Psalm 118:26 19:46 Isaiah 56:7 19:46 Jeremiah 7:11

Page 131: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Luke 19:47 128 Luke 20:18inemane etewo ‘beono emboboda onjigariyai’ ango esira.”

47 Yesu iji berari embomai atopasidoesisina, Judah embomainda oro kotopubajina ainda. Ata pirisi babain ae Aodaridaatopapasigari de Judah embomaindaembo babain nenei demi nongo edobegata kakowa edo imo daro betaini,ango edo esitera. 48 Awarata, aindabéembomai berari ainda ge sira awa ingainatoto gigito eite gundo jiroro esitera,awamanemi begata onjigari nonda angoari awa tambae esitera.

20Yesu da awara tari aimi piesiri awa tedo-

gositera.(Matthew 21:23-27; Mark 11:27-33)

1 Ango edo, deguta da (1)de Yesu Ju-dah embomainda oro kotopu doda embo-mai atopaposite, God da bino dave awa-maneda yai dengoro baiari pipiteite isiri,pirisi babain ae Aodarida atopapasigaride orobeda kopuru mamai demi imo atu-tumbesitera. 2 Edo embo ainde sitera,“Nakare te gore. Imo awara tari nomi buroeiwa esi? Imonde awara tari eiwa aimipiesiri?”

3 Ango tetero ami awamanede minasisina, “Edo na daedo imondemane tedog-ari da (1) piana. Tewo gane. 4 Johnbapataito arate awara tari aimi pipisisini?God mi pipisisinita ko embo enembomipipisiteri?”

5 Edo awamane akuta mina tara esitera,“Kaende nongo tari? Kaenanemi awaratari God mi pipisisina tara awa, embo emitaina, ‘Ro awa embo imomane John gebéae esitevi?’ 6 Edo kaenanemi tara awa,‘Embo enemboda piari,’ ainda edo embo-mai berari omi John awa peroveta sitegebé esitera, owamanemi sinigambari edokaena ganumami augedo dara.”

7 Ango edo awamanemi mina sitera,“Nakare gae ainda awara tari yai nondaburisini.”

8 Edo Yesu mi awamanede sisina,“Awatedo, awara tari nomi buro eiwa eniawa, nane imondemane tainyae.”

Yesu mi eniya ge gurepi buro sima ariemboboda yai budo atopaposisina.

(Matthew 21:33-46; Mark 12:1-12)

9 Ango edo Yesu embomainde eniya geeiwa sisina, “Embo da (1)mi dongo gurepi*ainda buroda urisina. Edo ami dongosima ari embobode buro awa pipisisina,awamanemi gurepi be tari ari tokedo minainono ainda yai piorote. Edo imo yaiaikeda maundo iji ribori doturisina. 10 Edogurepi be tari esiri ainda tokari iji gu-pusina. Awatedo, dongoda mamo aindaburo embo piesiri dongo sima ari em-boboda yai maunsisina, gurepi be awatokedo, nenei ainde piaro kundo gum-barate. Ata sima ari embobo erido buroembo awa gumbiri vededo pietero ipa tepooveregesisina. 11 Edo tekago dongodamamomi buro embo nei piesiri maun-sisina. Awa daedo vededo tedojijireitepietero ipa tepo overegesisina. 12 Edotekago ami buro embo nei piesiri maun-sisina. Edo imo daedo detero kambo esiriaugetero arapada idegesisina.

13 “Ango edo dongoda mamomi sisina,‘Na buro nongo ani? Awara, nato dubobarimai awa piano mamaina. Na kotembetena,awa gido tou ara.’

14 “Ata iji ainde sima ari embobomi awagido mina tara esitera, ‘Dongoda mamodamai gumbira. Puwo! Mai evire aindamamoda gaiapa berari amboda barate.Kaende eiwa dano betari ainda gaiapa be-rari kaenato topo are.’ 15 Ango tedo maiawa dumundo kundo idegedo buro pondadetero besisina.

“Awatedo, dongoda mamomi sima ariembobode nongo aini?” Yesu mi tedo-gosisina. 16 “Embo awa gundo sima ariembobo dari bebetegaro, sima ari emboboteteka kundo ainda dongo gurepi burosima orote, piaina.”

Edo embomai ainda itera ami ge awaingido sitera, “Aia! Buro ango ane ari taoaebé!”

17 Edo Yesu awamane jisimi udugedogoteite tedogosisina, “God da Ove Gaiari,ge einda mokabé rori:‘Dasivi awa imomane oromando ari em-

bomi ajiregesitewa,God mi esiri dasivi davebé dave

esira’?18 Embo berari ainkaimi imo† ajiregetera,awa ango ou butumi ari ganuma aindatamonda durudo bebedegara. Ata edoganuma ami embo tamonda duraina awa

* 20:9 gurepi awa dongo evekarada dao, edo ainda be awa pasiporo ango. Embomaimi be awa tapedo ainda gamabudo un okain dao ‘waini’ siya edo era. 20:17 Psalm 118:22 † 20:18 imo awa God da Avigari Embo, Yesu.

Page 132: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Luke 20:19 129 Luke 20:41gido, embo awa dedo mundari popo aina,dá ou butumi ari ango.”

19 Aindabé, Aodarida atopapasigari depirisi babain demi gositera awa, Yesu mieniya ge eiwa awamaneda yai budo sisina,iji dá ainde awamanemi embo awa ge siriipami bain esitera. Ata, awamanemi em-bomai adu esitera.

Caesar de tax piedo era awa davetabeyaeri?

(Matthew 22:15-22; Mark 12:13-17)20 Awatedo, awamanemi Yesu simagedo

baijiari embobo avigedo pietero maun-sitera ami wasiri dambu darari embo dáango eite ainda ge simagorote. Edo imoge tae dumbae ari gido awa kundo Romeda gisijiarida awara tari edo goroba ariainda piain esitera. 21 Ango edo awa-manemi ainde sitera, “Atopatari, nakaregotera imo gebé berari tedo eta. Imoembomai anumba ikane edo tuda itera awakotembae. Ata God da jipapa ro natokarewasirida eiri, awa dambu darari atopasidoeta. 22 Awarata, nakare te gore. Kaena Cae-sar de tax piedo era awa daveta beyaeri?”

23 Ata Yesu embobo ami udumbari getera awa matu gosisina. Awatedo, amisisina, “Ro awa embo imomane na bave-dogain tevi?‡ 24 Awara, ganu da (1) kundogumbuwo gane. Ganu einda dombu ae daode awa andari?”

Edo awamane mina sitera, “Caesar da.”25 Edo ami awamanede sisina, “Rorae ro

Caesar da topo gido, Caesar de piewo. Edororae ro God da topo gido, God de piewo.”

26 Yesu ge dambu darido embomaindadombuda tedo esisina. Awatedo, aindagemi awamanemi imo embomainda dodaudumbari tao ae. Edo ainda mina tari daveawa ingido korebé edo ge tukutaku esitera.

Sadusi manemi betedo erarida tedogaripipisitera.

(Matthew 22:23-33; Mark 12:18-27)27 Ango edo Sadusi mane§ neneimi Yesu

da yai tedogari piaintedo guputera. Awa-maneda gebé ari awa embo betedo tek-ago erari tao ae. Awatedo, ainde sit-era, 28 “Atopatari, Moses mi kaena emboge engo gagurisina, embo aro jimundomaiunji piae eimango betaina awa, ainda

namejimi rori awa jimundo mamai piariainda namejida dao itarate tari. 29 Awara,iji da (1) de nanonameji berari ajigari 7isiretera. Edo nameji buwo aro jimundomaiunji piae, besisina. 30 Ango esiri bu-woda gaganimi eutu awa jimundo imo be-sisina, maiunji piae. 31 Edo neinda gaganiawa daedo eutu rori jipusina. Dá angonanonameji berari ajigari 7, awamane arodá awa jimundo maiunji piae, bebetege-sitera. 32 Ambobéda, eutu awa daedo be-sisina. 33 Awara, eutu eiwa iu ibono berariajigari 7 jipusina. Awatedo, iji ambodaembomai betarida erara awa, arobé andaaini?”

34 Yesu mi awamanede mina sisina, “Ijiborokoda embo de eutu de jimundo iu aroedo era, awa gotewa. 35 Ata iji beaoda em-bomai wasiri dambu darari God da jisidaitara awa God mi awara aina, awamanebebetegarida tekago erido wasiri natopoitari yaida mambara. Edo yai ainda iuaro ari itae. 36 Aindabé, anelamane ango,awamane mana betara. Edo ainda edoawamane awa bebetegari edo erarida ma-mai, edo God da mamai. 37 Ata Mosesmi daedo arapabé gosisina awa, embo be-betegari awa tekago erara. Ainda ovegaiari matuda isira, abuda ni danegayaniango awa niyaomi aveiri ainda Badari misisina, ‘Na awa Abraham da God, Isaac daGod, edo Jacob da God.’ 38 God awa embobebetegarida God ae, ata embo wasiridedaGod. Awarata, Abraham ae Isaac de Jacobde iji matuda besitera, edo duberi jiwaebéainda amboda, God mi sisina, awamanedaGod awa imo. Awatedo, kaena gotera,awamaneda asisi wasiride God da yai itera,edo gebé ari embo berari bebetegesiteraawamane daedo.”

39 Edo Aodarida atopapasigari neneimisitera, “Atopatari, ito mina tari dave!”40 Ata ainda amboda awamaneda dojinenegari itae esiri embo ainde tedogarinei ro piae.

Ro awa embo Keriso awa David da Maini?(Matthew 22:41-46; Mark 12:35-37)

41 Edo Yesu mi embomai ainde tedogo-sisina, “Ro awa embo Keriso awa David da

‡ 20:23 “Ro awa embo imomane na bavedogain tevi?” Guriki da ove gaiari indewae ge eiwa piae doturitera.§ 20:27 Sadusi mane awa Judah embomainda gebé ari jisi sakago Israel doda itora. Awamane jiwae awa gaiapadeedo nenei awa pirisi babain. Awamaneda gebé ari awa, embo berarimi Aodari God mi Moses de pipisisina awa akutaambo ambo orote. Awamane jipapa ae atopatari nenei Parasi manemi Moses da Aodarida tamonda piedo esitera awa.

20:37 Exodus 3:6, 15

Page 133: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Luke 20:42 130 Luke 21:14-15Mai tedo eri? 42 Aindabé, David imo akutaami Ove Psalm doda gagurisina tari engo:‘BADARI* mi nato Badari† de sisina,

“Ipabe natoda anumbedo namondedaedo

embomai berari gisijiyo!43 Ango eiato nane ito gitopo embo

ito tai tuda piano imo tou ore.” ’44 David mi imo‡ awa ainda Badari sisina.Awatedo, nongo edo gido imo awa Davidda Maini?”

Aodarida atopapasigari awa goteite iwo!(Matthew 23:1-36; Mark 12:38-40; Luke

11:37-52)45 Edo embomai berari doregesitera ami

Yesu ge sira awa goteite itero imo aindaambodanide sisina, 46 “Imomane goteiteiwo! Aodarida atopapasigarimi imo-mane udumbara. Awamane ombari ririboomundo nasi arapada eiworo embomaimiategabutega eite tou orote, dubobudoera. Edo Judah embomainda benunuoroda maundo anumba davebé dave bain,edo bondoda maundo besi davebé dav-eda anumain jipapa edo era. 47 Edo euturori udumbedo awamaneda gaiapa budoera, edo awamaneda dave ari embomaimigorote tedo benunu riribo tedo era. Atakatari ijide God mi awamaneda rirowa ba-jinabé embo nenei daginegedo piaina.”

21Mapa eutu rorimi embo nenei berari dagi-

negedo kando bajinabé pipisisina.(Mark 12:41-44)

1 Ango edo Yesu mi oro kotopu baji-nada isite jisi piedo goteiri gaiapade em-bomaimi awamaneda kando mauwa matusiya arida pipisitera. 2 Imo daedo goteirimapa eutu rori da (1) ami ganu babain-gae tote (2) mauwada pipisisina. 3 Edoami sisina, “Ge arapada imondemane tena,eiwa giwo! Mapa eutu rori emi embonenei berari daginegedo bajinabé piesira.4 Ge engo tena aindabé, embomai berarieiwa awamaneda gunaguguyeda siya ariawa budo God de kando pietera. Ata, mapaeutu eiwa, ainda yai saka ro isira, amiainda itarida jigamo ae esira awa, beraripiesira.”

Yesu mi Judah embomainda oro kotopubajina sitedo duraina ainda ge karigesisina.

(Matthew 24:1-2; Mark 13:1-2)5 Edo embo neneimi oro kotopu baji-

nada ganuma ove davegave ari, ae kandoGod de pipisitera aindemi giro ari awagido mina tara esitera. Ango tero Yesumi sisina, 6 “Iji amboda, ro inemaneeinda gotewa awa, gitopo embobomi aindaganuma berari awa daro duraina edo orokotopu bajina eiwa dedo sitedo usibesibéara.”

Iji beaoda kariwa engogo gumaina.(Matthew 24:3-14; Mark 13:3-13)

7 Ango tesiri awamanemi ainde tedo-gositera, “Atopatari, iji bé nonde buroangogo awa gumaini? Edo kariwa ro gari,buro ango idegain eira iji ainde?”

8 Edo ami sisina, “Bé gidogogo ewo!Embomi imomane atopatari ge pitawamiudumbeorekae! Aindabé, embo jiwaemidao natoda gundo ge pitawami ‘Na awaGod da Avigari Embo,’ edo ‘Nato iji atu-tumbeteira.’ Ango taro, imomane awa-mane ambo ambo eove. 9 Iji nonde emboneneimi duduno era, edo yai neneindage jindarida iwata kawatada bino angoingido, adu eove. Wasiri angogo awa gisiidegaina, ata iji beao aribé awa aikae atu-tumbae.”

10 Edo Yesu mi awamanede sisina, “Em-bomai yai neindami erido embomai yaineinda ainde mina dara ara. Edo daotaridaembobo neimi erido daotarida emboboneinde duduno ara. 11 Yai neindekaindedajijirami butu ikanade jipaina. Edo embojiwaebé indari rorae itae ari beji bebete-gara, edo embo jiwaebé nenei karu am-buro bebegaebé bara. Edo embomaimiwasiri babain idegari gido adu ara, edodaedo utuda kariwa babain gisi gae awaidegari gara.

12 “Ata buro engogo idegae gisidaawa, aindabé imomane awa natoambodani, embomi imomane jido memesineindekainde imondemane pipisite kundomaundo Judah embomainda benunuoroda katedo bundari oroda piara. Edoimomane nenei awa daotari ae gisijiarimane deda jisida katain kundo gundopiaro petawa. 13 Emi awa imomanebegata piari awamanede nato bino daveawa karigawa. 14-15 Aindabé, nanemi

* 20:42 BADARI da moka gano einda awa ‘God Mamo’. Hiburu ge awa Jehovah. † 20:42 Badari da moka ganoeinda awa ‘David da Badari’ o ‘God da Mai. 20:43 Psalm 110:1 ‡ 20:44 imo awa ‘Keriso.’

Page 134: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Luke 21:16 131 Luke 21:37imondemane dubogari ge piano tawoitomane gitopo embomai berari ami geawa gido mina tari tao ae o ajiregari tao aeara, awatedo, boroko kotembarida memesibove ge ro iji ainde awamanemi imomanebekumba aro mina tawa. 16 Edo bé itomaneaimamo ae nanonameji de, edo orobeae otatawo demi imomane awa, kundoitomane gitopo embomainda ipada piara.Edo awamane imomane nenei awa darobetawa. 17 Aindabé imomane na gebéedo ewa, embo berarimi imondemanesinigambari ara. 18-19 Ata imomanetataimbarimi God gebé edo ewo. Angoawo embomaimi imomane usibesi ari taoae edo God mi itomane wasiri tonemaina.”

Gitopo embobomi Jerusalem nasi awadedo sitara.

(Matthew 24:15-28; Mark 13:14-23)20 Edo Yesu mi sisina, “Iji nonde imo-

mane gitopo embobomi Jerusalem nasijiroro eiaro gido awa, dave edo giwo, awa-mane burigibé nasi awa dedo sitara. 21 Ijiainde imomane avekave yai Judea dodaitewa awa, adu tumundo pejida visiwo.Imomane avekavemi Jerusalem doda itewagido, nasi awa dodo idegewo. Edo avekavenasi ainda demonda isima ewa awa, aindatorainyae. 22 Nane ge eiwa tena aind-abé, iji ainde awa God mi Israel embo-mainde rirowa piaina. Peroveta manemiro berari idegaina gaguritera awa bé aina.23 Awarata, iji ainde eutumai watoude aeaimono mamai ami beda itera ainde, awa-manemi adu tumundo dedegari bari awaokain bé tambara. Awatedo, awamanedo ari! God Judah embomainde sinigam-baribé aina. Memesi bougabé awamaneitari yaida gumaina. 24 Gitopo embobomiJudah embo jiwaebé awa dudunoda darobebetegara. Edo awamanemi Judah embonenei jiwaebé bundedo yai berarida kundomambara. Butuda gisijijiegari, Judahembo ae, ami Jerusalem nasi embomainenei bundedo nasida ainda gisijijieiaromemesi bougabé budo ara. Ango edo awa-manemi Judah embomai gisijijieite isiaro,iji awa God mi Judah embo aeda yai gisi-jiorote pipisisina bureite beao aina.”

Yesu mi nongo edo Embo da Mai tekagobutuda gumaini awa atopaposisina.

(Matthew 24:29-31; Mark 13:24-27)25 Edo daedo Yesu mi sisina, “Kariwa

embomi gisi gae awa iji ae kariga de edo

dabori mane deda yai idegaina. Ewayawatada yavi ingido embomai butu um-bugo neneinda kotembarida memesi bara,edo buro ro ari awa gain darara. 26 AindabéGod mi utuda rorae ango dabori mane aedoga mane de awa jipari gido, embomainenei adu edo jisivi betara, wasiri ro bu-tuda idegaini awa kotembeteite. 27 Angoeiaro, embo butu berarida ami na, Embo daMai awa, goroba de taogari bajina de pora-gada gupeiano gara. 28 Iji ainde imomane*wasiri engo tuturo edo idegeteiari gido,ainda moka awa God mi itomane yai, ijitupobé, udegari piaina. Awatedo, pangedojisi utuda piewo.

Yesu mi eniya ge ni dungada budo atopa-posisina.

(Matthew 24:32-35; Mark 13:28-31)29 Edo ami eniya ge eiwa awamanede

sisina, “Imomane gari, ni dunga ami ro edoeira awa, edo ni nenei berari daedo. 30 Ijinonde tuturo edo ni tuno pipiteira awa,imomane akuta gotewa, ni awa burigibéuji edo be ekaina. 31 Edo imomane daedo,iji ainde rorae angogo idegari goteite awakotembewo, God mi embo berari gisijiaina,ainda iji awa burigibé gumaina. 32 “Awara!Edo ge ro nane imondemane tena awagiwo! Embomai iji einda itera awa be-tainyae isiaro, rorae awa berari idegaina.33 Rorae berari utuda edo butuda awamandedo itae aina. Ata ge nato eiwa manamandedo itae aina.

Yesu mi ainda ambodanide ainda gum-bari simageteite itorote sisina.

34 “Bé gidogogo ewo! Do awo butudawasirimi itomane jiro kotembari God dayai awa usibesi eure. Un okain jiwae injidowasiri bebegae eove. Edo butu wasiridakotembari jiwaemi do buriya ari bainyae.Imomane ango eiawo deguta awa burigibégumbari boroboro awa. 35 Nane engo tena,aindabé, nato gumbari awa embomai yaiberarida isima edo era awa, waomi wodarago aina. 36 Awatedo, imomane akutagoteite iwo! Edo iji berari benunu tewo,God mi itomane wasiri dambu darari gidoainda awara ari piari rorae engogo gum-bari awa daginegave, edo iji nonde na,Embo da Mai, katari ijide gumano, imo-mane mengainyae nato dombuda petave.”

37 Edo iji berari Yesu oro kotopubajinada do arapada torido embomai

* 21:28 imomane awa Yesu da gebé ari embomai.

Page 135: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Luke 21:38 132 Luke 22:22atopasido esisina. Edo muyae berari imoidegedo nasi Jerusalem dodo Ni Olive dePeji da maundo ainda isima edo esisina.38 Edo iji berari sipo ataede embomaimiYesu da atopatari ingaintedo erido orokotopu bajinada do arapada torido aindayai gundo esitera.

22Judas mi Yesu ainda gitopo emboboda

ipada piain awara esisina.(Matthew 26:1-5, 14-16; Mark 14:1-2, 10-11;

John 11:45-53)1 Ango edo Bread Badari Siwo Piaeda

Bondo iji aikae atutumbesisina, awa daedotedo era God da Darutegari Bondo.* 2 Ijiangode pirisi babain ae Aodarida atopa-pasigari demi Yesu daro betarate kotem-besitera. Ata, aindabé embomaimi gidosinigambari ara, arapada ango ari awa aduesitera. Awatedo, gae onjigarida daro be-tarate begata kakowa esitera. 3 Edo Satanmi Judas (ainda orobeda dao awa Iscariot)†da doda torido tuturo edo imo gisijijisina.Edo imo awa Yesu da embobo 12 ainda da(1). 4 Awatedo, Judas idegedo pirisi babainae oro kotopuda sima ari emboboda gisi-jijiegari deda yai maundo, ami nongo edoYesu kundo awamaneda ipada piaini awage jijirisina. 5 Edo awamane dubodavedeawara edo embo ainde mina ganu piainsitera; ango aro Yesu kundo awamanedepiarate. 6 Edo imo awamanede tarigarisisina. Edo begata dave nonda embo-mai nenei gae onjigarida Yesu kundo awa-manede piaini, awa kakowa esisina.

Yesu mi God da Darutegari Bondo aindaambodanide daedo siya esisina.

(Matthew 26:17-19; Mark 14:12-16)7 Ango edo Bread Badari Siwo Piaeda

Bondo deguta gupusina. Edo deguta aindeawamane Darutegari Bondoda wo sipu maidorote. 8 Edo Yesu, Peter ae John de pip-iteite sisina, “Imomane gisi maundo kae-nato Darutegari Bondo siya ewo, kaendeindore.”

9 Edo awamanemi tedogositera, “Imoyai nonda indari awa siya orote jipapaesi?”

10 Yesu mi awamanede mina sisina,“Dave edo giwo! Imomane nasida toridomaunteiawo, embo da (1) un sigi am-boka ari ami imomane tamaina. Awara,embo awa ambo ambo edo maundo mandononda toraini ainda toriwo. 11 Edo mandotutude tewo, ‘Atopatarimi imonde engotesira, “Mando tonga nonda na ae ambo-dani nato de Darutegari Bondo indari?” ’12 Ango tawo embo ami imomane kundovisido yai tonga bajina matu sirigari isiraawa piari gawa. Yai ainda indari siya ewo!”

13 Edo embo tote (2) erido maundo Yesumi ro berari awamanede sisina, dá angoawa taputera. Edo yai ainda awamaneDarutegari Bondo siya esitera.

Yesu mi indari beao, ae ainda piari aim-bari embobo 12 de injisina.

(Matthew 26:20-30; Mark 14:17-26; John13:21-30; 1 Korinth 11:23-25)

14 Iji nonde bondo iji awa gumbiri, Yesuanumbesisina ae ainda piari aimbari em-bobo 12 de indari inain. 15 Edo ami awa-manede sisina, “Do nato berarimi Darute-gari Bondo eiwa imondemane inain jipapaetena, na memesi bae gisida. 16 Naneimondemane tena awa, na indari engo tek-ago inainyae isiano jirari God da gisijiariyaida Bondoda mokabé awa arapa aina.”

17 Ango tedo, ami akou kundo, God dayai ategari pisido, awamanede pipiteitesisina, “Yá, akou eiwa kundo, injido pi-ari, embo nei injido ango ewo, imomaneberari. 18 Nane imondemane tena, nagurepida gama inainyae isiano jirari Godda gisijiari‡ gumaina.”

19 Ango tedo imo bread kundoengegegedo awamanede pipiteite sisina,“Eiwa nato tamo. Awa imomane embopipitena. Injiwo. Edo engo matawa eite nakotembedo ewo.”

20 Edo dá ango, ainda amboda awamaneindari indero itae esiri, imo akou kundosisina, “Akou eiwa ororo natoda imomaneembo dodegain ena. Akou emi God dapiari tembari okain teka imomane embosirigeteira awa arapa eira. 21 Ata giwo!Embo na budo gitopo emboboda ipadapiain eira awa, namonde daedo indari in-deite tenembada isira. 22 Gebé, na, Embo

* 22:1 God da Darutegari ae Bread Badari Siwo Piaeda Bondo de awa, ainda ge jirari Exodus 12—13 isira. † 22:3Iscariot da moka nei Ge Moka Teteka, ove gaiari einda gunda awa, daedo giwo! ‡ 22:18 God da gisijiari da mokaeinda awa: Iji amboda, Yesu tekago butuda gundo embomai berari butuda gisijido aina. Iji ainde Yesu ae ainda gebéari embomainde daedo anumbedo indari inaina (Luke 22:30; Amboda Idegaina 19:7-9).

Page 136: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Luke 22:23 133 Luke 22:46

da Mai awa betanate matu God mi sirige-sisina. Ata embo na kundo gitopo embo-boda ipada piain eira, imo do ari!”

23 Ango tesiri awamanemi akuta minatara esitera, “Embo bé aimi buro ango aineiri?”

24 Edo daedo awamanemi akuta beduduno esitera, awamaneda doda embobajinabé bajina awa averi. 25 EdoYesu mi awamanede sisina, “Embo yaineneinda daotari egeregari awamanedaawara tarimi embomai gisijido era. Edoawamaneda jipapa awa embomaimiawamane dao ‘Embomainda KondadeEgeregari’ tedo era. 26 Awarata, imomaneiwata ango ainyae. Ata embo da aimiitomane toropuda einda embo bajinabébajina ain eira awa, tataimbarimi namejisakada iwata ango aina. Edo gisijiarimiainda embomai kondade eite buro embodaiwata dá ango aina. 27 Edo bajinangoawa averi? Da (1) aimi anumbedo isiteindari injido eira, awarita ko, embo da(1) indari siya edo eira awari? Emboanumbedo eira, awara. Awa gebé. Atana akuta awa itomane toropuda buroembo ango ena. 28 Edo imomane awanamonde daedo petetewo na memesibougade iji veteite gundo tega eindaetena. 29 Edo Mamo natomi ainda awaratari namonde pipisisina, rorae berarigisijido anate, dá ango nanemi awaratari imondemane pipitena. 30 Awatedo,iji angode nato daotari dero banoimomane daedo nato tenembada indariinjido kundo awa. Edo daedo imomanedaotegeregarida anumbada anumbedoisite Israel embomainda ewowo gawowo12 gisijido awa.

Yesu mi Peter de sisina, “Imo akuta toreiteiji tamonde (3), ‘Embo awa na gae,’ tata.”

(Matthew 26:31-35; Mark 14:27-31; John13:36-38)

31 Edo Badari mi sisina, “Simon! Simon!Giyo! God mi Satan de awara tesira, imo-mane bawarate, dá ango embomi wheatsirigedo bureite onyeye dodo eira. 32 AtaSimon, na imo embo benunu tetena, itogebé ari woteure. Edo iji nonde imonato yai tenda wareregeteta angode awa,nanonameji ito kondade eyo awamanedagebé ari okain are.”

33 Ata Peter mi ainde sisina, “Badari,nato tumonda ari ito yai awa mana

wotaina. Na imonde daedo bundari orodaedo betarida mamana.”

34 Edo ami mina sisina, “Peter, naneimonde tena awa, deguta einde, kokoraaoro tae gisida, imo akuta toreite iji ta-monde (3), ‘Embo awa na gae,’ tata.”

35 Ango edo ami awamanede tedo-gosisina, “Iji nonde imomane pietenoidegedo eutawa awa, ganu kapi, pepetakaita, o tai woru ango itae iji angode,imomane rorae nei ro itae awa jipapa edoeutavi?”

Edo awamanemi sitera, “Nakare angoae.”

36 Edo ami awamanede sisina, “Ataboroko, edo imo ganu kapi isira gido,kumbuyo! Edo pepeta kaita daedo. Edoimo kasiwo itae gido, ombari ito pieyoembo neimi bureite ganu piari ami da (1)oriate. 37 Nane imondemane tena, per-oveta Isaiah mi nato yai ro idegaina angomatu oveda gagurisina awa, ‘Edo jivereembobode daedo embo awa ajigetera,’ awaboroko gundo bé aina.”

38 Edo awamanemi sitera, “Badari, eiregi, nakare kasiwo tote (2) isira.”

Ango tetero, Yesu mi sisina, “Awara,awa inono.”

Yesu Ni Olive de Pejida benunu sisina.(Matthew 26:36-46; Mark 14:32-42)

39 Ango edo, Yesu mi dá edo eira angoidegedo Olive de Peji da maunteiri aindaambodani daedo imo ambo ambo esit-era. 40 Imo maundo yai ainda edo awa-manede sisina, “Benunu tewo imomanebawarida durove.” 41 Edo imo awamanedodo yai saka aike kena iaragedo, baongodadari edo God da yai benunu engo sisina,42 “Mamo, edo imo engo ain eta gido,memesida akou eiwa dodo kumbuyo natoyai gumbure. Awarata, nato jipapa awaainyae, ata ito jipapa awa ewasi.” 43 EdoGod da anela utuda edo gundo imo kon-dade eiri goroba burisina. 44 Edo memesibougami gundo imo pasiri gido benunuokain bé siri, ainda iwori ororo angokepukapu butuda durudo esisina.

45 Imo benunu tari dero ainda edo eridoambodanida yai overegedo gundo awa-mane mamatomi pasiri jitao bouga averotapusina. 46 Awatedo, Yesu mi awamaneaudedo sisina, “Ro awa embo imomanejitao avevi? Erido benunu tewo, God miimomane dowari bawarida durove.”

22:37 Isaiah 53:12

Page 137: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Luke 22:47 134 Luke 22:70Judas mi Yesu kundo ainda gitopo embo-

boda ipada pipisisina.(Matthew 26:47-56; Mark 14:43-50; John

18:2-12)47 Imo matawa ge site isiri embo jisi

bajina gundo idegesitera. Ango edo embodao Judas, Yesu da embobo 12 ainda da (1),ami embo jisi bajina awa gisijijieite gundoYesu da yai edo, imo aikae iunte embo awamunegain esisina. 48 Ata Yesu mi sisina,“Judas, ro embo imo munegarimi Emboda Mai ainda gitopo emboboda ipada pip-itesi?”

49 Edo Yesu da ambodani ainda de-monda ami wasiri ro idegaina, awa matugositera. Awatedo, ainde sitera, “Badari,natokare kasiwomi awamanede dudunoarita?” 50 Ango site, boraebé ambodanida (1)mi kasiwo budo pirisida gisijiari ba-jinada buro embo, ainda dengoro ipa bedaawa kautugesisina.

51 Ata Yesu mi sisina, “Ango do, dudunoeove!” Ango tedo embo ainda dengorotujido gao esisina.

52 Edo Yesu mi pirisi babain ae orokotopuda sima ari emboboda gisijijiegaride orobeda kopuru mamai de idegedoguputera, awamanede sisina, “Ro emboimomane na beono embo ango baintedokasiwo de ami de kundo gumbevi? 53 Naawa iji berari imondemane oro kotopuainda isima edo etena, edo na bundaeetewa. Awarata, iji eiwa God mi imon-demane dosiri iwata engo nato yai ewa.Edo daedo, iji eiwa God mi muyaenda gisi-jiarida yai dosiri ami buro eira.”

Peter mi akuta toreite “Na embo awa gae,”sisina.

(Matthew 26:57-58, 69-75; Mark 14:54, 66-72; John 18:12-18, 25-27)

54 Ango edo embo jisi da (1)mi Yesuipami jido kundo maundo pirisida gisi-jiari bajinada mandoda totoritera. AtaPeter aikeda awamane ambo ambo eitegupusina. 55 Edo mando arapada niyaoetero aveiri awamane anumbedo itero Pe-ter gundo awamaneda teoroda anumbe-sisina. 56 Edo iji ainde buro gagara da (1)miPeter niyao demonda anumbedo isiri gidojisini edo sisina, “Embo eiwa ae emboounde gundo maundo esira.”

57 Ata Peter imo akuta toreite sisina,“Eutu, na embo awa gae.”

58 Edo saka sima eite embo nei da (1)miPeter da kariwa gido ainde sisina, “Imoawa Yesu da ambodani da (1). Na gotena.”

Ata Peter mi sisina, “O gesi! Na emboawa ae!”

59 Edo itero jiriri ora da (1) ango itae esiriembo nei da (1)mi ge okain bé site sisina,“Een! Gebé, embo eiwa ae Yesu de daedogundo maundo esira, aindabé, embo eiwayai Galili embo.”

60 Ata Peter mi sisina, “Ei imo, ge roboroko teta awa, na bé gae!” Edo iji dáainde Peter ge siri, boraebé kokora aorosisina. 61 Edo Badari wareregedo dambudarari Peter gosisina. Ainda edo Peter,Badari mi ge ro ainde sisina, awa kotembe-sisina, “Kokora aoro tae gisida, iji tamonde(3) imo akuta toreite ‘Na embo awa gae,’tata.” 62 Awatedo, Peter mamato eite dodoidegedo maundo ji bajinabé sisina.

Embobomi Yesu vededo, tedojirido esit-era.

(Matthew 26:67-68; Mark 14:65)63 Edo embobo Yesu sima era, ami imo

vedeite tedojirido esitera. 64 Edo awa-manemi ainda jisi gongo jibigimi doiedoainda dombuda doreite tedogido esitera,“Imo perovetara, nakare te gore, imo aimidesiri?” 65 Edo awamanemi Yesu de gebebegae nenei jiwae tedo esitera.

Sanhedrin mi Yesu kasitera.(Matthew 26:59-66; Mark 14:55-64; John

18:19-24)66 Edo sipo atesiri Judah embomainda

orobeda kopuru mamai doregesitera.Awamaneda doda awa pirisi babain aeAodarida atopapasigari de. Edo awa-manemi Yesu gisijido kundo awamanedaSanhedrin§ da yaida torido guputera.67 Edo ainde sitera, “Imo Keriso rita gidoawa, teyo nakare gore.”

Ata Yesu mi awamanede sisina, “Naneimondemane na Keriso tana awa, imo-mane na gebé ainyae. 68 Edo nane imon-demane tedogari, ‘Keriso awa embo averi?’ango tana awa, mina tari nato tainyae omana na dowawo mamana.* 69 Ata ijieinda amboda, na, Embo da Mai awa, Godgoroba berarida goroba ainda ipa bedaanumbedo gisijijieite itana.”

70 Edo awamane berarimi sitera,“Awatedo, imo awa God da Mai tesita?”

§ 22:66 Sanhedrin awa Judah embomainda ge babain katari emboboda doregarida dao. * 22:68 o mana nadowawo mamana. Guriki da ove gaiari indewae gano mendo eiwa piae doturitera.

Page 138: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Luke 22:71 135 Luke 23:19

Edo Yesu mi awamanede mina sisina,“Inemane gebé tewa, na awa.”

71 Ango tesiri gido awamanemi sitera,“Ro awa embo kaenanemi karigari embonei gain kakowa ain eri? Ine ainda bemiakuta tesiri kaena berari gera.”

23Yesu kundo Rome da gisijiari, Pilate da

yai, maunsitera.(Matthew 27:1-2, 11-14; Mark 15:1-5; John

18:28-38)1 Ango edo babadegari berari erido Yesu

kundo Pilate da yai maunsitera. 2 Edo awa-mane tuturo edo embo ainde bekumba geengo sitera, “Embo emi natokare embomaiawa dubo butari beyae borote eira awaingera. Edo Caesar da yai tax piorekae sira,edo daedo, imo akuta awa Keriso, Daotari,sira!”

3 Awatedo, Pilate mi Yesu de tedogo-sisina, “Imo awa Judah embomainda Dao-tari rita?” Edo Yesu mi sisina,

“Inemi teta, awara.”4 Ango edo Pilate mi pirisi babain ae

embomai de sisina, “Na embo emi Romeda aodari da (1) ro desiri erigesiri awa gaeena.”

5 Ata awamanemi ge okain tedo sitera,“Ami ainda atopatarimi natokare embo-mai ao gaieuri Rome da awara tari ajire-gorote edo eira Judea da yai berarida. Edoyai Galili da tuturo edo matawa gundoeinda eira.”

Pilate mi Yesu piesiri Daotari Herod da yaimaunsisina.

6 Iji ainde awamanemi Yesu yai Galiliburo tuturo edo gumbari ango tetero, Pi-late ingido ami awamanede tedogosisina,“Embo awa yai Galili embo rita?”

7 Ango tetero imo gosisina, Yesu awayai Daotari Herod* mi gisijido eira aindaedo gumbari. Iji ainde awa Herod daedoJerusalem isiri gido Pilate mi Yesu aindayai piesiri maunsisina.

8 Edo Herod mi Yesu da buro jiwae edoeira ainda bino ingido esisina. Awatedo,imo Yesu gido dubodave bé esisina. Ijiribori Herod embo awa gain edo esisina.Edo Herod da jipapa awa embo ami kariwabajina da (1) ari jisimi gain. 9 Edo ami

Yesu de tedogari jiwaebé pisido esisina,ata Yesu ainde ge mina tae. 10 Edo pirisibabain ae Aodarida atopapasigari de aindapepetegedo itera ami Yesu de bekumbage okain bé tero jijirisina. 11 Ango edoHerod ae ainda itoro embobo demi Yesu demengari iwata eite imo tedojijiritera. Edoawamanemi Yesu tedojirain ombari riboriduroka dave awa ainda tamoda pipisitera,edo Herod mi imo piesiri kundo Pilate dayai egenembedo maunsitera. 12 Herod aePilate de awamane iji gisida awa gitopomina ara eite itari, ata deguta dá aindeawamane otawo esitera.

Embomaimi Yesu betarate awara ari pip-isitera.

(Matthew 27:15-26; Mark 15:6-15; John18:39—19:16)

13 Iji ainde, Pilate mi pirisi babain de,gisijijiegari ae embomai de gundo aindedaedo doregorote bino piesiri, 14 gumberoami awamanede sisina, “Imomane emboeiwa kundo nato yai gundo tetewa awaembomai Rome da gisijiari ambo amboeorekae sira. Nane ainde tedogari in-ono pietena itomane jisida awa gotewa.Embo emi buro beyae ro esiri awa tam-bae etena. Ata inemane bekumba geainde tewa. 15 Edo nane imomane aeYesu de Herod da yai pieteno mambewa,†ata Herod daedo embo einda beyae daro tambae. Ro awatedo embo eiwa be-tarida piani? 16 Awatedo, nane tano natoitoro embobomi embo awa vededo aindaamboda imo bundarida awa udegaro ide-gaina” 17 (Duberi berarida God da Darute-gari Bondoda iji ainde, Pilate da amboambo ari isira awa inemi jivere embo da (1)bundari oroda edo Judah embomainda yaiudegedo esisina).‡

18 Ata embomai berari doregesitera amiinonoda aorogatedo sitera, “Embo eiwakundo maundo deyo betare! Edo Barab-bas awa nakare embo doyo idegare!”19 (Barabbas Rome da aodari ajiregedoembo nenei gisijiri awamanemi wasiri be-begae nasi doda esitera. Edo daedo imoembo nei desiri besisina awatedo, bundarioroda pitero totorisina.)

* 23:7 Daotari Herod da dao bé awa Herod Antipas. † 23:15 Edo nane imomane ae Yesu de Herod da yai pietenomambewa. Guriki da ove gaiari indewae ge Aindabé ami [Herod] embo awa [Yesu] kaenato yai tekago piesiri gumbira, eindajigamo esitera. ‡ 23:17 Guriki da ove gaiari indewae gano eiwa piae doturitera.

Page 139: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Luke 23:20 136 Luke 23:38

20 Pilate Yesu udegain jipapa esisina,awatedo, embomainde tekago sisina,“Embo emi buro beyae da ro ae.”

21 Ata awamanemi aorogatedo esitera,“Embo awa oregada de! Embo awa oregadade!”

22 Edo Pilate mi ge dá awa iji tamonde(3) sisina, “Ro awa embo nane embo eiwaoregada dani? Embo einda beyae itae.Beyae nomi eiri embo eiwa betarida piani?Awatedo, nane tano nato itoro embobomiembo eiwa vededo dowaro mamaina.”

23 Ata awamane Pilate de aoroikanadebé gateite tekago tekago tedoesitera, Yesu awa oregada daro betarate.Edo beaoda embomai eiwamane ae pirisibabain deda yavi bajinami Pilate dage paposisina, jipapa awamaneda awaarate. 24 Awatedo, imo awara esisina buroro Yesu de arate sitera awa. 25 Pilatemi embo jipapa esitera awa, Barabbas,udegesiri idegesisina. Embo awa Romeda aodari ajiregedo embo nenei gisijiriwasiri bebegae esitera, edo embo nei desiribesisina, awatedo, imo bundari orodamatu pipisitera. Edo Pilate mi Yesu itoroemboboda ipada pipisisina, embomaindajipapa awa orote.

Itoro embobomi Yesu oregada doritera.(Matthew 27:32-44; Mark 15:21-32; John

19:17-27)26 Ango edo itoro embobomi Yesu gisi-

jido kundo idegedo maunsitera. Edo embodao Simon, awa nasi Sairin embo, imo awaarapada edo gundo Jerusalem atutumbe-sisina. Edo awamanemi embo awa ipamijido dumbero gumbiri jijine sitera, Yesuda orega§ amboka edo ainda gunda aintoarate. 27 Embomai jisi bajinabé Yesu daamboda maunsitera. Edo eutumai daedoji ikanade site awamaneda ipatai butudadedo depeka eite maunsitera. 28 Ata Yesumi wareregedo awamane ango ero gidosisina, “Jerusalem eutumai, na embo jiteove, ata, imomane akuta awa embo, edoitomane mamai awa embo ji tewo. 29 Naneimondemane engo tena, aindabé, wasiribeyae bajina itomane yai idegaina, edo ijiainde embomi tara, ‘Dubodave awa eutu-mai owamane ainkaimi ero itera, mamai

engae itera, edo mamai ami gaiae iteraawamaneda yai!’ awatedo. 30 Iji ainde,aindabé embomi memesi adu edo betainjipapa eite“ ‘ami tuturo edo peji dao tedo tara, “Be-

dedo nakare pasiwo!”edo awamanemi pamode tara, “Du-

rudo nakare apuregewo!” ’31 Nane ango tena aindabé, na awa niyanda ango. Awatedo, mina beyae roawamanemi nato yaida pipitera awa giu!Atako, Jerusalem da embomai awa ni mu-muya ango. Awatedo, mina beyaebé roawamaneda yaida piari?”

32 Edo jivere embo nei tote (2) awaae Yesu de daedo gisijido kundo idegedomaunsitera, daro betorote. 33 Iji nondeawamane gundo yai dao Kopuru Akoutedo era, ainda edo awamanemi Yesu aejivere embo tote (2) de awa daedo ore-gada doritera. Embo da (1) awa Yesu daipa beda, edo embo nei awa ainda ipaandada. 34 Edo Yesu mi sisina, “Mamo,awamane wasiri ro eri awa gae arapa ae,awatedo, awamaneda beyae kotembedodoyo.”* Edo itoro embobomi Yesu da om-barijiari avigedo baintedo ganuma babain-gae ove gaiaride awa augedo tetenya esit-era.

35 Iji angode embomai ainda pepetegedogoteite itero jijirisina. Ata, Judah em-bomainda gisijijiegari awamanede daedoitera ami Yesu de mendode kikino eitesitera, “Ami embo nenei tonembedo es-isina. Edo gido embo awawa Keriso, Godda Avigari Embo, ami akuta ainda wasiritoregarate!”

36 Edo daedo itoro embobomi Yesutedojijiritera. Awamanemi aikae gundoimo waini jigagani awa indarate pipisite37 sitera, “Imo Judah embomainda Daotarigido, imo akuta toregeyo!”

38 Awamanemi daedo ove gaiaride ore-gada pipisitera, Yesu da kopuru ikaneda,edo Guriki da, Rome da, edo Hiburu dagemi engo gaiedo:

EMBO EIWA JUDAH EMBOMAINDADAOTARI.

§ 23:26 orega awa inguta babain tote (2) oregedo jiari. Buriya embo awa orega ainda pioro duroro benomami ipataideoro ingutada takimbeuri jioro erido petedo isite iji tote (2) ta tamonde (3) itae euri awamane bebetegedo esitera.

23:30 Hosea 10:8 * 23:34 Edo Yesu mi sisina, “Mamo, awamane wasiri ro eri awa gae arapa ae, awatedo,awamaneda beyae kotembedo doyo.” Guriki da ove gaiari indewae ge eiwa piae doturitera.

Page 140: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Luke 23:39 137 Luke 24:839 Ango edo jivere embo da (1) Yesu

da demonda ekegesitera ami ge bebegaeainde site sisina, “Imo God da AvigariEmbo gido awa, imo akuta tonembeyo aenamondekare daedo.”

40 Ata jivere embo nei da (1)mi ge minaokain bé embo ainde sisina, “Imo God aduae rita? Iji einde imo betata dá embo angoawa! 41 Awarata, wasiri bebegae ingenatoesitera, ainda rirowa burera. Ata emboemi beyae da ro ae.”

42 Edo ami Yesu de sisina, “Badari, nakotembeyo iji nonde imo ito gisijiari yaidatorata.”

43 Edo Yesu mi embo ainde sisina, “Naneimonde tarigari eiwa tena, imo iji eindenamonde daedo maundo yai Paradais†ainda itata.”

Yesu oregada besisina.(Matthew 27:45-56; Mark 15:33-41; John

19:28-30)44-45 Iji ainde awa iji toropu eiri ijida

parara kumboro esiri muyae gundo butudede awa apuregesisina. Awa matawamaundo iji wareregedo turo 3:00 esisina.Edo Judah embomainda oro kotopu ba-jina doda gongo puruta awa toropubédakeredo kupo eve kupo eve esisina. 46 Angoedo Yesu mi aoro ikanadebé gatedo sisina,“Mamo, imo tumonda eite nato asisi itoipada pipitena.” Engo tedo imo besisina.

47 Edo itoroda gisijiarimi wasiri ro ide-gesiri awa gido God dasiga eite sisina,“Gebé berari, embo eiwa wasiri dambudarari embo.” 48 Embomai berari yai aindadoregesitera ami wasiri ro idegesiri awagido ipatai butuda dedo depeka eite dodoegenembesitera. 49 Ata Yesu da otatawoberari ae eutumai avekave yai Galili da edoimo ambo ambo edo guputera awamanedemi aikeda petedo isite buro idegesisinaawa jijimbesitera.

Joseph mi ainda banga toda Yesu goisina.(Matthew 27:57-61; Mark 15:42-47; John

19:38-42)50-51 Ango edo embo dao Joseph awa

Judah embomainda nasi Eremateia aindaedo gumbari. Imo awa embo dave edowasiri dambu darari. Edo ami daedo Godda gisijiari iji nonde gumaini awa sima

eite isinesina. Imo awa Sanhedrin emboboainda da (1), ata Yesu betarate ge jijiriteraawa, ainda awara ari piae. 52 Edo embo emiPilate da yai maundo Yesu da tamo baintesiri imo awara sisina. 53 Awatedo, Josephmaundo Yesu da tamo oregada awa kundopiesiri wowosisina. Edo tamo awa gongoviraraemi doiedo kundo maundo banga tomatu siya ari ainda pipisisina. Yai awaembo neimi gisi jigamo ae. 54 Edo degutaawawa Siya baiya Ari Deguta, edo turo ji-jireiri awamaneda Oena Apari Deguta atu-tumbesisina.

55 Edo eutumai ainkain Yesu de daedoyai Galili edo guputera, ami Joseph daamboda maundo banga to gido, Yesu datamo nongo nongo pipisisini awa gositera.56 Ango edo awamane egenembedo nasidamaundo ni igi muno davede edo un munodavebé davede siya esitera.‡ Edo Mosesda aodarida tari isira, awatedo, Oena ApariDegutade awamane oena apitera.

24Yesu betarida awa erorisina.(Matthew 28:1-8; Mark 16:1-8; John 20:1-

10)1 Ango edo Deguta Bajina pura tuturoda

sipo ataebéde, eutumai eiwamane ae eutunenei demi ni igi muno davede siya esiteraawa kundo guputera banga toda. 2 Edoawamane gundo, ganuma to be engire-gari awa apepegari demonda maundo isirigositera. 3 Awatedo, awamane maundotorido Badari Yesu da tamo ainda tambaeesitera. 4 Edo awamane buro nongo esiriawa kotemain dareite itero, boraebé embotote (2) demonda petetero awamanedaombarimi parara bajinabé esisina.

5 Ango esiri eutumai awa adu edo dom-bumi butuda atembesitera, ango ero embotote (2)mi sitera, “Nongaintedo inemaneembo wasiride isira, awa bebetegaridatoropuda gain kakowa evi? 6 Embo gainewa awa einda itae, ata matu erira. Edoami imondemane daedo eite yai Galiliainda ge nongo siutari awa kotembewo!7 Awa engo, ‘Embo da Mai awa kundo embobebegaeda ipada piara, edo oregada darobetaina, edo deguta tamonde (3) ainda awatekago eraina.’ ” 8 Edo iji angode ge awa

† 23:43 Paradais awa yai davebé dave. Iji angode Yesu da gebé ari embomaimi betara, awamane butu einda dodo yaiainda maundo iji natopo itara. Paradais da dao nei awa utu (II Korinth 12:2-4; Amboda Idegaina 2:7). 23:46 Psalm31:5 ‡ 23:56 Awamanemi rorae eiwa amboda jigamo edo Yesu da tamoda piaro muno dave arate edo depekaboraebé eurekae kotembesitera.

Page 141: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Luke 24:9 138 Luke 24:35ingido, awamane kotembesitera awa gebé,Yesu mi ge ango sisina.

9 Ango tetero gido eutumai banga todaedo overegedo gundo buro berari eiwaainda embobo 11 ae ainda ambodani neneiberari de sitera. 10 Edo eutumai eiwaMary (nasi Magadala eutu), Joanna, edoJames da ai (ainda dao awa daedo Mary),edo eutumai neneinde daedo awamanemiYesu da piari aimbari emboboda yai gedá awa tedo esitera. 11 Ata awamanemikotembesitera awa, eutumaimi ge teraainda moka itae, edo awamane gebé aeesitera. 12 Awarata, Peter erido bé jisimigain to beda tumundo maunsisina, edoatembedo gongo virarae awa akuta isirigosisina. Awatedo, Peter mi buro ro ide-gesira awa gido imo akuta korebé eiteoveregedo maunsisina.

Yesu, ambodani tote (2) Imeasi begatadamauntero idegesisina.

(Mark 16:12-13)13 Ango edo deguta dá ainde, Yesu da

ambodani nei tote (2), awamane nasi daoImeasi tedo era, ainda mauntera. Nasiainda edo Jerusalem da begata tonga awaribori 11 km ango. 14 Awamane wasiriro berari idegesiri awa ge mina tara edogoteite maunsitera. 15 Edo awamane tote(2) ge mina tara edo goteite maunteroYesu imo akuta gundo atutumbedo awa-manede daedo pepeta esisina. 16 Ata Godmi awamaneda jisi engiregesiri Yesu gae-gae esitera.

17 Edo Yesu mi awamanede sisina, “Imo-mane ge awa ro sireite duboveverade aintoevi?”

18 Embo tote (2) ainda da (1), daoCleopas mi Yesu de sisina, “Imo etegaembo dabé akuta ami Jerusalem aindasima eto buro ro iji einde idegatari awa gaeta rora!”

19 Ango tetero, Yesu mi tedogosisina,“Buro ro idegatari?”

Edo awamanemi sitera, “Buro awa YesuNasaret Embo da yai idegatara. Imo awaperoveta, edo ami ge gorobade tedo es-isina, buro babain edo esisina, God dajisida edo embomai berarida jisida. 20 Awapirisi babain ae kaenato babadegari demikundo, Rome da gisijiarida ipada imokatedo dari betarate pietero, ainda itoroembobomi oregada detero besitara. 21 Atanakare tumonda edo eutara awa, embodabé ami Israel embomai bundarida itera

awa udegaina. Ainda edo buro engo eu-tara awa gundo boroko deguta tamonde(3) eira. 22 Awarata, deguta einde, eutu-mai nenei natokare doregarida ami gundonakare tetero gido kore beyaebé etera.Awa eire: sipo ataebéde awamane eridobanga toda mambera, 23 ata Yesu datamo awa ainda tambae etera. Edo awa-manemi overegedo gundo namondekaretetera awa, ‘Nakare jisi viviroda anela-mane gera edo awamanemi tetera awa imowasiride isira.’ 24 Edo natokare doregaridaembo nenei banga toda mambera. Edo yaiawa tepo, ge ro eutumaimi tetera angó, ataembo awa gae etera.”

25 Ango tetero Yesu mi awamanedesisina, “Itomane kotembari jigamo ae edoburigi gebé ari tao ae, God da perovetamanemi ge berari sitera ango aina awa.26 Ata God da udojipapa awa Keriso, imomemesi engo budo utuda ikaito taogaridatorarate.” 27 Edo Yesu mi awamanedeudugedo tesiri gositera, ro berari aindayai Matu Oveda gaguritera, tuturo Mosesmi gagurisina ainda edo matawa perovetamane berarimi gaiedo esitera awa.

28 Awamane tamonde (3) mauntero jiririnasi aikae edo torain esitera. Edo Yesumi tepo daginegedo mamain arago esisina.29 Ata awamanemi imo torarate atega esit-era, “Iji itae esiri turo jijireira. Awatedo,namondekare daedo sima ate.” Edo imoawamanede itain maundo totorisina.

30 Ango edo imo maundo anumbedo,awamanede daedo tenembada indari inaineite ami bread kundo God ategedo, en-gegedo awamanede pipisisina. 31 Edo awa-maneda jisi pirigesiri imo kariwa gositera,ata awamaneda toropuda nonda mam-barago esisina. 32 Edo awamane akutamina tara esitera, “Embo ingenamondebegatada gupeite ge site, Ove Gaiari Matuda udugesira iji ainde, ingenato do yawabajinabé esira, imo gesi?”

33 Edo awamane indari tenembada touedo erido egenembedo Jerusalem maun-sitera. Awamane maundo Yesu da em-bobo 11 ae ambodani neneinde daedo dadadoregedo itero taputera. 34 Edo awa-manemi embo tote (2)de sitera, “Badarierira awa gebé! Simon da yai idegesiriainda jisimi gira!” 35 Edo embo tote (2)miImeasi begatada buro ro idegesira awatedo, daedo awamanemi Yesu bread en-gegeteiri kariwa nongo geri, awa teterogositera.

Page 142: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Luke 24:36 139 Luke 24:53Yesu ainda ambodanida yai idegesisina.(Mark 16:14; John 20:19-20)

36 Ango edo awamane ge matawa siteitero, boraebé Yesu awamaneda toropudaidegedo petedo sisina, “Béga itomane yaiitare!”

37 Ata awamane etemi gotera angókotembedo, boroboro edo adu esitera.38 Awatedo, Yesu mi sisina, “Ro awa emboitomane do buriya eiri edo imomane gaindarevi? 39 Nato ipa de tai de eiwa giu! Anena bé awara. Etemi awa tamopisi de vetude itae, ata na awa pisi de vetu de gotewa.Eire, tujido giwo!”

40 Ango tedo, ami ainda ipa de taide esiri gositera. 41 Awamanemi Yesuerira awa gido yawa eite korebé esitera,awarata, awamane bé gebé ari tao ae es-itera. Awatedo, ine awamanede sisina,“Itomane indari rorae einda isiri? Isiragido awa na piewo inane.” 42 Ango tesiriawamanemi ainde un wo jiwari ae pikagama de pipisitera. 43 Edo pietero kundoawamaneda doda injisina.

Yesu mi Ove Gaiari Matuda ge moka am-bodanida yai pirigesiri arapa esisina.

(Matthew 28:16-20; Mark 16:15-18; John20:21-23; Iwata Ari 1:6-8)

44 Edo Yesu mi awamanede sisina, “Naimondemane daedo matawa isite, naneimondemane tedo eutana, ro nato yai ide-gaina awa, Moses da Aodarida, edo Per-oveta maneda Ove Gaiarida, edo daedoPsalm neneinda gaguritera isira berariawa bé arate.”

45 Edo ami kondade esiri awamanedakotembari pirigesisina, Ove Gaiari Matudatari isira awa, awamaneda yai arapa arate.46 Edo awamanede sisina, “Ge ango gagu-ritera edo God da sirigari matu awa dáango: Keriso awa memesi budo betaina.Edo amboda, deguta tamonde (3) aindetekago eraina. 47 Edo ainda amboda,ainda embomaimi tuturo Jerusalem dodaedo maundo embomai butu arapuda, awa-maneda yai Keriso da bino dave awa kari-gara. Edo ainkaimi awamaneda jimbo be-begae dodo God da yai wareregaro, amiawamaneda jimbo kotembedo dowaina.48 Imomane namonde daedo itewo buroberari nanemi eono gido etewa. Edo imo-mane jisimi gewa, na betedo tekago erena.Awatedo, embo neneinde bino berari awakarigewo gore. 49 Edo giwo! Nanemi roMamo natomi tarigari sisina awa piana.

Awarata, Jerusalem nasida isiwo, isirawojirari God mi itomane yai goroba piaribave.

God mi Yesu jiri utuda vivisisina.(Mark 16:19-20; Iwata Ari 1:9-11)

50 Ango edo Yesu awamane gisijido,Jerusalem dodo idegedo pepeta edoBethany nasida maunsisina. Edo ami ipajiri eriri awamane ao esisina. 51 Imo angoeite, awamane dodo taigesiri God mi jiriutuda vivisisina. 52 Awamanemi wasiriawa gido imo tumondebain esitera. Edoyawa bajinabé eite overegedo Jerusalemmaunsitera. 53 Edo awamane iji berariJudah embomainda oro kotopu bajinadoda God ategabutega eite imo dasiga edoesitera. Awara.

Page 143: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

John 1:1 140 John 1:21

JohnIesu da bino dave John mi

gagurisina.Tuturobéda awa Ge isinesina.

1 Tuturobéda awa Ge isinesina, edo Geae God de daedo isinesina, edo Ge awaGod. 2 Imo awa tuturobéda God de daedoisinesina.

3 Edo Ge einda toda God mi rorae be-rari esisina. Edo rorae berari God miesisina isira awa, ainda toda akuta amiesisina. 4 Edo Ge awa wasiri tutu, edowasiri awa embomai berarida parara. 5 Edoparara muyaeda doda datembedo eira, edomuyaemi ari awa akeimbari tao ae.

God mi John Bapataito Ari Embo piesirigupusina awa embomaida yai Parara kari-garate.

6 Embo da (1) isinesina, edo ainda daoawa John. Embo awa God mi piesiri gu-pusina. 7 Imo gupusina awa, embomaiberarida yai Parara karigain. Ango ariembomai berari Pararada bino ingido gebéorote. 8 Edo John imo akuta awa Pararaae, ata imo gupusina awa Parara awa em-bomaida yai arapa tari gorote. 9 AwawaPararabé ami butuda gupeite embomai be-rarida yai parara piedo eira.

10 Imo awa butuda isima edo esisina,edo God mi ainda toda butu awa es-isina, awarata embomai butuda ami imogae arapa ae. 11 Edo imo awa aindabutu topoda gupusina ata ainda embo-maibé ami imo ajiregesitera. 12 Ata be-rari ainmi imo bera edo awamaneda gebéari ainda daoda pietera, inemi awara tariawamanede piesira awa, awamane God damamai ara. 13 Edo God da mamai awaewowoda edo gumbari ae, ko tamopisidaengari ae, ko iuda jipapa ango ae, ata Godmi akuta awamane ainda mamai esira.

Ge awa embo tamopiside esisina.14 Ge awa embo tamopiside esisina, edo

natokare toropuda daedo isima edo es-isina. Nanekaremi embo awa matawajisimi gositera. Edo ine ainda dave ariiji berari natokare yai arapa edo esisinaedo iji berari God da gebé namondekaretedo esisina. Awa ainda taogari. Aindabéimo awa God da Mai dakaima, taogari awaainda Mamo da yai edo natokare yai gu-pusina.

15 Edo John mi embo ainda daodage karigesite aorogatedo sisina, “Emboevire, na ainda daoda ge eiwa tedo etena,‘Embo ainmi nato amboda gupeira awa nadaginegari, aindabé na engae gisida imoisinesina.’ ” 16 Edo ainda dave ari bajinabébajinada edo ami kaena beraride kandopieuri budo etera, nei budo douri nei da(1) budo era. 17 Gebé, God mi Moses datoda Aodari* pipisisina, ata Iesu Keriso datoda awa ainda dave ari ae gebé de kae-nato yai piesiri gupusina. 18 Iji tuturobédaedo gundo iji boroko einde embo da ainjisimi God gae. Mai† dakaimami akuta,imo Mamo da demonda isima edo eira,ami Mamo averi awa kaenamonde tesirigositera.

John Bapataito Ari Embo Iesu da begatasirigesisina.

19 Edo ge amboda gumaina eiwa awaJohn da ge Iesu da daoda ami karigesisina,iji ainde Jew embomai‡ Jerusalem aindaami, “Imo averi?” awa tedogorote pirisimane ae Levi da ewowo mane§ de pieteroJohn da yai maunsitera. 20 Edo John gearapada karigesisina, edo ge onjigae, ataarapada karigesisina, “Na awa Keriso* ae.”

21 Ango tesiri gido awamanemi tedo-gositera, “Awatedo imo averi? Imo Elijah†ra?”

John mi sisina, “Na awa ae.”* 1:17 Aodari da moka einda awa ge berari God mi Moses de piesiri gagurisina. Edo Jew embomaimi ove gaiari ipada (5): Genesis, Exodus, Leviticus, Numbers, edo Deuteronomy awa, dao ‘Aodari’ tedo esitera. † 1:18 Mai. Gurikiove gaiari indewaemi Mai einda jigamo ae, ata God jigamo esitera. ‡ 1:19 Jew embomai da moka einda awa Jewembomaida gisijijiegari. § 1:19 Levi da ewowo mane. Levi awa Jacob da mamai ainda da (1) (Genesis 29). EdoLevi da orobe edo ainda ewowo awa God mi ainda oro kotopu bajinada buro orote avigesisina (Numbers 3). * 1:20Keriso da moka awa ‘God da Avigari Embo’. Ge Moka Teteka, ove gaiari einda gunda awa daedo giwo. † 1:21 Elijah.Jew embomaimi peroveta Elijah da gumbari God da Katari Ijida gumbae gisida gain eite isima edo esitera (Malachi 4:5).‡ 1:21 Peroveta. Eiwa awa God da bino onjigarida karigari embo o eutu. Ami God da deroda petedo embomaida yaiGod da ge tedo esisina. Jew embomaimi daedo Peroveta awa Moses mi sisina gumaina gain edo esitera (Deuteronomy18:15-19).

Page 144: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

John 1:22 141 John 1:43Awamanemi tekago sitera, “Imo Per-

oveta‡ ra?”Ami mina sisina, “Ae.”22 Edo awamanemi ainde sitera, “Imo

averi? Nakare teyo gido overegedomaundo embo nakare pietero gumberaawamane taro gore. Imo akuta awa nongotain esi?”

23 Edo John mina sisina: “Dá ango per-oveta Isaiah mi sisina, na awa ‘embo abudamodamo§ da aorogateira: “BADARI* dabegata sirigewo dambu darare.” ’  ”

24 Edo Parasi mane† mi embobo awaJohn da yai pietero maunsitera. 25 Edo em-bobo ami embo ainde tedogositera, “Edoimo Keriso ae, ko Elijah ae, ko Peroveta ae,ro awaembo imo embomai bapataito edoesi?”

26 Edo John mi awamanede mina sisina,“Na un mi embomai bapataito edo ena, ataitomane toropuda embo da (1) petari isiraimomane gae. 27 Embo ami nato ambodagupeira awa na bé daginegari. Nane inonoatembedo ainda tai woru teugari tao ae.”

28 Buro berari eiwa Betabara nasida unJodani kupo neida idegesisina. John yaiainda isite embomai bapataito edo esisina.

Iesu awa God da Wo Sipu Mai.29 Edo deguta neide, John mi Iesu imo

kena gupeiri gido sisina, “Ovire giwo, Godda Wo Sipu Mai! Omi embomai butuberarida jimbo bebegae awa kotembedododo itae ain gupeira! 30 Embo evire,nane ainda daoda ge eiwa tedo etena,‘Embo ainmi nato amboda gupeira awana daginegari, aindabé na engae gisidaimo isinesina.’ 31 Edo imo embo averi nagae. Ata na un mi bapataito eite gumena,Israel embomaida yai embo awa arapa arigorote.”

32 Edo John mi ge eiwa karigedo sisina,“Na Asisi ni ribo ango utuda edo wowosirigena, edo embo da (1) tamonda wotedo

isira. 33 Na imo embo averi awa gae, ataGod mi na piesiri guputena un mi Bap-ataito anate ami sisina awa, ‘Embo aindayai Asisi wowosite ainda tamonda isiarigata, eiwa awa embore ami Asisi Kotopumi embomai bapataito edo aina.’ 34 Edo naawa jisimi gari edo karigetena, eiwawa Godda Mai.”

Iji tuturoda Iesu ainda ambodani engotapusina.

35 Edo tekago deguta neide, John aeainda ambodani tote (2)de yai ainda pe-tedo itero, 36 Iesu ainto edo daginegeteiriJohn mi embo awa gido sisina, “Ovire giwo,God da Wo Sipu Mai!”

37 Edo ambodani tote (2) ainda ge ingidoIesu ambo ambo esitera. 38 Edo Iesu war-eregedo awamane gido imo ambo amboedo gupero sisina, “Imomane ro gain evi?”

Awamanemi ainde sitera, “Rabbi”(Ainda moka awa ‘Atopatari’.), “imo nondaisima edo esi?”

39 Embo ami awamanede sisina, “Puwogave.” Ango tesiri awamane gundo imoisima edo eira yai awa gositera, edo awaora 10‡ ango eiri deguta ainde imondedaedo itero jijirisina.

40 Embo tote (2) John ge siri ingidoIesu ambo ambo esitera, awamaneda da(1) awa Andrew. Edo imo awa SimonPeter da nameji. 41 Andrew mi gisibéainda nameji Simon tamundo ainde sisina,“Nakare Messiah§ tambera” (awa Keriso).42 Edo Andrew embo awa kundo Iesu da yaimaunsisina.

Edo iji ainde Iesu embo awa gido amisisina, “Imo awa Simon, Jonah da mai. Itodao Cephas* tedo ara.” (Ainda moka awaGanuma.)

Iesu mi Philip ae Nathanael de dao sisina.43 Ango edo deguta neide Iesu yai

Galili mamain jipapa esisina. Edo Philip§ 1:23 abu damodamo awa ango yai yakara jiwaede, embomai jiwae itaede, un jiwae itaede edo ni babain jiwae itaede.

* 1:23 BADARI awa God da dao da (1). Ainda moka awa ‘Na awa Natopo Itari’ (Exodus 3:14-15). Ge Moka Teteka,ove gaiari einda gunda awa daedo giwo. 1:23 Isaiah 40:3 † 1:24 Parasi mane awa Jew embomaida gebé arijisi bajina Israel doda itora. Awamanemi God da Aodari gisi Moses da yai pipisisina awa dave edo gido ambo ambo edoesitera. Ata, awamane aribari neneide ge okain neneide daedo ainda tamonda pisido embomaide atopasido esitera.‡ 1:39 ora 10. Ove Kotopuda atopapasigari nenei kotembedo era John da ge einda awa Rome embomaida deguta dada ainda sirigari ambo ambo eira. Awatedo ora 10da moka einda awa 10:00 sipode. Ata Ove Kotopuda atopapasigarinenei kotembedo era John da ge einda Jew embomaida degutada sirigari ambo ambo eira. Awatedo ora 10da mokaeinda awa 4:00 turode tedo era. § 1:41 Messiah awa Hiburu ge. Guriki geda wareregari awa Keriso. Keriso damoka awa ‘God da Avigari Embo’. * 1:42 Cephas awa Arameki ge. Guriki geda wareregari awa Petros.

Page 145: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

John 1:44 142 John 2:12tamundo embo ainde sisina, “Na amboambo eyo.”

44 Edo Philip awa nasi bajina Besaidaembo. Edo nasi dá awa Andrew ae Peterdeda nasi. 45 Philip mi Nathanael tamundoembo ainde sisina, “Nakare embo eiwaMoses mi Aodarida gagurisina edo daedoperoveta manemi gaguritera awa tambera—Iesu Nasaret Embo, Joseph da mai.”

46 Edo Nathanael mi ainde sisina,“Nasaret! Rorae dave da (1) nasi aindaedo gumbari tao rita?”

Philip mi embo ainde sisina, “Puyogate.”

47 Iesu mi Nathanael imo kena gupeirigido ainda daoda sisina, “Giwo, Israel em-bobé awa evire. Ainda yai ge pitawa tariitaeǃ”

48 Nathanael mi ainde sisina, “Imo nanongo edo bé gotesi?”

Iesu mi embo ainde mina sisina, “Philipimo dao tae gisida, ni dunga tutuda itetona imo gena.”

49 Nathanael mi ainde mina sisina,“Atopatari, imo awa God da Maiǃ Imo awaIsrael embomaida Daotariǃ”

50 Iesu mi embo ainde mina sisina,“Aindabé nane imonde tetena, ‘Imo nidunga tutuda iteto gena,’ awatedo imogebé esita? Imo wasiri babain eiwa dagine-gari awa gata.” 51 Edo Iesu mi embo aindesisina, “Eiwa awa gebé bajina imondemanetena. Iji boroko einde edo amboda, utupirigari God da anelamane visido wotedoEmbo da Mai† tamonda eiaro gawa.”

2Iesu mi un awa esiri wareregedo waini

esisina.1 Ango edo deguta tote (2) itae esiri em-

bomai Keina nasida yai Galili doda ami jim-bari bondo siya esitera. Edo Iesu da ai awaainda isiri, 2 edo Iesu ae ainda ambodanide, awamane daedo bondo ainda jiputera.3 Edo iji ainde waini inono ae esiri Iesuda aimi embo ainde sisina, “Awamanedawaini itae esira.”

4 Edo Iesu mi mina sisina, “Eutu, roembo inemi namonde ge eiwa tesi? Natoiji* gumaina, ata boroko awa gumbae.”

5 Edo Iesu da aimi buro embobode sisina,“Embo emi buro ro awate tari gido, angoewo.”

6 Edo iji angode un sigi babain ganu-mami ari berari 6 mando doda itera. EdoJew embomaida piari petari awa sigi an-gogo awa gerigedo ainda un jigamo edoroviravi teiaro ainda dono itae arate Godda jisida. Sigi da da awa un 100 litres angobari tao.

7 Iesu mi buro embobode sisina, “Un sigiawa berari un gerigewo.” Edo awamanemigerigetero gundo beda esisina.

8 Edo ami awamanede sisina, “Awara,nenei jimundo kundo mambuwo bondobadarida yai.”

Awatedo ango esitera. 9 Edo iji angodebondo badarimi un injido gosisina. Ata unawa matu wareregedo waini esisina. Edobondo badari waini nonda edo gumbiriawa imo gae, awarata buro embobo unjimundo pipisitera ami gositera. Awatedobondo badarimi, imo jimbari tutu daotesiri gupusina. 10 Edo bondo badarimiembo ainde sisina, “Embo berarimi wainidave embomaide gisi pioro injido inonoeoro gido, waini tega tuda pioro injidoeora. Ata ine waini dave jieto gundo ijiboroko einda esira!”

11 Eiwa awa kariwa tuturobéda Iesu miesisina. Edo imo Keina nasida yai Galilidoda awa esisina. Ango edo ainda taogariarapa esisina, edo ainda ambodanimi awa-maneda gebé ari ainda yai pipisitera.

12 Einda amboda imo wotedo Kapeniumnasida maunsisina ae ainda aide, aindananonamejide, ainda ambodanide. Edoawamane deguta indewae awa ainda simaesitera.

Iesu Jew embomaida oro kotopu bajinasirigesisina.

† 1:51 Embo da Mai. Iesu imo akuta dao eiwa jigamo edo esisina. Ainda mokabé awa Iesu awa God da Avigari Embo.Iesu awa embo enembo, edo imo awa daedo God. Iesu dao eiwawa Daniel da ove gaiari matuda burisina (Daniel 7:13-14).

1:51 Genesis 28:12 * 2:4 iji. Guriki ge einda awa ‘ora’. Ove Kotopuda atopatari nenei kotembedo era aindamoka awa Iesu mi iji ainde buro babain ami imo awa Messiah embomaida yai arapa ain jipapa ae. Awatedo ami sisinaainda iji boroko awa gumbae.

Page 146: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

John 2:13 143 John 3:813 Edo Jew embomaida Darutegari

Bondo† ari iji atutumbesiri Iesu maundoJerusalem vivisisina. 14 Edo imo Jewembomaida oro kotopu bajina‡ da yaitorido embomaimi wo kao mane aesipumane de ni ribo angogo de awaorigarori ero gosisina. Edo daedoembo nenei tenembada anumbesitera,awamanemi ganu evekara awa teteugedomina piya mana piya eite itero gosisina.15 Ango edo Iesu vedari asi tendedo kundoawamane berari ondesiri oro kotopudodo idedegesitera, wo sipumane aekao mane de daedo. Edo imo ganuteugari emboboda tenemba berari jirigomenigedo ganu yoyowa esitera. 16 Edoine embobo ni ribo angogo piedo ganubureite itera, awamanede sisina, “Roviravieiwa kundo idegeuǃ Mamo natoda oro awaawo origarori ari yai eureǃ”

17 Edo ainda ambodanimi ro God daOveda gaiari awa kotembesitera, “Nato touari ito oro kotopu awaembo awa niyaovevera ango ami na avedo usibesi aina.”

18 Awatedo Jew embomai§ mi emboainde tedogositera, “Kariwa ro piato gidoGod mi ainda awara tari imonde piesiriburo engogo eta awa gari?”

19 Edo Iesu mi awamanede mina sisina,“Oro kotopu eiwa dedo sitewo, edo degutatamonde (3)da doda nanemi jiano eraina.”

20 Ango tesiri Jew embomaimi sitera,“Oro kotopu einda buro awa duberi 46ainda doda ero jiriri petugesitera, edo imoinono deguta tamonde (3)da doda jiatoerainita?” 21 Ata ge ‘oro kotopu’ Iesu mibureite sisina awa ainda tamo. 22 Awatedoiji ainde Iesu betarida awa God mi jirieriri ainda ambodanimi ge eiwa sisina awakotembesitera. Edo awamanemi God daOve Gaiarida tari de, edo ge Iesu mi sisinaainde awa gebé esitera.

23 Edo Darutegari Bondo iji ainde IesuJerusalem ainda isite kariwa jiwae euriembomai gido esitera. Edo embomai jiwaeawamaneda gebé ari ainda daoda pipisit-era. 24 Ata Iesu embomai berari awa gari,awatedo ainda tumonda ari awamanedayai piae. 25 Aindabé Iesu ami akuta roraero embo enemboda dobéda isiuri gido es-isina, awatedo embo neneida karigari geembo enemboda daoda imo jipapa ae.

3Iesu mi Nicodemus atopaposisina.

1 Edo iji ainde, Parasi maneda emboda (1) isima edo esisina, edo ainda daoawa Nicodemus. Imo awa Jew embomaidagisijiari da (1). 2 Embo emi muyaedeIesu da yai gundo ainde sisina, “Atopatari,embo da ainmi kariwa engogo ine edoeta awa ari tao ae atako God embo aindeisira. Awatedo nakare awa gari, imo awaatopatari God mi piesiri guputeta.”

3 Iesu mi embo ainde mina sisina, “Eiwaawa gebé bajina imonde tena. Embo daainmi God da gisijiari* gari tao ae, atakoembo awa tekago engari baina.”

4 Nicodemus mi Iesu de sisina, “Emboduga awa nongo edo tekago ainda aimiengaini? Imo ainda aida urida torari tendaengari tao aeǃ”

5 Iesu mi mina sisina, “Eiwa awa gebébajina imonde tena. Embo da ainmi unae God da Asisi deda engari awa baegido, imo God da gisijiari yai torari taoae. 6 Embomai tamopiside awa tamopisiengedo era, edo God da Asisi awa asisiengedo eira. 7 Ge eiwa nanemi imondetetena gido kore ainyae, ‘Imomane tekagoengari buwo.’ 8 Bisimi enade bunade aindajipapada tumundo eira. Edo imo aindayavi ingido eta, ata nonda edo gundo eirinonda maundo eiri awa gari tao ae. God

† 2:13 Darutegari Bondo. Iji matu Jew embomai yai Egypt ainda bundari embomai isima edo esitera awa, God migundo awamaneda gitopo embomaida buwo berari desiri bebetegesitera. Ata iji ainde, Jew embomaimi God da ge keraedo sipu mamai dedo, ororo budo awamaneda mando da da, ainda manguro beda gusitera. Edo God mi kariwa awagido awamaneda buwo dae betae darutegesisina. Awatedo imo kotembu kotembu ari deguta dao ‘Darutegari Bondo’Jew embomaida yai pipisisina (Exodus 11-12; Leviticus 23:5; edo Deuteronomy 16:1-8). ‡ 2:14 Jew embomaidaoro kotopu bajina awa Jew embomaida dasiga ari oro bajina da bé da. Oro awa Jerusalem nasi doda isinesina. 2:17Psalm 69:9 § 2:18 Jew embomai. Ove Kotopuda atopatari jiwaemi kotembedo era awa Jew embomaida moka eindaawa Jew embomaida gisijijiegari. * 3:3 God da gisijiari da moka awa ‘God da sima ari dave’. Iji boroko God da simaari dave embo da ain Toregari Embo Iesu da toda God da yai gumaina, ainda yai awa God mi ainda sima ari dave arapaaina, edo God mi embo ainda do gisijido aina. Edo daedo, ainda moka nei awa, iji amboda Iesu tekago butuda gumbariGod mi Iesu da toda embomai berari butuda sima dave edo aina.

Page 147: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

John 3:9 144 John 3:35da Asisi da wasiri awa dá ango embomaiberarida yai ainkain ainda engari bari.”

9 Edo Nicodemus mi ainde mina sisina,“Wasiri eiwa nongo nongo edo eiri?”

10 Iesu mi embo ainde mina sisina, “Imoawa Israel embomaida atopapasigarida ba-jina da (1), edo imo roviravi eiwa gaeta? 11 Eiwa awa gebé bajina imonde tena.Nakare rorae matu gari awa tedo era, edoro jisimi gari awa karigedo era, ata na-tokare karigari awa imomane bae. 12 Naneimondemane rorae butuda ro idegedo eiraainda ge tedo etena, ata imomane na gebéae etewa. Awatedo nongo edo rorae utudage tano imomane gebé avi? 13 Embo daainmi utuda visido mambae ata Embo daMai akuta. Edo daedo Embo da Mai utudaedo gupusina, edo imo utuda isima edoeira.† 14 Edo Moses mi jimbagoda kariwaabu damodamoda jiri vivisisina ango,‡Embo da Mai awa daedo jiaro vitaina awa,15 berari ainmi gebé ari ainda yai pipiteiraawa betainyae,§ ata wasiri natopo itaribarate.

16 “God mi embomai butu dededadubobé burisina, awatedo ami ainda Maidakaima awa pipisisina, berari ainmi gebéari ainda yai pipiteira awa betainyae, atawasiri natopo itari barate. 17 Edo Godmi ainda Mai butuda piesiri gupusinaawa embomai butuda bekumba ainyae,ata ainda toda embomai butuda toregariborote. 18 Embo da ainmi ainda gebéari God da Mai da yai piedo eira awa,God mi imo bekumba ainyae, ata emboainmi gebé ari ainda yai piae edo eiraawa, aindabé ainda gebé ari God da Maidakaimada yai piae, God mi matu bekumbaesira. 19 Edo God mi ango matu katesira,aindabé parara matu butuda gupusina,ata embomai buro bebegae edo esitera.Awatedo parara dubobae dodo muyaeduboburitera. 20 Berari ainmi bebegae edoeira, pararada gumbari gido ainda burobebegae awa arapa aina, awatedo pararadesinigambari eite, edo pararada gumainyaeedo eira. 21 Ata embo ainmi God da gebékera edo eira awa, pararada gundo eira.Ango ari embomai berarimi ainda buro

awa God da gorobami edo esira awa arapagara.”

John Bapataito Ari Embo mi Iesu averiawa karigesisina.

22 Ainda amboda, Iesu ae ainda ambo-dani de idegedo yai Judea da maunsitera.Edo imo awamanede daedo yai ainda isiteembomai bapataito edo esisina. 23 Edoiji ainde John awa daedo yai Aenon aindaisite embomai bapataito edo esisina. YaiAenon awa Salim nasi aikae. Aindabé unjiwae yai ainda isima edo esisina, awatedoembomai gumboro bapataito edo esisina.24 (John awa Herod mi bundari oroda piaegisida, wasiri eiwa idegesisina.)

25 Ango edo John da ambodani ae Jewembo da (1)demi tamo teiarida ge baitera.26 Edo awamane John da yai gundo sitera,“Atopatari, embo Jodani un kupo neidaimonde daedo isiri, imo averi awa kari-gatata, giyoǃ Embo ami embomai bapataitoeira. Edo embomai berari awa ainda yaimauntera!”

27 Edo John mi mina sisina, “Embo daainmi ainda jipapa akutami da rorae baritao ae, atako God da awara tarimi piaribaina. 28 Imomane akuta na ge ro arapadasiutani awa gotewa, ‘Na awa Keriso ae,ata ainda gumbae gisida God mi na piesiriguputena.’ 29 Embo da ainmi eutu jimainaawa jimbari tutu, edo eutu awa ainda aro.Edo ainda otawo demonda petedo isiteainda ge yavi ingeite do yawabé aina. Dáango, nato do yawa ari iji einde gundobeda esira. 30 Embo ainda dao ikane vi-tarate, edo dao nato awa wotarate sisina.

31 “Embo ikaneda edo gumbari, imo awaembo berari daginegari ikanebé. Embobutuda edo gumbari awa butu embo edobutu roraeda ge tedo eira. Embo utudaedo gumbari, imo awa embo berari dagine-gari ikanebé. 32 Edo ami ro gosisina edoingisina awa karigedo eira, ata da ainmiainda ge awa bae edo eira. 33-34 Aindabéembo awa God mi piesiri gupusina, amiGod da ge tedo eira, edo God mi ainde Asisitega itaebé pisido eira. Awatedo emboda ainmi ainda ge* ingido gebé esira, amiarapa esira, God awa gebé. 35 Mamo mi

† 3:13 edo imo utuda isima edo eira. Guriki ove gaiari indewaemi ge eiwa doturitera. ‡ 3:14 Iji matuda Israelembomai abu damodamoda itero, jimbago kaedemi awamane gamundo esitera. Ango edo God mi Moses de ge sisinaawa, jimbagoda kariwa siya edo jiari vitari, berari ainmi jisi ainda yai piedo kaviegari barate. Ge jirari eiwa Numbers21:4-9 giwo. § 3:15 betainyae. Betari eiwawa natopo itari yai niyao matawa aveira ainda isira (Matthew 10:28giwo.). 3:24 Matthew 14:3; Mark 6:17; Luke 3:19-20 * 3:33-34 ainda geda moka awa Iesu da ge.

Page 148: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

John 3:36 145 John 4:25

ainda Mai dubobudo eira, edo rorae berariainda ipada pipisisina. 36 Embo ainmiainda gebé ari Mai da yai pisido eira, wasirinatopo itari budo eira. Ata embo ainmiMai kera ae edo eira, wasiri natopo itaribainyae, atako God da sinigambari aindayai isima edo eira.”

4Iesu mi Samaria eutude God da ge karige-

sisina.1-3 Edo Parasi manemi ge ingitera awa

Iesu embomai jiwae bapataito edo eira,edo ainda ambodanida ajigari John da awadaginegesira. (Awarata, Iesu imo akutaawa bapataito ae, ata ainda ambodanimiedo esitera.) Ango edo, iji ainde Badari miawa gido, yai Judea dodo tenda Galili damaunsisina.

4 Ata imo yai Samaria ainda temundomambarate sisina.* 5 Awatedo imo yaiSamaria da nasi bajina dao Saika aindagupusina. Edo nasi ainda demonda awabutu tonga Jacob mi ainda mai Joseph depipisisina. 6 Edo Jacob da un mambari awayai ainda. Edo Iesu pepeta riboribé esisinaami ipatai rejiwa esiri imo un mambaridemonda anumbesisina. Edo awa ora 6†ango.

7-8 Edo iji ainde ainda ambodani imododo indari oriain maundo nasida totorit-era. Edo Samaria eutu awa un jimaingumbiri Iesu mi ainde sisina, “Na un pieyoinane.”

9 Edo Samaria eutu ami ainde sisina,“Imo awa Jew embo edo na Samaria eutu.Ro embo ine namonde un atega esi?” (Jewae Samaria embomai de dada edo umoji-aede.)

10 Edo Iesu mi mina eutude sisina, “Edoimo God da kando awa gari gido, edo emboainmi imonde ge, ‘Na un pieyo inane,’ siraawa, ine ainde tedogato un wasiride awapiari bae eteta.”

11 Edo eutu ami ainde sisina, “Embobajina, un mambari awa ugonubé, edoimo un jimbari rorae itae. Yai nonda unwasiride awa basi? 12 Natokare ewowoJacob mi un mambari awa namondekare

pipisisina, edo imo akuta ae ainda mamaide ainda womane demi un awa injitera.Imo embo awa daginegarita?”

13 Edo Iesu mi eutu ainde mina sisina,“Berari ainmi un eiwa injido eira awa unudo tenda tenda aina. 14 Ata berari ainmiun nane piano inaina awa, mana un neiudo aina. Ata embo ande un awa piana,ami ainda doda un uriri ango sirido gubinaeite ainda yai wasiri natopo itari piaina.”

15 Edo eutumi ainde sisina, “Embo ba-jina, un eiwa namonde pieyo, na un udotenda tenda ainyae edo un mambari eindaun jimain gumainyae.”

16 Iesu mi eutu ainde sisina, “Maundo iuito dao tedo einda kundo gumbuyo.”

17 Eutu ami mina sisina, “Na iu itae.”Iesu mi eutu ainde sisina, “ ‘Na iu itae,’

teteta awa gebé. 18 Imo ibonomai ipada (5) jimundo dodo esiteta. Edo borokoembo imonde daedo isira awa ito iubé ae.Awatedo imo gebé namonde teteta.”

19 Edo eutumi ainde sisina, “Embobajina, na gotena, imo awa peroveta.20 Natokare ewowomi peji einda God tu-mondebain edo esitera, ata imomane Jewembomaimi Jerusalem ainda God tumon-debain orote tedo ewa.”

21 Edo Iesu mi ainde sisina, “Eutu, nagebé eyo, iji‡ da (1) gupeira ainde imo-mane peji einda ko Jerusalem ainda Mamotumondebain ainyae. 22 God awa inemanetumondebain edo ewa, imomane dave edogae. Ata Jew embomaida yai edo Godda toregari gumaina, awatedo God awananekare gari edo tumondebain edo era.23 Mamo mi tumondebain aribé embomaiainkain imo tumondebain ara gain jipapaedo eira. Awarata iji gupeira edo matugumbira einde tumondebain aribé embo-maimi Mamo asisimi edo gebémi tumon-debain ara. 24 God awa Asisi, edo awa-mane ainmi imo tumondebain edo eraawa, asisimi edo gebémi tumondebain edoorote sisina.”

25 Edo eutumi ainde sisina, “Na gari,Messiah gupeira. (Ainda dao nei awaKeriso.) Iji ainde embo awa gumaina, amirorae berari ari natokare yai arapa aina.”

* 4:4 mambarate sisina. Ove Kotopuda atopapasigari jiwaemi gebé edo era awa, God da jipapa awa Iesu yai Samariada temundo mamaina. Awatedo Iesu ainda Mamo da jipapa ambo ambo esisina. † 4:6 ora 6. Ove Kotopudaatopapasigari nenei kotembedo era John da ge einda awa Rome embomaida deguta da da ainda sirigari ambo amboeira. Awatedo ora 6da moka einda awa 6:00 turode. Ata Ove Kotopuda atopapasigari nenei kotembedo era John dage einda Jew embomaida degutada sirigari ambo ambo eira. Awatedo ora 6da moka einda awa 12:00 ijide tedo era.‡ 4:21 iji. Guriki ge einda awa ‘ora’.

Page 149: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

John 4:26 146 John 4:5226 Iesu mi eutu ainde sisina, “Na embo

ami imonde ge tena.”Iesu mi eniya ge ainda ambodanide sisina,

rorae jiwae tari esira God da buroda isira.27 Edo iji dá ainde ainda ambodani

gundo Iesu eutu ainde ge siri gido korebéesitera. Ata da ainmi, “Imo ro jipapa esi?”o “Ro awaembo imo ae eutu ainde ge tesi?”awa tedogae.

28 Ango edo eutu awa ainda un sigi dodomaundo nasi bajinada torido embomaidesisina, 29 “Gumbuwo embo ouwa gave.Amimi ro berari nato wasirida esitena awanamonde tesira. Embo eiwa Keriso ta?”30 Ango tesiri embomai nasi bajinada awaidegedo Iesu da yai tuturo edo guputera.

31 Edo iji dá ainde ainda ambodanimiimonde atega edo esitera, “Atopatari, in-dari injiyo.”

32 Ata Iesu mi awamanede sisina, “Indarirorae nato isira imomane gae.”

33 Ango tesiri, ambodanimi akuta minatara edo esitera, “Embo neneimi matuainde indari kundo gumberita?”

34 Edo Iesu mi awamanede sisina, “Natoindari rorae awa embo ainmi na piesiriguputena ainda jipapa awa kera ana, edoainda buro awa petugana. 35 Inemanetedo ewa awa kariga ipa ao pasido (4) awaitae ari tokari iji gumaina. Giwo, naneimondemane tena, itomane jisi piedo burodo jiwae ounda udugedo giwo. Indarimatu tari edo ijijimbesira tokarida tegadaisira. 36 Edo indari tokari embo, amiainda tau budo eira, edo imo rorae wasirinatopo itarate awa dada edo eira. Awatedovero purara piari embo ae indari tokariembo demi doregedo yawa ara. 37 Kaenanege eiwa tedo era, ‘Embo da (1)mi indarivero purara piedo eira, edo amboda emboneimi indari tokedo eira.’ Awa gebé.38 Nane imomane indari tokawate pipitanayai ainda imomane gisi maundo buro ae.Embo neneimi awa yai ainda matu buroesitera, edo imomane awamaneda burododa petugain totorawa.”

Iesu mi Samaria embomaide God da gekarigesisina.

39 Aindabé eutu ami ge karigesisina,“Embo amimi ro berari nato wasirida es-itena awa namonde tesira,” awatedo yaiSamaria embomai jiwae nasi bajina aindaawamaneda gebé ari ainda yai pipisitera.40 Ango edo yai Samaria embomai Iesu dayai gundo, imo awamanede daedo itarate

atega esitera. Edo imo deguta tote (2) yaiainda isiri jijirisina. 41 Ango edo embomainenei jiwae Iesu da ge ingido awamanedagebé ari ainda yai pipisitera.

42 Edo awamanemi eutu ainde sitera,“Nakare boroko gebé era, aindabé inemiteteta awa ae, ata nakare akuta ainda geingera, edo nakare gotera awa gebé. Emboeiwa Keriso, embomai butu berarida Tore-gari Embo.”

Yai Galili embomaimi Iesu ategedo burit-era.

43 Edo deguta tote (2) amboda, Iesuyai awa dodo yai Galili da maunsisina.44 (Edo Iesu mi matu imo akuta ge karige-sisina awa, iji angode peroveta ainda nasitopoda maundo isiari awamanemi imo touainyae.) 45 Edo yai Galili embomaimiGod da Darutegari Bondo Jerusalem damaundo isite, buro berari Iesu mi bondodaesiri daedo gositera. Awatedo iji angodeimo yai Galili ainda gumbiri awamanemiimo ategedo buritera.

Iesu mi daotarida buro emboda mai gaoesiri kaviegesisina.

46 Edo Iesu tekago nasi Keina da gu-pusina yai Galili doda, nasi ainda amiun esiri wareregedo waini esisina. Edodaotarida buro embo da (1)da mai awakaru eite Kapenium nasida isira. 47 Edoiji ainde ainda mai betari aikae eiri emboemi Iesu yai Judea da edo idegedo Galilida torira awa ingisina. Awatedo imo Iesuda yai maundo ainde atega edo esisina,wotedo Kapenium da gundo mai awa arikaviegarate.

48 Edo Iesu mi embo ainde sisina, “Edokariwa jiwae ae wasiri babain de awa in-emane gisi gae isite awa, imomane managebé awa.”

49 Edo daotarida buro embomi sisina,“Embo bajina, wotedo gumbuwasiǃ Imogumbae gido mai nato awa betaina.”

50 Ango tesiri Iesu mi ainde sisina,“Awara, mambuyo! Mai ito kaviegesira.”

Edo embo ami ge ro Iesu mi tesira awagebé edo imo dodo tuturo edo maunsisina.

51 Edo imo matawa wotedo maunteiriainda buro embobomi imo begatadatamundo ainde karigesitera, “Mai itokaviegesiraǃ”

52 Ango tetero, ami awamanede tedogo-sisina, “Ora ro eiri mai nato dave esiri?”

Page 150: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

John 4:53 147 John 5:20Edo awamanemi ainde sitera, “Avera

angode ora 7§ eiri ainda tamo vevera itaeesira.”

53 Awatedo mamomi gosisina ora dáainde awa Iesu mi ainda yai sisina, “Mai itokaviegesira.” Edo imo akuta awa ae aindaorobe berari de gebé esitera.

54 Eiwa awa kariwa tote (2) Iesu mi es-isina iji ainde ami Judea dodo yai Galilitekago totorisina.*

5Iesu mi embo karu ari un tarari demonda

gao esiri kaviegesisina.1 Ainda amboda, Jew embomaida bondo

ari iji gumbiri Iesu maundo Jerusalem vivi-sisina. 2 Edo Jerusalem nasi matu jijiteraainda awa guwa gaiari. Edo guwa gaiariainda be da (1)da dao awa Wo SipumanedaManguro Be, edo ainda demonda un tarariisinesina. Un tararida dao Hiburu gemiawa Betesida, edo un tarari arapada dasivibabain darari ainda ta piari berari ipa da(5) isima edo esisina. 3 Duga einda awakaru egeregari jiwaebé durari isima edoesitera. Embomai jisiguba ari ae baorobundari de ipatai ambari demi un wasiriari gain sima edo esitera. 4 Edo iji da (1)deanela wotedo un tarari awa davedo esisina.Edo un davedo itae euri ainda amboda,berari ainmi gisi unda wotedo esisina awa,karu ro berari ainde awa imo kaviegaribudo esisina. 5 Embo da (1) karu budoisite duberi 38 itae esisina, ami yai aindadurari isinesina. 6 Edo iji angode Iesu miembo durari isiri awa gido, ami gosisina,embo awa matu iji riboribé ango isima edoesisina. Edo ine embo ainde sisina, “Imokaviegari udo esita?”

7 Edo karu embo mi ainde mina sisina,“Embo bajina, un dawari iji ainde na emboainmi un tararida piari wotani awa itae.Ata na gupeiwono embo nei da (1) na dodogisi gundo unda wotedo eira.”

8 Ango tesiri Iesu mi ainde sisina, “Erido,topi ito kundo ainto eyo!” 9 Edo burigibéembo awa esiri dave edo ainda topi kundotuturo edo ainto esisina.

Edo deguta awawa Oena ApariDegutade. 10 Awatedo Jew embomai* miembo kaviegesira ainde sitera, “Borokoawa Oena Apari Deguta. Aodarida tariisira awa, imo topi amboka edo iainyae.”

11 Edo ine awamanede mina sisina,“Embo na esiri dave etena, ami namondetesira, ‘Erido, topi ito kundo ainto eyo!’ ”

12 Ango tesiri awamanemi imo tedo-gositera, “Embo awa ainmi imonde, ‘Erido,topi ito kundo ainto eyo,’ tesiri?”

13 Ata embomaida doregari yai aindaimo taigedo maunsisina. Awatedo embogao ari bira ami embo averi awa gae.

14 Ainda amboda Iesu embo awa oro ko-topu bajina arapada tamundo ainde sisina,“Giyo, imo eteno kaviegeteta. Jimbo beyaeainyae. Ango ata gido imo memesi bajin-abé buriteta awa daginegari bata.” 15 Angoedo embo awa dodo maundo Jew embo-maide tesiri gositera awa, Iesu mi imo esiridave esira.

Dá Mamo mi buro edo eira awa, Mai miburo edo eira.

16 Aindabé Iesu Oena Apari Degutadeengo edo esisina, Jew embomaimi memesineide kainde ainda yai piari tuturo esiteraedo imo daro betarate begata kakowa edoesitera. 17 Ata ango eoro gido Iesu mi awa-manede sisina, “Nato Mamo awa iji berariburo edo eira, edo gundo iji boroko eindeburo eira. Edo na buro edo ena.” 18 Gebé,Iesu mi awamaneda Oena Apari Degutadaaodari awa deuri erigedo esisina. Ata awaakuta ae. Daedo imo tedo esisina awa, Godawa ainda Mamo. Ango site imo akutaae God de daedo inono esisina. AwatedoJew embomaimi imo daro betarate jipapabajinabé bajina edo esitera.

19 Edo Iesu mi awa gido awamanedesisina, “Eiwa awa gebé bajina imondemanetena. Buro ro Mamo mi edo eira awa,daedo Mai mi dá awa edo eira. AwatedoMai mi imo akuta buro dabé ari tao ae,ata Mamo mi ro edo eiri awa gido ami edoeira. 20 Awa gebé, Mamo mi Mai dubobudoeira, edo ro berari Mamo mi akuta edo eiraawa, euri Mai gido eira. Edo Mamo mi burobabain nenei eiwa daginegari awa Mai da

§ 4:52 ora 7. Ove Kotopuda atopapasigari nenei kotembedo era John da ge einda awa Rome embomaida deguta da daainda sirigari ambo ambo eira. Awatedo ora 7da moka einda awa 7:00 turode. Ata Ove Kotopuda atopapasigari neneikotembedo era John da ge einda Jew embomaida degutada sirigari ambo ambo eira. Awatedo ora 7da moka einda awa1:00 turode tedo era. * 4:54 Kariwa da (1) awa iji ainde Iesu mi un esiri wareregedo waini esisina Keina nasida(John 2:1-11). * 5:10 Jew embomai. Ove Kotopuda atopatari jiwaemi kotembedo era awa, Jew embomaida mokaeinda awa Jew embomaida gisijijiegari.

Page 151: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

John 5:21 148 John 5:47yai ari gaina, imomane gido korebé awa.21 Aindabé dá ango Mamo mi bebetegarijiuri eroreiworo awamanede wasiri piedoeira, dá ango Mai mi ande wasiri piarijipapa edo eira, ainde piedo eira. 22 Edodaedo Mamo mi embo da ji katae edo eira,ata katari berari Mai da ipada pipisisinaawa, 23 embomai berarimi Mai tou orote dáango awamanemi Mamo tou edo era. Edoembo ainmi Mai tou ae edo eira awa, imoMamo ain Mai piesiri gupusina awa tou aeedo eira.

24 “Eiwa awa gebé bajina imondemanetena. Imo ainmi ge nato ingeite,† edoainda gebé ari embo na piesiri guputena dayai pipiteite, wasiri natopo itari budo eira,edo imo jimbo beyaeda katari awa bainyae,ata betari awa matu dodo wasirida tem-bira. 25 Eiwa awa gebé bajina imondemanetena. Iji‡ gupeira edo boroko gumbira eire,embo bebetegarimi God da Mai da ge yaviingara. Edo awamane ainmi ainda ge in-gera§ awa, wasiri bara. 26 Aindabé dá angoMamo akuta awa wasiri tutu, ami awaratari Mai da yai pipisisina awa, dá ango Maiakuta wasiri tutu itarate. 27 Aindabé imoawa Embo da Mai, daedo Mamo mi aindayai awara tari pipisisina awa, embomaikatarate.

28-29 “Iji gupeira ainde ouwamane berarigoiari yaida itera awa Embo da Mai dage yavi ingido idegara. Edo ouwamaneainkain dave edo etera awa erido wasiribara, edo ouwamane ainkain beyae edoetera awa erido katari bara. Awatedo geeiwa ingido kore ainyae. 30 Nanemi akutaburo dabé ari tao ae. Dá Mamo natomiteuri ingido ena ango, na katedo ena.Nato jipapa bainyae edo ena, ata Mamo napiesiri guputena, ainda jipapa. Awatedonato katari awa dambu darari.

Iesu averi awa, John de, Iesu da buro de,God Mamo de edo God da Ove Gaiari demikarigedo era.

31 “Edo nanemi na averi embomaidekarigana, ro awaembo na gebé ari awaitae. 32 Ata embo nei* mi embomaide natodaoda ge karigedo eira. Edo na gari, aindage nato daoda ami karigedo eira awa gebé.

33 “Inemane embobo John da yaipietewo maunsitera, edo ge awa ami

imondemane karigesisina awa gebé. 34 Edoembo enemboda karigari ge nato daodatera awa rorae bajina ae. Ata ge eiwa† tedoena, imomane toregari bawate. 35 Johnawa keimo benimbeteite parara piedoesisina ango. Edo iji tupo imomane aindapararada yawa ain jipapa esitewa.

36 “Ata rorae nei John da karigaridaginegari awa nane burena. Burobabain awa Mamo mi nato yai petuganatepipisisina edo buro babain eiwa nane edoena, eiwamanemi nato daoda karigedo eraawa Mamo mi na piesiri guputena. 37 EdoMamo ami na piesiri guputena, imo akutanato daoda ge karigesisina. Edo imomaneda ji ainda ge yavi ingae, edo ainda dombugae. 38 Edo inemane embo awa Mamo mipiesiri gupusina awa gebé ae edo ewa,awatedo ainda ge itomane doda isima aeedo eira. 39 Imomane kotembedo ewa awawasiri natopo itarida begata awa God daOve Gaiari doda isira. Awatedo imomaneainda ge ajijigedo gidogogo edo ewa. EdoOve Gaiari emi na averi awa karigedo eira.40 Ata imomane nato yai gundo wasiri bainjipapa ae edo ewa.

41 “Embo enemboda dasiga ari nato yaiawa rorae bajina ae. 42 Ata na imo-mane gari. Itomane dubobari God da yaiitae. 43 Na awa Mamo natoda daoda gu-putena, edo imomane na ategedo bae. Ataembo ainmi ainda dao akutada gumainaawa, imomane embo awa ategedo bawa.44 Imomane dasiga ari mina piya ari jipapaedo ewa, ata inemane buro dave awo Godakutami imomane dasiga aina awa jipapaae. Awatedo nongo edo imomane na gebéavi?

45 “Ata nane imomane Mamo na-toda dombuda bekumba ge tana awakotemainyae. Embo da (1) imondemanebekumba tedo eira awa Moses, emboainda yai itomane tumonda ari pipisitewa.46 Aindabé Moses mi nato daoda ovegagurisina, edo imomane embo awa gebéedo etewa gido, imomane na gebé aeetewa. 47 Ata imomane ainda ove gaiarigebé ae edo ewa, awatedo ro nane tenaawa imomane gebé ari tao ae.”

† 5:24 ingeite. Ge einda moka awa ‘kera eite’. ‡ 5:25 Iji. Guriki ge einda awa ‘ora’. § 5:25 ingera. Ge eindamoka awa ‘kera etera’. * 5:32 embo nei da moka einda awa ‘God Mamo’. † 5:34 ge eiwa awa ge John mi Iesuda daoda karigesisina.

Page 152: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

John 6:1 149 John 6:27

6Iesu mi embobo 5,000 unjisina.(Matthew 14:13-21; Mark 6:30-44; Luke

9:10-17)1 Ango edo ainda amboda, Iesu temu-

ndo Galili ubutu kupo neida maunsisina.(Ubutu ainda dao nei awa Taiberiasi.) 2 Edoine kariwa karu embomaida yai euri embojiwae gido esitera. Awatedo embo jisi dugatuturo edo imo ambo ambo edo esitera.3 Edo Iesu visido maundo peji demondaedo, ae ainda ambodani de daedo anumbe-sitera. 4 Edo iji ainde Jew embomaidaDarutegari Bondo atutumbesisina.

5 Edo Iesu jisi piedo embomai jisi dugaimo kena gupero gido Philip de sisina,“Kaende bread yai nonda oriaro embomaieiwa indari?” 6 Iesu matu buro ro aina awagosisina. Ata ge awa Philip bavedo gainsite sisina.

7 Philip mi mina ainde sisina, “Ganu*200mi bread inono mana oriaro awamaneda da mi saka saka indara.”

8 Edo Iesu da ambodani nei, Andrew(Simon Peter da nameji) mi Iesu de sisina,9 “Mai einda isira, edo ainda yai breadbarley† mi ari ipa da (5) ae un wo sakatote (2) de isira. Ata nongo edo rorae emiembomai jiwaebé eiwa kondade aini?”

10 Edo Iesu mi sisina, “Tewo embomaianunumbore!” Edo yai ainda kinya jiwaeerari isira. Awatedo embo jijianda berari5,000 ango awa anunumbesitera. 11 EdoIesu bread kundo ategari God da yai pisido,ambodanide piesiri awamanemi embomaianunumbesitera awamanede kando kandoesitera. Edo dá ango un wo de esisina.Edo indari nandogo embomai jipapa eroawamanemi pipisitera.

12 Edo amboda awamane injido in-ono etero ami ainda ambodanide sisina,“Awara, ji itoto dotera awa dada ewo, daji dowainyae.” 13 Awatedo awamanemibread ipa da (5) ainda ji itoto embomaimiinjido doturitera awa, dada edo kanjia be-rari 12 awa sirero beda esisina.

14 Edo iji amboda Iesu mi kariwa awaesiri gido embomaimi akuta tuturo edomina tara esitera, “Gebé, Peroveta‡ awaGod mi butuda piari gumaina sisina awaeire.” 15 Edo Iesu gira awa, awamanemi

gundo imo ipami budo awamaneda dao-tari arate jipapa era, awatedo imo akutatekago taigedo pejida maunsisina.

Iesu un tamonda ainto esisina.(Matthew 14:22-33; Mark 6:45-52)

16 Ango edo, turo jirido gumbiri aindaambodani wotedo ubutuda maunsitera.17 Edo muyae matu jiriri awamane madavisido gaigedo Kapenium nasi kena te-peite maunsitera. Edo Iesu awamaneda yaigumbae. 18 Edo bisi ikanade tupeiri ubu-tuda kakawa erari tuturo esisina. 19 Angoesiri awamane ma davedo maundo kilo-metre 5 o 6 ango edo awamane Iesu untamonda ainto edo ma kena gupeiri jisipiedo gido adu esitera. 20 Ata inemiawamanede sisina, “Na awara; adu eoveǃ”21 Edo awamanemi dubodavede imo madoda buritera, edo ma awa burigibé yaiawamane mauntera, ainda papoda denem-besisina.

Iesu mi sisina, “Na awa wasiri piaridabread.”

22 Edo embomai ubutu kupo neida isitesipo neide erido gositera awa, muyae gisiawa ma da (1) akuta isiri Iesu da am-bodanimi ma ainda vitera, edo Iesu aeainda ambodani de daedo ma ainda vitae,ata ainda ambodanimi akuta ma aindedodo mambera. 23 Edo ainda amboda manenei Taiberiasi edo gundo yai Badari miategari pisido bread kando esiri embo-maimi injitera, ainda demonda denembe-sitera. 24 Edo iji ainde embomaimi Iesu aeainda ambodani de yai ainda itae gositera,awatedo awamane daedo mada visido Iesukakowa eite Kapenium temundo maunsit-era. 25 Ango edo awamane maundo ubutukupo neida imo taputera. Edo awamanemiembo ainde tedogositera, “Atopatari, imoiji nonde einda gumbesi?”

26 Edo Iesu mi awamanede mina sisina,“Eiwa awa gebé bajina imondemane tena.Aindabé inemane kariwa jiwae nane etenogewa, edo na averi gewa, na kakowa ae.Ata imomane bread injido inono etewa,awatedo na kakowa ewa. 27 Tamopisidaindari awa itae eira. Awatedo tamopisidaindari akuta awaembo buro eove. Ataindari imondemane wasiri natopo itari pi-aina awaembo buro ewo. Indari awa Emboda Mai mi imondemane piaina. God Mamo

* 6:7 Ganu. Ganu einda tega awa ango emboda tau edo deguta 200 buro aina. † 6:9 barley awa tambara ango, ataainda vero awa babaingaebé. ‡ 6:14 Peroveta. Jew embomaimi Peroveta awa God mi tarigarida sisina gumainagain edo esitera (Deuteronomy 18:18).

Page 153: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

John 6:28 150 John 6:55mi ainda awara tari Mai da yai pipisisinaburo awa arate.”

28 Edo awamanemi ainde sitera, “Nakareburo ro aro God dubodave aini?”

29 Iesu mi awamanede mina sisina, “Godda buro awa eire: embo ave ami piesirigupusina, ainda yai itomane gebé ari pi-awate.”

30 Awatedo awamanemi ainde sitera,“Kariwa ro ato idegari nakare jisimigido imo gebé ari? Inemi buro roasi? 31 Natokare apiye ewowomi abudamodamoda rorae dao ‘manna’ injitera.God da Ove Gaiarida tari isira awa: ‘Imoutuda edo awamaneda yai indari breadpipisisina.’ ”

32 Edo Iesu mi awamanede sisina, “Eiwaawa gebé bajina imondemane tena, Mosesmi utuda edo imondemane bread§ piae.Ata Mamo natomi utuda edo imondemanebread bé pipisira. 33 God da bread awaembo ave utuda edo gupeite embomaibutu berarida yai wasiri pipisira.”

34 Edo awamanemi ainde sitera, “Embobajina, namondekare bread eiwa ijimatawa piewasi.”

35 Edo Iesu mi awamanede sisina, “Naawa wasiri piarida bread. Embo ainminato yai gupeite awa, mana beji aina, edoembo ainmi ainda gebé ari nato yai pip-isite awa, mana un udo tamaina. 36 Atanane imondemane gisi tetena, imomanena daedo gewa, awarata imomane gebé ae.37 Edo embo avekave Mamo mi namondepiedo eira awa, berari nato yai gumbara.Edo berari ainmi nato yai gupeiari awa,nanemi mana onano mamaina. 38 Nautuda edo wotedo guputena awa, natojipapa ain gumbae, ata embo ainmi napiesiri guputena ainda jipapa awa anate.39 Edo Mamo na piesiri guputena, ainda ji-papa awa evire, embo berari namonde pip-isisina ainda da (1) nane dadoegainyae, atadeguta beao arida awamane berari jianoeraina. 40 Edo imo na piesiri guputena,ainda jipapa awa evire, berari ainmi Maigosite, edo gebé ari ainda yai pipisiteawa, wasiri natopo itari baina, edo nanemideguta beao arida jiano eraina.”

41 Ango edo Jew embomaimi tuturo edoge guguma gaguma ainda daoda sitera,aindabé ine sisina, “Na awa bread utudaedo wotedo guputena.” 42 Edo awamanemitedo esitera, “Aee, eiwa Iesu, Joseph damai. Ainda mamo ae ai de kaena gari.Nongo edo ine, ‘Na awa utuda edo gu-putena,’ ango siri?”

43 Awatedo Iesu mi awamanede minasisina, “Imomane akuta ge gugumagaguma teove dowo. 44 Embo da jiainda jipapami nato yai gumbari taoae. Atako Mamo na piesiri guputenaami awa emboda do dumbari nato yaigumbarate. Edo nanemi deguta beao aridajiano eraina. 45 Ge Peroveta maneda OveGaiari*da isira awa, ‘Awamane berari Godmi atopataina.’ Awatedo berari da da ainMamo da ge ingite, edo ainda atopataribudo, nato yai gundo eira. 46 Edo embo daain Mamo jisimi gae, ata imo ain God da yaiedo gupusina, ami akuta Mamo gosisina.47 Eiwa awa gebé bajina imondemanetena. Embo da ainmi ainda gebé arinato yaida pipisite awa, wasiri natopoitari budo eira. 48 Na awa wasiri piaridabread. 49 Itomane apiye ewowomi abudamodamoda manna injitera, awarata,awamane bebetegesitera. 50 Ata breadeiwa, utuda edo wotedo gundo eiri awa,embo ainmi awa injido betainyae. 51 Naawa bread wasiride, utuda edo wotedoguputena. Embo ainmi bread eiwa inaina,imo wasiride natopo itaina. Edo breadnane piana awa nato pisi. Awa naneembomai butu berarida ainda wasiriawaembo piana.”

52 Ango tesiri Jew embomai awamaneakuta tuturo edo sinigambari edo gebaieite sitera, “Embo eiwa ainda pisinongo edo kaenato yai piari indari?”

53 Edo Iesu mi awamanede sisina, “Eiwaawa gebé bajina imondemane tena. Imo-mane Embo da Mai da pisi awa indae edoainda ororo indae gido, imomane wasiribari tao ae. 54 Embo da ainmi nato pisiindeite edo nato ororo indeite awa, wasirinatopo itari budo eira, edo deguta beaoarida nane imo jiano eraina. 55 Gebé,

6:31 Exodus 16:4; Nehemiah 9:15; Psalm 78:24 § 6:32 bread. Iesu bread evekara tote (2)da ge einda sira.Mana awa tamopisida bread God mi Israel embomaida yai pipisisina, edo bread amimi tamopisida wasiri awamanedepipisisina. Ata Iesu awa asisida bread amimi asisida wasiri embomaide pisido eira. Edo Iesu awa wasiri natopo itaritutu. * 6:45 Peroveta maneda Ove Gaiari awa Jew embomaida ove gaiarida dao. Ove ainda doda awa ge God daperoveta manemi iji mamatuda gaguritera. Edo Jew embomaimi God da peroveta maneda ove gaiari dada edo daoeiwa pipisitera. 6:45 Isaiah 54:13

Page 154: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

John 6:56 151 John 7:9nato pisi awa indaribé edo nato ororo awaindaribé. 56 Embo da ain nato pisi indeiteedo nato ororo injido eira awa, imo natododa isima edo eira, edo na ainda dodaisima edo ena. 57 Wasiri piarida Mamo mina piesiri guputena, edo inemi eiuri nawasiri budo ena. Dá ango embo da ainna injido eira, nane ano embo awa wasiribaina. 58 Bread eiwa utuda edo wotedogupusina. Itomane apiye ewowomi mannainjitera, awarata, awamane bebetegesit-era. Ata embo da ainmi bread eiwa injidoeira awa wasiride natopo itaina.” 59 Iesumi ge eiwa benunu oro doda atopapositesisina, Kapenium nasida.

Ambodani jiwae Iesu dodo maunsitera.60 Awatedo ainda ambodani jiwaemi ge

eiwa ingido sitera, “Eiwa awa atopatariokain edo embo da ainmi bari tao ae!”

61 Edo Iesu, imo akuta awa gari aindaambodani ge eiwa ingido guguma gagumatera. Awatedo awamanede sisina, “Ge emieiri itomane gebé ari nato yaida dowainjipapa evita? 62 Edo imomane Embo daMai tekago overegedo ainda yai utudaviviteiari gido, nongo avi? 63 Asisi Ko-topu mi embomaide wasiri piedo eira.Tamopisimi piari tao ae. Edo ge nanetena ami itomane asisi kondade aina edowasiri piaina. 64 Ata itomane doda embonenei awa gebé ae era.” (Iesu mi tuturodaedo gosisina awa, awamane ainkain awagebé ae ari, edo embo ainmi imo gitopoemboda ipada piaina, awatedo Iesu awasisina.) 65 Edo ami tedo sisina, “Aindabéeiwa nane imondemane tetena awa, emboda ji nato yai gumbari tao ae, atako emboda ave Mamo natomi ainda yai udo ari dopipisisina.”

66 Ainda amboda, ainda ambodani jiwaeainde daedo tenda pepeta ae doturitera.

67 Edo Iesu mi ambodani 12de sisina,“Imomane daedo na dodo mamain jipapaevita?”

68 Edo Simon Peter mi ainde mina sisina,“Badari, nakare anda yai mambari? Wasiri

natopo itarida ge ito yai isira. 69 Edonakare gebé esitera edo gositera awa, imoawa Keriso, God wasirideda Mai.”

70 Edo Iesu mi awamanede mina sisina,“Nane imomane 12 geritena, ata itomanedoregari doda embo da (1) awa Binei† migisijido eira!” 71 Iesu mi Judas da ge eindasisina, edo Judas awa Simon Iscariot damai. Imo awa ambodani 12 ainda da (1),awarata amboda ami Iesu gitopoda ipadapiaina.

7Iesu da nanonamejibé awamaneda gebé

ari ainda yai piae.1 Edo einda amboda Iesu yai Galili ainda

pepeta edo esisina. Aindabé Jew embobo*mi imo daro betarate siya edo era awagido gido, imo yai Judea doda pepeta edomambari jipapa ae edo esisina. 2 EdoJew embomaida Dogara Arida Bondo† ijiatutumbesisina. 3 Ango edo Iesu da nanon-amejimi ainde sitera, “Imo einda edo dodoJudea mambuyo, ito ambodanimi burobabain edo eta awa daedo gore. 4 Embo daainmi ainda buro dave embo berarida yaiarapa ain jipapa edo eira gido, ainda buroonjigainyae. Edo imo buro eiwa edo etagido, imo akuta embomai berarida jisidaeyo gore.” 5 Ainda nanonamejibémi awa-maneda gebé ari ainda yai piae edo esitera,awatedo ge ango sitera.

6 Ango edo Iesu mi awamanede sisina,“Iji nato awa boroko gumbae. Ata itomaneyai iji berari awa dave. 7 Butu embo-mai‡ awa sinigambari imondemane ari taoae. Ata nane awamaneda jimbo bebegaekarigedo ena, awatedo awamane namondesinigambari edo era. 8 Imomane awabondo einda visido mambuwo. Iji natoawa bé gumbae, awatedo na awa bondoeinda boroko visido mamainyae.” 9 Edoamboda Iesu ge eiwa awamanede sisina,imo yai Galili ainda iji tupo isiri jijirisina.

Iesu Dogara Arida Bondoda maundo em-bomai atopaposisina.

† 6:70 Binei awa Satan da dao nei. Anela awa God da ge jindesiri God mi imo utuda kundo augesiri idegedowowosisina. Edo imo awa God da gitopo edo embo enemboda gitopo. * 7:1 Jew embobo da moka einda awaJew embomaida gisijijiegari. † 7:2 Dogara Arida Bondo. Jew embomaida bondo iji awawa, awamanemi dogarasiya edo isima edo esitera dá ango awamaneda ewowo gawowomi iji matuda abu damodamoda Moses de daedo isimaedo esitera. Awamaneda bondo awa deguta 7 sima edo esitera, edo awamaneda dongo gurepi ae ni olive deda betari eiuri gido dubodave edo esitera. (Ni olive da ge nei John 8:1da tuda giwo.) Edo awamanemi duberi da da karigaSeptember ko October ainde bondo awa sima edo esitera (Leviticus 23:33-43). ‡ 7:7 Butu embomai awa embomaiainkain God dubobae edo awamaneda tamopisida jipapa bebegae ambo ambo edo era.

Page 155: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

John 7:10 152 John 7:3410 Edo amboda, ainda nanonameji dodo

bondoda visido maunsitera, imo daedobondoda maunsisina. Awarata, imo awaarapada mambae, ata onjigedo maun-sisina. 11 Edo bondo einda Jew embobomiimo awa gain kakowa eite tedogido esitera,“Embo eiwa nonda isiri?”

12 Edo embo jisijisi awamaneda dodaami Iesu da daoda ge pisipasi jiwae tedoesitera. Neneimi tedo esitera, “Embo awadave.”

Edo embo neneimi mina awamanedetedo esitera, “Ango ae, embo ami embomaidubo butedo eira.” 13 Awarata awamaneJew embobo awa adu esitera, awatedoembo da ainmi ainda daoda ge arapada tae.

14 Edo iji ainde bondoda pura kupo da (1)awa itae eiri Iesu maundo visido oro ko-topu bajinada yai torido embomai tuturoedo atopaposisina. 15 Edo Jew embomaimikorebé eite sitera, “Embo eiwa God daOve Gaiarida gari eiwa nongo edo burisini?Imo atopatari bae!”

16 Awatedo Iesu mi awamanede minasisina, “Atopatari nato awa nato topo ae,ata awa imo ainmi na pipisisina, ainda edogundo eira. 17 Edo embo da ainmi God dajipapa ain jipapa aina gido, atopatari natoawa God da yai edo gundo eirita o awaratari nato akutada awa ge tedo enita awagaina. 18 Embo ainmi awara tari ainda aku-tada ge site awa, tou ari ainda akuta bainjipapa edo eira. Ata embo ainmi embomiimo piesiri gupusina tou ain jipapa edoeira, imo awa gebé, edo ainda yai jimbobeyae itae. 19 Moses imondemane aodariawa pipisisinita? Awara, ata imomane daainmi kera ae. Imomane ro awaembo nadawo betanate jipapa evi?”

20 Edo embomaimi mina sitera, “Imoawa bineimi gisijido eira. Embo ainmi imodari betatate jipapa eiri?”

21 Iesu mi awamanede mina sisina,“Nane buro bajina da (1) eteno imomaneberari korebé ewa. 22 Imomane tamo ji-ugari§ da ge okain Moses mi pipisisinaawa kera edo ewa. (Awarata Moses miawa tuturoda piae, ata apiye ewowomituturoda pipisitera.) Edo iji nenei OenaApari Degutade mai jianda tamo jiugedoewa. 23 Edo mai jianda Oena ApariDegutade tamo jiugedo ewa, Moses da

aodari dawo erigainyae awate, edo OenaApari Degutade nane embo gao etenoainda tamoda kaviegari berari burara amo,ro awaembo imomane namonde sinigam-bari evi? 24 Imomane na jisimi gari akutaawa goteite katainyae, ata katari wasiridambu dararimi na goteite katewo.”

Embomaimi tedogido esitera, “Iesu awaKeriso ta?”

25 Edo Jerusalem embomai neneimi tu-turo edo tedogositera, “Embo daro be-tarate darera awa evirita? 26 Ata giwo!Embo awa eire ge arapada sira, edo awa-manemi ainde ge da ro tae. Gisijijiegarimigaribé bera awa, embo eiwa Keriso bétarora? 27 Awarata kaen awa gari emboeiwa yai nonda edo gupusini awa. Ata ijinonde Keriso gumaina awa, da ainmi emboawa yai nonda edo gumaini awa gae.”

28 Ango edo Iesu oro kotopu bajina ara-pada atopaposiri jiriri aorogatedo sisina,“Imomane na awa gari edo daedo nanonda edo gumbari awa gari. Awarata naawara tari nato akutada einda gumbae, ataembo ami na piesiri guputena awa gebé,edo inemane embo awa gae. 29 Ata naembo ainda yai edo gumbari, edo emboami na piesiri guputena, awatedo na emboawa gari.”

30 Edo ainda iji* awa gumbae isira,awatedo awamanemi Iesu kumain esitera,ata embo da ainmi ainda tamoda ipa piae.31 Edo embomai jiwae embo jisi da (1) dodaawamaneda gebé ari ainda yai pipisitera,edo awamanemi tedo esitera, “Iji nondeKeriso gumaina awa inemi kariwa jiwaeembo emi edo eutara amo daginegainita?”

Oro kotopu bajinada sima ari embobo Iesujido kumain maunsitera.

32 Edo Parasi manemi embomai jisi da(1) doda ami Iesu da daoda ge awawa pisi-pasi tero ingitera. Ango edo Parasi maneae pirisi babain demi oro kotopu bajinadasima ari embobo pietero imo jido kumainmaunsitera.

33 Edo Iesu mi sisina, “Na imondemaneiji tupo akuta sima ana, edo imo ainmi napiesiri guputena ainda yai mamana. 34 Edoimomane na gain kakowa awa, ata imo-mane na tambae awa. Edo na yai nondaitana awa, imomane gumbari tao ae.”

§ 7:22 tamo jiugari awa mai jianda ko embobéda tamo kotopuda ainto kapari. God mi Abraham de ango arateatopaposisina (Genesis 17:9-14). Tamo jiugarida kariwa ami Abraham da orobe kondade ari awamane awa God daembomai kotembu kotembu orote (Genesis 12:1-3; 15:1-6). * 7:30 iji. Guriki ge einda awa ora.

Page 156: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

John 7:35 153 John 8:335 Awatedo Jew embomaimi ge mina

tara esitera, “Embo yai nonda mam-bari kaenane kakowa edo tambae ri?Guriki embomaida yai ounda kaenatoorobe nenei ainda isima edo era awa isira.Embo ami yai ounda maundo Guriki embo-mai atopatainita? 36 Ami tesira, ‘Imomanena gain kakowa awa, ata imomane na tam-bae awa.’ Edo ami tesira, ‘Na yai nondaitani awa, imomane gumbari tao ae.’ Geeinda moka awa rori?”

Iesu mi Asisi Kotopu da gumbari ge kari-gesisina.

37 Edo bondoda deguta beaoda, degutabajina ainde, Iesu mi erido petedo ge aoro-gateite sisina, “Embo da ainmi un udoeira gido, embo awa nato yaida gundo in-darate.† 38 Embo ainmi ainda gebé ari natoyaida pipisite awa dá God da Ove Gaiaridage sisina ango, un wasiride ainda doda edovisido beda edo dodedo wotaina.” 39 (Atage eiwa awa God da Asisi da ge Iesu misisina. Edo embo ainkainmi awamanedagebé ari Iesu da yai pipitero awa, God miainda Asisi Kotopu awamaneda yai piainesisina. Awarata iji ainde Iesu mi aindataogari utuda visido bae. Awatedo iji aindeGod mi ainda Asisi awamaneda yai piae.)

Embomaimi Iesu da daoda ge mina taraedo evekara esitera.

40 Awatedo iji angode embo jiwae jisi da(1) doda ge eiwa ingido, awamanemi tedoesitera, “Gebé, embo eiwa awa Peroveta.”

41 Embo neneimi tedo esitera, “Emboeiwa awa Keriso.”

Ata neneimi tedo esitera, “Nongo edoKeriso yai Galili da edo gumaini? 42 Godda Ove Gaiari sisina awa, Keriso, David daorobe‡ da edo gumaina, edo imo Beteliemnasida edo gumaina. Nasi ainda Davidisima edo esisina.” 43 Edo embomaimi Iesuda daoda ge mina tara edo avigekavigeesitera. 44 Edo nenei imo kumain jipapa

edo esitera, ata embo da ainmi ainda yaiipa piae.

Jew embomaida gisijijiegarimi awa-maneda gebé ari Iesu da yai piae esitera.

45 Ango edo oro kotopu bajina simaari embobo egenembedo pirisi babain aeParasi mane deda yai maunsitera. Edoawamanemi sima ari embobode sitera, “Roawatedo embo awa kundo gumbae etevi?”

46 Edo sima ari embobomi mina sitera,“Embo da ainmi ge embo emi tesira angoawa gisi tae nakare gae!”

47 Edo Parasi manemi awamanede minasitera, “Imomane daedo udumbesirita?48 Gisijijiegari ko Parasi mane da ainmiainda gebé ari ainda yai piesirita? Angoae! 49 Ata embo jisi da (1) emi aodari awagae. Awatedo God da begá awamaneda yaiisira.”

50 (Nicodemus awa embo ainmimuyaede Iesu da yai gupusina. Imodaedo awa Parasi maneda da (1) awamanedoregari doda.) Edo embo ami awamanedesisina, 51 “Kaenato aodarida isira awaemboda ge awa gisi ingae edo ainda burorori awa gae isite embo awa katainyae.”

52 Edo awamanemi mina ainde sitera,“Imo daedo Galili embo ta? God da OveGaiari awa ajijigedo giyo. Peroveta da jiawa yai Galili da edo gumbae.”

53 Ango edo embo da da dodo aindamando topoda maunsisina.§

8Jew embomaida gisijijiegarimi ipuda ari

eutu Iesu da yai kundo guputera.1 Ata Iesu Olive de Peji* ainda maun-

sisina. 2 Edo sipobéde imo tenda egen-embedo oro kotopu bajinada yai toririembomai berarimi ainda yai gundo esit-era. Edo ine anumbedo awamane tuturoedo atopaposisina. 3 Ango edo Aodaridaatopapasigari ae Parasi mane demi eutuda (1) ipuda eiri awa tamundo ainda yai

† 7:37 Aindabé Jew embomaida tari petari awamaneda bondoda edo esitera, ge awa Iesu mi sisina awa tepobé ae. Orokotopu bajina arapada pirisi maneda gisijiari bajinami un dodegedo esisina Jew embomaida jisida, awamane kotembukotembu orote iji matuda God mi awamaneda ewowo gawowo abu damodamoda kondade esiri un ganumada edoidegesisina. Awarata Iesu mi sisina awa, imo akuta ami inono ari embo un udo tekago tamainyae (Exodus 17:1-7giwo.). 7:38 Isaiah 12:3; 55:1; 58:11 7:40 Deuteronomy 18:15-19 ‡ 7:42 orobe. Guriki ge einda awaDavid da ve. 7:50 John 3:1-2 7:51 Deuteronomy 1:16-17; 19:15 § 7:53 John da ge 7:53 maundo 8:11eiwa Guriki ove gaiari neneida itae. * 8:1 Olive de Peji awa Jerusalem demonda. Iesu da ijide ni dao ‘olive’ jiwaepeji ainda erido esitera. Awatedo embomaimi ainda dao ‘Olive de Peji’ tedo esitera. Ni olive mi be babaingae ekegedoeira. Jew embomaimi ainda be datedo gama budo jigamo edo esitera. Ni olive beda gama awa siwo dave, indari siyaari rorae dave, edo keimoda dungari rorae dave daedo (Leviticus 24:2).

Page 157: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

John 8:4 154 John 8:26kundo guputera. Edo awamanemi em-bomai doregetera awamaneda dombudaeutu awa pietero peposisina. 4 Edo awa-manemi Iesu de sitera, “Atopatari, eutueiwa ipuda arida jimbobé eiri tambera.5 Edo Moses mi ge okain kaenato Aodaridoda sisina awa, eutu ango awa ganumamidaro betarate sisina. Ata imo ge ro tasi?”6 Edo awamanemi ge eiwa wao ango jigamoedo Iesu bekumba ain sitera.

Ata Iesu atembedo ipa toromi butudaove tuturo edo gagurisina. 7 Edoawamanemi tedogari ainde dowae matawatero imo pangedo awamanede sisina,“Imomane embo da ainmi jimbo beyaeitae gido ine gisi ganuma budo augedoeutu eiwa dari betare.” 8 Ango edo imotekago atembedo butuda ove gagureiteisiri, 9 awamane ge awa ingido da datuturo edo idegedo bodembesitera. Edoembo mamatu gisi idegedo maunsitera,edo embo teteka ambobéda idegesitera.Ango edo awamane Iesu akuta dodo, edoeutu awa daedo embomaida doregari dodapetari isiri doturitera.

10 Edo Iesu erido petedo eutu gido aindesisina, “Eutu, embo imo bekumba etera,awamane yai nonda mamberi? Embo daainmi imo bekumba ae ta?”

11 Eutu ami sisina, “Badari, embo daainmi na katae.”

Edo Iesu mi ainde sisina, “Na imo daedokatainyae. Mambuyo, edo boroko eindaedo tenda jimbo beyae ainyae.”

Iesu awa embomai butu dededa parara.12 Edo iji ainde Iesu mi tenda embo-

maide ge tedo sisina, “Na awa embomaibutu dededa parara. Embo da ainmi naambo ambo edo eira awa, mana muyaedapepeta aina, ata wasiri piarida pararabaina.”

13 Ango tesiri Parasi manemi aindesitera, “Inemi ito daoda ge embomaidekarigedo eta, awatedo ro awaembonanekaremi ito karigari ge awa gebé araawa itae.”

14 Edo Iesu mina awamanede sisina, “Nayai nonda edo guputeni edo yai nondamaunteni awa na gari. Awatedo, edonanemi nato daoda ge karigedo ena, natokarigari ge awa gebé. Ata imomane na yainonda edo guputeni edo yai nonda maun-teni awa gae. 15 Edo itomane katarida tegaawa dá embo enembomi jigamo edo era

ango. Ata na embo da (1) ande kataripiae de. 16 Awarata, na awa akuta ae,ata na Mamo na piesiri guputena aindedaedo isima edo ena. Edo nane katanagido, nato piari petari awa gebé. 17 Edodaedo itomane Aodarida gaiari isira awa,iji ainde karigari ge dá awa embo tote(2)mi tara gido, awa gebé. 18 Nanemi natodaoda ge karigedo ena. Edo Mamo ainna piesiri guputena awa nato daoda gekarigedo eira.”

19 Ango edo awamanemi embo aindesitera, “Ito Mamo awa indari?”

Iesu mina sisina, “Imomane na averiawa gae edo Mamo nato averi awa gae.Edo imomane na averi awa gari gido, imo-mane Mamo nato averi awa gari.” 20 Orokotopu bajinada yai arapada embomaimiawamaneda ategari ganu God de pisido es-itera, ainda demonda Iesu mi atopapositege eiwa sisina. Ata ainda iji† awa gumbaeisira, awatedo iji angode embo da ji ainmiimo kumbae.

21 Edo Iesu mi tekago awamanede getedo sisina, “Na mamain ena. Edo imo-mane na gain kakowa awa, edo imomaneitomane jimbo beyaeda betawa. Yai nondana mamain ena awa, imomane gumbaritao ae.”

22 Ami ango tesiri Jew embomai akutatedogido esitera, “Embo ami ‘Na yai nondamamani ainda imomane gumbari tao ae,’sira awa, imo akuta dedo betainita?”

23 Edo Iesu mi awamanede sisina, “Imo-mane awa kambe embomai; na awa yaiikane embo. Imomane awa butu eiwatopo embomai; na awa butu eiwa topoae. 24 Aindabé imomane na averi tetenaawa gebé ae gido, itomane jimbo bebe-gaeda betawa. Awatedo nane imonde-mane tetena awa, itomane jimbo bebe-gaeda betawa.”

25 Edo awamanemi embo ainde sitera,“Imo averi?”

Edo Iesu awamanede sisina, “Na averiawa tuturoda siwono gido esitewa.26 Nanemi ge jiwae itomane daodabureite imondemane tedo katae etena.Awarata, ge awa ainmi na piesiri guputenanamonde tedo eira awa akuta tana. Imoawa gebé, edo ge ro ainda yai ingido enaawa, nane embomai butu dedede tedoena.”

8:17 Deuteronomy 19:15 † 8:20 iji. Guriki ge einda awa ora.

Page 158: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

John 8:27 155 John 8:5427 Edo awamanemi gae arapa ae Mamo

da daoda ge awamanede tedo esisina awa.28 Awatedo Iesu mi awamanede sisina,“Embo da Mai jiawo vitaina iji ainde, nagawa awa na awara. Edo nanemi akutaburo dabé ari tao ae, ata dá Mamo natomina atopasido tanate sisina ango, ge eiwatedo ena. 29 Edo embo ainmi na piesiriguputena awa namonde daedo isima edoeira. Nane iji berari imo dubodave arateburo edo ena, awatedo Mamo mi na dowaeakuta itae.” 30 Edo iji angode imo ge eiwasiri embomai jiwae awamaneda gebé ariainda yai pipisitera.

God da gebémi embomai udegaina.31 Edo Iesu mi Jew embomai ainmi awa-

maneda gebé ari ainda yai pietera awa-manede sisina, “Imomane nato ge matawakera awa gido, imomane awa nato ambo-danibé. 32 Edo imomane gebé awa gawa,edo gebé ami imomane udegaina.”

33 Edo awamanemi ainde mina sitera,“Nakare awa Abraham da apipiye,‡ edonakare iji gisi edo gundo gundo iji borokoeinde, embo da (1) anda buro embobo ae.Ro embo inemi nakare udegari bara tesi?”

34 Iesu mi awamanede mina sisina,“Eiwa awa gebé bajina imondemanetena. Embo berari ainmi jimbo beyae edoeira, imo awa jimbo beyaeda buro embo.35 Edo buro emboda yai ainda badararidaorobeda awa natopo itari ae, ata maidayai orobeda awa natopo itari. 36 Awatedo,Mai mi imomane udegaina gido, imomaneudegaribé bawa. 37 Edo na gari imomaneawa Abraham da apipiye. Ata nato gedaitari yai itomane doda awa itae, awatedona dawo betanate jipapa edo ewa. 38 Edororae ro nato Mamo da yai gositena awa,nane tedo ena. Edo rorae ro itomanemamoda yai gositewa awa, inemane edoewa.”

39 Edo awamanemi ainde mina sitera,“Abraham awa natokare mamo.”

Iesu mi awamanede sisina, “Edo imo-mane awa Abraham da mamai gido awa,imomane buro ro Abraham mi edo esisinaawa edo ae etewa. 40 Edo na gebé Godda yai ingido awa imondemane tetena.Awarata, boroko imomane na dawo be-tanate jipapa ewa. Abraham mi buro angoae! 41 Inemane mamo itomaneda buro edoewa.”

Awatedo awamanemi ainde sitera,“Nakare awa toropu mamai ae. Mamonatokare akuta awa God.”

42 Edo Iesu mi awamanede sisina, “NaGod da yai edo guputena edo na awaeinda. Daedo nato awara tari akutada awagumbae, ata inemi na piesiri guputena.Awatedo, edo God awa itomane Mamogido awa, imomane na dubobae edo etewa.43 Ge nane imondemane tena awa ingainjipapa ae, awatedo imomane ge nato garitao ae. 44 Binei awa itomane mamotopo, edo itomane mamoda jipapa ain edoewa. Embo ami tuturobéda embo deuribetedo esitera, edo gebé awa ainda yaiitae. Awatedo gebé awa jido petae. Emboawa ge pitawa tari embo edo ge pitawatarida mamo. Awatedo iji nonde imo gepitawa taina, ainda ge topobé ami tedoeira. 45 Ata nane gebé tedo ena, awatedoimomane na gebé ae edo ewa. 46 Imomaneembo da ainmi nato jimbo beyae da ji awakarigeteiri? Edo na imondemane gebétena gido awa, ro embo na gebé ae evi?47 Embo ave God da topo ami awa, God gesiuri ingido eira. Imomane God da topoae, awaembo imomane ainda ge ingae edoewa.”

Abraham engae gisida na itena.48 Edo Jew embomaimi ainde mina sit-

era, “Nanekare imo awa Samaria embo edoimo awa bineimi gisijido eira tetera. Imoango awa gebé rita?”

49 Iesu mi mina sisina, “Na awa bineimigisijiaede. Ata na Mamo nato tou edoena, edo imomane mengari nato yai piedoewa. 50 Edo nato dao awa embomaimijiaro erarate kakowa ae. Embo da (1) isiraami nato dao awa jiari erarate jipapa edoeira, edo imo embomai berari katedo eira.51 Eiwa awa gebé bajina imondemane tena.Embo da ainmi ge nato kera edo aina gidoawa betari mana gaina.”

52 Ango tesiri Jew embomaimi ainde sit-era, “Nakare boroko gari bera, bineimi imogisijido eira! Abraham besisina, edo per-oveta mane daedo besitera, edo ine teta,‘Embo da ainmi ge nato kera edo aina gidoawa betari manabé gaina.’ 53 Imo bajinata, ko mamo natokare Abraham awa bajinari? Embo awa besisina, edo peroveta manebesitera. Imo awa embo ave kotembetesi?”

54 Iesu mi mina sisina, “Edo nane daonato dasiga ana gido, nato dasiga ari awa

‡ 8:33 Abraham da apipiye. Guriki da ge einda awa Abraham da ve.

Page 159: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

John 8:55 156 John 9:19itae. Mamo nato ande ‘natokare God’tedo ewa, ami dao nato dasiga edo eira.55 Awarata imomane embo awa gae, ataembo awa na gari. Edo nane tana, ‘Emboawa na gae,’ na awa ge pitawa tari embo dáimomane ango ana. Ata na embo awa nagari edo ainda ge kera edo ena. 56 Itomanemamo Abraham, nato gumbari iji gain eitedo yawa bajinabé esisina. Edo imo gidoyawa esisina.”

57 Edo Jew embomaimi ainde sitera,“Imo awa duberi 50 awa bé bae! Nongo edoimo Abraham gositesi?”

58 Edo Iesu mi awamanede sisina, “Eiwaawa gebé bajina imondemane tena. Abra-ham engae gisida na itena!”

59 Edo ge ango tesiri awamane ganumabudo embo awa daro betarate sitera.Ata Iesu akuta onjigedo awamaneda dodamaunsite oro kotopu bajinada yai idege-sisina. Edo awamane ango daginegesisina.

9Iesu mi embo jisiguba ari aida urida en-

gari awa gao esisina.1 Ango edo Iesu ainto edo maunteite

embo da (1) jisiguba ari aida urida engariawa gosisina. 2 Edo ainda ambodanimiembo ainde tedogositera, “Atopatari, andajimbo beyaemi esiri embo eiwa jisiguba ariengisini? Awa ainda jimbo beyae akuta tako embo einda aimamoda jimbo ri?”

3 Edo Iesu mi mina sisina, “Embo aindajimbo beyae ae, o ainda aimamoda jimbobeyae ae, ata imo jisiguba ari isira awa Godmi ainda goroba ari ainda yai arapa ariembomaimi gorote tedo. 4 Iji inono isiariainde nane buro awawa embo na piesiriguputena ainda jipapa awa anate. Muyaeiji gupeira ainde embo da ainmi buro aritao ae. 5 Iji dá ainde na butuda isimaedo ena, na awa embomai butu dededaparara.”

6 Iesu ge eiwa sisina, edo imo butudakosiwa esisina. Ango edo ami butu tatapuae beporo de daedo baige edo kundo embojisiguba ari ainda jisida dasisina. 7 Edoembo ainde sisina, “Mambuyo Siloam UnTarari ainda, edo teieyo.” (Siloam da mokaawa Piari Mambari.) Ango tesiri embo awamaundo teiedo yai goteite gupusina.

8 Awatedo nembu mane ae embomainenei demi embo jisiguba ari awa isiurigisi gido esitera ami mina tara edo esitera,

“Embo eiwa anumbedo isite embode roraeatega edo esira, awarita?”

9 Edo embo neneimi sitera, “Embo eiwadá awara.”

Ata neneimi sitera, “Embo awa dakariwa awa ainda ango.”

Edo embo ami akuta tedo esisina, “Naembo awara!”

10 Awatedo awamanemi embo ainde sit-era, “Nongo nongo edo ito jisi pirigesiri?”

11 Edo embo ami mina sisina, “Embo,ainda dao Iesu tedo era, ami butu tatapuedo kundo nato jisida datedo namondesisina, ‘Mambuyo Siloam Un Tarari ainda,edo teieyo.’ Ango tesiri na maundo tei-etena, edo na iji tuturoda yai gena.”

12 Edo awamanemi embo ainde sitera,“Embo awawa indari?”

Edo embo ami sisina, “Na gae.”Parasi manemi embo Iesu mi gao esisina

awa kasitera.13 Edo awamanemi embo ave gisi

jisiguba ari isira awa Parasi maneda yaikundo guputera. 14 Edo Oena ApariDegutade awa iji ainde Iesu butu tatapuedo emboda jisi pirigesisina. 15 Edotekago Parasi mane daedo embo aindetedogido esitera, “Nongo nongo edo imoiji tuturoda yai gesi?”

Edo ami awamanede sisina, “Embo awabutu tatapu nato jisida piesiri, na teiedoyai gotena.”

16 Ango edo Parasi mane neneimitedo esitera, “Embo eiwa Oena ApariDegutadeda aodari awa kera ae edo eira,awatedo emi God da yai edo gumbae.”

Edo neneimi tedo esitera, “Edo emboawa jimbo bebegae ari embo gido, nongoedo ami kariwa angogo ari tao edo eiri?”Ango tedo awamane avigekavige esitera.

17 Edo awamanemi tenda embo jisigubaari ainde ge sitera, “Embo ami ito jisi piri-gesira, awatedo inemi ge ro ainda daodatesi?”

Edo embo ami sisina, “Embo awa per-oveta.”

18 Awarata Jew embobo* awa gebé aeembo awa ainda aida urida edo jisigubaari engisina edo iji tuturoda yai gira.Awatedo awamanemi embo iji tuturodayai gira ainda aimamoda yai gumborotege pietero mambiri awamane guputera.19 Edo awamanemi ainda aimamode tedo-gositera, “Mai eiwa itomane ta? Inemane

* 9:18 Jew embobo da moka einda awa Jew embomaida gisijijiegari.

Page 160: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

John 9:20 157 John 10:2mai eiwa awa jisiguba ari aida urida engaritevita? Edo boroko nongo nongo edo emiyai goteiri?”

20 Edo ainda aimamomi awamanedemina sitera, “Nakare gari, embo eiwa na-tokare mai edo imo awa jisiguba ari aidaurida engari. 21 Ata nongo edo borokoyai goteiri awa nakare gae, ko embo ainmiainda jisi pirigesiri awa nakare gae. Aindaduberi awa inono; embo ainde tedogiwo.Embo ami ainda daoda ge taina.” 22 Aindaaimamomi Jew embobo adu edo esitera,awatedo ge ango sitera. Jew embobo matuawara esitera awa, embo da ainmi Iesuawa Keriso karigari gido awa, awamanemiimo benunu oroda kundo arapada piaroidegarate.† 23 Awatedo ainda aimamomisitera, “Ainda duberi awa inono; emboainde tedogiwo.”

24 Edo awamanemi tenda embo jisigubaarida yai gumbarate ge pietero mambiriembo awa gupusina. Edo awamanemiembo ainde sitera, “God da yai taogaripieyoǃ‡ Nakare gari, embo eiwa jimbobeyae ari embo.”

25 Edo embo ami mina sisina, “Emboeiwa jimbo beyae ari embo ta awa na gae.Rorae da (1) na gari awa, na awa jisi gubaari ata boroko na yai gotena!”

26 Ango edo awamanemi embo aindetekago sitera, “Embo ami imonde ro esiri?Ami nongo edo ito jisi pirigesiri?”

27 Edo embo ami awamanede minasisina, “Na imondemane matu tetena, edoimomane ingae. Ro awatedo tenda ingainjipapa evi? Imomane daedo ainda ambo-dani ain jipapa evita?”

28 Ango edo awamanemi ainda daodage bebegae tedo sitera, “Imo awa aindaambodani, ata nakare awa Moses da am-bodani. 29 Nakare gari, God mi Moses dege sisina. Ata embo eiwa, yai nonda edogupusini awa nakare gae.”

30 Edo embo ami awamanede minasisina, “Na korebé ena! Ine jisi nato piri-gesira, awarata embo awa yai nonda edogupusini awa imomane gae. 31 Kaena gari,God mi embo jimbo bebegaeda ge awaingae edo eira. Ata embo da ainmi Godtou eite, edo ainda jipapa edo eira awa,ainda ge awa ingido eira. 32 Ge jirari engo

itae: embo jisiguba ari awa ainda aimiengesiri isiri embo da (1) gundo ami aindajisi pirigesira. Kaena berarimi ge jiraridá engo, iji tuturobéda edo gundo gundoboroko iji einda isima edo era awa ingae.33 Edo embo eiwa God da yai edo gumbaegido awa, embo emi buro angogo ari taoae.”

34 Edo awamanemi embo ainde minasitera, “Ito engari awa jimbo beyaede be-rari edo imo nakare atopapotesita?” Edoawamanemi embo awa benunu oro dodaawa kundo arapada pietero idegesisina.

35 Edo Iesu mi ingisina awamanemiembo awa kundo pietero arapada idege-sisina. Edo Iesu mi embo awa tamundoainde sisina, “Ito gebé ari God da Mai dayai pipitesita?”

36 Edo embo ami mina sisina, “Embobajina, embo awa averi? Namonde teyo,ainda yai nato gebé ari piane.”

37 Edo Iesu mi embo ainde sisina, “Imoembo awa gari; edo gebé, embo dá amiimonde daedo ge sira.”

38 Edo embo ami sisina, “Badari, na gebéena,” edo ine Iesu tumondebain esisina.

39 Edo Iesu mi sisina, “Nane embomaikatanate butu einda guputena. Ango anoembo ainkainmi yai gae edo era awa yaigara, edo embo ainkainmi yai gido era awajisiguba ara.”

40 Edo Parasi mane nenei embo aindedaedo isite ge eiwa ingido ainde sitera,“Nakare amo daedo jisiguba ari ta?”

41 Edo Iesu mi awamanede sisina, “Imo-mane jisiguba ari gido, imomane awajimbo beyae itae. Ata boroko imomanege tewa, ‘Nakare yai gotera.’ Awatedoitomane jimbo beyae awa matawa isira.”

10Iesu awa wo sipumaneda Sima Ari Em-

bobé.1 Edo Iesu mi embomaide ge matawa

tedo sisina, “Eiwa awa gebé bajina imon-demane tena. Embo ainmi wo sipumanedagangaru ari manguro beda torae, ataainyedo begata neida torido eira awabeono embo edo jivere embo. 2 Ataembo ainmi manguro beda torido eira awa

† 9:22 awamanemi imo benunu oroda kundo arapada piaro idegarate da moka awa: embo ango awa benunu orodamana tenda toraina, edo benunu oroda embomaide mana tenda umojiaina. ‡ 9:24 God da yai taogari pieyoǃOve Kotopuda atopapasigari nenei kotembedo era, ge einda moka awa: “God ito ge ingido eira, awatedo gebéminamondekare teyo gore!”

Page 161: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

John 10:3 158 John 10:28sipumane sima ari embo. 3 Edo man-guro simagari embomi ainda yai manguropirigedo eira, edo sipumanemi ainda bepuingido era. Edo embo ami sipumane aindatopo awamaneda dao da da gumborotetedo gisijido kundo arapada idegedo eira.4 Edo amboda sipumane ainda topo awakundo idegedo eira, imo awamane kopuruedo maundo eira. Edo sipumane aindabepu awa gari, awatedo awamanemi imoambo ambo edo era. 5 Awarata, awamaneembo eve awa mana ambo ambo ara. Aind-abé awamane embo eveda bepu awa gae,awamane embo awa dodo adu tumundoeve mambara.” 6 Iesu mi ge kariwa eiwasisina, ata ge ro awamanede tedo esisinaainda moka awa awamanemi gae.

Iesu awa sipumaneda Manguro Be.7 Awatedo Iesu mi awamanede tekago

sisina, “Eiwa awa gebé bajina imondemanetena. Na awa sipumaneda manguro be.8 Berari ainkainmi na gumbae gisida gu-putera awa beono embobo de jivere em-bobo de, ata sipumanemi awamaneda geingae. 9 Na awa manguro be. Embo daainmi nato manguro beda toraina awa,God mi embo awa toregaina. Edo imoawa torido idegedo aina, edo itari yai davetamaina. 10 Beono emboda jipapa dabéami kundo gundo eira awa beono ari, daribetari, edo kundo usibesi ari. Na guputenaawa awamane wasiri borote, edo wasiridavebé dave daginegara.

Iesu awa Sipumane Sima Ari Embo Dave.11 “Na awa sipumane sima ari embo

dave. Sipumane sima ari embo davemiainda wasiri sipumane awaembo pipiteira.12 Ata ganu piari bain buro ari embo awasipumane sima ari embobé ae, edo imoawa sipumane tutu ae. Awatedo iji nondeembo ami abu sino gumburi gido, imosipumane dodo adu tumundo eira. Edoabu sino ami gundo sipumane taimbedoburi sipumane nenei evekara edo era.13 Aindabé embo awa tepo ganu piari bainburo ari embo edo sipumane dubobae, imoadu edo yai eve tumundo maundo eira.

14 “Na awa sipumane sima ari embodave. Edo na sipumane nato gido ena, edosipumane natomi na gido era. 15 Edo dá

ango Mamo natomi na gido eira, daedona Mamo nato awa gido ena. Edo natosipumane awaembo wasiri nato pipitena.16 Nato sipumane nenei itera, edo awa-mane gangaru einda doda itae. Awamaneawa daedo kundo gumanate sisina. Edoawamanemi bepu nato ingara, edo awa-mane jisi da (1) ara ae sipumane sima ariembo da (1)de. 17 Aindabé nane wasirinato pipitena awa, nato wasiri tekago ba-nate tedo, Mamo natomi na dubobudoeira. 18 Embo da ainmi nato wasiri natoyaida awa kumbari tao ae, ata nanemiakuta wasiri nato pipitena. Na awara tarinatomi wasiri nato piain ena, edo awaratari natomi wasiri nato tekago bain ena.Ge okain eiwa Mamo natomi namondepiesiri buritena.”

19 Edo Iesu mi ge engogo tesiri ingitera,awatedo Jew embomai tenda avigekavigeesitera. 20 Edo awamane jiwaemi tedoesitera, “Embo awa bineimi gisijido eira,edo ainda jiro awa beyae. Ro awatedoainda ge ingevi?”

21 Neneimi tedo esitera, “Embo bineimigisijido eira ami ge engogo awa tari taoae. Bineimi embo jisiguba ari ainda jisipirigari tao rita? Ango ainyae.”

Jew embobomi Iesu ajiregesitera.22 Edo iji ainde Jerusalem ainda Kotopu

Ari Bondo* da iji awa gupusina, edo awadademo yoade. 23 Edo Iesu awa oro ko-topu bajinada yai arapada dao Solomon daBoriri dugada ainto edo esisina. 24 Edo Jewembobo† mi imo jinenembedo tedo es-itera, “Onjigari ge matawa namondekaretedo eta awa doyo. Imo awa Keriso gido,ge te arapa ari nakare gore.”

25 Iesu mi awamanede mina sisina, “Naimondemane ge teiana, edo imomanegebé ae. Buro berari Mamo natoda daodaedo ena, ami na averi awa karigedo eira.26 Ata dá imondemane ango siutana, imo-mane awa nato sipumane ae, awatedoimomane gebé ae. 27 Nato sipumaneawa bepu nato ingido era, nane awamaneaveri gido ena, edo awamane na amboambo edo era. 28 Edo nanemi awamanedewasiri natopo itari pipitena, edo awamane

* 10:22 Kotopu Ari Bondo awa Jew embomaida kotembu kotembu ari iji. Awamaneda apiye ewowomi, iji matuainde Jew embomaida gitopo embobo oro kotopu bajina doda ondetero idegesitera. Edo ainda amboda, awamanemioro kotopu bajina tekago God akutada tumondebain ari awaembo sirigesitera. Awatedo awamane bondo ari iji eiwadubodavede sima edo era. † 10:24 Jew embobo. Ove Kotopuda atopapasigari jiwaemi kotembedo era, emboboeinda awa Jew embomaida gisijijiegari.

Page 162: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

John 10:29 159 John 11:16

mana betara; edo embo da ainmi awamaneipa natoda awa mana taimbedo kumaina.29 Mamo nato ainmi awamane namondepipisisina, ainda goroba awa goroba beraridaginegari; edo embo da ji ainmi awamaneMamo natoda ipada awa taimbedo kum-bari tao ae. 30 Na ae Mamo de, nakare tote(2) awa da (1).”

31 Edo Jew embobomi tenda ganumakundo embo awa daro betarate esitera.32 Ango edo Iesu mi awamanede sisina,“Buro dave jiwae awa Mamo natoda yaiedo eteno gotawa. Buro indawa naneeutana ami imomane na ganumami dawobetanate jipapa evi?”

33 Edo Jew embobomi ainde mina sit-era, “Aindabé imo buro dave eiata darobetatate jipapa ae, ata ine ge bebegae Godda daoda tedo eta, edo imo, embo enembo,awa God tedo eta.”

34 Edo Iesu mi awamanede mina sisina,“Itomane Aodari da gaiari doda God da geengo isira, ‘Nane tetena, “Imomane awagod mane.” ’ 35 Iji gisi, ouwamane ainmiGod da ge buritera awa, ine awamanededao ‘god mane’ sisina. Edo God da Ove Ga-iarida ge teugari tao ae. 36 Aindabé Mamomi na ainda topobé ango tatajido butudapiesiri guputena, edo nanemi tetena, ‘Naawa God da Mai,’ ro awaembo inemanemi,‘Ine ge bebegae God da daoda tedo eta,’tevi? 37 Edo nato Mamo da buro ae edo ena,na gebé eove. 38 Awarata, edo na Mamo daburo edo ena, ata imomane nato ge gebéae, awara, nato buro gebé ewo. Ango edoimomane gari edo gebé ari bave, Mamo na-monde daedo isira, edo na Mamo de daedoitena.” 39 Awatedo awamanemi tekagoembo awa kumain jipapa edo esitera, ataimo awamaneda ipada dodo idegesisina.

40 Ango edo Iesu tekago un Jodani kuponeida temundo maunsisina. Edo yai nondaJohn iji gisi isite embomai tuturoda ba-pataito edo esisina ainda, Iesu maundoisima edo esisina. 41 Edo embomai jiwaeainda yai gundo tedo esitera, “John mikariwa da (1) ro ae, ata ge berari John miembo einda daoda sisina awa gebé.” 42 Edoyai ainda embomai jiwae awamaneda gebéari Iesu da yai pipisitera.

11Lazarus Betani nasida besisina.

1 Iji angode embo da (1), ainda daoLazarus, karu eite esisina. Edo embo awanasi Betani embo. Edo nasi Betani dá aindaMary ae ainda dao Martha de isima edoesitera. 2 (Mary emi gama muno davedemiBadari da taida dasisina, edo ainda kop-uru tumi ainda tai gaigesisina. Edo Marydá eiwa, ainda ru Lazarus karu esisina.)3 Awatedo ru aimonomi Iesu garate gepietero maunsisina engo, “Badari, giyoǃ Itootawobé karu eira.”

4 Edo Iesu ge awa ingido sisina, “Karueinda beao awa betari ae, ata God dataogari awaembo, edo God da Mai dataogari embomaida yai arapa ari gorote.”5 (Iesu Martha ae ainda dao de Lazarus dedubobudo esisina.) 6 Edo iji ainde Lazarusda karu ari ge ingisina, Iesu yai dá aindaimo isite awa deguta tote (2) nei simaesisina.

7 Edo ainda amboda embo ami ambo-danide sisina, “Kaende tekago yai Judeaaimbore.”

8 Edo ambodani mi ainde sitera,“Atopatari, iji ribori aebé Jew embobo*mi imo ganumami daro betatate jipapaeiara, edo imo tekago yai ounda aimainesita?”

9 Iesu mi mina sisina, “Deguta da daora 12 ainda parara isima edo eira. Emboda ainmi ijide ainto aina, aindabé ijidaparara gido eira, ainda tai koingae edoeira. 10 Ata embo da ainmi muyaede aintoaina, aindabé parara ainda yai itae, aindatai koingedo eira.”

11 Edo ge eiwa tedo ainda ambodaami awamanede sisina, “Kaenato otawoLazarus jitao aveite isira, ata na mauntenaembo awa audano erarate.”

12 Edo ainda ambodanimi sitera,“Badari, embo awa jitao aveite isira gido,awa kaviegaina.” 13 Awarata, Iesu da gedamoka awa Lazarus besitara. Ata aindaambodanimi imo tepo jitao awarida gesira awa kotembesitera.

14 Ango edo Iesu mi awamanede arapadasisina, “Lazarus besitara. 15 Ata aind-abé itomane gebé ari nato yai badaina,awaembo dubodave ena yai ainda na itae.Awarata kaende ainda yai boroko aim-bore.”

16 Edo Thomas (Ainda dao nei awaDidymus.†), ami Iesu da ambodani

10:34 Psalm 82:6 * 11:8 Jew embobo. Ove Kotopuda atopapasigari jiwaemi kotembedo era, embobo einda awaJew embomaida gisijijiegari. † 11:16 Didymus da moka awa ‘jinjiga’.

Page 163: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

John 11:17 160 John 11:44neneide sisina, “Kaende daedo maundoembo ainde daedo betore.”

Iesu mi sisina, “Na awa erari edo wasiri.”17 Edo Iesu gumbiri embomaimi tetero

gosisina awa Lazarus goiari yai ude bangatoda pietero deguta ipa ao pasido (4) matusima eutara. 18 Betani nasida edo aundoJerusalem awa ribori tega kilometre ta-monde (3) ango. 19 Jew embomai jiwaegundo, edo eutumai ainkain Martha aeMary de matu jinenembetero awa, awa-manede daedo doregesitera. Aindabé awa-maneda ru betesira, eutu tote (2) dubovevera esitera. Edo embomaimi awa-maneda dubo vevera gido kondade ainguputera. 20 Edo iji ainde Martha mi Iesugupeira da ge awa ingido, imo idegedoembo awa tapusina, ata Mary mando dodaanumbedo isite sima esisina.

21 Ango edo Martha mi Iesu de sisina,“Badari, imo einda itae eteta gido, nato ruawa betainyae. 22 Ata, boroko na daedogari awa, imo ro God da yai benunu tataawa God mi ito yai piaina.”

23 Iesu mi eutu ainde sisina, “Ito ru awatekago wasiri budo eraina.”

24 Martha mi embo ainde sisina, “Nagari, embo awa tekago wasiri budo eraina,erari deguta beao arida.”

25 Iesu mi eutu ainde sisina, “Na awaerari edo wasiri. Embo ainmi ainda gebéari nato yai pisido eira, edo imo ambodabetaina gido awa, imo tekago wasiri baina.26 Edo berari ainmi nato yaida isite edoainda gebé ari nato yaida pipisite awa,mana betaina. Imo ge eiwa gebé esita?”

27 Eutu ami ainde sisina, “Gebé, Badari,na gebé esitena imo awa Keriso, God daMai, butuda piari gumbata awa tarigaridasisina.”

28 Edo eutu awa ge eiwa tedo ambodaaundo ainda dao Mary dao tesiri gumbirikundo iunte demonda edo eutu aindesisina, “Atopatari gumbira isira, edo imodao sira.” 29 Edo iji ainde Mary ge awaingido, imo burigibé erido ainda yai tu-turo edo maunsisina. 30 Edo Iesu awanasida torae, ata matawa yai Martha miimo tapusina ainda isiri jijirisina. 31 Angoedo dubo vevera iji ainde Jew embomaiMary de daedo mando doda isite eutu awakondade eite itera, ami eutu awa boraebéerido idegesiri gositera. Edo awamanemisitera, “Eutu ami goiari yai ude banga toda

ji tain aunteira.” Awatedo awamane eutuawa ambo ambo esitera.

32 Edo iji angode Mary gundo yai aindaIesu isiri embo awa gido, ainda taidadurudo embo ainde sisina, “Badari, imoeinda itae eteta gido, nato ru awa be-tainyae.”

33 Awatedo iji ainde Iesu mi eutu awa jisiri gosisina, edo Jew embomai eutu aindedaedo guputera ami ji tero gido, imo domemesi bajinabé biri do buriya esisina.34 Edo ami sisina, “Embo awa yai nondapipitavi?”

Awamanemi embo ainde sitera, “Badari,gumbu gate.”

35 Edo Iesu ji sisina.36 Ango edo Jew embomaimi mina tara

esitera, “Giwo, embo ami embo awa dubobajinabé budo esira!”

37 Ata awamane neneimi sitera, “Emboemi embo jisiguba arida jisi pirigatara. Roawaembo imo Lazarus kondade ari piaedosiri betesiri?”

Iesu mi Lazarus betarida edo jiri eror-isina.

38 Edo Iesu tekago do memesi bajinabébureite goiari yai udeda gupusina. (Awabanga to, edo ganuma bajinami ainda beawa engiregesisina.) 39 Iesu mi sisina,“Ganuma awa mitewo demonda iyareǃ”

Martha, embo betarida ru, ami Iesu desisina, “Badari, embo besitara edo gundoboroko emi deguta ipa ao pasido (4) eira,awatedo embo ainda tamo mata beyaebéeira.”

40 Edo Iesu mi eutu ainde sisina, “Naimonde matu tetena, edo imo gebé ata,imo God da taogari gata. Ge awa ruvegete-sita?”

41 Ango edo embo betari pietero isiriainda yaida edo awamanemi ganuma awamitedo demonda pipisitera. Edo Iesupangedo jisi utuda edo sisina, “Mamo, naingeta, awaembo imo ategetena. 42 Edona gari imo iji berari na ingido eta. Ataembomai einda jinenembedo petari iteraawaembo ge eiwa tetena, awamanemi inena pieteto guputena gebé orote.”

43 Edo ge eiwa tedo itae edo amboda,ami aorogatedo ikanade sisina, “O Lazarus,idegeǃ” 44 Edo embo betari awa idegesisina,ainda ipatai awa goiari gongomi bundari,edo ainda dombu awa gongo gisimi doiari.

Edo Iesu mi awamanede sisina, “Emboawa udegedo dowo mambare.”

Page 164: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

John 11:45 161 John 12:6Pirisi babain ae Parasi mane demi Iesu

daro betarate ge jijiritera.(Matthew 26:1-5; Mark 14:1-2; Luke 22:1-2)

45 Awatedo Mary da dubo vevera ijiainde, Jew embomai jiwae eutu awa kon-dade ain guputera. Edo awamanemi Iesumi buro ro edo esira awa gido awamanedagebé ari ainda yai pipisitera. 46 Ata awa-maneda embo neneimi Parasi maneda yaiaundo buro ro Iesu mi edo esira awa-manede sitera. 47 Ango edo pirisi babainae Parasi mane demi Sanhedrin‡ da em-bobo dao tetero gundo doregetero awa-manede tedo esitera, “Embo emi kariwajiwae edo eira. Awatedo kaende nongoani? 48 Edo kaen dowano, embo eiwa buroengo matawa aina gido awa, embo be-rarimi awamane gebé ari ainda yai piara,edo Rome da embobomi gundo kaenatoyai§ ae kaenato embomai de usibesi ara.”

49 Edo awamaneda embo da (1), daoCaiaphas, awa pirisi maneda gisijiari ba-jina* duberi ainde. Ami awamanede gesisina, “Ge ro tevi awa imomane gae. 50 Nakotembetena awa, imomane awa gari baenongo edo kaena kondade ari tao avi. Kae-nato dave awa embo da (1) daro betainaembomai awaembo, gae gae edo kaenatoembomai berari betara.”

51 Edo embo ami imo akuta ge eiwakotembedo tae, ata embo awa pirisimaneda gisijiari bajina duberi ainde.Awatedo embo ami ge perovetada angosisina, Iesu awa Jew embomai berariawaembo betaina. 52 Edo Jew embomaiakuta awaembo betainyae, ata embo awadaedo God da mamai yai berarida evekaraesitera awaembo betaina, kundo gundodada edo doregari da (1) arate sisina.53 Ango edo deguta ainde awamanemituturo edo embo awa nongo edo darobetaini awa ge jijiritera.

54 Awatedo Iesu arapada Jew embo-maida jisida pepeta ae. Ata imo yai awadodo nasi bajina dao Ephraim ainda aundoyai abu damodamoda demonda, ainda am-bodani de daedo sima esisina.

55 Ango edo Jew embomaida DarutegariBondo awa atutumbesisina. Edo Darute-gari Bondoda gumbae gisida, embo jiwaeawamaneda yai dodo Jerusalem vivisitera,awamane akutada dono teiarida sirigariawaembo. 56 Edo awamanemi Iesu kakowaedo esitera. Edo awamane oro kotopubajina ainda petedo isite akuta tedo minagara edo esitera, “Imomane ro kotem-betevi? Embo awa doregari einda gu-mainyae ta?” 57 Edo pirisi babain ae Parasimane demi ge okain sitera, “Imomane daainmi Iesu yai nonda isiari tambata, teyogido nakare maundo embo awa kumbore.”

12Mary mi Iesu da taida gama muno davede

dasisina.(Matthew 26:6-13; Mark 14:3-9)

1 Edo deguta 6 Darutegari Bondo gisida,Iesu Betani nasida gupusina. Yai aindaLazarus isinesina. Embo awa gisi betari ataIesu mi betarida jiri erorisina. 2 Edo yaiainda awamane turo indari Iesu awaembosiya esitera. Edo Martha indari jipusina,ata Lazarus ae embo neneide daedo Iesude tenembada anumbesisina. 3 Edo Ijiainde Mary gama muno daveda sigi tegalitre kupo da (1) ango kundo gupusina.Gama berari awawa nya dao ‘nard’ akutamisiya ari edo awa mina bajinabé piedo barirorae. Edo Mary gama ami Iesu da taidadasisina, edo ainda kopuru tumi Iesu da taigaigesisina. Edo embomai berari mandododa isite ainda muno dave awa miputera.

4 Ata ainda ambodani da (1), Simonda mai Judas Iscariot (Amboda embo awaIesu budo ainda gitopo emboboda ipadapiaina.) ami sisina, 5 “Ro awaembogama muno dave eiwa embo neide piedoganu* 300 budo awa embomai rorae isisi-gaede piae dosiri?” 6 Edo embo ami geeiwa tesira, aindabé embomai rorae isisi-gae awa sima ain jipapa ae, ata aindabéembo awa beono embo. Embo awa ganumauwada sima ari embo, edo ganu ro em-bomaimi pioro imo kundo beono evina.

‡ 11:47 Sanhedrin awa Jew embomaida ge babain katari emboboda doregarida dao. Awamaneda ajigari berari awagisijijiegari 71. Edo doregari doda awa: Pirisi babain ae Parasi mane de Sadusi mane de Aodarida atopapasigari de,edo gisijijiegari ae babadegari de. § 11:48 kaenato yai. Guriki ge einda awa ‘kaenato yai’, ata Ove Kotopudaatopapasigari jiwae kotembedo era, ainda moka awa ‘Jew embomaida oro kotopu bajina’. * 11:49 pirisi manedagisijiari bajina awa pirisi berarida badarari bajina. Edo daedo imo awa Sanhedrin da badarari bajina. * 12:5 ganu.Ganu da da da tega awa emboda tau edo gido imo deguta da (1) ganu buro aina.

Page 165: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

John 12:7 162 John 12:297 Ata Iesu mi sisina, “Eutu awa do.

Eutu ami nato goiari deguta awaembomuno rorae eiwa budo sima edo esira.8 Imomane iji matawa embomai rorae isisi-gae de daedo isima edo ewa, ata imomaneiji matawa namonde daedo itari tao ae.”

Pirisi babain mi Lazarus daro betarate gejijiritera.

9 Edo iji ainde Jew embomai jisi bajinamiIesu yai ainda isira ge awa ingido guput-era. Awamanemi imo akuta gain gumbae,ata daedo Lazarus awa ami betarida jirierorara awa gain. 10-11 Ata Jew embo-mai jiwaemi embo awa gido pirisi babaindodo maundo awamaneda gebé ari Iesu dayai pisido esitera, awatedo pirisi babainmidaedo Lazarus daro betarate ge jijiritera.

Iesu taogaride Jerusalem totorisina.(Matthew 21:1-11; Mark 11:1-11; Luke

19:28-40)12 Edo aveunte embo jisi bajina

matu bondoda guputera, ami Iesu awaJerusalem gupeira awa ingitera. 13 Edoawamanemi mutari igi angogo budoidegedo embo awa tamain aunteite tendatenda aorogatedo sitera,“Hosanna!† ‘God da ao ari embo einda yai

itare!Embo eiwa BADARI‡ da daoda gu-

peira!’Israel embomaida Daotariǃ”

14 Edo Iesu wo donki§ vete tamundo aindagunda anumbesisina, dá Ove da Gaiaridaisira engo,15 “Adu eove, nasi Zion da gagara,*

Giwo, itomane Daotari awawo donkida mai gunda anumbedo gu-

peira.”16 Edo iji gisi ainda ambodani God da

ge eiwa kotembae arapa ae. Ata aindaamboda God mi Iesu utuda jiri visidoainda taogari burisina. Edo iji ainde, awa-manemi Ove Gaiarida ge imo embo engotari isira awa kotembesitera, edo awa-manemi buro dá engo imo embo esitera.

17 Edo iji ainde Iesu mi Lazarus daotesiri ainda ude dodo betarida erorisina,embomai jisi da (1) Iesu de daedo itero

ainda buro gositera. Edo awamanemi em-bomai neneida yai ge awa karigedo esit-era. 18 Edo embomaimi ingido awa, emboami kariwa eiwa esisina, awatedo awa-mane daedo maundo embo awa taputera.19 Ango edo Parasi manemi ge mina taraesitera, “Kaena embo awa engiregari taoae. Giwo, embomai butu berarida ami imoambo ambo eteraǃ”

Iesu ainda betari karigesisina.20 Edo iji ainde embomai tumonde-

bain ain bondoda gupero Guriki embonenei awamaneda toropuda daedo guput-era. 21 Ango edo awamane Philip da yaiguputera. (Embo awa yai Galili da, Be-saida nasi embo.) Edo awamanemi aindetedogosite sitera, “Embo bajina, nakareIesu gain jipapa era.” 22 Edo Philip gundoAndrew de awamaneda jipapa awa sisina.Edo Philip ae Andrew demi ge dá awa Iesude sitera.

23 Ata Iesu mi awamanede mina sisina,“Ora awa gumbira awa God mi Embo daMai da taogari awa arapa aina. 24 Eiwaawa gebé bajina imondemane tena. Edowheat vero da (1) butuda durudo betaeaina awa, vero da (1) akuta itaina. Atabetaina gido awa, tenda erido vero jiwaeekaina. 25 Embo ainmi ainda wasiri jiain ji-papa aina gido awa dadoegaina, edo ainmiainda wasiri butu einda jiain jipapa ae gidoawa wasiri natopo itari baina. 26 Emboainmi na awaembo buro aina, embo awana ambo ambo arate tena. Edo yai nondana itena awa, nato buro embo daedo itaina.Embo da ainmi na awaembo buro aina awa,embo awa Mamo natomi tou aina.

27 “Boroko nato do buriya eira, edonongo tani? Mamo na torege ora eindeta? Ango ae. Na eiwa embo ora eindaguputena. 28 Mamo ito dao taogiyo!”

Edo ge yavi utuda edo gupusina, “Namatu taogena, edo tekago taogana.”29 Awatedo embo jisi da (1) ainda petedoisite ge yavi awa ingitera. Edo awamanemimina tara edo esitera, “Dudu jipeira.”Edo neneimi tedo esitera, “Anelami emboainde ge sira.”

† 12:13 Hosanna awa Hiburu ge edo ainda moka iji matuda awa “Nakare toregewasi!” Ata ainda amboda embomaimimoka teka “Nakare imo dasiga era!” ainda yai piedo esitera. ‡ 12:13 BADARI awa God da dao da (1). Ainda mokaawa ‘Na awa Natopo Itari’ (Exodus 3:14-15). Ge Moka Teteka, ove gaiari einda gunda awa daedo giwo. 12:13Psalm 118:25-26 § 12:14 wo donki awa hosi [English: horse] ango, ata awa saka. Edo embomaimi wo awa roraebouga kundo mambarida buro awaembo jigamo edo era. * 12:15 nasi Zion da gagara. Zion awa Jerusalem da daonei. Edo nasi Zion da gagarada moka einda awa Israel embomai. 12:15 Zechariah 9:9

Page 166: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

John 12:30 163 John 13:130 Edo Iesu mi mina sisina, “Ge yavi

eiwa na awaembo gumbae, ata imomaneembo. 31 Boroko awa embomai butu eindakatari iji. Boroko butu einda gisijiari awaondari idegaina. 32 Edo iji ainde na awaawamanemi butuda edo jiaro vitana, naneembomai butu dededa do dumano natoyaida gumbara.” 33 Ge eiwa sisina ami imobetari ango betaina awa karigesisina.

34 Edo embo jisi da (1)mi ainde mina sit-era, “Nakare Aodarida edo ingitera, Kerisoawa natopo itaina. Nongo nongoda edoEmbo da Mai awa jiaro vitarate tesi? Emboda Mai eiwa averi?”

35 Edo Iesu mi awamanede sisina, “Ijiriboribé ae parara itomane yai itaina. Ijiainde parara itomane yai isiari pepetaewo, muyae imomane apuregeurekae.Embo ain muyaeda pepeta edo eira awa,yai nonda aunteiri awa imo gae. 36 Dáparara itomane yaida isira angode awa,itomane gebé ari pararada yai piewo,imomane pararada mamai ave.” Geeiwa Iesu mi tedo awa dodo awamanemigiworekae yai eve aundo onjigesisina.

Jew embomaida babadegari jiwaebémiawamaneda gebé ari Iesu da yai piae.

37 Edo Iesu mi kariwa jiwae awamanedadombuda esisina, awarata awamanedagebé ari ainda yai piae. 38 Ango edo geeiwa peroveta Isaiah mi amboda gumainasisina, awa gundo bé esira:“Badari, embo ainmi bino kaenato eiwa

gebé esiri?Edo embo anda yaida BADARI mi

ainda goroba ari arapa esiri?”39 Awatedo awamanemi Iesu da ge in-

gido gebé ari tao ae, aindabé God mi Isaiahda toda ge nei daedo sisina:40 “Nanemi awamaneda jisi awa eteno ake-

imbesisina,edo awamaneda do eteno okain es-

isina.Awatedo awamaneda jisimi nato buro awa

gae arapa ae esitera,edo awamaneda do pirigedo geda

mokabé arapa gae esitera.Na ango esitena awa, awamaneda

jimbo dodo nato yai wareregaronanemi awamane gao ano kaviege-orekae.”

41 Isaiah ge eiwa sisina iji ainde Iesu dataogari† gosisina, edo ainda daoda gesisina.

Iesu mi gebé ari embomai pararadaitorote jipapa eira.

42 Awarata, iji ainde Jew embomaidababadegari jiwae awamaneda gebé ariainda yai pipisitera. Ata Parasi manemiembo ainkain awamaneda gebé ari Iesuda yai piara gido, awamane benunu orodatorari awa engiregara tedo esitera. Angoedo embo jiwae adu edo awamanedagebé ari arapada karigae doturitera.43 Awamanemi dasiga ari embomaimiawamaneda yai piorote awa jipapa esitera,ata God da dasiga ari borote jipapa ae.

44 Edo Iesu aorogatedo sisina, “Emboainmi ainda gebé ari nato yai pipiteiraawa, embo awa nato yai akuta ainda gebéari piae, ata ainda gebé ari embo ainmi napiesiri guputena ainda yai pipiteira. 45 Edoembo ainmi ainda jisimi na goteira awa,embo na piesiri guputena awa goteira.46 Na parara ango embomai butu dededayai guputena awa, berari ainmi gebé arinato yai pipiteira awa muyaeda itainyae.

47 “Edo embo ainmi ge nato ingido gebéae aina, nane embo awa katainyae. Naembomai butuda katain gumbae, ata em-bomai butuda toregain guputena. 48 Emboda ainmi na ajiregeteite, edo ge nato awabainyae, ainda katari embo isira. Genanemi tetena awa ainda katari embo, edoami deguta beao arida embo awa kataina.49 Edo ge nane tetena awa ge nato akutaae, ata Mamo na piesiri guputena, amige ro tani edo nongo nongo tani awa geokain namonde sisina. 50 Edo na gari, gero awa ami ge okain namonde sisina awa,embomaida yai wasiri natopo itari piedoeira. Awatedo ge ro awa nanemi tedo enaawa, dá ango Mamo mi namonde sisinaawa tedo ena.”

13Iesu ainda ambodanida tai teisina.

1 Edo Darutegari Bondo gumbae gisida,Iesu gari ainda ora awa gumbira, imobutu eiwa dodo Mamo da yai mamain es-isina. Edo imo ainda ambodani butudadubobudo esira, edo iji dá ainde ainda

12:38 Isaiah 53:1 12:40 Isaiah 6:10 † 12:41 Iesu da taogari. Guriki ge einda awa ‘ainda taogari’, ata OveKotopuda atopapasigari jiwae kotembedo era, ainda moka awa ‘Iesu da taogari’.

Page 167: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

John 13:2 164 John 13:28dubobari tega itaebé awa esiri awamanedayai arapa esisina.

2 Edo Iesu ae ainda ambodani de turoindari injido itae esitera. Edo iji angodeBinei mi Simon da mai, Judas Iscariot,ainda kotembarida matu pipisisina awa,Iesu kundo ainda gitopo emboboda ipadapiarate. 3 Ango edo Iesu gari, Mamo miawara tari berari ainda ipada pipisisina,edo imo God da yai edo gupusina, edotekago God da yai mamaina. 4 Awatedoimo turo indari dodo erido ainda ombariribori teugedo demonda pipisisina, edotamo gaigari budo ainda ipuda bunjisina.5 Ainda amboda, teo bokumbada un do-dedo tuturo edo ambodanida tai teiedo,tamo gaigari ainda ipuda ami gaigedo es-isina.

6 Edo imo Simon Peter da yai gumbiriami ainde sisina, “Badari, inemi nato taiteiain esita?”

7 Iesu mi embo ainde mina sisina, “Naneburo boroko ro ena imo gae, ata ambodaimo gata.”

8 Peter mi ainde sisina, “Ine nato taimana bé mana teiata!”

Iesu mi embo ainde mina sisina, “Na imoteiae gido, namonde daedo itari tao ae.”

9 Edo Simon Peter mi ainde sisina,“Badari, ango gido, nato tai akutateiainyae, ata ipa de kopuru de daedoǃ”

10 Iesu mi ainde sisina, “Embo ave matuungutari awa tenda ungutainyae; emboawa dono berari itae, ata ainda tai akutaawa teiaina. Edo imomane awa dono itae,awarata imomane berari awa dono itaeae.” 11 Aindabé embo ainmi imo kundogitopoda ipada piaina awa gari, ine sisina,“Imomane berari awa dono itae ae.”

Iesu ainda ambodanida tai teiarida mokaawa arapada sisina.

12 Edo amboda imo ambodanida taiteiedo, ainda ombari ribori omundo gundotekago anumbedo awamanede sisina, “Ronane itomane yai etena da moka gotevita?13 Inemane na dao Atopatari edo Badaritedo ewa. Na embo awa, awatedo awage dave. 14 Edo na itomane Atopatariedo Badari ami tai itomane teietena,*awatedo imomane daedo neida tai minateiya awate. 15 Nane kariwa imonde-mane pietena. Awatedo ro itomane yaietena awa, inemane dá ango awa. 16 Eiwa

awa gebé bajina imondemane tena. Buroemboda dero awa ainda badarida derodaginegae. Edo embo buroda piesiri mam-bira awa embo ainmi imo buroda piesiriainda ikane ae. 17 Edo imomane atopatarieiwa gari, edo imomane ango edo awagido, God mi ari imomane dubodave awa.

18 “Na ge tena awa itomane berarida ae.Na gari imomane avekave awa geritena.Ata eiwa idegesisina ami God da Ove Ga-iarida ge awa bé aina, ‘Embo da (1) na-monde teoda bread injido eira, ami natogitopo esira.’

19 “Nane ge eiwa boroko imondemanetena idegae gisida awa, iji nonde awa ide-gari gido na averi tetena awa inemanegebé awate. 20 Eiwa awa gebé bajina imon-demane tena. Imo ainmi da ave nanemipiono maundo eira awa budo eira gidoawa, na budo eira. Edo imo ainmi na budoeira gido, embo ainmi na piesiri guputenaawa budo eira.”

Iesu mi Judas imo gitopoda ipada piainaawa karigesisina.

(Matthew 26:20-25; Mark 14:17-21; Luke22:21-23)

21 Iesu ge eiwa sisina, edo ainda ambodaainda do buriya esiri karigesisina, “Eiwaawa gebé bajina imondemane tena. Ito-mane embo da (1)mi na gitopoda ipadapiaina.”

22 Ango tesiri ambodani jisi mina garaesitera, edo imo ge ande siri awa gaindaritera. 23 Edo ainda ambodani Iesu midubobé budo eira awa Iesu da demobédaanumbari isira. 24 Awatedo Simon Petermi ambodani ainda yai iwata esisina, emboande ge awa siri awa tedogarate.

25 Ango esiri gido ambodani awa aikaeatutumbedo iunte Iesu da opopoda edoami ainde tedogosisina, “Badari, emboamo averi?”

26 Iesu mi mina sisina, “Embo da (1)ande bread kupo saka teoda pasido piana.”Ango tedo, bread kupo saka teoda pasidoSimon da mai, Judas Iscariot de, pipisisina.27 Edo iji ainde Iesu mi Judas de breadkupo saka piesiri bureiri, Satan ainda dodatotorisina.

Edo Iesu mi Judas de sisina, “Buro roain esi awa, burigi eyo.” 28 Ata nenei ten-embada indari indeite itera, awamanemiro embo Iesu mi embo ainde ge eiwa siri

* 13:14 tai itomane teietena. Iesu tai teiari buro esisina. Ainda iwata ari ami kaena atopaposisina nongo edo daoakuta piari wotari, edo nameji nei kondade orote. 13:18 Psalm 41:9

Page 168: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

John 13:29 165 John 14:14awa da ainmi gae. 29 Aindabé Judas awaganu sima ari embo, awatedo bondo roraeawamane jipapa era awa oriainita, o em-bomai rorae isisigaede rorae piarate, Iesumi embo ainde tesirita kotembedo esitera.30 Edo Judas bread kupo saka awa budoboraebé idegesisina. Edo awa muyaede.

Iesu mi ainda ambodanide ge okain tekapipisisina.

31 Edo Judas idegedo mambiri amboda,Iesu mi sisina, “Boroko Embo da Mai dataogari awa arapa esira, edo God da taogariawa ainda yai arapa esira. 32 Ainda edoGod da taogari Embo da Mai da yai arapaesira awa, God ami akuta daedo Mai dataogari awa arapa aina, edo burigibé Maida taogari arapa aina.

33 “Mamai nato, iji saka riborigo naimondemane itana. Edo na gain kakowaawa, edo nane Jew embomaide siutanaango, boroko imondemane tena, ‘Yainonda na mauntena awa, imomanegumbari tao ae.’

34 “Ge okain teka nane imondemanepipitena: Dubo mina bara ewo. Dá naneimomane dubobudo etena ango, daedoimomane dubo mina bara awate. 35 Edogido imomane dubo mina bara awa, em-bomai berarimi imomane awa nato ambo-dani awa gara.”

Iesu mi Peter de sisina, “Imo akuta toreitetata, imo na awa gae.”

(Matthew 26:31-35; Mark 14:27-31; Luke22:31-34)

36 Ango edo Simon Peter mi ainde sisina,“Badari, imo nonda mauntesi?”

Iesu mi ainde mina sisina, “Yai nondana mauntena ainda, boroko imo na amboambo ari tao ae, ata amboda imo na amboambo ata.”

37 Edo Peter mi ainde sisina, “Badari, roawaembo boroko na imo ambo ambo aritao aeri? Na imo embo betana.”

38 Edo Iesu mi embo ainde mina sisina,“Imo na embo betasita? Eiwa awa gebé ba-jina imonde tena. Kokora aoro tae gisida,imo akuta iji tamonde (3) toreite tata, imona awa gae.”

14Iesu akuta awa begata Mamo da yai.

1 Iesu mi ainda ambodani de tedo sisina,“Do itomane buriya ainyae. Itomane gebéari God da yai piedo ewa, daedo itomane

gebé ari nato yai piewavi. 2 Mamo natodamando doda awa itari yai jiwae itera. Edoawa gebé ae gido, na imondemane taeetena. Na imomane embo yai siya aintedomauntena. 3 Edo na maundo imomaneembo yai siya ana gido, na tekago gundoimomane bana, yai nonda na itana aindaawa imomane daedo itawate. 4 Edo nanonda maunteni imomane gari, edo aindabegata imomane gari.”

5 Thomas mi ainde sisina, “Badari,nakare imo nonda mauntesi awa gae,awatedo nongo edo begata awa gari taori?”

6 Iesu mi embo ainde sisina, “Na awabegata, na awa gebé, edo na awa wasiri.Embo da ainmi na daginegedo Mamo dayai gumbari tao ae. Begata nei itae. Ata da,na akuta. 7 Edo imomane na matu gari gidoawa, imomane daedo nato Mamo gari. Ijiboroko einde edo amboda, imomane emboawa gido ewa, edo embo awa jisimi gari.”

8 Philip mi ainde sisina, “Badari, nakareMamo ewasi gore. Awa inono natokareyai.”

9 Ango tesiri Iesu mi ainde sisina,“Philip, na imondemane daedo iji riboribéisima edo ena, edo imo na gae arapa aeesita? Embo ainmi na gido esira, amiMamo gido esira. Awatedo ro embo inemitesi, ‘Nakare Mamo ewasi gore’? 10 NaMamo de daedo dada ari itena edo Mamonamonde daedo dada ari isira, imo gebéae esita? Ge awa nane imondemane tedoena awa nato awara tari akuta ami tae,ata Mamo namonde daedo dada ari isiteami buro edo eira. 11 Na gebé ewavi,na Mamo de daedo dada ari itena edoMamo namonde daedo dada ari isira. Edoimomane nato ge awa gebé ae gido, buroberari nane edo etena awa udugedo gidona gebé ewavi.

12 “Eiwa awa gebé bajina imondemanetena. Embo ainmi ainda gebé ari nato yaipipiteite awa, buro neide kainde nane edoena, ami daedo aina. Edo na Mamo natodayai mauntena, awatedo buro eiwa naneedo etena awa, embo ami daginegaina.13 Edo rorae ro dao natoda tedogawa awa,nane awa ana, Mamo da taogari awa Maimi ari embomaida yai arapa ari gorote.14 Edo rorae ro dao nato tedogawa awa,nanemi ana.

13:33 John 7:34; 8:21

Page 169: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

John 14:15 166 John 15:8Iesu mi Asisi Kotopu piaina awa tarigari

sisina.15 “Edo imomane na dubobureite gido,

nato ge okain berari kera ewo. 16 Edonanemi Mamo de benunu tano, amiKondade ari Embo nei imondemanepiari imondemane daedo natopo itarate.17 Embo awa gebéda Asisi. Butu embomai*mi embo awa jisimi gae edo embo awaaveri gae, awatedo Asisi Kotopu awa baritao ae. Ata embo ami imondemane daedoisima edo eira, edo itomane doda isimaedo aina, awatedo imomane embo averiawa gido ewa. 18 Na imomane popoiwoango dowainyae. Na itomane yai tekagogumana.

19 “Iji tupo itae edo butu embomaimina tekago gae ara, ata inemanemi nagawa. Aindabé na wasiride itena, imo-mane daedo wasiride itawa. 20 Edo degutaainde imomane gawa, na Mamo natode daedo itena, edo imomane namondedaedo itewa, edo na imondemane daedoitena. 21 Embo ainmi ge okain nato budokera edo eira, ami na dubobudo eira. Edoembo ainmi na dubobudo eira awa, Mamonatomi imo dubobudo aina. Edo na emboawa dubobana edo ainda yai na averi awaarapa ano gaina.”

22 Ango tesiri Judas mi (Imo awa Iscariotae.) Iesu de sisina, “Badari, ro awa tedoimo embo averi awa natokare yai arapaata, edo butu embomaida yai arapa ainyaeri?”

23 Iesu mi ainde mina sisina, “Embo daainmi na dubobudo eira, ami nato ge awakera aina. Edo Mamo natomi embo awadubobaina, edo nakare ainda yai gundoembo ainde daedo itara. 24 Embo ainmi nadubobae awa, nato ge kera ae edo eira. Edoge awa imomane ingido ewa awa nato ae,ata Mamo ainmi na piesiri guputena, aindage.

25 “Iji ainde na imondemane daedo isite,rorae berari eiwa imondemane tedo etena.26 Ata Asisi Kotopu, Kondade ari Embo awa,Mamo mi piari nato daoda gumaina. Emboami rorae berari imomane atopataina, edoami ro berari nane imondemane tedoetena awa, itomane kotembarida tekagokundo gumaina. 27 Na béga itomane yai

doturena; nato béga imondemane pip-itena. Butu embomaimi piari tao ae. Ito-mane do buriya ainyae edo adu ainyae.

28 “Ge eiwa nanemi imondemane tetenoingewa, ‘Na dodo mamain ena, edo ito-mane yai tekago gumana.’ Nane tetenaawa, ‘Na Mamo da yai mamain ena,’ edonato Mamo awa na daginegari. Awatedo,edo imomane na dubobudo ewa gido, imo-mane do yawa awa. 29 Edo boroko ro am-boda idegaina awa imondemane garedotetena, iji nonde idegari gido imomanegebé awate. 30 Aindabé butu einda gisi-jiari† gupeira, na imondemane ge borerejiwae tainyae. Edo embo ami na gisijiaritao ae. 31 Ata ge okain awa Mamo mi na-monde tesira, na dá ango edo ena, embo-mai butu dededa ami na Mamo dubobudoena awa gorote.

“Eriwo kaende mambore.15

Iesu awa dongo gurepida ipubé, edo kaenaawa ainda papatu.

1 “Na awa dongo gurepi* da ipubé,edo nato Mamo awa gurepi buroda tutu.2 Papatu da da nomi nato yai isite be ekaeedo eira awa kapedo eira. Edo papatu dada be ekedo eira awa, dende kapedo ari bejiwae ekedo arate. 3 Ge awa nane imonde-mane teteno buritewa, awatedo imomaneawa matu dende kapari. 4 Imomane na-monde daedo dada ari isiwo, edo na imon-demane daedo dada ari itana. Dá angodongo patumi ipude daedo dada ari itaeawa be ekari tao ae, imomane namondedaedo dada ari itae gido, be ekari tao ae.

5 “Na awa dongo ipu, edo imomane awapapatu. Imo ainmi namonde daedo dadaari isiuri, edo na ainde daedo dada ariisiwono, ami be jiwae ekedo eira. Awarata,edo imomane namonde daedo dada ariitae gido awa, buro da ro ari tao ae. 6 Emboainmi namonde daedo dada ari itae awadongo patu ango buro tutumi demondaaugari mumuya aina. Edo awamanemipapatu ango awa doregedo kundo niyaodaaugaro avedo ara. 7 Edo imomane na-monde daedo dada ari itawa, edo nato geimondemane daedo itaina gido, ro jipapaedo tedogawo God mi imondemane piaina.8 Iji ainde imomane be jiwae ekedo ewa,

* 14:17 Butu embomai da moka John 7:7da tuda giwo. † 14:30 butu einda gisijiari awa Satan, butu embomaidagisijiari. * 15:1 gurepi awa dongo evekarada dao, edo ainda be awa pasiporo babaingae ango. Ata ainda bedaainto awa gadae, awatedo ainda ainto daedo indari tao.

Page 170: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

John 15:9 167 John 16:5emi taogari Mamo natoda yai piaina edoimomane awa nato ambodani arapa aina.

9 “Dá Mamo mi na dubobudo esira angoawa, nane imomane dubobudo etena. Na-monde daedo dada ari isiwo nato dubo-bari bave. 10 Edo imomane nato geokain kera edo awa gido, namonde daedoisite nato dubobari bawa dá ango naMamo natoda ge okain kera edo etenaedo na ainde daedo isite ainda dubobaribudo ena. 11 Nane rorae berari eiwaimondemane tetena awa, nato yawa ariimondemane daedo itarate, edo itomaneyawa ari beda arate. 12 Edo nato geokain awa eire, imomane dubo mina baraawate dá nane imomane dubobudo etenaango. 13 Dubobari bajinabé embo be-rarida daginegari awa evire, embo ainmiainda otatawo awaembo ainda wasiri pi-aina. 14 Edo ge okain ro berari nane imon-demane tedo ena awa kera awa gido, imo-mane awa nato otatawo. 15 Buro embomiro embo ainda badarimi buro edo eira awagae, awatedo iji boroko einde edo amboda,nane imomane dao buro embobo tae. AtaMamo natomi rorae berari awa teuri in-gido teono gido etewa, awatedo imomanedao otatawo tetena. 16 Inemane na gerae,ata nanemi imomane geritena. Edo naimomane avigesitena, idegedo maundo beekawate edo be itomane matawa itarate.Edo rorae ro Mamo da yai dao natodatedogawa awa ami imondemane piaina.17 Rorae berari eiwa nanemi imondemanege okain tena, imomane dubo mina baraawate.

Butu embomaimi Iesu da ambodanidesinigambari edo era.

18 “Edo butu embomaimi† imondemanesinigambari edo era, kotembewo, gisibéawamanemi namonde sinigambari edo es-itera, edo ainda amboda imondemane edoera. 19 Edo imomane awa butu embo-mai gido, butu embomaimi ainda topodubobae etera. Awarata imomane awabutu embomai ae, ata nane butu embo-maida toropuda ainda imomane geritena.Awatedo butu embomaimi imondemanesinigambari edo era. 20 Nane imonde-mane ge tedo etena awa kotembewo, ‘Buroemboda dero awa ainda badarida derodaginegae.’ Edo embomaimi nato yaimemesi neide kainde piedo etera gido

awa, daedo itomane yai memesi neidekainde piara. Edo awamane ge nato keraedo etera gido awa, daedo itomane gekera ara. 21 Ata imomane awa nato am-bodani, edo embo ainmi na piesiri gu-puteni awa awamane gae, awatedo awa-manemi iwata berari eiwa imondemaneara. 22 Edo na gundo awamanede ge taegido, awamaneda jimbo beyaeda rirowaawa itae. Ata boroko, awamaneda jimbobeyaeda ge tedo daginegari tao ae. 23 Emboainmi namonde sinigambari edo eira awa,daedo Mamo nato de sinigambari edo eira.24 Edo nanemi awamaneda toropuda burobabain embo neimi gisi ae awa ae gido,awamaneda jimbo beyaeda rirowa awaitae. Ata boroko awamanemi buro babaineono gido etera, edo awamanemi daedosinigambari na ae Mamo nato deda yai edoetera. 25 Ata iwata engo idegesira, ge awaawamaneda Aodari da gaiari isira awa béarate, ‘Awamanemi namonde sinigambarietera, ata aindabé itae.’

26 “Ata iji amboda, nane Kondade ariEmbo, Mamo da yai edo itomane yaidapiano gumaina. Embo awa gebéda Asisi,edo ami Mamo da yai idegedo eira. Edoami na averi awa embomaide karigaina.27 Edo imomane tuturoda namonde daedoisite, edo gundo iji boroko einda namondeitewa, awatedo imomane daedo na averiawa embomaide karigawa.

161 “Nane rorae berari eiwa imonde-

mane tetena awa, itomane gebé ari natoyaida awa dovekae. 2 Awamanemi imo-mane benunu oroda kundo arapada pi-ara, tenda torovekae engiregara. Gebé, ijigupeira ainde berari ainmi imomane daribetawa, ami buro dave God awaembo eirakotemaina. 3 Edo awamane Mamo awagae edo na awa gae, awatedo awamaneiwata berari eiwa ara. 4 Ata nane roraeberari eiwa imondemane tetena, iji nondeawamanemi iwata berari eiwa ara, imon-demane ge ro tetena awa kotembawate.Ata tuturoda na imondemane daedo isimaedo esitena, awatedo rorae berari eiwaimondemane tae.

Asisi Kotopu mi buro nongo edo aini?5 “Ata boroko na embo ainmi piesiri gu-

putena ainda yai mauntena, edo imomaneda (1)mi namonde, ‘Yai nonda mauntesi?’

† 15:18 butu embomai da moka John 7:7da tuda giwo. 15:20 John 13:16 15:25 Psalm 69:4

Page 171: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

John 16:6 168 John 16:28awa tedogae. 6 Ata nane rorae berari eiwaimondemane tetena, awatedo imomanedubo vevera bajina bé etewa. 7 Ata nanegebé eiwa imondemane tena, nato dodomambari awa itomane dave. Aindabé, namambae gido, Kondade ari Embo (AsisiKotopu) itomane yai gumainyae. Ata namamana gido, nanemi embo awa pianoitomane yai gumaina. 8 Edo iji ainde amigundo, butu embomai* da jimbo beyaeawa arapa edo aina, edo awamaneda wasiridambu darari itae awa arapa edo aina,edo God da katari awamaneda yai awaarapa ari berari gido ara. 9 Awamanedagebé ari nato yai piae, awatedo emboami awamaneda jimbo awa arapa ari gidoara. 10 Edo na Mamo da yai maun-tena, edo imomane na tekago jijimbari taoae, awatedo embo ami awamaneda wasiridambu darari itae awa arapa ari gido ara.11 Edo butu einda gisijiari† awa God mimatu kasisina, awatedo embo ami God dakatari awamaneda yai arapa ari gido ara.

12 “Nane rorae jiwae nenei daedo imon-demane tain jipapa ena. Ata inemaneboroko ge ango awa bari tao ae. 13 Awarata,iji nonde gebéda Asisi gumaina, ami imo-mane gebé berarida yai gisijido aina. Edoainda awara tari akuta ami ge tainyae, ataro ami ingido awa tedo aina, edo daedororae ro amboda gumaina awa imonde-mane tari gido awa. 14 Aindabé embo amigebé nato‡ awa kundo imondemane tedoaina, ami nato yaida taogari piedo aina.15 Rorae berari Mamo da yai isira awa nato.Awatedo nane tetena awa, Asisi Kotopu migebé nato awa kupeite imondemane tedoaina.

Ambodanida dubo vevera awa war-eregedo yawa aina.

16 “Aindabé na dodo Mamo da yai ma-main ena, iji tupo imomane na gari tao ae.Edo iji tupo ainda amboda, imomane natekago gawa.”

17 Ango tesiri ainda ambodani neneimiawamane akuta mina tara esitera. “Geeiwa sira, ainda moka awa rori? Embo amisira, ‘Iji tupo imomane na gari tao ae. Edoiji tupo ainda amboda imomane na tekagogawa.’ Edo daedo ami kaenamonde gesira, ‘Na dodo Mamo da yai mamain ena.’ ”

18 Edo awamane mina tara edo esitera, “Ine‘Iji tupo’ sira. Awa rori? Ami ro sira awakaenato yai arapa ae.”

19 Ango edo Iesu mi sisina, “Na ge engotetena, ‘Iji tupo imomane na gari tao ae.Edo iji tupo ainda amboda, imomane natekago gawa.’ ” Edo imo gosisina, awa-manemi ge eiwa imonde tedogain jipapaera. Awatedo awamanede sisina, “Ge naneimondemane tetena ainda moka rori awakakowa eite mina tara evita? 20 Eiwa awagebé bajina imondemane tena. Imomaneji site do ari ji gatawa, ata butu embomaimiyawa ara. Imomane dubo vevera awa, ataitomane dubo vevera ari awa wareregedoyawa aina. 21 Iji nonde eutumi mai bainedo eira, ainda mai bari iji awa aikaegoteite kotembari jiwaemi dubo veveraedo eira. Ata iji nonde ainda mai engesira,aindabé mai awa butuda idegesira, imomemesi ruvegedo yawa edo eira. 22 Edoboroko awa imomane dá ango dubo veveraewa, ata imomane tekago gana; edo ijiainde do itomane yawa aina, edo emboda ainmi itomane yawa ari teugedo kum-bari tao ae. 23 Edo deguta ainde inemanenato yai rorae ro benunu tainyae. Eiwaawa gebé bajina imondemane tena, roMamo da yai nato daoda tedogido awa,ami imondemane piedo aina. 24 Edo gundoiji boroko einde imomane nato daoda Godda yai rorae tedogae. Atega edo buwo,itomane yawa ari beda arate.

Iesu Keriso mi butuda gisijiari ae aindaembomai deda goroba awa daginegesisina.

25 “Ge berari eiwa imondemane kariwagemi tedo etena. Ata iji gumbari ainde,nane kariwa gemi imondemane tendatainyae, ata nanemi Mamo da daoda gearapa imondemane tedo ana. 26 Edodeguta ainde inemane nato daoda Mamoda yai tedogido awa. Edo nanemi ro awaMamo da yai imomane embo tedoganaawa itae. 27 Aindabé imomane na dubobu-ritewa, edo na God da yai edo guputenaawa gebé esitewa, awatedo Mamo imoakuta ami imomane dubobudo eira.§ 28 NaMamo da yai edo butu einda guputena. Atatekago na butu eiwa doturena edo Mamoda yai mauntena.”

* 16:8 butu embomai da moka John 7:7da tuda giwo. † 16:11 butu einda gisijiari awa Satan. ‡ 16:14 gebénato. Guriki da ge einda awa ‘ro nato yai isira’. § 16:27 Ge da moka einda awa, Mamo da jipapa awa Iesu daambodanimi dagaia maundo Mamo da yai Iesu da daoda tedogara. Edo ango ara gido Mamo mi mina dave piari bara.

Page 172: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

John 16:29 169 John 17:1629 Edo ainda ambodanimi ainde sitera,

“Gi, boroko imo namondekare ge arapateta, kariwa ge jigamo ae! 30 Edo borokonakare gari, imo rorae berari gari. Aind-abé imo embomaida kotembari matu gari,awatedo awamanemi ro embo tedogari itoyai piari awa itae. Emi eiri nakare gebé era,imo God da yai edo guputeta.”

31 Edo Iesu mi awamanede mina sisina,“Boroko imomane gebé evita? 32 GiwoǃOra gupeira edo boroko gumbira, imo-mane evekara edo mando ika de ika dedamaundo na akuta dowawa. Awarata,Mamo awa namondeda isira, awatedo naakuta itainyae.

33 “Nane rorae berari eiwa imondemanetetena, imomane namonde daedo dada ariisite béga itomane yai itarate. Iji an-gode imomane butu einda isite memesiae bouga de budo ewa. Ata gorobabuwo! Nane butuda goroba* awa dagine-gesitena.”

17Iesu imo akuta awaembo benunu sisina.

1 Edo Iesu rorae berari eiwa tedo, aindajisi ikane utuda edo benunu sisina:

“Mamo, ora awa gumbira. Ito Mai dataogari arapa eyo, Mai itomi ito taogariarapa are. 2 Aindabé ine awara tariainde pipisiteta embo enembo berarigisijiarate, ami embomai nandogo aindayai ine pipisiteta, awamaneda yai wasirinatopo itari piaina. 3 Edo wasiri natopoitari awa eiwa: embomaimi imo awaGod bé akuta gara, edo Iesu Keriso, inepieteto gupusina awa daedo gido dadaara. 4 Nane taogari ito arapa etenoembomai butu einda gera. Buro ro ineanate pipisiteta awa petugetena. 5 EdoMamo, boroko, na ito demonda isianotaogari nato yai pieyo bane. Taogariawawa butu itae gisida imonde daedobudo esitena.

Iesu ainda ambodani awaembo benunusisina.

6 “Ine embobo eiwa embomai butueinda doda kundo namonde pipisiteta.

Nane imo embo averi awa eono awa-maneda yai arapa euri gido etera. Ijigisi awamane awa imo topo, edo inenamonde pipisiteta, edo awamanemiito ge kera edo etera. 7 Edo borokoawamane gido etera, rorae berari inenamonde piedo eteta awa, ito yai edogundo eira. 8 Ge berari ine namondepipisiteta awa, awamanede pieteno bu-ritera. Edo awamane gebé gositeraawa, na ito yai edo guputena, edoawamane gebé esitera, ine na pietetoguputena. 9 Na awamane embo be-nunu tena. Na embomai butu dededaawaembo benunu tae, ata awamane awaimo topo, awatedo awamane avekaveinemi namonde pipisiteta awaembo be-nunu tena. 10 Edo nato topo berariawa ito topo. Edo ito topo berari awanato topo. Edo awamanemi nato taogariembomaida yai arapa eoro gido etera.11 Edo na ito yai gupena, awatedo nabutuda itainyae. Ata eiwamane butudaisima edo era. Mamo, imo awa EmboKotopu. Dao itoda goroba (Dao awaine namonde pipisiteta.) ami awamanededegeyo, awamane da (1) ore, dá in-gena awa da (1) ango.* 12 Iji ainde naawamanede butuda isite, awamane daoitoda gorobami dedegedo etena. Awa-mane inemi namonde pipisiteta awanane dedegetena. Edo ainda doda da(1) ave dadoegae, ata embo da (1)bé awausibesi ari yaida mamaina, God da OveGaiarida isira awa bé arate.

13 “Ata boroko na ito yai gupena, edona butu einda isite ge berari eiwa tenaawa, nato yawa ari awamaneda dodasirido beda arate. 14 Nane ito ge awa-manede pipisitena, edo awamane awabutu embomai† da topo ae, dá ango naawa butu embomaida topo ae, awatedobutu embomaimi awamanede sinigam-bari edo etera. 15 Edo na awamanebutu einda awa dodo batate benunu tae,ata ine embo beyaeda yai‡ awamanededegatate tena. 16 Awamane awa butuembomaida topo ae, dá ango na awa

* 16:33 butuda goroba awa butuda gisijiari (Satan) ae ainda ambodani deda goroba. * 17:11 Aindabé Iesu miainda Mamo duboburisina, iji ainde imo butuda gundo, ainda jipapa berari ainda Mamo da yai piedo, Mamo da jipapaawa ambo ambo edo esisina (John 5:19-20; 10:17-18; 12:49-50; 14:10-11, 20, 31). Awatedo Iesu jipapa edo eira awa,kaenato jipapa berari ainda Mamo da yai piaro God mi kaen gisijiarate. Edo kaena ango ara, dada ari de dubobari dedá ango Iesu ae ainda Mamo demi budo esitera awa kaena daedo gara (John 13:34-35). † 17:14 butu embomai damoka John 7:7da tuda giwo. ‡ 17:15 embo beyaeda yai awa Satan da yai.

Page 173: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

John 17:17 170 John 18:11butu embomaida topo ae. 17 Awamaneawa gebé itomi eyo embomai kotopuore. Ito ge awa gebé. 18 Edo ine nabutuda pieteto guputena dá ango, naneawamane butuda pieteno maunsitera.19 Awamane embo nane nato wasiriimonde pipitena awa ine na tatajiato itotopobé anate. Awatedo ine gebé itomiawamane daedo tatajiato ito topobé ore.

Iesu gebé ari embomai berari awaembobenunu sisina.

20 “Nane awamane akuta awaembobenunu tae, ata daedo nane ouwamaneainkainmi awamaneda ge ingido gebéari nato yai piara, awamane embo be-nunu tena. 21 Nane awamane berari awaato da (1) orote benunu tena, Mamo,dá imo namonde daedo dada ari itetaedo na imonde daedo dada ari itenaango. Daedo na benunu tena, awa-mane awa ato ingenamonde daedo da(1) orote, embomai butudami inemi napieteto guputena awa gebé orote. 22 Edonane taogari ine namonde pipisitetaawa awamanede pipisitena, awamaneato da (1) orote dá ingena ango: 23 naawamanede daedo dada ari itena, edoimo namonde daedo dada ari iteta, awa-mane ato ingenamonde davebé dave da(1) orote, edo embomai butudami inemina pieteto guputena awa gorote, edoouwamanemi ine awamane§ dubobu-riteta dá ine na duboburiteta angogorote.

24 “Mamo, na jipapa ena awa, avekaveinemi namonde pipisiteta awa daedona nonda itena ainda namonde daedoitorote, edo nato taogari gorote. Aind-abé imo na duboburiteta, inemi taogariawa namonde pipisiteta, butu gambaegisida.

25 “O Mamo, imo awa wasiri dambudarari. Gebé, embomai butu dededaawa imo gae, ata na imo gositena, edoeiwamanemi ine na pieteto guputenaawa gositera. 26 Edo nane imo emboaveri awa awamanede eteno arapa esirigositera, edo ano arapa ari gido ara,awamane dubo mina bara orote dá angoine na dubobudo eteta, edo na awa-manede daedo dada ari itanate.”

18Judas mi Iesu gitopoda ipada pipisisina.(Matthew 26:47-56; Mark 14:43-50; Luke

22:47-53)1 Iji ainde Iesu benunu tedo itae edo

imo ae ainda ambodani de yai awa dodoKidron Poga ainda temundo maunsitera.Edo kupo neida buro isira ainda, imo aeainda ambodani de totoritera.

2 Edo Iesu iji jiwae ainda ambodani deyai ainda doregedo esisina, awatedo Judas(Embo ami Iesu gitopoda ipada piaina.)awa daedo yai awa gari. 3 Edo pirisi babainae Parasi mane demi Rome da itoro em-bobo ae sima ari embobo* de awa Judasda yai pipisitera. Edo awamane giami deparara ae keimo de bero Judas mi gisijidoyai ainda gupusina.

4 Edo Iesu ro berari ainda yai idegainaawa gosisina, awatedo imo idegedo iunteawamanede sisina, “Imomane ave gainevi?”

5 Awamanemi ainde mina sitera, “IesuNasaret Embo.”

Edo Iesu mi awamanede sisina, “Naembo awa.” Edo Judas (Embo ami Iesugitopoda ipada piaina.) daedo awamanedepetedo isira. 6 Edo iji ainde Iesu mi awa-manede sisina, “Na embo awa,” awamanegun mi iunte butuda duduritera.

7 Edo ami tekago awamanede tedogo-sisina, “Imomane ave gain evi?”

Edo awamanemi sitera, “Iesu NasaretEmbo.”

8 Edo Iesu mi sisina, “Nane imondemanetetena awa, na embo awara. Imomane nagain ewa gido, embobo eiwa dowo mam-bore.” 9 Iesu mi ge eiwa sisina, ge awa imogisi sisina awa bé arate, “Awamane ineminamonde pipisiteta ainda embo da ji nanedadoegae.”

10 Edo Simon Peter kasiwo† de gundoworugedo pirisi maneda gisijiari bajinadaburo emboda dengoro ipa beda awa dedokautugesisina. Edo buro emboda dao awaMalchus.

11 Awatedo Iesu mi Peter de sisina, “Itokasiwo woruda pieyo! Nane memesidaakou Mamo natomi pipisisina awa dodomamana kotembetesita? Nane awa inana.”

§ 17:23 awamane. Ove Kotopuda atopapasigari jiwae kotembedo era, awamane da moka einda awa Iesu da gebé ariembomai. * 18:3 sima ari embobo awa Jew embomaida buro embo babain. Awamanemi Jew embomaida orokotopu bajina sima edo esitera. Ge moka dá awara John 18:18 isira. 18:9 John 17:12 † 18:10 kasiwo. Eiwaawa duduno ari rorae ji demo tote (2).

Page 174: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

John 18:12 171 John 18:29Awamanemi Iesu kundo Annas da yai

maunsitera.12 Edo itoro embobo ae itoroda badari‡

de, Jew embomaida sima ari embobo demiIesu kundo bunjitera. 13 Ango edo imokundo Annas da yai gisi maunsitera. Edoduberi ainde Caiaphas awa pirisi manedagisijiari bajina edo Annas§ awa Caiaphasda ato. 14 Edo iji gisi Caiaphas mi Jew em-bobode ao darari ge sisina, dave awa emboda (1) embomai awaembo daro betaina.

Peter mi tuturoda imo akuta toreitesisina, imo awa Iesu da ambodani ae.

(Matthew 26:69-70; Mark 14:66-68; Luke22:55-57)

15 Edo Simon Peter ae ambodani nei da(1)demi Iesu ambo ambo esitera. Edo pirisimaneda gisijiari bajinami ambodani awaPeter de gumbira awa gari. Awatedo am-bodani awa ae Iesu de daedo pirisi manedagisijiari bajinada mando guwada toridomaunsisina. 16 Ata Peter awa mangurobe arapada petedo isira. Edo ambodaninei awa, (Pirisi maneda gisijiari bajinamiimo gari.) ami idegedo maundo mangurosima ari gagarade tesiri giri Peter budototorisina.

17 Edo buro gagara manguro sima edoeira ami Peter de sisina, “Imo daedo awaembo ounda ambodani da (1), awa gebérita?”

Edo ami mina sisina, “Na awa ae.”18 Iji ainde awa damodamo edo buro

embobo ae sima ari embobo de ni munduveverada jiroro edo pepetegedo aveite it-era. Edo Peter awamanede daedo petedoaveite isiri jijirisina.

Pirisi maneda gisijiari bajinami Iesu detedogari pipisisina.

(Matthew 26:59-68; Mark 14:55-65; Luke22:63-71)

19 Iji dá ainde pirisi maneda gisijiari ba-jinami Iesu de tedogari ainda ambodanidaedo ainda atopatarida awa pipisisina.

20 Edo Iesu mi ainde mina sisina, “Naembo berarida yai arapada ge tedo etena.

Na iji matawa benunu oroda edo oro ko-topu bajinada, yai nonda Jew embomaidada eoro atopasido etena. Nane onjigedoge da ji tae. 21 Ro embo namonde tedo-gotesi? Ouwamane ainkainmi ge ro awa-manede teono ingido etera awa tedogiyo.Awa gebé, nane ge ro tedo etena awaawamane gari.”

22 Edo Iesu ge eiwa tesiri, sima ari em-boboda embo da (1) demonda petari isiraami ipa do bereya edo Iesu dombuda iji da(1) dedo sisina, “Ine pirisi maneda gisijiaribajina de ge ango tainyae!”

23 Iesu mi embo ainde mina sisina, “Nage beyae tetena gido, ge beyae ro tetenaawa arapada karigewasi; ata gebé tetenagido, nongain na doresi?” 24 Ango edo An-nas mi imo bundari matawa piesiri pirisimaneda gisijiari bajina, Caiaphas da yai,maunsisina.

Iji nei tote (2) Peter mi imo akuta toreitesisina, imo awa Iesu da ambodani ae.

(Matthew 26:71-75; Mark 14:69-72; Luke22:58-62)

25 Edo Simon Peter awa petedo ni aveiteisiri awamanemi ainde sitera, “Imo emboounda ambodani da (1) awa gebé rita?”

Edo imo akuta toreite sisina, “Na awaae!”

26 Edo pirisi maneda gisijiari bajinaainda buro embo da (1) awa embo Petermi dedo dengoro kautugesira ainda em-botopo. Embo ami sisina, “Na imo ae emboounde buro doda gena, awa gebé rita?”27 Edo tenda Peter imo akuta toreite gesisina, edo boraebé kokora aoro sisina.

Iesu Pilate da doda peposisina.(Matthew 27:11-18, 20-23; Mark 15:2-15;

Luke 23:2-3, 18-25)28 Ango edo sipobéde awamanemi Iesu

Caiaphas da yai awa dodo gisijido kundoRome gavanada mando bajinada maunsit-era. Edo awamane Darutegari Bondoda ro-rae indorote jipapa esitera, awatedo awa-mane mando awa torae,* awamane akutaGod da jisida dono ari buorekae. 29 Edo

‡ 18:12 itoroda badari awa Rome da duduno ari embo bajinabé. Imo Rome da duduno ari embobo ajijigari 600 edomaundo 1,000 gisijido esisina. § 18:13 Annas awa pirisi maneda gisijiari bajina matu (A.D. 6-15), awarata, Romeda gavana Valerius Gratus mi embo awa teugedo Caiaphas ainda deroda pipisisina (A.D. 18). 18:14 John 11:50* 18:28 awatedo awamane mando awa torae. Rome da gavana awa Gentile embo. Gentile embomaimi God da aodarikera ae edo esitera, awatedo Jew embomaimi kotembedo esitera, Gentile embomaida oromando awa donode God dajisida. Daedo, Jew embomaida piari petari sisina, edo awamanemi Gentile embomaida mandoda torara gido, awamanedonode God da jisida ara, edo Darutegari Bondoda sima eorekae.

Page 175: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

John 18:30 172 John 19:12

Rome gavana, Pilate, idegedo gundo awa-manede sisina, “Embo einde bekumba getewa, ainda buriya rori?”

30 Edo awamanemi mina ainde sit-era, “Embo eiwa buriya embo ae gido,nanekare embo awa ito yai kundo gu-mainyae.”

31 Edo Pilate mi awamanede sisina,“Imomane embo eiwa kundo itomane ao-darida ro tari isira ainda katewo.”

Awatedo Jew embomaimi ainde sitera,“Rome da aodarida tari isira awa nakareembo dari betari tao ae.” 32 Edo ge awa-manemi sitera awa idegesisina, Iesu miainda betari nongo idegaini geda tedo es-isina awa bé arate.

33 Edo Pilate tekago ainda mando bajinadoda torido Iesu dao tedo ainde sisina,“Imo Jew embomaida Daotari rita?”

34 Iesu mi mina ainde sisina, “Imo geeiwa ito topo awa tesita o embo neimi natodaoda imonde tetero geta awa tesi?”

35 Edo Pilate mi mina sisina, “Na awa Jewembo ta? Ito Jew embomai ae pirisi babaindemi imo nato yaida pietera. Imo buriyaro etesi?”

36 Iesu mi mina sisina, “Nato gisijiariawa butu einda ae. Ko nato gisijiari awabutu einda gido, nato kondade ari em-bobomi erido na dedegae etera. Ango aroJew embomaimi na kumbari tao ae. Ataboroko nato gisijiari awa butu einda ae.”

37 Edo Pilate mi ainde sisina, “Awatedoimo daotari rita?”

Iesu mi mina sisina, “Imo gebé teta. Naawa daotari. Edo na awaembo engisina,edo na awaembo butuda guputena, embo-maida yai gebé awa rori kariganate. Emboberari ainmi gebé ambo ambo eite nato geyavi ingido eira.”

38 Pilate mi ainde sisina, “Gebé awarori?” Ango tedo imo tekago idegedomaundo Jew embomaida yai, awamanedesisina, “Na embo einda yai buriya da rotambae ena. 39 Ata itomane piari petariisira, duberi da da Darutegari Bondo ijiainde nanemi bundari oroda embo da (1)awa itomane yai udegedo ena. Awatedonane Jew embomaida Daotari awa itomaneyai udeganate udo evita?”

40 Edo awamane berari tekago aoro-gatedo sitera, “Embo awa ae, ata Barab-bas!” Edo Barabbas awa jivere embo.

19Pilate mi Iesu katedo oregada dorote pip-

isisina.(Matthew 27:27-31; Mark 15:16-20)

1 Ango edo Pilate mi Iesu kundo aindaitoro emboboda yai piesiri vejitera. 2 Edoitoro embobomi dongo bebede awa kundodaotarida gobe ango engoegedo aindakopuruda pipisitera. Edo awamanemi om-bari ribori tokona* awa ainda tamoda pip-isitera. 3 Edo ainda yai tekago, tekagositera, “Oro! Oro! Jew embomaida Dao-tari!” Edo awamanemi imo awa tenda,tenda doritera.

4 Edo tekago Pilate idegedo gundo em-bomaide sisina, “Giwo, na embo eiwakundo itomane yai idegedo gupena. Angoano imomane gawate na embo einda beyaeda ji tambae.” 5 Edo Iesu gobe bebedeedo ombari ribori tokona awa tamoda piariidegesisina. Edo Pilate mi awamanedesisina, “Giwo! Embo awa eire!”

6 Awatedo, iji angode pirisi babain ae orokotopuda sima ari embobo demi Iesu gido,awamane aorogatedo sitera, “Oregada de!Oregada de!”

Edo Pilate mi awamanede sisina, “Naembo einda beyae da ro tambae. Ine-manemi embo eiwa kundo oregada dewo.”

7 Edo Jew embomaimi ainde ge mina sit-era, “Embo emi imo awa God da Mai angotedo eira. Awatedo natokare aodari da (1)isira awa, embo ango awa daro betaina.”

8 Edo iji ainde Pilate ge eiwa ingidoainda adu aribé babojisina. 9 Edo imotenda gavanada mando doda torido Iesude sisina, “Imo yai nonda edo guputesi?”Ata Iesu mi ge mina da ro tae. 10 EdoPilate mi ainde sisina, “Imo namonde getari jipapa ae esita? Kotembeyo! Natoawara tari isira ami imo udegana ko imooregada dano betata.”

11 Iesu mi mina sisina, “Edo God miawara tari imonde piae gido awa, ineminato yai nei ro ari tao. Awatedo emboainmi na ito yaida piesira, ainda jimbobeyae awa ito jimbo beyae daginegesira.”

12 Edo ge awa ingido ainda amboda, Pi-late nongo edo Iesu udegari mamaini awagain edo esisina, ata Jew embomaimi kokojimundo ge site sitera, “Imo embo eiwadowato mamaina gido, imo awa Caesar da

* 19:2 ombari ribori tokona awa rorae ango daotegeregarimi iji angode omundo esitera. Awatedo Iesu tedojijireitedaotarida ombari ango ainda tamoda pipisitera. Tokona awa ove natopo ae ororo deda baige ari.

Page 176: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

John 19:13 173 John 19:28otawo ae. Embo berari ainmi imo akutaawa daotari tedo eira gido awa Caesar dagitopo edo eira.”

13 Edo ge awa ingido Pilate mi Iesukundo idegedo gupusina. Edo Pilate katariemboda anumbada anumbesisina. Katariyaida dao awa Begata Ganumami ari, ataHiburu gemi awa Gabata. 14 Edo Darute-gari Bondo ainda siya ari deguta de ora 6†ango eiri,

Pilate mi Jew embomaide sisina, “Giwo!Itomane Daotari awa eire!”

15 Ata awamanemi aorogatedo sitera,“Deyo betare! Deyo betare! Oregada deyobetare!”

Pilate mi awamanede sisina, “Nanemiitomane Daotari awa oregada danita?”

Edo pirisi babain mi mina sitera,“Nakare daotari itae ata da (1), Caesarakuta!”

16 Edo Pilate mi embo awa oregada darobetarate awamaneda ipada pipisisina.

Iesu awa oregada doritera.(Matthew 27:32-44; Mark 15:21-32; Luke

23:26-43)Ango edo awamanemi Iesu budo gisijido

maunsitera. 17 Edo Iesu ainda orega awabudo idegedo maundo Yai Kopuru Akouainda esisina. Yai einda dao nei Hiburugemi awa Gologata. 18 Edo yai ainda Iesuawa benomami oregada doritera. Edoembo tote (2) ainde daedo oregada dorit-era. Embo nei demo neida, edo embo neidemo neida, edo Iesu toropuda.

19 Edo Pilate mi karigari ge gaiedo piesirioregada doritera. Edo ainda ajigari awa:IESU NASARET EMBO, JEW EMBOMAIDADAOTARI. 20 Edo ove gaiari eiwa, Hiburuae Guriki de Latin deda gemi gagurisina.Edo yai nonda Iesu oregada doritera awanasi bajina aikae, awatedo Jew embo-mai jiwaemi karigari ge eiwa ajijigesitera.21 Awatedo Jew embomaida pirisi babain

mi Pilate de sitera, “ ‘Jew Embomaida Dao-tari’ gaiote, ata, ‘Ine tesira, “Na awa Jewembomaida Daotari,” ’ gaieyo.”

22 Edo Pilate mina sisina, “Nane ro gai-etena awa matawa itaina.”

23 Edo itoro embobo Iesu oregada dorit-era. Edo ainda amboda, awamanemi aindaombarijiari budo jisi ipa ao pasido (4) edoembo tegeri da da pipisitera. Edo daedoainda ombari ribori buritera. Ombariawawa ainda ikane gaiedo wotedo tudaitae ari, ata ainda tatari itae.

24 Awatedo itoro embobomi mina taraesitera, “Kaenane keredo evekara ainyae,ata kaen ganuma babaingae ove gaiarideawa augedo ango tetenya ara ami arapa ariain baini awa gore.”

Eiwa idegesisina, God da Ove Gaiarida geawa bé arate,“Awamanemi nato ombarijiari kundo

evekara edo da da buritera,edo nato ombari awa baintedo

ganuma babaingae awa augedotetenya esitera.”

Awatedo itoro embobomi rorae berarieiwa esitera.

25 Edo Iesu da oregada demonda, aindaai ae, ainda aida dao de, Clopas da aroMary de edo Mary nei de (Eutu awa nasiMagadala eutu.), awamane berari peposit-era. 26 Edo iji angode Iesu ainda ai go-sisina, edo ambodani ine dubobé budo eiraawa, ainda demonda daedo petedo isirigosisina. Awatedo ainda aide sisina, “Eutu,ito mai eire!” 27 Edo ambodanide sisina,“Ito ai eire!” Edo iji ainde edo aindaamboda, ambodani emi eutu awa aindamandoda sima arate kundo maunsisina.

Iesu awa besisina.(Matthew 27:45-56; Mark 15:33-41; Luke

23:44-49)28 Einda amboda Iesu mi ainda buro be-

rari awa matu petugari gosisina. Edo Godda Ove Gaiari da ge awa bé arate jipapa es-isina, awatedo ami sisina, “Na dubo gagara

† 19:14 ora 6. Ove Kotopuda atopapasigari nenei kotembedo era, John da ge einda awa Rome embomaida degutadasirigari ambo ambo eira. Awatedo ora 6da moka einda awa 6:00 sipode. Ata Ove Kotopuda atopapasigari neneikotembedo era, John da ge einda Jew embomaida degutada sirigari ambo ambo eira, edo ora 6da moka einda awa 12:00ijide. Ata Mark 15:25da ge tari awa ora 9:00 sipode awamanemi Iesu oregada doritera. Awatedo ora 9:00da gumbaegisida, Pilate mi Iesu katedo itae esisina, edo ainda amboda, ora 9:00 sipode, Iesu oregada doritera. Aindabé Mark dage awa ango, degutada sirigari Rome embomaimi ambo ambo edo esitera awa sirigari davego gano einda. 19:24Psalm 22:18 19:28 Psalm 22:15 ‡ 19:29 hyssop awa ni tupo Jew embomaimi Darutegari Bondoda jigamo edoesitera. Awamanemi hyssop da papatu kundo sipu ko goutu maida ororo teo doda pasido awamaneda mando mangurobeda gutedo esitera (Exodus 12:21-22). Wo goutuda ge nei Ge Moka Teteka doda ove einda gunda daedo giwo.

Page 177: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

John 19:29 174 John 20:10eira.” 29 Edo waini jigagani sigi beda ariawa ainda isiri awamanemi pepeu da (1)pietero tatapu berari esiri kundo ingutahyssop‡ da doiedo Iesu da beda indaratepipisitera. 30 Edo waini jigagani awa injidoIesu mi sisina, “Awa petugesira!” Edo imotumo gotugedo ainda asisi doturisina.

31 Edo iji eiwa Siya Ari Deguta, edo siponei Darutegari Bondo tuturo aina, awatedodeguta nei awa Oena Apari Deguta de-posi. Aindabé Jew emboboda gisijijie-garimi tamo dowari oregada Oena ApariDegutade itari awa jipapa ae esitera, awa-manemi Pilate de tedogositera, “Ito itoroembobomi awamaneda tai daro eririgarotamo kundo mambae eterita?” 32 Awatedoitoro embobomi gundo embo tuturodaoregada Iesu de daedo matu doritera awa,ainda tai tote (2)da vetu awa detero eri-gesisina. Edo embo nei oregada doritera,ainda tai (2)da vetu daedo detero erige-sisina. 33 Ata iji nonde awamanemi Iesuda yai gundo, imo matu betesira gido awa,ainda tai dae erigae doturitera. 34 Ataitoro embo da (1)mi Iesu awa dendegidagimi gagurisina. Esiri burigibé ororo deun de idegedo wowosisina. 35 Edo emboainmi awa gosisina, ge eiwa karigesisina,edo ainda karigari ge awa gebé. Edo emboawa gari imo gebé sira. Edo ami ge eiwakarigesira, imomane gebé awate. 36 Edororae berari eiwa idegesisina ami ari Godda Ove Gaiarida ge awa bé aina: “Awa-manemi ainda vetu da ji daro erigainyae.”37 Edo Ove Gaiarida ge nei bé esisina awa“Awamanemi embo ave gaguritera awajisimi gara.”

Joseph ae Nicodemus demi Iesu goitera.(Matthew 27:57-61; Mark 15:42-47; Luke

23:50-56)38 Iji einda amboda Joseph (Imo awa

nasi Eremateia embo.), ami Pilate de Iesuda tamo kundo aimain awa tedogosisina.Joseph awa Iesu da ambodani, ata Jew em-bomai adu esisina, awatedo Iesu da daodaarapada embode tae. Edo Pilate mi awaraesiri Joseph gundo Iesu da tamo kundo yaieve maunsisina. 39 Edo Nicodemus, (Imoiji gisibé muyaede Iesu da yai gupusina.)ami iji ainde daedo gupusina. Embo awamyrrh ae aloe de§ baige ari, bouga tega34 kilogram ango kundo gupusina. 40 Edo

embo tote (2)mi Iesu da tamo budo gongojibigi riribo virarae ami engoegesitera, ro-rae muno davede daedo. Eiwa awa Jewembomaida embo goiarida begata. 41 Edoyai demonda Iesu oregada doritera aindaburo isinesina. Edo buro dá ainda goiaribanga to teka siya ari ainda gisi embo daji goiae isinesina. 42 Aindabé iji awa Jewembomaida Oena Apari da Siya Ari Deguta,ainda edo goiari banga to awa aikae, Iesuda tamo yai ainda pipisitera.

20Iesu mi betarida edo erorisina.(Matthew 28:1-8; Mark 16:1-8; Luke 24:1-

12)1 Ango edo deguta pura tuturoda, sipo

ataede muyae matawa isiri, Mary, nasi Ma-gadala eutu awa banga toda maunsisina.Edo ami ganuma to beda awa kundo de-monda piari gosisina. 2 Edo eutu awaainto tumundo maundo Simon Peter aeambodani nei (Embo awa Iesu mi dubobébudo esisina.) aindeda yai gupusina. EdoMary mi awamane tote (2)de sisina, “Awa-manemi Badari da tamo goiari banga todaawa kundo eve mambera, edo yai nondapieteri awa nakare gae.”

3 Awatedo Peter ae ambodani nei deidegedo goiari banga toda tuturo edomaunsitera. 4 Edo awamane tote (2) aintoinono banono tuputera, edo ambodaninei ami tumundo Peter daginegedo goiaribanga toda gisi gupusina. 5 Edo embo awapetedo anega edo jisi banga to doda pip-isite gongo jibigi riribo virarae awa durariisiri gosisina. Awarata imo torae. 6 Angoedo Simon Peter embo awa ambo amboeite gundo banga toda torido gongo jibigiriribo virarae durari awa gosisina. 7 Edoimo daedo gongo gisi dombu gaigari amiIesu da kopuru doisina awa gosisina. Edodombu gaigari awa gongo jibigi viraraede daedo itae, ata awa akuta bodedo yaieve demonda piari. 8 Edo ambodani neigisi banga toda gupusina awa daedo toridogido gebé esisina. 9 Awarata awamanemiGod da Ove Gaiarida ge, Iesu betarida er-arate tari isira awa gae arapa ae. 10 Edoambodani tote (2) overegedo awamanedamandoda tekago maunsitera.

19:29 Psalm 69:21 19:36 Psalm 34:20 19:37 Zechariah 12:10 § 19:39 myrrh ae aloe de awa ni evekaratote (2)da bangire muno davede. Jew embomaimi rorae awa mundedo baige edo awamaneda betarida tamoda piedoesitera ainda mata beyae engiregarate.

Page 178: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

John 20:11 175 John 20:31Iesu mi Mary Magadala eutuda yai idege-

sisina.(Mark 16:9-11)

11 Ata Mary banga to beda petedo ji siteisiri jiriri banga to doda gain anega esisina.12 Edo eutu ami anela tote (2) ombarijiaripararade anumbedo itero gosisina. Anelanei awa kopuruda edo nei awa taida, yaiIesu da tamo pietero dudurisina ainda.

13 Ango edo awamanemi eutu ainde sit-era, “Eutu, ro awaembo imo ji tesi?”

Edo ami awamanede sisina, “Awa-manemi Badari nato budo eve aimbera,edo yai nonda embo awa pieteri nagae.” 14 Edo eutu awa ge engo tedoawa wareregedo Iesu ainda petedo isirigosisina, ata ami Iesu gae arapa ae.

15 Iesu mi ainde sisina, “Eutu, roawaembo ji tesi? Imo ave gain esi?”

Eutu ami kotembesisina imo awa burosima ari embo, edo ainde sisina, “Daveembo, inemi embo awa budo eve aimbetagido, yai nonda aundo pieteta awa na-monde te, nane aundo embo awa budo evemamane.”

16 Iesu mi ainde sisina, “Mary!”Eutu awa wareregedo embo ainde

sisina, “Rabboniǃ” (Ge ainda moka awaAtopatari.)

17 Iesu mi eutu ainde sisina, “Na Mamonatoda yai vitae matawa itena, awatedoimo na ikanade jiote. Ata nato nanon-amejida yai maundo awamanede teyo, ‘NaMamo natoda yai edo Mamo itomanedayai vitain ena, edo God natoda yai edo Goditomaneda yai.’ ”

18 Edo Mary Magadala eutu ami gundoambodanide karigesisina awa, imo Badarigosisina, edo embo ami ge eiwa aindesisina.

Iesu ainda ambodanida yai gupusina, ataiji ainde Thomas awa itae.

(Mark 16:14; Luke 24:36-43)19 Ango edo deguta dá ainda turode,

deguta pura tuturoda, ambodanimi Jewembobo awa adu esitera. Awatedo mandodo jiumbari ainda doregedo manguro be-rari doda awa jijitera. Edo Iesu gundoawamaneda doregari doda petedo sisina,“Béga itomane yai itare!” 20 Edo emboami ge eiwa sisina, edo ainda ipa de aindadendegi de awamaneda yai esiri gositera.Edo iji ainde Badari gido ambodanimi doyawa esitera.

21 Edo Iesu mi awamanede tekago sisina,“Béga itomane yai itareǃ Dá ango Mamomi na piesiri guputena, daedo nane imo-mane pipitena.” 22 Edo embo ami ge eiwasisina, edo oena awamaneda yai putedoawamanede sisina, “Asisi Kotopu buwo.23 Embo neneida jimbo inemane kotem-bedo dodo ewa gido, God mi awamanedajimbo kotembedo dodo eira. Edo inemaneembo neneida jimbo kotembedo dowaegido, God mi awamaneda jimbo kotem-bedo dowae.”

24 Ata iji ainde Iesu awamaneda yai gu-pusina, embo da (1) ambodani 12 aindadoda awamanede itae. Edo embo awaThomas. (Ainda dao nei awa Didymus.)*25 Awatedo ambodani neneimi ainde sit-era, “Nakare Badari geraǃ”

Ata embo ami awamanede sisina, “Naainda ipada benoma dero awa gae, edonato ipa toro benoma deroda piae, edonato ipa ainda dendegi gaiarida derodapiae, na mana gebé ana.”

Deguta neide Thomas ambodani de daedoisiri Iesu awamaneda yai gupusina.

(1 Korinth 15:5)26 Ango edo pura da (1) itae esiri, ainda

ambodani tekago mando doda doregesit-era, edo Thomas awamanede daedo dadaesisina. Edo manguro berari doda awajijitera, awarata Iesu gundo awamanedatoropuda petedo sisina, “Béga itomane yaiitareǃ” 27 Edo embo ami Thomas de sisina,“Ipa toro ito awa ududugedo einda pieyo,edo ipa nato gi. Edo ipa ito awa ududugeyoeinda, edo nato dendegi gaiarida derodapieyo. Gebé ae eote, ata gebé eyo.”

28 Edo Thomas mi mina ainde sisina,“Imo awa nato Badari edo nato Godǃ”

29 Edo Iesu mi embo ainde sisina, “Imona geta, awaembo gebé eteta. Ata God mieuri ouwamane dubodave edo era ainkainna gae awarata gebé edo era.”

Ro awaembo John mi ove eiwa gagurisiniawa sisina.

30 Edo Iesu mi kariwa jiwae nenei aindaambodanida doda daedo esisina, ove eindagaiae. 31 Ata ge eiwa gaietena awa, ine-mane gebé awate Iesu awa Keriso, God daMai, edo itomane gebé ari ami wasiri aindatoda bawate.

* 20:24 Didymus da moka awa ‘jinjiga’.

Page 179: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

John 21:1 176 John 21:1821

Iesu mi ambodanida yai Taiberiasi ubu-tuda idegesisina.

1 Einda amboda Iesu tenda ambodanidayai Taiberiasi ubutu* da idegesisina. Edoimo engo awamaneda yai idegesisina:2 Simon Peter de, Thomas (Ainda dao neiawa Didymus.) de, Nathanael (Imo awanasi Keina, yai Galili embo.) de, Zebedeeda mamai de, ainda ambodani nei tote (2)de, awamane dada esitera. 3 Edo Simon Pe-ter mi awamanede sisina, “Na maundo wobain ena.” Edo awamanemi ainde sitera,“Nakare imonde daedo mauntera.” Angoedo awamane idegedo burigibé maundoma doda wowositera, ata muyae aindeawamane wo da ji bae.

4 Edo sipo matu atesiri, Iesu awa un korapopoda peposisina. Awarata ambodanimiembo awa Iesu gain daritera.

5 Edo Iesu mi awamanede sisina, “Natootatawo, imomane wo nei ro bae evita?”

Awamanemi embo ainde mina sitera,“Bae.”

6 Edo embo ami awamanede sisina, “It-omane monga awa ma demo ipa bedaaugewo wotari imomane wo bawa.” Angoedo awamane monga augetero wotesiri wojiwae ekisina. Edo wo jiwaeda bougamiesiri monga ma doda dumbari vitari tao aeesitera.

7 Awatedo ambodani awa Iesu midubobé budo eira ami Peter de sisina,“Ouwa Badariǃ” (Iji einda gisida Petermi ainda ombari kokumbesisina.)† EdoSimon Peter mi ge awa ingido aindaombari ribori ipuda bundedo undakekapunya edo kora popoda davedomamain esisina. 8 Ata ambodani neneima sakade ami monga wode awa dupeitekora popoda guputera. Awamane awabutubé aikamana ae, tepo ribori tega 100metres ango. 9 Edo iji ainde kora popodadenembedo visido awamanemi yai aindani mundu vevera eiri gositera, edo aindatamonda un wo da (1) edo bread gositera.

10 Edo Iesu mi awamanede sisina, “Wonenei inemane teka kumbewa awa kundogumbuwo.”

11 Awatedo Simon Peter maundo madavisido monga wo babain jiwaede beda ariawa dumundo kundo visido kora popodaesisina. Edo wo da ajijigari berari awa153. Edo wo awa jiwaebé, ata mongaawa dendegae. 12 Edo Iesu mi awamanedesisina, “Gumbuwo, sipo rorae indave.”Aindabé awamanemi gositera embo awaBadari, ambodani da ainmi goroba edoembo ainde tedogae, “Imo averi?” 13 EdoIesu gundo bread kundo awamanede pip-isisina. Edo dá ango awamanede wo pip-isisina. 14 Edo amboda Iesu betedo tendaerorisina, eiwa iji tamonde (3) imo aindaambodanida yai idegesisina.

Iesu mi Peter de buro teka pipisisina.15 Iji ainde awamane sipo rorae injido

itae edo, Iesu mi Simon Peter de sisina,“Simon, Jonah da mai, ito dubobari natoyai embobo einda dubobari awa dagine-gari rita?”

Edo ami ainde sisina, “Een Badari, imoawa gari, na imo duboburena.”

Edo Iesu mi ainde sisina, “Sipu mamainato undeyo.”

16 Edo Iesu mi iji nei tenda embo aindesisina, “Simon, Jonah da mai, imo naduboburesita?”

Embo ami ainde sisina, “Een Badari, imoawa gari, na imo duboburena.”

Edo Iesu mi ainde sisina, “Sipumanenato sima dave eyo.”

17 Edo iji neida gagani awa ami emboainde sisina, “Simon, Jonah da mai, imo naduboburesita?”

Aindabé Iesu mi embo ainde iji neidagagani sisina, “Imo na duboburesita?” Pe-ter dubo vevera esisina. Edo embo amiainde sisina, “Badari, imo rorae berari awagari. Imo goteta na imo duboburena.”

Edo Iesu mi embo ainde sisina,“Sipumane nato undeyo. 18 Eiwa awagebé bajina imonde tena. Iji ainde imoembo teka isite ito ombarijiari imo akutabundedo esiteta, edo yai nonda imoaimain jipapa eite aundo esiteta. Ata

* 21:1 Taiberiasi ubutu da dao nei awa ‘Galili ubutu’. † 21:7 ainda ombari kokumbesisina. Ove Kotopudaatopapasigari nenei kotembedo era, aindabé Peter mi wo bari buro edo eira, imo awa gongo itaede. Awarata PeterIesu da yai mambae gisida, ami ainda ombari ribori omundo unda kekapunya edo Iesu da yai davedo maunsisina. AtaOve Kotopuda atopapasigari nenei kotembedo era, iji einda gisida Peter mi ainda ombari tamoda akuta kokumbesisina,ata ainda ombari ribori kokumbae. Awatedo iji ainde ine Iesu gosisina, Peter mi ainda ombari ribori bupurimi ipudabundedo unda kekapunya edo Iesu da yai davedo maunsisina.

Page 180: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

John 21:19 177 John 21:25iji ainde imo embo begogo isite ito ipaududugato embo neimi imo bundedo yainei nonda imo aimbari jipapa ae aindaimo gisijido kundo aimaina.” 19 Edo geeiwa Iesu mi sisina, Peter da betari nongonongo ami taogari God da yai piaini awaarapa esisina. Edo ge eiwa tedo ambodaIesu mi embo ainde sisina, “Na ambo amboeyoǃ”

20 Edo Peter wareregedo ambodani Iesumi dubobudo eira awa gosisina. Edo ijiainde ambodani awa Peter ae Iesu de amboambo esisina. (Embo awa daedo iji gisi an-gode awamane turo indarida itero Iesu daopopoda atutumbedo iunte ainde sisina,“Badari, embo ainmi imo gitopoda ipadapiain eiri?”) 21 Edo Peter embo awa gidoIesu de sisina, “Edo Badari, embo awanongo nongo aini?”

22 Edo Iesu mi embo ainde‡ sisina, “Edona embo awa jipapa ano matawa wasirideisirari na egenemana, awa ito bouga ae.Imo na ambo ambo eyo.” 23 Awatedoge eiwa gebé ari embomai§ da yai arapuesisina awa, ambodani eiwa betainyae.Awarata Iesu mi embo awa betainyae angoembo ainde site tae, ata, “Edo na embo awajipapa ano matawa isirari na egenemana,awa ito bouga ae.”

John mi ainda ao gogumbari ge sisina.24 Eiwa ambodani emi ge eiwawa

karigedo eira edo ge eiwawa gaiesira. Edonakare awa gari ainda karigari ge awagebé.

25 Edo daedo Iesu mi rorae nenei jiwaeesisina. Edo na kotembetena, edo em-bomaimi rorae berari awa da da ovedagaiae etera awa, ove gaiari berari awa butudedemi inono bari tao ae. Awara.

‡ 21:22 embo ainde awa Peter. § 21:23 gebé ari embomai. Guriki da ge einda awa nanonameji, ata ainda mokaawa ‘God da gebé ari embomai’.

Page 181: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Iwata Ari 1:1 178 Iwata Ari 1:16

Iwata AriYesu da piari aimbariemboboda iwata ari eiwa Luke mi gagurisina.

Yesu mi Asisi Kotopu da gumbari aindagumbae gisida karigesisina.

1 O arie Theophilus, ove gisi imo embosirigesitena awa, nanemi iwata ari beraride atopatari de daedo awa Yesu mi tuturoedo 2 ainda amboda deguta ainde utudavivisisina, awawa gaguritena. Edo utudavitae gisida Asisi Kotopu mi Yesu gisijiriami ge okain ainda piari aimbari embobomatu avigari ainde tesiri gositera. 3 Aindaamboda, Yesu da betari edo erari, emboami deguta 40 isite ainda piari aimbari em-boboda yai imo akuta idegesiri ainda iwatajiwae arapada goteite Yesu awa wasiridegebé esitera. Daedo, iji dá angode, Yesu miGod da gisijiarida* ge awamanede atopa-posisina.

4 Edo iji ainde Yesu awamanede indariindeite ami ge okain sisina, “Jerusalemdowainyae, atako isimango amboda kandoro nato Mamo mi imondemane piain tari-gari sisina awa piari bawa, dá ango naimondemane matu teteno gotawa. 5 Gebé,John embomai un mi bapataito esisina,ata deguta indewae einda amboda, God miimomane ainda Asisi Kotopu mi bapataitoaina.”

God mi Yesu jiri utuda vivisisina.6 Ango edo awamanemi amboda gundo

doregedo ainde benunu sitera, “Badari,†ine iji boroko emi Israel embomainda dao-tarida deroda visido nakare kondade edogisijijiegari yai neinda ami kaena gisijidoera, awamane ondato aimbaro kaenatoudegari tekago bae eterita?”

7 Ango tetero Yesu mina sisina, “NatoMamo ainda awara tarimi iji neneinde

edo yoa neneinde avigedo eira, edo ijinonde awamane idegari awa imomanegari tao ae. 8 Atako imomane ge eiwagari tao ewa. Iji nonde Asisi Kotopu miitomane yaida gumbari awa, imomane Godda goroba bawa. Ango edo inemanemina awa embo averi awa embomainde kari-gawa, Jerusalem doda, edo daedo yai Judeaberarida, edo yai Samaria da edo butuumbugo aikamanabéda.”

9 Ango tesiri awamanemi Yesu gotero,God mi embo awa jiri utuda vivisisina.Edo poragami Yesu apuregesiri awamaneembo awa jisimi gae gae esitera.

10 Edo iji dá ainde awamanemi pangedoutuda jijimbetero Yesu viviteiri, boraebéembo tote (2) ombarijiari pararade awa-maneda demonda idegedo 11 edo awa-mande sitera, “Galili embobo, Yesu dáeiwa imomane dodo jiri utuda visira, tek-ago gumaina dá imomane embo awa utudamaunteiri jijimbetewa ango. Awatedo,utuda gain pangewa, awa dowo!”

Matthias awa Judas da konda avigesitera.12 Ango edo Yesu da piari aimbari

embobo Ni Olive de Peji da dodo overegedoJerusalem da maunsitera. AindabéJerusalem awa aikamana ae, iji tupopepeta esitera.‡ 13 Edo iji nonde awamanenasida torido, yai engiregarida awamaneisima edo esitera, ainda visido totoritera:Peter ae James de John de Andrew de,Philip ae Thomas de, Bartholomew aeMatthew de, James nei awa Alphaeus damai ae Simon Zelot Embo§ de, edo Judas,James eveda mai. 14 Eiwamane berarimatawa kotembari da (1)mi benunudaedo ategada God da yai tedo esitera,eutumai ae Mary, Yesu da ai de edo aindananonameji de daedo.

15 Edo deguta angode, Peter ambo-danida* doda erido peposisina (awa-maneda doregarida ajijigari berari awa 120ango). Edo ami sisina, 16 “Nanonameji,†

* 1:3 God da gisijiari da moka tote (2) awa: 1) Edo gido embo da (1)mi Tonembari Embo, Yesu, ategedo baina, Godmi embo awa gisijiaina. 2) Iji amboda, Yesu tekago butuda gundo embomai berari butuda gisijido aina. † 1:6Badari awa Yesu da dao nei. Ainda moka awa ‘Embo Bajina’ o ‘Gisijiari Bajina’. ‡ 1:12 Awamaneda pepeta ari NiOlive de Peji da edo maundo Jerusalem da awa kilometre da (1) akuta ango. § 1:13 Zelot Embo. Ge einda mokatote (2) isira. Ove Kotopu da atopatari neneimi kotembedo era, ‘Zelot Embo’ awa God da ge kera ari embo. Ata neneikotembedo era, ‘Zelot Embo’ awa Rome da gisijijiegari awa jipapa ae ari embo. * 1:15 ambodani da moka ovegaiari Iwata Ari berarida awa embomai ainkaimi Yesu da atopatari ambo ambo edo esitera. Ge da (1) akutada mokaevekara awa Iwata Ari 19:1-4 ainda doda. † 1:16 Nanonameji da moka einda awa Yesu da gebé ari embo eutu.‡ 1:16 Judas da orobeda dao awa ‘Iscariot’ (Luke 22:3). ‘Iscariot’ da ge nei Ge Moka Teteka, ove gaiari einda gundaawa, daedo giwo!

Page 182: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Iwata Ari 1:17 179 Iwata Ari 2:9-11God da katari eiwa ainda Ove Gaiarida Gebé arate awa gisi Asisi Kotopu mi David dabeda piesiri Judas‡ awa embo sisina. Emboami awamane gisijiri Yesu kundo maundobunjitara. 17 Yesu mi Judas namondekaredaedo avigesisina, awatedo, ainda deroGod da buro awa embo burisina.”

18 (Awara, embo eiwa buro bebegaeesisina ainda tau awa budo ami butuoriesisina. Ango edo ikane edo kopurutuda edo durudo desiri osi bejisina. Edoainda deoboge berari awa arapada ide-gesisina. 19 Ango esiri embomai berariJerusalem doda isiretera ami bino eiwaingitera. Awatedo, awamaneda gemi yaiainda dao Akel Dama tedo era. Ainda mokaawa ‘Ororo Wotari Butu.’)§

20 Edo Peter mi tedo sisina, “AindabéPsalm da Ove Gaiarida David mi ge engogagurisina,‘Embo awa ainda mando pororo parara

jimaina,Edo embo da ji ainda itainyae,’

edo daedo,‘Embo neimi ainda gisijiarida dero baina.’21-22 “Awatedo, embo neimi namondekaredaedo Yesu da erari ge karigaina. Edoembo awa namondekare daedo imapumaedo esisina, Badari Yesu deda, iji angodeJohn mi embomai bapataito esisina edogundo deguta ainde Yesu utuda kundovivitara, ango awa bara.”

23 Ango tesiri awamanemi embo tote(2) avigesitera. Edo embo tote (2)da daoawa Joseph Barsabas (ainda dao nei awaJustus), edo Matthias de. 24-25 Edo awa-mane benunu engo sitera, “Badari, in-emi embo berarida do bé gido eta. Ju-das mi ito piari aimbari emboboda buroari dero gun jindedo dodo betedo yaibeyae niyao matawa aveira ainda maun-tara. Awatedo, natokare yai arapada pieyogoré, embo indawa embo tote (2)da dodaimo matu avigeteta awa Judas da derobaini.” 26 Ainda amboda, awamanemi

ewowoda ganuma jipedo dodegedo garidatari isira awa ambo ambo esitera. Angoedo Matthias avigesitera.* Awatedo, emboawa Yesu da piari aimbari embobo 11ainde dada esisina.

2Asisi Kotopu mi Yesu gebé ari embo-

mainda yai gupusina.1 Edo Yesu da betari wasiride erari

pura berari 7 ainda amboda, Judah em-bomainda bondo deguta dao Pentekos*awa gupusina. Iji dá ainde Yesu gebé ariembomai berari kotembari da (1)mi yai dáainda doregesitera. 2 Edo burigibé yaviutuda edo gupeiri gositera, dá bisibuburatumbari goroba ango. Edo yavimi yai be-rari mando doda awamane anumbesiteraainda arapu esisina. 3 Ainda edo awa-manemi rorae gositera. Niyao beriberidakariwa iwawa ango idegesisina. Edo ro-rae ami evekara eite maundo embo dada tujijisina. 4 Ango edo God mi AsisiKotopu awamane berarida yai piesiri amiawamane gisijijisina. Edo Asisi Kotopu miari tao ari awamaneda yai pipisiuri awa-manemi tuturo edo ge teka yai neneindaami tedo douri tedo esitera.

5 Iji dá ainde, Judah embomai, awamaneawa God tou ari embomai, ami yai evekarabutu berarida edo gundo Jerusalem dodaisiretera. 6 Iji angode yavi eiwa ingidogundo dada doregesitera. Edo aindabéembo da da awamaneda ge topobé amitero ingido, awamane anana esitera. 7 Edoawamane berarimi bé korebakore edo gidodaredo ge mina tara esitera, “Giu! Em-bomai owa Galili embomai berari, ata geembo neneinda ami tera! 8 Nongo nongoedo owamane ge tero kaena da da miingena berari awa ge bé kaenato topobékaena engitera ge ami? 9-11 Kaena neneiawa Patia embo, Medea embo, Elam embo,

§ 1:19 Ove Kotopu da atopatari nenei kotembedo era, ge einda Peter mi karigae, ata Luke mi amboda sirigedogagurisina. Ata Ove Kotopu da atopatari nenei kotembedo era, gano 18-19 awa Peter da karigari ge. 1:20 Psalm69:25 1:20 Psalm 109:8 * 1:26 Judah embomainda ambo ambo ari awa, iji angode awamanemi God da jipapagain eite ganuma nenei ovede kundo jipedo dodegedo esitera (Leviticus 16:8; Proverbs 16:33). Ango edo awamanedadoda embo da (1) avigain jipapa eite, awamanemi ganuma nenei embo evekarada daode kundo akou doda pisido jipedoeiworo ganuma da (1) idegedo durudo esisina. Edo embo anda ganuma gisi duraina awa, embo awa avigara. * 2:1Pentekos awa doregari bajinabé Judah embomaimi sima eora. Pentekos da mokabé awa ajigari ‘50’. God da DarutegariBondo itae edo deguta 50 ainda amboda, Judah embomai bondo awa edo esitera. Aindabé awamaneda ‘wheat’ tari ariteka budo esitera, awatedo, iji angode awamanemi God dasiga eite doregedo bondo eora (Leviticus 23:15-21). Wheatda be awa tambara babaingaeda be ango.

Page 183: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Iwata Ari 2:12 180 Iwata Ari 2:25Mesopotamia embo, Judea embo, Kapa-dosia embo, Pontusi embo, Asia embo,Perijia embo, Pampilia embo, Kerisi embo,Arabia embo, edo Egypt embo. Kaenanenei awa yai Libia edo gumbera (Yai Libiaainda nasi Sairin demo ounda isima edoera). Edo kaena neneimi Rome nasi dodogundo Jerusalem etega era. Kaenato Romeembo kupo da (1) awa Judah embo, edokupo nei awa Judah embo ae. (Ata awa-maneda gebé ari matu dodo Judah embodaGod ambo ambo edo era). Awarata, kaenaberarimi God da wasiri babainbé awa owa-manemi ge kaenatomi karigetero ingera!”12 Ango edo awamane berari bé korebakoreeite edo ananabé eite akuta tedogari minatara edo esitera, “Ro awa embo wasiri eiwaidegeteiri?”

13 Ata embo nenei Yesu gebé ari em-bomai awa tedojijireite sitera, “Owamanewaini† jiwaebé indera!”

Peter mi Judah embomainda yai ge kari-gesisina.

14 Edo iji angode Peter erido peposisinaae embobo 11‡ de daedo. Edo ainda ge yavijiri erido bajinabé esiri embomi goterotuturo edo ge sisina,

“Judah embomainde imomane berariJerusalem doda itewa awa daedo,dengoro edo, ge tain ena. Eiwa daveedo ingiwo! 15 Iji einde sipo teka9:00 eira. Awatedo, embomai eiwawawaini jiwaebé injido dutera, ango awainemanemi kotemainyae. 16 Ango ae,arata, wasiri nakare boroko era, eiwaamboda gumaina awa, God mi peroveta§Joel de embomainda yai tarate sisina awakarigesisina:17 ‘Edo deguta beao eiari na buro ro ani awa

eire.Na God ami nato Asisi awa embo be-

rarida yai dodegana.Ango ano itomane mamai ae maingagara

de nato bino karigara.

Edo itomane maisinga banga garagogirago awamaneda yai piriganogara.

Edo itomane embo begogo bagogoano aturo ara.

18 Edo daedo nato buro ari embo de eutude deguta dá angode

Asisi nato awamaneda yai dodeganonato ge karigara.

19 Nane wasiri babainbé utu ikaneda anoidegari gara.

Edo kariwa nenei butu tuda pianogara.

Awa ororo ae niyao de gara.Edo imbosimi dongowo dongowo ari

gara.20 Edo iji awa wareregedo muyae ango ari,

kariga wareregedo ororo ango aina,*BADARI† da deguta bajinabé bajina

dekore ari taogari de gumbae gisida.

21 Edo iji angode, embo aimi BADARI dadaoda

gebé eite benunu taina awa,God mi embo awa tonemaina.’

22 “Israel embomai, ge eiwa ingiwo! Ijiainde Yesu Nasaret Embo‡ itomane dodaisite, God mi goroba ainda yai piesiri burobabain, wasiri babain, edo kariwa neneiedo eutara. Ango edo God mi itomane yaiarapa euri gido eutara awa ami embo awapiesiri gupusina. Edo inemane akuta gewaawa gebé. 23 Edo embo eiwa, God mi matuango arate sirigesisina awa, itomane yaipiesiri inemane embo awa kundo emboboainda aodari gaeda ipada pietewo awa-manemi oregada§ detero besitara. 24 AtaGod mi embo awa betarida jiri erorara edobetarida memesi awa udegatara, aindabébetarimi imo jiari tao ae, awatedo. 25 Edoiji matu David mi embo ainda ge site sisina,‘Na iji berari BADARI namonde isira awa

gido etena.† 2:13 waini awa un okainda dao. Iji matu edo gundo boroko embomai un angogo injido era. Iji ainde Yesu aeainda ambodani de isima edo esitera, embomaimi dongo ‘gurepi’ be tapedo ainda gama budo awamaneda un okainango siya edo esitera. ‡ 2:14 embobo 11 awa Yesu da piari aimbari embobo. Iwata Ari 1:26 giwo! § 2:16peroveta awa God da bino onjigarida karigari embo o eutu. Ami God da deroda petedo embomainda yai God da getedo esisina. * 2:20 Ove Kotopuda atopapasigarimi kotembedo era awa, kariwa eiwa emboda duduno ari babainami piaina. † 2:20 ADARI da moka awa ‘Na awa Natopo Itari’ o Hiburu ge awa Jehovah; 2:25 doda daedo. 2:21Joel 2:28-32 ‡ 2:22 Nasaret Embo. Nasaret awa nasi 25 km iji wotari kena edo Galili Ubutu da. Yesu nasi aindababojisina (Luke 4:16). Awatedo, embomaimi dao ‘Nasaret Embo’ ainda yai pipisitera. § 2:23 orega awa ingutababain tote (2) oregedo jiari. Buriya embo awa orega ainda pioro duroro benomami ipatai deoro ingutada takimbeurijioro erido petedo isite iji tote (2) ta tamonde (3) itae euri awamane bebetegedo esitera.

Page 184: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Iwata Ari 2:26 181 Iwata Ari 2:45Aindabé embo awa nato demobéda

isima edo eira,awatedo, na adu ainyae.

26 Awatedo, nato do yawa esira, edo na Goddasiga etena.

Edo gebé, na betari tao ena,awarata, na oena apeite God da yai

tumonda ana.27 Aindabé, imo asisi nato bebetegarida

sima ari yaida* dowainyae,edo ito Embo Kotopu da tamo mana

dowato depeka aina.28 Inemi wasirida begata nenei nato yai

awa eteto arapa esisina.Aindabé imo namonde daedo itata,inemi ato na yawa bajinabé ana.’

29 Peter mi site sisina, “Nanonameji,†nane ge arapada tano gawate jipapaena awa, ewowo Daotari David betesiriainda tamo banga toda pipisitera. Edoainda banga to kaenamonde einda borokomatawa isira. 30 Awatedo, kaena gotena,David ge ikaito awa tae. Ata ami perovetaeite gosisina awa, God tarigari okainpipisisina awa, David da tamoda ve Keriso‡jiari erido ainda daotarida anumba baina.31 Edo David mi wasiri eiwa idegainaawa gosisina. Awatedo, Keriso da betedoerarida ge ango sisina, God mi ainda asisibebetegarida sima ari yaida dowae, edoainda tamo depeka ae. 32 Edo Yesu eiwaGod mi wasiride jiri eriri nakare berarijisimi gotara. 33 Awatedo, God mi Yesu jiriikanebé ainda ipabeda vivitara. Edo Mamomi Asisi Kotopu piain tarigarida sisina awaYesu de piesiri bira. Edo Yesu mi AsisiKotopu eiwa dodegesiri wotesiri imomaneboroko goteite ingewa. 34 Aindabé Davidmi utuda vitae, ata ine akuta ge eiwasisina,‘BADARI§ mi nato Badari* de sisina,

“Ipabe natoda anumbedo namondedaedo embomai berari gisijiyo!

35 Ango eiato nane ito gitopo emboito tai tuda piano imo tou ore.” ’

36 “Awatedo, Israel embomai berari, bégidogogo ewo! Yesu eiwa inemane ore-gada dorawa, God mi eutara awa Badariedo daedo Keriso.”

37 Edo embomai ge eiwa ingido domemesi bajinabé budo Peter ae Yesu da pi-ari aimbari embo neneinde tedogositera,“Nanonameji, nakare nongo nongo ari?”

38 Ango edo Peter mi awamanede gemina tedo sisina, “Imomane da da, it-omane jimbo bebegae dodo God da yaiwareregewo, edo nanekare imomane YesuKeriso da daoda bapataito aro God ito-mane jimbo kotembedo dowari itae aina.Daedo, God mi ainda kando, Asisi Kotopu,imondemane piari kumbawa. 39 Badarikaenato God mi tarigari sisina, embomaiberari awa ami dao tari ainda embomaiorote, ainda Asisi Kotopu awamaneda yaipiaina. Edo awamaneda doda awa imo-mane ae itomane mamai de edo owamaneyai aikeda itari awa daedo.”

40 Edo Peter mi awamanede dengorobaiari pipiteite dedegari ge okain tedo edokondade ari ge tenda tenda tedo esisina,“Tonembari itomane akutada kumbuwo,aindabé, embo bebegae boroko einda it-era awamaneda rirowa awa kumbovekae!”41 Ango edo embomai owa ainkaimi Pe-ter da ge dubodavede buritera awa, awa-manemi bapataito esitera. Edo deguta dáainde, embomai ajijigari tega 3,000 angoGod mi ainda gebé ari embomainda yaidada esisina.

42 Edo awamane iji matawa dada edoYesu da piari aimbari emboboda atopatariingido, umojido, bread engegegedo,† Godda yai benunu tedo esitera. 43 Ango edoYesu da piari aimbari embobo God dagorobami wasiri babain edo kariwa jiwaeedo ero gido embomai berari God tou edoesitera. 44 Edo God da gebé ari embomaidoregedo awamaneda roviravi berari minapiya mana piya edo esitera. 45 Iji an-gode awamaneda butu edo roviravi neneiorieiworo ainda ganu mina budo beji itariembo berari da da awamaneda doregarida

* 2:27 bebetegarida sima ari yai da dao nei awa ‘Hades’ edo ainda kupo awa tote (2). Kupo da (1) awa betari embomaibeyaeda asisida rirowa bari yai. Kupo nei awa betari embomai daveda asisida oena apari yai davebé dave. Yesu dabetedo erae gisida, ‘Hades’ awa bebetegari embo berarida asisida sima ari yai (Luke 16:19-31). 2:28 Psalm 16:8-11† 2:29 Nanonameji da moka einda awa ‘Nato embotopo Judah embomai’. ‡ 2:30 Keriso da moka awa ‘God daAvigari Embo’. § 2:34 ADARI da moka gano einda awa ‘God Mamo’. Hiburu ge awa Jehovah. * 2:34 Badari damoka gano einda awa ‘David da Badari’ o ‘God da Mai’. 2:35 Psalm 110:1 † 2:42 Ove Kotopuda atopapasigarijiwaemi kotembedo era awa, ‘bread engegegari’ da moka einda awa, Yesu da gebé ari embomaimi Badari da IndariBeaoda sima eite doregedo bread engegegedo injido esitera.

Page 185: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Iwata Ari 2:46 182 Iwata Ari 3:19ainda inono piedo esitera. 46 Edo degutada (1) dowae awamane kotembari da (1)mimatawa Judah embomainda oro kotopubajinada‡ dada eite, edo bread engegeteiteawamaneda mando da da ainda indariyawa ari de tataimbari demi injido, 47 Goddasiga eiworo awamaneda dave ari emboberarida yai arapu edo esisina. Edo degutada (1) dowae Badari embo nenei tonem-bedo awamane Yesu gebé ari embomaindadoregarida awa pipisiuri bajido esisina.

3Peter ae John demi embo baoro bundari

awa Yesu da gorobami etero kaviyegesisina.1 Deguta da (1)de Peter ae John de

Judah embomainda oro kotopu bajinada,3:00 turode benunu tari iji bureiri visidoaunsitera. 2 Edo embo da (1) baoro bun-dari aida sinida wotari isinesina. Edoainda embototopomi embo awa bundedooro kotopu guwa be dao ‘Guwa Be Dariga’ainda kundo aunsitera. Awamane degutada (1) dowae embo awa yai ainda pioroisite embo oro kotopuda aundo totorei-woro ganu atega ain einesina. 3 Iji aindeembo ami Peter ae John de oro kotopudatorain ero gido awamanede ganu ategaedo esisina. 4 Ango esiri Peter ae John deembo awa jisi piedo gositera, edo Peter miembo ainde, “Nakare gi!” sisina. 5 Edoembo awa embo tote (2) awa gosite imokotembesisina awa rorae da (1) ro piarobaina awa tumonda esisina.

6 Edo Peter mi ainde sisina, “Ganu natoyai itae, ata nato yai ro isiri awa imondepiano bata. Yesu Keriso Nasaret Emboda daoda, erido pepeta eyo!” 7 Ango edoembo awa ipabeda jiri erorisina, edo bu-rigibé ainda tai ae tai akoma deda gorobaburisina. 8 Edo embo awa kekapunyaeite ainda taimi erido ainto edo imapumaeiri jiriri, awamanede daedo oro kotopudatorido pepeta eite edo kekapunya eite edoGod dasiga eite aunsisina. 9 Edo embomaiberarimi embo awa ainto eite God dasigaeiri gido, 10 awamanemi embo awa kariwagositera, awa embo da (1) dá awa Judahembomainda oro kotopu bajinada ‘GuwaBe Dariga’ da anumbedo atega edo esisina.

Awa gido awamane korebakore edo aribajina ainda yai bé ro idegesiri awa gaindaritera.

Peter mi God da ge karigesisina, Judahembomainda oro kotopu bajinada boririda.

11 Edo baoro bundari embo matu kaviye-gesira ami Peter ae John deda yai jidoisiri embomai berari awa kore bajinabéedo awamaneda yai ainto tumundo yaidao ‘Solomon da Boriri’ da guputera.*12 Ango edo Peter eiwa gido ami awa-manede sisina, “Israel embomai, ro awaembo ari bajina emi imomane eiri korebéevi? Edo ro awa embo jisi itomane na-tokare yai evi? Imomane kotembetewanatokare gorobami o wasiri kokopi arimietero embo eiwa ainto eiri? Ango kotem-beove! 13 Abraham ae Isaac de Jacob dedaGod, kaenato ewowo gawowoda God, amiainda Buro Embo Yesu da taogari awa ara-pada esira. Inemane embo awa Pilate† daipada daro betarate pipitawa. InemanePilate da jisida embo awa ajiregatawa béami katedo dowari aimbarate tedo eiri.14 Yesu ainda wasiri God da yai pipisisinaedo God da jipapa ambo ambo evina.Ata inemanemi embo awa ajiregedo daribetari embo baintedo benunu siutawa.15 Inemanemi Wasiri Natopo Itarida Tutuawa detewo besitara, ata God mi betaridaawa jiri wasiride erorara. Nakare tote(2)mi awa gotara edo eiwa karigetera.16 Edo natokare gebé ari Yesu da yai amiembo eiwa imomane goteite gido ewa awaesiri goroba ari bira. Yesu da goroba edogebé ari awa Yesu da yai edo gumbira,ami esiri embo kaviyegaribé eiwa bira,imomane berarida dombuda.

17 “Awara, nato nanonameji,‡ na gotenaawa, imomane iwata eiwa awa gae arapaaeda awa eiawa, dá ango itomane gisijij-iegari eiara. 18 Ata eiwawa ro aina, Godainda geda tari, awa bé eiara. Matubéainda peroveta mane berari awamanedege sisina ango, ainda Keriso awa memesibaina. 19 Awatedo, jimbo bebegae dodobé wareregewo God da yai. Ango awoitomane jimbo awa kotembedo dowari itaeare. Edo ango awo Badari mi iji tegerida

‡ 2:46 Judah embomainda oro kotopu bajina awa Judah embomainda dasiga ari oro bajina da bé da. Oro awaJerusalem nasi doda isinesina. English geda awa temple. * 3:11 Solomon da Boriri awa Judah embomainda orokotopu bajina ainda dodabé ae, ata demo arapa kena iji vitarida. † 3:13 Pilate awa gisijiari da (1) Rome da GisijiariBajinabé, Tiberius Caesar, avigesisina. Pilate yai Judea ae Samaria de Idumia de gisijido esisina, A.D. 26-36. ‡ 3:17nanonameji da moka einda awa Judah embomainda embo eutu.

Page 186: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Iwata Ari 3:20 183 Iwata Ari 4:11

oena apari beyamanabé itomane asisidaainda piari bave, 20 edo iji nei ami YesuKeriso piari butuda gumaina. Embo awaGod mi imomane embo matu avigesisina.21 Edo embo awa matawa utuda edo gum-bae isiari iji awa aundo God mi roviraviberari awa tekago ari teteka aina. Edoiji matubé God mi ge awa ainda perovetakokotopude sisina. Ainda amboda awa-mane berarimi awa embomainde karige-sitera. 22 Ge eiwa Moses mi kaenato ewowogawowode sisina, ‘BADARI, itomane Godmi, Peroveta dá na ango§ awa itomanenanonamejida yai edo imomane embo jiarieraina. Edo itomane yai ge berari ro taineira awa dave edo ingiwo! 23 Edo emboaimi Peroveta da ge kera ae awa, Godmi embo awa ainda emboboda yaida awakundo kautugedo usibesi aina.’

24 “Ge bé, eiwa ari ro peroveta be-rari Samuel da ijide ami gumaina sitera.Edo ainda amboda peroveta jiwae neneiedo gundo awamanemi daedo idegainasitera. Edo ari eiwawa iji boroko béesira. 25 Peroveta maneda tarigari awaitomane, edo piari tembari okain God kae-nato ewowo gawowode esisina awa ito-mane. God ge ango site iji ainde amiAbraham de sisina, ‘Edo ito veda aindaedo orobe berari butuda awa ao ari bara.’26 Edo God mi ainda Buro Embo Yesu awajiri eriri itomane yai gisi pipitara imomaneao arate. Awatedo, ainda jipapa awa imo-mane da da itomane ari bebegaeda awaami kundo wareregaina.”

4Peter ae John de awa Sanhedrin mi kasit-

era.1 Iji angode, Peter ae John de matawa

embomainde ge site itero pirisi mane* aeoro kotopuda sima ari emboboda gisijiaribajina de, Sadusi mane de† awamaneda

yai guputera. 2 Aindabé, embo tote (2)miYesu betedo erorarada ge ango atopa-posite karigesitera, awamanemi dumo ba-jina eite guputera. 3 Ango edo awamanemiembo tote (2) jido kundo maundo bun-dari oroda pipisitera. Aindabé muyaematu gumbira, awa embo audo ge katara.4 Awarata, embomai jiwae ge awa ingidoawamaneda gebé ari Yesu da yai pipisitera.Edo embomai berarida ajijigari avekavemiYesu gebé esitera, awa bajido 5,000 angoesisina.

5-6 Sipo neinde, Judah embomaindagisijijiegari de, orobeda kopuru mamaide, Aodarida atopapasigari‡ de Jerusalemda guputera. Edo Annas, pirisida gisijiaribajina§ de, Caiaphas de, John neinde,Alexander de, edo embo nenei pirisidagisijiari bajinada orobeda ami daedogundo doregesitera.* 7 Ainda ambodaawamanemi Peter ae John de kundo gundodoregari doda pietero pepositera. Edoembo tote (2)de tedogositera, “Imomanegoroba anda jigamo etevi, o daobé andajigamo edo ari bajina eiwa etevi?”

8 Edo Peter Asisi Kotopu mi gisijijisina,edo ami awamanede tedo sisina, “Em-bomainda gisijijiegari ae Israel orobedakopuru mamai de! 9 Deguta boroko emiinemanemi namondekare ge tedogotewa,aindabé, nanekaremi embo siwari kon-dade etera, edo nongo edo embo awakaviyegesiri tedogewa. 10 Awatedo, imo-mane berari giwo, edo Israel embomai be-rari nenei daedo gara! Embo petesira isiraeiwa davebé esira, aindabé, Yesu KerisoNasaret Embo da daoda gao etero kaviye-gesira. Inemanemi Yesu oregada detewobesitara, ata God mi embo awa jiri erorara.11 Yesu awa da bé awawa, ango God da Gedagaiedo tari isira,‘Dasivi awa imomane oromando ari em-

bomi ajiregesitewa,§ 3:22 Peroveta dá na ango. Moses mi Yesu Keriso da gumbari awa embo ge eiwa karigesisina! Awatedo Perovetaeiwawa tepo embo enembo ae. 3:23 Deuteronomy 18:15, 18, 19 3:25 Genesis 22:18; 26:4; 28:14 * 4:1pirisi awa God da avigari embo, Israel embomai awa embo rorou God da yai piarate. Yesu da ijide awamanemi Judahembomainda oro kotopu bajinada God da yai rorou piedo esitera. † 4:1 Sadusi mane awa Judah embomainda gebéari jisi sakago Israel doda itora. Awamane jiwae awa gaiapade edo nenei awa pirisi babain. Awamaneda gebé ari awa,embo berarimi Aodari God mi Moses de pipisisina awa akuta ambo ambo orote. Awamane jipapa ae atopatari neneiParasi manemi Moses da Aodarida tamonda piedo esitera awa. ‡ 4:5-6 Aodarida atopapasigari awa embobo God miAodari Moses de pipisisina awa Judah embomai atopasido esitera. Awamaneda burobé awa Moses da ove gaiari ipa da(5) (Genesis, Exodus, Leviticus, Numbers, edo Deuteronomy) awa atopasido esitera. § 4:5-6 pirisida gisijiari bajinaawa pirisi berarida badarari bajina. * 4:5-6 Embobo sipo ainde Jerusalem da guputera awa Judah embomaindage babain katari embobo. 4:11 Psalm 118:22

Page 187: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Iwata Ari 4:12 184 Iwata Ari 4:31God mi esiri dasivi davebé dave esira.’

12 Imo akuta God mi butuda piesiri gu-pusina kaena tonembarate, awatedo, imoakuta ami kaena tonemaina.”

13 Ango edo awamanemi Peter ae Johndeda do jinenegari awa gositera. Edo embotote (2) awa ginuma gae edo embo tepo,ango gero arapada esiri korebé esitera.Edo awamanemi embo tote (2) awa ae Yesude imapuma eite gari buritera ango gosit-era. 14 Edo iji angode awamane jisimi emboawa kaviyegedo Peter ae John de daedo pe-tedo isiri gositera, awatedo, awamanemiembo tote (2)de bekumba ari tao ae es-itera. 15 Ango etero gido gisijijiegarimiPeter ae John de embo kaviyegesira aindege tetero awamanemi Sanhedrin† da yaidodo arapada idegedo sima saka esitera.Edo katari embobomi akuta ge mina taraedo gositera. 16 “Kaenanemi embo tote(2) einde rirowa da ji piari tao ae!” tedositera. “Embomai berari Jerusalem dodaitari, awamanemi arapada gari, embo tote(2)mi awa burobé bajinabé eiwa etera. Awaembo, kaena ge eve mana tana! 17 Awarata,bino eiwa embomai neneinda yai arapumambae gisida, kaenanemi edo gido embotote (2) tekago embo einda daoda emboneinde ge tara awa, awamane vedana tanogara.”

18 Ango edo embo tote (2) dao awa teterogido katari yaida tekago totoritera. Aindaamboda awamanemi embo tote (2)de geokain sitera, “Imomane Yesu da daoda getekago da ji teove edo ainda daoda atopa-tove!”

19 Atako Peter ae John demi awamanedemina sitera, “Imomane akuta katewo!Dave God da jisida awa nanekaremi imo-mane tou arita ko God tou ari? 20 Atanatokare kotembari awa nanekare tote(2)mi Yesu da buro ro bé jisimi gositeraawa edo ro dengoromi ingitera awa taridowainyae.”

21 Ango edo ge babain katari embobomitarigari ge okain tekago embo tote (2)depisido awamane udegesitera. Aindabé,embomai berarimi ari bajina awa gido Goddasiga edo esitera, nongo nongo edo embotote (2)de rirowa piae eteri awa tambaetambae edo doturitera. 22 Aindabé, embomatu baoro bundari ango isite duberi

40 daginegari, awatedo, embomai berarigositera awa, God mi akuta Peter ae Johnde kondade esiri gao etero embo eiwakaviyegesisina.

Gebé ari embomai God da yai benunusitera.

23 Edo awamaneda udegari budo Pe-ter ae John de gebé ari embomainda yaimaunsitera. Edo pirisi babain‡ ae orobedakopuru mamai demi ge ro berari awa-manede siteri awa tetero ingitera. 24 Ijiangode ge eiwa ingido awamane berarikotembari da (1) edo ge yavi bajina jieroeriri God da yai benunu sitera, “Badari,imo awa God. Inemi utu de butu de ewade roviravi berari de awa esiteta. 25 Inemiito buro embo David gisijijieto ainda bemige engo sisina:‘Embobo yai neneinda ami sinigambari

tepo etero,edo Judah embomai daedo ge jirari

moka itae God da yai etera.26 Daotegeregari butuda ami sinigam-

baride petetero,edo gisijijiegari nenei daedo dada

doregetera,BADARI edo ainda Keriso jipapa ae

orote.’27 Awa gebé, Daotari Herod ae PontiusPilate de awa, ae yai nei embomai de Israelembomai demi doregatara. Awamanemikotembari bebegae sirigatara nongonongo edo ito Buro Embo kotopu Yesu,ainde sinigambari orote. Edo emboawawa inemi bimbegedo avigesiteta.28 Aindabé imo awa goroba berari, buro roawamanemi etero idegatara awa ito jipapaakuta ine matu sirigesiteta. 29 Awatedo,Badari, borokobé owamaneda duduno genatokare yai tera awa giwasi! Edo ito buroari embobo awa kondade ewasi, nakareinono adu ainyae do jinenegedo ito gekarigore. 30 Iji dá einde, ito ipa gorobaududugedo embomai gao edo, kariwajiwae edo wasiri babain ata, ito Buro Embokotopu Yesu da dao ami.”

31 Awamane benunu tedo itae etero,ainda amboda, yai awamane dada esiteraawa jipisina. Edo awamane berari awaAsisi Kotopu mi gisijiri adu ari itae God dage karigedo esitera.

† 4:15 Sanhedrin awa Judah embomainda ge babain katari emboboda doregarida dao. ‡ 4:23 pirisi babain awapirisi mane darigada doregarida dao. Awamane doda awa pirisida gisijiari bajina ae pirisida gisijiari bajina mamatude pirisida orobeda embo babain neneinde. 4:26 Psalm 2:1-2

Page 188: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Iwata Ari 4:32 185 Iwata Ari 5:16God da gebé ari embomaimi awamaneda

roviravi berari mina piya edo esitera.32 Edo embo jisi da God gebé esitera ami

do da (1) eite kotembari da (1)de angoisima edo esitera. Embo da aimi aindarorae topo tainyae, ata awamaneda yai roisiri awa, berari mina piya mana piya edoesitera. 33 Edo Yesu da piari aimbari em-bobomi Badari Yesu da erari ge awa gorobabajina ami karigedo esitera. Edo God daao ari bajina awamaneda yai isima edoesisina. 34-35 Edo butu tutu ko oromandotutu berari isima edo esitera ami awa-maneda topobé ori eite ainda ganu minabudo kundo gundo Yesu da piari aimbariemboboda taida piedo esitera, rorae itaeembomai awa embo. Ango eoro Yesu dapiari aimbari embobomi rorae itae emboda da, da yai tega inono piedo esitera.Awatedo, embo da aimi rorae kakowa ae.

36 Iji dá ainde embo dao Joses isinesina.Yesu da piari aimbari embobomi dao nei,Barnabas, ainde pipisitera (Daoda mokabéawa imo awa Kondade Ari Emboda Mai).Edo embo awa Levi da ewowoda edo gum-bari, edo ainda engari yai awa Saipurasigategada. 37 Edo embo ami ainda bututopo embo neinde pisido ainda ganu minabudo kundo gundo Yesu da piari aimbariemboboda taida pipisisina.

5Ananias ae Sapphira demi ge pitawa sit-

era.1 Ata embo da (1) dao Ananias, edo

ainda aro Sapphira de, awamaneda butuawa embode piedo ganu buritera. 2 Angoedo ganu budo katambedo kupo nei awajijieite edo kupo nei awa ainda aro daedogoteiri kundo gundo Yesu da piari aimbariemboboda taida pipisisina.

3 Ata Peter mi sisina, “Ananias, non-gaintedo Satan* mi ito doda torido gisijiriAsisi Kotopu de ge pitawa tedo butudaganu kupo nei awa imo embo jiesi? 4 Butupiae gisida, butu awawa ito topobé rita?Gebé, butu awawa ito topobé. Edo aindaamboda awa embode piedo ganu awa beta,ganu ikaito awawa sima ae etesita? Gebé,ganu ikaito sima ae eteta. Ro awa emboito doda kotembari beyae eiwa sirigetesi?

Inemi embo enemboda yai akuta ge pitawatae, atako God da yai daedo teteta.”

5-6 Edo Ananias ge awa ingite butudadurudo besisina. Edo singabangami aindatamo gongomi doiedo kundo idegedoainda goiari yaida pipisitera. Ango eteroembomai ainkaimi bino awa ingero adubajinabé esitera.

7 Ainda amboda, ora tamonde (3) itaeesiri embo ainda aro totorisina. Edo iwataro idegesiri, awa gae. 8 Edo Peter miainde tedogosisina, “Teyo gane! Inemaneitomane butu embode piedo ganu minatega engo bevita?”

“Gebé,” ami sisina, “ganu mina tega dáawara.”

9 Peter mi eutu ainde sisina, “Ro awaembo imomane kotembari dá angomiBadari da Asisi bavedogain ge katetevi?Giyo! Embobo ito iu awa matu goieteraami gupera. Awamaneda tai yavi man-guro beda goteta, edo awamane imo daedokundo idegedo mambara.”

10 Edo burigibé eutu awa butuda du-rudo ainda taida besisina. Ango esirisingabanga torido gundo eutu betari awagositera. Ango edo awamanemi eutuawa kundo idegedo maundo goitera, aindaiuda demonda.

11 Awatedo, Yesu gebé ari embomaindadoregari berarimi adu bajinabé esitera,edo embomai ainkain berarimi bino awagoteite daedo.

Yesu da piari aimbari embobomi kariwaae wasiri babain de jiwae edo esitera.

12 Edo Yesu da piari aimbari embobomikariwa ae wasiri babain de jiwae embo-mainda yai edo esitera. Daedo, gebéari embomai berari kotembari da (1)miSolomon da Boriri da dada edo esitera.†13 Awarata, gebé ae ari embomaimi gebéari embomainda doregari gido dobibi eiteawamanede umojiae, ata awamane tou ba-jinabé edo esitera. 14 Ata embo de eutu deneneimi Badari gebé eite awamaneda yaijiwaebé gundo dada edo esitera. 15 Angoedo embomaimi awamaneda karu egere-gari kundo gundo begata beda besida edokakateda pisido esitera awa, Peter pepetaeiari tepoko ainda dugami awamane neneitujiarate. 16 Dá ango embo jisijisi nasi

* 5:3 Satan awa God da anela da (1) da dao. Anela awa God da ge jindesiri God mi imo utuda kundo augesiri idegedowowosisina. Edo Satan da dao mokabé Hiburu geda awa ‘gitopo embo’. Satan awa God da gitopo edo embo enembodagitopo. † 5:12 Solomon da Boriri awa Judah embomainda oro kotopu bajina ainda dodabé ae, ata demo arapakena iji vitarida.

Page 189: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Iwata Ari 5:17 186 Iwata Ari 5:34demodamodami Jerusalem da dada eiteawamaneda karu embo de embo asisi be-begaeda‡ bundari de kundo gumboro be-rari kaviyegedo esitera.

Yesu da piari aimbari embobo bundaridaudegari buritera.

17 Edo pirisida gisijiari bajina eridoainda buro otatawo Sadusi mane daedojitedo sinigambari bajinabé esitera.18 Ango edo awamanemi Yesu da piariaimbari embobo jido nasida bundari orodakundo maundo pipisitera 19 Ata muyaeainde, Badari da anelami§ bundari orodamanguro pipiregedo awamane kundoarapada idegedo awamanede ge sisina,20 “Mambuwo! Judah embomainda orokotopu bajinada do arapada maundopetedo embomainde nongo nongo edoGod mi awamaneda yai wasiri natopo itaripiari borote ge berari eiwa tawo gore!”

21 Ango tesiri ingido, sipobéde, awa-mane oro kotopu bajinada torido embo-mainde atopatari tuturo esitera.

Yesu da piari aimbari embobo tekago ka-sitera.

Ata pirisida gisijiari bajina ae aindaburo otatawo de gundo dada esitera.Ango edo Sanhedrin edo Israel embo-mainda orobeda kopuru mamai beraridaedo, gumborote dao sitera. Aindaamboda oro kotopuda sima ari embobopietero bundari oroda maunsitera, piariaimbari embobo kundo gumborote site.22 Ata iji angode sima ari embobo bundarioroda maundo awamane tambae esitera.Ango edo overegedo gundo tetero gosit-era. 23 “Imondemane gebé tera! Nanekarebundari oro awa bé engiregedogogo béari tambera. Edo bundari oro sima ariembobo awa manguro beraribéda petariitero gera. Ata nakare manguro pirigetera,edo embo doda da ji tambae!” 24 Angoedo iji angode ge eiwa ingido, pirisidagisijiari bajina ae oro kotopuda gisijiari ba-jina de pirisi babain de awamanemi ananaeite kotembesitera, “Einda amboda ro gu-maini?”

25 Edo embo neimi gundo awamanedesisina, “Giwo! Embobo avekave inemanebundari oroda pipitawa, awamane oro ko-topu bajinada doda petetera, edo embo-mai atopapotera.” 26 Ainda amboda, orokotopuda gisijiari ae sima ari embobo deadu esitera, embomai demonda ami ganu-mami augedo deorekae. Awatedo, awa-mane aundo piari aimbari embobo kundoguputera, ikanade ikanade ae.

27 Edo kundo gundo Sanhedrin da dodapietero pepositera. Etero gido pirisidagisijiari bajinami awamanede ge eiwasisina.

28 “Nanekare imondemane aodariokain pipitara awa, embo einda daodaatopatainyae!” ami sisina. “Awarata,inemane atopatari emimi embomaiatopatewo Jerusalem da umbugo beraridaarapu esira, edo embo einda betaridaororo ami nakare bekumba ain ewa!”

29 Ango edo Peter ae Yesu da piari aim-bari embo nenei demi awamanede minasitera, “Nakare God da aodari kera ara.Edo embomi ge evekara taro gido nakareawamane kera ainyae. 30 Mamono kaena-toda God mi Yesu, inemane detewo ore-gada besitara awa, jiri erorara. 31 Aindabé,embo ami Israel embomainda do ainda yaijiari wareregara, edo awamaneda jimbobebegae dowaro ainda kotembedo dowariawamaneda yai piarate, awatedo, God miimo awa jiri ikanebé visido ainda ipabedaanumbada anumbatara, Daotari da Maiedo Toregari Embo arate. 32 Edo nanekareiwata eiwa Yesu da yai edo idegatara awaembomainde karigedo era, edo God daAsisi Kotopu daedo ami ge eiwa gebé em-bomainde karigedo eira. God mi aindaAsisi awa, embomai imo kera edo era,awamaneda yai pipitara.”

Gamaliel kondade ari ge dave sisina.33 Iji angode Sanhedrin mi ge eiwa

ingido sinigambari beyaebé esitera, edoawamane daro betorote jipapa esitera.34 Ata doregari ainda doda, embo da (1),ainda dao Gamaliel, ami erido peposisina.

‡ 5:16 asisi bebegae awa embo bebetegarida asisi ae. Awamane awa Satan da anelamane. Iji matu God mi anelamaneberari esisina (Kolosi 1:16). Ainda amboda, anela bajina dao Satan mi God da ge jinjisina (Isaiah 14:12-15). Iji ainde imoGod da ge jindesiri anelamane nenei Satan ambo ambo esitera (Amboda Idegaina 12:3-4). Iji boroko, Satan ae aindaanelamane demi embomai udumboro God da ge jindedo Satan da jipapa ambo ambo edo era. § 5:19 anela awaasisi daveda dao. Iji tuturoda God mi awamane esisina, edo ainda amboda imo embo enembo esisina. Awamane awaasisi dave God da ge kera edo era. Awamanemi God da bino kundo aundo embo enemboda yai pisido era. AwamanemiGod tumondebain edo era, edo God da gebé ari embomai kondade edo era.

Page 190: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Iwata Ari 5:35 187 Iwata Ari 6:5

Embo awa Parasi maneda* embo da (1)edo Aodarida atopatari. Imo awa embomaiberarimi tou eora. Edo ami ge okain tedoYesu da piari aimbari embobo awa piaroidegedo aundo arapada sima saka orotesisina. 35 Ango edo katari emboboda yai gesisina: “Israel embomai, gidogogo ewo, in-emane embobo einde ro ain kotembetewaawa. 36 Aindabé, duberi indewae gisida,embo da (1), ainda dao Theudas,† eridosisina, ‘Na awa embo dariga!’ edo em-bobo ajijigari 400 ango embo ainde dadaesitera. Ata embo awa detero besisina,edo embobo ainkain imo kera eiretera,awa bodembetero bé itae esisina. 37 Aindaamboda, Rome da dao ajijigari iji ainde,‡Judas yai Galili embo§ erido embomai ji-wae gisijido kundo maunsisina. Ata emboawa daedo detero betesiri ainda kera ariembomai evekara esitera. 38 Awatedo,nanemi imondemane tena, embobo eiwa-maneda yai iove edo dowo aimbore! Aind-abé, edo kotembari ko wasiri eiwa awaembo enemboda yai edo gupeira gido, awawotedo itae aina. 39 Ata wasiri eiwa God dayai edo gupeira gido, inemane engiregaritao ae. Edo engiregain jipapa ewa, awagiwo! Imomane sinigambarimi God da yaiduduno ae etewa, awa gawate.”

40 Edo ainda ge ingido awara esitera.Edo Yesu da piari aimbari embobo teterotorero vededo ge okain awamanede sitera,“Yesu da daoda ge nei tekago tainyae!”Ango tedo awamane dotero maunsitera.

41 Aindabé, Yesu awa embo vedari edomengari buritera, awamane gebé ero Godmi ainda tou ari awamaneda yai pipisisina.Awatedo, awamane yawa eite Sanhedrinda yai dodo maunsitera.* 42 Edo degutada (1) dowae, awamanemi Judah embo-

mainda oro kotopu bajinada edo mandoda da, ainda bino dave atopasido karigedoesitera, “Yesu awa Keriso.”

6Buro sima ari embo ajigari 7 avigesitera.

1 Edo deguta neneinda amboda, ambo-danida ajigari visido babojisina. Edo am-bodanida doregari bajina doda Guriki Ju-dah embomai* ae Hiburu Judah embomai†de isiretera. Ango edo iji ainde, GurikiJudah embomaimi gositera, Hiburu Judahembomaimi kondade ari inono ae degutategerida awamaneda Guriki eutu roridayai piedo esitera. Awatedo, awamanemige guguma gaguma Hiburu Judah embo-mainda yai sitera. 2 Ango etero embobo12‡ ami ambodanida doregari bajina daotetero gundo doregetero sitera, “NakareGod da ge tari dodo embomainda burosima ari embo ara, awa natokare yai daveae. 3 Awatedo nanonameji,§ itomane yaidaembobo ajigari 7 engo kakowa edo tam-buwo! Embobo ango kaena gido era awa,Asisi Kotopu da gisijiarimi isima edo era,edo dubogari de. Nanekaremi awamanedayai awara ari piaro buro eiwa gisijiara.4 Edo nanekare akuta iji matawa benunutari buro edo God da ge tari buro sima edoara.”

5 Ge engo eiwa embobo doregesiteraberari ingido dubodave esitera. Awatedoawamanemi Stephen avigesitera (emboainda gebé ari God da yai okain bé pieuriAsisi Kotopu mi awa gisijido esisina), edoPhilip, Prochorus, Nicanor, Timon, Par-menas, edo Nicolas. Nicolas awa Enteokiembo ata Judah embo ae. Ami ainda gebéari matu dodo Judah embomainda God

* 5:34 Parasi mane awa Judah embomainda gebé ari jisi bajina Israel doda itora. Awamanemi God da Aodari gisiMoses da yai pipisisina awa dave edo gido ambo ambo edo esitera. Ata, awamane aribari neneinde ge okain neneindedaedo ainda tamonda pisido embomainde atopasido esitera. † 5:36 Theudas awa Rome da gisijijiegari jipapa aeari embo. Awatedo, iji ainde ami Rome da gisijiari dari sitarate jipapa esisina. Ata Rome da itoro embobomi embo awadetero besisina. ‡ 5:37 Iji ainde, Caesar mi ainda tax inono bain kotembesisina, awatedo, imo embomai berariajijigain jipapa esisina. § 5:37 Judas einda awa yai Galili embo. Judas Iscariot awa embo evekara (Iwata Ari 1:16,18). Judas Galili embo mi tax Caesar da yai piari jipapa ae esisina. * 5:41 Yesu da piari aimbari embobo matugositera, Yesu awamane embo mengari de memesi de bajina bé bajina burara (I Peter 2:24). Awatedo, awamane daedoYesu da memesi bain jipapa esitera (I Peter 4:12-14). Ata iji ainde awamane Yesu da memesi bureiworo, God mi aindadubodave ari awamane yaida piedo esisina (Matthew 5:10-12). * 6:1 Guriki Judah embomai yai Israel ainda badae,ata yai neneinda bajido Guriki ge tedo esitera. † 6:1 Hiburu Judah embomai yai Israel ainda bajido Arameki getedo esitera. ‡ 6:2 embobo 12. Guriki ge einda awa ajigari 12 akuta. Awarata ainda moka awa Yesu da piariaimbari embobo 12. Luke 6:13 edo Iwata Ari 1:15-26 daedo giwo. § 6:3 nanonameji da moka einda awa Yesu dagebé ari embo eutu.

Page 191: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Iwata Ari 6:6 188 Iwata Ari 7:8ambo ambo edo esisina. 6 Ango edo awa-mane kundo gundo Yesu da piari aimbariemboboda yai pipisitera. Edo Yesu da piariaimbari embobomi awamane embo Godde benunu tedo ipa tamonda pisido aoesitera.

7 Ango etero God da ge simundo arapueiri ambodanida ajijigari Jerusalem dodaikanebé viviteiri edo pirisi mane jisijisiGod da ge kera edo gebé edo esitera.

Stephen da gitopo embomi embo awakatain kundo aunsitera.

8 Edo Stephen mi ainda gebé ari Godda yai okain bé pieuri, God mi gorobabajinabé ainda yai pieuri ami wasiri babainedo kariwa babain embomainda doda edoesisina. 9 Awarata, embo nenei Stephen dage jinjitera. Awamane Judah embomaindabenunu oro* dao Udegari Embobo† aindaedo guputera. Edo ainda embomai awanasi Sairin edo Alexanderia, daedo yai Sil-isia edo Asia da edo gumbari. Edo awa-manemi Stephen de tuturo edo ge bait-era. 10 Ata Stephen da yai Asisi Kotopumi dubogari piesiri embo awa ge tedo eiriawamane embo awa daginegari tao ae edoesitera.

11 Ainda edo awamanemi temadaembo neneinda do budo ge torote sitera,“Nakare Stephen mi ge siri ingitara awa,sinigambari eite Moses ae God de gebebegae siutara.”

12 Edo awamanemi embomai ae orobedakopuru mamai de, Aodarida atopapasi-gari de, ao gaietero erido Stephen dayai gundo, embo awa tanjido kundo San-hedrin da yai aunsitera. 13-14 Edo awa-mane daedo ge pitawa tari embobo pieteropetedo awamanemi site sitera, “Nanekareembo ami ge siri ingitara awa, YesuNasaret embo emi oro kotopu bajina eiwadedo sitaina, edo Moses da tari matu kae-namonde pipisisina ambo ambo edo eraawa, kundo wareregaina. Awatedo, emboemi ge bebegae yai einde Moses da Aodari‡de awa dowae matawa tedo eira.”

15 Edo tetero gido Sanhedrin anum-betera itera berari ami jisimi jijimbeteiteembo ainda dombu awa anelada ingegositera.

7

Stephen mi Sanhedrin da bekumba budogido imo akuta gemi bere jijisina.

1 Ango edo pirisida gisijiari bajinamiStephen de tedogosisina, “Ge eiwa gebérita?”

2 Edo Stephen mi mina sisina, “Nanon-ameji ae mamono de,* ge eiwa ingiwo!God taogari de parara bajina de ami mamokaenato Abraham da yai idegesisina, ijiangode ami yai Mesopotamia isima edoesisina, edo nasi Haran ainda itae gisida.3 Edo God mi Abraham de ge engo sisina,‘Butu ito de orobe ito de dodo idegeyo!Ango edo gumbato butuda nane pianogate.’

4 “Ango tesiri imo Kelezia embomaidabutu dodo gundo Haran ainda isinesina.Ainda amboda Abraham da mamo bete-siri God mi Abraham esiri gigi tembedogupusina, butu imomane boroko itewaeinda. 5 Edo iji angode, God mi ainde butupotarate piae, edo butu tano sakabé da jipiae. Ata iji ainde, Abraham mai itae tepoisiri, God mi ainde tarigari sisina, emboainde edo ainda veda edo gumbari de, butueiwa topobé piari borote. 6 Awarata, Godda ge awa engo: ainda veda edo gumbariami yai evekarada itara. Edo yai evedaembobomi awamane bundedo duberi 400ainda doda buro okain bé awamaneda yaitepotapo piara. 7 Ata God mi daedo sisina,‘Ainda amboda, nanemi yai eve emboboaimi awamane bundara awamaneda yairirowa piana. Ango edo ito mamai yaiowa dodo gundo yai einda na tumonde-bain ara.’ 8 Ango edo God mi Abraham

* 6:9 Judah embomainda benunu oro awa jiwaebé, edo nasi da da ainda isima edo esitera. Oro ainda Judah embomaidada edo Badari tumondebain edo, awamaneda katari budo, awamaneda mamai atopasido esitera. † 6:9 UdegariEmbobo. Judah embobomi benunu oro eiwa jigamo edo esiterada orobe matu, awamane Rome da bundari embomaiango isima edo esitera. Awarata, ainda amboda, awamaneda udegari buritera. Awatedo, Judah embomainda benunuoro eiwa dao dá ango burisina. ‡ 6:13-14 Moses da Aodari da moka einda awa ge berari God mi Moses de piesirigagurisina. Awatedo, Judah embobomi ove gaiari ipa da (5): Genesis, Exodus, Leviticus, Numbers, edo Deuteronomyawa dao ‘Aodari’ tedo esitera. * 7:2 Nanonameji ae mamono deda moka einda awa Judah embomainda otatawoae orobeda kopuru mamai de. 7:3 Genesis 12:1 7:7 Genesis 15:13-14; Exodus 3:12

Page 192: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Iwata Ari 7:9 189 Iwata Ari 7:29de tamo jiugari† da piari tembari okain‡pipisisina. Awatedo, Isaac da engari aindaamboda, deguta 8 awa biri Abraham miainda tamo jiugesisina. Edo Isaac da maiawa Jacob, edo Jacob da mamai awa Israelembomainda ewowo 12.

9 “Edo Israel da ewowomi awamanedanameji Joseph jitedo embo neinde piedomina buritera. Ango etero awamanemiembo awa kundo Egypt maunsitera. AtaGod awa embo ainde daedo isima edo es-isina. 10 Awatedo, embo awa ainda memesibabain berarida edo tonembesisina. EdoGod mi dave ari de dubogari de embo aindepipisisina, Pharaoh, Egypt da daotaridadombuda. Ango esiri Pharaoh mi imoEgypt embomainda gisijiari avigesisina,edo ainda mando topo berarida sima aridaedo.

11 “Edo ainda amboda, beji iji Egypt aeKanan deda yai berari idegesisina, amiawa beji ambari bajinabé kundo gupusina.Edo ewowo kaenato indari kakowa edotambae esitera. 12 Ata iji ainde JacobEgypt ainda tambara itari bino ingisina,awa embo, ainda mamai, kaenato ewowo,piesiri aunsitera, awamaneda etega tutur-oda. 13 Ango edo awamaneda etega tendaiji tote (2) ainde awa Joseph imo akutaainda nanonamejida yai karigesisina. Edoiji ainde Joseph da orobe awa Pharaoh migosisina. 14 Ainda amboda awa Joseph gepiesiri maunsisina, ainda mamo Jacob aeainda orobe berari deda yai. Awamaneberari 75 awa gumborote tesiri gositera.15 Awatedo, Jacob ae orobe de erido Egyptainda maundo isiretera. Edo Jacob betesiriainda amboda, kaenato ewowo gawowodaedo besitera. 16 Edo awamaneda tamoawa kundo maundo Shechem nasida goiariyaida goitera. Yai awa Abraham mi Hamorda mamainda yai ganumi oriesisina. EdoHamor awa Shechem da mamo.§

17 “Awarata, iji awa atutumbesiri Godda tarigari ami kaenato embomai toregainAbraham de matu sisina awa, kaenato em-bomai jiwaebé jiwae Egypt doda idegedosiputera. 18 Ainda edo Egypt da daotari

teka erorisina. Embo awa Joseph da aribarigisi gae. 19 Daotari emi apiye ewowo kae-nato awa udumbedo memesi okain awa-maneda yai piedo esisina. Daedo amiawamane jijinetedo awamaneda mamaiteka engari awa arapada pisido dowarobetorote sisina.

20 “Iji angode Moses awa engisina,mai awa duroka edo davebé God da yai.Edo mai awa kariga tamonde (3) awaainda aimamoda mandoda isiri ai miunjisina. 21 Ata ainda amboda, awamaneimo kundo maundo arapada pieteroPharaoh da gagarami tamundo kundomaundo ainda engari mainbé ango simaesiri babojisina. 22 Edo Moses awa Egyptda atopapasigarimi awamaneda jirogariberari atopapositera. Edo embo awababojisina, ainda ge tari ae iwata ari deawa gorobabé edo esisina.

23 “Ango edo, Moses duberi 40 esisinaangode awa, Israel embomai, ainda nanon-ameji, etega ain kotembesisina. 24 Edoimo maundo Israel embo da (1) awa Egyptembomi kundo usibesi eiri gosisina. Angoedo awa Israel embo awa kondade edoEgypt embo awa desiri besisina. 25 Mosesmi kotembesisina awa, ainda Israel nanon-ameji garo arapa aina awa, God embo awajigamo edo embomai toregaina. Ata awa-manemi awa gae arapa ae esitera. 26 Angoedo sipo neinde Moses gundo Israel embotote (2) duduno ero tapusina. Edo embotote (2) toregeteite béga borote sisina,‘Imo aedade ane orobera, ro awatedowasiri beyae engo evi?’

27 “Ata embo da (1)mi embo nei awakundo usibesi esisina, ami Moses demondamiteite sisina, ‘Imo aimi piesiri natokaregisijiari edo natokare katari embo etesi?28 Imo na dato betanate jipapa eta, dáavera angode ine Egypt embo awa detetobetesira ango ain esita?’ 29 Ango tesiri geeiwa ingido Moses adu edo erido dodo yaiMidian ainda aunsisina. Edo yai oundaisite aro jimundo mai jianda tote (2) pip-isisina.

† 7:8 tamo jiugari awa mai jianda ko embo béda tamo kotopuda ainto kapari. God mi Abraham de ango arateatopaposisina (Genesis 17:9-14). Tamo jiugarida kariwa ami Abraham da orobe kondade edo esisina awamane kotembukotembu orote God mi awamane ao aina (Genesis 12:1-3; 15:1-6). ‡ 7:8 piari tembari okain. Eiwa awara aribougabé embo tote (2) sirigedo era, edo ainda doda awa tarigari ae buro orote tari de. § 7:16 Iji angode Jacobbesisina, ainda mamaimi ainda tamo Egypt edo Kanan kundo aundo Shechem nasida goitera. Ata ainda amboda,Joseph ae ainda nanonameji de besitera, awamaneda orobemi awamaneda vetu sima eite duberi 400 ainda ambodaEgypt idegedo kundo maundo Shechem nasida goitera (Joshua 24:32). 7:28 Exodus 2:14

Page 193: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Iwata Ari 7:30 190 Iwata Ari 7:4330 “Ango edo, duberi 40 itae esiri deguta

da (1)de Moses yai abu damodamoda, PejiSainai aikae, maundo isiri ni danegayaniango awa niyao aveite benimbesiri aindagosisina. Edo Badari da Anelami* niyaododa Moses da yai idegesisina. 31 EdoMoses mi gido korebé eite aikae atu-tumbedo goteiri Badari da ge yavi aindayai engo gupusina, 32 ‘Na awa ito apiyeewowoda God, Abraham da God, Isaac daGod, edo Jacob da God.’ Ango siri ingidoMoses adumi ipatai jipeisiri jisimi gari awajipapa ae esisina.

33 “Edo BADARI mi ainde sisina, ‘Butuimo peteteta iteta awa butu kotopura,awatedo, ito tai woru teuge! 34 Na bégotena. Egypt embomaimi memesi bajin-abé nato embomainda yai pipitera. Edoawamaneda woworu ununu benunu deawa ingena. Na einda wotetena, awamaneudegain tedo. Boroko eriyo, edo nane imopiano Egypt aimbate!’ God mi Moses deango sisina.

35 “Edo Moses dá eiwa Israel embomaimiajiregedo sitera, ‘Imo aimi piesiri natokaregisijiari edo natokare katari embo ain esi?’Awarata, God mi embo eiwa piesiri maun-sisina, awamane gisijiarate edo daedo ude-garate. God mi ainda Anela jigamo esiriami ni danegayani ango ainda doda Mosesda yai idegesisina. 36 Moses emi awamaneEgypt awa dodo gisijido kundo idegesisina.Ami wasiri babain ae kariwa neindekaindeEgypt doda edo Ewa Ororodeda, edo daedoyai abu damodamo ainda esisina, iji an-gode Israel embomai duberi 40 yai aindaisiretera.

37 “Moses dá emi Israel embomaindesisina, ‘BADARI, itomane God mi, Per-oveta† dá na ango awa imomane embo it-omane nanonamejida yai edo jiari eraina.’38 Edo embo eiwa dá ami Israel ewowo kae-

nato doregaride daedo isima edo esisina,yai abu damodamo ainda. Iji ainde SainaiPeji da visido isiri Anelami ainde ge tesirigosisina. Edo Moses mi ge babain wasirideawa kaenamonde piarate piesiri burisina.

39 “Awarata, kaenato ewowo gawowomiembo awa kera ari jipapa ae edo ajiregesit-era. Daedo awamaneda domi Egypt tekagooveregedo mamain jipapa esitera. 40 Angoedo, awamanemi Aaron de sitera, ‘Mosesemi kaena Egypt da edo gisijido kundoidegatara, awa nongo esiri nakaena gae!Awatedo, inemi god nenei kaena emboeyo, ami kaena gisijioré!’ 41 Edo degutaainde awamanemi ove kewari kariwa wokao mai ango esitera. Ango edo awa-manemi rorou‡ ove kewarida yai pisidodubodave eite ya uritera, aindabé, awa-maneda ipami god awa esitera awatedo.42 Ango etero gido God awamane gunjindedo doturisina, awamanemi utuda da-bori mane awa tumondebain orote sisina.Peroveta maneda Ove Gaiari§ doda God dageda tari engo isira:‘Giwo! Israel embomai, duberi 40 iji an-

godeimomane yai abu damodamoda isite,

womane gaiowo betoro rorou pisido es-itewa,

awa nato yai piae!43 Imomane daedo god Moloch* da bowa

saka budo,ainda ove kewari siya edo kundo

maunsitewa.Edo itomane god nei, Remphan,

ainda kariwa dabori ango daedo siyaedo

tumondebain ain kundo maunsitewa.Awatedo, nanemi imomane kundo

Babiloni nasida daginegedo yai aika-manabéda

ounda piano mambawa.’* 7:30 Badari da Anela awa God akuta (Exodus 3:2—4:17). Ami Moses da yai anela dá kariwa ango idegesisina.Awatedo, Stephen mi ge ango site sisina (Iwata Ari 7:30-34). 7:32 Exodus 3:6, 15 7:34 Exodus 3:5, 7, 8,10 7:35 Exodus 2:14 † 7:37 Peroveta awa God da bino onjigarida karigari embo. Embo ami God da derodapetedo embomainda yai God da ge tedo esitera. Moses da ge einda awa Keriso da yai. Keriso awa Judah embomaindaPeroveta bajinabé bajina. 7:37 Deuteronomy 18:15 7:40 Exodus 32:1, 23 ‡ 7:41 rorou da moka eindaawa kando embomi god pitawa ko God béda yai pisido era. Iji angode Israel embomai yai abu damodamoda pepetaeite, awamanemi kando wo ango awamaneda god pitawada yai pisido esitera. Awamanemi wo awa gisi gaioro betorotenembada piedo dungedo esitera, awamaneda god pitawa awa embo. § 7:42 Peroveta maneda Ove Gaiari awaGod da ge ainda bino onjigarida karigari embomi iji matu gaguritera, Isaiah edo Daniel ango. * 7:43 Molochawa doga ‘Venus’. Doga awawa Kanan embo ae Poenisia embo demi tumondebain edo esitera. Awa awamaneda utuae iji deda god. Awamaneda mamai dungari rorou ango ainda yai pisido esitera (Leviticus 18:21). Remphan awa doga‘Saturn’. Doga awawa Egypt embomi tumondebain edo esitera. 7:43 Amos 5:25-27

Page 194: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Iwata Ari 7:44 191 Iwata Ari 8:244 “Iji matu God mi ge okain Moses de

tesiri gido ami God da bowa† awa esisina,kariwa dá ango arate God mi ainda yaipiesiri gosisina. Edo iji ainde kaenatoewowo gawowomi yai abu damodamodaisite, God da bowada tumondebain ei-woro, imo akuta gundo ainda itari awa-maneda yai arapa eiuri gido esitera. 45 Edoainda amboda ewowo gawowo kaenatomi,God da bowa awa kaenato mamonoda yaipietero bero, Joshua mi awamane gisijiribowa awa kundo yai einda totoritera. Ijiangode, God mi gisi maundo embomai eve,yai einda isima edo esitera awa, ondesiridodo maunsitera. Ango edo God da bowaeinda isiri iji awa biri David gupusina.46 Edo God da dubodave awa David dayai. Edo David mi Jacob da God tedogo-sisina, ‘Nanemi itari yai dave imo embo aeetenita?’ 47 Ata Solomon mi God da oroesisina.

48 “Awarata ko, God Ikanebé Ikane awaoro kokotopu embomainda ipami ari aindaitari tao ae. Peroveta da (1)mi engo sisina:49 ‘Utu awa nato daotari anumba,

edo butu awa nato tai piari.Oro kariwa bé inemane na awa embo

nongo avi? BADARI mi sira,ko nato oena apari yai awa indari?

50 Roviravi berari eiwa nato ipami akutaesitena!’

51 “Embo imomane awa jiro okain de.Itomane do ae dengoro de pirigae dáetene embo ango. Iji berari Asisi Kotopuajiregedo ewa. Itomane ewowo gawowodajimbo matu eiretera dá ango awa ine-manemi edo ewa! 52 Peroveta da (1)indawa awa ewowo gawowo itomanemimemesi neindekainde ainda yai piae esi-teri? Awamane peroveta mane beraridayai memesi pisido esitera. Edo awa-manemi peroveta mane ainkaimi EmboWasiri Dambu Darari da gumbari karige-sitera awa detero besitera. Edo embo awagumbiri inemanemi kundo ainda gitopoemboda ipada pietewo detero besisina.53 Imomane God da aodari matu buritewa.God mi aodari awa anelamanede piesiri

kundo gundo ewowo gawowo kaenatodayai pipisitera. Awarata, imomane aindaaodari awa kera ae!”

Bekumba ge tari embobomi Stephenganumami detero besisina.

54 Iji ainde Sanhedrin embobomiStephen da ge awa ingido awamane dosinigambari bajinabé eiri ji gamberokitorukatoru sisina. 55 Ata Asisi Kotopumi Stephen gisijijieiri ami pangedo utudajijimbedo God da parara de taogari degosisina, edo Yesu awa God da ipabedadaedo petedo isiri gosisina. 56 Edo emboami sisina, “Giwo! Utu pirigesiri na Emboda Mai‡ awa God da ipabeda petedo isirigotena.”

57 Ainda edo awamanemi aoro ikanadegatedo ipami dengoro dundedo kotembaridá angomi ainda yai boraebé tumundoaunsitera. 58 Ango edo embo awa kundonasi bajinada arapada idegedo tuturo edoganumami augedo doritera. Edo Stephenbekumba esitera embobomi awamanedadademo ombari kokumbedo maisinga daoSaul da taida pipisitera.

59 Iji ainde awamanemi ganumamiStephen dorero ami dao sisina, “BadariYesu, nato asisi kumbu!” 60 Ango tedoainda baongo dadari edo aoro ikanadegatedo sisina, “Badari, awamaneda jimboeiwa jiote, edo awamanede sinigambarieote!” Ge eiwa sisina, ainda ambodadurudo besisina.

81 Edo Saul mi awamane embo awa daro

betarate era awa gido awara esisina.Embomaimi tuturo edo Yesu gebé ari

embomainda doregarida yai memesi nein-dekainde pipisitera.

Iji angode embomaimi tuturo edo Yesugebé ari embomainda doregarida yai nasiJerusalem ainda memesi neindekaindepietero awamane berari idegedo yai Judeaedo yai Samaria ainda bodembesitera.Awarata, Yesu da piari aimbari embobo12 Jerusalem nasida isiretera. 2 Edo Godtou ari embobomi Stephen da tamo kundo

† 7:44 God da bowa. Iji angode Israel embomai yai abu damodamoda itero God mi Moses de sisina, aindatumondebain ari bowa gambarate. Edo God mi nongo nongo aini kariwa awa tesiri gosisina (Exodus 26). Awatedo,Moses mi ge okain tesiri Israel embomaimi bowa awa esitera. 7:50 Isaiah 66:1-2 ‡ 7:56 Embo da Mai. Yesuimo akuta dao eiwa jigamo edo esisina (Matthew 12:40; Mark 10:45; Luke 12:8; John 3:14). Ainda mokabé awa Yesu awaGod da Avigari Embo. God mi Yesu butuda piesiri gupusina, awatedo, God da awara tari Yesu da yai daedo isira. Yesuawa embo enembo, edo imo awa daedo God. Yesu dao eiwawa Daniel da ove gaiari matu ainda awa budo jigamo edoesisina (Daniel 7:13-14).

Page 195: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Iwata Ari 8:3 192 Iwata Ari 8:25maundo goiedo ji ikanade bé embo awaembo sitera. 3 Ata Saul mi Yesu gebé ariembomainda doregari usibesi eite mandotegerida torido embo de eutu de jidodumundo bundari oroda kundo maundopiedo esisina.

Philip mi, “Yesu awa Keriso,” yai Samariaembomainde* karigedo esisina.

4 Awatedo, Yesu gebé ari embomaievekara esitera, edo awamanemi bino davekarigeteite yai berarida aunsitera. 5 Angoedo Philip yai Samaria da nasi bajinadawotedo “Yesu awa Keriso” awamanedekarigedo esisina. 6 Iji ainde embomai ji-waemi Philip da ge ingido edo kariwa nein-dekainde embo ami eiri awa gido awamaneberari ge ro awa Philip mi siri awa gaintedowatake esitera. 7 Philip mi asisi bebe-gae embomai jiwaeda doda itari awa gesiuri aoro ikanadebé gasite dodo idegedomaundo esitera. Daedo embomai jiwaeipatai ambari edo baoro bundari awa emboami gao esiri kaviyegesitera. 8 Ango esiriembomai jiwaebé nasi ainda awa yawabajinabé esitera.

9 Ata embo da (1) dao Simon mi ijiriboribé nasi ainda doda donewode eiteisima edo esisina. Ango eiuri yai Samariaembomaimi gido bé korebakore eora. Edoembo awa iji matawa site tedo esisina awa,“Na awa Embo Bajina!”

10 Ango teuri babadegari ae buro em-bobo demi ainda ge gain eite mina tara es-itera, “Embo eiwawa Embo Bajina, edo Godda goroba ainda yai isira!” 11 Embo amiainda donewodemi matu euri awamanegido korebakore eora. Awatedo, ainda geambo ambo edo esitera. 12 Ata iji angodePhilip mi God da gisijiari edo Yesu Kerisoda bino dave embomainde karigesiri awa-mane ainda ge ingido gebé esitera. Angoetero Philip mi embo ae eutu de daedobapataito edo esisina. 13 Edo Simon miakuta Philip da ge daedo gebé esiri bap-ataito esisina. Ango esiri Simon mi Philipde daedo imapuma edo eiri buro babainedo kariwa neindekainde eiuri goteite békorebakore edo esisina.

14 Edo iji nonde Yesu da piari aimbariembobo Jerusalem doda ami yai Samaria

embomaimi God da ge burara awa in-gido, awamanemi Peter ae John de awaSamaria embomainda yai pietero maunsit-era. 15-16 Awamane gumbae gisida, Philipmi gebé ari embomai teteka Yesu Kerisoda daoda bapataito esisina, ata God miainda Asisi Kotopu awamaneda yai piae.Ango edo Peter ae John de yai Samaria dawotedo gundo awamane tote (2)mi gebéari embomai teteka awa embo God da yaibenunu sitera, ainda Asisi Kotopu awa-maneda yai piari borote. 17 Edo Peter aeJohn demi awamaneda ipa embo da daainda tamonda pipiteiworo awamane AsisiKotopu budo esitera.

18 Edo iji ainde Simon mi Yesu da piariaimbari emboboda ipami Asisi Kotopu em-bomainda yai pipitero gosisina, awatedo,ine ganu kundo gundo Peter ae John dedayai piain, 19 sisina, “Nato yai daedo gorobaeiwa piewo! Ango awo embo nenei berarinanemi ipa tamonda piano Asisi Kotopukumbore.”

20 Ata Peter mi ge mina sisina, “Aind-abé God da kando ganumi ori ae etetakotembeteta, awatedo, imo ae ito ganu dedaedo yai beyae niyao matawa itari aveiraainda mambata! 21 God mi goteira awa, itodo awa dambu darae, awatedo, imo awaburo eiwa namondekare daedo eotekae.22 Aindabé awa, ito jimbo bebegaeda dodowareregedo gumbuyo! Edo God da yaibenunu teyo! Ango ato ito doda kotembaribebegae awa God mi kotembedo doware.23 Na gotena, imo awa embo neneinda ro-rae bain jipapa edo jitari embo. Awatedo,Satan mi ito jimbo beyaeda toda imo bun-desiri iteta.

24 Ango tesiri Simon mi ainde minasisina, “Imomane na embo Badari da yaibenunu tewo! Ango awo ro awa inemanetetewo gena, awa nato yai piari gumbure.”

25 Awatedo, Peter ae John demi Yesuawa embo averi gositera awa arapada em-bomainde sitera edo Badari da ge embo-mainde jijiritera. Ainda amboda, embotote (2)mi egenembedo Jerusalem da tu-turo edo maunsite bino dave yai Samarianasi jiwaebé da da ainda karigesimene,ango maunsitera.

* 8:3 Samaria embomai awa ororo baige ari edo god evekara dasiga edo esitera. Awatedo, Judah embomai jiwaeSamaria embomai jipapa ae edo esitera. Awarata, God mi embomai eiwamane daedo tonemain jipapa esisina (Matthew28:19-20; Mark 16:15). † 8:26 south. Edo ito dombu iji vitari kena pisido wareregedo ipabe kena peposite yai southinono jisimi gata.

Page 196: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Iwata Ari 8:26 193 Iwata Ari 8:40Philip mi Yesu Keriso da bino dave awa

Iteopia badararida yai karigesisina.26 Edo Badari da anelami Philip de sisina,

“Erido south† kena mambuyo! Ango eitebegata Jerusalem da edo nasi Gaza kenawotari ainda pepeta ate. Begata eiwa yaiabu damodamoda isira.” 27 Ango tesirigido Philip erido maunsisina. Maunsiunte,boite, yai Iteopia embo tapusina. Emboawa badarari bajina.‡ Imo awa Iteopiada daotari eutu, dao Candace,§ da buroembo. Edo Candace da ganu berari awaami sima edo esisina. Badarari ami Godtumondebain aintedo Jerusalem da gu-pusina. 28 Ainda maundo tumondebainitae edo ainda nasida tenda overegeteiteembo awa ombo mada* anumbedo isiteove gaiari matu peroveta Isaiah da awaajijigesisina. 29 Edo Asisi Kotopu mi Philipde sisina, “Imo maundo ombo ma oundaatutumbedo ainde daedo mambuyo!”

30 Ango tesiri Philip mi ombo madaongo kena tumundo maundo atutumbe-siri embo ami peroveta Isaiah da ove ga-iari awa ajijigeteiri ingisina. Awa ingidoPhilip embo ainde tedogosisina, “Ge ineajijigeteta awa ito yai arapa eirita?”

31 Edo embo ami mina sisina, “Na geeiwa nongo edo gano arapa aini da bé awaembo neimi udugedo tari nato yai arapaaina ami?” Ango edo Philip visido aindedaedo anumbarate sisina.

32 God da Ge Gaiari badararimi ajijige-sisina awa engo:“Embo awa wo sipu† ango embomaimi

gisijido kundo maundo gaiaro be-taina,

edo dá ango, wo sipu mai iji angodeembomaimi ainda tu kapedo era,ge da ji itae,

embo awa ainda be pirigae.

33 Awamane embo awa tedojijireite kundomaundo katari embode ge pitawaainda daoda tara.

Awamane ainda wasiri butuda awakaparo itae aina.

Awatedo, embo da ji aimi ainda ma-mainda ge jirari tao ae.”

34 Edo Badarari ami Philip de tedo sisina,“Na imonde tedogotena, peroveta ge eiwaembo bé ande sisini? Imo akuta awa embosisinita ko embo nei awa embo sisini?”35 Edo Philip tuturo edo God da Ge Gaiarida ge eiwa edo embo ainde Yesu da binodave awa karigesiri gosisina.

36 Ango edo awamane begatada aunterojiriri gundo unda esitera. Edo badararimisisina, “Un isira eire. Gi! Na bapataito aeetesita?”

37 Edo Philip ainde mina sisina, “Imo edogido dogomo berarimi bino dave eiwa gebéata gido, na imo bapataito ana.”

Ango tesiri mina sisina, “Na gebé ena,Yesu Keriso awa God da Mai.”‡

38 Awatedo, ombo ma petarate aindama jiari embode ge okain sisina. Tesiripetesiri gido Philip ae badarari de daedowotedo unda aimbero Philip embo awabapataito esisina. 39 Edo awamane undaedo vitero Badari da Asisi mi burigibéPhilip kundo yai neinda maunsisina. Edobadarari embo awa tekago gae esisina. Ataiji ainde, aindabé God imo tonembesisina,badarari doyawa bajinabé eite dodo aun-sisina. 40 Awarata, Philip Azotasi nasidaidegesisina. Edo nasi ainda tuturo edoaundo nasi babain berarida torido idegedoeite bino dave awa simene maundo Seserianasida gupusina.

9Saul nasi Damasikas da maunteiri God mi

‡ 8:27 badarari bajina awa daotarida buro embo bajina edo debure kaparide. Iji matu ounde daotegeregari neneimiawamaneda buro embo bajinada debure kapedo esitera. Daotarimi awamaneda asinimai ae maingagara de dedegainjipapa eora, awatedo, ango edo esitera. Ainda amboda, awamaneda buro embo babain mi daotarida asinimai aemaingagara de ipuda ari o kombo ari tao ae. Buro embo bajina Iteopia edo gumbari eiwa Judah embo ae. Awarata,God mi embo eiwa daedo toregain jipapa esisina (Isaiah 56:3-5; Matthew 19:12; 28:19-20). § 8:27 Candace awaIteopia da daotarida ai. Awarata, eutu emi ainda daotari mainda buro babaingae bibaingae sima edo esisina. AindabéIteopia emboda gebé ari awa eutu ainda mai awa awamaneda god da mai, awatedo, ainda mai embo enemboda buroainyae tedo esitera. * 8:28 ombo ma ango wo hosi mi dumundo esitera. † 8:32 wo sipu awa wo embomiiji matuda edo gundo boroko sima edo era. Embomai wo sipuda tu gongo edo era edo pisi injido era, awatedo, embojiwae wo sipu jipapa edo era. Aindabé wo sipuda goroba awa bajinabé ae, edo awamaneda gitopo wo isima edo eraawa, wo sima ari embo dave awa ainda sipumane iji berari sima davebé eite dedegedo eira. 8:33 Isaiah 53:7-8‡ 8:37 Gano einda ge awa davebé, ata Guriki da ove gaiari matu nenei ge eiwa piae doturitera.

Page 197: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Iwata Ari 9:1 194 Iwata Ari 9:24ainda do wareregesisina.

(Iwata Ari 22:6-16; 26:12-18)1 Edo iji angode Saul sinigambari bajin-

abé matawa eite ge okain bé site Badari daambodani awa dari betorote tedo pirisidagisijiari bajinada yai aunsisina. 2 Angoedo Saul mi tedogosisina pirisida gisijiaribajinami ove Judah embomainda benunuoroda babadegari Damasikas nasida iteraainde gaiari, Saul ami awamaneda yai ovepiarate sisina. Edo ove emi Saul da yaiawara tari piari embo o eutu ainkaimiBadari da Begata* ambo ambo edo eragido awa ipami jido bundedo Jerusalemnasida kundo gumaina. 3 Edo maunteiuntenasi Damasikas aikae eiri boraebé pararautuda edo gundo ainda yai datembesisina.4 Ango esiri embo awa butuda dudurisina,ami ge yavi ingisina, “Saul, Saul! Roawa embo memesi neindekainde namondepisido esi?”

5 “Imo averi Badari?” Saul mi sisina.“Na awa Yesu, ande inemi memesi

neindekainde pisido eta,” Badari mi minasisina. 6 “Ata erido aundo nasi bajinadatoriyo, inemi ro atate taina awa gate.”

7 Ango tesiri embobo Saul de daedomaunsitera awa petedo ge tae esitera.Awamane ge yavi ingitera, ata embodadombu gain edo gae esitera. 8 Edo Saulbutuda edo erorisina, edo jisi pirigesisina,ata embo da (1) ave gae. Awatedo,awamanemi embo awa ipami jido kundoDamasikas totoritera. 9 Ango edo emboawa deguta tamonde (3) jisi akeimbeteiriindari indae edo un indae sima esisina.

10 Awara, iji ainde ambodani da (1)Damasikas nasida isinesina. Ainda daoawa Ananias. Edo Badari mi embo aindayai garago giragoda ge sisina, “Ananias!”

“Na evire, Badari,” embo ami sisina.11 Edo Badari mi embo ainde sisina,

“Siya edo erido nasi begata dao DambuDarari ainda mambuyo. Edo Judas da man-doda maundo nasi Tasus embo dao Saulawa dao tedogate, aindabé giyo, embo awanato yai benunu site isira, 12 edo emboami garago giragoda embo dao Ananias miainda yai gundo ipa tamonda piesiri gira,ainda jisi tenda dave arate, awatedo.”

13 Edo Ananias mi mina sisina, “Badari,embomai jiwaemi ge namonde embo

einda daoda tetero ingena awa, emi itoembo kokotopu† Jerusalem da itera aribebegae jiwaebé awamaneda yai eutara.14 Ango edo awa pirisi babainda awaratari einda kundo gupara awa, embomaiberari ainkaimi ito daoda dasiga eiaro gidobunaina.”

15 Ata Badari mi embo ainde sisina,“Aimbuyo! Embo eiwa na kondade arateavigetena. Ami nato ge kundo yai nei em-bomai ae daotegeregari de Israel da mamaideda yai karigare. 16 Edo nanemi anoembo awa gaina memesi nandogo baininato daoda buro eite.”

17 Ango tesiri Ananias maundo mandododa totorisina. Edo ainda ipa Saul datamonda pisido sisina, “Nameji Saul, ijiainde imo begatada gupeto Badari itoyaida idegesiri gotata. Embo ami na itoyai piesiri gumena awa ito jisi tenda daveedo Asisi Kotopu mi imo gisijiarate.” 18 Edoboitebé rorae wo tata ango ainda jisidaedo wotesiri ainda jisi boraebé dave es-isina. Edo embo awa eriri bapataito es-isina. 19 Edo ainda amboda, embo awaindari injido ainda goroba tenda burisina.

Saul mi Yesu da bino dave awa nasiDamasikas da karigedo esisina.

Ango edo Saul deguta nenei Badari daambodanide daedo Damasikas ainda simaesisina. 20 Edo iji dá ainde Saul dambudarido maundo Judah emboda benunu oroevekarada torido Keriso da ge karigedoesisina awa, Embo eiwa‡ awa God da Mai.21 Ango edo embomai berari ge awa ingidobé korebakore eite ge mina tara edo es-itera, “Embo amo Jerusalem ainda emboowa ainkaimi Yesu da dao dasiga eiworoerido kundo usibesi edo eiara awarita?Edo embo ami embomai dá ango yai eindabundedo kundo pirisi babainda yai piainawa embo guparita?” 22 Ata Saul da getarida goroba awa bajido bajinabé esisina.Edo imo arapa esiri awamane gositera,Embo eiwa awa Keriso. Awatedo, Judahembomai Damasikas ainda isima edo esit-era, awamane mina ro daginegedo tari taoae esitera.

23 Edo deguta jiwae itae esiri ainda am-boda, Judah embobomi onjigedo ge kasit-era, embo awa daro betarate. 24 Ata Saul

* 9:2 Badari da Begata awa Yesu gebé ari embomainda doregarida dao nei. † 9:13 embo kokotopu awa Kerisoda gebé ari embomai. God akuta mi awamane gisi avigesisina. Awatedo, awamane berari awa God da embomai (Ge dáawara Iwata Ari 9:32, 41 doda isira.). ‡ 9:20 Embo eiwa da moka einda awa Yesu.

Page 198: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Iwata Ari 9:25 195 Iwata Ari 10:1mi awamaneda ge jirari awa ingisina. Edoawamane ijide muyaende nasi bajinadaguwa be berarida awa simagedo esitera,embo awa tamundo daro betarate. 25 Angoedo Badari da ambodanimi muyaende Saulkundo maundo kambiyada penjido guwagaiarida be jiumbarida pietero wotedomaunsisina.

Barnabas mi Saul kondade esisina, nasiJerusalem ainda.

26 Edo Saul Jerusalem da gundo Badarida ambodanide dada ain jipapa esisina.Ata embo awa Badari da ambodanibé awaawamanemi gebé ae esitera. Awatedo,awamane berari embo awa adu esitera.27 Ata Barnabas mi Saul budo Yesu da piariaimbari emboboda yai kundo gupusina.Edo embo ami awamanede ge jijirisinaawa, nongo edo Saul mi Badari begatadagosisina edo Badari mi ge ainde sisina,edo daedo nongo edo Saul mi do jine-negedo Damasikas ainda Yesu da daoda gekarigesisina awa. 28 Awatedo, Saul awa-manede daedo Jerusalem isite imapumaeite do jinenegedo Badari Yesu da daodage karigedo esisina. 29 Edo embo awaae Guriki Judah embomai de ge site gebaisina. Ata awamane embo awa darobetarate jijimbedo esitera. 30 Ango edonanonameji§ ge awa gidogogobé edo awa-manemi embo awa Seseria nasida kundowotedo pietero ainda nasi tutu, Tasus da,maunsisina.

31 Ainda amboda, Yesu gebé ari em-bomainda doregari da da, yai Judea da,edo Galili da edo Samaria da, awamaneberarida yaida béga gupusina, edo Godmi esiri awamaneda gebé ari babojisina.Edo awamane Badari tou eite imapumaeiworo Asisi Kotopu mi kondade dave pip-iteiuri embo nenei awamaneda yai gum-boro Yesu gebé ari embomaida doregarijiwaebé idegedo esitera.

Peter mi Yesu da goroba jigamo edo Ae-neas ae Dorcas de gao esiri kaviyegesitera.

32 Ango edo iji ainde Peter mi yai nein-dekainde jiroro eite pepeta edo maun-sisina. Edo ango eite imo wotedo maundo,embo kokotopu Laida nasida isima edoesitera, awamaneda yaida daedo etega gu-pusina. 33 Iji dá angode nasi ainda gundoembo dao Aeneas tapusina. Embo awaipatai ambari kakateda durari isite duberi

8 itae esisina. 34 Edo Peter mi ainde sisina,“Aeneas, Yesu Keriso mi imo gao eira.Erido ito besi ruveyo!” Ango tesiri imoburigibé erorisina. 35 Awatedo, embomaijiwaebé nasi Laida edo Saron yai vivite-garida, awamanemi embo awa gido awa-maneda do Badari da yai wareregesitera.

36 Edo ambodani da (1), watai eutu daoTabitha, nasi Jopa ainda isinesina. Edoainda dao Guriki da geda awa Dorcas.Eutu eiwa iji berari buro beyamana eiteembomai rorae isisigae kondade edo es-isina. 37 Awarata, iji ainde eutu awa karubudo besisina. Ango esiri ainda otatawomiainda tamo teiedo kundo visido mando doikane jiumbari ainda pipisitera. 38 NasiLaida awa aikae Jopa. Awatedo, ambodaninasi Jopa da ami Peter awa nasi Laida isira,ge awa ingitera. Ango edo embo tote (2)pietero maundo embo ainde tedogositera,“Aiyae, burigibé natokare yai gumbuyo!”

39 Ango edo Peter erido awamanededaedo maunsisina. Edo embo awa nasidaidegesiri kundo visido yai ikane jiumbariainda totoritera. Edo eutumai rori be-rarimi Peter da demonda petedo ji site om-barijiari Dorcas mi awamane daedo isitegagurisina awa Peter de jiero gosisina.

40 Ata Peter embomai berari yai dodaawa arapada piesiri idegistera. Ango eterobaongo dadari edo benunu sisina. Edobenunu tari itae edo tamo kena war-eregedo sisina, “Tabitha, eriyo!” Angoedo eutu awa jisi gunjisina. Edo iji aindeeutu awa Peter gido erido anumbesisina.41 Edo Peter mi eutuda ipa jiri erido pepo-sisina. Ango esiri Peter mi embo kokotopuae eutumai rori de dao tesiri gumberoawamaneda yai eutu awa wasiride piesirigositera. 42 Ango edo bino awa arapumambiri Jopa nasi embomai berari in-gero embomai jiwaemi Badari da yai awa-maneda gebé ari pipisitera. 43 Awatedo,Peter Jopa ainda deguta jiwae sima esisina,wo aintoda buro ari embo dao Simon damandoda.

10Cornelius mi Peter da yai dodomo pipi-

sisina.1 Edo iji ainde embo dao Cornelius awa

Seseria nasida isinesina. Embo awa Rome§ 9:30 nanonameji da moka einda awa Yesu da gebé ari embo eutu. * 10:1 itoro emboboda doregari bajina daajijigari tega awa 600 ango.

Page 199: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Iwata Ari 10:2 196 Iwata Ari 10:24da itoroda gisijiari edo imo ae itoro embo-boda doregari bajina* ainde yai Italy edogupusina. Edo embo emi itoro embobodadoregari bajinada doda itoro embobo aji-gari 100 gisijido esisina. 2 Embo eiwa Godda jipapa ambo ambo ain edo esisina. Edoimo ae ainda orobe berari de awa Judahembomai ae, edo awamanemi God adu edoesitera. Edo ami embomai rorae isisigaekondade jiwaebé eite, edo daedo iji berariGod da yai benunu tedo esisina. 3 Edodeguta da (1)de 3:00 turo angode garagogirago ainda yai gupusina. Edo garagogirago ainda imo arapabé gosisina, God daanela gupeite ainda mandoda torido emboainde site sisina, “Cornelius!”

4 Ango edo Cornelius mi anela awa ji-jimbedo adu eite sisina, “Badarari, imo rojipapa esi?” ango sisina.

Edo anelami ge mina sisina, “God miito benunu tari ae kondade ari dave ji-waebé de awa gido dubodave esira. Itoiwata ari dave awa rorou ango God da yai.5 Awatedo, boroko embo nenei pisiyo nasiJopa ainda mambore! Edo maundo embodao Simon Peter awa kundo egenembedogumbore. 6 Embo awa ae Simon nei, woaintoda buro ari embo, ainde daedo isimaedo eira. Ainda mando awa ewa bengida.”

7 Ainda amboda anela ge tedo dodomambiri, Cornelius mi ainda mandodaburo ari embo tote (2) dao tesiri guput-era. Edo imo itoro embo da (1) daedo daotesiri gupusina. Embo awa God da jipapaambo ambo ain einesina, edo imo Cor-nelius matawa sima einesina. 8 Ango edogumbero Cornelius mi ro berari idegesiriawa tesiri gero awamane piesiri nasi Jopamaunsitera.

God mi Peter da yai garago girago piesirigosisina.

9 Edo avera angode, awamane maundonasi bajina aikae gupero iji toropu bureiriPeter benunu tain mando tada vivisisina.10 Ango edo Peter beji eiri rorae indarijipapa esisina. Ata iji angode awamaneainda indari siya ero garago girago eiwaainda yai gupusina: 11 Utu pirigesiri Petermi rorae gari dá gongo bereya ango, aindaumbugo ipa ao pasido (4) asimi kanjigedo,dotero ainda yai butuda wowoteiri go-sisina. 12 Edo gongoda doda sinopu nein-dekainde ipatai ipa ao pasido (4) butuda

isima edo era ae abu womane de jimbagomane de edo nimane ikane ima edo era,awamane daedo gosisina. 13 Ango edoge yavi embo ainda yai gupusina, “Peter,erido dedo injiyo!”

14 Ata Peter mi mina sisina, “Ango ae,Badari! Rorae dave ae ko donode God dajisida awa, na indaede.”

15 Edo ge yavi tekago iji ainde ainda yaigupusina, “Roviravi God mi dave tesiraawa, inemi dave ae tainyae!”

16 Ango edo iji tamonde (3) eiwa ide-gesisina. Ainda amboda rorae awa tendajiero utuda vivisisina, ango gosisina.

17 Edo iji ainde Peter mi akuta garagogirago imo gosisina ainda mokabé rori awakotemain eite isiri, boraebé embobo Cor-nelius mi piesiri guputera. Awamanemiwo aintoda buro ari embo dao Simonainda mando embo nenei ganega eteroudugetero gundo ainda guwa beda pe-positera. 18 Edo awamanemi embo dodaitera awa dao tedo tedogositera, “SimonPeter einda isima edo eirita?”

19 Edo iji angode, Peter mi garago gi-rago ainda mokabé rori jiro buro eiri AsisiKotopu mi ainde sisina, “Giyo! Embo-mai imo kakowa era. 20 Awatedo, eriyo!Erido wotedo awamanede daedo mam-bate! Nanemi awamane ito yaida pietenogumbera. Aindabé awa, kotembari jiwaedodo mambuyo.”

21 Ango edo Peter wotedo embobodesisina, “Een, embo imomane gain kakowaewa, na evire. Nongaintedo imomaneeinda gumbevi?”

22 Edo awamanemi ainde mina tedo sit-era, “Cornelius, Rome da itoroda gisijiari,ami nakare piesiri gumbera. Embo awawasiri dambu darari edo God adu ari embo.Edo Judah embomai berarimi embo awatou edo era. Edo God da anela kotop-umi embo ainde tesira awa, nakare imokundo ainda mandoda aimbaro ito ge tatoingain tesira.” 23 Ango edo Peter mi awa-mane jimbiri gumbero kundo mandodatotorisina.

Peter maundo Cornelius tapusina.Edo sipo neinde Peter erido awamanede

maunsisina, edo Jopa da nanonameji†neneinde daedo. 24 Edo sipo neindeawamane Seseria totoritera. Corneliusiji ainde awamane gumbaro gain eite

† 10:23 nanonameji da moka einda awa Yesu da gebé ari embo nenei nasi Jopa isiretera, awamane daedo Peter demaunsitera.

Page 200: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Iwata Ari 10:25 197 Iwata Ari 10:46isinesina. Edo ainda embototopo aeotatawo atutumbaride daedo ainda man-doda dada orote matu sisina. 25 Edo Petermando doda totoreiri Cornelius embo awatamundo baongo dadari edo tumondebainesisina. 26 Ata Peter mi embo awa jirieroreiri sisina, “Erido pete! Na awa daedoembo enembo.”

27 Edo Peter embo Cornelius de ge sitemando doda torido embomai jiwae aindadada edo itero tapusina. 28 Ango edoPeter mi awamanede sisina, “Imomaneawa garibé, Judah embomainda aodariokain bé isira awa nanekaremi yai neiembomainde umojiorekae ko awamanedayaida etega eorekae tari. Ata God mi naesiri gena awa, nane embo da ji ave awadave ae ko donode God da jisida tainyae.29 Awatedo, iji nonde ito buro embobo naborote pieteto gupara awa, na gumainyaetae, ata dodo gumena. Awa embo, na imotedogotena, nongaintedo na awa kundogumbesi?”

30 Ango edo Cornelius mi ainde minasisina, “Deguta ipa ao pasido (4) gisi ainde,indari dodo na veta eite benunu tenojiriri ora 3:00 turode bureiri gotana, dáango iji einde. Edo nato mando dodaburigibé embo da (1)mi ombarijiari pararadatembaride nato dombuda idegedo pe-potara. 31 Edo ami sisina, ‘Cornelius, itobenunu tari awa God mi ingira, edo itokondade ari dave jiwaebé embomai roraeisisigaeda yai awa God mi gido dubodaveesira. 32 Awa embo, embo nenei Jopanasida pieyo mambore, edo Simon Petertaro gido einda gumbare. Embo awa aeSimon nei, wo aintoda buro ari embo,ainde daedo isima edo eira. Ainda mandoawa ewa bengida. Embo awa gundo ito yaige taina.’ 33 Awatedo, burigibé ito yaidadodomo pipitana. Edo imo nato ge in-gido gumbeto na dubodave ena. Awatedo,boroko nakare berari God de daedo eindadada edo itera rorae berari God mi ito yaige okain siutara awa, ingaintedo.”

Peter mi bino dave Cornelius da orobedekarigesisina.

34 Edo Peter tuturo edo ge sisina,“Boroko na arapabé gotena, God awa emboneinde dave eite embo neinde beyae aede. 35 Ata butu berarida, embo ainkaimiGod adu eite edo wasiri dambu darariedo era awa, God mi awamane budo

eira. 36 Imomane awa garibé ge eiwaGod mi Israel mamainda yai karigesitepipisisina. Edo bino dave awa embomaimiGod de béga bara, Yesu Keriso da toda.Embo awawa embomai berarida Badari.37 Imomane awa garibé, ainda ambodaJohn mi embomainde ainda bapataito arige karigesisina, ge ro awa tuturo edo yaiGalili idegedo maundo yai berari Judeadoda ainda arapu esisina. 38 Imomane awagaribé nongo edo God mi Yesu NasaretEmbo awa Asisi Kotopu ae goroba demibimbegesisina. God mi Yesu de daedoisinesina. Awatedo, imo imapuma eiteembomai kondade evina. Edo Yesu miembomai berari awa Binei mi‡ eiurimemesi bajina bureiworo gao edo esisina.

39 “Edo nanekare jisimi buro ro be-rari ami Judah embomainda butuda edoJerusalem ainda doda esiri gositera awaembomainde tedo era. Edo awamanemiembo awa oregada piedo detero besisina.40 Ata amboda imo besisina, deguta ta-monde (3) ainde, God mi embo eiwawabetarida jiri erorisina. Edo God mi emboeiwa wasiride gorote esiri embomai neneiimo arapada jisimi gositera. 41 God mi em-bomai berarida yai embo awa arapa ae gae.Awarata, God mi gisibé ainda piari aimbariembobo avigesisina awa, nanekare Yesujisimi gido imo awa embomai neneinda yaikarigorote. Edo nakare Yesu da betedoerari ainda amboda, embo ainde daedororae ae un de injido esitera. 42 Edo emboami ge okain namondekare sisina awa,nanekaremi embomainde karigedo edo gedugabé awa torote, God mi embo awaavigesisina, embomai wasiri de edo betaride, awamaneda Katari Embo. 43 Perovetaberarimi ainda ge tedo era awa, emboainkaimi embo awa gebé ara awa, God miembo ainda daoda ami awamaneda jimbobebegae kotembedo dowaina.”

Asisi Kotopu mi Judah embomai aeda yaiwowosisina.

44 Edo Peter mi ge matawa site isiriAsisi Kotopu embomai berari ainkainge ingitera, awamaneda yai wowosisina.45 Aindabé God mi ainda Asisi Kotopu dakando Judah embomai aeda yai daedododegesisina, awatedo, Judah gebé ariembomai Jopa edo ae Peter de daedogundo bé korebakore esitera. 46 Edo Judahembomai ae awa ge teka yai neneinda

‡ 10:38 Binei awa Satan da dao nei.

Page 201: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Iwata Ari 10:47 198 Iwata Ari 11:20ami God da wasiri babain bé tero ingitera,awatedo, awamanemi Asisi Kotopu Judahembomai aeda yai gumbira awa gositera.

Ango edo Peter mi sisina, 47 “Embomaieiwa Asisi Kotopu bera dá ango nakaenaburitera. Awatedo, embo da aimi eiwa-maneda un mi bapataito ari awa engire-gari tao ae.” 48 Edo Peter mi embomai awaBadari da daoda bapataito orote ge okainsisina. Ainda amboda, Peter awamanededeguta indewae daedo itarate, tedogosit-era.

11Peter mi nongo edo Judah embomai aemi

Asisi Kotopu burari awa karigesisina.1 Edo Yesu da piari aimbari embobo ae

nanonameji* neneinde yai Judea do aindaisima edo esitera ami Judah embomai aemiGod da ge daedo ingido gebé eutara awa in-gitera. 2 Ango edo iji ainde Peter Jerusalemmaundo vivisisina. Edo iji dá ainde Ju-dah embomainda jisi da ami gebé esiteraawa, Judah embomaimi tamo jiugae em-bobode daedo mana umojiara. Awatedo,awamanemi tuturo edo Peter bekumba es-itera, 3 “Imo awa tamo jiugae embobodamandoda etega edo awamanede daedo in-dari injitata!”

4 Ata Peter mi tuturo edo rorae berarinongo idegatari awa babaiango udugedoawamanede tesiri gositera: 5 “NanemiJopa nasi bajina ainda isite benunu tenogarago girago nato yai gumbiri gotana.Edo utuda edo rorae gari dá gongo bereyaango, ainda umbugo ipa ao pasido (4) asimikanjigedo, dotero wowosite nato yaidagumbiri gotana. 6 Ango edo na aindadoda jijimbedo kotembeteite, sinopu nein-dekainde ipatai ao pasido (4) butuda isimaedo era ae abu womane de jimbago manede edo nimane ikane ima edo era, awa-mane daedo gotana. 7 Edo ge yavi na-monde siri ingitana, ‘Peter, erido dedoinjiyo!’

8 “Ata na mina siutana, ‘Ango ae, Badari!Rorae dave ae ko dono de God da jisida awaiji da (1) nonde nato beda pipisiteni awaitae.’

9 “Ata ge yavi tekago utuda edo na-monde mina siutara, ‘Roviravi God mi davetesira awa, inemi dave ae tainyae!’ 10 Angoedo eiwa iji tamonde (3) idegatara. Ainda

amboda, roviravi berari awa tenda jieroutuda vivitara.

11 “Edo iji dá ainde, embo tamonde (3)awa Cornelius mi Seseria edo nato yaidapiesiri gundo mando na isima edo eutanaainda idegedo pepotara. 12 Ango edo AsisiKotopu mi namonde siutara, ‘Kotembarijiwae dodo awamane daedo mambuyo!’Ango tesiri na ae nanonameji, Judah em-bobo 6, eiwamanede daedo maundo Cor-nelius da mandoda totorara. 13 Edo emboami namondekare nongo edo anelamiainda mandoda petesiri gotara awa aindage awa jijirara. Edo anelami ainde teiara,‘Embo nenei pisiyo nasi Jopa ainda mam-bore! Edo embo dao Simon Peter awakundo egenembedo gumbore. 14 Emboemi imonde ge taina ami imo ae embomaiberari imo daedo isima edo era ainde awatonembari kumbawa.’

15 “Edo iji ainde na tuturo edo ge tenoAsisi Kotopu awamaneda yai wowotaradá ango tuturobéda kaenato yaidawowosisina. 16 Edo na Badari da geeiwa kotembatana, ‘John embomai un mibapataito esisina, ata God imomane AsisiKotopu mi bapataito aina.’ 17 Awatedo, edoGod mi kando Judah embomai aeda yaipipitara dá awara kaenamonde pipisisina,iji ainde kaena Badari Yesu Keriso da yaigebé esitera, na, embo enembomi Godengiregari tao ae!”

18 Ango edo awamane ge eiwa ingidobekumba ari doturitera. Edo awamanemiGod dasiga eite sitera, “Awatedo, Judahembomai ae ainkaimi awamaneda jimbobeyae dodo God da yai wareregara, God miawamaneda yai daedo wasiri natopo itaripiaina.”

Embomaimi Yesu da ambodani dao‘Keriso da embomai’ tedo esitera.

19 Awara, iji amboda embomaimiStephen detero betesiri, awamanemiYesu gebé ari embomai nenei memesineindekainde awamaneda yai pieteroyai evekarada bodembesitera. Edogebé ari embo nenei yai Poenisia damambero, edo nenei Saipurasi gategadamambero, edo nenei Enteoki nasi bajinadamaunsitera. Ata yai nonda awamanemaundo God da ge Judah embomaindeakuta karigetero ingitera. 20 Ata gebéari embo nenei Saipurasi gategada edo

* 11:1 nanonameji da moka einda awa Yesu da gebé ari embo eutu (Ge dá awara 11:12 edo 11:29 doda isira.).

Page 202: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Iwata Ari 11:21 199 Iwata Ari 12:6Sairin nasida edo gumbari awamanemimaundo Enteoki nasi bajinada totoreiteGuriki embomainda† yai daedo ge siteBadari Yesu da bino dave karigeteroingitera. 21 Edo gebé ari embomi Badari dagorobami ge karigetero embomai jiwaebégebé edo Badari da yai wareregesitera.

22 Ango edo bino eiwa arapu esiri Yesugebé ari embomainda doregari Jerusalemda awamanemi ingitera. Awatedo, Barn-abas pietero Enteoki da maunsisina. 23 Edoiji angode embo awa idegedo gundo nongoedo God mi embomai ainda ao esiri gidoyawa esisina. Edo embo emi awamaneberaride kondade ari ge engo karigesisina,“Imomane do berarimi Badari tumondaeite ambo ambo awate.” 24 Barnabas awaembo dave. Asisi Kotopu mi embo awagisijido esisina, edo ainda gebé ari Godda yai okain bé pisido esisina. Awatedo,embomai jisi da ainda ami Badari da yaiwareregesitera.

25 Ango edo Barnabas nasi Tasus aindaSaul kakowa maunsisina. 26 Edo iji aindeembo awa tamundo Barnabas mi imokundo Enteoki gupusina. Awatedo, embotote (2)mi duberi da (1) awa berari Yesugebé ari embomainda doregaride dadaedo embomai jiwaebé atopapositera. EdoEnteoki nasi ainda embomaimi tuturodaambodani dao ‘Keriso da embomai’ tedoesitera.

Enteoki gebé ari embomai kando yaiJudea gebé ari embomainda yai pipisitera.

27 Edo iji engode, peroveta mane neneiJerusalem da edo wotedo Enteoki da gu-putera. 28 Ango edo peroveta da (1) awa-maneda doda dao Agabus eriri Asisi Ko-topu mi embo awa gisijiri ami beji am-bari bajina butu berarida gumain eira awakarigesisina. (Edo Claudius Caesar‡ miRome da embomai gisijijisina iji ainde bejiambari bajina awa gupusina.) 29 Awatedo,ambodani Enteoki da itera ami ge kasiteraawa, kondade edo ganu piaro nanonameji

yai Judea da itera ainda mambarate. Edoganu tega nandogo awamane piari tao,embo da da akutami ge awa katedo piainesitera. 30 Ango edo ganu awa Barnabasae Saul deda ipada pietero kundo maundoJudea gebé ari embomainda orobeda kop-uru mamainda yai pipisitera.

12Badari da anelami Peter bundari oroda

kundo dodo idegesisina.1 Awara, iji ainde Daotari Herod* erido

Yesu gebé ari embomainda doregaridaembo neneinda yai tuturo edo memesineindekainde pisido esisina. 2 Edo emboami itoro embobode tesiri John da namejiJames awa kasiwomi detero besisina.3 Ango esiri Judah embomai dubodaveesitera. Awatedo, embo ami tesiri itoroembobo maundo Peter kuputera. Edoiji einde Judah embomaimi awamanedaBread Badari Siwo Piaeda Bondo† eroHerod buro awa esisina. 4 Ango edoawamane Peter kundo maundo bundarioroda pipisitera. Edo Herod mi sirigesisinaawa, deguta da da itoro embobo 16 amiPeter sima orote. Deguta da da aindadoda embo ipa ao pasido (4) da doregarievekara ami Peter sima edo esitera,sipode, ijide, turode, muyaende ango.God da Darutegari Bondo‡ itae ari gidoHerod da jipapa awa Peter kundo gundoJudah embomainda dombuda katedo daribetaina.

5 Awatedo, awamanemi Peter bundarioroda sima esitera, ata Yesu gebé ari em-bomainda doregari awa God da yai emboawa embo benunu matawa tedo esitera.

6 Edo muyae gisida Herod mi emboawa kundo idegedo embomainda dom-buda kataina, Peter awa itoro embo tote(2)da toropuda asi okain aurimi ari tote§(2) ami awamanede daedo bundetero jitao

† 11:20 Guriki embomai. Ove Kotopuda atopatari neneinda kotembari awa embomai eiwa Judah embomai ae.Awamanemi Judah embomainda God tou edo esitera, awarata, Judah embomainda aodari berari ambo ambo ae edoesitera. ‡ 11:28 Caesar awa Rome da Gisijiari Bajinabé da dao nei. * 12:1 Daotari Herod da daobé awaHerod Agrippa I. Imo awa Herod Bajina da apiye edo Judea gisijido esisina (A.D. 37-44). † 12:3 Bread Badari SiwoPiaeda Bondo da ge jirari Exodus 12:15-20; 13:3-10; Leviticus 23:6-8; edo Deuteronomy 16:3-4 isira. ‡ 12:4 God daDarutegari Bondo da ge jirari Exodus 12:1-14; Leviticus 23:5; edo Deuteronomy 16:1-7 isira. Awarata, duberi jiwaebéitae esiri ainda amboda, iji angode Peter isinesina, embo jiwaemi dao ‘God da Darutegari Bondo’ kundo ‘Bread BadariSiwo Piaeda Bondo’ da deroda jigamo edo esitera. Awatedo, dao ‘God da Darutegari Bondo’ da moka ‘Bread BadariSiwo Piaeda Bondo’ daedo burisina. § 12:6 asi okain aurimi ari da moka English geda awa chain(s).

Page 203: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Iwata Ari 12:7 200 Iwata Ari 12:22

ausina. Edo itoro embo nenei ami man-guroda isite bundari oro sima edo esit-era. 7 Boraebé Badari da anelami ainda yaipetesiri parara bundari oroda datembe-sisina. Edo anelami Peter da dendegida ipapisido aujite sisina, “Burigibé erido pete!”Iji dá ainde asi okain aurimi ari tote (2) awaainda ipada teugedo duduritera.

8 Ango edo anelami ainde sisina, “Itobupuri jido ito tai woru pieyo!” Awatedo,Peter de ro sisini awa esisina. Edo anelamiainde sisina, “Ito dademo ombari omundonamonde daedo puyo!” 9 Ango edo Pe-ter mi anela awa kera edo ambo amboeite idegesisina. Atako buro ro anelamiesiri gido awa, Peter kotembesisina awagebé ae. Awa garago girago gari angokotembesisina. 10 Edo aedade bundari orosima ari embo da (1) daginegedo maundosima ari embo nei daginegedo maunsitera.Edo awamanemi guwa be aurimi ari awabundari oroda edo nasi bajinada mambariainda guputera. Edo guwa be awa akutaawamane embo pirigesisina. Ainda am-boda, awamane tote (2) arapada idegedobegata da (1) ainda pepeta edo maunsiteboraebé anelami embo awa dodo maun-sisina.

11 Ango edo Peter bé gidogogo esisinawasiri ro ainda yai idegesiri edo sisina,“Boroko na gotena, awa bé gebé. Badari miainda anela piesiri na Herod da gorobadaedo Judah embomainda jipapada torege-sira.”

12 Edo iji ainde Peter awa gari, God imotoregesisina, embo ami Mary da mandodaaunsisina. Eutu awa John Mark da ai. Edoiji dá ainde embomai jiwae ainda mandodadada edo benunu site itero Peter gupusina.13 Edo Peter guwa beda petedo tatainjivesina. Edo buro ari gagara dao Rhodaami yavi ingido gain gupusina. 14 Ango edogagara awa ainda ge yavi ingido awa Peterda dubo kariwabé gosisina. Edo gagaraawa yawa eite guwa be pirigae, ata imotenda egenembedo ainto tumundo embo-mai doda awamanede karigesisina awa,“Peter guwa beda petesira isira!” sisina.

15 “Imo duteta!” awamane ainde minasitera. Ata gagara awa do jinenegedo, ge

awa gebé tedo esisina. Ango edo awa-manemi mina ainde sitera, “Awa aindaanela,”* sitera.

16 Ata Peter tatain jiwari dowae matawaedo esisina. Ango esiri awamanemimaundo guwa be pirigedo embo awa gidobé korebakore esitera. 17 Edo Peter miawamane ge doworote kariwa ipami pip-isisina. Ainda amboda, ami awamanedege jijirisina nongo edo Badari mi imogisijido kundo bundari oroda edo idegedogumbiri. Edo awamanede sisina, “Mam-buwo! Ge eiwa James† ae Yesu da gebéari embo neneinde tewo gore.” Ango tedoembo awa dodo yai neinda maunsisina.

18 Edo sipo atesiri itoro embobo Pe-ter tambari tao ae. Awatedo, awamaneitadaita bajinabé eite mina tara esitera,“Nongo nongo edo embo eiwa udegesiri?”19 Ango etero gido Herod mi ge okain tesiriitoro embo nenei maundo Peter kakowaedo tambae. Awatedo, Herod mi Peter daitoro sima ari embobo udugedo tedogo-sisina, “Peter nongo edo idegesiri?” Ataawamanemi Peter nongo edo idegesiri taritao ae. Awa embo, Herod ge okain itoroembo neneinde tesiri awamane detero be-sitera. Ainda amboda, Herod yai Judeadodo wotedo nasi Seseria ainda isinesina.

Badari da anelami Herod dorisina.20 Awara, iji ainde Herod awa bé Taia

nasi ae Saidoni nasi embomai de sinigam-bari bajinabé esisina. Iji gisi awa nasitote (2)da embomai ami Herod da butudaindari budo esitera. Ata iji amboda, Herodmi nasi tote (2)da indari bari ango engire-gesisina. Awarata, awamanemi indari awatenda bain jipapa esitera. Awa embo, nasitote (2)da embomai dada edo kotembarida (1) bureite béga bari embobo pieteroHerod da yai guputera. Ango edo awa-manemi Daotari Herod da buro embo daoBlastus otawo esitera. Edo awamane emboainde tedogositera, béga bari deguta daveawamane embo sirigarate.

21 Awatedo, deguta Herod avigesisinaainde, embo awa ainda daotarida ombar-ijiari dave omundo ainda daotarida anum-bada anumbedo arapada embomai be-rarida jisida ge gorote tedo esisina. 22 Edoembomai aorogasite tedo esitera, “Embo

* 12:15 Awa ainda anela. Awamaneda gebé ari awa God mi ainda gebé ari embomai berarida yai dedegari anela dada avigedo pisido esisina (Matthew 18:10; Hiburu 1:14). † 12:17 James einda awa Yesu da nameji. Imo awa Yesugebé ari embomainda doregarida gisijiari bajina Jerusalem nasi ainda. John da nameji James awa embo eve (Iwata Ari12:2 giwo!).

Page 204: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Iwata Ari 12:23 201 Iwata Ari 13:14emi ge sira awa embo enembo ae, ata god!”23 Edo boitebé Badari da anelami embo awadesiri dudurisina, aindabé Herod mi Goddasiga ae, awatedo. Ango esiri kosisimamiainda deoboge indero besisina.

24 Ata gebé ari embomaimi God da binodave embomai yai neneinda yai karigesi-woro embomai nenei jiwaebé Yesu da yaigebé eiworo God da bino dave ango arapuedo esisina.

25 Edo Barnabas ae Saul demi kondadeari buro‡ itae edo John Mark budo aindedaedo Jerusalem dodo tenda overegedoEnteoki nasida guputera.§

13Yesu gebé ari embomaimi Barnabas ae

Saul de God da buro awa embo pietero maun-sitera.

1 Awara, Yesu gebé ari embomaindadoregari Enteoki nasida isima edo esisina.Ainda doda peroveta mane de atopapasi-gari de eiwamane isiretera: Barnabas,Simeon (ainda dao nei awa Ingatapari),Lucius (imo awa nasi Sairin edo gumbari),Manaen (imo ae Daotari Herod Antipasde, awamane tote (2) otawo edo babo-jitera), edo Saul. 2 Edo iji angode awa-manemi Badari tumondebain eite indaridodo kakara ero Asisi Kotopu mi awa-manede ge sisina, “Barnabas ae Saul denato buro awa embo dao tetena. Awatedo,nato yaida katambedo pisiwo!” 3 Angotesiri gido awamanemi indari dodo kakaraeite benunu site embo tote (2)da tamondaipa pisido ao edo pietero maunsitera.

Saul ae Barnabas demi God da ge Saipurasi da gategada karigedo esitera.

4 Awatedo Asisi Kotopu mi awamanetote (2) ango piesiri idegesitera. Edo awa-mane wotedo nasi Selusia da gundo unma budo Saipurasi gategada maunsitera.5 Ango edo awamane nasi Salamisi aindadenembedo visido Judah embomainda be-nunu oro evekarada aundo God da gekarigedo esitera. Edo John Mark awa-manede daedo maunsite awamane kon-dade edo esisina.

6 Edo awamane erido pepeta edo gategaainda mendoda Papos nasida guputera.Edo nasi ainda awamanemi Judah embodao Ba-Yesu taputera. Edo embo awakae embo edo peroveta pitawa.* 7 Iji dáainde embo Sergius Paulus awa gategaainda gisijiari edo imo awa dubogari embo.Edo iji jiwae Ba-Yesu mi gisijiari aindeimapuma edo esisina. Ango edo gisijiarieiwa God da ge ingain, Barnabas ae Saulde ainda yai gumborote sisina. 8 Atakae ari embo dao Elymas (Ba-Yesu da daoGurikida geda), ami awamane tote (2) en-giregesisina. Embo awa gisijiarida kotem-bari bain eite God da ge awa gebé ainyaearate esisina. 9 Ango edo Saul (ainda daonei awa Paul) awa Asisi Kotopu mi gisijiriainda jisi Elymas da yai pisido jijimbeteitesisina, 10 “Imo Binei da mai! Imo wasiridambu darari berarida gitopo embo! Imomatawa ge pitawa embomainde site edoawamane tepotapo udumbedo eta. Imo ijida (1) dowae, Badari da gebé wareregatoge pitawa embomainda yai arate edo esita?11 Awatedo, boroko Badari da rirowa ito yaiwotari ito jisi guba aina, edo iji tupo ijidaparara mana gata.”

Edo boitebé yopi ango ingataparimiainda jisida wotedo apuregesisina. Angoesiri gido Elymas ipami dedo gain eiteembo imo ipada jido kundo iarate kakowaesisina. 12 Iji ainde gisijiari awa buro ba-jina Elymas da yai idegesiri awa gido imoBadari Yesu da yai gebé esisina. Edo emboami Badari da ge awa Paul ae Barnabasdemi atopatero gido korebé esisina.

Paul ae Barnabas demi God da ge PisijiaEnteoki nasida karigesitera.

13 Ainda amboda, Paul ae ainda burootatawo demi Papos nasida dodo yaiPampilia da un made temundo Pega nasidadenembesitera. Edo yai ainda John Markawamane dodo overegedo Jerusalem damaunsisina. 14 Ata Paul ae Barnabasdemi Pega da dodo pepeta edo Enteokinasida idegesitera, yai Pisijia ainda.† Edo

‡ 12:25 kondade ari buro da moka awa Barnabas ae Saul demi Enteoki gebé ari embomainda kando kundo maundoyai Judea gebé ari embomainda orobeda kopuru mamainda yai pipisitera (Iwata Ari 11:30 giwo!). § 12:25 JohnMark budo ainde daedo Jerusalem dodo tenda overegedo Enteoki nasida guputera. Guriki ove gaiari neneinda ajigarieinda awa, John Mark budo ainde daedo Jerusalem da tenda overegedo guputera. * 13:6 peroveta pitawa awaembo o eutu God da bino onjigarida karigedo eira ango tedo esisina, ata ainda ge akuta awa karigeteite embomaiudumbedo esisina. † 13:14 Yai Pisijia da nasi Enteoki awa nasi da (1), edo yai Siria da nasi Enteoki (Iwata Ari11:26) awa nasi eve.

Page 205: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Iwata Ari 13:15 202 Iwata Ari 13:33Oena Apari Degutade‡ awamane maundoJudah embomainda benunu oroda toridoanumbesitera. 15 Ango edo embo da (1)mige Moses mi gagurisinada kupo da (1) awaajijigesisina, edo embo neimi ge perovetamanemi gaguriterada kupo awa ajijige-sisina. Ajijigari itae etero gido benunuoroda babadegarimi ge engo awamanedayai pietero maunsisina: “Nanonameji, edogido imomane kondade ari ge nei embo-mainde tari jipapa ewa awa tewo ingore.”

16 Awatedo, Paul erido petedo aindaipa jiri eroreiri ge sisina, “Israel embo-mai edo imomane yai nei embomai amiGod adu edo ewa daedo, nato ge ingiwo!17 God eiwa, Israel embomaimi tumonde-bain edo era, ine natokare ewowo avige-sisina. Edo iji angode awamane Egypt doainda itero ami sima dave esiri awamanedaorobe bajido arapu esisina. Edo aindagorobami imo awamane gisijido yai aindadodo kundo arapada mambiri idegesitera.18 Ango edo awamane idegedo maundo ijijiwaebé God da ge jindedo jimbo bebe-gae esitera. Awarata, God tataimbarimiawamane duberi 40 ango awa yai abudamodamoda sima dave edo esisina. 19 EdoGod mi Israel embomai kondade edo awa-maneda gitopo emboboda orobeda dore-gari 7 Kanan butu ainda doda dedo sitedoitae esisina. Edo ainda amboda imo awa-maneda butu natokare Israel embomaindatopo arate kando pipisisina.

20 “Ainda amboda awamanemi yai aindaitero God mi gisijijiegari pieuri awamanesima eoro duberi 450 ango itae esiri per-oveta Samuel gupusina.§ 21 Ango esiriawamane Samuel da yai maundo daotarida (1) avigarate tedogositera. Awatedo,God mi Benjamin da ewowo ainda, Kishda mai, Saul, awa daotari barate sisina.Edo embo ami awamane duberi 40 gisi-jijisina. 22 Ainda amboda, God mi Saulteugedo David awamaneda daotari arateavigesisina. Edo God David da yaida geengo sisina, ‘Na David, Jesse da mai sim-agedo gena. Embo ainda dobé awa natodobé ango. Embo awa buro berari najipapa ena awa aina.’

23 “Embo einda veda edo, God mi ainda

tarigari ambo ambo eite Israel embo-mainda Toregari Embo kundo gupusina.24 Yesu gumbae gisida, John mi Israelembomai beraride dengoro baiari pipi-sisina, awamaneda jimbo bebegae dodoGod da yai wareregedo gundo bapataitoari borote. 25 Edo iji ainde John aindaburo petugeteite ami sisina: ‘Na averikotembetewa? Na Embo awa ae. Atagiwo! Embo amboda gumaina awa, naneatembedo ainda tai woru awa teugari taoae.’

26 “Nanonameji, Abraham da mamaiedo imomane yai nei embomai ami Godtou edo ewa daedo, God mi toregarige eiwa imondemane piesiri gupusina.27 Jerusalem da embomai ae awamanedagisijijiegari demi Yesu gain daritera. Awa-manemi peroveta maneda ge Oena ApariDeguta tegeride ajijigedo esitera. Awarata,awamane peroveta maneda ge Yesu dayaida gaegae esitera. Awatedo, iji an-gode embo awa betarida kasitera awa, per-oveta maneda ge etero bé esisina. 28 Edoawamanemi ge bé nonda petedo emboawa daro betaini tambari tao ae. Ataawamane maundo Pilate de tedogositeraembo awa ainda itoro emboboda yai piaridaro betarate. 29 Edo iji ainde, ambodaawamanemi ro berari oveda gaiari em-bobomi ainda yaida gaguritera awa eterobé esisina, ainda tamo oregada awa kundowotedo banga toda pipisitera. 30 AtaGod mi embo awa betarida jiri erorisina.31 Edo embomai imonde daedo yai Galiliedo Jerusalem ainda pepeta edo guputera,awamanemi deguta jiwae embo awa gosit-era. Edo boroko awamanemi ainda daodage awa Judah embomainde karigedo era.

32 “Edo nanekaremi bino dave eiwaimondemane karigetera, God mi mamonokaenatode tarigari ro sisina awa. 33 Godtarigari awa esiri bé esisina awamanedamamai kaena awa embo, Yesu jiri vivi-sisina. God da ge Psalm tote (2)da gaiaridaawa dá ango:‘Deguta boroko, nanemi embomai be-

rarida yai arapa eteno gera awa,imo awa nato Mai bé edo na awa ito Mamo

bé.’‡ 13:14 Oena Apari Deguta awa Judah embomainda deguta kotopu. Awamanemi deguta ainde, buro dodo oena apeiteGod dasiga edo esitera (Exodus 20:8-10). Iji boroko, deguta ‘Saturday’ awa awamaneda Oena Apari Deguta. § 13:20Guriki ove gaiari neneinda ajigari einda awa, “Duberi 450 ango itae esisina. Edo awamanemi yai ainda itero God mi gisijijiegaripieuri ami awamane sima edo esitera. Ainda amboda peroveta Samuel gupusina.” 13:22 Psalm 89:20; 1 Samuel 13:14

13:33 Psalm 2:7

Page 206: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Iwata Ari 13:34 203 Iwata Ari 14:234 Edo daedo, God mi embo awa betaridaedo jiri erorisina, edo imo tekago betedodepeka ainyae. Awatedo, God mi kaenatoewowode ge engo sisina:‘Na imomane ao ana dá ango David ao ana

tarigari sitena.’35 Awatedo, David mi Psalm neinda sitesisina:‘Ito Embo Kotopu da tamo mana dowato

depeka aina.’36 “Edo David mi God da jipapada ainda

embomai embo buro eite sima edo esisina.Edo ainda amboda embo awa betesiri dáainda mamono goitera ango goietero tamodepeka esisina. 37 Ata dabé eiwa God mi jirivivisisina, ami depeka ae esisina.

38 “Awatedo, kaenato nanonameji,nakare ge eiwa imondemane karigesitebé gawate jipapa era. Embo einda todaitomane jimbo bebegaeda kotembaridowari bawa. 39 Edo ainda toda embomaiberari ainkain gebé ara, awamaneda jimbobebegae berari ainda bekumbada udegaribara. Ata Moses da Aodarimi itomanejimbo bebegaeda bekumbada udegari taoae. 40 Bé gidogogo ewo! Peroveta manemige ro sitera awa, itomane yai idegeure:41 ‘Edo giwo tedojirari embomai!

Korebé edo aimbuwo betave!Nanemi itomane ijide buro ena.

Edo embo da (1)mi imondemane buroro gumaina karigaina,

imomane gebé ae!’ ”42 Edo Paul ae Barnabas de iji ainde

Judah embomainda benunu oro dodo,idegetero yai nei embomai God adu edoera ami awamanede engega esitera, OenaApari Deguta neinde gundo ge eiwa awa-manede karigaro gain. 43 Edo doregariawa itae edo evekara etero, Judah em-bomai jiwae ae embo nenei ami Judahembomainda God da yai matu wareregaride, awamane Paul ae Barnabas de amboambo esitera. Ango etero Paul ae Barnabasdemi awamanede kondade ari ge tedo Godda dave arida awa matawa gebé eite aim-borote sitera.

44 Edo Oena Apari Deguta neinde,aikaebé embo berari nasi bajinada gundoGod da ge awa ingain guputera. 45 Edo ijiangode Judah embomaimi embo jisijisi

gido awamane jitari bajinabé edo gebebegae ae ajiregari de site Paul da gero siri awa patain esitera.

46 Ango edo Paul ae Barnabas demibé do jinenegedo petedo ge sitera, “Godda jipapa awa ainda ge gisibé imonde-mane karigorote sisina. Ata, imomaneGod da ge ajiregetewa, edo inemane akutakatedo imomane awa inono ae. Awatedo,wasiri natopo itari bari tao ae edo nakaredodo Judah embomai aeda yai wareregedomambara. 47 Aindabé, Badari mi ge okaineiwa namondekare pipisisina:‘Nanemi imo awa parara ango piana, Judah

embomai ae awamaneda yai.Edo imo butu umbugo berarida

tonembari kundo mambato bara.’ ”48 Edo iji dá ainde Judah embomai aemi

ge eiwa ingido do yawa eite Badari da gedasiga edo esitera. Edo embomai avekaveGod mi wasiri natopo itari borote avigesiri,awamanemi gebé esitera.

49 Edo gebé ari embo jiwaemi Badarida ge yai ainda umbugo berarida kundoaundo karigesiworo simundo arapu euriembomai nenei jiwaemi gebé edo esitera.50 Ata Judah embomaimi eutu babain Godtou edo esitera, awamane ae gisijijiegariembo de nasi bajina ainda isiretera awa aogaietero Paul ae Barnabas de memesi nein-dekainde piaro yai awa dodo idegorote on-jitera. 51 Ango edo Paul ae Barnabas demikonipo taida awamane kena denden edo*dodo Ikonium nasida maunsitera. 52 Ataambodani avekave Enteoki nasi ainda isitedo yawa bajinabé edo esitera, edo AsisiKotopu mi awamane gisijido esisina.

14Paul ae Barnabas demi bino dave Ikonium

nasida karigesitera.1 Edo iji angode Paul ae Barnabas demi

Ikonium nasida maundo idegedo, awa-mane Judah embomainda benunu oroainda totoritera dá ango awamane tote (2)matawa edo esitera. Edo awamanemi Godda ge bé dave edo tetero Judah embomaiae Guriki embomai* de jiwaebé gebé es-itera. 2 Ata Judah embomai ainkain Yesuda yai gebé ae esitera, awamanemi yai

13:34 Isaiah 55:3 13:35 Psalm 16:10 13:41 Habakkuk 1:5 13:47 Isaiah 49:6 * 13:51 konipotaida awamane kena denden ari da kariwa awa God mi embomai nasi ainda rirowa piaina. Matthew 10:14-15 daedogiwo. * 14:1 Guriki embomai. Ove Kotopuda atopatari neneinda kotembari awa embomai eiwa Judah embomaiae. Awamanemi Judah embomainda God tou edo esitera, awarata, Judah embomainda aodari berari ambo ambo aeedo esitera.

Page 207: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Iwata Ari 14:3 204 Iwata Ari 14:22nei embomai ao gaiedo kotembari beyaepietero wareregedo gebé ari embomaindesinigambari orote esitera. 3 Ango edo Paulae Barnabas de iji ribori ainda isite Badarida daoda do jinenegedo ge karigesitera.Edo Iji dá ainde, Badari da dave arida geembomainda yai arapa eiuri awamane tote(2)da ipami kariwa neindekainde wasiribabainde ainda gorobami† edo esitera.4 Ata, embo jisi bajinabé nasi bajinadabededo kupo nei Judah embomainda yaimauntero, kupo nei Yesu da piari aimbariemboboda yai maunsitera. 5 Edo yai neiembomai ae Judah embomai de, edo awa-maneda gisijijiegari de daedo, ami Paulae Barnabas de usibesi ain edo ganumamiaugedo dain esitera. 6 Edo ge ango teteroingido boraebé erido dodo nasi babainLaisitara ae Debi de, yai Laikonia dodaainda maunsitera, edo yai nenei ainda de-monda. 7 Edo yai ainda isite God da binodave awa karigedo esitera.

Paul ae Barnabas demi bino dave Laisi-tara nasi edo Debi nasida karigesitera.

8 Edo nasi Laisitara ainda embo da (1)awa anumbedo isima esisina. Ainda taiawa ambari. Imo awa baoro bundari aidaurida edo idegesisina. Edo ainto ae isimaedo esisina. 9 Ango edo embo awa yai aindaanumbedo isite Paul ge siri ingisina. EdoPaul embo awa jijimbedo goteite, emboainda gebé ari Yesu da yai ami God miari kaviyegaina, awa gosisina. 10 Awatedo,Paul embo ainde ge yavi ikanade sisina,“Erido tai itomi darido dave edo peteyo!”Edo embo awa tuturo edo kekapunya kaka-punya edo jiroro eite pepeta esisina.

11 Iji angode embo jisijisimi Paul buro roesiri awa gido aorogatedo Laikonia gemitedo esitera, “Eiwamane awa god tote (2)ami embo enemboda kariwa budo kae-nato yai wotedo gumbera!” 12 Edo awa-manemi kotembesitera, Barnabas awa godneneinda gisijiari bajina. Awatedo, aindadao awa Zeus tedo esitera. Aindabé Paulge jiwaebé tedo eiri awamanemi kotembe-sitera, Paul awa god neneinda bino piariembo. Awatedo, ainda dao awa Hermestedo esitera. 13 Edo awamaneda nasi baji-nada dombu arapada god Zeus da dasigaoro ainda isinesina. Ango edo god Zeusda pirisi awa nasi guwa beda wo kaonenei edo giro rorae aroro ari igide kokodedaedo kundo gupusina. Edo imo ae embo

jisijisi demi wo daro betaro embo tote(2)de rorou ango piain jipapa esitera.

14 Ata, Yesu da piari aimbari embobo,Barnabas ae Paul demi burobé roro eriainda ge awa ingido awamaneda ombaritamoda jiero keresiri embo jisi da aindatoropuda aorogatedo tupeite awamanedesitera, 15 “O gewa, embomai! Ro awa emboimomane buro engo awa evi? Nakareawa daedo embo enembo dá ango imo-mane dobé, edo bino dave imondemanekarigain gumbera. Nanekaremi God bédage itomane yaida karigaro gido ove ke-wari imomane kondade ari tao ae eiwadodo God wasiri deda yai wareregawate.Embo ami utude, butude, ewade, edo roraeberari awamaneda doda itera ainde awaesisina. 16 Edo iji matubé ainde God miembomai berari awamaneda jipapa akutaambo ambo orote doturisina. 17 Awarata,embo ami akuta ainda dave ari kaenato yaiarapa euri gotora. Embo ami wa utudaedo pipitevina, edo yoa tegerida pieurigumburi indari rorae butuda erorevina.Edo embo awa indari rorae jiwaebé edodubodave jiwae kaenato yai pisido eira.”18 Ango edo embo jisijisi awamaneda ge in-gitera, ata awamanemi matawa eite rorouPaul ae Barnabas deda yai siya edo piainesitera. Awarata, iji beao bé ainde, awa-manemi kotembari eve budo rorou piariawa doturitera.

19 Ango edo Judah embo nenei nasiPisijia Enteoki ae Ikonium deda ami yaiainda guputera. Edo awamanemi embojisijiside demonda ge jirido awamaneda dobero awamanemi Paul ganumami augedodoritera. Edo awamanemi embo awa bébetari kotembesite imo dumundo nasi ba-jina arapada kundo idegesitera. 20 Ata,iji ainde ambodani dada edo Paul da yaijiroro edo petedo itero, imo erido nasibajinada tekago aundo totorisina. Edosipo neinde Paul ae Barnabas de dodo Debinasida maunsitera.

Paul ae Barnabas demi Enteoki nasida yaiSiria ainda tenda egenembedo maunsitera.

21 Edo awamanemi God da bino daveDebi da karigedo ambodani jiwae bu-ritera. Ainda edo awamanemi tekagooveregedo maundo Laisitara, edo Ikonium,edo Pisijia Enteoki nasida ainda maun-sitera. 22 Edo awamanemi ambodanidenasi da da ainda kondade ari ge tedo

† 14:3 ainda goroba awa Badari da goroba.

Page 208: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Iwata Ari 14:23 205 Iwata Ari 15:11esitera, Yesu da yai gebé eite itorote.“Nakaena God da gisijiari yaida toraegisida memesi neindekaindeda toda mam-bara,” awamanemi sitera. Angomi am-bodanida dobéda goroba ari bajido es-isina. 23 Edo Paul ae Barnabas demi Yesugebé ari embomainda doregari berari dada, ainda orobeda kopuru mamai avigedoawamanede daedo indari dodo veta kakaraeite benunu tedo esitera. Ainda am-boda, Paul ae Barnabas demi awamaneberari ainkaimi Badari da yai gebé esit-era awa ainda sima ari daveda piedo es-itera. 24 Ainda edo yai Pisijia pepeta edotemundo awamanemi yai Pampilia aindaguputera. 25 Edo awamanemi God da gePega nasi embomainda yai karigedo dodoAttalia nasida wotedo maunsitera.

26 Ango edo awamane nasi ainda awadodo un made Enteoki nasida guputera.Edo Paul ae Barnabas deda pepeta arimambae gisida awa gebé ari embomai nasiainda ami God da sima ari dave awamaneembo benunu sitera. Edo iji ainde embotote (2)da pepeta ari buro itae esitera,awamane tekago Enteoki nasida guputera.27 Edo iji nonde awamane nasi ainda gundoYesu gebé ari embomainda doregari daotedo dada edo, God mi buro berari roawamaneda toda esiri, edo God mi gebéarida manguro Judah embomai aeda yaipirigesiri, awa tetero gositera. 28 Edo awa-mane iji ribori ainda isima edo esitera aeambodani de daedo.

15Yesu da piari aimbari embobo ae orobeda

kopuru mamai demi ge katain doregesitera.1 Edo embo nenei Judea edo nasi bajina

Enteoki ainda wotedo gundo nanonameji*atopapositera, “Dabé awa imomane tamojiugawate dá ango Moses mi aodaridasisina awa bawa. Ata awa ae gido, ito-mane tonembari mana bawa.” 2 Awatedo,Paul ae Barnabas demi awamanede bemiduduno edo ge jiwae baitera. Ango edogebé ari embomaimi Paul ae Barnabasde, edo embo nenei awamaneda dodadaedo avigedo awamanemi tedogari eiwa

kundo Yesu da piari aimbari embobo aeorobeda kopuru mamai de Jerusalem daitera awamaneda yai maundo vitorote sit-era. 3 Awa embo, Yesu gebé ari em-bomainda doregarimi awamane pieteromaunsitera. Edo iji dá ainde yai Poenisiatorido idegedo yai Samaria torido maun-site awamanemi nongo nongo edo God miesiri yai eve embomai ainda yai warere-gesiteri awa gebé ari nanonamejide tedoesitera. Edo nanonamejimi bino awa in-gido awamane berari do yawa bajinabé edoesitera. 4 Edo iji ainde Paul ae Barnabasde embo neneinde Jerusalem gumbero,Yesu gebé ari embomainda doregari aepiari aimbari embobo de orobeda kopurumamai demi awamane ategesite buritera.Edo Paul ae Barnabas demi buro berari roawamaneda toda God mi esiri awa teterogositera.

5 Ata gebé ari embo nenei Parasimaneda doda awamanemi erido sitera,“Yai nei embobo tamo jiugedo Moses daAodari awa jidogogo orote!” sitera.

6 Ango edo piari aimbari embobo aeorobeda kopuru mamai de gundo dadaedo ge eiwa katain orote sitera. 7 Edo ijiamboda awamane ge iji riboribé baietero,Peter erido awamanede ge sisina:

“Embobo ae nanonameji de, imomanegotewa iji matu God mi kaenato toropudaainda na avigesisina, bino dave, be natodaawa, yai nei embomaimi ingido gebé orote.8 Edo God mi embomainda do gido eira.Awatedo, iji ainde ainda Asisi Kotopu awa-maneda yaida pipisisina dá kaenamondepipisisina ango, God mi awamaneda yaiarapa esiri gositera, imo yai nei embo-mai daedo ategedo burisina. 9 Edo Godwasiri kaenamonde eve edo awamanedeeve ae. Ata iji ainde awamanemi Yesuda yai gebé etero, God mi awamaneda doteiesiri dave esitera. 10 Edo boroko, roawa embo imomane God bavevi? Imo-mane bouga† ambodanida duboda pip-itewa. Bouga awa kaena ko mamono kae-natomi inono barita? 11 Ango ae! Atakaena gebé era, God mi Badari Yesu da

* 15:1 nanonameji da moka einda awa Yesu da gebé ari embo eutu. † 15:10 bouga da moka awa aodari berariGod mi Judah embomainda yai pipisisina. Embo da aimi God da aodari berari kera ari tao ae. Awatedo, aodaridabouga ae God da begá de embo enembo berarida yai isira. Awarata, Yesu gundo God da aodari berari kera edo kaenatojimbo bebegae awa embo oregada besisina. Edo ainda betari amboda, deguta tamonde (3) ainde, imo tekago erorisina.Awatedo, embo da aimi ainda jimbo bebegae dodo Yesu da yai wareregedo gebé aina, God mi embo awa tonemaina(John 3:16; Galesia 2:15-16; 3:10-14).

Page 209: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Iwata Ari 15:12 206 Iwata Ari 15:29dave arimi kaena tonembedo eira dá angoami awamane tonembedo eira.”

12 Edo embo jisi bajina awamane berarige tokain takain edo Barnabas ae Pauldemi kariwa neindekainde wasiri babainjiwaede awa God mi awamaneda todayai nei embomainda yaida esisina awaudugedo tero ingitera. 13 Iji angode awa-mane ge tedo itae etero, James mi geengo sisina: “God gebé ari embomai, genato ingiwo! 14 Simon‡ mi kaenamondekarigesira, God nongo nongo edo tuturodayai nei embomainda yai etega edo awa-maneda doda ainda embomai topobé bainesisina awa. 15 Edo peroveta maneda geberari ami awara eira, edo daedo ge engomatu gaiedo tari isira:16 ‘Einda amboda, na tenda egenembedo,

David da bowa§ dudurisina awa tek-ago gamana.

Ainda durudo usibesibé arida awa anodave ari,

tekago jiano eraina.17 Ango edo embo nenei berarimi na,

BADARI awa, gain edo gara,yai nei embomai berari daedo,

avekave nanemi nato topobé orote daositena.

Na, BADARI ami, buro berari engo edoena, awatedo ge eiwa tena.’ ”

18 Edo James mi ge ango tedo sisina,“God mi ainda buro berari imo matunatopo itarida edo gundo esisina awa gari.19 Awatedo, kotembari nato awa kaenanemana ano yai nei embomai awamanemiGod da yai wareregedo era awa awa-maneda do buriya aina. 20 Ata davebéawa, kaenanemi awamaneda ove gaiedotaro gara, indari ove kewaride rorou pisidoera awa donode God da jisida, awatedoinainyae. Daedo viro ko ipuda ari ainyae,edo wo asimi duboda kaingari betari awainainyae, edo ororo inainyae. 21 Aindabé,embomai iji matu edo gundo boroko awa-manemi Moses da ge tari awa nasi babainberarida karigedo era. Edo Oena ApariDeguta beraride Judah embomainda be-nunu oroda ainda ge awa ajijigedo era,awatedo.”*

Yesu da piari aimbari embobo ae orobedakopuru mamai demi ove yai nei gebé ari embo-mainde gaguritera.

22 Ango edo Yesu da piari aimbari em-bobo ae orobeda kopuru mamai de edoYesu gebé ari embomainda doregari be-rari de daedo, awamanemi James da geawara esitera. Edo awamaneda doda embonenei avigedo Enteoki nasida piaro mam-borote, Paul ae Barnabas de daedo sit-era. Edo awamanemi Judas, ainda dao neiawa Barsabas, ae Silas de awa avigesitera.Embo tote (2) awa nanonamejida gisijijie-gari. 23 Edo ove eiwa awamanemi pieterokundo gebé ari embomainda yai Enteokinasida ainda maunsitera:

Nakare, Yesu da piari aimbariembobo ae orobeda kopuru mamai denanonameji demi, Imomane yai neiembomainda nanonamejide, Enteokinasida, edo Siria yaida edo Silisia yaidaisima edo ewa awa: Ategedogogobé era.

24 Edo nakare ingera awa, embomainenei natokare yai edo idegatara, awa-maneda gemi etero imomane anana eu-tawa edo do itomane awa buriya eu-tara. Awamanemi site siutara awa,‘Imomane awa tamo jiugawate,’ edo‘Aodari awa ambo ambo awate,’ siu-tara. Awarata, nakare awamanedege ango awa imondemane torote tae.25 Ango edo, nanekare berari kotem-bari da (1) edo doregedo awara edoembo nenei avigedo itomane yaida pi-aro mamborote etera, natokare dubo-bari otatawo Barnabas ae Paul de daedo.26 Awamane tote (2)mi Badari YesuKeriso da daoda buro edo maundo be-tari tao edo esitera. 27 Edo daedo,nakare Judas ae Silas de avigedo ito-mane yaida pietero mambera. Awa-manemi ge dá ango ove gaiarida awataro gawa. 28 Edo Asisi Kotopu ae na-mondekaremi awara tetera awa, nakaremana imondemane bouga bajinabé pi-ara, ata bouga tega inono eiwawa akuta:29 Imomane indari ove kewaride piedoera awa inainyae, edo ororo inainyae,edo wo asimi duboda kaingari betariawa inainyae, edo viro ko ipuda ari

‡ 15:14 Simon awa Peter da dao nei (Iwata Ari 15:7 giwo!). § 15:16 bowa awa kariwa ge. Ainda moka awaDaotari David da gisijiari. 15:17 Amos 9:11-12 * 15:21 Ove Kotopu da atopatari nenei kotembedo era awa,iji ounde, edo Judah embomai aemi aodari angogoda gari nei gain jipapa edo esitera, awamane Judah embomaindabenunu oroda inono maundo gido esitera. Aindabé awa, James ge ango sisina.

Page 210: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Iwata Ari 15:30 207 Iwata Ari 16:10ainyae. Imomane roviravi eiwa dagine-gawa gido awa buro dave awa. Imomanedave edo isiwo!30 Awatedo, awamane pietero wotedo

maundo Enteoki nasida idegesitera. Edogebé ari embomai yai ainda awa kundodada edo ove awa pipisitera. 31 Angoedo awamanemi ove awa ajijigedo gidokondade ari ge dave ami esiri dubo yawabajinabé esitera. 32 Edo Judas ae Silasde, awamane akuta awa daedo perovetamaneda buro edo esitera. Awatedo, awa-manemi kondade ari ge dave jiwaeminanonamejide tetero awamaneda gebé aribabojisina. 33 Edo amboda awamane yaiainda sima ero jiriri nanonamejimi awa-manede sitera, “Yesu da piari aimbari em-bobode tewo gore, ‘Badari da béga ito-mane yaida itare!’ ” Ango tedo awamanetekago Jerusalem da piaro mamborotepipisitera. 34 Awarata, Silas yai ainda itarijipapa esisina.† 35 Edo Paul ae Barnabasde matawa Enteoki ainda sima esitera.Edo aedade embo jiwae neneinde daedoami Badari da ge embomai yai ainda awaatopasido karigedo esitera.

Paul ae Barnabas demi ge baiedo evekaraesitera.

36 Edo deguta nenei itae esiri ainda am-boda, Paul mi Barnabas de sisina, “Puyoinge egenembedo nasi babain beraridaingena Badari da ge matu karigesiteraainda tekago mambore. Edo ingenatonanonameji yai ainda awa etega eite, awa-mane buro nongo eite iteri awa gore.”37 Ango edo Barnabas mi John Mark awakundo awamanede daedo mamain jipapaesisina. 38 Ata Paul mi arapada karigedosisina, embo matu yai Pampilia aindaawamane dodo taigedo maunsisina, awakundo daedo buroda mamainyae sisina.39 Edo embo tote (2) ge bajinabé baiedoburo dada ainyae tedo evekara esitera.Ango edo Barnabas un made Mark kundododo gatega Saipurasi da tepusina, 40 ataPaul mi Silas geredo burisina. Edo nanon-ameji Enteoki ainda ami, God mi Paul awasima ari dave arate benunu tetero idegedomaunsisina. 41 Edo imo maundo yai Siriaedo yai Silisia da torido idegedo eiteainda Yesu gebé ari embomainda doregarievekara awa kondade eiuri awamaneda

gebé ari Badari da yaida awa bajido es-isina.‡

16Paul ae Silas demi Timothy kundo daedo

maunsitera.1 Ango edo Paul awa nasi Debi gundo

aundo nasi Laisitara esisina. Edo ambo-dani da (1) dao Timothy, yai ainda isimaedo esisina. Edo ainda ai awa Judah eutuami Yesu gebé esisina. Ata ainda mamoawa Guriki embo. 2 Edo nanonameji*Laisitara edo Ikonium nasida ami aindadaoda ge davegave tedo esitera. 3 Angoedo Paul embo awa kundo daedo pepetaain jipapa esisina. Aindabé Judah em-bobo yai nenei ainda isima esitera, awa-mane berari garibé embo ainda mamo awaGuriki, awatedo, Paul mi embo ainda tamojiugesisina. 4 Ango edo awamane pepetaedo nasi babain ainda torido idegedo eiteawamanemi aodari ro awa Yesu da piariaimbari embobo ae orobeda kopuru ma-mai demi Jerusalem ainda katedo Judahembomai ae awa kera orote teoro gidoesitera. 5 Awatedo, God mi Yesu gebé ariembomainda doregari yai tegerida kon-dade euri awamaneda tumonda ari Badarida yai goroba bureite, edo deguta da (1)dowae awamaneda ajijigari bajido esisina.

Paul mi garago giragoda Masedonia emboda (1) gosisina.

6 Ango edo Paul ae ainda buro ariotatawo de pepeta edo yai Perijia edo yaiGalesia torido idegedo aimbero, Asisi Ko-topu mi yai Asia ainda embomainde gekarigeorekae engiregesisina. 7 Edo awa-mane yai Maisia atutumbedo yai Baite-nia torain tedo esitera. Ata Asisi Ko-topu mi awamane tororekae dowae es-isina. 8 Awatedo, awamane yai Maisiadaginegedo dodo aundo Toroas nasidawowositera. 9 Edo muyaende Paul migarago giragoda Masedonia embo da (1)petedo embo ainda yai atega eiri go-sisina, “Imo temundo gumbuyo Masedo-nia edo nakare kondade ate!” sisina.10 Ainda amboda Paul mi garago girago

† 15:34 Guriki da ove gaiari indewae akuta gano eiwa buritera. ‡ 15:41 Silas daedo Paul de maunsisina (IwataAri 16:19, 25, 29 giwo!). * 16:2 nanonameji da moka einda awa Yesu da gebé ari embo eutu.

Page 211: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Iwata Ari 16:11 208 Iwata Ari 16:27

giri, nakare† ge katedo God mi nakaredao sisina, ainda bino dave awamanedekarigorote. Awatedo, nakare boraebé siyaedo Masedonia mamain esitera.

Badari mi Lydia da do pirigesisina.11 Awatedo, Toroas ainda edo nakare

ewada made gaigedo idegedo dambudarari Samoteras gategada maunsitera.Edo deguta neinde Niapolisi nasida gundodenembesitera. 12 Edo Niapolisi dodonakare butuda pepeta edo Pilipai daguputera. Awa nasi bajina dariga yaiMasedonia ainda da (1). Edo nasi bajinaawa Rome da sima ari daveda isima edoesisina. Edo nakare deguta nenei aindaisima esitera.

13 Ango edo Oena Apari Degutadenakare nasi bajina idegedo un bengidamaundo yai nonda embomaimi matawagundo benunu teora awa taputera. Edonakare anumbedo eutumai matu gundodada etero awamanede ge sitera. 14 Edoeutu da (1)mi natokare ge ingeite isimaesisina, ainda dao awa Lydia. Edo eutuawa gongo ove tokona de‡ oriedo esisina.Eutu awa Taiyataira nasi bajina eutu edoGod tumondebain edo esisina. Edo Badarimi ainda do pirigesiri Paul da ge ingidogebé esisina. 15 Ango edo eutu awa aeembomai berari ainde daedo isima edoesitera, awamane bapataito esitera. Edoeutu ami namondekare tedogosisina,“Inemanemi na awa Badari gebé ari eutugido ewa gido, gumbuwo edo namondedaedo mando natoda kaen itane!” Edoeutu ami nakare atega edo dowae esiriainda yai maunsitera.

Paul ae Silas de bundari oroda pipisitera.16 Edo iji angode, nakare benunu tari

yaida auntero, buro gagara da (1)minakare tapusina. Edo gagara awa asisibeyaemi gisijijieiuri ima edo esisina,edo iji ambo awa tedo esisina. Edogagara ami emboda iji ambo awa teuriainda badararimi ganu jiwaebé budoesitera. 17 Gagara emi nakare ae Paulde ambo ambo eite aorogatedo tedoesisina, “Embomai eiwa God Ikanebéikane ainda buro ari embobo! Amimikaenamonde tonembarida begata awa

ganate karigetera.” 18 Ango edo gagaraawa ge engo deguta jiwae teuri gidoesitera. Ata Paul do buriyabé esiriwareregedo asisi ainde sisina, “YesuKeriso da daoda imonde ge okain tena.Gagara eiwa dodo idege!” Edo dá iji aindeasisi awa dodo idegesisina.

19 Ata iji nonde, buro gagaradabadararimi awamaneda ganu bari begataitae esiri gido gido, Paul ae Silas dekundo dumundo origarori ari yaida toridonasi bajinada gisijijiegarida yaida esitera.20 Edo awamane kundo gundo sitera,“Embomai eiwa Judah embomai, edoawamanemi nasi bajina kaenato embomaiawa ero do buriya bajinabé eira. 21 Kaenaawa Rome embomai. Awatedo, kaenanemikaenato Rome da ewowo gawowodaatopatari ae aodari de ambo ambo edoera. Edo embo eiwamanemi kaena Judahewowo gawowoda atopatari ambo amboorote jipapa era. Edo ango ara, kaenatoaodari daro erigaina.”

22 Ango edo embo jisi da gundo dadaedo Paul ae Silas de daedo bekumba es-itera. Edo gisijijiegarimi tetero itoro em-bobomi Paul ae Silas deda ombari jiarijiero kokumbesiri awamane ikutami ve-dorote sitera. 23 Edo amboda awamanevedetero kambo jiwae etero bundari orodapietero torero bundari oro sima ari em-bode ge okain tedo sima dave arate sitera.24 Ango edo bundari oro sima ari emboge eiwa budo embo ami awamane awabundari oroda dobéda piedo awamanedatai awa ikuta dugada sinegesiri torero bun-jisina.

Pilipai bundari oro sima ari embomiainda do Badari da yai wareregesisina.

25 Ata muyae toropuda Paul ae Silasde God da yai benunu site ya site iterobundari embobo nenei awamane ingerojijirisina. 26 Edo boraebé jijira duga amibundari oroda dasivi awa jipisina. Edoiji dá ainde bundari oro manguro be-rari jipesiri pirigesiri embo berarida asiokain aurimi ari awa udedegedo dudurit-era. 27 Ainda amboda, bundari oro simaari embo jitao dodo erido oro manguropirigari gido, bundari embomai awa erido

† 16:10 nakare. Ge jirari eiwa gisida, ge Luke mi gagureite ainda doda, imo akuta embomai neneinde daedo piaedoturisina. Ata Luke tuturoda gano einda imo akuta ge jirari doda embomainde daedo dada edo ge nakare jigamoesisina. Awatedo, ge jirari einda arapa eira awa, imo Paul ae Silas de Timothy de daedo Toroas nasida ainda dadaesisina. ‡ 16:14 gongo ove tokona de awa mina bajinabé piedo bari gongo. Ove tokona awa dangiri ae ororo dedabaige ari.

Page 212: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Iwata Ari 16:28 209 Iwata Ari 17:5idegari kotembesite, ainda kasiwo budoakuta gaiedo betain esisina. 28 Ata Paulmi aoro ikanade gatedo sisina “Imo akutakambo piote! Nakare berari itera evire!”

29 Edo bundari oro sima ari embo pararaatega edo tumundo gundo yai ainda toririPaul ae Silas deda taida ipatai jipeiribaongo dadari esisina. 30 Edo embo amiPaul ae Silas de kundo idegedo awa-manede tedogosisina, “Dave embobo, naburo nongo edo tonembari bani?”

31 Edo awamanemi mina sitera, “BadariYesu Keriso da yai gebé eyo, edo imotonembari bata. Imo ae embomai berariimo daedo isima edo era ainde, imomaneberari awa begata dá awara ami tonembaribawa.” 32 Ango edo awamane Badari dage embo ainda yai sitera edo embo berariainda mandoda itero, awamanede daedo.33 Edo muyae dá ainde bundari oro simaari embo Paul ae Silas de budo aundo,awamaneda kambo awa un mi teisina. Edoainda amboda, embo awa ae ainda orobeberari de bapataito esitera. 34 Ango edobundari oro sima ari embo Paul ae Silas dekundo gundo ainda mandoda torido indariawamaneda yai piesiri injitera. Edo emboawa ae embomai berari imonde daedoisima edo esitera, awamane God da yaigebé esitera. Awatedo, awamane duboyawa bajinabé esitera.

35 Edo sipo atesiri gisijijiegarimi itoroembobo pietero bundari oro sima ariemboda yai maunsitera, ge okain engoembo ainde torote sitera, “Embobo awawaudegeyo mambore!” ango sitera. 36 Edobundari oro sima ari embomi ge eiwa Paulde sisina, “Gisijijiegarimi imo ae Silas deawa udegano idegawate tetera. Awatedo,imomane boroko idegedo aimbuwo bé-gade.”

37 Ata Paul mi itoro embobode sisina,“Awamanemi nakare, Rome embobo,§katae dodo emboda jisida vededo bundarioroda pietera. Ango edo boroko onjigarida

nakare dowain tera. Ata ango ainyae!Awamanemi akuta gundo nakare kundoidegore.”

38 Edo itoro embobomi maundo gisijij-iegaride ge eiwa pietero, awamanemi Paulae Silas de awa Rome embobo awa gido aduesitera.* 39 Edo gisijijiegarimi gundo awa-manede engega esitera. Edo awamanemiPaul ae Silas de bundari oroda kundoidegedo tedogido esitera, “Nasi bajina awadodo aimbavi?” 40 Ango edo Paul aeSilas de bundari oroda awa dodo idegedo,Lydia da mandoda maundo nanonamejiyai ainda etega edo, kondade ari ge awa-manede tedo yai awa dodo maunsitera.

17Paul ae Silas demi God da bino dave Tesa-

lonaika nasida karigesitera.1 Ango edo Paul ae Silas de pepeta edo

maundo nasi Ampipolisi edo nasi Apoloniatorido idegedo maundo nasi Tesalonaika,ainda guputera. Edo yai ainda awa Ju-dah embomainda benunu oro isima edoesisina. 2 Edo Paul da wasiri matawa edoesisina, ami aundo Judah embomainda be-nunu oroda totorisina. Edo Oena ApariDegutade pura tamonde (3), inemi Godda Ge Gaiari bureite awamanede ge minatara esisina. 3 Edo embo ami ge udugedoarapa eite atopaposisina awa, Keriso awamemesi budo betedo tekago eraina. Edoami sisina, “Yesu eiwa nane imondemanekarigeteno ingewa awa Keriso.” 4 Ango edoJudah embo nenei Paul da ge awa gebé edogundo Paul ae Silas de dada esitera. EdoGuriki embo jisi bajina ami God tumonde-bain edo esitera, awamane ae eutumaindagisijijiegari jiwae demi daedo Paul ae Silasdeda yai gundo dada esitera.

5 Ata Judah embomai neneimi God dage awa gebé ae edo jitedo awamanemiembo bebegae origarori ari yaida tamundokundo embo nenei daedo kundo dada

§ 16:37 Rome embobo. Iji ounde, edo imo ‘Rome embo’ da dao bain jipapa esiteta, begata tamonde (3) akuta imoinono ambo ambo edo bata: 1) Edo gido imo buro davebé dave Caesar awa embo ata, ami dao ‘Rome embo’ ito yaidapiae esira; 2) Edo ganu ito awa jiwaebé, inemi Rome da gisijijiegarida yaida maundo ‘Rome embo’ da dao oriae eteta;3) Edo ito aimamo awa Rome embomai bé, imo inono ‘Rome embo’ da dao daedo bata. * 16:38 Paul ae Silas deawa Rome embobo awa gido adu esitera. Iji ainde Paul ae Silas de isima edo esitera, Caesar mi yai jiwaebé sima edoesisina. Daedo, embomai avekave Caesar da sima ari doda isima edo esitera, Rome da aodari neindekaindemi awamanedave edo dedegedo esitera. Rome da aodari da (1) awa, edo embo neimi imo bekumba aina, embo awa imo katari yaimambae gisida mana vedaina. Ata gisibé imo ae embo neinde katari yaida mambawa. Ainda amboda, katari embomige katedo itae edo imo udegaina ko vedaina. Awarata, bekumba embo aimi imo katae dodo imo boraebé vedaina, Romeda itoro embomi rirowa bajinabé ainda yai piara.

Page 213: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Iwata Ari 17:6 210 Iwata Ari 17:21eite nasi bajinada embomai berari ao gai-etero yavi bajinabé esitera. Edo awa-mane tumundo Jason da mandoda Paulae Silas de tamundo kundo idegedo em-bomainda arapada katain esitera. 6 Angoedo, ata awamanemi embo tote (2) awatambae. Awatedo, Jason ae nanonameji*neneinde dumundo nasi bajinada babade-garida yai kundo maunsite aorogasitera,“Embomai emi yai berarida buriya edo era.Boroko awamanemi nasi kaenato eindadaedo gumbera. 7 Edo Jason mi awamaneategedo ainda mandoda burara. Edo awa-manemi Yesu awa daotari nei site, rare,Caesar da aodari babain deoro erigedoeira.” 8 Ango edo embo jisi bajina ae nasibajinada babadegari demi ge eiwa ingidoawamaneda do buriya esisina. 9 Awatedo,nasi bajinada babadegarimi ge katedo, Ja-son ae ainda otatawo de awamaneda yaiganu pietero budo buriya nenei tekagoeorekae sitera. Edo buriya nenei ae arogido awa awamaneda ganu tekago piaroborote sitera. Ango tedo awamane doteromaunsitera.

Paul mi God da ge Beria nasida karige-sisina.

10 Edo boraebé muyae dá ainde nanon-ameji yai ainda ami Paul ae Silas de pip-isitera, Beria nasida mamain. Edo iji aindenasi ainda idegedo, awamane Judah embo-mainda benunu oroda maundo totoritera.11 Edo embomai yai ainda awa bé jiro piri-gari Tesalonaika embomai ango ae. Edoawamanemi God da ge bé dubodave eiteburitera. Edo deguta berari awamanemiGod da Ge Gaiari ajijigedo dave edo gidoesitera, ge ro Paul mi sira awa gebé ritako gebé ae ri. 12 Awatedo, Judah embomaijiwae awamaneda gebé ari Yesu da yai pip-isitera. Edo Guriki eutumai babain jiwaeae Guriki embobo de daedo ainda yai gebéesitera.

13 Ata Judah embomai Tesalonaikanasida ami Paul mi God da ge awa Berianasi ainda karigesira awa ingido gundoembo jisijisi yai ainda awa daedo aogaietero sinigambari esitera. 14 Edo

burigibé, nanonameji yai ainda ami Paulewa bengida mambarate, pipisitera. AtaSilas ae Timothy de awa Beria nasidaisima esitera. 15 Edo embo nenei Paulambodarido kundo maundo Atenesinasida idegesitera. Ango edo Paul miembobo imo kundo guputera ainde sisina,“Tewo, Silas ae Timothy de boraebégundo Atenesi nasida einda na tuwore.”Edo embobo awa tekago Beria nasidamaunsitera.

Paul mi God da ge Atenesi nasi bajinadakarigesisina.

16 Edo iji ainde Paul mi Atenesi nasibajinada Silas ae Timothy de sima eite,imo ove kewari jiwaebé yai ainda goteitedo memesi bajinabé burisina. 17 Angoedo embo awa benunu oroda maundo Ju-dah embomai ae Guriki embomai, awa-manemi God tumondebain edo esitera,ainde Yesu da daoda ge mina tara esisina.Edo imo daedo origarori ari yaida maundodeguta tegerida embo avekave imapumaedo ero tamundo awamanede ge tedo es-isina. 18 Edo Epicurus da gebé ari embobo†de Sitoki da gebé ari embobo‡ demi gundoPaul tamundo ainde ge jirido esitera. Edoawamaneda embo neneimi tedogositera,“Ge jiwae tari embo eiwa ro tain siri?”Edo aindabé Paul mi awamanede Yesubetedo tekago erorisina ainda bino daveawa karigedo esisina, awamane neneimitedo esitera, “Embo emi yai neneinda godevekara awa karigain eira.” 19 Ango edoawamanemi Paul awa kundo nasi bajinadagebé arida katari emboboda yaida maun-sitera. (Nasi bajinada gebé arida katariemboboda dao nei awa Ariopegasi.) Edoawamanemi ainde sitera, “Nakare bé ji-papabé era, atopatari teka inemi atopa-poteta. Awa udugato gae eterita? 20 Imororae nenei teteka teteto nakare ingera.Awatedo, nakare gain jipapa era, eiwa-maneda mokabé rori?” 21 (Atenesi daembomai berari ae nasi nei embomaindeainda isima edo esitera, awamanemi iji

* 17:6 nanonameji da moka einda awa Yesu da gebé ari embo eutu. † 17:18 Epicurus da gebé ari emboboawa embo ainkaimi Epicurus da atopatari ambo ambo edo esitera. Epicurus awa Guriki dubogari embo. Imo iji matubesisina (270 B.C.). Epicurus atopasido esisina awa, embo enemboda buro davebé dave awawa, iji berari awamanedadubodave akuta awa kakowa edo borote. ‡ 17:18 Sitoki da gebé ari embobo awa embo ainkaimi Zeno da atopatariambo ambo edo esitera. Zeno awa Guriki dubogari embo nei. Imo iji matu besisina (265 B.C.). Zeno atopasidoesisina awa, embo enemboda dubodavebé awawa, awamaneda udo ari ae memesi bari deda bundari butuda awa dodoawamaneda god da udegari borote.

Page 214: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Iwata Ari 17:22 211 Iwata Ari 18:6berarida buro da ro ae, ata tepo ge teka siteingeite itari jipapa edo esitera.)

22 Edo Paul mi Ariopegasi da toropudaerido petedo sisina, “Atenesi embobo, nagotena, imomane god neindekainde tu-mondebain ari jipapa bajinabé edo ewa.23 Edo iji ainde na itomane nasi dodapepeta eite itomane ove kewari nein-dekainde goteite tenemba da (1) tapana.Edo tenemba ainda embomaimi rorou Godda yai pisido era. Edo tenembada gedagaiari engo ajigatana:ROROU EINDA PIARI AWA GOD KAENANETOU EDO ERA ATA AINDA DAO GAE AWA

EMBO.Awatedo, God awa, imomane tumonde-bain edo ewa ata ainda dao gae, naneimondemane karigetena.

24 “God emi butu dede edo roviravi be-rari ainda doda awa esisina. Aindabé imoawa utu ae butu deda Badari, awatedo,imo oro kokotopu emboda ipami ari aindaitari tao ae. 25 Embo ainda rorae inonobéisima edo eira. Aindabé embo ami akutaembomai berarida yai wasiri ae oena deroviravi berari ainde pisido eira, awatedo,rorae emboda ipami ari jipapa ae. 26 EdoGod mi embo da (1)da yai edo embo yaievekara nenei berari esisina. Edo boroko,awamane butu berarida isima edo era. EdoGod daedo awamaneda butu tega edo awa-maneda itari wasiri awa tega edo katedoawamaneda yai pipisisina. 27 Aindabé Godda jipapa ari awa embomaimi imo gainkakowa edo gundo tambae etera, ami buroango esisina. Awarata, God awa kaena dada, da yai aikamana bé itae. 28 Edo embo da(1)mi ge engo sisina, ‘Wasiri kaenato awaami pieuri bureite imapuma eite isima edoera.’ Kariwa dá ango itomane ge gavidavegaiari embo neneimi sitera, ‘Kaena awadaedo God da mamai.’

29 “Aindabé kaena awa God da mamai,awatedo, nakaena mana kotembara, Godda kariwa awa ove kewari gold o silver oganumada embo enembo jiro buro eite edoera angó. 30 Iji gisi embomaimi God dajipapa ari gae isima edo esitera. Awatedo,imo awamane katae dodo esisina. Ataboroko, ami embo beraride ge okain tedoawamaneda jimbo bebegae dodo ainda yaiwareregorote tedo eira. 31 God deguta

avigesisina ainde embomai berari butudaawa kataina. Ami Embo da (1) avigesisina,edo Embo awa embomai berari God dawasiri dambu dararimi kataina. Edo aindaEmbo embomai berarida yai arapa esirigositera iji angode imo Embo awa betaridaedo jiri erorisina.”

32 Edo awamane neneimi Paul mi be-tarida edo erari ge awa tesiri ingido emboawa tedojijiritera. Ata neneimi sitera,“Nakare ge teta eiwa iji neinde tato ingainjipapa era.” 33 Ango edo Paul mi ge katariemboboda doregari doda idegedo maun-sisina. 34 Awarata, embomai neneimi Paulde daedo maundo dada edo awamanedagebé ari Yesu da yai pipisitera. Awa-maneda doda awa Ariopegasi da embo daoDionysius, eutu da (1) dao Damaris, edoembo neneinde daedo.

18Paul mi God da ge Korinth nasida karige-

sisina.1 Ango edo amboda, Paul Atenesi dodo

maundo nasi Korinth esisina. 2 Edo nasiainda Judah embo da (1) dao Aquila, awatapusina. Aquila awa yai Pontusi aindaengari badari. Imo ae aro Priscilla deyai Italy awa teka dodo nasi Korinthainda guputera (aindabé, Claudius Cae-sar mi Judah embomai berari nasi bajinaRome awa dodo yai neneinda mamborotesisina, awatedo). Ango edo Paul awa-mane gaintedo maunsisina. 3 Edo aindabéimo awa buro bowa gaiari awa garibé dáawamane ango, awatedo, Paul awamanededaedo isite bowa gaiedo esisina. 4 Angoedo Oena Apari Deguta berari de, Paul Ju-dah embomainda benunu oroda torido gemina tara eite, Judah embomai ae Gurikiembomai de daedo Yesu da ge awa bégorote daredo esisina.

5 Edo iji angode Silas ae Timothy de yaiMasedonia edo guputera, Paul awa AsisiKotopu mi gisijiri Judah embomainda yaige dugabé karigeteite sisina, “Yesu awaKeriso ra giwo!” 6 Ata Judah embomaimiPaul da ge awa jipapa ae eite embo awatedojijiritera. Awatedo, imo ainda om-bari awa kundo denden edo* awamanedesisina, “Ororo itomane awa itomane kop-uruda akuta. Na beyae itae. Na iji boroko

* 18:6 imo ainda ombari awa kundo denden edo da kariwa awa God mi embomai nasi ainda rirowa piaina. Matthew10:14-15 daedo giwo.

Page 215: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Iwata Ari 18:7 212 Iwata Ari 18:26einde edo iji berari amboda imomane dodoJudah embomai aeda yai mamain ena.”

7 Ango edo Paul benunu oro awa dodomaundo mando nei ainda demonda to-torisina. Edo mando tutu awa embo daoJustus. Imo awa God tumondebain edoesisina. 8 Ainda amboda, Crispus, benunuoroda badari, ae embomai berari aindedaedo isima edo esitera awamane demiBadari da yai awamaneda gebé ari pipisit-era. Edo nasi Korinth da embomai jiwaemiPaul da ge awa ingeite gebé ari Badari dayai pietero bapataito esitera.

9-10 Ango edo muyae dade Badari Yesumi garago giragoda Paul de sisina, “Naimonde daedo itena. Awatedo, emboda aimi imo usibesi ainyae. Aindabénato embomai jiwaebé nasi einda itera,awatedo, adu eote ta ge matawa teyo! Edodamodamo eote!” 11 Ango edo Paul duberida (1) de kariga 6 de ainda isite embomaiainda awa God da ge atopaposisina.

12 Edo iji angode Gallio mi yai Akeiada embomai gisijido esisina, Judah embo-maimi dada edo kotembari da (1) budoPaul engiregaintedo erido gundo emboawa kundo maundo katari yaida totorit-era. 13 Edo Gallio de sitera, “Embo emiembomai atopapoteite tumondebain arievekara God da yai piorote, edo aodari awadaro erigarate tedo eira.”

14 Ata iji angode Paul ge tain eiri Gal-lio erido ainda bekumba ari embomaindesisina, “O Judah embomai, edo inemanemiembo eiwa wasiri beyae esira o buriya ba-jinabé esira awa tawo gido na ge itomaneawa netegedo ingae etena. 15 Awarata,itomane ge ae dao de, aodari itomane topode awa embo ge okain tedo ewa. Awatedo,na mana ge eiwa katari jipapa ana. Imo-mane akuta sirigewo!” 16 Ainda ambodaimo ge okain tesiri ainda embobomi awa-mane katari yaida awa ondesiri dodo ide-gesitera. 17 Edo Guriki embomai berarimibenunu oroda badari dao Sosthenes, awatanjido katari yaida doda doritera. Edoiji ainde awamanemi embo awa dorero,Gallio iwata awa gosisina, ata kotembaribajina ainda piae.

Paul Enteoki nasida tenda egenembe-sisina.

18 Ango edo, Paul matawa Korinthnasi ainda deguta jiwae isima esisina.Edo nanonameji† ategedo dodo imo aePriscilla de Aquila de daedo un ma budoyai Siria da tuturo edo gaigedo maunsit-era. Paul mi God de tarigari pipisisina,awatedo, awamane mambae gisida imoSenkiria nasida mambiri ainda kopuru tukapisina. 19 Ango edo awamane maundoEpesisi nasida idegesitera. Edo yai aindaPaul, Priscilla ae Aquila de ainda dodoembo awa akuta benunu oroda maundotorido ae Judah embomai de ge mina taraesisina. 20 Edo awamanemi imo iji sakariborigo awamanede itarate tedogositera.Ata Paul mi, “Na ango ainyae,” sisina.21 Ata imo dowain eite sisina, “Bondoeiwa Jerusalem da gumaina awa, na bédaginegari tao ae. Awatedo, na mamana.Ata God da jipapa gido awa, na itomaneyai tenda gumana.” Ango tedo imo unma budo Epesisi nasida dodo maunsisina.22 Edo iji angode imo un made temundoSeseria nasida denembesisina. Ango edoPaul visido maundo Yesu gebé ari embo-mainda doregari ategesisina. Ainda edoimo dodo wotedo Enteoki nasida maun-sisina.‡ 23 Edo nasi Enteoki ainda gundoiji nenei sima esisina. Ainda amboda, Paulnasi ainda dodo pepeta edo yai Galesiada edo Perijia da nasi da da ainda toridoidegedo eite maundo ambodani berari yaiainda gemi goroba ari pipisisina.

Apollos Epesisi nasida maundo God da gekarigesisina.

24 Edo iji ainde Judah embo dao Apollosami Epesisi nasida gupusina. Embo awaAlexanderia nasi ainda engari, edo imoawa God da Ge Gaiari da jirogari jiwae bariedo ge gavi dave karigari embo. 25 Emboneneimi embo eiwa nongo edo imo Badariambo ambo aini awa matu atopaposit-era. Awatedo, ainda jipapa bajinabé aindadoda ami imo embomainde Badari da gariawa dambu darido atopasido esisina. AtaApollos mi John Bapataito Ari Embo daatopatari awa akuta gosisina. 26 Angoedo imo tuturo edo do jinenegedo be-nunu oroda torido ge karigesisina. Edo ijinonde ami ge siri Priscilla ae Aquila demi

† 18:18 nanonameji da moka einda awa Yesu da gebé ari embo eutu. 18:18 Numbers 6:18 ‡ 18:22 NasiJerusalem da dao einda Guriki ove gaiari doda itae, ata Ove Kotopuda atopapasigari kotembedo era awa, Paul Seserianasida denembedo dodo Jerusalem nasida pepeta edo visido Yesu gebé ari embomainda doregari yai ainda ategesisina.Ango edo imo dodo Enteoki nasi yai Siria doda ainda wotedo maunsisina.

Page 216: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Iwata Ari 18:27 213 Iwata Ari 19:17ainda ge ingido imonde dodomo pieteroawamaneda mandoda gumbiri nongo edoGod mi embode wasiri natopo itari pisidoeira awa dambu darido udugedo teteroingisina.

27 Edo iji angode Apollos mi yai Akeiada temundo mambari jipapa esisina. Angoesiri gido Epesisi da nanonamejimi emboawa kondade edo yai Akeia da ambodanidaove gaguritera, Apollos idegari dave edoategedo borote. Edo Apollos temundo yaiainda idegesisina. Edo embo ami embomaiounda God mi ainda dave arida toda kon-dade esiri Yesu gebé esitera, edo owamanekondade bajinabé esisina. 28 Ango edoinemi Judah embomainde, embo neneindadombuda, ainda dubogari gemi dudunoedo awamaneda ge usibesi edo esisina.Edo imo God da Ge Gaiari budo arapa edoesisina awa, Yesu awa Keriso.

19Paul Epesisi nasida maundo God da buro

esisina.1 Ango edo Apollos Korinth nasida isiri,

Paul awa begata yai ikaneda* budo temu-ndo maundo Epesisi nasida idegesisina.Edo nasi ainda ambodani† nenei tamundo2 awamanede tedogosisina, “ImomaneAsisi Kotopu buritevita iji dá imomanegebé esitewa angode?”

Edo awamanemi sitera, “Ango ae.Nakare Asisi Kotopu isima edo eira aindage awa da ji ingae.”

3 Ango tetero gido Paul mi tedogosisina,“Ango tewa amo, bapataito ari imomanebé ro buritevi?”

“John Bapataito Ari Embo da,” awa-manemi mina sitera.

4 Edo Paul mi awamanede sisina, “Johnmi embomai avekave jimboda dodo God dayai wareregoro bapataito edo esisina. Edodaedo embomainde site, embo ami aindaamboda gumaina ainda yai gebé orotesisina. Awawa God da Avigari Embo, Yesu.”5 Edo ge eiwa ingido awamane bapataitoari buritera, Badari Yesu da daoda. 6 Angoedo Paul ainda ipa awamaneda tamondapiesiri Asisi Kotopu awamaneda yai wote-siri ge teka yai neneinda ami tedo God dage karigedo esitera. 7 Edo embobo awaberari 12 ango.

8 Edo Paul Judah embomainda benunuoroda torido do jinenegedo God da gekariga tamonde (3) awamanede karigedoesisina. Ango edo imo awamanede gemina tara eite kondade ari ge tedo es-isina, ami tari nongo nongo edo God miawamaneda wasiri gisijiain jipapa edo eira.9 Ata embo nenei awa bé do okain eitegebé ari jipapa ae esitera. Edo awamanemidoregari bajinada dombuda ge bebegaeBadari da Begata da tedo site ango eterogido Paul awamane dodo ambodani budoembo dao Tyrannus da giu oroda maun-sisina. Edo deguta berari Paul mi awa-manede God da ge mina tara edo esisina.10 Edo buro ango awa eite aundo duberitote (2) itae esisina. Awatedo, embomaiberari yai Asia ainda isima edo esitera,Judah embomai ae Guriki embomai dedaedo, Badari Yesu da ge ingitera.

Paul buro babain eiuri Badari Yesu dataogari arapa edo esisina.

11 God mi Paul da yai goroba pip-iteiuri buro babain deposibé edo esisina.12 Awatedo, embomaimi Paul da dombugaigari gongo gisi ae opopoda ombari dejigamo euri awa kundo maundo karu em-bomainda yai pioro karu itae euri asisibebegae awamane dodo idegedo esitera.

13 Edo Judah embo nenei awa asisi bebe-gae ondari embobo. Edo awamane pepetaeite maundo yai neneinda etega edo es-itera. Ango edo awamanemi Badari Yesuda daoda asisi bebegae embomainda dodaawa onain jipapa eite tedo esitera, “Yesuawa Paul mi karigedo eira, ainda daodaidegedo dodo mambuwo!” 14 Edo Judahembomainda pirisi bajina isinesina, daoSceva. Ainda mamai 7 ami buro engoawa daedo edo esitera. 15 Ango edo ijida (1) de asisi beyaemi awamaneda yaige engo mina sisina, “Yesu awa na gari,edo Paul awa na gido ena, ata imomaneaveri?” 16 Edo asisi beyae embo aindadoda isima edo esisina ami embo awagisijijieiri awamaneda yai kekapunya edoawamaneda goroba daginegeteite usibesiesisina. Ango esiri awamane kambo budotamo tepo mandoda edo idegedo adu tu-putera.

17 Edo bino eiwa Judah embomai be-rari ae Guriki embomai de daedo Epesisi

* 19:1 yai ikaneda awa yai Galesia da edo Perijia da butu doda. † 19:1 ambodani da moka einda awa embomaiainkaimi John Bapataito Ari Embo da atopatari ambo ambo edo esitera (Iwata Ari 19:2-4 daedo giwo.).

Page 217: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Iwata Ari 19:18 214 Iwata Ari 19:35nasida isima edo esitera awamanemi in-gitera. Edo awamane berari adu bajinabéedo Badari Yesu da dao awa kotopu eitejioro ikanebé visido esisina. 18 Edo iji an-gode embo jiwaebé awamanemi gebé edogundo emboda jisida awamaneda jimbobebegae awa karigedo esitera. 19 Daedo,embo jiwaebé awamaneda asisi bebegaedaburo babain ari awa iji berari edo goteiteisima edo esitera, awamanemi awamanedaove gaiari ikota awa kundo gundo dadaedo embo berarida dombuda dungitera.Edo ove gaiarida mina nandogori awaajijigetero visido ganu silver babaingae50,000 esisina. 20 Ango edo God mi aindagoroba arapa eiuri embomai nenei jiwaebébino awa ingido gebé eiworo Badari da geango arapu edo esisina.

Epesisi nasi embomaimi ge yavi ikanadesite doregedo iwata tepotapo esitera.

21 Edo buro awa idegesiri ainda am-boda, Asisi Kotopu mi Paul gisijijieiri imomaundo yai Masedonia da etega edo temu-ndo yai Akeia da etega edo Jerusalemnasida aimaina ango kotembesisina. Edoami sisina, “Na ounda mamana, edo aindaamboda na maundo Rome nasi awa daedogain ena.” 22 Edo embo ami ainda kondadeari embobo tote (2), Timothy ae Erastus de,piesiri Masedonia maunsitera. Ata emboawa akuta yai Asia ainda iji tupo simaesisina.

23 Edo iji angode, Epesisi embomai ji-waemi Badari da Begata da yai tuturo edodumo ge jiwaebé tedo esitera. 24 Edo ijiainde, embo dao Demetrius, ami rorae sil-ver mi edo esisina. Edo iji dá angode embojiwaemi eutu god dao Artemis‡ tumonde-bain edo esitera. Ango eoro Demetrius miArtemis da oro kotopuda kariwa babain-gae euri embomaimi gundo rorae awaorieoro imo ae ainda buro embobo deganu bajinabé budo esitera. 25 Awatedo,Demetrius mi ainda buro embobo ae emboneneinde daedo, awamane buro dá angoedo era awa, dao tesiri dada etero sisina,“Embobo giwo! Imomane gotewa awa,buro emimi kaenamonde ganu jiwaebépiedo eira. 26 Edo daedo imomane gidoewa, edo ingido ewa awa, Epesisi embomaiakuta ae, ata embo jiwaebé yai Asia da,awamane daedo, embo Paul emi atopapo-sisina. Edo ainda ge ami embo jiwaebéda

do kundo wareregesisina. Edo embo emisite sira awa, god mane emboda ipami ari,awamane awa god mane ae. 27 Awatedo,kaenato buro eiwa durudo beyae aina.Awa akuta ae, ata daedo, eutu god bajin-abé, Artemis, ainda oro kotopu awa em-bomaimi tou ari tao ae ara. Edo Artemisda dariga, embomai yai Asia da edo butudedemi tumondebain edo era awa usibesiaina.”

28 Edo iji angode ge eiwa ingido awa-mane sinigambari bajinabé edo aoroga-site sitera, “Epesisi da Artemis awa ba-jinabé!” 29 Ango edo nasi embomai be-rarimi anana bajinabé edo gundo Paul dapepeta ari otatawo jido kotembari damikundo tumundo doregari yaida totoritera.(Paul da pepeta ari otatawo awa Gaius aeAristarchus de. Awamane awa yai Mase-donia embo tote (2).) 30 Edo Paul em-bomainda doregarida torain esisina, ataambodanimi embo awa engiregedo jieropeposisina. 31 Edo yai Asia da gisijijiegarinenei awa Paul da otatawo daedo. Awa-manemi, “Imo doregari yai ainda dodatorotekae tedogotera,” ge ango ainda yaipietero maunsisina.

32 Embomai doregari yai ainda ananaesitera, awatedo, embo neneimi ge da(1) awa aorogatedo dotureiworo emboneneimi ge eve aorogatedo tedo esitera.Edo embo jiwaebé gae ro awatedo awa-mane yai ainda doregeteri awa. 33 EdoJudah embomaimi Judah embo da (1) daoAlexander, awa tamundo doregarida dom-buda mitetero maundo petedo isite ipamige doworote iwata esisina. Edo ine em-bomainde ge mina tain, “Nanekare Judahembomaimi ge beyae da ji tae Artemisda yaida.” 34 Ata iji ainde awamane daveedo gido embo awa Judah orobeda edogumbari awa, awamane berarimi ge yavida (1) ami ora tote (2) aorogatedo esitera,“Epesisi da Artemis awa bajinabé!”

35 Edo nasi bajinada ove gaiari embomiembomai doregesitera awa gemi dedege-siri maundo damodamo esitera. Edo aindaamboda ami sisina, “Epesisi embobo, em-bomai yai berarida gido dave edo era awa,kaena Epesisi nasida isima edo era awaeutu god bajinabé Artemis da oro kotop-uda sima ari embomai. Daedo, embo-mai yai berarida awa gari, kaenato eutugod da dumain kotopu utuda edo gundo

‡ 19:24 Artemis. Guriki embomaimi Rome da eutu god ‘Diana’ da dao wareregedo dao ‘Artemis’ jigamo edo esitera.

Page 218: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Iwata Ari 19:36 215 Iwata Ari 20:15dudurisina awa kaenane sima edo era.§36 Aindabé, ge eiwa embo da aimi temaainyae, awatedo, imomane ge dowo edotepotapo ainyae! 37 Imomane embo tote(2) eiwa budo einda gumbewa. Awarata,awamane awa oro kokotopuda roviravibeono ari embo ae, edo ge bebegae eutugod itomaneda daoda tae. 38 Awatedo,edo Demetrius ae ainda buro embobo demibekumba ge embo neinda yai piain teteragido awa, katari yai awa isira edo gisiji-jiegari awamane itera. Awamane akutakatari yaida gundo bekumba mina ara ore.39 Edo imomane ge nenei tedogain jipapaewa gido awa, nasi embomaida doregarimatawa sima edo era, ainda gumbuwosirigore. 40 Aindabé ge yavi ikanade eiwaboroko idegesira awa, edo aindabé kaenaeinda gundo doregedo iwata tepotapoetera, ata kaenato doregarida moka dav-ebé awa itae, Rome da gisijiarimi kaena-monde tae esira, ‘Imomane Rome da ao-dari ajiregain jipapa etewa.’ ” 41 Edo am-boda embo ami ge eiwa sisina, imo awaratesiri embomai berari dodo maunsitera.

20Paul mi Epesisi dodo maundo yai Masedo-

nia da edo Gurisi da embomai etega esisina.1 Edo anana edo ge ikanade awa Epe-

sisi embomaimi sitera awa itae esisina.Ainda amboda, Paul mi ambodani daotesiri ainda yai guputera. Ango eterobudo ategedo awamane taigedo yai Mase-donia da mamain esisina. 2 Edo imo yaiainda temundo maunteite kondade ari gejiwaemi embomainde simene maundo yaiGurisi ainda idegesisina. 3 Edo imo yaiainda sima eiri kariga tamonde (3) itaeesisina. Ainda amboda imo un made yaiSiria da temaintedo siya eiri Judah em-bomaimi sinigambari edo ge jijiritera awaingido gosisina. Awatedo, imo overegedoyai Masedonia da torido idegedo eite ma-maina awa kasisina. 4 Edo embobo Paulambodarido yai Asia da daedo maunsit-era awa eire: Sopater, nasi Beria embo;Aristarchus ae Secundus de, nasi Tesa-lonaika embobo; Gaius ae Timothy deawa nasi Debi embobo; edo Tychicus ae

Trophimus de, yai Asia embobo. 5 Angoedo embo eiwamane Toroas nasida gisimaundo nakare sima esitera. 6 Ata BreadBadari Siwo Piaeda Bondo ainda amboda,nakare un made Pilipai nasida edo gaigedotemundo maunsitera. Edo deguta ipa da(5) itae esiri nakare Toroas nasida denem-bedo awamane tamundo yai ainda deguta7 sima esitera.

Eutychus da betarida Paul mi jiri eror-isina.

7 Edo Deguta Bajina pura tuturoda, ijinonde ambodani bread engegain gundodada etero, Paul awamanede daedo gu-pusina. Paul sipo nei mamaintedo siyaedo itae edo ine awamanede ge tedo aindaatopatari matawa pipiteite isiri maundomuyae toropu esisina. 8 Edo mando doikane jiumbari ainda awamane doregeterokeimo jiwae ijimbedo pipisitera. 9 Edomando demo jiumbari ainda maisinga daoEutychus awa anumbedo isite jitaomi jisiburau esisina. Ango edo Paul ge site isirijitaomi amundo mando tude tamonde ariainda tamonda nei ainda edo teumbedobutuda dudurisina. Edo embo awa jieroerorisina, ata besisina. 10 Ata Paul ikaneedo wotedo baongo dadari edo maisingaawa tandojisina. Edo sisina, “Maisingaeiwa wasiride isira. Awa embo, gaegaeedo itomane do buriya eure!” 11 Angoedo Paul tenda yai dá ainda visido breadengegedo injisina.* Ainda amboda Paul aegebé ari embomai de ge mina tara ero jiririsipo atesiri gido imo dodo maunsisina.12 Edo embomaimi maisinga awa wasiridegido gido gisijido ainda mandoda kundomaundo dubodavebé dave esitera.

Paul Toroas nasi dodo Miletus nasidamaunsisina.

13 Edo nakare Asosi nasida gisi ma-main un ma buritera. Awarata, Paulmi un ma bae, butu begatada ainto edoAsosi nasida ounda ma bain kotembe-sisina. Awatedo, embo ami nanekaregisi ango orote sisina. 14 Edo iji angodeimo nakare Asosi nasida ainda tambiri,nakare embo awa budo daedo un mademaundo Mitailene nasida esitera. 15 Edo

§ 19:35 Guriki embo jiwaebéda gebé ari awa, god mane nenei utuda isima edo esitera. Edo daedo Guriki embomaijiwae kotembesitera, dumain awawa eutu god Artemis dá kariwa ango. Edo awamane gebé esitera, god mane utudaami dumain awa sirigedo Epesisi embomainda nasida pietero gupusina. * 20:11 Ove Kotopu da atopapasigarijiwaemi kotembedo era awa, ‘bread engegari’ da moka einda awa, iji dá ainde Paul ae Yesu gebé ari embomai demiindari indeite awamane Badari da Indari Beao awa daedo injido kotembu kotembu esitera.

Page 219: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Iwata Ari 20:16 216 Iwata Ari 20:35nakare yai ainda edo gaigesitera. Degutaneinde gundo gatega Kiosi da demondaesitera. Edo deguta neinde yai awa dodotemundo gundo Samosi gategada denem-bedo Torogilium nasida sima esitera. Edodeguta neinde nasi awa dodo temundoMiletus nasida guputera. 16 Aindabé Paulyai Asia iji nenei ainda itari jipapa ae,awatedo, imo gaigedo nasi Epesisi awadaginegain kotembesisina. Imo Jerusalemnasida Pentekos Deguta gumbae gisidaidegain kotembesisina, awatedo, burigibéeiunte maunsisina.

Paul mi kondade ari ge Yesu gebé ari em-bomainda orobeda kopuru mamainde Epesisinasida sisina.

17 Edo nasi Miletus ainda edo Paul mige pisido nasi Epesisi da Yesu gebé ariembomainda doregarida yai, awamanedaorobeda kopuru mamai gumborote sisina.18 Edo iji ainde ainda yai gumbero ine awa-manede sisina, “Imomane gotewa, degutatuturoda yai Asia da na guputena, edo itarinato imomane toropuda nongo nongoisima edo esiteni, awa imomane gari.19 Edo Judah embomaimi kotembari be-begae nato yai eite memesi neindekaindepipiteiworo budo esitena. Edo na atotoeite ae jijiu de daedo Badari da buro edoesitena. 20 Edo imomane awa gari, nakondade ari ge da ji dowae, ata imonde-mane ge awa karigedo esitena, edo em-boda jisida imomane mando tegeri eiteatopasido esitena. 21 Edo Judah embo-mainde edo daedo Guriki embomainde geduga tedo esitena, awamaneda jimbo be-begae dodo God da yai wareregedo gebéari kaenato Badari Yesu da yai piorote tedoesitena.

22 “Edo giwo, na awa Asisi mi ao gaiesiriJerusalem mauntena.† Ata yai ainda natoyai ro idegaini, awa na gae. 23 Edo eiwaakuta na gari, nasi babain berarida naetega eite Asisi Kotopu mi ge duga sitesisina awa, asi okain aurimi ari ae buriyade yai ainda na sima eira. 24 Ata roraeengogomi na gigitemainyae, aindabé, natopepeta ari butuda do yawade itae ain ji-papa ena edo buro ro Badari Yesu mi na-

monde pipisisina daedo. Edo nato betario wasiri awa embo na kotemainyae. Atananemi bino daveda ge duga embomaindetano God da dave ari awamaneda yai arapaaina.

25 “Nanemi itomane yai beraridamaundo God da gisijiarida ge karigedoesitena. Edo iji boroko giwo! Nane gotenaawa, inemanemi nato dombu tekagogainyae. 26-27 Aindabé, na ge itadaitatae, ata God da sirigari berari imomaneembo tedo esitena, awatedo, nanemideguta einde imondemane ge duga tenogotewa, embo da jida ororoda bekumbaami na bainyae. 28 God mi ainda Mai daororo topomi ainda gebé ari embomaindadoregari awa oriesisina. Edo Asisi Kotopumi esiri imomane awamaneda gisijijiegariesitewa. Awatedo, imomane akuta daveedo goteite gebé ari embomai daedosima dave edo ewo, dá ango wo sima ariembobomi awamaneda wo sipumane simaedo era. 29 Na gotena awa, amboda naneimomane dodo aimano, embo bebegaeabu sino gorobade ango ami itomanedoda torido gumbara, Yesu gebé ariembomaida doregari usibesi ain. 30 Edodaedo, embo nenei itomane ami akutaerido ge pitawa tedo ambodani kundoaimbaro awamane ambo ambo orote ara.31 Awatedo, simagewo! Edo nongo edonane imondemane berari duberi tamonde(3) dedegari ge awa dowae, ijide muyaendejijiude matawa tedo esitena awa, kotembukotembu ewo!

32 “Awatedo nanonameji,‡ iji boroko naimomane God da ipada pipitena. Edona jipapa ena, imomane gebé awa, Godmi ainda dave ari itomane yaida kandoedo eira. Ainda gemi itomane gebé arikondade ari badaina. Edo God mi aindapotari§ ainda embo kokotopu* beraridayai ine piarate sisina, awa piari bawa.33 Nane embo neneinda butu rorae, silverango, gold ango, gongosini ango awa ji-papa ae edo esitena. 34 Edo imomane akutagaribé, ipa nato emi nato jipapa berari awaembo buro edo esitena, dá ango, nato buroemboboda jipapa awa embo buro edo es-itena. 35 Edo buro berari ango edo esitena

† 20:22 Guriki da ge einda awa arapabé ae. Awatedo, Asisi (Kotopu) mi ao gaiesiri Jerusalem mauntena, o (nato) asisi miao gaiesiri Jerusalem mauntena, wareregari tao. ‡ 20:32 nanonameji da moka einda awa Yesu da gebé ari emboeutu. § 20:32 ainda potari da moka einda awa God mi ainda gebé ari embomainda yai ao ari neindekainde ijiboroko einde edo natopo itari ainde piari bara. * 20:32 embo kokotopu awa Keriso da gebé ari embomai. Godakuta mi awamane gisi avigesisina. Awatedo, awamane berari awa God da embomai.

Page 220: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Iwata Ari 20:36 217 Iwata Ari 21:16eiwa imomane gawate. Na jipapa ena awa,inemane buro engomi awa embo buburauawa kondade ewo. Edo Badari Yesu da geawa kotembeteite giwo! Ami sisina, ‘Ao aribajina awa piarida isira, ata ao ari saka awakumbarida isira.’ ”

36 Edo imo ge eiwa itae edo, baongodadari edo ae awamane berari de daedobenunu sisina. 37 Edo awamane berarimiji bajinabé tedo Paul tanjido munegeteiteategesitera. 38 Aindabé ine ge sisina awa,awamanemi ainda dombu tenda gainyae,ami esiri awamane memesi bajinabé burit-era. Edo imonde daedo un mada maunsit-era.

21Paul pepeta edo Jerusalem maunsisina.

1 Ango edo nakare awamane ategedododo ainda amboda un ma budo gaigedodambu darido temundo nakare gundo Kosgategada esitera. Edo sipo neinde nakareRodesi gategada esitera. Ainda edo nakareaundo Patara nasida ainda denembesitera.2 Ainda edo nakare un ma nei yai Poenisiamamain eiri tamundo nakare maundo maainda visido gaigedo maunsitera. 3 Edonakare gundo gatega Saipurasi ipa an-dada goteite daginegedo yai Siria aindamaunsitera. Aindabé un mada buro em-bobomi roviravi Taia nasida piain jipapaetero, yai ainda nakare maundo denem-besitera. 4 Ango edo nakare yai aindaambodani tamundo awamanede deguta 7sima esitera. Edo Asisi Kotopu mi buroro Paul da yai idegaina awa embomaindeyai ainda tesiri gido awamanemi Paul desitera, “Imo Jerusalem visido mamainyae.”5 Ata iji ainde natokare sima ari degutaawamanede daedo awa itae esiri, nakaredodo natokare pepeta ari tenda tuturoedo maunsitera. Ambodani berari edoawamaneda asinimai de, mamai de, na-mondekare daedo, nasi dodo idegesitera.Edo korapopo ainda, nakare berari daedobaongo dadari edo benunu sitera. 6 Aindaamboda mina atega edo awamane dodonakare maundo mada vivisitera. Edo awa-mane egenembedo awamaneda mandodamaunsitera.

7 Edo nakare un made Taia nasida dodoPitolemais nasida maundo denembesitera.Edo nasi ainda nakare nanonameji* dayai ategari pisido awamanede deguta da(1) sima esitera. 8 Ango edo sipo neindeawa nakare, Paul da ambodarari embo-bode, imonde daedo temundo nasi Seseriagundo ainda esitera. Edo nakare maundobino dave karigari embo, Philip, aindamandoda torido ainde daedo sima esit-era. Edo Philip awa embobo ajigari 7 dadoda matu avigesitera.† 9 Edo embo aindamaingagara ipa ao pasido (4) awa ibonojimbae. Edo Asisi Kotopu mi awamanedayai ge teuri awamanemi ge awa embo-mainde karigedo esitera.

10 Edo nakare yai ainda deguta jiwaeitero peroveta dao Agabus yai Judea aindaedo wotedo gupusina. 11 Ango edo emboawa natokare yai gundo Paul da bupurikundo ami akuta ainda ipatai bundedo awasisina, “Eiwa Asisi Kotopu mi ro tesira,‘Judah embomai Jerusalem isima era amibupuri einda topo awa engo bundara.Edo awamanemi embo awa yai nei embo-mainda ipada piara.’ ”

12 Awatedo, nakare ge eiwa ingidonakare ae embo yai ainda isima eraainde ami kondade ari ge Paul de tendatenda tedo esitera, imo Jerusalem visi-urekae. 13 Ata embo ami mina sisina,“Imomane ro evi? Ji engo site do natoewo bededo evekara eira. Na matu siyaetena. Awatedo, edo Jerusalem mamanoyai ainda awamanemi na bundara, awaawara. Ko aindabé nato gebé ari awaBadari Yesu da yai, awamane na daro be-tana, awa awara daedo.” 14 Edo nakareembo ainda jipapa kundo wareregari taoae. Awatedo, nanekaremi tetera, “Awara,Badari mi ainda jipapa awa are.” Edo genenei tari awa doturitera.

15 Edo amboda natokare iji yai aindaitae esiri, nakare siya baiya edo Jerusalemvisido maunsitera. 16 Edo Seseria nasidaambodani nenei awa namondekare daedomaunsitera. Edo awamanemi awamanedaotawo dao Mnason daedo kundo maunsit-era. Edo ainda mandoda nakare gundodaedo itorote jipapa esisina. Embo awaSaipurasi gategada embo, edo ami ainda

* 21:7 nanonameji da moka einda awa Yesu da gebé ari embo eutu. † 21:8 Philip awa embobo ajigari 7 dadoda Yesu gebé ari embomainda doregari tuturoda avigesitera, awamaneda eutu rorigarori kondade orote (Iwata Ari6:1-7). Ove Kotopu da atopapasigari kotembedo era awa, Yesu da ambodani dao Philip awa embo eve (Iwata Ari 1:13).Awatedo, Luke mi Philip einda dao, ‘bino dave karigari embo’ jigamo esisina.

Page 221: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Iwata Ari 21:17 218 Iwata Ari 21:30gebé ari Yesu da yai iji matuda pipisisina.Ango edo gundo imo Yesu da atopatariambo ambo edo esisina.

Paul ae gebé ari embomainda orobedakopuru mamai de Jerusalem ainda doregesit-era.

17 Ango edo nakare Jerusalem idegeteronanonameji nakare dubodavebéde burit-era. 18 Edo sipo neinde Paul awa na-mondekare daedo James gain maunsisina.Edo gebé ari embomainda orobeda kopurumamai berari gundo doregesitera. 19 EdoPaul awamanede ategari pisido ainda am-boda, ine, nongo edo God mi imo kon-dade esiri Judah embomai aeda yaida burojiwae esisina awa, udugedo tesiri gosit-era. 20 Edo iji ainde ge awa ingido awa-mane Badari dasiga edo esitera. Angoedo awamanemi sitera, “Nameji Paul, imogoteta awa, Judah embomai bé jiwaebé(10,000’s) nandogo ami gundo Yesu gebéesitera. Edo awamane berari Aodari‡ ji-dogogo eite isima edo era. 21 Ata itoburo ari ge awamaneda yai gumbiri in-gera awa, inemi Judah embomai berari,avekave Judah embomai aeda yai isimaedo era atopasido eta, Moses da Aodaridodo ambo ambo eorekae. Edo inemiawamanede site, awamaneda mai jijiandatamo jiugorekae edo awamaneda ewowogawowoda atopatari ambo ambo ainyaetedo eta. Ata, nakare awa imo ge angoembomainde atopasido eta awa gebé ae.22 Awatedo, nakare nongo ari? Kaenatogebé ari Judah embomaimi imo gumbetage awa ingido sinigambari edo gundo dadaara. 23 Awatedo, nakare imo burobé eiwaatate jipapa era. Natokare embobo ipaao pasido (4) ami tarigari Badari da yaipipitara. 24 Imo embobo eiwamane kundomaundo awamanede dada eyo. Edo imoawamanede daedo Judah embomainda orokotopu bajinada maundo dono teiaridasirigari ambo ambo ave. Edo inemi awa-maneda rorou da da awa orieyo, awa-maneda kopuru tu kaporé. Ango edoembomai berarimi gido gara, ge ito yaidaawamane gisi ingitara awa gebé ae, ata imoakuta dambu darido pepeta eite Aodari

kera edo eta. 25 Ata nanekaremi, Judah em-bomai ae ainkaimi gundo gebé etera awa-mane embo, ge katedo ove gaiedo pieteromaunsisina. Awamaneda yai aodari neneipiae doturitera, tepo aodari eiwawa akutakera orote pipisitera: indari ove kewariderorou pisido era awa inainyae, ororo in-ainyae, wo asimi duboda kaingari betariinainyae, edo viro ainyae.

Paul da gitopo embobomi embo awa Judah embomainda oro kotopu bajina aindatandojitera.

26 Edo sipo neinde Paul embobo ipa aopasido (4) kundo imo akuta ae awamanededaedo dono teiarida sirigari tuturo esit-era. Ango edo Paul Judah embomaindaoro kotopu bajinada torido pirisi manedayai maundo deguta bé rori awamanedadono teiari itae ara, awa karigesiri gosit-era. Edo imo awamaneda rorou ikadeikade deguta dá ainde kundo gundo piaroBadari da yai piorote sisina. 27 Edo ijiainde dono teiarida sirigari ainda deguta7 aikae daginegain eiri, Paul tekago Ju-dah embomainda oro kotopu bajinada gu-pusina. Edo Judah embomai nenei yai Asiaedo gumbari ami Paul Judah embomaindaoro kotopu bajina doda gido awamaneembomai berari yai ainda doregedo iteraawa ao gaiedo esitera. Edo awamanemiembo awa tanjido, 28 aorogasitera, “Israelembomai, kondade ewo! Embo emimiyai berarida maundo atopasido eira awa,embo berarimi Israel embomai de, Aodaride, Judah embomainda oro kotopu ba-jina einde sinigambari orote. Edo borokoGuriki embo nenei kundo Judah embo-mainda oro kotopu bajina doda torido yaikotopu eiwa esiri dono esira.” 29 (Aindabéawamanemi Epesisi embo dao Trophimusawa, ae Paul de nasi bajina doda gositera,awatedo, Paul mi embo awa, Judah emboae, kundo Judah embomainda oro kotopubajina doda torari ango kotembesitera.)

30 Ango etero boraebé nasi bajinada em-bomai berari ge awa ingido erido sinigam-bari bajinabé esitera. Edo awamanemidada edo tumundo gundo Paul Judahembomainda oro kotopu bajinada yaidaawa tanjido dumundo kundo arapadaidegetero burigibé Judah embomainda oro

‡ 21:20 Aodari da moka einda awa ge berari God mi Moses de piesiri gagurisina. Awatedo, Judah embomaimi ovegaiari ipa da (5): Genesis, Exodus, Leviticus, Numbers, edo Deuteronomy awa, dao ‘Aodari’ tedo esitera. 21:24Numbers 6:1-21 21:25 Iwata Ari 15:29 § 21:31 itoroda badari awa Rome da duduno ari embo bajinabé. ImoRome da duduno ari embobo ajijigari 600 edo maundo 1,000 gisijido esisina.

Page 222: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Iwata Ari 21:31 219 Iwata Ari 22:10kotopuda manguro awa engiregesitera.31 Iji dá ainde awamanemi embo awa darobetarate ero, bino eiwa pietero Rome daitoroda badari§ da yai kundo guputeraawa, “Jerusalem da embomai berari geikanade tero yavi bajinabé arapu eiri…”32 Ango edo embo awa burigibé itoro em-bobo ae itoroda gisijijiegari* de kundoawamaneda yai wotedo maunsisina. Edoiji ainde awamanemi itoroda badari aeitoro embobo de gido Paul ipami dari awadoturitera. 33 Edo itoroda badari gundoaikae eite Paul kundo ge okain tedo, asiokain aurimi ari tote (2) emi embo awabundorote sisina. Edo embo ami tedo-gosisina, “Embo eiwa averi? Embo emiburo ro esiri?” 34 Edo embomai doregaribajinada ami aorogatedo ge dá awa dá awatero nenei ge evekara sitera. Edo gedayavi bajinabé esiri gebé tambari tao ae.Awatedo, ge okain tedo itoro embobodePaul kundo itoro emboboda oroda mam-borote sisina. 35 Ango edo awamanemiPaul gisijido kundo itoro emboboda ororirida atutumbetero embo jisi da sinigam-bari eite Paul gido dain etero itoro em-bobomi embo awa tanjido kundo riridavitain maunsitera. 36 Edo embomai jiwae-bémi embo ainda amboda gupeite aoro-gatedo sitera, “De betare!” ango sitera.

Paul mi Jerusalem embomai doregari ba-jinade ge karigesisina.

37 Edo iji angode itoro embobo Paulkundo itoro emboboda oroda aikae torainero embo ami itoroda badaride tedogo-sisina, “Na imonde ge nei tae etenita?”

Edo itoroda badarimi mina sisina, “Nakore ena! Imo Guriki ge teta? 38 Nakotembetena, imo awa Egypt embo. Emboawa iji matubé ainde Rome da gisijiari teu-gain goroba aindami dari betari embobo ji-waebé (4,000) awa gisijido kundo maundoidegedo abu damodamoda maunsisina.”

39 Ango edo Paul mi sisina, “Na awaEgypt embo ae. Na awa bé Judah embo.Nasi bajina Tasus yai Silisia ainda dodaawa nato engari nasi. Edo nato nasi awadaotari edo embomai berari awa gari. Naimo tedogotena, imo na awara ari piatoembomainde ge tanita?”

40 Ango tesiri itoroda badarimi emboainde awara ari pipisisina. Edo Paul eridoririda petedo embomai ge doworote ainda

ipa jiri erorisina. Edo embomai berari gedodo damodamo etero Paul awamanedeHiburu gemi sisina,

221 “Nanonameji ae mamono de, na torari

ge eiwa ingiwo!” 2 Edo iji ainde Paul miHiburu gemi tesiri ingido, awamane bé getokain takain etero Paul ge tedo sisina:

3 “Na awa bé Judah embo. Nasi Tasusawa nato engari nasi yai Silisia aindadoda. Ata Jerusalem einda gundo ginumaeite babojitena. Edo Gamaliel nato yaiewowo gawowo kaenatoda aodari berariawa kera anate atopaposisina. Edo naawa dá imomane berari boroko God daaodari udugedo kera edo ewa ango. Edona God dave edo kera ain jipapa bajin-abé esitena. 4 Ango edo nanemi Badarida Begata ambo ambo ari embomai, awa-maneda yai memesi neindekainde pionobetora. Edo embo de eutu de bundedokundo maundo bundari oroda piedo es-itena. 5 Edo pirisida gisijiari bajina ae Ju-dah embomainda orobeda kopuru mamaiberari demi na awa embo ge tari tao ari,ge ro nane tetena awa gebé. Awamanemiove nenei awamaneda Judah otatawodeDamasikas nasi ounda itera awa gaiedopietero na buritena. Edo na ove awa kundoDamasikas nasida maunsitena. Ango edoBadari da Begata ambo ambo ari embomaiounda asi okain aurimi ari ami bundedokundo Jerusalem einda gundo awamanedarirowa borote sitena.

6 “Ango edo na pepeta edo gundoDamasikas nasi ainda aikae eno iji toropueiri, burigibé pararabé parara utuda edowotedo nato yai datembesisina. 7 Edo nabutuda durudo ge siri yavi ingitena, ‘Saul,Saul! Ro awa embo memesi neindekaindenamonde pisido esi?’

8 “ ‘Imo averi Badari?’ nanemi minasitena.

“ ‘Na awa Yesu Nasaret Embo, ande in-emi memesi neindekainde pisido eta,’ amimina sisina. 9 Edo embobo namonde daedopepeta edo maunsite parara awa gido aduesitera. Ata awamanemi embo namondege sira ainda ge yavi dave edo gae.

10 “Nane tedogositena, ‘Na nongo aniBadari?’

“Edo Badari mi mina sisina, ‘Imo eridoDamasikas maundo toriyo! Yai ainda

* 21:32 itoroda gisijijiegari awa Rome da duduno ari emboboda babadegari nenei. Awamane da da Rome da dudunoari embobo ajigari 100 sima edo esitera.

Page 223: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Iwata Ari 22:11 220 Iwata Ari 22:29imonde buro ro berari atate God mi avi-gesisina awa, tari gata.’ 11 Edo pararabépararami esiri jisi nato guba esisina. Angoesiri embobo na daedo pepeta esitera amina ipada jido kundo maundo Damasikastotoritera.

12 “Ango edo nasi ainda embo dao Ana-nias isinesina. Edo embo awa God toueite ainda aodari ambo ambo edo esisina.Awatedo, Judah embomai yai ainda imotou ikanebé edo esitera. 13 Edo embo awagundo nato demonda petedo namondesisina, ‘Nameji Saul, ito jisi dave ari tendabu!’ Edo iji dá ainde na pangedo embo awagositena.

14 “Ango edo embo ami sisina, ‘In-genato ewowo gawowoda God mi imoavigesisina awa ainda udojipapa gatate.Edo daedo ami imo avigesisina awa aindaEmbo Wasiri Dambu Darari gido, edo aindabeda ge yavi ingatate. 15 Edo ainda yairo jisimi gido dengoromi ingeta imo emboberarida yai karigato gara. 16 Edo boroko,imo ro sima esi? Eriyo bapataito ari itobate. Badari da daoda gebé eite benunuteyo. Edo Badari mi ito jimbo bebegaekotembedo dowari itae are.’

17 “Ainda amboda, na egenembedoJerusalem maundo Judah embomaindaoro kotopu bajinada torido benunu siteawa garago girago gositena. 18 Edo yaiainda na Badari goteno ami namondesisina, ‘Embomai yai einda na awa averiinemi awamanede karigata awa, gebé aeara. Awatedo, burigibé Jerusalem aindaidegedo mambuyo!’

19 “ ‘Badari,’ nane sitena, ‘awamaneawa garibé nane Judah embomainda be-nunu oro jiwaeda torido maundo awa-mane ainkaimi imo gebé eiworo awabundedo vededo esitena. 20 Edo iji an-gode ito bino karigari embo Stephen de-tero besisina, na daedo yai ainda petedoisite awara ari pipisitena. Edo embo-maimi Stephen detero beteiri awamanedadademo ombari nato yaida pietero simaesitena.’

21 “Edo Badari mi namonde sisina,‘Nanemi imo yai aikamanabéda pianoJudah embomai aeda yai mambata.Awatedo, mambuyo!’ ”

Paul mi “Na Rome ainda engari,” karige-sisina.

22 Edo embomai Paul da ge matawa in-gite itero embo ami ge ango sisina. Ataiji angode ge eiwa gido awamanemi tu-turo edo ge yavi ikanebé tedo esitera, “Debetare! Embo eiwa butu einda itari taoae!”*

23 Ango edo awamanemi sinigambarieite aorogatedo awamaneda dademoombari kokumbedo Paul dari iwataeite konipo kundo ikane agaugesitera.24 Aindabé, Judah embomai aoro bajinabégateite embo ainde sinigambaribé era,awatedo, Rome da itoroda badarimi aindaembobode ge okain sisina, Paul kundogundo awamaneda oroda piorote. Edoawamanede sisina, Paul awa bajinabévededo ge okain taro embo ainda buriyabérori awa tari gain. 25 Ango edo awamanemiembo awa ipatai ududugedo bundedovedain esitera. Ata Paul mi itoroda gisijiaridemonda petedo isiri ainde sisina, “ImoRome da aodari dato erigari na vedainesita? Na awa Rome embo.† Edo embo daaimi nato buriya awa gisi katae.”

26 Ango edo itoroda gisijiarimi ge eiwaingido itoroda badarida yai maundo emboainde tedogosisina, “Imo ro esi? Emboeiwa Rome embo.”

27 Edo itoroda badarimi Paul da yaigundo ainde sisina, “Namonde te! Imo awaRome embo ta?”

Ami mina sisina, “Gebé.”28 Edo itoroda badarimi sisina, “Nato

Rome emboda dero eiwa ganu bajinabémioriesitena!”

“Ata nato mamo ae ai de awa Romeembobo,” Paul mi mina sisina.

29 Iji dá ainde, embobo ainkain Paul dayai gundo imo buriya rori awa taro tarigain eite, burigibé awamane Paul dodo

* 22:22 Aindabé Paul mi, imo Judah embomai aeda yai maundo God da ge karigaina sisina awa, Judah embomai geawa ingido sinigambari bajinabé esitera. Awamane kotembesitera awa Paul mi site sisina, Judah embomai edo Judahembomai ae awa tega dá awara God da jisida. Ata Judah embomai gebé edo esitera, awamane akuta awa God da avigariembomai. Awatedo, awamanemi Paul de sinigambari bajinabé esitera. † 22:25 Rome embo. Iji ounde, edo imo‘Rome embo’ da dao bain jipapa esiteta, begata tamonde (3) akuta imo inono ambo ambo edo bata: 1) Edo gido imoburo davebé dave Caesar awa embo ata, ami dao ‘Rome embo’ ito yaida piae esira; 2) Edo ganu ito awa jiwaebé, inemiRome da gisijijiegarida yaida maundo ‘Rome embo’ da dao oriae eteta; 3) Edo ito aimamo awa Rome embomai bé, imoinono ‘Rome embo’ da dao daedo bata.

Page 224: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Iwata Ari 22:30 221 Iwata Ari 23:14yai eve idegesitera. Edo aindabé itorodabadarimi Paul matu bundedo ainda am-boda gidogogo edo Paul awa Rome embo,imo daedo adu esisina.‡

Paul mi Sanhedrin kundo evekara esisina.30 Edo itoroda badarimi ro embo Judah

embomaimi Paul bekumba eteri awa gainesisina. Awatedo, sipo neinde, ami getesiri ainda embobomi Paul da asi okainaurimi ari awa kundo teugesitera. Edodaedo itoroda badarimi pirisi babain aeawamaneda Sanhedrin embobo berari dege okain tedo gumborote sisina. Edo awa-mane gundo doregetero itoroda badarimiPaul kundo wotedo awamaneda dombudapiesiri peposisina.

231 Edo Paul mi Sanhedrin embobo jisi ni

bé eite sisina, “Nanonameji, nanemi Godda jisida dokotembari dave berarimi wasirinato eite gundo boroko deguta tega eiwaetena.” 2 Ango edo pirisida gisijiari bajinadao Ananias mi embobo Paul da demondapetedo itero awamanede ge okain tedoembo awa beda dorote sisina. 3 Edo Paulmi embo ainde sisina, “God mi imo daina,giyo! Imo awa mando kipa pon dave, atado donode angomi anumbedo isite aodarijido na kateta. Edo ge okain tedo nadorote teta, ata aodari awa inemi detetoerigeteira!”

4 Edo embobo Paul da demonda petedoisite awamanemi ainde sitera, “Imo God dapirisida gisijiari bajina tedojijiresita?”

5 Edo Paul mi mina sisina, “Nanonameji,na doiyo bé tena! Embo eiwa pirisidagisijiari bajina awa na bé gidogogo ae. EdoGod da Ge Gaiari isira awa, ‘Imo ito embo-mainda gisijiarida yai ge beyae teote.’ ”

6 Ata Paul mi embo ainde itero gosisinaawa Sadusi mane edo nei awa Parasi mane.Ango gido imo Sanhedrin da yai ge yaviikanadebé eite sisina, “Nanonameji, naawa Parasi embo edo Parasi mai. Aindabénato tumonda ari awa God mi embo be-betegarida jiari erara, awatedo, imomanena awa katewa.” 7 Edo iji ainde imo ge eiwasisina awa, Parasi mane edo Sadusi mane

ge baiedo embo yai ainda doregesitera,awa kupo avigesiri kupo avigesiri evekaraesitera. 8 (Sadusi manemi betarida erariawa itae gebé edo esitera, edo anelamaneae asisi evekara de itae gebé edo esitera.Ata Parasi manemi betarida erari awa isiragebé edo esitera. Edo daedo awamanemianelamane ae asisi evekara de itera awagebé edo esitera.)

9 Edo awamanemi tuturo edo ge baiedoyavi bajinabé esitera. Edo Aodarida atopa-pasigari awa Parasi maneda jisi da amierido petedo ge okain bajinabé baitera,“Nakare embo einda beyae da ji tambaeetera. Awarata, asisimi ta anelami emboeinde ge sisini tarora? Awatedo, kaenaGod de duduno ainyae.”

10 Edo Parasi mane ae Sadusi manedemi erido mina isimba mana isimba esit-era. Edo itoroda badarimi embo doregaritote (2)mi Paul awa dumbaro pitoko aeesira gido adu esisina. Awatedo, emboami ge okain tedo, ainda itoro embobowotedo maundo Paul awamaneda ipadajido taimbedo kundo gundo itoro embo-boda oroda tororote sisina.

11 Edo muyae deguta dá ainde Badarigundo Paul da demonda petedo sisina,“Paul, do jinenegedo petedogogo eyo! ImoJerusalem einda embomainde nato daodage karigeteto gera. Edo dá ango, imo Romeembomainda yai nato daoda ge daedokarigato gara.”

Paul da gitopo embobomi embo awa darobetarate ge jijiritera.

12 Edo sipo neinde Judah embobo neneidada edo Paul daro betarate ge jijirit-era. Ango edo ge mina tara edo tari-gari tedo sitera, “Paul wasiride isira aindeawa kaena un inainyae ko indari in-ainyae isimango embo awa daro betari,ainda amboda indari indara.” Edo awa-mane God da yai benunu sitera, awa-maneda tarigari awa sima ae dumbae arogido God mi awamaneda yai begá pi-arate. 13 Embobo kotembari eiwa budodada edo sirigesitera, awamaneda ajigariawa visido 40 daginegari. 14 Edo embobo

‡ 22:29 imo daedo adu esisina. Iji ainde Paul isinesina, Caesar mi yai jiwaebé sima edo esisina. Daedo, embomaiavekave Caesar da sima ari doda isima edo esitera, Rome da aodari neindekaindemi awamane dave edo dedegedoesitera. Rome da aodari da (1) awa, edo embo neimi imo bekumba aina, embo awa imo katari yai mambae gisida manavedaina. Ata gisibé imo ae embo neinde katari yaida mambawa. Ainda amboda, katari embomi ge katedo itae edoimo udegaina ko vedaina. Awarata, bekumba embo aimi imo katae dodo imo boraebé vedaina, Rome da itoro embomirirowa bajinabé ainda yai piara. 23:5 Exodus 22:28

Page 225: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Iwata Ari 23:15 222 Iwata Ari 23:33eiwamanemi pirisi babain ae orobeda kop-uru mamai deda yai gundo sitera, “Nakaretarigari okain bé God da jisida tetera,nakare indari da ji inainyae isimangoPaul daro betari, ainda amboda indari in-dara. 15 Awatedo, imomane ae Sanhedrindemi itoroda badarida yai maundo tedog-ari piewo, embo awa audo Paul itomaneyai kundo wotedo gumbare. Ango ariudumbedo ge pitawami engo tawa, imo-mane Paul da katarida tedogari nenei pi-ain jipapa ewa. Edo embo awa gumbarigain awa sima eite itewa, ango tawa. Ataembo awa gupeiari itomane yai aikae gum-bae gisida, nanekaremi matu siya edo darobetaina.”

16 Ango tetero, ata Paul da metoromiawamaneda dari betari ge ingido maundoitoro emboboda oroda torido Paul dege awa tesiri gosisina. 17 Edo Paul miitoroda gisijijiegarida embo da (1) daotesiri gumbiri sisina, “Imo maisinga eiwakundo maundo itoroda badarida yai eyo.Ainda doda ge isira awa embo ainde tare.”

18 Awatedo, embo ami maisinga awabudo itoroda badarida yai kundo gundosisina, “Paul awa bundarida ami na daotedo maisinga eiwa ito yai kundo gu-manate tedogiri, kundo gumena. Maisingaainda doda ge isira awa imonde taina.”

19 Edo itoroda badarimi maisingadaipada jido kundo iunte aedade akuta de-monda petedo ainde ge tedogosisina, “Imoge ro awa namonde tari jipapa esi?”

20 Ango tesiri maisinga ami sisina, “Ju-dah embomaimi ge engo tedo awara etera.Awamanemi imo tedogara, inemi Paulawa audo kundo awamane Sanhedrin dayai wotedo kundo gumbatate. Edo awa-manemi imo udumbari ge taro gata, awa-manemi Paul da katarida tedogari neneipiain jipapa era, ango tetera. 21 Atako,embo ajigari 40 daginegari ami Paul dainsima ara. Awatedo, imo awamaneda geambo ambo eote. Awamanemi tarigariokain bé God da jisida tetera awa: indariinainyae ko un inainyae isimango emboawa daro betari, ainda amboda indari in-dara. Edo boroko embo awa dain matu siyaetera. Edo awamanemi ito awara ari, inemiembo awa Sanhedrin da yai wotedo kundogumbata awa, tepo sima era.”

22 Ango edo itoroda badarimi maisingaawa dosiri maunsisina. Edo ge okain aindesisina, “Embo neinde tato giwóre, ineminamonde ge eiwa teteto gena awa.”

Itoro embobomi Paul kundo Gisijiari Felixda yai maunsitera.

23 Edo itoroda badarimi ainda itorodagisijiari tote (2) awamane dao tesiri gum-bero sisina, “Itoro embobo berari 200 siyaewo, edo itoro embo berari 70 nei wohosi de tumbara siya ewo, edo daedo itoroembo berari 200 nei giamide siya ewo.Awamane berari, iji 9:00 muyae borokoemi, yai eiwa dodo Seseria nasida mam-bore. 24 Edo imomane Paul da wo hosinenei ainda tamonda anumbarate daedosiya ewo, edo embo awa sima davebé edodedegesite kundo maundo Gisijiari Felixda yai piave.”

25 Edo itoroda badari mi ove engo awagisijiarida yai gagurisina:

26 Gisijiari Dave bé Dave Felix:Na Claudius Lysias ami,Imo bé ategedogogobé ena.27 Embo eiwa Judah embomaimi

ondedo tanjido dain ero, nane imo awaRome embo gido gido, na ae nato itoroembobo demi embo awa toregatara.28 Edo iji nonde na Judah embomaindabekumba ge embo ainde tedo eutaraainda moka gain jipapa eite awamanedaSanhedrin da dombuda embo eiwakundo gupana. 29 Edo nanemi tapanaawa, awamaneda aodari ainda gebaitara. Edo awamaneda kotembariawa evekara, awarata, awamanedaaodarida petedo embo eiwa bekumbaeutara. Awatedo, awamaneda bekumbaari ami imo betarida o bundari orodapiari tao ae. 30 Edo iji ainde, na ge eiwaingitana, Judah embomaimi embo eiwadaro betarate. Awatedo, na embo eiwaburigibé kundo ito yai pieteno gupara.Edo na daedo embo eiwa bekumba ariembobode ge okain teteno gotara, emboemi beyae ro eutari awa ito yai torote.Imo dave edo isiyo.

31 Edo itoroda gisijiari tote (2)mi awa-maneda embobode ge okain tetero esitera,Paul budo muyae dá ami nasi Entepaterisiainda maunsitera. 32 Edo deguta neindeitoro embobo taimi maunsitera ami dodooveregedo awamaneda itoro embobodaoroda Jerusalem ainda tekago pepeta edoguputera. Edo itoro embobo wo hosidePaul de daedo matawa maunsitera. 33 Edoawamanemi nasi Seseria maundo ove awa

Page 226: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Iwata Ari 23:34 223 Iwata Ari 24:18gisijiaride pipisitera. Edo Paul daedo gisi-jiarida ipada pipisitera. 34 Edo iji aindegisijiari ove awa ajigedo gido Paul awa yairo embori awa tedogosisina. Edo ami minasisina, “Na awa Silisia embo.”

Ango tesiri arapa esiri gido 35 ine sisina,“Iji nonde embo imo bekumba era awagumbaro gido ge ito awa ingana.” Angoedo ge okain ainda itoro embobode tedo,Paul awa kundo maundo Herod da Parae-torium* ainda sima dave orote sisina.

24Judah embomaimi Paul bekumba esitera

Felix da jisida.1 Edo deguta ipa da (5) itae esiri ainda

amboda pirisida gisijiari bajina, Ananias,Seseria nasida wotedo gupusina ae Ju-dah embomainda orobeda kopuru mamaide aodarida jirogari embo dao Tertullusde daedo. Edo awamanemi Paul buroro beyae edo eutara ainda bekumba awagisijiarida yai pipisitera. 2-3 Ango edoPaul dao tetero toriri Tertullus mi Felixde Paul mi buriya eutara awa tuturo edopipisisina, “Gisijiari dariga Felix, nakare ijiriboribé ito tuda ango béga bajinabé awabureite gumbera. Edo ito siriga barigaarida davebé ami gaiapa jiwaebé yai eindakundo gundo eira. Edo yai berarida edobegata berarida ine nakare embo buro edoeteta. Awatedo, do natokare berarimi imoategetera. 4 Awarata, imo iji borerebéjiainyae awa site … Aindabé imo awa embodave, na imo tedogotena, natokare ge sakatain ena dave edo ingiyo!

5 “Nakare tambera awa embo eiwaburiya ari embo. Edo embo emi buriyaeiuri Judah embomai butu berarida dodaawamane evekara edo era. Edo embo emiNasaret Embo da ge pitawa embomaindadoregari* awa gisijido eira. 6 Edo emboemi bé Judah embomainda oro kotopubajina ari dono arate eiri gido natokareaodari ami embo awa kataintedo tando-dara. 7 Ata Lysias, itoroda badarimi gundoembo eiwa natokare ipada jido taimbedokundo maunsite, 8 ainda bekumba ari em-bobode ge okain siutara, awamane ito yaigumborote.† Awa embo, imo akuta emboeiwa dave edo tedogido gebé daedo gata,

ge berari nanekaremi embo eiwa bekumbaera awa.”

9 Edo Judah embobo daedo yai aindadada edo ge ro awa Tertullus mi tesiriingido, eiwa gebé berari site awara esitera.

Paul mi Felix da jisida imo akuta gemitedo torisina.

10 Ango edo gisijiarimi embo awa getarate tumomi iwata esiri Paul mi ge minasisina, “Na gotena awa duberi jiwae imoawa Judah embomainda yai einda katariembo. Awatedo, na bé dubodave eite getedo na akuta torana. 11 Edo inemi emboboeinda dada etera awa tedogata, imondetaro gata awa, pura tote (2) gisi, deguta12 ainda doda, na visido aundo JerusalemBadari tumondebain ain eutana. 12 Natobekumba ari embobomi na da ji embo da(1) ande Judah embomainda oro kotopubajinada baieiae tambae. Dá ango awa-manemi duduno orote ao gagureiae natambae Judah embomainda benunu oroneneinda ko nasi bajina doda. 13 Daedoawamanemi boroko na bekumba era eindage mokabé awa itae. Awatedo, ito yaidaainda gebé aro arapa ari tao ae. 14 Naimonde arapada gebémi tena eiwa. NaBadari da Begata da atopatari ambo amboeite God dá mamono natomi tumondebainedo esitera dá awa edo ena. Ata Judahembomainda babadegarimi tedo era awa,Badarida Begata awa pitawa embo jisi da.Awarata, na rorae berari Moses da Ao-darida edo Peroveta maneda Ove Gaiaridaisira awa gebé edo ena. 15 Edo nato tu-monda ari God da yai dá ango embomai ei-wamane akuta tumonda edo era isira awa,iji amboda God mi embomai wasiri dambudarari edo embomai bebegae ari daedoawa betarida edo jiari erara. 16 Awatedo,nane akuta iji berari nato dokotembaridambu darari God da jisida edo embodajisida gogora edo ena.

17 “Edo duberi jiwae iteno jiririJerusalem torae. Ainda amboda, nanemisiutana awa, nato mapa embomaindayai kando piana, edo God da yai roroupiana. Ango edo na overegedo Jerusalemda mauntana. 18 Edo na gundo natokareJudah embomainda oro kotopu bajinadatorido rorou God da yai piain nato donoteiarida sirigari itae eutana. Edo iji dá

* 23:35 Herod da Paraetorium awa mando bajina da (1) Seseria nasida Daotari Herod Bajina mi matu gapusina. Paulda ijide, mando bajina awawa Rome da gisijiarida buro ari yai. * 24:5 Nasaret Embo da doregari awa Yesu gebéari embomainda doregarida dao nei. † 24:8 Guriki ove gaiari neneinda ge eiwa itae.

Page 227: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Iwata Ari 24:19 224 Iwata Ari 25:11

ainde Judah embomai nenei yai Asia daedo gumbari ami na tapara. Edo embojisi bajinade awa na tambae, edo daedoembomai sinigambari eite ge ikanadetera, awamanede awa na tambae. 19 Ataedo awamanemi nato buriya awa taparagido ito jisida kundo gundo na bekumbaae etera. 20 O dá ango awamane avekaveakuta einda itera ami nato buriya ro tapariawa taro arapa ae esira, na Sanhedrinemboboda jisida pepotana iji angode.21 Atako ge da bé nanemi awamaneda dodapetedo isite aorogatedo siutana awa beyaeawamaneda yai. Ge awawa eire, ‘Aindabéna tumonda edo ena, embo bebetegariawa God mi jiari erara, awatedo, imomanena katewa deguta boroko einde,’ ” ge angoPaul mi sisina.

Felix mi Paul bundari oroda duberi tote(2) dosiri isinesina.

22 Edo Felix awa Badarida Begata bé gariarapa ari. Ata imo ge awa ingido Paul dage katari awa engiregesisina. Awarata, inege engo sisina, “Iji nonde itoroda badariLysias wotedo einda gumbari gido na itoburiyada ge awa katana.” 23 Edo embo amige okain itoroda gisijiaride tedo Paul awadave edo sima arate, edo udegari neneidaedo piarate sisina. Edo ainda otatawomiembo awa etega ain eite o ainda yai kon-dade ari piain gupeiaro gido, awamaneengiregainyae sisina.

24 Edo deguta nandogo itae esiri aindaamboda, Felix ae ainda aro Drusilla deguputera. Edo eutu awa Judah eutu. Edoembo ami ge okain tesiri Paul ainda yaikundo gumbero Paul mi nongo edo Kerisogebé ari ri awa dave edo udugesiri Felixge awa ingisina. 25 Ango edo Paul miwasiri dambu darari de, akuta dedegaride, iji amboda katari gumaina ainde, awaudugeteite tesiri gido Felix adu edo sisina,“Awa inono esira! Imo iji einde dodoaimbuyo. Ata na iji dave nei tamundoembo piano maundo imo kundo gumbara.”26 Edo iji dá ainde embo ami kotembesisinaawa, Paul mi dubo patari ganu piari budoimo udegari piari barate. Awatedo, imo gepieuri Paul gumburi daedo ge mina taraedo esisina.

27 Ango edo Felix mi Judah embomaiari dubodave orote jipapa eite gido, Pauldosiri bundari oro doda matawa sima es-isina. Ata duberi tote (2) itae esiri ainda

amboda, Felix da gisijiari dero awa PorciusFestus mi burisina.

25Paul mi Caesar da yai maundo katari

barate tedogosisina.1 Edo Festus da gisijiari dero teka budo

nasi Seseria yai Judea ainda gundo isirideguta tamonde (3) itae esiri Jerusalemda maundo vivisisina. 2 Ango edo yaiainda pirisida gisijiari bajina de Judahembomainda gisijiari babain de awamanebekumba ari ge awa Paul da yai kundogundo Festus da dombuda atega esitera.3 Awamanemi Festus de benunu sitera,inemi tari ainda itoro embobo ami Paulawa kundo Jerusalem da maundo piarokatari barate. Awarata, begata toropudaawamane onjigarida Paul daro betaratejijiritera. 4 Ata Festus mi mina sisina, “Paulawa Seseria ainda bundari oroda matawaisiari deguta indewae itae ari na akuta amiegenembedo mamana. 5 Aindabé awa, ito-mane embo babain awa avigedo piewo na-monde daedo Seseria mambore. Edo emboainda beyae tambawa gido awa, bekumbaae etewa.”

6 Ango edo Festus deguta 10 daginegedoawamanede sima edo dodo Seseria nasidawotedo maunsisina. Edo deguta neindeembo awa katari oro doda anumbesisina.Edo Paul kundo tororote ge okain sisina.7 Edo iji ainde Paul idegesiri, Judah em-bobo ainkain Jerusalem edo wotedo gu-putera, awamanemi embo awa bekumbaain jinenembedo pepositera. Edo emboami jimbo beyae jiwae ari awa sitera. Ataembo ainda jimbo bebegae rori awa gidogebé ari tao ae.

8 Ata Paul ge site imo akuta dedege-sisina, “Na Judah embomainda aodaride, oJudah embomainda oro kotopu bajinade, oCaesar deda yai beyae da ji ro ae.

9 Ata Festus da jipapa awa Judah embo-mai ari dubodave orote. Awatedo, Paulde tedogosisina, “Imo Jerusalem da visidomambato nanemi yai ainda imo katanoburo eiwa itae arate jipapa esita?”

10 Edo Paul mi mina sisina, “Angoainyae! Na Caesar da katari yai einda, itodombuda, pepotena. Na katata yai awaevire. Na beyae da ji ro Judah embomaindayai ae. Imo akuta bé ami gidogogo eta.11 Edo nato buro beyae arapa aina gido,nato rirowa pieyo bane. Edo ango gido,imo na betanate tata gido awa betana. Ata

Page 228: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Iwata Ari 25:12 225 Iwata Ari 26:2edo awamaneda bekumba ari ge namondetetera ainda gebé da ji itae, embo da (1)anda awara tarimi na awamaneda yai piaritao ae. Na imo tedogotena, ine na piatoCaesar da yai mamano na kataina.”

12 Ango edo Festus ainda jirogari embo-bode ge tedo mina tara edo gido awa Paulde mina sisina, “Caesar da yai maundokatari bain tedogeta. Awatedo, Caesar dayai piano mambata!”

Festus mi Paul awa Daotari Agrippa da yaikundo gupusina.

13 Ango edo deguta indewae ainda am-boda Daotari Agrippa ae ainda ru Bernicede Seseria nasida gundo idegesitera, Fes-tus, gisijiari teka, ategain. 14 Ainda am-boda awamane deguta jiwae yai ainda simaetero, Festus mi Paul da bekumba ari geawa daotaride udugedo tedo sisina: “Emboda (1) awa Felix mi bundari oroda dotur-isina yai einda isira. 15 Edo iji ainde naJerusalem da mameno, pirisi babain de Ju-dah embomainda orobeda kopuru mamaidemi embo ainda bekumba ge awa kundogundo nato yai siutara. Edo awamanena tedogotara, embo awa katedo rirowapianate.

16 “Ata na awamanede siutana, ‘Nakareawa Rome embomai, edo nanekare embokatainyae isimango embo awa aindabekumba ari emboboda dombuda imoakuta gisi ikaito torari ge taina. Aindaamboda, katari embomi katedo betaridapiaina o piainyae.’ 17 Awatedo, iji angodeJudah embobo babain ae namonde daedoSeseria gupara, na katari iji dowaedaginegae, ata deguta neinde awa nakatari yaida anumbatana, edo embo awakundo doda tororote ge okain siutana.18 Ango edo Paul da bekumba ari emboboerido bekumba ge ainde siutara. Edonato kotembari awa awamanemi embodaburiya bajinabé ainde bekumba ara.Ata awamanemi ango ae. 19 Awarata,awamaneda gebé ari topo awa toreitePaul de ge baitara. Edo awamanemiembo dao Yesu awa embo bemi dudunoeutara. Embo awa besisina. Ata Paul mitedo eutara, embo awa wasiride isira.20 Aindabé na nongo edo awamanedage baiarida mokabé rori tambari tao aeango gido gido, Paul tedogotana, ‘ImoJerusalem da mambato nanemi yai ainda

imo katano buro eiwa itae arate jipapaesita?’ 21 Ata Paul mi tedogari namondesiutara awa, nane embo awa sima ano yaieinda isiari imo piano maundo Caesar dayai katari barate. Awatedo, na ge okainsiutana awa, sima ari embo natomi emboawa sima aro einda isiari na imo Caesar dayaida piano mamaina.”

22 Edo Agrippa mi Festus de sisina, “Nadaedo embo einda ge awa nane akuta in-gain jipapa ena.”

Edo Festus mi mina sisina, “Imo audoembo einda ge awa ingata.”

Paul ami akuta Daotari Agrippa da dom-buda gemi bere jijisina.

23 Edo sipo neinde Agrippa ae Bernice deyawa yaviride guputera. Edo awamanededaedo itoroda babadegari* ae nasi baji-nada embo babain de doregari oro baji-nada totoritera. Ainda amboda, Festus mige okain tesiri ainda sima ari embobomiPaul kundo gundo totoritera. 24 Edo Festusmi sisina, “Daotari Agrippa, edo imomaneberari einda namondekare itewa, inemaneembo eiwa gotewa. Judah embomai be-rari einda edo Jerusalem nasida ainda aminamonde aorogateite tedogari pipitara,embo eiwa dano betarate. 25 Ata na emboainda buriya awa gain kakowa edo tam-bae eutana. Aindabé awa, na embo eiwabetarida piainyae. Awarata, imo akutaCaesar da yai maundo katari barate tedo-gotara. Awatedo, na kotembatana, emboeiwa piano Rome da aimaina. 26-27 Ataembo einda buriyabé rori na gae, edo geango Caesar da yai ove gaiari tao ae. Edoawa davebé ae edo na bundari embo awaCaesar da yai katarate piano mamaina, atabekumba geda mokabé rori awa embomiembo ainde pietera awa nanemi tae arapaae. Awatedo, na embo eiwa gisi kundo ito-mane dombuda gumena, edo ito dombudadaedo, Daotari Agrippa. Edo na bajinabéjipapa ena, imo ainda ge ingata. Angoedo ingena tote (2) tedogari neindekaindeembo ainde piaro gido awa na ge ro Caesarda yai gaiani awa budo ove gaiana.”

261 Edo Agrippa mi Paul de sisina, “Imo

akuta awa embo ge tata.” Ango tesiri Paulainda ipa da (1) jiri eriri tuturo edo gesite gemi bere jijisina: 2 “Daotari Agrippa,

* 25:23 itoroda babadegari awa Rome da duduno ari embo babainbé. Awamaneda embo da (1)mi Rome da dudunoari embobo ajijigari 600 edo maundo 1,000 gisijido esisina.

Page 229: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Iwata Ari 26:3 226 Iwata Ari 26:22deguta boroko einde na akuta awa emboge tain eite ito dombuda pepotena, edobekumba geda mokabé Judah embomaiminato yaida tedo era awa ito yai arapa edotano gata. Awatedo, na dubodave ena.3 Edo aindabé, imo kaenato Judah embo-mai ewowoda ambo ambo ari edo aodarievekara berari awa matu gositeta, na bédubodave ena. Awatedo, na tedogotenaawa, imo bé netegedo ge nato tain enaberari awa dave edo ingata.

4 “Judah embomai berari awamane garina wasiri mai sakada eite babojitenaawa. Edo awamane awa gari na tuturodaedo matawa nato Judah embomainda yaiJerusalem ainda isiretena. 5 Edo awa-mane awa gari, iji angode na maisingaeite natokare Parasi maneda gebé aridaaodari okain awa kera edo esitena. Edojipapa eite gido awamanemi ge awa taroimo gae eteta. 6 Iji matu ainde, God mitarigari kaenato ewowo gawowode pipi-sisina. Aindabé na tarigari awa tumondaedo ena, deguta boroko einde na eindapeteteno kateta. 7 Edo kaenato ewowo 12ami tarigari eiwa bé ari bain tumonda eiteijide muyaende God tumondebain edo era.Daotari Agrippa, aindabé nato tumondaari awa dá tarigarida einda piedo ena,awatedo, Judah embomaimi na bekumbaedo era. 8 Imomane nenei gebé edo ewa,God mi embomai betarida jiari erari taoamo, ro awa embo God mi embo betaridajiri erorisina awa gebé ae evi?

9 “Edo nane akuta gisi kotembedo es-itena, na Yesu Nasaret Embo da daousibesi ana. Awatedo, na ainda em-bomainda yai memesi neindekainde pip-isitena. 10 Awatedo, wasiri ango awa daedoJerusalem nasida esitena. Pirisi babainawamanemi namonde awara tari pieteroembo kokotopu* jiwae bundari oroda pip-isitena. Edo iji ainde awamane dorei-woro betedo esitera, nane awamaneda be-tari awara esitena. 11 Edo iji jiwae, namaundo Judah embomainda benunu oroda da, ainda torido idegedo eite, awa-mane vededo Yesu da yai ge bebegae aindetorote edo esitena. Edo na awamanedesinigambari bajinabé tega itae eite nasibabain aikamanabé ainda maundo memesineindekainde awamaneda yai pisido es-itena.

12 Edo deguta da (1)de pirisi babain miawara tari namonde pietero na Damasikasnasi bajina ainda pepeta esitena, gebé ariembomai ipami jido bunain. 13 Edo natodaotari, ango edo begatada pepeta enoiji toropu eiri, parara utuda edo gumbirigositena. Parara awa ijida parara dagine-gari ami nato yai datembesisina, edo em-bobo namonde pepeta esiterada yai daedo.14 Edo nakare berari butuda duduritera.Edo ainda amboda ge yavi Hiburu geminato yaida tesiri ingitena, ‘Saul, Saul! Roawa embo memesi neindekainde namondepisido esi? Ito mina mina nato yai ami itoyaida akuta memesi pisido eta, giyo!’

15 “Ango edo nane tedogositena, ‘Imoaveri, Badari?’

“ ‘Na awa Yesu, ande inemi memesineindekainde pisido eta,’ ami mina sisina.16 ‘Ata erido peteyo. Ro awa embo naito yai idegeteni awa eire. Aindabé, natoburo embo atate awa imo avigetena. Edoinemi embomainde ro jisimi geta edodaedo amboda arapa ano gido awa kari-gato gara. 17 Edo nanemi imo awa Ju-dah embomai ae yai nenei embomai demikundo usibesi eorekae, toregana. Imoawa nane awamaneda yai pieteno maun-teta. 18 Awamane kondade edo atopatatojisi pirigari muyaenda awa dodo egenem-bedo pararada gundo, Satan da gisijiaridaawa dodo egenembedo God da gisijiaridaitorote. Aindabé awa, awamaneda gebéari awa nato yaida piaro, God mi awa-maneda jimbo bebegae kotembedo dowariitae aina, edo daedo awamaneda yaibéainda embo kokotopu doda awa piari bara.’

19 “Awatedo, Daotari Agrippa, na garagogirago God mi namonde utuda edo piesirigositena awa ge jindae. 20 Ata na ge tuturoedo Judah embomainde Damasikas nasida,edo Jerusalem da edo yai Judea berariainda karigedo esitena. Edo daedo yainenei embomainde ge karigedo esitena.Edo ge awa nanemi karigedo esitena awaawamane God da yai wareregedo awa-maneda wasiri bebegae dodo buro dave-gave aro awamaneda wareregari God dayai awa arapa arate. 21 Aindabé na buroengo edo esitena, Judah embomaimi naoro kotopu bajina ainda doda tanjido dainesitera. 22 Ata iji ainde God na kondadeesisina. Edo imo na kondade edo gundo

* 26:10 embo kokotopu awa Keriso da gebé ari embomai. God akuta mi awamane gisi avigesisina. Awatedo, awamaneberari awa God da embomai.

Page 230: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Iwata Ari 26:23 227 Iwata Ari 27:9deguta boroko einde matawa edo eira.Awatedo, na petedo embo saka de bajinade na ro gositena awa awamanede tedoena. Edo peroveta mane ae Moses demiro idegaina tedo esitera, awa dodo na geeve tae. 23 Edo awamanemi tedo esitera,Keriso memesi budo betaina, edo emboawa gisibé bebetegarida edo eraina. Edodaedo tedo esitera awa, embo ami ainda geparara ango Judah embomai ae yai neneiembomai de awa karigedo aina.”

24 Ango edo Paul imo akuta bere jiari gesite isiri Festus aoro ikanade gatedo sisina,“Ito kotembari idegesira giyo! Imo jirogaribajinabé buriteta ami eiri jiro beyae eira!”

25 Edo Paul mi sisina, “Gisijiari darigabéFestus, na jiro beyae aera giyo! Ata ge ronane tena awa gebé edo moka dave. 26 Edodaotari daedo, nane ainda dombuda dojinenegedo ge eiwa tena, awa garibé. Buroro Yesu da yai idegesisina awa onjigedo ae.Awatedo, na gebé ena, embo awa bino eiwamatu gosisina. 27 Daotari Agrippa, imoperoveta manemi ge ro gaguritera awagebé esita? Na gotena, imo ge awa gebéeta.”

28 Ango tesiri Agrippa mi Paul de minasisina, “Imo kotembedo iji tupo na atoKeriso da embo anita?”

29 Edo Paul mi sisina, “Edo iji tupo oribori awa rorae bajina ae. Ata nane God dayai benunu tena, imo akuta ae, ata emboberari boroko nato ge ingera, awamanedaedo Keriso da embomai ara, dá naneitena ango. Ata dabé, na bundari emboango awa eovekae, jipapa ae ena.”

30 Edo inemi ge awa tesiri aindaamboda, daotari ae gisijiari de Bernicede erido pepositera, edo embomaiawamanede daedo anumbedo isite awaerido pepositera. 31 Edo awamane idegedodemonda maundo awamaneda doda gemina tara edo tedo sitera, “Embo emi roesira, ainda rirowa betari ango ko bundariawa itae.”

32 Ango edo Agrippa mi Festus de sisina,“Ine embo eiwa udegato aimaina, ata imoakuta tedogotara awa, Caesar mi aindakatari awa barate siutara.”

27Paul tuturo edo un ma bajinade Rome

nasida maunsisina.1 Edo iji ainde, Festus mi nakare* pi-

ari yai Italy ounda un ma bajinade mam-borote, awara edo ge kasisina. Angoedo ine ainda sima ari embode ge okaintesiri awamanemi Paul ae bundari emboneneinde awa kundo maundo embo daoJulius, ainda ipada pipisitera. Edo emboawa itoroda gisijiari. Edo embo eindaitoro emboboda doregari bajinada dao awaCaesar Augustus da Itoro Embobo.† 2 Edoma bajina, Adamittium nasida edo gum-bari, ainda nakare vivisitera. Edo madamamomi yai Asia da nasi evekara ewa jidaaimain esisina. Ango edo Seseria nasidapapo dodo gaigedo ewa béda idegesitera.Edo embo dao Aristarchus, yai Masedoniada nasi Tesalonaika edo gumbari, ami na-mondekare daedo maunsisina.

3 Edo deguta neinde nakare nasi Saidonidenembesitera. Edo Julius mi dave ariPaul da yai pipiteite awara edo, Paulidegedo ainda otatawo nasi ainda etegaeite awamanemi Paul da jipapa ari gidoimo kondade orote sisina. 4 Ainda edonakare dodo ewada gaigesitera. Aind-abé bisimi natokare dombuda mitesiri,nakare Saipurasi gategada gundo aindaturuda torido maunsitera. 5 Ango edonakare un made maundo idegedo ewabéda temundo yai Silisia edo Pampilia dademonda, edo yai Laisia da nasi Mairaewa jida gundo denembesitera. 6 Edoyai ainda itoroda gisijiarimi un ma ba-jina, nasi Alexanderia edo yai Italy aimaingumbiri, awa tamundo nakare ma aindaaimborote piesiri maundo vivisitera. 7 Edonakare babaiango deguta jiwae maundonasi Sinidasi ainda demonda veteiunteidegesitera. Ainda amboda bisi okain amimitesiri nakare un made temundo gategaKerisi da dumo dao Salamoni ainda gundodaginegedo gategada turuda totoritera.8 Edo nakare ewa jida bisi okain bé esiridaredo gundo yai dao Degou Davegaveainda esitera, nasi bajina Lasea demonda.

9 Edo nakare borerebé made maunsit-era, awatedo, natokare pepeta arida ijiawa dave edo ambo ambo ari tao ae.Edo Veta ari Deguta awa matu itae esiri

* 27:1 Ge nakare einda arapa eira, Luke mi Paul de daedo dada edo un ma bajinade Rome nasida maunsisina.† 27:1 Julius mi duduno ari emboboda doregari bajina dao ‘Caesar Augustus da Itoro Embobo’ ainda doda buroedo esisina. Edo awamaneda doregarida ajijigari awa 600 ango.

Page 231: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Iwata Ari 27:10 228 Iwata Ari 27:29wa ae bisibubura deda yoa atutumbeteirigido,‡ Paul mi dedegari ge awamanedetedo sisina, 10 “Embobo, na gotena awa,edo kaena boroko un made pepeta edomaundo memesi bajinabé bana. Madaroviravi jiwaebé dadoegana. Ata awaakuta ae. Kaenato embobo jiwae daedoun injido bebetegara.” 11 Edo itorodagisijiari ami ge ro Paul mi tesiri awa in-gisina. Awarata imo gebé ae dodo majiarida badari ae embo ma topo aindedage evekara awa gebé esisina. 12 Edo DegouDavegave ainda awamane sima dave aritao ae, bisibubura yoa ainde. Awatedo,un ma bajinada embo jiwaemi yai awadodo degou dao Poenix ainda maundosima eiaro yoa awa itae arate, sitera. Edogatega Kerisi da degou Poenix da be awatote (2). Be da (1), ainda dombu awasouthwest§ kena. Edo be nei, ainda dombuawa northwest* kena.

Bisibubura goroba beyaebé ami Paul dama bajina tandojisina.

13 Ainda amboda, bisi babaiango tuturoedo gupusina. Edo bisi south† kena edotuturo edo gupusina. Edo embobo awakotembesitera, bisi jipapa esitera ango.Awatedo, awamane auri bouga asimi kain-gari awa dumbero visiri Kerisi ewa jidamaunsitera. 14 Ata iji ribori aebé, bisi-bubura goroba beyaebé northeast‡ kenaedo gategada temundo wotedo gupusina.15 Edo un ma awa ewa kakawami dedomisisina. Edo bisi daedo okain bé aimbaritao ae esiri nakare dotero bisimi ma awadedo mitedo kundo maunsisina. 16-17 Angoedo nakare gundo gatega saka dao Kalaudajirurugedo ainda turuda torido ma sakaembo toregari awa asi okain mi ma ba-jinada dumbero visiri dave edo ma ba-jina doda kaingain darero jiriri kaingesit-era. Ainda amboda, awamane asi okainbé ami un ma bajinada gunda bunjit-era. Edo awamane awa adu esitera, mabajina awa degou dao Setes da koitadavisido deurekae site. Awatedo, awa-mane mada bisi bari gongo bajina awa

dotero wowosisina, bisimi boraebé mamitainyae. Ango etero bisimi awamanemitedo kundo maunsisina. 18 Edo degutaneinde yawata bajinabé erido ami na-tokare demodamoda dedo mitesiri em-bobomi ma awa edopa arate roviravi neneiewada augetero wowosisina. 19 Edo degutatamonde (3) ainde natokare ipa topomimada bisi bari gongo ae ikutamanguta deewada augesitera. 20 Ango edo iji vitae, edodabori datembae, deguta jiwae edo yawatabajinabé edo dedo mitedo eiri, natokarekaviyegarida tumonda ari berari awa do-turitera. “Kaen betara!” kotembesitera.

21 Edo ainda amboda awamane indariindae iji riboribé sima etero, Paul awa-mane toropuda erido ge tedo sisina, “Em-bobo, imomane nato ge awa ingido Kerisigategada itetewa awa, memesi bajinabéeiwa gumbira awa gumainyae, edo rovi-ravi eiwa dadoegainyae. 22 Ata nane ito-mane yai tena, do jinenegewo! Itomanedoda embo da ji dadoegainyae, ata maakuta awa usibesi aina. 23 God na kondadeedo eira, edo nane tou edo ena, ami aindaanela muyae matu piesiri gundo nato de-monda petesira. 24 Edo tesira, ‘Adu eotePaul! Imo Caesar da jisida petata. Edogiyo! God ito benunu tari ingido minatesira awa, embobo ainkain made imondedaedo gupera, embo awa da ji betainyae.’25 Edo na God da yai gebé ena, dá nato yaitesiri ingena ango, awa idegaina. Awatedoembobo, do jinenegewo! 26 Awarata, kae-nato ma gatega nei ainda visido daina.”

27 Edo muyae 14 ainde bisimi dedomitedo piesiri nakare Aderiki Ewa dodamauntero muyae toropuda mada buroari embobomi butu neinda atutumbeteraango awa mina buritera. 28 Ango edoawamanemi unda ugonu tega gari asidodetero wowosisina. Edo unda ugonuawa 37 metres taputera. Ango edo sakaiaragedo asi tekago dodetero wowosisina,edo ainda ugonu gositera awa 27 metres.29 Edo awamane adu esitera yai bangadeainda natokare ma visido deurekae awa.Aindabé awa, awamanemi mada aoda

‡ 27:9 Judah embomainda doregari dao ‘Veta Ari Deguta’ eiwa kariga September da beaoda ko October da tuturodasima edo esitera (Leviticus 23:26–32). Edo iji ainde wa ae bisibubura deda yoa gumburi un made ewada tembaridamina bari beyae budo esitera. § 27:12 southwest. Edo ito dombu iji wotari kena pisido saka wareregedo ipa andakena peposite yai southwest inono jisimi gata. * 27:12 northwest. Edo ito dombu iji wotari kena pisido sakawareregedo ipabe kena peposite yai northwest inono jisimi gata. † 27:13 south. Edo ito dombu iji vitari kenapisido wareregedo ipabe kena peposite yai south inono jisimi gata. ‡ 27:14 northeast kena. Edo ito dombu ijivitari kena pisido saka wareregedo ipa anda kena peposite yai northeast inono jisimi gata.

Page 232: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Iwata Ari 27:30 229 Iwata Ari 28:8petedo auri bouga asi okain mi kaingariawa ipa ao pasido (4) awa pietero woteterosipo atarate benunu sitera. 30 Edomada buro ari embobo ma bajina awadodo aimain jipapa esitera, awatedo,awamanemi embo toregari ma saka awapietero ewada wowosisina. Ata iji dáainde auri bouga asimi kaingari nenei makopuruda awa piari wotari iwata pitawaesitera. 31 Ata Paul mi itoroda gisijiari aeitoro embobo de sisina, “Edo mada buroari embobo eiwamane ma bajina doda itaegido awa, itomane wasiri mana toregawa.”32 Ango edo itoro embobomi ma sakada asikapetero ma awa ewada wowosisina.

33 Edo sipo atain eiri Paul mi, emboboberari awa rorae indorote, kondade ari gesisina, “Iji boroko awa deguta 14 imomanedubo memeside sima eite rorae matawaindae gumbewa. Giwo! 34 Na gotena,imomane berari embo da ji aimi kamboainyae. Awatedo, na imondemane kon-dade ari ge tena. Imomane rorae injiwo,goroba tekago bave.” 35 Ainda ambodaPaul ge awa tedo, imo bread budo Godda yai ategari pipisisina, embobo beraridajisida. Ango edo engegedo budo indarituturo esisina. 36 Edo embobo berari iwataari awa gido do jinenegedo awamane akutaindari daedo budo injitera. 37 Edo nakareembo berari awa 276 ma ainde aunsitera.38 Edo ainda amboda indari inono injidoawamanemi ma awa edopa arate wheatewada agaugesitera.

Ma bajina banga ewa tuda ainda dedobejisina.

39 Edo sipoda parara gumbiri awamaneyai gain daritera; ata awamanemi yai de-gou koitade awa gositera. Ango edo majiaro aundo koitada vitarate kotembesit-era. 40 Edo mada auri bouga asimi kain-gari awa kapetero ewada wowositera, edomada ao darari tarauda asi kaingari awaudegesitera. Edo bisi bari gongo ma kop-uruda awa jiero visiri koitada ao dareromaunsisina. 41 Ata awamane ma ao dareroaundo banga un tuda ainda doreite vivi-sisina. Edo ma kopuru ainda gadembedowasiri ae esisina. Edo kakawa bajinami maao dadaudau desiri bededo ma awa babain-gae esisina. 42 Edo bundari embobo davedoaundo butuda visido dodo mamborekae

tedo, itoro embobomi awamane daro be-torote awa kotembesitera. 43 Ata Julius,itoroda gisijiari, ami Paul awa tonemainjipapa esisina. Awatedo, itoro embobomibundari embobo daro betorekae engirege-sisina. Edo embo ami ge okain tedo emboave un davedo gari gido awamane gisiawa kekapunya edo ewada davedo koitadaaundo vitorote sisina. 44 Edo embo neneiawa ikuta burero nenei ma bedari awaburitera. Edo davedo pekapeka eite gundokoitada vivisitera. Ango edo awamaneberari butuda guputera, embo da ji uninjido betae.

28God mi Paul dedegedo kondade esiri em-

bomai jiwaebé gatega Malta ainda awa gaoesisina.

1 Ango edo awamane* nei ro tambaedavedo aundo yai ainda butu taputera.Edo gategada dao awa Malta gositera. 2 Ijidá ainde, wa wowoteiri dademo eiri, nasitutu embomai gatega ainda ami kondadebajinabé edo ni edo nakare berari dave edoburitera. 3 Edo Paul mi ni papatu mumuyaari awa doregedo sinda edo niyaoda piesirijitoma da (1) awa niyaomi vevera esiriidegedo Paul da ipada gamundo takimbe-sisina. 4 Ango edo nasi tutu embomaimijimbago awa ainda ipada okore okore eirigido ge mina tara esitera, “Embo eiwaembo dari betari embo ta. Embo aindabetari ewada bae esira, awarata, aindajimbo beyaeda tau boroko bureira.” 5 AtaPaul jimbago awa jipesiri ainda ipada awateugedo niyaoda wowosisina, edo emboawa beyae nei ro ae. 6 Edo awamane engokotembesitera awa, embo ainda ipa awasiraina ko borae durudo betaina. Ata ijiribori sima eite gositera awa, iwata be-begae ainda yai idegae. Awatedo, awa-mane kotembari kundo wareregedo sitera,“Embo awa god nei!”

7 Edo yai demo niyao esitera aindabutu awa embo Publius da. Embo awagisijiari bajina, edo gatega ainda isimaedo esisina. Edo embo ami nakare daveburisina ainda mandoda, edo deguta ta-monde (3) wasiri davegavemi nakare simaesisina. 8 Ango edo Publius da mamoawa besida durari karu tamo vevera dedegutari de eite isima esisina. Edo Paul

* 28:1 awamane. Guriki ove gaiari indewaeda ajigari einda awa: Ango edo nakare nei ro tambae davedo aundo yai aindabutu taputera. Edo gategada dao awa Malta gositera.

Page 233: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Iwata Ari 28:9 230 Iwata Ari 28:24ainda yai maundo benunu tedo ipa ta-monda pisido gao esiri kaviyegesisina.9 Edo buro eiwa esisina ainda amboda, em-bomai karu neindekainde ari gatega ainda,awamane Paul da yai daedo gumbero gaoesiri kaviyegesitera. 10 Edo daedo embo-mai yai ainda ami nakare tou eite kandojiwae pipisitera. Edo iji ainde nakare yaiawa dodo un ma bajinade mamain eroroviravi nakare jipapa esitera awa pieteroburitera.

Paul mi Malta gategada dodo Rome damaunsisina.

11 Ainda amboda nakare kariga tamonde(3) Malta gategada itero jiriri ma bajinanei taputera. Edo ma awa Alexanderianasida edo gumbari. Edo ainda kopu-ruda nanonameji jinjiga bari† da kariwakewari isinesina. Iji angode bisibuburayoa gumbiri ma awa Malta gategada den-embedo isima esisina. Edo nakare maawa visido Malta dodo gaigedo maun-sitera. 12 Edo nakare maundo Serakiusinasida denembedo deguta tamonde (3)ainda sima esitera. 13 Edo ainda edo nakaregaigedo jirurugedo gundo Regium nasidadenembesitera. Edo nakare yai aindamuyae da (1) autera. Edo sipo nei bisituturo edo tupusina. Edo bisi yai southkena edo gupusina. Edo tumbiri nakaremade gaigedo idegedo deguta tote (2)maundo Puteoli nasida guputera. 14 Angoedo yai ainda nanonameji‡ nenei taputera.Edo awamanemi nakare daedo deguta 7itorote sitera. Awatedo, awamanede simaedo dodo Rome kena pepeta edo maunsit-era. 15 Edo nanonameji nenei Rome nasidaisima edo esitera, awamanemi nakare gu-pera ainda bino ingido idegedo guputera.Awamane nenei gundo Apiusi Begata Ori-ari Yai nasida nakare taputera, edo neneiDederi Oro Tamonde (3) nasida nakaretaputera. Edo iji ainde Paul awamanegido, God ategedo do goroba ari burisina.16 Ango edo nakare gundo Rome edoitoroda gisijiarimi bundari embobo awagisijiari bajina neinda ipada pipisisina; ataPaul awara ari burisina awa, imo akuta oroyai eveda itoro embo da (1)mi sima eiariitarate sitera.

Paul awa bundari embo, ata God da geRome embomainda yai karigedo esisina.

17 Deguta tamonde (3) itae esiri, aindaamboda, Paul mi Judah embomainda embobabain dao tesiri gundo dada esitera.Ango etero ami awamaneda yai ge sisina,“Nanonameji, na embomai kaenatoda yaiburiya da ro ae ango, ko ewowo gawowokaenatoda atopatari da ro dae erigae. Ataiji ainde Jerusalem iteno awamanemi najido kundo bundari embo ango Rome gisi-jijiegarida ipada pipisitera. 18 Edo Rome dagisijijiegarimi nato yai tedogari jiwae pip-isitera, ata awamanemi bekumbada mokada ji tambae edo gido na betarida piaedoturitera. Ango edo, awamanemi na ude-gari jipapa esitera. 19 Ata Judah embomaiyai ainda ango jipapa ae. Awatedo, nabegata nei tambae edo gido Caesar aminato katari barate tedogositena. Na angoesitena, awarata, na bekumba ari ge kae-nato embomainda yai Caesar da dombudatainyae. 20 Awatedo, nane ro awa embo nabundari embo iteni awa, imomane gum-bawo ge tain dao siutana. Aindabé, natogebé ari awa God da Avigari Embo da yai(embo awa God mi iji matu tarigari sisinaawa kaenato Israel embomainda yai piarigumaina), awatedo, na engo itena.”

21 Edo awamanemi mina Paul de sitera,“Nakare ove ito daoda Judea edo kundogumbari awa da ji bae. Edo daedo kaenatoJudah embomai Judea edo pepeta eindagundo eutara, awamanemi bino karigariko ge beyae nei ro ito daoda awa namon-dekare tae. 22 Nakare gotera awa, embo-mai yai berarida ami embo jisi da§ eindesinigambari ge tedo era, ata nakare itokotembari ainda yai bé rori awa ingainjipapa era.”

23 Ango tedo awamane doregari degutada (1) avigesitera. Edo deguta ainde Judahembomai jiwae gundo Paul da oroda dore-gesitera. Edo inemi awamanede, sipodetuturo edo aundo muyaende, God da gisi-jiarida ge udugedo karigesisina. Edo imoMoses da Aodarida edo Peroveta manedaOve Gaiarida ge isira awa jigamo edo awa-maneda do wareregedo Yesu gebé orotetedo sisina. 24 Edo embo nenei ge ro Paul

† 28:11 nanonameji jinjiga bari awa Guriki embomainda god tote (2). Awamaneda dao awa Castor edo Pollux. Ijimatu ounde, ma bajinada buro embo neneimi gebé edo esitera awa, iji nonde awamane ewada maundo gundo eiworoawamaneda god tote (2) ami awamane dedegedo esitera. ‡ 28:14 nanonameji da moka einda awa Yesu da gebéari embo eutu. § 28:22 embo jisi da da moka einda awa Badari da Begata da doregari o Yesu gebé ari embomaindadoregari.

Page 234: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Iwata Ari 28:25 231 Iwata Ari 28:31mi tesiri ingido do wareregedo Yesu gebéesitera. Ata embo nenei gebé ae esitera.25 Ainda amboda, awamanemi akuta gebaieite dodo aimain etero gido Paul mi gedá engo awamaneda yai sisina, “Asisi Ko-topu kaenato ewowo gawowoda yai gebége sisina. Ami peroveta Isaiah da yai geeiwa tesiri gagurisina. Edo ge ro ami sisinaawa imomane embo daedo:26 ‘Aundo embomai eiwamanede teyo gore,“Nato ge awa ingawa,

ata mana gawo arapa aina.Edo nato buro awa gawa,

ata ainda atopatari gain darawa.27 Aindabé embomai einda do awa okain

esitera,awamane gari tao ae.

Awamaneda dengoro awa dunjitera,edo awamaneda jisi akeimbesitera.

Awarata, edo awamanemi nato ge kera ainjipapa ara gido,

awamaneda do pirigedo nato burobéawa jisimi gido,

edo nato ge awa dengoromi ingaroarapa aina.

Ango edo, awamaneda jimbo bebegaedodo wareregaro nane awamanegao ano kavieyegara.” ’

28 “Imomane dá ango God da ge awa in-gain jipapa ae. Awatedo, imomane gawatetena awa, God mi ainda tonembari binoawa Judah embomai aeda yai piesiri maun-sisina. Edo awamanemi ainda ge awaingara!” 29 Edo iji ainde Paul mi ge eiwatesiri, Judah embomai idegedo awamaneakuta ge jiwae baieite maunsitera.*

30 Edo Paul duberi tote (2) bé awa aindaoro ganumi orieite yai ainda isima edo es-isina. Edo embomai berari embo awa etegaain gumboro ategabutega edo dave budoawamanede ge jirido esisina. 31 Edo aduitae, edo embo da aimi engiregae, emboami God da gisijiarida ge awa karigedo es-isina. Edo ine Badari Yesu Keriso da yaidage budo awamanede atopasido esisina.

28:27 Isaiah 6:9-10 * 28:29 Guriki ove gaiari indewaeda gano eiwa itae.

Page 235: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Galesia 1:1 232 Galesia 1:23

GalesiaOve eiwa Paul mi Iesu daembomai berari yai Galesiaainda gagurisina.

Paul mi Iesu da embomai berari yai Gale-sia ainda ategesisina.

1 Na awa aposil* Paul. Nato avigariawa embo enemboda yai edo gumbae,edo embo da (1)mi na avigae. Ata IesuKeriso mi na avigesisina, edo Mamo God(Imo Iesu betarida jiri erorisina.) amina avigesisina. 2 Na ae nanonameji† be-rari namonde daedo itera demi imomane,Iesu da embomai yai Galesia ainda itewa,ategetera.

3 God Mamo ae kaenato Badari IesuKeriso deda dave ari de béga de itomaneyaida itare. 4 God kaenato Mamo da jipapaawa Iesu mi ainda wasiri kaenato jimbobeyae awaembo pipisisina, ami kaena ijieinda wasiri bebegaeda bundarida awaudegarate. 5 Awatedo God da yai taogarinatopobé natopo piore. Awara.

Paul mi bino dave da (1) akuta isira awasisina.

6 God mi imomane Keriso da dave arimidao sisina. Awarata imomane boraebéembo awa dodo bino dave eve ainda war-eregetewa. Na kore ena. 7 Bino dave da(1) akuta isira, nei itae. Ata embo neneimiimomane eiworo do buriya edo eira edoKeriso da bino dave awa kundo warere-garo ogegemaina jipapa era. 8 Awarata,nakare o anela utuda o embo da ainmibino dave nanekare imondemane karige-sitera awa dodo bino eve imondemanekarigaina gido, dave awawa embo awa yainiyao matawa aveite isira ainda mamaina.9 Edo nanekare imondemane matu siteradá ango, nane tekago boroko tena, emboain bino dave inemane buritewa awa dodobino eve imondemane karigedo eira gido,dave awawa embo awa yai niyao matawaaveite isira ainda mamaina.

10 Na ge tedo ena awa, embomaimi awaingido na dasiga orote enita? Ango ae.God da dasiga ari awa nane jipapa ena. Ko

na embomai ano dubodave orote kakowaenita? Edo na embomai ano dubodaveorote matu esitena dá ango ena gido, naKeriso da buro embo ari tao ae.

Nongo edo Iesu mi ainda aposil Paul avi-gesisini?

11 Ata nato nanonameji, nane itomaneyai eno gotewa, bino dave nane karigedoesitena awa, embo enemboda yai edo ide-gae. 12 Na embo enemboda yai edo bae,edo embo da ainmi na atopatae, ata IesuKeriso mi nato yai arapa esiri gositena.

13 Imomane matu ingitewa awa wasiriro nane gisi edo esitena iji angode naJew embomaida gebé ari ambo ambo eite.Imomane awa gari, nane God da embo-mai (Awamanemi Iesu tumonda esitera.)da yai memesi neide kainde okain dagi-negedo pipiteite usibesi ain edo esitena.14 Edo na wasiri ango eite Jew embo-maida gebé ari ambo ambo edo Jew em-bobo duberi tega nato ango awa dagi-negedo esitena. Edo iji angode na ewowogawowo natoda atopatari berari amboambo okainbé ain edo esitena. 15 Ata naaimi engae gisida, God na gerisina. Angoedo God mi iji dave gido ainda dave arimina dao sisina. 16 Ami ainda Mai awa emboaveri awa nato yai arapa esiri gositena.Edo God mi nane ainda Mai da bino daveawa kundo maundo Gentile embomai‡ dayai karigano gorote sisina. Edo iji aindena boraebé aundo embo enembode, “Naburo nongo ani?” tedogae. 17 Edo nanemiaposil mane Iesu mi matu avigesisina awagain Jerusalem ainda aimbae. Ata yai Ara-bia ainda maunsitena, edo ainda ambodana tekago egenembedo Damasikas nasidaguputena.

18 Ango edo duberi tamonde (3) itae esiriamboda na Peter gain Jerusalem vivis-itena. Edo embo ainde daedo deguta 15sima esitena. 19 Ata na aposil mane neneigae, da (1) James akuta (Imo awa Badari danameji.), awa gositena. 20 (Edo ge ro naneoveda itomane yai gagurena awa giwo. Nagebé God da jisida tena, awa ge pitawaae.) 21 Ainda amboda na yai Siria edoSilisia maunsitena. 22 Edo iji ainde Kerisoda embomai yai Judea ainda awamaneminato dombu gae. 23 Ata awamanemi ge

* 1:1 aposil awa Guriki da ge apostolos edo gumbari. Ainda moka awa ‘piari mambari embo’. Iesu Keriso mi Paulainda bino dave karigarate tedo piesiri maunsisina (Iwata Ari 26:15-18 giwo.). † 1:2 nanonameji da moka eindaawa Iesu da gebé ari embomai. ‡ 1:16 Gentile embomai awa Jew embomai ae. Awamane awa embomai neneiberari Jacob da veda edo gumbae.

Page 236: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Galesia 1:24 233 Galesia 2:14eiwa akuta ingido esitera awa, “Embore dáami kaenato yaida memesi neide kaindegisi piedo esisina, ami embomaimi awa-maneda gebé ari Iesu da yai piorote borokokarigedo eira. Embo ami gisi kaenatogebé ari usibesi ain edo esisina.” 24 Edoawamanemi God da buro nato yaida ingidoGod dasiga edo esitera.

2James ae Peter de John demi bino dave

Paul mi Gentile embomaida yai karigedo esiraawa awara esitera.

1 Ainda amboda, duberi 14 itae esirina ae Barnabas de egenembedo maundoJerusalem vivisitera. Daedo, na Titusbudo maunsitena. 2 Aindabé God mina mamanate arapa esiri gido, yai aindavisido maunsitena. Edo bino dave awawananemi Gentile embomaida yai karigedoena, awamaneda yai dave edo udugedoteteno gositera. Ata nane Iesu da em-bomaida babadegarida yai akuta ge awasitena, awamanemi ge ro nane atopasidoesitena edo atopatain ena awa dambudarari gorote, gae gae edo embomaiminato atopatari awa gebé ae kotembaraedo nato buro awa sitaina. 3 Edo Ti-tus namonde daedo gupusina awa Gurikiembo. Awarata, Iesu da embomaidababadegarimi imo awa tamo jiugarate ji-jine tae.* 4 Aindabé embo neneimi gepitawa namondekare sitera, awamane awakaenato gebé ari nanonameji edo na-tokare doregari onjigedo doda totoritera,awatedo nanekaremi bouga einda ge tariawa babadegaride mina tara ain jipapa es-itera. Awamanemi gundo onjigedo toridosimagari embo ango edo kaenato ude-gari Keriso Iesu da yai awa gain esitera.Awamaneda jipapa awa aro kaen Jew em-bomaida aodarida bundari embobo angoorote. 5 Ata nakare awamaneda jipapa ariiji tupo da (1)bé awara ainyae esitera, amibino daveda gebé awa matawa imonde-mane itaina.

6 Embo neneida dao gebé ari embo-maida yai awa babain. Awarata na kotem-betena, edo embo awa daode ko dao itaede,awa tepobé. God mi embo enembo daodeawa kotemainyae. Edo embo dao babainde

awamanemi ge nei ro nato geda tamondapiae doturitera. 7 Awarata awamanemigositera, buro awa God mi nato yai pipi-sisina awa bino dave Gentile embomaidayai kariganate, dá ango ami buro Peter dayai pipisisina, bino dave Jew embomaidayai karigarate. 8 Edo dá ango God mi aindaaposil Peter da yai goroba pipisisina, Jewembomaida yai mambarate, daedo Godmi ainda aposil, namonde, goroba pipi-sisina, Gentile embomaida yai mamanate.9 James ae Peter† de John deda dao awababain ango dasivi babain Iesu da em-bomaida yai. Edo iji angode embo ta-monde (3) emi kando awa God mi natoyai pipisisina gositera, awamanemi na aeBarnabas deda ipa bé jido nakare tote (2)awamaneda nanonamejibé ango ategedoburitera. Edo awamanemi awara esitera,nanekare Gentile embomaida yai mam-bara edo awamanemi Jew embomaida yaimambara. 10 Edo awamanemi rorae da(1) akuta tedogositera awa, nanekare ro-rae isisigae embomai awa ruvegorekae atakotemborote. Edo buro dá awa na bé ainjipapa esitena.

Paul mi Peter da iwata ari beyae gidoembo awa isimbesisina.

11 Ata iji ainde Peter nasi bajina En-teoki gumbiri na ainda iwata ari beyaeawa gositena, awatedo embo awa isimbe-sitena. 12 Iji ainde Peter tuturoda gu-pusina, ami Gentile embomaide umojidororae injido esisina. Ata iji angode Jewembomai nenei James da yai edo guputera,imo Gentile embomai dodo awamanedeumojiae. Aindabé Jew embomai James dayaida edo gundo tedo esitera, Iesu da em-bobé tamo jiugari daedo barate, Peter aduesisina. 13 Ango edo Jew gebé ari embomainenei berarimi Peter da iwata pitawa awagido iwata kawata dá ango esitera. EdoBarnabas daedo awamaneda iwata pitawagido dá ango esisina.

14 Ata iji angode nanemi awamane binodaveda gebé begata dambu darido amboambo ae awa gido, Peter de awamane be-rarida doda ge eiwa sitena, “Imo awa Jewembo, awarata, imo Gentile embomaidawasiri ambo ambo edo eta, edo Jew em-bomaida wasiri ambo ambo ae. Awatedo,

* 2:3 Tamo jiugari awa mai jianda ko embobéda tamo kotopuda ainto kapari. God mi Abraham de ango arateatopaposisina (Genesis 17:9-14). Tamo jiugarida kariwa ami Abraham da orobe kondade edo esisina awamane awaGod da embomai kotembu kotembu orote (Genesis 12:1-3; 15:1-6). † 2:9 Peter. Guriki da ge einda awa Cephas.Awa Peter da dao nei.

Page 237: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Galesia 2:15 234 Galesia 3:9ro embo inemi Gentile embomaimi Jewembomaida wasiri awa ambo ambo oroteatopasido esi?

15 “Inge awa Jew embomaida engari edo‘Gentile embomai jimbo beyaededa en-gari’ ae. 16 Awarata ingena awa gari, emboda ainmi ainda gebé ari Iesu Keriso dayai piaina, God mi ainda wasiri dambudarari embo ainda yai piaina, edo embo daainmi aodari‡ da kera ari ami God da wasiridambu darari awa bari tao ae. Ingenaneakuta ingenato gebé ari Keriso Iesu da yaipipisitena, God da wasiri dambu darariawa banate, edo aodarida kera ari amiawa bari tao ae. Eiwa kotembeyo, emboenembo da ainmi aodarida kera ari amiGod da wasiri dambu darari awa bari taoae.

17 “Edo iji ainde ingena Jew embomaimiKeriso da yai gundo God da wasiri dambudarari baintedo, ingena akuta awa jimbobeyae embomai daedo gositena. AwatedoKeriso mi ingena jimbo beyaeda gisijidoesisinita? Awa ango aeǃ 18 Edo nane Kerisoambo ambo edo aodari dowana gido, ataamboda tekago gundo aodari ambo amboana, iwata ami arapa edo eira awa, na awaaodari dari erigari embo. 19 Iji gisida naaodari kera ain jipapa eite, ari tao ae awagido aodarida yaida besitena. Ango edo naaodarida kera ari begata dodo God da yaiwareregesitena, God mi na gisijiari aindajipapa aintedo.§ 20 Na ae Keriso de daedooregada doritera. Edo nanemi akuta itae,ata Keriso mi nato doda isima edo eira.Edo iji boroko nato gebé ari God da Mai dayai piedo ena amimi wasiri nato yai butueinda pieuri budo isima edo ena. Emboami na duboburisina, edo ainda wasiri naawaembo pisido besisina. 21 Edo kaenatoaodarida kera ari ami God mi ainda wasiridambu darari kaenamonde piae esira gidoawa, Keriso da betarida moka awa itae.Awatedo na God da dave ari awa ajire-gainyae.”

3Embomai ainkainmi gebé ari God da yai

piara, God mi awamane awa wasiri dambudarari taina.

1 O Galesia embomai, itomane kotem-bari dave awa itaeǃ Nanemi imondemanedaedo isite Iesu Keriso da betari oregadaatopateno arapa esiri gositewa. Emboainmi imomane gebé awa kera ae awateudumbesisini? 2 Na rorae dabé itomaneyai gain jipapa ena. Aindabé imomane ao-dari* ambo ambo edo Asisi Kotopu burite-vita, o imomane bino dave ingido gebé edoburitevi? 3 Itomane kotembari dave awaitaebé rita? Itomane pepeta ari Asisi Ko-topu da goroba ami tuturoda esitewa, edoboroko itomane tamopisida goroba amipepeta ari petugain jipapa edo evita? 4 Ijiangode imomane bino dave gebé etewoawamanemi memesi jiwaebé itomane yaipietero buritewa. Awa tepo ta? Na kotem-betena awa tepo ae! 5 Iji angode imo-mane aodari ambo ambo etewo God miAsisi Kotopu itomane yai pipisisinita? Awaango ae. Imomane bino dave ingido gebéesitewa, awatedo Asisi Kotopu itomane yaipiesiri buritewa, edo buro babain itomaneyai edo esisina.

6 Edo Abraham kotembewo, “Ami Godgebé esisina, edo God mi mina aindayai wasiri dambu darari awa pipisisina.”7 Awatedo imomane giwo, embomai berariainkainmi gebé ari God da yaida pietera dáAbraham mi esisina ango, awamane awaAbraham da mamaibé. 8 Edo God da OveGaiarida ge ami rorae ro amboda idegainasisina awa, Gentile embomai ainkainmigebé ari ainda yai piara, God mi awamaneawa wasiri dambu darari embomai taina.Edo God mi iji gisi bino dave Abrahamde karigesisina engo, “Ito toda edo orobebabain berari butu dededa awa nanemi aoana.” 9 Aindabé Abraham God gebé esisina,God mi embo awa ao esisina. Awatedo em-bomai ainkainmi God gebé ara, awamanedaedo God mi ao aina.

‡ 2:16 aodari da moka awa aodari berari God mi ainda embomai awaembo Moses de pipisisina. 2:16 Psalm143:2 § 2:19 Ge einda moka awa: Iji gisida Paul kotembesisina awa, “Moses da aodari berari awa nanemi bé keraari tao ena.” Kotembari ami Paul da wasiri gisijido esisina. Ata iji ainde Paul aodari berari kera ain eite, imo gari eiwaburisina, “Nanemi aodari berari eiwa kera ari tao ae.” Edo iji angode gari awa burisina, ainda kotembari matumi Paulda wasiri gisijido esisina awa Paul mi doturisina. Edo Paul da mina bari iji angode awa aodarida yai imo besisina. Angoesiri gido Paul gari teka eiwa burisina awa, ainda wasiri God da yai piari God mi imo gisijiaina ainda jipapa arate.* 3:2 aodari da moka einda awa aodari berari God mi ainda embomai awaembo Moses de pipisisina. Giwo! Inemanege aodari da moka dá ango 3:5, 10, 11-13, 17-19, 21, edo 23-24 awa gawa. 3:6 Genesis 15:6 3:8 Genesis 12:3;18:18; 22:18; 26:4; 28:14

Page 238: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Galesia 3:10 235 Galesia 3:25Aodari mi begá kundo gupusina.

10 Ata God da Ove Gaiari mi eiwa sisina,“Berari ainmi ge berari aodarida ove dodaisira awa iji matawa kera ae aina gidoGod da begá awa baina.” Awatedo berariainkainmi aodarida kera ari ami God dawasiri dambu darari bain edo era awa, Godda begá awa bara. 11 Edo Ove Gaiari mi genei eiwa sisina, “Embo da ave ainda gebéari God da yai piaina gido, God mi imoawa wasiri dambu darari embo taina, edoimo wasiri baina.” Awatedo arapabé awa,embo da ain aodarida kera arimi embowasiri dambu darari God da jisida ari taoae. 12 Ata aodari kera arida begata awa eve,edo gebé arida begata awa eve. Edo OveGaiari mi sisina awa, “Embo ainmi aodariberari kera aina awa, wasiri baina.” 13 EdoGod da Ove Gaiarida ge nei isira, “Emboberari da da ave nida ekegara awa begábara.” Awatedo Keriso kaena awaembobegá burisina. Ango edo aodari begádayaida awa ine kaena udegesisina. 14 Godmi ango jipapa esisina awa, Abraham daao ari awa Keriso Iesu da toda edo Gentileembomaida yai gumbarate, edo kaenatogebé ari ainda yai piaro Asisi Kotopu Godmi tarigarida sisina awa piari borote.

Tarigari God mi Abraham de pipisisinaawa, embo da ainmi teugari tao ae.

15 Nato nanonameji, ge eiwa giwo. Nanekaenato itari kumbarida kariwa bureitetano gawate tena. Edo embo tote (2)miawara edo tari petari sirigedo itae ara,awa tepo embo enemboda awara edo taripetari. Awarata, embo da ji ainmi awakundo teugari tao ae o ainda tamonda genenei piari tao ae. 16 Edo God mi tari-gari Abraham ae ainda Ve da (1)de sisina.Edo God mi “ve jiwae,” (Ainda moka awamamai jiwae.) awa tae. Ata ami “Ve da(1)” (Ainda moka awa mai da (1).) sisina,edo awa Keriso. 17 Edo ge engo tenaaindabé awa eire, iji gisi God mi Kerisoda toda awara edo tari petari Abrahamde daedo sirigesisina. Edo ainda ambodaduberi 430 itae esiri God mi aodari Mosesda yai pipisisina. Awatedo aodari amiawara edo tari petari awa kundo teugari

tao ae ko ainda tarigari awa usibesi aritao ae. 18 Aindabé kaenanemi aodari keraedo era, God mi ainda ao ari kaenato yaipiainyae. Ata God mi ainda ao ari kaenatoyai piaina tarigarida sisina, awatedo aindaao ari kaenato yai piaina. Dá ango God miainda ao ari Abraham da yai piain sisina,awa pipisisina.

Aodari awa kaenato sima ari embo amikaena gisijiari Keriso da yai gumbore.

19 Ro awaembo God mi aodari pipisisini?God mi embomaida jimbo bebegae awaaodari ami arapa ari gorote jipapa es-isina, awatedo ine awa pipisisina. Edoaodari awa matawa buro eite isiri Ve†gupusina, edo Ve ainde God mi tarigarisisina. Edo God mi anelamane jigamoesiri awamanemi aodari awa Moses, embotoropuda, ainde pietero ami embomaidepipisisina. 20 Iji angode God mi aindaaodari Jew embomaida yai pipisisina, ineawamanede ge dagaia tae, ata embo torop-uda, Moses, jigamo esisina. AwarataGod mi akuta tarigari dagaia Abraham desisina.‡

21 Aodari da (1)bé da (1) awa kaenanekera aro gido, God mi kaenato yai wasiriteka piari ainda wasiri dambu darari baraawa itae, awatedo aodarimi God da tari-garide duduno ae edo eira, edo manaaina. 22 Ata God da Ove Gaiarida gemisisina, embomai berari butu dededa jimbobebegaeda bundarida isima edo era awa,ainkainmi awamaneda gebé ari Iesu Kerisoda yaida piaro God mi rorae ro awamanedayai tarigarida piain sisina awa piari borote.

23 Edo kaenato gebé ari Keriso da yaipiae gisida kaena awa bundari embomaiango aodarimi gisijido esisina. Edo ao-darimi kaena sima edo eiri God mi Kerisoawa embo averi arapa esiri gido kaenatogebé ari ainda yai pipisitera. 24 AwatedoGod mi ainda aodari awa kaenato simaari embo ango jipapa esisina. Ami kaenaKeriso da yai gisijiari gundo kaenato gebéari Keriso da yai pisido God da wasiridambu darari awa borote. 25 Ata amboda

3:10 Deuteronomy 27:26 3:11 Habakkuk 2:4 3:12 Leviticus 18:5 3:13 Deuteronomy 21:23 3:16Genesis 12:7; 13:15; 24:7 † 3:19 Ve awa Keriso (Galesia 3:16). ‡ 3:20 God mi akuta Abraham de tarigaridagaia sisina, edo embo toropuda jigamo ae. Awatedo God da tarigarimi ainda aodari daginegesisina. § 3:25 Geda moka einda awa: Aindabé kaenato gebé ari God da Mai da yai pipisitera, Keriso awa kaenato gisijiari teka, edo Godda wasiri dambu darari ambo ambo ain jipapa edo era. Awatedo kaenato sima ari emboda gisijiari tuda (Awa aodaridá ango.) awa dodo idegari tao.

Page 239: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Galesia 3:26 236 Galesia 4:19kaenato gebé ari Keriso da yai pietera awa,kaena sima ari emboda gisijiari tuda itae.§

Kaenato gebé ari Keriso da yai pipisitera,awatedo kaena awa God da mamai.

26 Itomane gebé ari Keriso Iesu da yaidapipisitewa, awatedo imomane berari awaGod da mamai. 27 Edo imomane berariainkain bapataito ari budo Keriso dodadada esitewa awa, Keriso oputewa dáango embomaimi ombarijiari teka oput-era. 28 Imomane berari Keriso Iesu da dodaawa tamo da (1). Awatedo, edo imomaneawa Jew embomai ta Guriki embomai ta, oburo embo ta udegari embo ta, o jianda taai ta, ge awawa bajina bé ae. 29 Edo imo-mane awa Keriso da topo gido, imomaneawa Abraham da mamai. Edo rorae ro Godmi tarigarida piain sisina awa bawa.

4Iesu da embo awa God da buro embo ae

ata ainda mai.1 Edo ge eiwa tena, mai saka da (1)

ami bajido ainda mamoda gaiapa baina.Awatedo ainda mamoda gaiapa berariawa ainda topo. Ata iji angode maiawa saka, imo awa buro embo ango,edo ainda mamoda ge kera edo eira.2 Edo ainda mamomi embo nenei avigaina,ainda maida gaiapa awa sima orote. Edomai awa bajido tega inono bari, iji awaainda mamo gisi kasisina ainde, ainda simaari embo de gisijiari embo demi maidayaida gaiapa piaro baina. 3 Dá ango kae-nato yaida. God da geda gumbae gisidakaena awa mai babaingae ango, edo bu-tuda aodari neide kaindemi kaen bundedoesitera.

4 Ata iji God mi matu sirigesisina ainde,ami ainda Mai piesiri gumbiri eutumi en-gisina. Edo engesiri imo aodari* da tudaisima edo esisina. 5 God mi ango esisinaawa, kaena aodarida tuda isima edo esiteraawa Mai mi ainda wasiri awa mina angopiari udegari borote, edo God da mamaiorote. 6 Edo aindabé imomane awa aindamamai, God mi ainda Mai da Asisi ito-mane† doda piesiri totorisina, edo ami “OMaka,‡ Mamo” aorogatedo eira. 7 Awatedoboroko imo awa buro embo ae ata Godda mai. Edo aindabé imo awa ainda mai,

rorae ro God mi Keriso da toda tarigaridapiaintedo sisina awa, imonde piaina.

Paul mi Galesia gebé ari embomaiawaembo do memesi burisina.

8 Awarata, iji gisi inemane God gae an-gode, imomane awa god neneida buroembomai, edo awamane awa god bé ae.9 Ata boroko imomane God gositewa, edodá ango God mi imomane gosisina. Roawaembo imomane wareregetevi? Bu-tuda aodari neide kainde buraude edomoka itaede ainda yai tekago mambawoami bundorote jipapa evita? 10 Imomanedeguta de kariga de yoa de duberi dedaaodari tou eite ambo ambo edo ewa. 11 Naitomane buro angogo gido kotembari ji-waemi do nato buriya eira. Nato buroimomane embo esitena ainda be awa itaeta?

12 Nato nanonameji, iji ainde nato gebéari Keriso da yai pipisitena, na aodarituda dodo idegedo imomane ango esitena.Awatedo na imondemane atega ena, imo-mane awa dá na ango ewo. Inemane natoyaida wasiri beyae da (1) ro ae. 13 Edoimomane gari, aindabé na karu edo isite,bino dave tuturoda awa itomane yai kari-gesitena. 14 Edo bawari nato tamoda gidoawa na jisi tuda edo gae o ajiregae. Atainemane na ategedo dá God da anela ango,edo Keriso Iesu ango na buritewa. 15 Ijiainde na guputena, imomane yawa eitedubodave esitewa. Ata nongain tedo ito-mane dubobari nato yai boroko awa itae?Edo na gebé tena, iji angode, edo inemaneinono, itomane jisi gurugedo nato yaidapiae etewa. 16 Aindabé ge nane imonde-mane tedo ena awa gebé, na awa itomanegitopo embo enita?

17 Awamane buro okain eite imomaneotawo edo itomane do bain edo era. Ataawamaneda jipapa dave awa itae. Awa-mane jipapa edo era awa, inemane naajiregedo awamane do berarimi amboambo awate. 18 Edo embo neimi ge daveatopasido eira, awa dave berari edo imo-mane buro okain eite embo awa amboambo edo ewa. Ata na jipapa ena awa,imomane iji berari ango awate, iji dá naimondemane daedo itena angode akuta ae.19 Nato mai babaingae, nane memesi matuburitena awa dá eutumi mai engain eite

* 4:4 aodari da moka awa aodari berari God mi ainda embomai awaembo Moses de pipisisina. † 4:6 itomane.Guriki ove gaiari indewae ge ‘kaenato’ einda jigamo esitera. ‡ 4:6 Maka. Ge eiwa awa Arameki da ge Abba, ataainda moka awa ‘Maka’.

Page 240: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Galesia 4:20 237 Galesia 5:6budo eira ango. Edo memesi ango tek-ago bureite buro edo ena, edo nane eianoKeriso da umbugo itomane doda inonobadaina. 20 Aindabé na imomane embokotembari jiwaemi nato do buriya eira,awatedo iji einde na itomane yai gundoimondemane daedo ge mina tara ain ji-papa etena, edo nato ge bouga itomaneyaida dowae etena.

Paul mi Hagar ae Sarah deda ge jiraridakariwa pipisisina.

21 Imomane ainkain aodari§ da tudasima ain jipapa ewa awa, namonde tewogane, imomane Aodari* awa ajijigedo gaeta? 22 God da Ove Gaiarida tari isiraawa Abraham awa mamai tote (2)de: maida (1) awa buro eutuda, edo nei da (1)awa buro eutu aeda. 23 Ata mai buroeutuda engari awa embo enemboda jipa-pada, edo mai buro eutu aeda engari awaGod da tarigarida. 24 Ge jirari eiwa awakariwa. Eutu tote (2) eiwa awa awaraedo tari petari tote (2) God mi ainda em-bomai awaembo sirigesisina ango. Eutudao Hagar awa buro eutu, edo imo awaango awara edo tari petari da (1) Godmi Peji Sainai da pipisisina. Aindabéawara edo tari petari amimi embomaideaodari berari kera orote ge okain tedo eira,embomai ainda tuda itera awa bundariembomai Hagar ae ainda engari mamaide ango. 25 Daedo Hagar eiwa awa nasibajina Jerusalem ango. Embomai berariJerusalem doda awa ango Jerusalem damamai, edo nasi ae ainda mamai demibundaride ango isima edo era. 26 AtaJerusalem utuda awa ango buro eutu ae,edo ainda bundari embomai awa itae. Eutueiwa awa kaenato berari da ai.† 27 Edo Godda Ove Gaiarida tari isira eiwa:“Eutu iu dowari ami eutu iude awa

daginegedo mamai jiwae baina,awatedo O eutu ero, imo ainmi mai engedo

gae,dubo yawa eyo!

Imo ainmi mai engarida memesi budo gaera,

burigibé tuturo edo aorogateyo.”28 Nato nanonameji, Isaac awa God da

tarigarida mai, edo dá ango kaena awaGod da tarigarida mamai. 29 Ata iji oundeawa mai embo enemboda jipapada engari,ami awa mai God da Asisi da jipapada en-gari ainda yai memesi neide kainde piedoesisina, dá ango awamanemi boroko edoera. 30 Ata God da Ove Gaiarida tari awa,nongo tari isiri? “Buro eutu ae ainda maide awa ondeyo. Buro eutuda maimi awaburo eutu aeda maida roviravi mamomibarate tari awa mana baina.” 31 Awaembonato nanonameji, kaena awa buro eutudamamai ae ata buro eutu aeda mamai.

5Gebé ari embomaimi awamaneda udegari

Keriso da yai awa sima dave ore.1 Kaena bundarida isima edo esitera,

ata Keriso mi kaena udegesiri udegari bu-ritera. Awatedo ainda petedogogo ewo,edo amboka* da bundarida tenda warere-gainyae. 2 Giwo! Na Paul mi ge eiwa imon-demane tena. Edo imomane tamo jiugari†bawa gido awa, buro ro Keriso mi imomaneembo matu esisina ami imomane kondadeari tao ae. 3 Edo nane tenda imondemanekarigetena awa, embo berari ainmi tamojiugari baina awa, imo aodari‡ berari awakera arateyo, da ji dowainyae. 4 Imomaneainkain aodari kera arimi wasiri dambudarari God da jisida bain edo ewa, imo-mane Keriso ajiregedo God da dave ari awagunjindewa. 5 Ata kaenato gebé ari Kerisoda yai piedo era. Awatedo God da Asisimi kaena kondade euri kaenanemi God dawasiri dambu darari berari ainda yai awabain tumonda eite sima edo era. 6 Nakaenaawa Keriso Iesu da doda, awatedo kaenatotamo jiugari ko jiugae awa tepobé Godda jisida. Ata rorae bajinabé bajina awakaenato gebé ari God da yai. Edo gebé ari

§ 4:21 aodari da moka awa aodari berari God mi ainda embomai awaembo Moses de pipisisina. * 4:21 Aodariawa ge berari God mi Moses de piesiri gagurisina. Awatedo Jew embomaimi ove gaiari ipa da (5): Genesis, Exodus,Leviticus, Numbers, edo Deuteronomy awa, dao ‘Aodari’ tedo esitera. † 4:26 kaenato berarida ai da moka awa‘Iesu da embomai berarida ai’. 4:27 Isaiah 54:1 4:30 Genesis 21:10 * 5:1 amboka awa kariwa ge.Ainda moka einda awa aodari berari God mi ainda embomai awaembo Moses de pipisisina. † 5:2 tamo jiugari awamai jianda ko embobéda tamo kotopuda ainto kapari. God mi Abraham de ango arate atopaposisina (Genesis 17:9-14).Tamo jiugarida kariwa ami Abraham da orobe kondade edo esisina awamane awa God da embomai kotembu kotembuorote (Genesis 12:1-3; 15:1-6). ‡ 5:3 aodari da moka awa aodari berari God mi ainda embomai awaembo Moses depipisisina.

Page 241: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Galesia 5:7 238 Galesia 6:1ami ari kaena embomai nenei dubobudoara.

7 Itomane gebé ari Iesu da yai pisidoembo awa tuturo edo davebé ambo amboedo esitewa. Embo ainmi gundo itomaneyai ge pitawa tesiri God da gebé awa do-turitevi? 8 God mi imomane dao sisina.Ata embo ainmi itomane do ge pitawamijido wareregain jipapa eira, God da yaiedo gumbae. 9 Edo kotembewo! “Breadbadari siwo saka palawa doda pioro amipalawa berari awa kumburi bajido eira.”§10 Nato gebé ari awa Badarida yai edoitomane yaida. Awatedo kotembari natoawa inemane ajiregedo embo neida geambo ambo ainyae awa. Edo embo ainmige pitawa imondemane tedo eira na gae,ata God mi embo ainda yai rirowa piaina.11 Nato nanonameji, edo na awa tamojiugari boroteda ge embomaide matawakarigedo ena, ro awaembo awamanemimemesi neide kainde nato yaida piedo eri?Awarata, nane ge eiwa karigedo ena: aind-abé Keriso oregada kaena embo besisinaakuta awa, God mi ainda wasiri dambudarari kaenato yai piari tao. Nane geawawa karigedo ena, awatedo awamaneminamonde sinigambari edo era. 12 Na jipapaena awa embomai ainkain buriya itomaneyai pisido era ami awamane akuta kautu-gara.*

13 Nato nanonameji, God imomanedao sisina aodarida tuda udegari bawate.Awatedo God da jipapa awa itomaneudegari awa tamopisida jipapa bebegaeawaembo jigamo ainyae, ata inemanedubobarimi kondade mina ara edo ewo.14 Edo aodari berari awa ge okain da (1)miapuregesisina: “Nembu ito awa dubobudoeyo dá imo akuta dubobudo eta ango.”15 Awarata, edo imomane abu wo angomimina gamba eite, edo mina inda eite edoewa awa, gidogogo ewo ko imomane akutaawa usibesi awa!

Gebé ari embomaimi God da Asisi da gisi-jiari awa ambo ambo ore.

16 Edo nanemi imondemane eiwa tena,God da Asisi da gisijiarida begatada pepetaewo. Ango eite tamopisida jipapa bebegaeawa da ji mana awa. 17 Edo tamopisida

jipapa bebegaemi God da Asisi de dudunoedo eira, edo God da Asisi mi tamopisidajipapa bebegae de awa duduno edo eira.Edo eiwamane tote (2) awa gitopo embo,awatedo buro dave imomane jipapabé edoewa awa, iji berari edo ae. 18 Ata edo God daAsisi mi imomane gisijido eira, imomaneawa aodarida sima arida tuda itae.

19 Edo embomaida tamopisida jipapa be-begaeda jimbo awawa kaenane arapadagido era awa: ipuda ari, jimbae gisidakombo ari, iwata ari donode God da jisida,kombo tepotapo bebegae ari, 20 god ovekewarida tumondebain ari, kae jijieitebegá piari, sinigambari ari, ge baiaridajipapa ari, embo neida dero goteite dumoari, sinigambari tepotapo ari, nana tari,embo neneida béga usibesi ari, embo da(1)mi embo nenei ge pitawami kundo dadaedo gisijiari, 21 embo neida rorae bain ji-papa ari, embo nei dari betari, un okainjiwaebé injido dutari, ondo bondo eitekombo tepotapo ari, edo iwata kawataango ari. Edo boroko imondemane tena,dá ango imondemane matu sitena, embo-mai ainkainmi iwata kawata ango edo eraawa, God mi ainda gisijiari yaida bari taoae.

22 Ata God da Asisi mi ni be engogoemboda yai pisido eira: dubobari, yawaari, béga, tataimbari, kondade ari do, burodave ari, gebé ari, 23 netegari edo akutadedegari. Edo embomai kotembari edoiwata kawata ari ango edo era ami aodarida ji dari erigari tao ae. 24 Edo Kerisoda embomai awa ango berari ainkain awa-maneda wasiri bebegae awa oregada de-tero besitera, edo awamaneda tamopisidaudojipapa bebegaemi awamane gisijiaritao ae. 25 Ainda edo God da Asisi miwasiri teka kaenato yai pipisisina, awatedokaena God da Asisi da gisijiarida begatadaainto ore. 26 Kaenato dao akuta jiaro vi-siure. Kaena mina isimba eore, edo emboneneida rorae bain jipapa eore.

6Gebé ari embomaimi kondade edo bouga

mina bara ore.1 Nanonameji nato, edo jimbo beyaemi

embo nei itomane doda kumbari gido,§ 5:9 Kariwa geda moka einda awa atopatari pitawa saka ami inono Iesu da embomai berarida gebé ari yai Galesiaainda usibesi aina. * 5:12 awamane akuta kautugara. Ove Kotopuda atopapasigari jiwaemi kotembedo era awa,Paul mi ge pitawa tari embobode sinigambari eite kariwa ge eiwa sisina. Edo geda moka awa Paul jipapa esisina awage pitawa tari embobo ami akuta awamaneda debure kautugara. 5:14 Leviticus 19:18

Page 242: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Galesia 6:2 239 Galesia 6:18imomane awa God da Asisi mi gisijido eiraami embo awa netegedo ge davemi kon-dade ewo ainda jimbo beyae doware. Edoimo akuta daedo gidogogo eyo, bawaridadurote. 2 Imomane kondade edo bougamina bara ewo. Ango eite imomane Kerisoda aodari awa ambo ambo awa. 3 Edo emboda (1) ainmi imo awa embo bajina kotem-beteira ata imo awa bajina ae, imo akutaudumbeteira. 4-5 Embo da da mi akutaainda bouga topo awa kundo mamaina,awatedo embo da da mi ainda buro akutaawa davebérita o davebé aeri awa bavedogarate tena. Edo ainda buro awa davebégido, imo akuta awaembo yawa aina, edoembo neneida awaembo ae.

Kaena buro dave awa iji matawa ore.6 Edo embo da ainmi God da ge ingido

eira, ami rorae dave neide kainde awaainda atopataride mina piaina.

7 Inemane God udumbari tao ae,awatedo imomane akuta udumbove.Embomi ro berari uredo eira awa, aindabe awa baina. 8 Edo embo da ainmiainda tamopisida jipapa bebegaeda verouredo eira gido awa, tamopisida jipapabebegaeda be awa baina. Edo be eiwawabetari natopo itari. Ata embo ain Godda Asisi da jipapada vero uredo eira gidoawa, God da Asisi da be awa baina. Edobe eiwawa wasiri natopo itari. 9 Edokaenato do wotainyae gido, ijibé Godmi kasisina ainde, kaenato buroda beawa bara. Awaembo kaena buro davedowainyae eite goroba edo matawa ore.10 Awatedo iji ro kaenato buro dave aritao ari ainde, kaena buro dave embomaiberari awaembo ore, ata bajinabé awakaena Keriso gebé ari embomai awaemboburo dave ara.

Iesu Keriso mi buro kaena embo oregadaesisina awa akuta dasiga ore.

11 Ove babain ro nane jigamo edo ipanatobé ami itomane yai gaietena awagiwo! 12 Embomai neneimi arapa ain ji-papa era, awamane akuta awa embomaidave embomai neneida jisida, awatedoimomane tamo jiugari bawate jijine tedoera. Ata awamane adu edo era awa, edoawamanemi Keriso da oregada bino daveambo ambo ara gido, embomai neneimi

memesi neide kainde awamaneda yai pi-ara. Awaembo awamanemi ango edoera. 13 Edo awamane matu tamo jiugaribari ami aodari* kera ae. Awarata awa-manemi imomane tamo jiugari bain ji-papa edo era. Ango awo awamane darigaeite embo neneide taro gorote, imomaneawamaneda jipapa kera edo tamo jiugaribewa. 14 Ata nane rorae nei ro ae awamana dasiga ana ata kaenato Badari IesuKeriso ami kaena embo oregada besisina,awa akuta dasiga ana. Iesu na embooregada besisina, awatedo boroko na awabutuda jipapa bebegaeda buro embo ae,edo butuda jipapa bebegaeda gorobami nagisijiari tao ae. 15 Nakaena awa KerisoIesu doda, awatedo emboda tamo jiugariko ainda tamo jiugae ari awa rorae tepobéGod da jisida. Ata rorae bajinabé awakaena God da wasiri teka matu kumbera.16 Béga de do ari de ainkain ge eiwa amboambo ara awamaneda yai itare, edo God daIsrael embomai† da yai daedo.

Paul mi ainda ategari beaoda Galesia em-bomaida yai pipisisina.

17 Edo ge itae eite tena, Badari Iesuda bubuko jiwae tamo natoda buritena,awatedo embo da ain nato yai buriya neneipiainyae. 18 Nato nanonameji, Badari kae-nato Iesu Keriso da dave ari itomane asi-side daedo itare. Awara.

* 6:13 aodari da moka awa aodari berari God mi ainda embomai awaembo Moses de pipisisina. † 6:16 God daIsrael embomai awa Jew embomai berari ainkain awamaneda gebé ari Keriso da yai piedo era.

Page 243: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Epesisi 1:1 240 Epesisi 1:18

EpesisiOve eiwa Paul mi God daembomaida yai Epesisi nasi

bajinada gagurisina.

Paul mi God da embomai Epesisi nasibajinada ategesisina.

1 Na Paul mi ove eiwa gagurena. Aind-abé God jipapa esisina, ami na esiri IesuKeriso da aposil* esitena.

Na imomane ategetena, God da embo-mai Epesisi nasi bajinada ainkainmi KerisoIesu de daedo dada ari isite itomane gebéari ainda yai matawa pipitewa.

2 God Mamo kaenato de Iesu KerisoBadari kaenato deda dave ari de béga deawa imondemane itare.

God mi rorae dave berari utuda awa kae-nato asisi awaembo kaenamonde pipisisina.

3 Aindabé kaena Keriso de daedo dadaari itera awa, God mi kaena ao edororae dave berari utuda awa kaenatoasisi awaembo kaenamonde pipisisina.Awatedo kaende God, kaenato Badari IesuKeriso da God edo ainda Mamo awa dasigaore. 4 Edo dá ango, iji gisi ounde God miutu de butu de esisina, ami kaena Kerisode daedo dada ari awa gerisina awa, kaenakotopu edo jimbo itae ainda jisida itorote.5 God kaena duboburisina, awatedo amiIesu Keriso da toda kaena ainda mamaitopo ango baina awa gisi kasisina. EdoGod dubodave eite jipapa edo buro angoesisina. 6 God mi ainda dave arimi kaenaainda dubobari Mai† de daedo dada es-isina, kaenane ainda dave arida taogariawaembo God dasiga orote.

7 God da dave ari awa bajinabé, awatedoGod mi Keriso da ororomi kaena udege-sisina, edo kaenato jimbo kotembedo do-turisina. 8 Edo iji ainde God da dave aribajinabé awa kaenato yai arapa esisina,daedo ami dubogari de jirogari de jiwaekaenato yai piesiri gositera. 9 God dadubodave awa ango, awatedo ami akutaburo ro aintedo Keriso da toda matu on-jigarida sirigesisina, ami awa kaenato yai

esiri arapa esisina. 10 Edo God mi ango siri-gesisina, ami iji davebé matu avigesisinaawa buriari rorae berari utuda edo butudaawa kundo gundo dada edo Keriso da yaipiari ami gisijiaina.

11 Aindabé God mi imo buro eiwa ainamatu kasisina, God kaena Keriso de daedodada esiri ainda gerari embomai esitera.Awaembo rorae ro God mi tarigarida piainsisina awa kaenamonde piesiri buritera.Edo buro berari God mi ainda jipapadasirigedo eira awa, dá ango edo eira. 12 Angoesisina, kaen ainmi Keriso da yai kaenatotumonda ari tuturoda pipisitera, God dataogari awaembo imo dasiga orote.

13 Edo imomane daedo God da gebéda geawa ingido Keriso da yai itomane tumondaari pipisitewa. Edo gebé eiwa awa binodave nongo edo God mi imomane tore-gaini. Edo daedo, iji ainde imomane gebéedo Keriso de daedo dada esitewa, Godmi ainda Asisi Kotopu tarigarida sisina,gerarida kariwa ango awa, imondemanepipisisina. 14 Edo Asisi Kotopu awa kae-nato rorae kupo dá ango God mi tarigaridapiain sisina. Awatedo kaena gari, ambodaGod mi rorae berari sisina awa piari bara.Edo iji dá ainde God mi kaena jimbo bebe-gae berarida toregari udegaribé bara. Godmi ango esisina, kaenane ainda taogariawaembo imo dasiga orote.

Paul mi Epesisi embomai awaembo God dayai benunu site ategari pisido esisina.

15-16 Edo daedo embomi namonde teteroingitana awa, gebé ari itomane BadariIesu da yai pisido ewa edo God da em-bomai dubobudo ewa. Awatedo na iji da(1) dowae imomane embo God ategedoena edo imomane embo benunu tedo ena.17 Na benunu tedo ena, Badari kaenatoIesu Keriso da God, taogarida Mamo, amiitomane kotembari kondade edo aindadubogari de gari arapa ari de awa piari Godembo averi awa gawate. 18 Edo aindabéGod imomane dao sisina, na benunu tedoena God mi parara itomane doda piarikotembari itomane ari pirigaina, edo roraero God mi imondemane piain eira aindagari bawa. Edo daedo na benunu tedoena imomane gari bawa, God da embomaiawawa ainda gaiapa taogaride awa God

* 1:1 aposil awa Guriki da ge apostolos edo gumbari. Ainda moka awa ‘piari mambari embo’. Iesu Keriso mi Paulainda bino dave karigarate tedo piesiri maunsisina (Iwata Ari 26:15-18 giwo.). † 1:6 ainda dubobari Mai. Gurikige einda awa ‘ainda dubobari’ akuta, ata ainda moka awa ‘God da dubobari Mai, Iesu Keriso’ (Matthew 3:17; Mark 1:11).

Page 244: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Epesisi 1:19-20 241 Epesisi 2:13mi amboda baina. 19-20 Edo na benunutedo ena, inemane God da goroba bajinaikanebé ikaneda gari awa bawa. Gorobaamimi kaena embo ainmi Keriso gebé ei-woro kondade edo eira. Edo God da gorobadá ami gogorade Keriso da yai jigamo es-isina iji ainde Keriso betarida jiri eror-isina edo utuda jiri visiri God mi ainda ipabeda piesiri anumbesisina dero ikanebéikaneda. 21 Edo dero awa God mi Kerisode pipisisina awa dero berari‡ dagine-gari, gisijiari awara taride edo badararigorobade. Edo Keriso da dao awa daoberari utuda edo butuda awa daginegari,iji boroko einde akuta ae ata daedo iji am-boda gumaina. 22 Edo God mi rorae berariawa Keriso da tai tuda pipisisina. EdoKeriso, rorae berarida gisijiari awa, Godmi avigesisina ainda embomaida kopuruarate. 23 Edo Keriso da embomai awa aindatamo, edo ami akuta ainda tamo siruribeda edo eira dá ango ine utu de butu desiruri beda edo eira.

2God mi ainda dave arimi kaena torege-

sisina.1 Edo iji gisi ainde, imomane God da ge

kera ae edo jimbo bebegae edo esitewa,awatedo imomane awa betari embomaiango God da jisida. 2 Edo inemane butuembomai* da wasiri ambo ambo edo es-itewa, edo imomane asisi bebegaeda gisi-jiari,† ainda jipapa awa ambo ambo es-itewa. Asisi emi boroko embomai ainmiGod kera ae edo era awa gisijido eira. 3 Ijigisi ainde kaena berari tamopisida jipapabebegaeda iwata dá awa eite isima edo es-itera. Edo kaenato tamopisi ae kotembarideda udo bebegae ambo ambo edo esitera.Awatedo, iji angode kaena ango edo esit-era gido, God mi kaenato yai rirowa piaeesira dá ami embomai bebegae beraridayai rirowa piaina ango. 4-5 Awarata, ijiangode kaena awa betari God da jisidaedo ainda ge kera ae edo esitera, God dado ari awa bajinabé, edo ami kaena dubotega itae burisina. Awatedo ami kaena

ae Keriso de daedo betarida jiri eroritera(Imomane gari awa, God mi ainda davearimi imomane toregesisina.). 6 Edo Godmi kaena jiri vivisitera ae ainde daedo, edoami esiri kaena ae Keriso Iesu de daedoanumbesitera dero ikanebé ikane utuda.7 God da jipapa awa ango, awatedo amiainda kondade ari do Keriso Iesu da todakaenato yai ango esiri arapa esiri gositera,iji amboda gumaina ainde ouwamane utude butu deda ami God da dave ari bajinatega itaebé awa gorote. 8 God mi aindadave arimi imomane toregesisina iji aindeitomane gebé ari Keriso da yai pipisitewa.Inemanemi imomane akuta toregari taoae. God da toregari awa kando God miimondemane pipisisina. 9 Aindabé ine-mane buro dave esitewa awaembo Godmi imomane toregae. Awatedo embo daainmi tari tao ae, “Na buro dave esitenaawa, God mi na toregesisina.” 10 Kaenaawa God da ipa ove durokade ami esisina.God mi kaena awa esiri Keriso Iesu de dadaetero wasiri teka kaenato yai pipisisinaawa, kaenane buro davegave awa matawaorote God mi garedo sirigesisina.

God mi Keriso da toda Jew embomai deGentile embomai de dada esisina.

11 Awatedo, imomane Gentile embo-mai‡ da engari, nongo edo imomane ijigisi ainde isima edo esitevi awa kotem-bewo. Jew embomaimi awamane akutaawa “tamo jiugari”§ tedo era edo imomaneawa “tamo jiugae” tedo era. Edo awa-manemi God da embomai aintedo tamojiugari budo era, ata awa tamoda kariwaakuta emboda ipami edo era. 12 Edo ijigisi ainde imomane Keriso gae, edo imo-mane awa yai eve embo Israel embomaidayai, edo awara edo tari petari awa Godmi Jew embomaide tarigarida sisina awaimomane yai ainda itae. Edo iji dá an-gode itomane tumonda ari awa itae, edoimomane God gae butu einda isima edoesitewa. 13 Edo iji gisi imomane God da yaiawa aikebéda isima edo esitewa. Ata Godmi Keriso da ororo ami imomane kundo

‡ 1:21 dero berari da moka awa embo enemboda edo anelamane dave ae asisi bebegae deda dero daedo (Kolosi2:9-10). * 2:2 butu embomai awa embomai ainkain God dubobae, edo awamaneda tamopisida jipapa bebegaeambo ambo edo era. † 2:2 asisi bebegaeda gisijiari awa Satan (Epesisi 6:11-12). ‡ 2:11 Gentile embomaiawa Jew embomai ae. Awamane awa embomai nenei berari Jacob da veda edo gumbae. § 2:11 tamo jiugari awamai jianda ko embobéda tamo kotopuda ainto kapari. God mi Abraham de ango arate atopaposisina (Genesis 17:9-14).Tamo jiugarida kariwa ami Abraham da orobe kondade edo esisina awamane awa God da embomai kotembu kotembuorote (Genesis 12:1-3; 15:1-6).

Page 245: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Epesisi 2:14 242 Epesisi 3:12aikae gupusina, awatedo boroko Keriso dedada ari isima edo ewa.

14 Edo Keriso akuta awa kaenato béga,ami Jew ae Gentile embomai de awa esiriembomai da (1) esitera. Edo daedo amipuwa awamaneda toropuda jiari awa de-siri sitedo dudurisina. 15 Keriso mi aindabetari oregada ami esiri Jew embomaidaaodarida ge okainda piari petari jiwae awaitae esisina. Keriso mi ango sirigesisinaawa, embo doregari tote (2) awamanedasinigambari mina ara ari awa itae aina,edo inemi awamane tote (2) ainda yai dadaari embo teka da (1) ango bégade itorote.16 Edo Keriso sirigesisina awa, inemi aindabetari oregada ami Jew de Gentile embo-mai de awa dada ari doregari da (1) edoGod da otatawo orote. Edo imo ango esiriGod de awamane deda sinigambari minaara ari awa itae esisina. 17 Edo Keriso migundo bino dave karigesisina awa, imo-mane ainmi aikeda itewa edo nakare ainaikae itera, kaena berari ami God de daedobégada itari tao. 18 Edo Keriso da toda,kaena Jew ae Gentile embomai de Asisi Ko-topu dá awa ainda kondade ari ami MamoGod da yai atutumbari tao.

19 Awatedo imomane awa yai nei emboae edo etega ari embo ae, ata inemane Godda gisijiari yaida ainda embomaide daedoisima edo ewa. Edo imomane awa God daorobeda embomai. 20 Imomane awa oroango awa God mi gamundo eira. Edo orodatutuvi awa aposil mane ae peroveta manede, edo Iesu Keriso imo akuta awawa tutu-vida ganuma davebé dave.* 21 Edo Kerisomi oro awa berari tandodeite eiuri orokotopu bajido eira Badari awaembo. 22 Edodaedo aindabé imomane ae Keriso de dadaari itewa, awatedo God mi imomane Gen-tile embomai awa kundo Jew gebé ari em-bomai de daedo doregedo itari yai da (1)gamundo eira ainda Asisi awaembo.

3God mi Paul Gentile embomaida yaida

piesiri maunsisina bino dave karigarate.1 Aindabé eiwa na, Paul mi, God da

yai imomane embo benunu tena. Nane

Keriso Iesu da bino dave imomane Gentileembomai awaembo karigedo ena, awatedona bundari oroda pietero itena. 2 Edona kotembetena imomane matu gari, Godmi ainda dave arimi na avigesisina awaimomane embo buro anate. 3 Edo Godmi buro ro aintedo matu onjigarida siri-gesisina awa esiri nato yai arapa esisina,edo ge awa imondemane ove einda kuposaka matu gaietena. 4 Edo imomane ge awaajijigeteiawo nato gari Keriso da sirigarionjigarida awa itomane yai arapa aina.5 Edo iji matuda sirigari awa embomaidayai awa ae arapa ae. Ata boroko, embomaiavekave God mi avigesisina ainda aposilmane de peroveta mane de, awamanedayai Asisi Kotopu mi awa esiri arapa esisina.6 Edo sirigari onjigarida awa eire: Gentileae Jew embomai de ainkainmi bino davegebé ara, God mi ainda ao ari jiwaebéawamaneda yai piari bara, edo God miari Jew ae Gentile embomai de dada edotamo da (1) ara, edo God da tarigari amiembomai ainkain Keriso de daedo dada ariiterada yai piain sisina awa, awamanedayai piari bara. 7 Edo God da goroba natoyai buro esisina, edo God mi ainda dave arinamonde pipisisina, awatedo ainda binodave karigari embo esitena.

8 Na awa God da embomai berarida tuda.Awamane awa ikane, edo na awa tubéda.Awarata, kando dave God mi namondepipisisina awa Gentile embomaida yai binodave kariganate, Keriso mi ainda ao arijiwaebé tega itaebé awa awamaneda yaipiain jipapa eira. 9 Edo daedo buro Godmi namonde pipisisina awa embomai be-rarida yai arapa ano gara, nongo edo Godmi ainda sirigari awa aini. Edo sirigariawawa iji gisibéda God mi Iesu Keriso datoda roviravi berari esisina awa, God dayai akuta onjigarida isinesina. 10 Edo Godjipapa esisina awa, iji boroko einde, Kerisoda embomaimi anelamaneda gisijijiegariedo asisi nenei gorobade utuda itera awa-maneda yai God da dubogari neide kaindeawa arapa aro gorote. 11 God da sirigarinatopo itari awa ango, edo ine Badarikaenato Keriso Iesu da toda esiri bé es-isina. 12 Aindabé kaenato gebé ari Keriso

* 2:20 tutuvida ganuma davebé dave. Iji matu ainde Israel embo nenei awawaneda oro ganumami gamundo esitera.Edo awamaneda oro tuturoda gapeite awamanemi ganuma okain kupo berari dambu dararide tamundo oro tekadatutuvi umbugoda piedo esitera. Ainda amboda awamanemi ganuma einda kupo kupo dambu dararide inono goteiteainda demonda ganuma nenei tano kokopibéda piedo oro teka gamundo esitera. Daedo, ganuma davebé awawaawamanemi jigamo edo esitera ango, ami ganuma demonda tandodeite eiuri oro okain edo dave petedo isima edoesisina.

Page 246: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Epesisi 3:13 243 Epesisi 4:13da yai isira edo kaena Keriso de daedodada ari itera, kaena God da yai tumondaeite adu itae atutumbedo era. 13 Awatedo,edo na memesi jiwae burenada bino awaingawa, nanemi imondemane tedogotena,do itomane doawo wotainyae. Memesi naimomane embo budo ena ami nato tou ariitomane yai arapa edo eira.

Paul mi Epesisi embomai awaembo tekagobenunu sisina.

14 Aindabé eiwa na baongo dadari edokaenato Badari Iesu Keriso da Mamo dayai benunu tena. 15 Imo awa orobe berariutuda edo butuda Mamo, edo ami akutaorobe berari awamaneda yai dao piedoeira. 16 Na God tedogotena, ami aindarorae taogari tega itaede awa jigamo eiteainda Asisi da toda goroba ari imonde-mane piari itomane do goroba aina, 17 edoitomane gebé ari Keriso da yai piawo amiitomane doda nasi jiarate. Edo aindabéimomane kotembari da (1)de edo iji berariKeriso dubobudo ewa, awatedo na benunutena, 18 imomane ae God da embomai be-rari demi Keriso da dubobarida bereya,ribori, vitari ae ugonu deda tega awa inonogawate. 19 Edo na jipapa ena, inemaneKeriso da dubobarida tegabé kaenato yaiawa ainda mina bawate. Ata gebé, kaenaneKeriso da dubobarida tegabé kaenato yaiawa gari tao ae. Edo na benunu tena awa,God mi ainda wasiri berari itomane dodasirari beda arate.

20 Buro berari God mi arate kaenanekotembedo benunu tedo era, God mi aindagoroba kaenato doda buro eite isira amimiimo ari tao. Awa akuta ae, ata Godmi buro nenei kaena kotembedo imondebenunu tae awa berari daedo ari tao.21 Kaena Keriso Iesu de daedo dada ari it-era, awatedo kaenane God dasiga ore. EdoKeriso da embomai berarimi God dasiganatopobé natopo ore. Awara.

4Keriso da embomai imonde daedo dada

ari itera.

1 God mi buro davegave imomane emboesisina, awatedo, na, Badari da bundariembo ami jipapa bajinabé ena, aindabéGod mi imomane dao sisina awa, ito-mane wasiri davemi ainda embomai angoitawate. 2 Edo iji berari atoto eite embonenei netegarimi sima edo ewo. Edo emboneneida wasiri beyae gido, sinigambariainyae ata tataimbarimi dubo mina baraedo ewo. 3 God da Asisi mi béga itomaneyai piedo eira, edo béga ami imomanedada edo eira. Awatedo itomane dada aridavebé itarate awa buro okain eite simaedo ewo. 4 Edo tamo da (1)* isira edo AsisiKotopu da (1) isira. Edo dá ango God miimomane dao sisina tumonda ari da (1)ainda itawate. 5 Edo Badari da (1) isiraedo gebé ari da (1) isira, edo bapataito arida (1) isira, 6 edo God da (1) awa Mamokaenato berarida, imo awa kaena berarigisijido eira, edo do kaenato berarida buroedo eira, edo do kaenato berarida isimaedo eira.

7 Ata Keriso mi kaena da (1) da (1) aindekando pipisisina. Edo kandoda tega roine kaenato yai piain jipapa edo awa pip-isisina. 8 Awatedo God mi Ove Gaiarida geeiwa sisina:“Iji ainde imo yai ikanebéda vivisisina,

ine embomai bundarida awa gisijidokundo maunsisina,†

edo embomaida yai kando pipisisina.”9 (Edo “imo yai ikanebéda vivisisina,”ainda moka awa rori? Ainda moka awaimo gisi yai tuda‡ wowosisina, butu einda.10 Keriso, ami butuda wowosisina, awa dáami utu ikanebé ikaneda vivisisina awa,ine rorae utuda edo butuda berari awasirari beda arate.) 11 Edo Keriso mi aindaembomaida yai kando engogo pipisisina:aposil mane, peroveta mane, bino davekarigari embobo, edo pastor mane§ daedoatopapasigari. 12 Edo ami jipapa esisinaawa, embobo ango ami God da embomaisiya baiya bé eiaro ainda buro orote. Edoango eiaro Keriso da tamo awa bajidoinono aina. 13 Edo kaenato gebé ari aekaenato gari God da Mai da yai demi kaena

* 4:4 tamo da (1). Epesisi 1:23 edo 3:6 giwo. † 4:8 embo imo edo ine da moka einda awa Keriso. 4:8Psalm 68:18 ‡ 4:9 yai tuda. Ge einda moka rori? Ove Kotopuda atopapasigarimi kotembari evekara budo era.Awatedo atopapasigarida kotembari tamonde (3) einda gave: Kotembari da (1) awa Iesu, imo awa God bé, ami akutaembobé daedo esisina kaenato toregari awaembo. Awatedo imo utu dodo butuda gupusina. Kotembari tote (2) awaiji toropu ainde Keriso da betari edo erari, imo Heidis, God da rirowa piari yaida, wowosisina. Kotembari tamonde (3)awa Iesu besisina amboda, embomi ainda tamo banga to butu tuda pipisitera. § 4:11 pastor mane awa Iesu gebéari embomaida sima ari embobo.

Page 247: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Epesisi 4:14 244 Epesisi 5:4berari kundo gundo dada ari kaena bajidoembobé ara, edo Keriso da wasiri tegabéango bara. 14 Edo ango ara, mai babaingaeango kaena iwata ainyae. Edo jirogariembomaimi ge pitawa patawa atopasidoera ami kaena udumain ge pitawa tarogebé ainyae. Edo un ma bisi okain aekakawa demi deuri gundo maundo edoeira ango awa kaena ainyae. 15 Ata kaenadubobarimi embomaide gebé siaro wasirikaenato begata berarida Keriso dá angoore. Edo Keriso mi ainda embomai gisi-jido eira dá emboda kopurumi ainda tamogisijido eira ango. 16 Edo ami ainda em-bomai berari kondade euri awamanedaburo ikade ikade eite dubo mina bara eiteawamane God da embobé bajido era. Eiwaawa ango emboda ipa de, tai de, wuwurovetu tatari de ganimbedo buro eiuri aindatamoda goroba bajido eira.

Kaena wasiri teka God dá ango ombore.17 Awatedo, Badari da daoda nane imon-

demane eiwa karigetena awa, imomaneGentile embomai nenei berarimi isima edoera ango eove. Awamaneda kotembaridamoka dave itae ami awamane gisijido eira.18 Aindabé awamanemi akuta do okain es-itera, ami awamane rorae dave de beyaede awa katari tao ae. Edo rorae bebegaemiesiri awamaneda kotembari awa muyae es-isina. Awatedo awamane God da yai wasiribari tao ae. 19 Aindabé awa awamane men-gari tao ae, edo kombo tepotapo bebegaeedo era. Edo iji matawa awamane iwata aridonode God da jisida neide kainde berariain jipapa edo era.

20 Ata Keriso da atopatari itomaneyai awa ango ae. 21 Na garibé, imo-mane Iesu da bino ingitewa edo aindagebéda atopatari imomane buritewa. 22 Ijigisi itomane jipapa bebegaemi imomaneudumbedo itomane wasiri usibesi edo es-isina. Awatedo itomane wasiri mamatuae iwata ari de awa kokumbewo. 23 Edodowawo God mi ari itomane asisi aekotembari de teka are. 24 Edo itomanewasiri teka God mi ainda ango esisina awainemane kundo ombuwo. Wasiri teka eiwaawa wasiri dambu darari edo jimbo itaebé.

25 Aindabé kaena berari da da gundotamo da (1) esitena, awatedo pitawa tariawa dowo, “Imomane berari da da ito

nembude mina tara gebémi tedo ewo.”26 “Iji ainde imomane sinigambari edoewa, jimbo eove”: Muyae gumbae gisidasinigambari itomane dowo itae are. 27 Edobegata Bineimi imomane bawari tao ainaawa pirigainyae. 28 Edo embo ainmi beonoedo esira awa, tekago beono ainyae. Atatuturo edo ipami buro dave eite aindarorae inono baina, ami embo rorae itaedekondade are. 29 Itomane bemi ge beyaeteove, ata ge davemi tawo embo neneiingara. Edo ami kondade ari piari awa-maneda gebé ari badare. 30 Edo inemaneawo God da Asisi Kotopu dubo veveraeure. Asisi Kotopu awa God da geraridakariwa ango God mi itomane yai pipisisina.Edo kariwa ami arapa edo eira awa imo-mane isiawo maundo iji beao arida God miimomane toregedo udegaribé piari bawa.31 Dumo ari berari, sinigambari, rirowapiain ari, koko jimundo ge baiari, edo gebeyaemi embo nei dari awa dowawo ito-mane yai itainyae. Edo iwata ari bebegaeberari awa dowo. 32 Edo imomane kondadeari dave mina ara ewo, edo do memesimina bara ewo. Daedo Keriso imomaneembo besisina, awatedo God mi imomanekotembedo doturisina. Awaembo imo-mane dá ango kotembedo dowari mina araewo.

5Kaena Keriso da dubobarida isima edo

ore.1 Awatedo, God da dubobari mamai

ango, ainda iwata ari ambo ambo edo ewo.2 Edo dubo mina bara eite isima edo ewodá ango Keriso mi kaena dubobudo aindawasiri akuta kaena embo pipisisina. Iwataawawa Keriso mi esisina awa rorou munodavede ango ine God da yai pipisisina.

3 Imomane awa God da embomai,awatedo embo kokotopu* dá ango isimaedo ewo. Ango awo embo arapada amitari tao ae, imomane awa jimbae gisidakombo ari embomai, o iwata ari donodeGod da jisida embomai, o embo neida roraejipapa ari embomai. 4 Daedo imomanege bebegae, o ge moka itae, o iro jirarige donode tainyae. Imomane awa Godda embomai, awatedo ge angogo embokokotopuda yai itainyae, ata ategari

4:25 Zechariah 8:16 4:26 Psalm 4:4 * 5:3 embo kokotopu awa God da embomai. God awa kotopu, edoembomai God mi avigesisina edo ainkainmi awamaneda gebé ari ainda Mai, Iesu Keriso da yai, pipisitera awa embokokotopu God da jisida (Rome 8:28-30; 1 Korinth 6:11).

Page 248: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Epesisi 5:5 245 Epesisi 5:33

God da yai piedo ewo. 5 Imomane gari:jimbae gisida kombo ari embo, o iwata aridonode God da jisida ari embo, o emboneida rorae jipapa ari embo (Amimi Godtumondebain ae edo eira.), embo amiKeriso ae God deda gisijiari yaida roraedavegave mana baina. 6 Embo angogomiimomane udumain ge moka itae awa taroingido gebé eove. Embomai ainkainmiGod da ge kera ae wasiri angogo edo eraawa, God mi ainda rirowa awamaneda yaipiain eira. 7 Awatedo inemane embomaiangogode dada edo iwata bebegae ainyae.

Kaena pararada mamai ango iwata edoore.

8 Iji gisibé awa imomane muyaeda isimaedo esitewa, ata Badari da yai guputewa,edo boroko imomane pararada isima edoewa. Awatedo pararada mamai ango iwataedo ewo. 9 (God da Asisi mi ni be piedoeira awa iwata dave berari, dambu darariedo gebé.) 10 Edo rorae nomi dubodave ariBadari da yai piaina awa jipapa eite gainedo ewo. 11 Edo muyaeda iwata kawata amini be dave awa ari tao ae, awatedo angoainyae. Awarata, iwata kawata angodabeyae awa embomaida yai arapa ewo gore.12 Gebé, edo iwata angogo awa awamanemionjigarida edo era awa kaenane tara, geami mengari kaenato yai piaina. 13 Atapararami euri rorae berari arapa edo eira.Edo kaenato iwata kawata dave, pararaango, ami euri iwata kawata beyae emboneneida yai arapa edo eira. 14 Awatedoami† sisina:“Embo jitao awari, eriyo!

Bebetegarida yai dodo eriyo,edo Keriso mi ito yai datemaina.”

Kaena kotembari davede isima edo ore.15 Awatedo imomane nongo isima edo

evi awa bé gidogogo ewo. Embo kotembariitaede ango ainyae, ata kotembari davedeisima edo ewo. 16 Aindabé iji boroko eindeembo jiwaemi buro bebegae edo era, ijinondawa tonga bureite gido buro daveg-ave ewo. 17 Edo imomane embomai jirokotembari itaede ango eove, ata Badaridajipapa awa rori gido ewo. 18 Edo imomanewaini jiwae injido dutainyae, emi awa imo-mane usibesi aina. Ata iji berari dowo AsisiKotopu mi imomane gisijiare. 19 Ango eiteimomane akuta David da ya de, dasigaari ya de, God da Asisida ya demi mina

tara edo ewo. Edo do itomanemi ya site,begata neide kaindemi Badarida yai dasigaari piedo ewo. 20 Edo iji berari, kaenatoBadari Iesu Keriso da daoda, rorae berariawaembo Mamo God da yai ategari piedoewo.

21 Edo God tou eite kera mina ara edoewo.

Iu ae aro deda jimbari awa ango Keriso aeainda embomai deda dada ari.

22 Eutumai, iu itomaneda ge kera edoewo dá ango imomane Badari da ge keraedo ewa. 23 Iu awa aroda gisijiari dá angoKeriso awa ainda embomaida gisijiari. Edoawamane awa ainda tamo, edo Keriso awaawamaneda Toregari Embo. 24 Edo dá angoKeriso da embomaimi ainda ge kera edoera, eutumaimi awamaneda ibonomaidage berari kera edo ore.

25 Ibonomai, itomane eutumaidubobudo ewo dá Keriso mi aindaembomai awa dubobudo ainda wasiriakuta awamane embo pipisisina ango,26 awamane tatajiari ainda topobé orote.Ainda jipapa awa ainda gemi awamanedajimbo teiaina, dá un mi rorae donodeteiedo eira ango. 27 Keriso ango esisinaawa, ami ainda embomai taogaride, dáeutu dono gambari itaede o dobidabi ariitaede, o beyae nei ro itaede, ata kotopudebekumba ari itaede ango awa, ainda yaiakuta piarate. 28 Awatedo dá ibonomaimiawamaneda tamo akuta dubobudo eraango, awamaneda eutumai dubobudo ore.Embo ainmi ainda aro dubobudo eira awa,imo akuta dubobudo eira. 29-30 Embo da(1) awa itae ainmi ainda tamo akuta jipapaae edo eira, ata ami ainda tamo undeitesima dave edo eira. Edo kaena awa Badarida tamoda ipatai, edo ainda pisi de vetude. Edo dá ango Badari mi ainda embomaisima dave edo eira. 31 “Awatedo emboainda mamo ae ai de dodo ainda arodedada aina. Ango era ami, awamane tote (2)awa tamo da (1) ara.” 32 Onjigari ge bajinaeinda moka awa God mi iji einde nato yaiesiri arapa esira awa, embomaimi boraebégari tao ae. Ata nanemi imondemane tena,ge eiwa awa Keriso ae ainda embomai dedakariwa. 33 Awarata imomane embo dadami, ito aro dubobudo eyo dá imo akutadubobudo eta ango. Edo aro, ito iu tou edoeyo.

† 5:14 ami da moka einda awa God ko God da Ove Gaiarida ge. 5:14 Isaiah 60:1 5:31 Genesis 2:24

Page 249: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Epesisi 6:1 246 Epesisi 6:226

Paul mi kondade ari ge mamai ae aimamodeda yai sisina.

1 Mamai, imomane awa Badari da topo,awatedo aimamo itomane kera edo ewo.Wasiri eiwa awa dave. 2 “Ito mamo ae aide tou edo eyo,” awa ge okain tuturodaGod mi tarigaride sisina: 3 “Ango eyo,imo wasiri dave budo iji ribori butudaitate.” 4 Edo mamono, mamai itomane awosinigambari eore, ata Badari da gemi awa-mane atopaposite ao dadoreite kondadeewo badore.

Paul mi kondade ari ge babadegari aeburo embobo deda yai sisina.

5 Buro embobo, itomane babadegaributu einda awa, tou bajinabé eite doberarimi kera edo ewo dá Keriso keraedo ae etewa ango. 6 Edo iji ainde it-omane babadegarimi goteiaro buro awoimomane dasiga orote kotembetewa, angoainyae. Ata dobé berarimi Keriso da buroembobo ango God da jipapa edo ewo.7-8 Imomane gari, embo da ainmi burodave ro esira awa, buro embo ko buroembo ae, ainda yai Badari mi tau tegaango piari baina. Awatedo imomane emboenembo awaembo ango buro ainyae, ataBadari awaembo ango buro dubodavedeedo ewo.

9 Edo babadegari, imomane eiwa gari,Badari itomane topo awa daedo utudaisira, edo imo awa embo neide dave eiteembo neide beyae aede. Awatedo imo-mane kotembari dá ango bureite itomaneburo embobo sima dave edo ewo. Awa-mane jijine tawo adu ainyae.

Kaena God da itoro ari rorae berari kundoombore.

10 Edo nato nanonameji,* nato ge am-bobéda awa eire. Badari da yai isiteainda goroba bajinabé budo goroba edoewo. 11 Edo God da itoro ari rorae be-rari awa kundo ombuwo, ami ari imo-mane inono petedo Binei† da udumbariburo engiregave. 12 Kaenane embo enem-bode duduno ae edo era, ata asisi bebegaeainkain butu embomai‡ gisijido era edoawamaneda awara tarimi awamane simaedo era ainde, edo asisida babadegari be-begae ainmi muyaeda iji einde buro edo

era ainde, edo asisi bebegae ikaneda it-era ainde duduno edo era. 13 AwatedoGod da itoro ari rorae berari kumbuwo,ami kondade ari iji nonde Binei ae aindaasisi bebegae demi gundo imondemaneduduno aro awamane inono engiregave.Edo iji ainde itoro ari rorae berari awa davejigamo edo awamane daginegedo petedoitawa.

14 Awatedo goroba edo petewo. Gebéawa itomane ipuda bupuri ango, awa jiwo.Edo wasiri dambu darari awa itomaneopopoda bere ango, awa piewo. 15 EdoGod da béga barida bino daveda karigaridasiya ari awa tai woru ango, awa itomanetaida piewo. 16 Edo rorae berari matu bewaainda tamonda, gebé ari awa itomane bereango awa jiwo. Ami embo beyae§ da giberari mendo beriberide augeiuri gundoeira awa inono dedo akeimaina. 17 Edo Godimomane matu toregesisina ami imomanededegedo eira awa kotembewo. Kotem-bari eiwa awa gobe okain ango ami it-omane kopuru dedegedo eira. Edo Godda ge awa Asisi Kotopu da kasiwo* ango.Awa kumbuwo. 18 Edo Asisi Kotopu miimomane gisijijieiari iji berari benunu taride atega ari de berarimi God da kondadeari tedogiwo. Edo buro eiwa sima daveeite do itomane durainyae, edo God daembomai berari awaembo benunu matawatedo ewo. 19 Edo na awaembo daedobenunu tewo, God mi namonde ge piariawa, bino dave onjigari embomai gisi gaeawa, nanemi adu itae, be nato pirigedoawamanede karigano gorote. 20 Keriso mina ainda bino daveda karigari embo awaavigesisina. Edo ainda ge karigedo ena,awaembo na bundari oroda pietero eindaitena. Awatedo na awaembo benunu tewo,na adu itae, embomai einda yai bino davekarigana dá anate sisina ango.

Paul mi ategari beaoda Epesisi embo-maide pipisisina.

21 Tychicus awa kaenato dubobarinameji edo imo Badari da buro awadave edo eira. Embo ami bino berariimondemane tari gawa, na nongo isimaedo eni, edo buro ro na edo eni awagawate. 22 Nane embo awa itomane yaipieteno mamain eira aindabé awa eire,

6:3 Exodus 20:12; Deuteronomy 5:16 * 6:10 nanonameji da moka einda awa Keriso da embomai. † 6:11Binei awa Satan da dao nei. ‡ 6:12 butu embomai da moka Epesisi 2:2da tuda giwo. § 6:16 embo beyae awaSatan da dao nei. * 6:17 kasiwo. Eiwa awa duduno ari rorae ji demo tote (2).

Page 250: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Epesisi 6:23 247 Epesisi 6:24ami nakare nongo isima edo eri awa tarogawate, edo kondade ari gemi tari gido doitomaneda goroba ari bawate.

23 Edo na benunu tena awa, God Mamoae Badari Iesu Keriso demi béga imon-demane, nanonameji,† piaro bawa. Edodaedo awamanemi aro imomane dubomina bara awate edo itomane gebé ariKeriso da yai matawa piawate. 24 Edoembomai berari ainkain dubobari manaitae aina ami kaenato Badari Iesu Kerisodubobudo era, God da dave ari awamanedayai itare. Awara.

† 6:23 nanonameji da moka einda awa Keriso da embomai.

Page 251: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

1 Timothy 1:1-2 248 1 Timothy 1:15

TimothyPaul mi ove eiwa Timothy de

gagurisina.Paul mi Timothy ategesisina.

1-2 O arie Timothy, na Paul mi imoategetena. Ito gebé ari Keriso da yai pip-isiteta, awatedo imo awa nato maibé ango.

God kaenato Toregari Embo ae BadariIesu Keriso (Imo awa kaenato tumondaari.) demi namonde ge awara tetero IesuKeriso da aposil* esitena itena.

God kaenato Mamo ae Keriso Iesu kae-nato Badari demi awamaneda dave ari de,do ari de, béga de awa imonde piaro bate.

Paul mi Timothy de atopatari pitawa awaengiregarate sisina.

3 Edo nane imonde tekago kondade arige okain tena awa, na matu yai Mase-donia ainda mamain eite siutana ango —imo Epesisi nasida isiyo, embo ainkain gepitawa atopasido era† awa ge okain tatoGod da gebé akuta awa atopatore. 4 Edoawamane teyo, opipida ge jirari neneipitawa edo ewowo gawowoda dao udugarimatawa gain ari awa dowore. Atopapasi-garimi ango edo era, ami eoro embomai gebabaiya edo era. Awarata, edo awamanemiembomaida gebé ari God da yai kondadearo badain jipapa era, atopapasigari amiakuta gebé ari God da yai akuta piedo buroorote tena. 5 Edo nato jipapa awa gebéari embomai berari dubo mina bara orote,awatedo ge okain awa pietena. Dubobarieiwa awa do dono itaeda yai edo gumbari,edo dokotembari daveda yai edo gumbari,edo gebé ari dave berarida yai edo gum-bari. 6 Edo embomai nenei atopatari gebéawa dodo mambae dumbae edo begataneida maundo ge moka itae jirido era.7 Awamanemi Moses da aodari atopatainjipapa edo era. Edo awamane tedo era,“Ge natokare awa gebé!” Ata geda mokao roviravi nenei awamanemi tedo era awabé gae.

8 Ata kaena gari, Moses da aodari awadave edo embomi jigamo edo eira dá God

mi jipapa edo eira ango. 9 Edo daedokaena gari, aodari awawa God mi embowasiri dambu darari katarate awa piae.Ata aodarimi aodari dari erigari embomaiedo ge okain jindari embomai katedo eira.Edo dá ango ami God gebé ae ari embomaiedo jimbo bebegae ari embomai katedoeira. Edo aodarimi embomai kotopu ariitae edo embomai ainkain God tou ari itaekatedo eira. Edo ami embomai ainmi awa-maneda mamono ae aimono de dari betariawa katedo eira, edo dari betari embo-mai daedo. 10 Edo aodarimi jimbae gisidakombo ari embomai edo jijianda ainkainjijianda neneide kombo mina ara ari awakatedo eira. Edo dá ango ami embomaiainkain embo nenei beono edo era awa-maneda buro embo orote awa katedo eira,edo ge pitawa tari embomai daedo. Edoami embomai ainkain tarigari pitawamitedo embo nei udumbari awa katedo eira.Edo aodarimi embomai berari ainmi Godda atopatari gebé kera ae edo era awakatedo eira. 11 Atopatari eiwa awa dáGod da bino dave taogarideda atopatariango. Edo God, dave berarida tutu, ami natumonda edo bino dave awa nato yai piedokariganate sisina.

Paul mi God da dave ari tega itae awa gidoimo dasiga esisina.

12 Edo Keriso Iesu kaenato Badari mi natumonda edo goroba pipisisina ainda buroanate. Awatedo na embo awa ategetena.13 Iji matuda nanemi Iesu da daoda gebebegae tedo esitena. Edo ainda embo-maide memesi neide kainde piono budoesitera. Edo nane imo tedojirido esitena.Ata nato buro beyae awa na gae edo natogebé ari Iesu da yai awa itae, awatedoGod na do esisina. 14 Edo iji ainde Badarikaenato ami ainda dave ari bajinabé tegaitae awa nato yai esiri arapa esisina, imo nakondade esiri nato gebé ari Keriso Iesu dayai pipisitena. Awatedo boroko na God aeainda embomai berari de daedo dubobudoena.

15 Ge eiwa awa gebé edo kaena berarige dave eiwa tumonda ore: Keriso Iesumi jimbo beyae embomai toregaintedo bu-tuda gupusina. Edo jimbo beyae embomai

* 1:1-2 aposil awa Guriki da ge apostolos edo gumbari. Ainda moka awa ‘piari mambari embo’. Iesu Keriso miPaul ainda bino dave karigarate tedo piesiri maunsisina (Iwata Ari 26:15-18 giwo.). † 1:3 ge pitawa atopasidoera. Guriki da ge einda awa atopatari evekara atopasido era, ata ainda moka awa dá ango. Paul jipapa esisina, emboneneimi God da gebé akuta awa atopatorote. Ata awamanemi God da gebé Paul mi gisi atopaposisina awa dodo gepitawa atopasido esitera.

Page 252: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

1 Timothy 1:16 249 1 Timothy 2:12-14berari ainda doda, na awa beyaebé beyae.16 Awarata, Iesu Keriso mi ainda tataimbaribajinabé nato yai arapa ain jipapa esisina,awatedo ine, na, embo beyaebé beyaedayai, do esisina. Imo eiwa esisina, jimbobeyae embo neneimi God da tataimbaribajinabé nato yaida kariwa awa gorote,edo awamaneda gebé ari ainda yai piedowasiri natopo itari bara. 17 Edo na jipapaena, embomaimi tou ari de dasiga ari deDaotari natopo itarida yai awa iji natopobénatopo awa piara. Imo betari tao ae, edoembomaimi imo jisimi gari tao ae, edo imoakuta awa God dubogari beraride. Awara.

Paul mi Timothy de gebé arida duduno ariawa duduno dave arate sisina.

18 Timothy, nato mai, na imonde geokain eiwa pipitena, dá ge perovetamiito daoda gisi sitera ango. Ge ami imokondade aina, duduno ari doda awa imoduduno dave atate. 19 Edo ito gebé ariae dokotembari dave de awa jidogogoeyo. Embo nenei awamaneda dokotem-bari dave awa ajiregesitera, awatedo awa-maneda gebé ari God da yai usibesi esit-era, dá un ma gundo papoda denemaineite ganuma un tuda dedo bedevina ango.20 Hymenaeus ae Alexander deda wasiriawa ango. Edo nanemi awamane Satan‡ daipada pipisitena, awamane atopatari budoGod da daoda ge bebegae tedo era awadoworote.

2Paul mi Timothy de Iesu da embomaimi

embomai berari awaembo benunu torotesisina.

1 Awatedo na ao darari ge tuturobédaimonde pipitena. Iesu da embomai teyogore, embomaida jipapa ro era awaembo,edo embomai awaembo, edo embomaidakondade ari awaembo benunu tara, edoembomai berari awaembo God da yai ate-gari piara. 2 Edo dá ango daotegeregari aegisijijiegari neneide berari awaembo be-nunu tara, kaena gisi dave jiaro kaena bé-gade damodamoda isite iwata dave berariGod da jisida edo tou ari berari ainda yaipiorote. 3-4 God da jipapa awa, embomai

berari ainda toregari bara edo ainda gebéawa dave gara. Awatedo benunu tari angoawa dave God Toregari Embo kaenatodayai, edo ami gido dubodave aina. 5 Goddakaima akuta isira, edo Toropu Embo da(1) akuta ami God de embomai deda torop-uda isira. Edo embo awawa Keriso Iesu.6 Imo ainda wasiri embomaida jimbo bebe-gaeda mina ango pisido besisina, embo be-rari udegari borote. Edo ijibé God mi matusirigesisina awa biri embo awa besisina.Ango edo God embomai berari toregainjipapa eira ami arapa esisina. 7 AwaemboGod mi na karigari embo edo aposil awaavigesisina. Na gebémi Keriso da daodatena, edo na ge pitawa tae. God mi na avi-gesisina ainda gebé awa Gentile embomai*da yai atopatano ingido gebé orote.

Paul mi embo de eutu de Iesu da embo-maida doda, iwata dave orote atopaposisina.

8 Awatedo na jipapa ena, embo ji-jianda yai berarida ainkainmi embomaidajisida ipa jiaro erari benunu tedo ara,awamaneda iwata ari awa dave God dajisida, edo awamaneda sinigambari edo gebabaiya ari awa itae.

9 Edo daedo na jipapa ena awa, eutu-mai ombarijiari dave inono omundo iwatadambu darari akuta jigamo edo ore. Edoawamaneda kopuru tu giro daginegedoainyae, edo giro rorae gold mi ari ko kujujumi ari jiwaebé piedo ainyae, edo gongomina bajinami piedo bari omundo ainyae.10 Ata awamane iwata dá God tou ari eutu-mai ango eite embomai nenei kondade edoore.

11 Iji nonde embobomi God da embo-mai atopasido era awa, eutumai berari getedo ainyae, ata tou ari berarimi atopatariawa budo ore. 12-14 God mi Adam gisiesisina edo ainda amboda Eve esisina, edodaedo Satan mi Adam udumbae, ata eutuEve awa ami udumbesiri God da aodaridesiri erigesisina. Awatedo na eutumaideawara ari piae edo ena, awamanemi embojijianda atopatara ko gisijiara. Ata iji an-gode embo jijiandami atopatari pipiteiaroeutumai damodamoda edo isite ingido ore.

‡ 1:20 Satan awa God da anela da (1)da dao. Anela ami awa God da ge jindesiri God mi imo utuda kundo augesiriidegedo wowosisina. Edo Satan da dao mokabé Hiburu geda awa ‘gitopo embo’. Satan awa God da gitopo edo emboenemboda gitopo. Satan da ge nei ‘Ge Moka Teteka’ doda, ove gaiari einda gunda awa daedo giwo. * 2:7 Gentileembomai awa Jew embomai ae. Awamane awa embomai nenei berari Jacob da veda gumbae. † 2:15 eutumai.Guriki ge einda awa eutu ata Ove Kotopuda atopapasigari jiwae kotembedo era ainda moka awa eutumai.

Page 253: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

1 Timothy 2:15 250 1 Timothy 3:1615 Awarata, edo eutumai† iji matawa awa-maneda gebé ari God da yai piedo ara,edo awamanemi nembu nei dubobudo ara,edo God da jipapa ambo ambo eite iwatadambu darari akuta jigamo edo ara awagido, isimango mamai engedo awamanedamamai sima dave eiaro God mi eutumaiawa toregaina.‡

3Paul mi Iesu da embomaida sima ari em-

bomi ainda wasiri akuta awa sima dave edoarate sisina.

1 Ge eiwa awa gebé: Embo ainmi Iesuda embomaida sima ari emboda dero baineira awa, embo ami buro davebé jipapaedo eira. 2 Awaembo Iesu da embomaidasima ari embo awa bekumba ari itae itarateawa tena. Edo embo awa ainda aro da (1)akuta jimundo ango itare, edo imo akutadedegedo aina, edo nongo edo ainda buroawa dave aini imo jiro buro edo aina, edoimo iwata dave embo neneida yai edo aina,edo embo ami etega embomai ategedobudo aina, edo imo inono God da gebéawa embomaida yai atopasido aina. 3 Edoembo awa un okain jiwae injido ainyae,edo imo embo neide sinigambari burigibéedo duduno edo ainyae, edo ami embonei udumbeteite ainda ganu budo ainyae,ata ainda nembuda yai iwata dave edoaina. Edo embo awa ge babaiya matawaainyae edo imo embo neida rorae jipapaedo ainyae. 4 Embo ami ainda orobe akutaawa gisi dave jido edo aina, edo ainda ma-maimi embo awa tou bé eite kera edo ara.5 (Gebé, embo ainmi ainda orobe akuta awagisijiari tao ae gido, nongo edo imo God daembomai sima ari tao aini?) 6 Edo embotekabé ainda do Iesu da yai wareregesiraawa, sima ari emboda deroda piainyae, koainda dariga akuta kotembeteite bawaridadurae esira dá Binei* mi esiri God mi imobekumba esisina ango. 7 Edo daedo emboawa iwata dave gebé ae ari embomaidayai matawa edo aina, awamanemi emboawa tou orote, gae gae edo embo aindebekumba ge taro imo mengido maundoBinei da waoda toraina.

Paul mi Iesu da embomaida buro embomiawamaneda wasiri akuta awa sima dave edoorote sisina.

8 Edo daedo Iesu da embomaida buroembo iwata dave aro embomaimi awa-mane tou orote awa tena. Awamanemiembobo iwawa tote (2)de ango ainyae, edoawamane un okain jiwae injido ainyae, edoembo nei udumbeteite ainda ganu bainedo ainyae. 9 Edo awamaneda dokotem-bari dono itae awa sima eite God daatopatari gebé ine kaenato yai arapa es-isina awa awamanemi jidogogo edo ara.10 Ata daedo gisibé awamane bavedo garibore. Edo embo neneimi bekumba geawamaneda daoda tari tao ae awa gido,awara dowo awamane Iesu da embomaidaburo emboda buro ore.

11 Edo daedo awamaneda eutumai iwatadave aro embomaimi awamane tou orotetena. Edo awamanemi embo nenei tu budoainyae, edo awamane akuta dedegedo ara,edo awamaneda burobé rori awa iji berariedo ara.

12 Edo Iesu da buro embomaida buroembo awa ainda aro da (1) akuta jimundoango itare. Edo embo ami ainda mamaiae ainda orobe akuta awa gisi dave jidoaina. 13 Edo embomaimi Iesu da embo-maida buro emboda buro davebé edo eteraawa gido, awamaneda yai tou ari bajinabépiara. Edo ango ara ami Iesu da embo-maida buro emboda do jinenegari bajinabudo awamaneda gebé ari Keriso Iesu dayai awa inono embomaide karigara.

God da atopatari gebé ine kaenato yaiarapa esisina awa rorae taogari tega itaebé.

14 Nane ge eiwa imonde gagurena,awarata, iji tupo itae ari na ito yaidagumain tumonda ena. 15 Ata na boraegumbari tao ae gido awa, ove emi imokondade ari, nongo edo embomai God daorobeda doda itera ami iwata ara awa,ainda jirogari bata. God da orobe awaIesu da embomai, edo awamane awa Godwasirideda topo. Embomai emimi God daatopatari gebé awa kondade eoro petedookain edo eira, dá dasivi de tutuvi demioro mina gaisimba edo era ango. 16 Kaenaberari gari, God da atopatari gebé awa

‡ 2:15 toregaina. God mi embomai ainkain awamaneda gebé ari Keriso da yai piaro toregaina awa toregari da mokada (1). Ata Ove Kotopuda atopapasigari nenei kotembedo era, toregari da moka nei einda awa: Iji matu ounde Evemi jimbo beyae esisina, eutumai berari mengari buritera. Awarata, edo eutumai iji einde isimango mamai engedoawamaneda mamai sima dave eiaro God mi eutumai mengarida udegaina. * 3:6 Binei awa Satan da dao nei.

Page 254: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

1 Timothy 4:1 251 1 Timothy 5:2ine kaenato yai arapa esisina, awa roraetaogari tega itaebé:God mi embo enemboda tamopiside idege-

siri gositera.Embo awawa wasiri dambu darari

Asisi Kotopu mi arapa esiri gosit-era.

Embo awa anelamanemi gositera.Embo ainda bino awa embomi Gentile

embomaida yai karigedo esitera.Embo ainda yai embomai butu berarida

ami awamaneda gebé ari pipisit-era.

Embo awa God mi jiri utuda vivi-sisina.

4Iji beao ari ainde embomai neneimi Keriso

da atopatari gebé awa dowara.1 Edo God da Asisi mi ge arapada sira

awa, iji beao ari ainde embomai neneimiKeriso da atopatari gebé awa dodo udum-bari asisi bebegae awa ategedo bara, edobineimaneda atopatari awa ambo amboara. 2 Embomai ainmi ge pitawa angoatopasido era awa embomai iwawa tote(2)de. Embomai angoda wasiri bebe-gaemi awamaneda dokotembari awa matuusibesi esisina. Awatedo rorae daverita obeyaeri awa gari tao ae. 3 Edo awamanemiembomai atopasido ara awa, embo de eutude jimborekae, edo indari nenei awa in-dorekae. Ata God mi rorae awawa esisina.Awatedo gebé ari embomai ainkain gebéawa gari, awamanemi God ategedo roraeawa bari tao. 4 Rorae berari God mi esisinaawa dave, edo rorae da (1) nondawa ajire-gainyae, awaembo kaena God ategesiterorae awa bara. 5 Aindabé God da ge amimatu sisina awa rorae berari ine esisinaawa dave, edo aindabé kaena ainda yaiindari awaembo benunu tedo era, kaenatoindari rorae awa dono itaede God da jisida.

Timothy da wasiri ae atopatari de awaTimothy ami akuta jijimbarate Paul mi sisina.

6 Edo inemi nanonameji* de ao dararige eiwa tedo ata gido, imo Iesu Kerisoda buro embo dave ata. Edo gebé aridage ae atopatari dave de awa ine amboambo edo eteta ami imo kondade eiari itogebé ari Keriso da yai awa badaina. 7 Atakiki jirari donode God da jisida edo eutubegogoda opipida ge pitawa awa ajiregedoeyo. Edo iji matawa imo akuta atopasido

God da jipapa awa ate. 8 Awa gebé, edoembo da (1)mi ainda tamopisi akuta ijimatawa atopataina, iwata ami kondade arimina nenei ainda yai piaina. Ata embo daainmi iji matawa imo akuta God da jipapaarate atopataina, iwata ami kondade arimina dave berari ainda yai piaina, wasiriiji boroko einde awaembo, edo wasiri ijiamboda ainde. 9 Ge awawa gebé edokaena berari ge dave awa tumonda ore.10 Kaenato tumonda ari God wasiridedayai pipisitera. Imo awa embomai beraridaToregari Embo, edo gebé ari embomaidaToregari Embobé. Awaembo kaena burookain edo era, edo embo neneimi mengarige kaenamonde tedo era.

11 Edo roviravi eiwa ge okain mi teyo edoatopasiyo. 12 Aindabé imo awa embo teka,dowato embomi imo jisi tuda edo giwore.Ata inemi ito ge, iwata ari, dubobari, asisi,gebé ari, edo do dono itae God da jisidaami kariwa dave gebé ari embomaida yaipiedo eyo ito tai dero ambo ambo ore.13 Edo nato gumbari iji sima eite kotem-bari da (1)mi buro eiwa matawa edo eyo:embomaida yai God da ge ajijigari, edoainda kondade ari ge karigari, edo aindaatopatari piari. 14 Iji angode Iesu da em-bomaida gisijijiegarimi imo ipa tamondapipisite God da ge imonde karigetero Godmi kando ito yai pipisisina. Awatedo itokando ruvegainyae. 15 Ge eiwa kotem-bedo eyo, edo do ito berarimi buro edoeyo embomai berarimi imo God da burodababodeta awa gore. 16 Ito wasiri akuta aeatopatari ito de awa jijimbeyo. Edo inemiango eite imo akuta ae embomai ge itoingido era ainde awa toregata. Awatedo ijimatawa ango eyo.

5Paul mi Timothy de gebé ari embomai

nongo edo sima aini ge awa sisina.1 Edo embo begogoda jimbo beyae gido

atopatari ge ikanade teote, ata ito mamoango sima eite kondade ari ge davemi tedoeyo. Dá ango, embo teteka ito nanonamejiango sima edo eyo, 2 edo eutumai begogoawa, ito aimono ango sima edo eyo. Edoeutumai teteka ito ruaimono ango, imoakuta iji berari wasiri dono itae God dajisida ami awamane sima edo eyo.

Paul mi Timothy de rori garoribé awa touedo arate sisina.

* 4:6 nanonameji da moka einda awa Iesu da embomai.

Page 255: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

1 Timothy 5:3 252 1 Timothy 5:22

3 Rori garoribé, awamaneda sima ariembomai itae, awamane tou edo sima edoeyo. 4 Ata God awa dubodave aina, edorori anda mamai o apipiye itera gido, ineawamane atopatato awamane akuta orobegisibé tou orote. Ango edo era ami dáaimamo ae apipiye demi awamane simadave edo esitera ango, ainda mina awaara. 5 Edo rori ainmi akutabé isima edoeira edo ainda kondade ari embo itae, amitumonda ari God da yai pipisite kondadearate, edo imo akuta awaembo edo em-bomai nenei awaembo God da yai iji demuyae de matawa benunu tedo eira. 6 Atarori ainmi ainda tamopisida jipapa akutaawa eite isima edo eira gido, ainda asisiawa betari ata tamopisi awa wasiride isira.7 Edo ao darari ge eiwa Iesu da embomai*de teyo, awamanemi awa kera aro embomibekumba ge awamanede teorekae. 8 Ataembo ainmi ainda embotopo sima ae edoeira, edo ainda orobebé awa simabé ae edoeira awa, embo ami ainda gebé ari Kerisoda yai awa gun jinjisina, edo ainda iwatabeyae awa etene emboda daginegari.

9 Edo eutu rorida duberi awa 60 dagine-gae awa gido, ainda dao rori garoridaajigarida oveda gaiainyae. Atako, edoeutu rorida duberi awa 60 edo daginegari,edo iu da (1) akuta jimundo ango isimaedo esisina, 10 edo ainda buro davegaveawa embomai jiwaemi gari: ainda ma-mai sima dave edo esisina, etega emboategedo ainda mandoda budo esira, Godda embomaida tai teiedo esira, embomaibougada kondade edo esira, edo iji matawaburo dave berari edo esira awa gido, aindadao awara eyo rori garori ajigarida ovedagaiara.

11 Ata eutu teteka rori, aindabé awa-maneda udo tamopisida awa badari awa-maneda tarigari Keriso da yai pipisit-era awa daginegedo iu jimain jipapa ara,awatedo awamaneda dao rori garori aji-garida oveda gaiainyae. 12 Awamaneiu jimbara ami awamaneda tarigari gisiKeriso da yai pipisitera awa daro eri-gari jimbo aro God mi awamane kataina.13 Edo iji dá ainde awamanemi buro neiro ae mando be tegeri eite gundo maundoedo era. Edo ango akuta ae, ata awa-mane daedo ge moka itae embo neida

daoda jijireite, embo neneida buro ariyaida tepotapo torido ge tainyae awatedo era. 14 Awatedo nato jipapa awaeutu teteka rori awa iu jimundo mamaiengedo awamaneda mandoda buro simadave ara, edo awamanemi iji tonga da ji pi-aro gitopomi awamaneda daoda ge beyaetainyae. 15 Aindabé rori garori nenei awamatu Satan da yai wareregedo imo amboambo edo era, awatedo ge eiwa tena.

16 Edo gebé ari embo o eutu, aindaorobeda rori itera gido, ami akuta awa-mane sima aina, edo dowari Iesu da em-bomai bouga bainyae. Edo embo o eutumiango ari, Iesu da embomaimi, rori ainmiakutabé isima edo eira edo ainda kondadeari embo itae awa, inono kondade ara.

Iesu da embomaimi awamaneda gisijijie-gari awa tou edo ore.

17 Iesu da embomaimi awamaneda gisi-jijiegari ainkain gisijiarida buro dave edoera awa, awamanede tou ari bajina aemina davegave de piara, edo bajinabéawa awamane ainkain God da geda kari-gari edo atopatarida buro okain edo era.18 Edo God mi Ove Gaiarida ge eiwa sisina,“Iji nonde wo kaomi tambarada ve taimipasido datedo euri pusi evekara edo eiraawa, kaoda be engiregainyae, ami inonoindari inaina,” edo “Buro embo ainmiainda buro aina awa inono ainda buro taubari.”

19 Edo embo da (1)mi ito yai gundo Iesuda embomaida gisijiaride bekumba ge tarigido, ainda ge ingainyae. Awarata, edoembo tote (2), tamonde (3)mi ainda beyaejisimi gido gundo imonde ge taro gido,awa ingiyo. 20 Edo Iesu da embomaidagisijiari ainkain jimbo beyae matawa edoera awa, inemi Iesu da embomai beraridajisida awamaneda jimbo teyo gore. Angoata ami embo nenei adu edo jimbo beyaeainyae.

21 Nane ge okain God ae Badari IesuKeriso de gerari anelamane deda jisidaimonde tena, ge eiwa berari kera eyo, edoembomai berari begata dá ainda sima ata.Edo inemi embo babain o ito otatawo,awamane akuta awa sima dave ainyae.

22 Imo burigi embo tamonda ipa pi-ainyae Iesu da embomaida gisijiarida derobarate. Edo imo burigi emboda tamonda

* 5:7 Iesu da embomai. Ove Kotopuda atopapasigari kotembedo era, embomai ainde Paul mi Timothy ao darari geeiwa tarate jipapa esisina awa Iesu da embomai, ata Paul mi ge awa gano einda gaiae. 5:18 Deuteronomy 25:4

5:18 Luke 10:7

Page 256: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

1 Timothy 5:23 253 1 Timothy 6:15ipa piata, edo amboda embo ami jimbobeyae aina gido, imo daedo embo aindeGod da jisida jimbo ata. Awatedo imoakuta dono itae God da jisida matawa isiyo.

23 Imo iji matawa ito osida karu budoeta edo karu neneide daedo. Awaemboun akuta inainyae, ata waini† saka daedoinjiyo.

24 Embo neneida jimbo beyae awa ara-pada, edo ainda amboda katari yaidamaundo era. Ata embo neneida jimbo awaonjigarida isimango amboda arapa edoera. 25 Edo dá ango, embo neneimi burodavegave awa arapada eiworo gido era, ataembo neneida buro davegave awamanemionjigarida edo era awa, matawa dá angoitari tao ae.

6Buro embobomi awamaneda babadegari

tou ore.1 Buro embobomi awamaneda babade-

garida yai tou ari iji berari piedo ore. Edoango ara gido, embomaimi ge bebegaeGod da daoda edo ainda atopatarida awatainyae. 2 Edo buro embobo avekave awa-maneda babadegari awa gebé ari embo-mai edo gebé ari nanonameji ango site,buro embobomi awamane jisi tuda ainyae.Atako, aindabé babadegari ainkain kon-dade ari budo era awa gebé ari embomaiedo God da dubobari embomai, awatedoburo embobomi awamane kondade eitesima ore.

Iesu da embomaimi ganu dubobébainyae.

Roviravi eiwa atopasido eyo, edo kon-dade ari gemi awamanede tedo eyo. 3 Edoembo ainmi atopatari eve pisido eira, edoge ro embo awa atopasido eira awa dambudarae, edo ge awawa kaenato Badari IesuKeriso mi atopatae, edo embo ami em-bomai tou ari God da yai piorote awaatopatae, 4 embo awa darigami do ato aeari edo gari da (1) ro itae. Ata aindajipapa, karu beyae ango awa geda tamondatedogari tepotapo piari edo be dudunoari ge. Wasiri angomi euri embo neideji mina tara edo era, edo ge baiari jipapaedo era, edo embo neida daoda ge bebegaetedo era, edo gebé gae isite embo neidekotembari beyae edo era, 5 edo iji matawa

awamane ge mina baiya edo era. AwamaneGod da gebé ajiregesitera, awatedo awa-maneda dokotembari berari beyae esisina.Edo awamanemi God da jipapa ambo amboedo ganu deposi borote awa kotembedoera. Edo embomai ango gido, imo dodo yaieveda mambuyo.

6 Embo ainmi God da jipapa ambo amboaina edo embo neida rorae jipapa ae, ataembo ami ainda rorae gido taina, ‘Na in-ono itena,’ embo awawa gaiapa bajinadeGod da jisida. 7 Kaena gari, iji ainde ai-monomi kaena butu einda engitera, ro-rae da ro kundo gumbae. Edo gebé awa,iji nonde kaena betara awa, rorae da rokundo mambari tao ae. 8 Awatedo kaenaindari rorae ae ombarijiari de isira gidoawa, eiwa kaenamonde inono. 9 Ata em-bomai ainkain gaiapa jiwae bain kotem-bedo era, awamane bawarida durudo eraedo udumbari kiveda jimundo era. Edoawamanemi kotembari dave dodo roviravijiwae udojipapa eite memesi budo era.Edo udojipapa amimi awamane usibesi edobetari natopoda yai pieuri maundo era.10 Edo embomaimi ganu dubobudo era,ami euri jimbo beyae neide kainde jiwaeedo era. Edo embo neneimi ganu bain eiteawamaneda gebé ari Keriso da yai dododubo vevera jiwae budo esitera.

Paul mi Timothy de ao darari ge eiwabeaoda sisina.

11 Ata imo, God da embo, wasiri angogoawa gunjindedo eyo. Edo wasiri dambudarari de, God da tou ari de, gebé aride, dubobari de, tataimbari de, netegaride awa bain maundo eyo. 12 Do jine-negedo Keriso da atopatari gebé awaemboduduno edo eyo. God mi wasiri natopoitari batate imo dao sisina, edo embo-mai jiwaeda jisida inemi ito gebé ari awadave edo karigesiteta. Awaembo wasirinatopo matu buriteta awa jidogogo edoeyo. 13 Nane imonde ge okain tena, Godda jisida ainmi rorae beraride wasiri piedoeira, edo Keriso Iesu da jisida ainmi gedave Pontius Pilate da yai karigesisina.14 Ge okain eiwa, beyae nei ro itaede edobekumba ari itaede kera edo eyo, iji borokoeinda edo maunsiato iji ainde Badari kae-nato Iesu Keriso gumaina. 15 Iji awa Godmi siya esisina ainde Iesu Keriso gumaina.

† 5:23 waini awa un okainda dao. Iji matu edo gundo boroko embomai un ango injido era. Paul ae Timothy dedaijide embomaimi dongo ‘gurepi’ be tapedo ainda gama budo awamaneda un okain ango siya edo esitera.

Page 257: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

1 Timothy 6:16 254 1 Timothy 6:21God awa dave berarida tutu. Ami akutarorae berari gisijido eira. Imo awa dao-tari berarida Daotari edo badari beraridaBadari. 16 God akuta awa betari tao ae.Imo pararabé parara doda isima edo eiraedo embo da ain atutumbari tao ae. Emboda ainmi imo jisimi gosisini awa itae, edoda ainmi imo jisimi gari tao ae. Embomaiberarimi tou ari God da yai piore, edo Godda gisijiari natopo itare. Awara.

17 Awamane ainmi gaiapa jiwaede ijiboroko einda itera awa ge okain teyogore, dariga ainyae, edo awamaneda tu-monda ari gaiapada piainyae. Awa buri-gibé maundo itae aina. Ata awamanedatumonda ari awa God wasiride ainda yaipiore. Ami, kaena dubodave orote awa,roviravi jiwaebé berari kaenato yai pieuribudo era. 18 Edo awamanede ge teyo, embonenei dave edo kondade ore, edo burodave jiwaebé edo ore. Edo awamane embororae isisigaede piain do siya ore, edo awa-maneda yai piarida do awa matawa itare.19 Wasiri engo era ami awamane akutadagaiapa bajina iji amboda bari awa dadaeira, edo wasiri natopo itari awa kumbara.

20 O Timothy, ro awa God mi imo tu-monda eite pipisisina awa, sima dave edoeyo. Embomai ainkain ge donode God dajisida edo moka itaede awa imonde tain ji-papa edo era awa daginegedo eyo. Edo em-bomai ainkain ‘jirogari gebé’ awamanedayai isira tedo era, ata kaenato atopatarigebé ajiregedo era awa, daginegedo eyo.21 Embomai nenei tedo era, jirogari eiwaawamanemi matu buritera. Awamane geawa site Keriso da atopatari kaena gebéesitera awa dodo begata neida mambaedumbae etera.

God da dave ari ito yai itare. Awara.

Page 258: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Philemon 1 255 Philemon 22

PhilemonPaul mi ove eiwa Philemon degagurisina.Paul mi Philemon ategesisina.

1 Na, Paul, Keriso Iesu awaembo buroedo ena, awatedo boroko na bundari orodaitena.

Na ae kaenato nameji Timothy demiimo Philemon ategetera. Imo awa na-tokare dubobari nameji edo ine Kerisoawaembo buro edo eta dá nanekare edoera ango. 2 Edo nakare tote (2)mi dubo-bari ru Apphia ategetera. Edo natokareotawo Archippus, embo ainmi namon-dekare daedo Keriso da buro matawa edoeira dá itoro embo ango awa, nanekareategetera. Edo Iesu da embomai ainkainito mandoda, Philemon, dada edo era awa,nakare daedo awamane ategetera.

3 God kaenato Mamo ae Badari IesuKeriso deda dave ari ae béga de awa ito-mane yai itare.

Paul mi Philemon da dubobari de gebé aride awaembo God ategesisina.

4-5 Nato nameji Philemon, embomaiminamonde teoro ingido ena awa, imo BadariIesu gebé edo eta, edo God da embomaiberari dubobudo eta. Awatedo iji angodena imo embo benunu site, na iji berari imoembo nato God da yai ategedo ena. 6 Nabenunu tedo ena, rorae davegave berariimomane Keriso Iesu da yai buritewa awaine davebé gata. Ango edo iji angode emboneneida yai ito gebé ari kando edo eta, itogebé ari ami buro bajinabé aina. 7 Natonameji, ine God da embomai kondade eotoawamaneda do tenda goroba budo etera.Edo ito dubobari ami yawa ari edo kondadeari bajina natokare yai pieuri budo era.

Paul mi Onesimus awaembo Philemon deatega esisina.

8 Awatedo na imo atega ain jipapa ena.Gebé, Keriso da awara tarimi buro ro inemiata awa, nanemi ge okain imonde tari tao.Ata na ge ango imonde tainyae. 9 Awaratana gari imo God da embomai dubobudoeta, awatedo imonde atega ena. Na,Paul, embo begogo edo daedo boroko IesuKeriso da bundari embo, 10 nanemi natomai Onesimus awaembo imonde atega

ena. Na bundari oro einda isite embo awakondade eteno ainda gebé ari Keriso dayai piedo nato mai ango esisina. 11 Iji gisiembo awa kondade ari imonde piae edoesisina, ata boroko embo ami kondade ariimonde namonde piari tao.

12 Embo awawa nato dobéra awa nanemitekago pieteno maunteira. Awatedo inemiembo awa ategedo buyo. 13 Iji einde nabino dave awaembo bundari oroda isiteawa, na jipapa edo etena, embo ami na-monde daedo einda isite ito dero budo nakondade arate. 14 Ata ainda edo nane itoawara ari gisi bae, embo awa yai eindajipapa ainyae. Awarata nato jipapa awa,buro dave ine akuta jipapa eta awa, ineata. Awatedo nane imo watano na kon-dade atate tae. 15 Gebé, Onesimus imododo iji tupo taigesisina. Ata na kotem-betena, rorae eiwa idegesisina awa, inemiembo awa tekago ategedo bato imondedaedo natopo itarate. 16 Boroko embo awaito buro embo akuta ae ata ainda deroburo emboda dero daginegari. Embo awanameji ito.* Edo embo awa ito topo edoBadari da topo. Awatedo embo awa nabé dubobudo ena, ata ine na daginegedoembo awa dubobudo ata.

17 Awaembo, edo ingena awa burootatawo gido, dá ango ine na ategedo budoeta, embo awa ategedo buyo. 18 Ata emboami imo kena beyae ro esisina ko roraeinono awa imonde piae gido, ainda bougaawa doiyo nato daoda gumbari bane. 19 Na,Paul mi, ove eiwa ipa natomi gagurena: Naito mina piana. Nanemi Keriso da binodave imonde karigeteno God imo torege-sisina. Awatedo ine nato yai mina piaeeteta, ata nane ge ango imonde tainyae.20 Gebé, nameji, ainda edo ingena Badaride daedo dada ari itena, nato jipapa awainemi nato atega ari tou ata. Imo nakondade eyo nato do Badari da yai tendagoroba bare. 21 Nato tumonda ari ito yaiisiri ove eiwa gaietena awa, ine ro ategaena awa kera ata. Edo na gari, ine ro najipapa ena awa bé daginegedo ata.

22 Edo iji einde daedo, na tumonda ena,God mi itomane benunu tari awa ingido naitomane yai piari overegana. Awatedo naawaembo awari yai siya eyo.

Paul mi ainda ategari beaoda pipisisina.* 1:16 nameji ito. Aindabé Onesimus mi ainda gebé ari Keriso da yai pipisisina, imo awa God da mai edo Philemonda gebé ari nameji (John 1:12).

Page 259: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

Philemon 23 256 Philemon 2523 Epaphras (Embo awa Keriso Iesu da

buro edo eira.), namonde daedo bun-dari oroda isira, ami imo ategeteira.24 Edo daedo nato buro otatawo Mark de,Aristarchus de, Demas de Luke de imoategetera.

25 Kaenato Badari Iesu Keriso da dave ariitomane yai itare. Awara.

Page 260: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

James 1:1 257 James 1:21

JamesJames mi ove eiwa Jew gebé

ari embomaida yaigagurisina.

1 Na James awa God ae Badari Iesu Kerisodeda buro embo. Nanemi imondemaneewowo gawowo 12* avekave yai neneidabodembesitewa awa ategetena.

James mi nongo edo gebé ari embomaibawari neide kainde daginegari taori awasisina.

2 Nato nanonameji,† iji berarida bawarineide kainde itomane yaida gumbari gido,do yawa ewo. 3 Imomane gari, roraero itomane gebé ari bavedo gaina amiari imomane goroba edo matawa pepositebouga awa kundo mambawa. 4 Ata gorobaedo matawa peposite bouga awa kundomaundo beaoda ewo. Ango edo imomaneembobé badawo itomane umbugo inonobéare, ainda beyae da ji itae. 5 AindabéGod mi embode rorae piain eite tekagojiaede, awatedo imomane embo da ainmidubogari nei jipapa aina awa inono God detedogari ainde dubogari piaina, edo Godmi mana ari embo awa mengaina. 6 Ataembo da ave itadaita eira awa dá ewa torubisimi doreiuri gundo maundo eira ango.Awatedo embo ainmi rorae bain jipapaeira awa gido, God gebé arimi tedogaina,itadaita eure. 7-8 Embo ave kotembari tote(2)de awa, imo buro berari dave edo ari taoae. Embo awa God mi rorae da (1) ro piaribaina kotemainyae.

9 Nameji‡ rorae isisigaede awa, aindadero ikane God da yaida isira, awatedoyawa are. 10 Ata nameji gaiapade awa, abukoko ango awa itae aina, awatedo emboami tataimbarimi ainda dero God da yaiisira awa gido yawa are. 11 Aindabé ijivisido ainda veverami abu nya gagureiuriawa mumuya edo eira. Edo ainda koko du-rudo eira, edo ainda jitari dave awa betedo

eira. Dá ango awa, embo gaiapade aindaburo neide kainde eimango itae aina.

12 Dubodave awa embo ainmi bawarineide kainde ainda yai gumburi gorobaedo petedo eira ainda. Edo imo davebéedo bawari daginegaina awa gido, God miwasiri natopo itarida gobe§ embo aindepiaina ango tarigari sisina awa. Tau awaBadari mi embo imo dubobudo era aindepiain sisina.

13 Aindabé God awa wasiri dambudarari, rorae bebegaemi imo bawari taoae. Edo God imo akuta ami embo enembomana bawaina. Awatedo iji nonde bawariemboda yai gumbari, “God mi na baveira,”ango teure. 14 Ata emboda bawari engoidegedo eira. Embo dara dara aindajipapa beyae ami imo dupeite gisijido eira.15 Ango edo ainda jipapa beyae ami eurijimbo engedo eira. Edo jimbo awa bajidoinono edo ami betari kundo gundo eira.

16 Nato dubobari nanonameji, embomiimomane udumbaro begatabé dodo neidaainto eove! 17 Kando davegave berari edokando beyae itaede berari awa utuda edowotedo eira. Parara berari* da Mamo mikando angogo pisido eira. Roviravi para-rade utuda itera ami wareregedo dugadagigitembedo era. Ata God awa ango ae.Imo awa dave iji berarida. 18 AindabéGod akuta jipapa esisina, ine ainda gedagebémi wasiri teka kaenato yai pipisisina.Awatedo kaena awa ni be teka ango roraeberarida toropuda ami tuturoda esisina.

God da ge ingido kera ewo.19-20 Ango edo nato dubobari nanon-

ameji, aindabé emboda sinigambarimi ariGod da buro dambu darari ari tao ae,awatedo imomane berarimi embo neida geboraebé ingain ewo, edo ge mina boraebétainyae, edo burigibé sinigambari eove.21 God da ge awa imomane toregari tao,awatedo wasiri bebegae berari de jimbonenei jiwae de daedo dodo, God da geitomane doda uresira awa tataimbarimibuwo.

* 1:1 ewowo gawowo 12. Ove Kotopuda atopapasigarimi ge eiwa goteite kotembari evekara budo era: (1) Ainda mokaawa Jew ewowo gawowo 12da Iesu gebé ari embomai. Ko (2), awa kariwa ge. Awatedo ewowo gawowo 12da moka awaIesu gebé ari embomai berari. † 1:2 Nato nanonameji. Aindabé James awa daedo Iesu gebé ari Jew embo, amiIesu gebé ari Jew embomai dao engo awamanede tari tao esisina. ‡ 1:9 Nameji. Kondade ari ge James 1:2da tudagiwo. § 1:12 wasiri natopo itarida gobe awa kariwa ge. Iji matuda, gerigeri iji ainde, Guriki embomaimi emboainmi embo nenei berari awa daginegedo esisina, ainda yai gobe igimi ari pisido esitera. God da tarigari ge isira, inemiwasiri natopo itari awa embomai ainkainmi imo dubobudo eite davebé edo bawari daginegara, awamanede piaina.* 1:17 Parara berari awa roviravi iji ae dabori de doga de kariga de ango.

Page 261: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

James 1:22 258 James 2:1322 God da ge tepo ingido ewa awa

eovekae. Ata God da ge ingido keraedo ewo! Edo imomane ainda ge ingidokera ae awa, imomane akuta udumbedoawa. 23 Embo da ainmi God da ge ingidokera ae edo eira awa ango embomi aindadombu mina garada goteira. 24 Embo amiainda dombu gira, awarata, ainda ambodaimo dodo maundo burigibé ainda dombukariwa nongo nongori awa ruvegesira.25 Ata God da aodari† awa dave beraridadave, edo aodari ami embo jimboda bun-dari awa udegedo eira. Embo ainmi aodariawa gidogogo edo ambo ambo eite, edoainda ge tepo ingido ruvegae, ata kera edoeira, God mi embo einda da buro ao aina.

26 Imomane embo da ainmi kotembe-sira, “Na God tumondebain dave edo ena,”ata ainda iwawa gisijiae dumbae edo eiraawa, imo akuta udumbedo eira. Ainda tu-mondebain arida dave awa itae. 27 MamoGod kaenatomi tumondebain ari kotopude beyae itae de awa jipapa edo eira engo:embomi popoiwo de rori garori de roraenonda memesi eiworo gido awamane kon-dade edo eira, edo imo akuta dedegedoeira, butu embomai‡ da wasiri bebegaemiimo jiurekae.

2Edo embo nei gido, “Imo awa embo dave,”

o “Imo awa beyae,” engo kotembove.1 Nato nanonameji,* itomane gebé ari

kaenato Badari Iesu Keriso, Badari taoga-ride, da yai matu pipisitewa edo matawapipitewa. Awatedo tou ari evekara embokariwa davede o kariwa beyaede eovekae.2 Gebé, edo embo da (1) ombarijiari dav-ebéde itomane doregarida toraina, edodaedo mapa embo ombarijiari bebegaedonode awa toraina, 3 edo imomane emboombarijiari davebéde jisimi udugedo gidoainde tawa, “Gumbu! Anumba daveeinda anumbate,” ata mapa embo om-barijiari donode ainde tawa, “Umbugo

dá ounda pete” o “Butu dá tai nato de-monda anumbe,” 4 inemane itomane dore-gari akuta kapetewo evekara esira, edokotembari bebegaemi embomai katetewa.

5 Nato dubobari nanonameji ingiwo!Embomai avekave God mi gerisina awa,embomaimi “embo rorae isisigae” daotedo era. Ata aindabé awamaneda gebéari God da yai pipisitera, God mi awa-maneda yai ao ari jiwaebé piaina. Edoawamanemi God dubobudo era, awatedoGod mi awamanede tarigari sisina, aindagisijiari† awa bara. 6 Ata imomane embororae isisigae awa tou ae edo ewa. Eiwakotembewo! Embo gaiapademi itomaneyai memesi neide kainde pipiteite imo-mane jido dumundo kundo maundo katariemboda doda pisido era. 7 Edo awamanemige bebegae Iesu Keriso, embo dave da yai,tedo era, edo imomane awa ainda topo.

8 God da gisijiarida aodari‡ da Ove Gaiaritari isira awa, “Nembu ito awa dubobudoeyo dá imo akuta dubobudo eta ango.” Edoimomane ge awa kerabé edo awa gido,imomane dave edo awa. 9 Ata inemanemiembo nenei tou edo awa, edo nenei touae edo awa gido, imomane jimbo edo awa.Ango awo aodarimi imomane awa aodaridari erigari embomai ango arapa aina.10 Berari ainmi aodari berari awa kera edoeira, edo aodari da bé dari erigaina awaango embo ami aodari berari awa desirierigesira. 11 God mi sisina awa, “Ipudaeote,” edo daedo, “Dato beteure.” Awatedoimo ipuda ae, ata embo dato betaina awa,imo aodari dari erigari embo ata.

12 God da aodarimi kaena jimbo beyaedabundarida edo udegedo eira, edo God miaodari ami kaena kataina. Awatedo ine-mane embo neneide ge dave tedo ewo, edoiwata dave edo ewo. 13 Embo da ainmiembo nenei do ari itae aina gido awa,katari iji ainde, God embo awa do ainyae.Ata embo da ainmi do ari embo neneida yaiedo aina, katari ijide God mi embo aindebekumba ge tainyae.

† 1:25 God da aodari awa God da Ge Matu ae God da Ge Teka de Ove Kotopu doda berari. ‡ 1:27 butu embomaiawa embomai ainkain God dubobae, edo awamaneda tamopisida jipapa bebegae ambo ambo edo era. * 2:1 Natonanonameji. Kondade ari ge James 1:2da tuda giwo. † 2:5 ainda gisijiari da moka awa tote (2): (1) Iji boroko eindeawa rorae davegave God mi ainda embomaida yai pisido eira. (2) Iji amboda awa wasiri beyamanabé God mi aindaembomaida yai piaina iji ainde utuda maundo awamaneda Daotari God de daedo itara. ‡ 2:8 God da gisijiaridaaodari da moka awa God, Gisijiari Bajina, ami ainda embomaide aodari eiwa pipisisina, edo aodari eiwa awa bajinabébajina. 2:8 Leviticus 19:18; Matthew 22:39 2:11 Exodus 20:14; Deuteronomy 5:18 2:11 Exodus 20:13;Deuteronomy 5:17

Page 262: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

James 2:14 259 James 3:6Embo da ainmi ainda iwata kawata dave

embo neneida yai awa itae, ainda gebé ari awabetari.

14 Nato nanonameji, embo da ainmitaina, “Na God gebé ena,” ata ainda iwatakawata dave embo neneida yai awa itae,gebé ari awa inono imo toregainita?§Ango ae! 15 Edo itomane nameji o ru,* awa-maneda ombarijiari itae, edo awamanedaindari rorae deguta da da indara awaitae, 16 edo itomane doda embo da (1)miawamanede taina, “Dave edo mambuwo!God mi dademo ombari ae indari roraede imondemane piaina,” ata inemane ro-rae ro awamane jipapa era awa piae, it-omane kondade ari awamaneda yai awaitae. 17 Awatedo dá ango, embo ainmiembo neneide iwata kawata dave ae edoeira, ainda gebé ari God da yai awa itae,edo ainda gebé ari awa betari.

18 Ata embo neimi taina, “Ito gebé ariisira, edo nato iwata kawata dave isira.”

Gebé ari ito iwata kawata dave itae awaeyo gido mina nanemi iwata kawata dav-emi gebé ari nato awa ano gate. 19 Imo Goddakaima akuta isira awa gebé edo eta. Awadave. Bibinei dá ango gebé edo era, edoawamane adumi ipatai jipedo era!

20 Ata jiro kotembari itae embo, in-emi jipapa eta nane ano gate awa, emboainmi iwata kawata dave embo neneideae edo eira, ainda gebé ari awa betarita?21 Ewowo kaenato Abraham awa giyo! Imoainda mai Isaac awa kundo maundo Godde rorou dungari tenembada pipisisina.Awatedo ainda iwata kawatami imo awaembo wasiri dambu darari arapa esisina.22 Abraham da gebé ari God da yai ae aindaiwata kawata de daedo buro dada edo eraami imo kondade esiri ainda gebé ari inonobé esisina. 23 Edo God da Ove Gaiaridage awa esiri bé arapa esisina, “Abrahamda gebé ari God da yai pipisisina, awatedoGod mi ainda wasiri dambu darari awaAbraham de pipisisina.” Edo God mi Abra-ham awa ainda otawo sisina. 24 Awatedoimomane gotewa awa, emboda gebé arimiakuta ainda wasiri dambu darari arapa aritao ae, ata ainda iwata kawata ari daedo

ami ainda wasiri dambu darari arapa edoeira.

25 Edo kariwa dá ango awa ipuda arieutu Rahab. Iji ainde ine Israel embomaidasimagari embo tote (2) budo begata neidapiesiri idegedo maunsitera, ainda iwatakawata ami ainda wasiri dambu darariawa arapa esisina. 26 Awatedo, dá angotamo asisi itaede awa betari, gebé ari iwatakawata dave itaede awa betari.

3Kaenato iwawada ge tari awa sima dave

orote James mi sisina.1 Nato nanonameji,* imomane awa gari,

kaena ainmi embo neneide God da geatopasido era awa, iji nonde God mi kaenakataina awa, kaenato katari okain emboneneida katari awa daginegaina. Awatedoimomane jiwae atopatarida buro ain ji-papa eove. 2 Kaena berari iji jiwae jimbodadurudo ena. Embo da ainmi ainda geberari dave edo gisijido eira awa embobé,daedo ainda tamoda jipapa berari gisijiaritao.

3 Kariwa eiwa kotembewo. Kaenanebogo saka aurimi ari wo hosi† bajinadabeda piaro kaena kera edo aina. Edo roraeami wo hosi ao darari begata kaenanemijipapa edo era ainda maundo aina. 4 Edodaedo kariwa un ma babain ewada kotem-bewo. Bisida gorobami ma bajina awakundo maundo eira. Awarata, ma jiari em-bomi tarau sakabé ami un ma bajina awaao daraina yai nonda mambarate jipapaedo eira. 5 Edo dá ango, kaenato iwawaawa saka, ata kaenanemi iwawa jigamo aedumbae edo ara gido, dariga ge kaenatomiembo jiwaeda yai memesi piaina.

Eiwa kotembewo! Abu taote bajina awani buin saka ami wotedo avedo itae aina.6 Edo kaenato ge awa niyao ango. Iji nondekaena ge bebegae tedo era, ami embomaijiwae usibesi edo eira. Edo kaenato ge amiarapa edo eira, rorae bebegae jiwaebé kae-nato doda isira. Edo ge ami euri kaenatokotembari ae iwata kawata de dono edoeira. Awa dá ni buin mi yai demonda beraridungeuri avedo eira ango. Ge ro kaenaneteoro embomai nenei demonda ingido era,

§ 2:14 gebé ari awa inono imo toregainita? Ge einda moka awa imo gebé ari angomi God da rirowa daginegari taoae. * 2:15 nameji o ru. Aindabé James awa daedo Iesu gebé ari Jew embo, ami Iesu gebé ari Jew embomai daoengo awamanede tari tao esisina. Kondade ari ge nei James 1:1da tuda giwo. 2:21 Genesis 22:1-18 2:23Genesis 15:6 2:23 2 Chronicles 20:7; Isaiah 41:8 2:25 Joshua 2:1-21; Hiburu 11:31 * 3:1 Nato nanonameji.Kondade ari ge James 1:2da tuda giwo. † 3:3 wo hosi. English gemi awa ‘horse’.

Page 263: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

James 3:7 260 James 4:6ge ami ari awamane jimbo bebegae ainjipapa ari tao. Edo yai beyae niyao matawaaveite isira,‡ ami euri kaena ge bebegaetedo era.

7 Awa gebé, embomaimi abu wo de niwaside baba edo era de, dodobu mane dewo unda isima edo era de, awamane neidekainde berari awa kundo eoro enembedoera, edo eoro enembedo esitera. 8 Ataembo da ainmi imo akuta ainda iwawaari enembari tao ae, edo iwawa dave edojigamo ari tao ae. Edo embomaida gebebegaemi arapa edo eira awa, awamaneawa tepotapo jimbo bebegae ari embomai.Dá jimbago kae jiwaedemi embo gamburibetedo era ango, kaenato ge embo neneidayaida tedo era, ami awamane dari betaritao.

9 Iwawa kaenatomi Mamo God kaenatodasiga edo era, edo iwawa dá ami embomaibegá edo era. Ata God mi embomai awakariwa ika imo inge esisina. 10 Kaenatobe dá ainda dasiga ari ge edo begá ari geidegedo eira. Nato nanonameji, eiwa awadave ae. 11 Un uriri dá ainda un davewowoteiari dokaka de daedo wotainita?12 Nato nanonameji, ni dungami inonomoiepe be ekainita o dongo pasiporomidunga be ekaini? Ango ari tao ae, edo unuriri kato demi un dave piari tao ae.

Dubogari utuda edo gundo eira awa dav-ebé nei ro itae.

13 Embo ainmi itomane doregari dodaawa dubogaride kotembari davede ri? Amiainda iwata dave matawa eite netegarimiembo neneida yai kondade ari dave piaina.Ango edo eira, ami arapa aina, ainda iwatadave awa God da dubogarida edo gundoeira. 14 Ata, edo imomane embo neidarorae gido jitedo dumo edo ewa, edo ito-mane do nana taride isira, inemanemi “Nadubogari embo” ango teovekae, edo Godda gebé awa ge pitawa teove. 15 Kotembariango awa utuda edo gumbae, ata awabutu embomai§ da tamopisida jipapa be-begaeda edo bibineida yaida edo gundoeira. 16 Edo eiwa gawate jipapa ena, ijinonde embomaimi embo neida rorae gido

jitedo era, edo awamanemi nana tedo eraawa, iwata tepotapo ari edo jimbo bebegaeneide kainde berari idegedo eira.

17 Ata dubogari utuda edo gundo eira,gisibé awa davebé nei ro itae, edo awabégade, dave aride, ge kera aride, do arijiwaede edo buro dave embo neneida yaiedo eira. Edo dubogari angomi embonei awa kariwa dave edo embo nei awakariwa beyae awa kotemainyae, edo amiiwawa tote (2)de ainyae ango isima edoeira. 18 Béga bari embomaimi bégada veuredo era. Edo awamaneda iwata kawatadave ami embomai nenei kondade euriawamane daedo wasiri dambu dararidaburo edo era.

4Itomane jipapa bebegae awa dodo God da

ge kera ewo.1 Itomane duduno ari ae ge babaiya ari

de awa, yai nonda edo gundo eri tanogiwoǃ Awamane itomane udojipapa bebe-gae imomane doda idegedo God da ji-papa ainde duduno edo era. 2 Edo ro-rae inemanemi jipapa edo ewa bae edoewa. Awatedo imomane embo nenei de-owo betedo era, edo awamaneda roraejitedo ewa, edo rorae kumbari tao ae. Imo-mane ge babaiya edo ewa, edo dudunoedo ewa. Inemanemi God da yai tedogae,awatedo rorae bae edo ewa. 3 Imomanetedogae dumbae edo ewa. Itomane udo-jipapa awaembo jigamo ain kotembeteitetedogido ewa, awatedo imomane awa bae.

4 Inemane God akuta tou ae edo ewa,awatedo imomane awa ipuda ari embomaiango. Imomane gaerita? Edo butu em-bomai* da wasiri bebegae awa dubobudoewa, imomane awa God da gitopo embo.Awatedo berari ainmi butu embomaidawasiri bebegae awa dubobain jipapa eiraawa God da gitopo embo. 5 Imomane giwoǃGod mi ainda Ove Gaiarida ge eiwa sisina,“Asisi† kaenato doda isira, ainda jipapabajinabé awa kaenato yai.” Inemane geainda moka itae awa kotembeoveǃ 6 AtaGod mi ainda dave ari bajinabémi kaena

‡ 3:6 yai beyae niyao matawa aveite isira awa kariwa ge. Ainda moka awa Satan ae ainda bibinei de. Awamanemikaenato kotembari gisijido era iji angode kaena ge bebegae tedo era. § 3:15 butu embomai da moka James 1:27datuda giwo. * 4:4 butu embomai da moka James 1:27da tuda giwo. † 4:5 Asisi. Ove Kotopuda atopatari neneimikotembedo era awa, ge einda moka awa ‘Asisi Kotopu’. Awatedo Asisi Kotopu kaenato doda, ainda jipapa bajinabé awakaena God akuta dubobara. Awarata Ove Kotopuda atopatari neneimi kotembedo era awa, ‘asisi’ da moka einda awaembo enemboda asisi. Awatedo embo enemboda asisimi bajinabé tamopisida jipapa bebegae ain edo eira.

Page 264: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

James 4:7 261 James 5:10kondade ain jipapa edo eira, awatedo Godda ge Ove Gaiarida isira awa engo:“God mi dariga embomai gitopo edo eira,

ata ainda dave arimi tataimbari em-bomai kondade edo eira.”

7 Awatedo, God da ge kera ewo.Binei ajiregewo, adu tumundo imomanedoware. 8 God kena atutumbewo imomanekena atutumbare. Imomane bebegae ariembomai, jimbo bebegae awa dodo jimbodave akuta ewo. Imomane kotembaritote (2)de, itomane kotembari donodeawa dodo kotembari davede akuta ewo.9 Itomane jimbo bebegae awa gidomengoteite mamato ewo. Dubo veveraeite ji tewo. Itomane iro jirari beyae awadodo dubo vevera ewo. Edo yawa pitawaawa dodo do memesi ewo. 10 Badari dajisida imomane akuta tataimbeteite piewowotari, edo imomane jiari vitave.

11 Nanonameji,‡ imomane akuta ito-mane namejida yai ge bebegae mina taraeove. Embo da ainmi ainda namejida yaige beyae tedo bekumba edo eira, ami gebeyae aodarida yai tedo eira edo aodaribekumba edo eira. Atako imo aodaribekumba edo eta gido, imo awa aodarikera ari embo ae, ata ine aodari awa beyaetedo eta. 12 God imo akuta awa Aodari PiariTutu. Embo ami akuta embomai toregaritao edo usibesi ari tao. Awatedo imo ainembo neide bekumba ge tedo esi?

Dariga gemi itomane dao jiawo visiure!13 Ingiwo imomane ainmi ge engo tewa,

“Iji borokorita audo awa kaena nasi ba-jina einda ko ounda mambara. Edo du-beri da (1) ainda isite roviravi jiwae pi-aro embomaimi origarori edo ganu piarokaena ganu jiwaebé bara.” 14 Wasiri it-omane audo awa nongo nongo aini awaimomane gae. Wasiri itomane awa tupo,sipo yopi ango. Iji tupo isiuri iji visidoainda pararami gaieuri sisigedo eira. 15 Atainemane engo tawa awa dave, “Edo Badarijipapa aina gido awa, kaena isite buro eiwaara ko ouwa ara.” 16 Ata boroko awa darigagemi itomane dao jiowo visido eira. Ge tariango berari awa beyae. 17 Awatedo emboda ainmi rorae dave arate awa gari, edoimo buro awa ae, ami jimbo beyae eira.

5Gaiapa embomaimi embo nenei pataro

wotorekae!1 Edo boroko nane imomane gaiapa

embomaide tena, ingiwo! Bouga neidekainde itomane yaida atutumbedo gu-peira. Awatedo aoro bajinabé gateite jitewo! 2 Itomane gaiapa neide kainde awamatu betedo depeka ari. Edo itomane om-barijiari davegave awa kandoromi injidodendegari. 3 Edo itomane gold ae silverde awa matu damana gambari ari. Edoawamaneda damana gambari ami itomanejimbo bebegae taina edo itomane tamopisiinaina dá niyaomi butu rorae injido eiraango. Deguta beaoda ijide* inemane ga-iapa jiwae dada edo etewa. 4 Ingiwo! Buroembobo itomane buroda indari tokedo eraawa, tau ae dodo etewa. Ango eowo buroembobo awa kondade ari baintedo aorobajinabé gatedo era. Edo Badari, GorobaBerari da Goroba, ainda dengoromi awa-maneda ji tari ingido esira. 5 Iji beraridaitomane udojipapa ae rorae davegave debutu einda awa budo ewa. Kariwa nasipumi indari davegave injido bajido potedoera, ata embomi awamane daro betara awagae ango, itomane udojipapa ambo amboedo ewa, ata rirowa God mi itomane yai pi-aina awa imomane gae. 6 Inemanemi em-bomai wasiri dambu darari ainde bekumbage piedo deowo betedo etera. Awamanemiimondemane nei ro ae, edo awamane aku-tami bere jiari tao ae.

Iji nonde imomane memesi neide kaindebureite gido, tataimbeteite itomane gebé ariberari God da yai piewo.

7 Awatedo nanonameji,† tataimbeteiteisiwo! Ango eiawo jirari Badari tekagogumaina. Nongo edo buro tutumi aindaburoda indari rorae davebé awa sima edoeiri awa kotembewo! Wa iji ainde ro-rae ve uredo tataimbedo isiuri iji edowa edo euri be davegave ekedo tari edoeira. 8 Badari da gumbari iji aikae esira,awatedo imomane daedo tataimbeteite it-omane gebé ari berari ainda yai piewo!9 Giwo, Katari Embo awa matu siya ariidegain eira. Awatedo nanonameji, dumoeite guguma mina tara eove, Badari miimomane jimbo beyaede kateure. 10 Nato

4:6 Proverbs 3:34 ‡ 4:11 Nanonameji. Kondade ari ge nanonameji o nameji awaembo James 1:2da tuda giwo.* 5:3 Deguta beaoda ijide. Ove Kotopuda atopapasigari kotembedo era, geda moka einda awa ‘God da katari degutadaijide.’ † 5:7 nanonameji. Kondade ari ge James 1:2da tuda giwo.

Page 265: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

James 5:11 262 James 5:20nanonameji, peroveta maneda tataimbarikariwa awa kotembewo! AwamanemiBadari da ge karigesiworo embomi awa-maneda yai memesi neide kainde piorotataimbarimi budo esitera. 11 Awa gebé,embomai avekave memesi neide kaindeBadari da daoda budo, edo awamanedagebé ari ainda yai dowae awa, kaenanemidasiga edo era. Imomane ingitewa awa,Job mi memesi neide kainde burisina.Awarata, iji ainde memesi neide kaindebureite imo God tumonda eite goroba edopeposisina. Edo God mi ambobéda emboawa kondade edo ao esisina. Awatedokaen gotera awa, God awa do memesi barijiwaede edo do aride.

12 Edo nato nanonameji, ge berariikanebé einda imondemane tena, tarigaritepotapo jigamo eove. Utuda da daodatarigari okain teove o butuda da daoda.Embo iwawa tote (2)deda jimbo beyaedadurovekae!‡ Ata iji nonde imo ge site “Naango ana,” awa eyo! Edo iji nonde imo gesite “Na ango ainyae,” awa ainyae!

Itomane gebé ari God da yai pipiteite be-nunu tewo!

13 Embo da ainmi itomane doda memesibouga bureirita? Embo ami God da yai be-nunu tarate tena. Embo da ainmi itomanedoda dubodave edo eirita? Embo ami yamiGod dasiga arate tena. 14 Embo da ainmiitomane doda karu edo eirita? Embo amiIesu da embomaida gisijijiegari awa daotari imo embo benunu tain gumborotetena. Ango edo awamanemi gundo ni olivebe§ da gamami ainda yai datedo Badarida daoda imo embo benunu torote tena.15 Edo awamane da gebé ari God da yaipipiteite benunu taro gido, karu embo awakaviegaina. Edo Badari mi embo awa gaoaina. Edo embo ami jimbo beyae edo esiraawa gido, God mi ainda jimbo kotembedodowaina. 16 Itomane ae dumbae ari* awakarigedo mina tara ewo, edo imomaneembo benunu mina tara ewo. Ango awogido, God mi kaviegari itomane yai piaribave. Embo wasiri dambu dararida ategaari God da yai awa goroba jiwaede, edo amiburo edo eira.

17 Peroveta Elijah awa embo enembo dánakaena ango. Embo ami wa woteurekaeGod da yai benunu okain bé sisina, edowa wotae duberi tamonde (3) edo kariga6 sima esisina. 18 Edo embo ami God dayai tekago benunu tesiri wa utuda edowowosisina, edo butuda indari rorae neidekainde awa erido be ekitera.

Embo da ainmi God da gebé awa dodoidegari gido, inemane embo awa kondade edotekago kundo gumbuwo!

19 Nanonameji, itomane doda embo daainmi God da gebé awa dodo idegari gido,embo neimi embo awa tekago wareregedokundo gumaina, 20 eiwa garate tena! Emboainmi embo jimbode kondade ari aindawasiri bebegae dodo God da yai warere-gaina awa, ami embo awa ainda betaridaedo toregaina, edo God mi ainda jimbobebegae jiwae awa kotembedo dowaina.

‡ 5:12 Embo iwawa tote (2)deda jimbo beyaeda durovekae! Guriki da ove gaiari indewaeda ge einda awa ‘Kataridadurovekae!’ § 5:14 ni olive be. Ni dao ‘olive’ mi be babaingae ekegedo eira. Jew embomaimi ainda be datedogama budo jigamo edo esitera. Ni olive beda gama awa siwo dave, indari siya ari rorae dave, edo keimoda dungarirorae dave daedo (Leviticus 24:2). * 5:16 Itomane ae dumbae ari. Guriki da ove gaiari indewaeda ge einda awa‘Itomane jimbo bebegae’.

Page 266: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

1 Peter 1:1 263 1 Peter 1:17

1 PeterEiwa ove tuturoda Peter miGod da gerari embomaida yaigagurisina.

Peter mi God da gerari embomai ainkainawamaneda butu dodo evekara edo yaineneida maunsitera ategesisina.

1 Na awa Peter, Iesu Keriso da aposil.*Nanemi imondemane, God da gerari

embomai, ainkain itomane butu dodoevekara edo yai Pontusi, Galesia, Kapa-dosia, Asia edo Baitenia ainda, maundoisima edo ewa, ove eiwa gagurena. 2 GodMamo mi ainda Asisi ami imomane tata-jido gerisina dá imo gisi jipapa edo go-sisina ango. Edo God mi ango esisina awa,imomane Iesu Keriso da ge kera awate edoainda ororomi imomane teiarate.

God da dave ari de béga de itomane dodamatawa sirari beda edo are.

Iesu Keriso awa kaenato tumonda ariwasiride, awatedo God dasiga ore.

3 Kaena God, Badari kaenato Iesu Kerisoda Mamo, dasiga ore. God mi Iesu Kerisoda betedo erarida toda ami ainda do aritega itaebé kaenato yai piesiri engari tekaburitera. Awatedo kaenato tumonda ariwasiride God da yai isira, 4 edo roraedavegave utuda God mi ainda embomaiawaembo sima edo eira awa inemanebawa. Rorae awa depeka ari tao ae, edobeyae itaede, edo ainda duroka mana sisi-gaina. 5 Edo itomane gebé ari Iesu da yaipipiteiwowo God da gorobami imomanededegedo eira, God mi iji beaoda itomanetoregaribé matu siya ari awa itomane yaiarapa arate sisina. 6 Imomane eiwa kotem-besite duboyawa bajinabé ewa. Awarataboroko, iji tupo awa, God mi bawari neidekainde dosiri ami esiri dubo vevera etewa.7 Bawari angogomi itomane gebé ari awadave ko beyae awa arapa aina. Edo gold,mina bajinabé piedo bari rorae, awa itaeaina. Ata itomane gebé ari Iesu da yaidamina, ami gold daginegari isira. Embomigold awa niyao doda pisido bavedo gidoera. Ata God mi bawari neide kaindeitomane yai douri gundo eira awa itomanegebé ari bavedo gain. Edo itomane gebé ari

awa dave gido, iji ainde Iesu Keriso tekagogumbari awa, inemane dasiga ari de tou aride taogari de awa bawa. 8-9 Imomane Iesugae, ata embo awa dubobudo ewa. Daedoiji boroko einde imomane embo awa gae,rata itomane gebé ari ainda yai piedo ewa.Edo itomane gebé arida mina beaoda awatoregari God mi imondemane pieuri budoewa. Awatedo imomane dubodave eitedo yawa edo ewa, embo enemboda gemiudugedo tari tao ae.

10 Edo peroveta mane ainkain God dadave ari itomane yai arapa ain sisinakarigedo esitera, awamanemi nongo edoGod mi imomane toregaini eiwawa kakowaedo udugedo gain esitera. 11 Edo iji awagumbae gisida Keriso da Asisi mi perovetamaneda doda karigeuri gido esitera awa,memesi jiwae awa Keriso mi baina, edotaogari jiwae ainda yai amboda gumaina.Edo awamanemi Keriso embo averi, edoiji bé nonde awa idegaini awa gain daredoesitera. 12 God mi awamaneda yai esiriarapada gositera awa ge ro awamanemikarigedo esitera awa awamane embo ae,ata imomane embo. Edo iji boroko einde,embobo ainkain bino dave imondemanekarigesitera, awamanemi ge eiwa teterogositewa. Asisi Kotopu awa God mi utudaedo piesiri gupusina, ami awamane kon-dade esiri bino awa karigesitera. Edoanelamane daedo ge einda mokabé gainjipapa era.

God imomane dao sisina awa kotopu,awatedo imomane daedo kotopu ewo.

13 Awatedo itomane kotembari awa siyaewo, edo imomane akuta dedegeteite it-omane tumonda ari berari God da davearida yai piewo. God mi awawa itomaneyai kundo gumain eira, iji ainde Iesu Kerisoutuda edo gumaina. 14 Imomane, kera arimamai ango, God da ge kera edo ewo. Edodá imomane gisi God da ge gae itomane ta-mopisida jipapa bebegae ambo ambo edoesitewa ango, boroko ainyae. 15 Awarata,dá ango God ami imomane dao sisina awakotopu, imomane daedo iwata beraridakotopu ewo. 16 Edo God da Ove Gaiaridage dá ango isira awa, “Na awa kotopu,awatedo kotopu edo ewo.”

17 God mi embo da da ainda buro awakatain eira. Edo ine embo dao vitarida

* 1:1 aposil awa Guriki da ge apostolos edo gumbari. Ainda moka awa ‘piari mambari embo’. Iesu Keriso mi Peterembomai gao ari kaviegorote, edo ainda bino dave karigarate tedo piesiri maunsisina (Matthew 10:1-8; Luke 6:12-16).

1:16 Leviticus 11:44-45; 19:2; 20:7

Page 267: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

1 Peter 1:18 264 1 Peter 2:8edo dao wotarida awa katari inono aina.Awatedo inemane God da yai benunu site‘Mamo’ tedo ewa gido, iji tupo angodeimomane butu einda isite, itomane touari bajina God da yai pipiteite imomaneakuta iwata kawata ewo. 18 Imomane awagari bé, iji angode God mi imomane embomina piedo itomane apiye ewowoda iwataari moka itae ae awamaneda ambo amboari deda awa imomane udegesisina, aindamina piari awa rorae damana gambari,silver ko gold ango ae. 19 Ata mina Godmi pipisisina awa Keriso da ororo deposi.Dá ango embomi wo sipu mai gini itaeedo bubuko itae awa rorou ango deorobetoro God da yai pisido era, God mi aindaMai itomane jimbo beyae awaembo piesiriembobomi detero besisina. 20 Edo Godmi embo awa avigesisina butu gumbaegisida. Ata ami iji beao einde embo awaarapada esiri idegesisina imomane embo.21 Aindabé Keriso buro awa esisina, ito-mane gebé ari God da yai piedo ewa. Godmi Keriso betarida jiri erorisina edo aindayai taogari pipisisina, awatedo itomanegebé ari edo tumonda ari awa God da yai.

22 Imomane God da gebé awa kera etewoainda Asisi mi itomane jimbo beyae teiesiriitae esisina. Ango esiri gebé ari nanon-ameji itomaneda yai kotembari davebémidubo mina bara edo ewa. Awatedo boroko,do jimbo beyae itaedemi, iji matawa dubomina bara ewo. 23 Imomane engari tekaburitewa. Edo betarida vemi imomane en-gae, ata betari tao aeda vemi. Ve eiwa awaGod da ge, edo awa wasiride edo natopoitaina. 24 Gebé,“Embo enembo berari awa kinya ango.

Edo emboda taogari awa kinyadakoko ango.

Edo kinya mumuya edo eira, edo kinyadakoko tokedo wotedo eira.

25 Ata ge BADARI† mi sisina awanatopo isima edo eira.”

Edo ge eiwa awa bino dave embomaimiitomane yai karigesitera.

21 Awatedo embo neneida yai sinigam-

barida kotembari berari dowo. Edo udum-bari buro berari embo neneida yai dowo.Edo iwawa tote (2) jigamo ari, edo emboneneida rorae bain jipapa ari, edo ge be-begae embo neida daoda tari awa beraridowo. 2-3 Ainda edo kando davegave awaBadari mi itomane yai piesiri matu bu-ritewa, awaembo mamai teka engari dáawamaneda aida ami inain udojipapabéera ango, imomane God da ge beyae itaeawa udojipapabé ewo, amimi ari imomaneembobé badave.

Iesu awa God da gerari ganuma edo Iesuda embomai awa God da gerari embomai.

4 Imomane Badari da yai gundo ewa, edoembo awa ganuma wasiride ango. Emboawa embomaimi ajiregesitera, ata God migerisina, edo embo awa deposibé God dayai. 5 Edo dá embomaimi oro ganumamigamboro visido era ango, imomane awaganuma wasiride angogo God mi aindaAsisi da oro gamburi visido eira awa. EdoGod jipapa eira awa inemane pirisi koko-topu angomi Iesu Keriso da toda do ito-mane ami rorou davegave God da jisidaainde piawate. 6 Awatedo God da OveGaiari doda ainda tari daedo isira,“Giwo, nane tutuvida ganuma davebé

dave* awa Zion nasida pipitena.Awawa nato gerari edo deposibé.

Edo embo ainmi ainda gebé ari ainda yaipiedo eira awa

mana mengaina.”7 Awatedo imomane ainkain gebé ari aindayai pisido ewa, embo awa deposibé ito-mane yai. Ata embomai ainkain emboeiwa kera ae edo era,“Ganuma oromando ari embomi ajirege-

sitera awa,God mi esiri tutuvida ganuma davebé

dave esira,edo ami awa jigamo esiri oro

okain esira.”8 edo,

† 1:25 BADARI awa God da dao da (1). Ainda moka awa ‘Na awa Natopo Itari’ (Exodus 3:14-15). Ge Moka Teteka,ove gaiari einda gunda awa daedo giwo. 1:25 Isaiah 40:6-8 * 2:6 tutuvida ganuma davebé dave. Ijimatu ainde Israel embo nenei awawaneda oro ganumami gamundo esitera. Edo awamaneda oro tuturoda gapeiteawamanemi ganuma okain kupo berari dambu dararide tamundo oro tekada tutuvi umbugoda piedo esitera. Aindaamboda awamanemi ganuma einda kupo kupo dambu dararide inono goteite ainda demonda ganuma nenei tanokokopibéda piedo oro teka gamundo esitera. Daedo, ganuma davebé awawa awamanemi jigamo edo esitera ango, amiganuma demonda tandodeite eiuri oro okain edo dave petedo isima edo esisina. 2:6 Isaiah 28:16 2:7 Psalm118:22 2:8 Isaiah 8:14

Page 268: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

1 Peter 2:9 265 1 Peter 2:25“Ganuma einda awa ganuma embomi tai

koingedo era ango,edo banga dá ami euri awamane du-

rudo era.”Embo ainkain God da ge kera ae edo eraawa, tai koingedo era. Edo God mi awa-manede ainda ge ajiregarida mina awawaango sirigesisina.

9 Ata imomane awa God da gerari em-bomai, daotarida pirisi mane, orobe ko-topu, edo ainda embomai deposi. God miimomane dao sisina muyaeda edo aindaparara davebé daveda gundo ainda wasiridavebé dave awa karigawate. 10 Iji gisiimomane awa God da embomai ae, ataboroko imomane awa God da embomai.Edo iji gisi imomane God da do ari bae, ataboroko imomane ainda do ari buritewa.

11 Nato dubobari otatawo, dederi embo-mai yai neneida ango, na imomane ategaena. Tamopisida jipapa bebegae awa it-omane wasirida gitopo, awatedo gunjin-dewo. 12 Imomane God gae embomai† dedaedo isite iwata dave edo ewo. Edo awa-manemi ge bebegae itomane daoda taragido, ainda amboda awamanemi itomaneburo davegave awa gara, edo iji ainde Godmi awamaneda yai gundo etega ari‡ awa-manemi God da yai taogari piara.

Iesu da embomaimi daotari de gisijijie-gari de awa kera edo ore.

13-14 Awatedo, Badari awaembo babade-gari berari embomi avigedo etera awakera edo ewo. Imomane daotari, gisijiaribajinabé bajina, ainda ge kera ewo, edogavana mane ainda tuda ami pipisisina,awamaneda ge kera ewo. Daotari amiainda gisijijiegari piesiri gumbera awa,embo buro bebegae edo erada yai rirowapiorote, edo embo buro davegave edo er-ada yai dasiga piorote. 15 Gebé, God dajipapa awa inemane buro dave edo ewaami embo kotembari jigamo aededa gegari itaede awamanemi imondemane tedoera awa engiregawate. 16 God da udegariembomai ango isiwo. Awarata itomaneudegari jigamo eite itomane buro beyae

onjigainyae, ata God da buro embobo angoisiwo. 17 Embomai berari tou ewo. Gebé arinanonameji dubobudo ewo. God tou aribajina edo ewo. Daotari tou edo ewo.

Iesu da embomaimi awamaneda babade-gari kera edo ore.

18 Buro embobo, itomane babadegaritou ari bajina berarimi kera edo ewo. Edobabadegari davede edo tataimbaride akutaainyae, ata babadegari wasiri dambu daraedaedo. 19 Edo itomane buro beyae awaitae, edo awamanemi memesi itomane yaipiedo era, ata aindabé imomane God dajipapa awa gari imomane memesi bureitegoroba edo buro matawa edo ewa, Goditomane yai dubodave eira. 20 Ata, edoburo bebegae eiawo awamanemi imomanevedeiaro gido goroba edo buro matawaedo awa, embo ain imomane dasiga aini?Awarata, edo imomane buro dave eitememesi bureite goroba edo buro matawaedo awa gido, God itomane yai dubodaveaina. 21 Keriso daedo kaena embo memesiburisina, awatedo God mi imomane engoawate dao sisina. Ami kariwa awa itomaneyai pipisisina awa, imomane ambo amboawa.22 “Embo awa jimbo da ji ae,

edo ainda beda ge pitawa itae.”23 Edo iji angode embo ainde awamanemige bebegae tedo esitera, ami ge bebegaeawamanede mina tae edo esisina; edo ijiangode memesi budo esisina, ami rirowage awamanede tae edo esisina. Ata imo go-sisina awa, God mi iji berari katari dambudarari edo eira, awatedo embo ami Godtumonda eite ainda wasiri God da yai piedoesisina. 24 Ami akuta kaenato jimbo be-begaeda rirowa ainda tamoda budo ore-gada besisina awa, kaenane jimbo bebe-gaeda wasiri dodo wasiri dambu dararidabegatada pepeta anate tedo. Ami kamboawa burisina, amimi esiri imomane kav-iegari buritewa. 25 Iji gisi imomane wosipumane ango, begatabé awa dodo yaineneida mambae dumbae edo esitewa.Ata boroko imomane overegedo Iesu da yai

† 2:12 God gae embomai. Guriki ge einda awa Gentile embomai, ata Ove Kotopuda atopapasigarimi kotembedoera ainda moka awa ‘God gae embomai’. ‡ 2:12 God mi awamaneda yai gundo etega ari. Ge einda moka rori?Ove Kotopuda atopapasigari kotembari evekara budo era. Awatedo atopapasigarida kotembari tote (2) einda gave:Kotembari da (1) awa iji angode God da Asisi mi gundo Iesu da embomaida gitopo etega edo awamaneda do pirigaina,awamanemi God da dave ari gido awamaneda do ainda yai wareregedo God dasiga ara. Kotembari tote (2) awa God daetega ari iji ainde Iesu tekago butuda gundo embomai berari kataina. Edo iji ainde embomai berari butu dededa amiIesu tumondebain eite imo awa Badari karigara. 2:22 Isaiah 53:9 2:24 Isaiah 53:5

Page 269: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

1 Peter 3:1 266 1 Peter 3:18tekago guputewa itewa. Edo embo ami dásipumaneda sima ari embo ango imomanesima edo eira, edo gisijido eira.

3Eutumaimi awamaneda ibonomai kera

edo ore.1 Eutumai, itomane ibonomai dá ango

kera edo ewo. Ango awo itomane ibono-mai nenei God da ge kera ae edo era amiitomane wasiri gido, inemane ge da (1)awamanede tae, awamaneda do Keriso dayai wareregara. 2 Edo awamanemi ito-mane wasiri dono itae edo tou aride awamatawa gido, awamaneda do wareregara.3 Edo itomane giro ari arapada —kopurutu pundari ta, rorae gold piari ta, om-barijiari ganu bajina piedo bari ta —awaakuta kotemainyae. 4 Ata rorae davebédave, ainda duroka mana manaina, amiitomane do giropagiro ewo. Edo roraeango deposibé God da jisida awa kotem-bari netegaride edo damodamode. 5 Ijigisi eutumai kotopu begata dá ango awaambo ambo edo awamaneda tumonda ariGod da yai piedo esitera. Edo awamanekera ari awamaneda ibonomaida yai amiawamanemi akuta giropagiro edo esitera.6 Sarah mi dá ango Abraham kera edo“badari” embo ainde dao tedo esisina. Edoimomane rorae da ro adu ae buro dave edoewa gido, imomane awa Sarah da maiga-gara ango.

Ibonomaimi awamaneda eutumai simadave edo ore.

7 Ibonomai, itomane eutumaide dá angoisite kotembari dave budo awamane touedo ewo. Itomane eutumaida gorobaawa bajinabé ae, edo God mi imomaneaedade wasirida kando dave piesiri bu-ritewa, awatedo ango awo rorae da nomiitomane benunu tari awa engiregainyae.

Iesu da embomaimi iji berari iwata daveembo berarida yai edo ore.

8 Edo ge einda beao ari awa eire. Imo-mane berari kotembari dá ango budo ewo,edo itomane dubo vevera mina bara edoewo. Nanonameji ango dubobudo ewo,edo do memesi mina bara edo ewo, edoatoto mina ara edo ewo. 9 Edo embomiwasiri beyae itomane yai aro gido, minabeyae ainyae. Ko embomi ge bebegae ito-mane daoda taro gido, mina ge bebegaemi

tainyae. Ata God da yai benunu tedo ewo,ami awamaneda yai ao ari piare. AindabéGod imomane dao sisina awa, buro angoawa awo ainda ao ari itomane yai piaribawa. 10 Gebé,“  Embo ainmi wasiri davebé bain jipapa

edo eira,edo deguta dave iji berari gain edo

eira awa,ainda iwawa sima eite ge bebegae tainyae,

edo ainda bemi ge pitawa tainyae.11 Embo awa wasiri bebegae ari awa dodo

wasiri dave edo are;edo imo embomai neneide bégade

itain jipapa are, edo béga awaemboburo okain matawa edo are.

12 Aindabé BADARI mi embomai wasiridambu darari awa sima dave edoeira,

edo awamaneda benunu tari awa in-gido eira;

ata BADARI mi embomai wasiri bebegaeedo era awa gido dubodave ae edoeira.”

13 Edo imomane buro dave awa, emboainmi itomane yai memesi piaini? 14 Atagebé, edo imomane wasiri dambu dararieiawo embomi itomane yai memesi pi-aro bawa gido, God mi imomane ao aina.“Edo awamanemi adu ari ge taro gido, aduainyae, edo do itomane dowawo buriyaainyae.” 15 Ata itomane doda Badari Godtou ewo. Edo iji matawa embo berariainmi imondemane ro awaembo itomanetumonda ari God da yai piedo evi awagain siari gido, itomane ge mina matu siyaari awa ainde netegaride edo tou aridemitewo gare. 16 Itomane dokotembari daveawa sima edo ewo. Edo ango eiawo, ijiainde embo neneimi imomane awa bebe-gae ari embomai tara, aindabé imomaneawa Keriso da embomai edo iwata dave edoewa, awamanemi mengari bara. 17 Iji neneiGod da jipapa awa imomane memesi bawa.Awatedo edo imomane buro dave eowoembomi itomane yai memesi piedo era,awa itomane dave. Awarata edo imomaneburo beyae edo ewa gido, embomi itomaneyai memesi piedo era, awa itomane buriyaakuta.

Keriso, embo jimbo beyae itae, ami embo-maida jimbo awaembo memesi burisina.

18 Kotembewo, Keriso, embo jimbobeyae itae, ami daedo embomai jimbo

3:12 Psalm 34:12-16 3:14 Isaiah 8:12

Page 270: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

1 Peter 3:19-20 267 1 Peter 4:9beyaede awaembo iji dabé memesiburisina. Embo ami imomane God dayai kundo gumaintedo jimbo bebegaeawaembo memesi burisina. Awamanemiainda tamo detero besisina, ata God daAsisi mi jiri erido wasiri tenda burisina.19-20 Edo iji gisi ainde Noah mi un ma bajinadao ‘aki’ sirigedo esisina, God da Asisi midaedo Keriso* kondade esiri ami maundo,asisi ainkain boroko bundari oroda itera,awamaneda yai God da ge karigesisina.†Edo God mi awamane embo tataimbesitesima edo esisina, ata awamanemi aindage kera ae esitera. Edo embo indewae,8 akuta, akida torero un dauma gumbiriun made peka peka ero God mi awamanetoregesisina. 21 Un eiwa awa bapataitoarida kariwa ango. Edo kaenane God da yaikaenato jimbo beyae kotembedo dowaratebenunu tedo era, God mi kaenato jimboteiedo kaena toregedo eira. Bapataito ariun mi kaenato tamoda dono awa teiae edoeira. Ata bapataito arida un ami arapa edoeira, kaenato jimbo dodo era, edo kaenatodokotembari awa dono itae God da jisida.Ata ge bajinabé awa God mi, Iesu Kerisoda betedo erarida toda, kaena toregedoeira. 22 Edo Keriso‡ utuda visido maundoGod da ipa beda anumbesisina isira, edoanelamane de asisi nenei gorobade aeawamaneda babadegari demi ainda gekera edo era.

4Keriso memesi kaena embo burisina,

awatedo kaenato kotembari dá ango siya ore.1 Keriso ainda tamoda memesi kaena

embo burisina, awatedo itomane kotem-bari dá ango siya ewo memesi bave.Embo ainmi ainda tamo memesi Keriso

awaembo burisina, ami ainda jimbo bebe-gaeda wasiri awa doturisina. 2 Awatedo,iji amboda embo awawa butuda isima edoeira, ami embomaida tamopisida jipapabebegae awa ainyae, ata God da jipapaaina. 3 Iji gisi awa inemane God gebéae ari embomai* da jipapa awa inono es-itewa. Iji ainde imomane kombo tepotapobebegae edo esitewa, tamopisida jipapabebegae edo esitewa, un okain jiwaebéinjido dutedo esitewa, indari jiwaebé in-jido itomane tamoda jipapa ari awa gisijiaedumbae edo esitewa, un okainda ondobondoda maundo edo esitewa, edo god ji-wae bebegaede tumondebain edo esitewa.Awatedo awamane berari dowo itae are.4 Edo boroko, God gebé ae ari embomaijimbo bebegae matawa edo era, ami ine-mane awamanede daedo dada edo jimbodá ango ae ewa gido, awamanemi koreeite ge bebegae itomane daoda tedo era.5 Ata God mi embo wasiride edo embo be-taride matu katain siya ari isima edo eira.Edo buro ro edo eteri awa, awamanemimina embo ainde tara. 6 Aindabé awa,Keriso da bino dave embomaida yai daedokarigetero awamaneda gebé ari ainda yaipipisitera awa, embo bebegaemi ge pitawatedo awamane katedo detero besitera, ataawamaneda asisi God da yai wasiride itara.

Kaenato gebé ari nanonameji, God dataogari awaembo sima dave edo ore.

7 Butu rorae berarida beao ari iji awaatutumbesira, awatedo iji ainde imomanebenunu tedo ewa, kotembari dave buwo,edo kotembari awa dave gisijiwo. 8 Edororae berari daginegari ikane awa, “dubo-barimi jimbo bebegae jiwae apuregaina.”Awatedo imomane iji matawa dubo minabara edo ewo. 9 Imomane ge guguma

* 3:19-20 Keriso. Guriki da ge einda awa embo awa, ata ainda moka awa Keriso (1 Peter 3:18 giwo.). † 3:19-20 Geeinda moka awa rori? Ove Kotopuda atopapasigari kotembari evekara budo era. Awatedo atopapasigarida kotembaritote (2) einda gave: Kotembari da (1) awa Noah da ijide, Keriso da Asisi mi Noah da toda embo enembode God dage karigedo esisina. Ata awamanemi ainda ge gunjindetero God mi dauma piesiri gumbiri awamane bebetegesitera.Awatedo awamaneda asisi boroko yai niyao matawa aveira ainda bundari oroda itera (Mark 9:42-48; Luke 16:22-26).Edo Kotembari nei (2) awa Noah da ijide, anelamane bebegaeda asisi daedo butuda isima edo esitera. Edo iji angodeNoah mi God da ge karigedo esiri, awamane ainda ge gunjindetero God mi rirowa awamaneda yai pipisisina. Awatedoanelamaneda asisi awawa boroko yai niyao matawa aveira ainda bundari oroda itera. Ango edo iji toropu Kerisoda betari edo erari, ine anelamane bebegaeda asisida bundari yaida maundo nongo edo imo awamane daginegesiraawamanede karigesisina (Matthew 25:41-46; 2 Peter 2:4-11). 3:19-20 Genesis 6:1—7:24; 8:18; Hiburu 11:7; 2 Peter2:5 ‡ 3:22 Keriso. Guriki da ge einda awa embo awa, ata ainda moka awa Keriso (1 Peter 3:21 giwo.). * 4:3God gebé ae ari embomai. Guriki ge einda awa Gentile embomai, ata Ove Kotopuda atopapasigarimi kotembedo eraainda moka awa ‘God gebé ae ari embomai’. 4:8 Proverbs 10:12

Page 271: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

1 Peter 4:10 268 1 Peter 5:7gaguma itaedemi embomai mando ito-maneda ategedo mina bara edo ewo.10 God mi gebé ari embomai da da kandopipisisina. Awatedo imomane kando neidekainde God mi ainda dave arimi itomaneyai pipisisina awa, dave edo jigamo eitesima mina ara edo ewo. 11 Embo da ainmiGod da ge tarida kando budo ge tedo eira,ainda ge dá God da ge babainbé ango awatedo aina. Edo embo ainmi God da simaari kando budo embomai sima edo eira,imo God da gorobami awamane sima edoaina ango. Itomane buro berari Iesu Kerisoda kondade arimi awo embomaimi awagido God dasiga orote, na jipapa ena. Edoainda yai taogari de gisijiarida goroba denatopobé natopo itare. Awara.

Edo embomi kaena awa Keriso da embo-mai gido memesi kaenato yai piara, God dasigaore.

12 Nato dubobari otatawo, bavedo garimemesi bajinabé awa itomane yai gumaineiari gido, imomane boroboro ainyae.13 Ata tega dá angoda imomane Keriso damemesi angogo budo ewa awa, yawa edoewo. Edo iji ainde embo ami tekago gundoainda taogari arapa aina, imomane daedodubodave bajinabémi yawa ave. 14 Edoembomaimi imomane awa Keriso da am-bodani gido piari wotari ge imondemanetedo era, God da Asisi, ainmi God da taog-ari arapa edo eira, amo itomane yai isimaedo eira edo God da dubodave itomaneyai isira. Awatedo awamanemi ge bebegaeainda daoda tedo era, ata inemane aindataogari arapa edo ewa. 15 Edo imomaneburo bebegae embo neida yai awa, imo-mane rirowa edo memesi bawate tena.Awatedo bé gidogogo ewo, itomane embodabé dami mana embo nei dari betaina, obeono aina, o iwata bebegae aina, o emboneneida buro dedo sitaina. 16 Awarata,aindabé imo awa Keriso da embo, edoembo neneimi memesi ito yai pisido eragido, imo mengainyae, ata iwata eiwa gidoGod dasiga edo eyo. 17 God da embomaidakatari iji awa gupusina, edo God mi awa-mane tuturoda katain eira. Ainda edo amituturoda kaena gisi kataina gido, iji aindeGod mi embomai ainkain ainda bino davekera ae edo era awa kataina, awamanedakatari mina beaoda ro bari? 18 Edo God daOve Gaiarida ge dá ango isira awa,

“Edo wasiri dambu darari embomi memesijiwaebé bureite toregari budo eragido,

imomane kotembetewa, God gebé aeari embo de jimbo bebegae ariembo demi toregari barita?”

19 God mi tuturoda utu ae butu de es-isina, edo imomane God tumonda ari tao.Awatedo, edo memesi inemane budo ewaawa God da jipapada, iji matawa buro daveedo God tumonda eite itomane wasiri be-rari ainda yai piedo ewo.

5God jipapa eira awa, Iesu da embomaida

gisijijiegarimi ainda embomai sima orote.1 Na, Iesu da embomaida gisijiari, ami

Iesu da embomaida gisijijiegari itomanedoda awamanede atega ena. Na ainmiKeriso da memesi jiwae jisimi gositena,edo iji ainde Keriso da taogari kaenatoyai arapa ari garo, na daedo ainda taogaritegerida awa bana, nane ge eiwa tena. 2 Dáango wo sima ari embobomi awamanedasipumane sima edo era, imomane, simaari embobo ango, God da embomai jisida (1) itomane yaida sima ewo. Embo-maimi wataro imomane buro awa ainyae,ata imomane jipapa eite, buro awa ewo.Imomane ganu beono ari buro ainyae, ataimomane dobémi awamane sima ain, buroawa ewo. 3 Edo embomai awa God miitomane yaida piedo sima awate sisina,dá babadegarimi awamaneda awara tarimiembomai gisijido era ango ainyae, ata in-emane kariwa dave embomaida jisida awapiedo ewo awamane ambo ambo ore. 4 Edoiji ainde Wo Sima Ari Embo Bajina ide-gaina, imomane taogarida gobe bawa, edoainda jitari duroka awa mana manaina.

5 Dá ango imomane embomai teteka amiIesu da embomaida gisijijiegari kera ewo.Edo imomane berari kera mina ara eitetataimbarimi buro ewo. Kaena gari,“God mi dariga embomai gitopo edo eira,

ata ainda dave arimi tataimbari em-bomai kondade edo eira.”

6 Awatedo imomane akuta God da gorobabajinabéda tuda isite tataimbewo, edo ijida (1) ami avigesisina ainde imomane jiarivitave. 7 God mi itomane wasiri awakotembedo eira, awaembo itomane dubovevera kotembari berari ainda yai piewo.

4:18 Proverbs 11:31 5:5 Proverbs 3:34 * 5:8 Binei awa Satan da dao nei.

Page 272: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

1 Peter 5:8 269 1 Peter 5:14God jipapa eira awa kaenato gebé ari

ainda yai jidogogo eite Binei engiregorote.8 Kotembari dave jigamo ewo, edo sim-

agewo. Binei,* gitopo embo itomane, dáwo lion aorogasite ango ainto edo maundoeira, ami embo inaintedo kakowa edo eira.9 Itomane gebé ari God da yai jidogogoeite embo awa engiregewo. Imomane gari,itomane gebé ari nanonameji butu dededamemesi dá inemane budo ewa ango budoera.

10 Ata God mi iji berari ainda dave arimiimomane kondade edo eira, ami imon-demane dao sisina ainda taogari natopoitari Keriso Iesu da toda bawate. Edo naGod da yai benunu tena, amboda imo-mane memesi iji riboribé ae awa bawa, Godmi imomane ari kaviegave, edo itomanegebé ari okain are, edo itomane gorobabadare, edo itomane tumonda ari aindayai matawa itare. 11 Ainda yai taogaride gisijiarida goroba de natopobé natopoitare. Awara.

Peter mi ategari beaoda pipisisina.12 Silvanus awa gebé ari nameji da (1)

nanemi gari edo tumonda edo ena. Emboami na kondade esiri ove tupo eiwa gai-etena. Edo nane imondemane kondadeari ge edo gebé karigetena awa, dave arieiwa inemane ainda doda petetewa itewaawawa God da dave ari gebé.

13 Eutu ainmi Babylon doda isira amiimomane ategeteira. God mi eutu aeimondemane daedo ainda embomai angoitawate gerisina.† Edo nato mai Mark‡imomane daedo ategeteira. 14 Dubobaridamunegarimi ategari mina ara edo ewo.

Béga imomane berarida yai ainkainKeriso Iesu dada ari itewa. Awara.

† 5:13 Eutu ainmi Babylon doda isira...gerisina. Ove Kotopuda atopapasigari kotembedo era, Peter mi kariwa geeinda gagurisina Iesu da embomai dedegarate. Awatedo geda moka einda awa: Iesu da embomai ainkain Babylon dodaitera ami imomane ategetera. Godmi awamane ae imondemane daedo ainda embomai ango itawate gerisina. ‡ 5:13nato mai Mark. Ove Kotopuda atopapasigari kotembedo era, Peter mi Mark Iesu da yai kundo gupusina, awatedo Markawa Peter da gebé arida mai ango.

Page 273: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

1 John 1:1 270 1 John 2:8

1 JohnEiwa ove tuturoda John mi

gagurisina.Nanekaremi Ge wasiri natopo itari awa

gositera.1 Utu de butu de ae gisibéda, Ge mi

isinesina. Nanekare* imo embo averi awaimondemane karigetera. Edo nanekareembo eiwa ingitera, jisimi gositera, ji-jimbesitera edo ipami tujijitera. Edo Ge miembomaida yai wasiri pisido eira. 2 EdoGod mi wasiri piari embo awa arapa esirinakare gositera. Edo nanekare imonde-mane gebé site karigetera, embo nanekaregositera awa wasiri natopo itari. Imo aeMamo de daedo isinesina, edo God minatokare yai embo awa arapa esisina. 3 Ronanekare gositera edo ingitera awa imon-demane karigetera, imomane ae namon-dekare daedo umojiawate. Edo gebé, kae-nato umojiari awa Mamo ae ainda Mai IesuKeriso de daedo. 4 Edo nakare ove eiwaimondemane gagurera, kaenato yawa ariawa beda arate.

God da jipapa awa kaena umojiari minapiya edo ara edo ainde daedo umojiara.

5 Edo bino eiwa ami tesiri ingitera awaitomane yai karigetera. God awa pararaedo ainda yai muyae itae. 6 Edo kae-nane God de daedo umojido era awa tara,ata muyaeda ainto edo era awa, kaen gepitawa tedo era edo God da gebé awaambo ambo ae. 7 Ata kaenanemi edogido pararada pepeta edo ara dá ango Godpararada isima edo eira, kaende umojiarimina piya edo ara, edo ainda Mai IesuKeriso da ororomi kaenato jimbo bebegaeberari teiedo aina. 8 Edo kaenane kaenatojimbo beyae itae awa tara, kaena akutaudumbedo era edo God da gebé kaenatoyai awa itae. 9 God awa wasiri dambudarari, edo ami tarigari ro sisina awa amboambo edo eira. Awatedo, edo kaenatojimbo bebegae ainda yai karigedo ena,God mi kaenato jimbo bebegae kotembedododo aina edo kaenato wasiri dambu daraeberari awa teiedo aina. 10 Aindabé God mi

embomai berarimi jimbo beyae etera awasisina, edo kaenanemi jimbo beyae da ji aetara, kaenato ge ami God mi ge pitawa tedoeira ango sira. Ata God mi ge pitawa taritao ae, awatedo God da ge kaenato yai awaitae.

21 Arie mamai nato, nanemi itomane yai

ove eiwa gagurena, jimbo beyae ainyae.Ata embo da ainmi jimbo beyae aina gidoawa, kaenato Toropu Embo, Iesu Kerisoisira. Imo awa embo wasiri dambu darari.Ami kaena embo Mamo de benunu tedoaina. 2 God mi kaenato jimbo bebegaegido sinigambari esisina. Awatedo IesuKeriso imo akuta kaenato jimboda rirowabudo besisina. Edo ainda betari kaenaakuta awaembo ae, ata daedo embomaibutu dededa awaembo.

Embo ainmi God gari awa, dá Iesuiwata kawata esisina ango eite ainda namejidubobudo aina.

3 Nongo edo kaena God gari awa garaawa evire. Edo kaenanemi God da ge okainsisina awa kera edo ara gido awa, kaenaGod gari awa gara. 4 Embo da ainmi, “NaGod gari,” taina, ata ainda ge okain awakera edo ae gido, imo awa pitawa embo edoGod da gebé ainda yai itae. 5 Ata emboainmi God da ge kera edo eira awa, amiGod dubobudo eira begata dá ango Godmi jipapabé edo eira. Nongo edo kaenaGod doda itera awa gido era awa evire.6 Embo da ainmi God da yaida isima edoeira taina gido, ami iwata kawata dá Iesuiwata kawata esisina ango aina.

7 Nanonameji,* ge okain eiwa teka ae,ata awa ge okain matu tuturoda buritewaawa nanemi imondemane gagurena. Edoge okain matu eiwa awa ge imomane tu-turoda ingitewa. 8 Awarata ge okain eiwanane imondemane gagurena awa daedoteka. Nongo edo Keriso iwata kawataesisina awa teka, edo nongo edo imomaneiwata kawata eite itewa awa teka, awatedoeiwa ge okain teka. Itomane iwata kawatabebegae dotureite iwata kawata dave Godda jisida boroko edo ewa. Awa angomuyae itae eiuri pararabé boroko datem-bedo eira.

* 1:1 Nanekare. Ove Kotopuda atopapasigarimi kotembedo era, ‘nanekare’ awa John (Zebedee da mai) ae aposilmane berari de. Edo iji angode John mi ove eiwa gagurisina, imo Iesu da aposil mane berarida awara tarimi ge eiwagagurisina. * 2:7 Nanonameji da moka einda awa ‘Iesu gebé ari embomai’. † 2:9 nameji da moka awa ‘gebéari nameji’.

Page 274: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

1 John 2:9 271 1 John 2:249 Embo da ainmi imo pararada itari site

ainda nameji† de sinigambari edo eira,embo awa muyaeda isiri jiriri matawaango isira. 10 Embo da ainmi aindanameji dubobudo eira, embo awa pararadaisima edo eira, edo rorae da ji aemiimo jimbo beyae arida bawaina. 11 Ataembo da ainmi ainda namejide sinigam-bari edo eira, embo awa muyaeda isira.Aindabé muyaemi ainda jisi doiesira, imomuyaeda gundo maundo eira, edo yainonda maundo eiri awa gae.

John mi God da gebé ari embomai teganeide kainde awamaneda yai kondade ari gegagurisina.

12 Arie mamai nato, itomane jimbo be-begae awa God mi kotembedo doturisina,Iesu da dao da. Awatedo nane eiwa it-omane yai gagurena. 13 Mamono, in-emane embo tuturobéda isinesina‡ awagari. Awatedo nane eiwa itomane yaigagurena. Singabanga, imomane embobeyae§ daginegetewa, awatedo nane eiwaitomane yai gagurena. Mamai nato, in-emane Mamo* awa gari. Awatedo naneeiwa itomane yai gagurena. 14 Mamono,inemane embo tuturobéda isinesina awagari. Awatedo nane eiwa itomane yai gai-etena. Singabanga, itomane gebé ari Godda yai awa okain, edo God da ge itomaneyaida isima edo eira, edo imomane embobeyae daginegetewa. Awatedo nane eiwaitomane yai gaietena.

Butu embomaida wasiri bebegae awadubobuove!

15-16 Butu embomai† da wasiri bebegaeberari awa engo: awamanemi tamopisidajipapa bebegae edo era, awamanemi emboneida rorae jisimi gido bain kotembedoera, edo dariga eite awamane akuta daobain kotembedo era awa. Wasiri bebegaeango awa Mamo God da yaida edo gum-bae, ata butu embomaida yai edo gundoeira. Awatedo butu embomaida wasiri

bebegae awa dubobuove, edo rorae bebe-gae butu embomaimi jipapa edo era awadubobuove. Embo da ainmi butu embo-maida wasiri bebegae dubobudo eira awa,ine Mamo God dubobae edo eira. 17 Butuembomai ae rorae berari awamanemi ji-papa edo era ainde awa sisigedo eira. Ataembo ainmi God da jipapa edo eira awa,imo natopo itaina.

Keriso da gitopo embobo jiwae butu beaoarida iji idegara.

18 Mamai nato, butu beao arida ijiawa aikae gumbira. Edo kotembewo,nanekare Keriso da Gitopo Embo‡ gu-maina awa tetero ingitewa. Ango etewoiji boroko einde Keriso da gitopo em-bobo jiwae idegetera. Awatedo kaenagotera, butu beao arida iji awa atutumbe-sira. 19 Awamane gebé ari orobe kaena-tobé ae, awatedo kaena dodo idegesitera.Awamane gebé ari orobe kaenatoda gidoawa kaenamonde itetera. Ata awamanekaena dodo idegesitera ami arapa esiraawa, awamane awa kaenato gebé ari orobeae.

20 Ata Embo Kotopu§ mi dodegari* ito-mane yaida piesiri buritewa, awatedo imo-mane rorae berari awa gari.† 21 Aindabéimomane gebé gari edo gebéda yaida gepitawa da ji gumbari tao ae, awatedo oveeiwa imondemane gaietena. Na imomanegebé gae ango site ove eiwa gaiae. 22 Edo gepitawa tari embo awa averi? Embo ainmiIesu awa Keriso‡ ae tedo eira awara. Emboawa Keriso da gitopo. Ami Mamo ae Maide ajiregedo eira. 23 Berari ainmi Iesu awaGod da Mai awa ajiregedo eira awa, Mamoainda yai itae; embo da ainmi Iesu awa Godda Mai karigedo eira awa, Mamo ainda yaidaedo isima edo eira.§

Edo God da ge itomane doda itaina, imo-mane Mai ae Mamo deda yai daedo itawa.

24 Awatedo ge ro tuturoda edo ingitewaawa, do itomaneda itarate tena. Edo ge

‡ 2:13 embo tuturobéda isinesina awa ‘Iesu Keriso’. § 2:13 embo beyae awa ‘Satan’ da dao nei. * 2:13 Mamoawa ‘Mamo God’. † 2:15-16 Butu embomai awa embomai ainkain God dubobae, edo awamaneda tamopisida jipapabebegae ambo ambo edo era. ‡ 2:18 Keriso da Gitopo Embo. [English: Antichrist] Ove Kotopuda atopapasigarikotembedo era, butu beao ari iji ainde Satan mi embo eiwa gisijiari ami embomai jiwaebé udumaina (Daniel 11:31-39;Matthew 24:15; 2 Tesalonaika 2:1-12; Amboda Idegaina 13:1-8; 19:20). § 2:20 Embo Kotopu awa ‘Keriso’ (Luke4:34 edo Iwata Ari 3:14 giwo.). * 2:20 dodegari awa ‘Asisi Kotopu’ (Iwata Ari 10:38 edo 2 Korinth 1:21 giwo.).† 2:20 imomane rorae berari awa gari da moka awa ‘imomane atopatari berari awa gebéde ko pitawade awa gari’(John 14:26 edo John 16:13 giwo.). ‡ 2:22 Keriso da moka awa ‘God da Avigari Embo’. § 2:23 embo da ainmiIesu awa God da Mai karigedo eira awa, Mamo ainda yai daedo isima edo eira. Ge eiwa Guriki ove gaiari indewaedaisira.

Page 275: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

1 John 2:25 272 1 John 3:15tuturoda edo ingitewa itomane doda isimaedo aina awa, imomane Mai ae Mamo dedadoda daedo isima edo awa. 25 Edo tarigarieiwa God mi kaenamonde tarigari sisinaawa, wasiri natopo itari kaenato yaida pi-aina.

26 Embomaimi imomane udumain era,awaembo na ge eiwa itomane yaida gai-etena. 27 Ata dodegari* awa ami piesiri bu-ritewa awa, itomane doda isima edo eira.Awatedo inemane embo neimi imomaneatopatain awa jipapa ae. Ata dodegari mirorae berari gebémi imomane atopasidoeira. Edo embo† awa gebé edo pitawa ae.Awatedo dá ami imomane atopaposisinaango, imomane ainda doda‡ isima edoawa.

Keriso da doda isiwo!28 Edo boroko, mamai nato, ainda doda

isiwo! Ango eiawo embo awa idegari,kaena adu itae, edo ainda gumbari ijiainde, kaena mengari itae embo aindedamina tamba ore.

29 Aindabé imomane awa gari, Godawa wasiri dambu darari, inemane eiwagotewa, embo ainmi wasiri dambu darariedo eira awa God mi engisina.

31 Giwo! Nongo edo Mamo God mi kaena

duboburisini awa tega itaebé! Ami kaenaainda mamai sisinaǃ Ata butu embomai*mi God averi awa gae. Awatedo kaenaaveri awa awamane gae. 2 Nato dubo-bari otatawo, kaena boroko awa God damamai, edo iji amboda kaena kariwa roari awa arapa ae. Awarata kaena gari,iji nonde embo† ami tekago gumbari,aindabé kaenane embo awa arapabé gara,kaena kariwa dá embo awa ara. 3 Edoembo berari ainmi ainda tekago gumbaritumonda eite sima edo eira awa, ami jimbobebegae taigedo akuta dedegeteite isimaedo aina.

God da mamai jimbo beyae ae edo era.4 Berari ainmi jimbo beyae edo eira, ami

daedo aodari ajiregedo eira. Edo jimbo

beyae ari awa aodarida ajiregari. 5 Edoimomane gari, God mi embo awa‡ esiriarapa esisina jimbo bebegae kaenato awateugedo kundo mamain, edo ainda yaijimbo itae. 6 Awatedo berari ainmi aindayai isima edo eira awa, jimbo beyae ae edoeira. Ata berari ainmi jimbo beyae edoeira, embo averi awa gae ko embo awa gae.

7 Mamai nato, giwo! Embo neneimiimomane udumborekae. Embo ainmiwasiri dambu darari edo eira awa wasiridambu darari dá ango embo awa wasiridambu darari. 8 Binei§ mi tuturoda jimbobeyae edo gundo boroko matawa edo eira,awatedo embo ainmi jimbo beyae edo eiraawa Binei dá ango. Aindabé awa God daMai awa butuda gupusina Binei da burodedo sitain. 9 Embo imo ave God miengisina, God da ve* ainda doda isira,awatedo imo jimbo beyae ae edo eira.Ainda edo God mi embo awa engisina,awatedo imo jimbo beyae ari tao ae. 10 Edowasiri engomi awa God da mamai averi edoBinei da mamai averi awa arapa aina: Be-rari ainmi wasiri dambu darari ae edo eira,ko embo ainmi ainda nameji† dubobae edoeira, awa God da mai ae.

God da jipapa awa kaena dubo mina baraorote.

11 Bino eiwa da tuturoda ingitewa:Kaena dubo mina bara ore. 12 Edo kaenaembo Cain ango ainyae. Embo awa embobeyae‡ da topo, edo ainda nameji§ desiribesisina. Edo ro embo ami ainda namejidesiri besisini? Aindabé buro ami edoesisina awa bebegae, edo ainda name-jida awa dambu darari. 13 Awatedo natonanonameji,* iji nonde butu embomaimiimondemane sinigambari aro gido, ananaeove. 14 Edo gido kaenane kaenato nanon-ameji dubobudo era, kaena gari, kaenabetarida wasiri dodo wasiri natopo itaridatembera. Edo embo ainmi ainda namejidubobae edo eira awa, imo wasiri betaridoda isima edo eira. 15 Berari ainmi aindanamejide sinigambari edo eira, imo awa

* 2:27 dodegari awa ‘Asisi Kotopu’ (1 John 2:20da kondade ari ge giwo.). † 2:27 embo awa ‘Asisi Kotopu’.‡ 2:27 ainda doda awa ‘Keriso da doda’. 2:29 John 3:3, 7-8; 1 Peter 1:3 * 3:1 butu embomai da moka 1 John2:15-16da tuda giwo. † 3:2 embo da moka awa ‘Keriso’. ‡ 3:5 embo awa da moka awa ‘Keriso’. § 3:8Binei awa ‘Satan’ da dao nei. * 3:9 God da ve da moka awa ‘God da dobé’. † 3:10 nameji da moka awa ‘gebé arinameji’. ‡ 3:12 embo beyae awa ‘Satan’ da dao nei. § 3:12 ainda nameji awa Abel (Genesis 4:4, 8). * 3:13nanonameji da moka awa ‘gebé ari nanonameji’.

Page 276: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

1 John 3:16 273 1 John 4:9dari betari embo God da jisida. Edo imo-mane awa gari, wasiri natopo itari awadari betari emboda yai itae.

16 Iesu ainda wasiri kaena embo piedodoturisina ami dubobaribé kaenato yaiarapa esisina. Awatedo dá ango kaenatonanonameji embo wasiri kaenato piedodoworote. 17 Awarata, embo ainmi aindayai indari kumbari ae ombarijiari de inonoawa isima edo eira, edo ainda nameji ro-rae ango itae goteite ainda do okain edokondade ae dowaina edo ami, “God dadubobari nato yaida isira,” ango taina, awagebé ta?

18 Arie mamai nato, kaena tepo bemi,“Dubo mina bara era,” ango tainyae. Atadubo mina bara gebémi kondade ore.19 Edo dubo mina bara ango ara, amiarapa ari kaen gara, kaena awa gebédaembomai. Ango edo iji nonde God dayaida mambara, kaenato dokotembaridaitadaita ari awa itae aina. 20 God awabajinabé edo kaenato dokotembari awasaka. Daedo God mi ro berari kaenanemiedo era awa gari. Awatedo, edo kaenatodokotembarimi bekumba ge kaenamondetaina, kaena adu itae God da yai mambara.

21 Nato dubobari otatawo, edo dokotem-bari kaenatoda bekumba ari ge itae gido,do jinenegedo God da yai mambara. 22 Edokaenane ge okain ro God mi kaenamondetedo eira awa kera edo era, edo kaenaburo ro God dubodave arate edo era, rokaena ainda yai tedogido era awa, amimina pieuri budo era. 23 Edo ainda geokain kaenamonde sisina awa evire: kae-nato gebé ari ainda Mai Iesu Keriso dayai piorote, edo kaena dubo mina baraorote dá ami ge okain kaenamonde sisinaango. 24 Embo ainmi ainda ge okain awakera edo eira gido, embo awa God dodaisima edo eira, edo God ainda doda isimaedo eira. Aindabé ainda Asisi kaenato yaipipisisina awa, kaena gotena, God kaenatododa isima edo eira.

4Nongo edo kaenane atopatari gebé edo

pitawa awa gari tao ri?

1 Nato dubobari otatawo, perovetapitawa kakato matu idedegetera butuda,awatedo embo ainmi God da Asisi bariango tedo eira awa, gebé eove. Ata aindaatopatari awa God da rita ko asisi neida riawa bavedo giwo. 2 Nongo edo inemanegawa emboda atopatari awa God da Asisida ri? Begata awa eire: Embo ainmi gekarigedo eira, “Iesu Keriso tamopisidebutuda gupusina,” ainda atopatari awaGod da yai edo gumbari. 3 Edo embo ainmiIesu Keriso tamopiside butuda gupusinaawa karigae, ainda atopatari awa Godda yai edo gumbae. Keriso da GitopoEmbo* da asisi emi euri embo awa ge angotedo eira. Edo asisi awa gumain eira awainemane ingitewa. Edo asisi awa matubutuda idegesisina edo boroko isira.

4 Mamai nato, imomane awa God damamai. Edo embo† ain imomane dodaisirada goroba ami embo‡ ain butu em-bomai§ doda isirada goroba daginegariisira, awatedo inemane awamane* dagi-negesitewa. 5 Awamane awa butu em-bomaida embobo. Awatedo awamanemibutu embomaida atopatari pisido era, edobutu embomaimi awamaneda atopatariingido era. 6 Nakare† awa God da embobo,awatedo embo ainmi God gari edo goteitenatokare ge ingido eira. Edo embo awaGod da embo ae, ami natokare ge ingae edoeira. Ango edo era ami kaenane arapa garibudo era, atopatari embomaimi piedo eraawa God da Asisi da gebé rita ko asisidapitawa ri.

God mi dubobaribé kaenato yai arapaesiri gositera, awatedo kaende dubo mina baraore.

7 Nato dubobari otatawo, dubobari awaGod da yai edo gundo eira, awatedo kaendedubo mina bara edo ore. Embo ainmiembo nenei dubobudo eira awa God daengari, edo ami God gari. 8 God awadubobari tutu, awatedo embo ainmi embonenei dubobae edo eira awa, imo Godgae. 9 God mi kaenato yai ainda dubo-bari awa engo esiri arapa esisina. Amiainda Mai dakaima deposibé awa butuda

* 4:3 Keriso da Gitopo Embo. [English: Antichrist] Ainda moka edo kondade ari ge nenei 1 John 2:18da tuda giwo.† 4:4 embo da moka einda awa ‘God da Asisi Kotopu’ (John 14:16-17). ‡ 4:4 embo da moka einda awa Satan

(John 12:31; 16:11). § 4:4 butu embomai da moka 1 John 2:15-16da tuda giwo. * 4:4 awamane da moka eindaawa peroveta pitawa kakato (1 John 4:1 giwo.). John mi ge engo sisina, God da mamaimi peroveta pitawa kakatodaatopatari pitawa awa gido ajiregesitera. † 4:6 Nakare da moka einda awa John ae Iesu da aposil berari de.

Page 277: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

1 John 4:10 274 1 John 5:7piesiri gupusina, ainda toda kaena wasirinatopo itari awa borote. 10 Kaenato dubo-bari God da yai awa dubobaribé ae, atadubobaribé awa God mi esiri gositera ijiainde ainda sinigambari kaenato yai awaitae arate tedo ainda Mai piesiri gundokaenato jimbo bebegae awaembo besisina.11 Nato dubobari otatawo, God mi kaenaango duboburisina, awaembo kaena daedodubo mina bara ore. 12 Embo da ainmiainda jisimi God gari awa itae. Awarata,edo kaenane dubo mina bara edo ara,ami arapa aina, God kaenato doda isimaedo eira edo kaenane God ae embomai dedubobudo era dá ango God mi kaenaneorote jipapa esisina.

13 God mi ainda Asisi kaenamondepipisisina, awatedo kaena gotera awa,kaena ainda doda isima edo era, edoimo kaenato doda isima edo eira. 14 Edonanekare‡ gositera edo embomaidekarigedo era, Mamo mi ainda Maipiesiri gupusina, embomai butu dededajimbo bebegaeda rirowa budo awamanetoregarate. 15 Berari ainmi karigedotaina, “Iesu awa God da Mai,” God aindadoda isima edo eira edo imo God dodaisima edo eira. 16 Edo kaenanemi God dadubobari kaenato yai awa gositera, edoainda dubobari kaenato yai gebé esitera.

God awa dubobari tutu, awatedo emboainmi embo nenei dubobudo eira awa, Godda doda isima edo eira, edo God ainda dodaisima edo eira. 17 Kaena butuda itera ijieinde awa, wasiri kaenato dá Keriso miedo esisina ango ore. Edo kaenane God aeembomai de dubobudo era dá ango Godmi kaenane orote jipapa esisina, kataridegutade, God mi kaena bekumba ainaawa adu ainyae. 18 Embo ami God dubobébudo eira, God adu ari tao ae. Ata, edoembo ami God dubobudo eira dá ango Godmi embomi imo dubobarate jipapa esisinaawa, ainda adu ari berari God da yai itaeaina. Aindabé emboda kotembari awa Godmi ainda yai rirowa piae esira, embo amiGod adu aina. Awatedo embo ainmi Godadu edo eira awa, ami God da yai aindadubobari berari piae edo eira.

19 Aindabé God mi gisibé kaena

duboburisina, kaenanemi God dubobudoera. 20 Edo embo da (1) mi, “Na Goddubobudo ena” site, ainda nameji§ desinigambari edo eira gido, imo awa gepitawa embo. Ango tena aindabé emboain jisimi ainda nameji matu gari awadubobae edo eira, God awa ine jisimigae dubobari tao ae. 21 Edo God mi geokain eiwa kaenato yai pipisisina awa:embo ainmi God dubobudo eira awa, aindanameji daedo dubobudo arate.

5Embo ainmi ainda gebé ari God da Mai

da yai piedo eira awa, butu embomaida wasiribebegae daginegedo eira.

1 Berari ainmi Iesu awa Keriso gebé edoeira awa, God mi engisina. Edo berariainmi Mamo dubobudo eira awa, Mamoda engari mamai awa daedo dubobudoeira. 2 Edo kaenane God dubobureite aindage okain kera edo era, emi kaenato yaiarapa ari gara awa, kaena God da mamaidubobudo era. 3 Nane engo tena aindabé,edo kaena God dubobudo era, ainda geokain daedo kera edo ara, edo ainda geokain kera arida bouga itae. 4 Embomaiave God mi engisina, awamanemi butuembomai* da wasiri bebegae daginegedoera. Aindabé itomane gebé ari Iesu dayai piedo ewa akuta, inemane butu embo-maida wasiri bebegae daginegedo etewa.†5 Embo ainmi butu embomaida wasiridaginegedo eiri? Embo ami Iesu awa Godda Mai gebé edo eira, imo akuta butuembomaida wasiri daginegedo eira.

God mi karigesisina, ainda Mai awa wasirinatopo itari tutu.

6 Embo Iesu Keriso eiwa butuda gu-pusina. Edo iji ainde ainda buro tuturoeite imo un mi bapataito ari burisinaedo amboda ainda betarida ororo butudawowosisina. Edo imo un mi bapataito ariakuta bae, ata un mi bapataito ari burisinaedo daedo ainda ororo butuda wowosisina.Aindabé God da Asisi mi iji berari gebéakuta tedo eira, God da Asisi mi ge eiwagebémi karigedo eira. 7 Edo rorae tamonde(3) ami Iesu awa God da Mai karigedo era:

‡ 4:14 nanekare da moka einda awa John ae Iesu da aposil mane berari de. § 4:20 ainda nameji da moka awa‘ainda gebé ari nameji’. * 5:4 butu embomai da moka 1 John 2:15-16da tuda giwo. † 5:4 Aindabé itomanegebé ari Iesu da yai piedo ewa akuta, inemane butu embomaida wasiri bebegae daginegedo etewa. Guriki da ove gaiariindewaeda ge einda awa: ‘Aindabé kaenato gebé ari Iesu da yai piedo era akuta, kaenanemi butu embomaida wasiribebegae daginegedo etera.’

Page 278: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

1 John 5:8 275 1 John 5:218 God da Asisi, un, edo ororo. Edo tamonde(3) emimi ge dá awa karigedo era. 9 Iji jiwaekaenane ge ro embomaimi kaenamondekarigoro gebé edo era. Ata God da karigarige, ami embomaida ge daginegari. Edo geeiwa God mi ainda Mai da daoda karige-sisina. 10 Embo ainmi ainda gebé ari Godda Mai da yai piedo eira awa, domi ge roGod mi ainda Mai da daoda karigesisinaawa gebé gido eira. Ata embo ainmi gero God mi ainda Mai da daoda karigesisinaawa gebé ainyae esira, embo ami “God awage pitawa embo,” tesira. 11 Edo God mige karigesisina eiwa: God mi kaenato yaiwasiri natopo itari pipisisina. Edo aindaMai awa wasiri eiwa tutu. 12 Embo ainmiMai awa budo ainda yai isima edo eira,wasiri awa bureira. Ata embo ainmi Godda Mai bae awa, wasiri awa bae.

Nongo edo embomaimi God da yai tedog-ari piari?

13 Nane ove eiwa imondemaneainkainmi gebé ari God da Mai da daodapipitewa awa gaietena. Nanemi imomanewasiri natopo itari burewa gawate, edoitomane gebé ari matawa God da Mai dadaoda piawate,‡ ove eiwa gaietena. 14 Edoeiwa kaenato do jinenegari God da yai:edo tedogari ro kaenane God da yai piedoera awa God da jipapa dá ango, ami ingidoeira. 15 Edo kaena gari, kaenato tedogariro ainda yai piedo era awa God mi ingidoeira, kaena gari, kaenato tedogari God dayai tedogera, ainda mina awa matu burera.

16 Embo ainmi ainda nameji§ jimbobeyae eiri gira, edo jimbo ami aindanameji awa betarida kundo mambae, imoainda nameji awaembo God da yai tedo-gaina. Ango edo God mi ainda name-jida wasiri awa dedegaina. Ge awa awa-mane embo tena, edo gido awamanedajimbo bebegae ami betarida kundo mam-bae. Ata jimbo beyae neneimi embo be-tarida kundo maundo era. Nanemi imoembo awaembo God da yai tedogatate tae.17 Wasiri dambu darae berari awa jimbobeyae, ata jimbo beyae nenei ami embobetarida kundo mambae.

John jipapa esisina, kaena God bé akutatumondebain orote.

18 Kaena gari, embo ave God mi engisina,imo jimbo beyae ae edo eira; ata imoembo ave God mi engisina awa, imo akutadedegedo eira, edo embo beyae* mi emboawa tujiae edo eira. 19 Kaena gari, kaenaawa God da yaida edo gumbari edo embobeyaemi butu embomai berari awa gisijidoeira. 20 Edo kaena gari, God da Mai kaenatoyai gupusina, edo ami kaena kondade esirigari buritera, God bé† awa arapa gorote.Awatedo boroko kaena God bé doda itera,edo ainda Mai Iesu Keriso doda daedo. IesuKeriso‡ awa God bé edo wasiri natopo itari.21 Awatedo mamai nato, imomane akutagod nenei tumondebain ainyae. Awara.

‡ 5:13 edo itomane gebé ari matawa God da Mai da daoda piawate. Guriki da ove gaiari indewae ge eiwa piaedoturitera. § 5:16 ainda nameji da moka awa ‘ainda gebé ari nameji’. * 5:18 embo beyae awa Satanda dao nei. † 5:20 God bé. Guriki da ge awa ‘embobé’. ‡ 5:20 Iesu Keriso. Guriki da ge awa ‘Eiwa’.

Page 279: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

2 John 1-2 276 2 John 13

2 JohnEiwa ove tote (2) John mi

gagurisina.1-2 Na, Iesu da embomaida gisijiari emi,

imo God da gerari eutu* ae ito mamaideda yai ove eiwa gagurena. Aindabégebé eiwa kaenato doda isira edo kaena-monde natopo itaina, awatedo imomanebé duboburena. Edo na akuta ae, ataawamane berari daedo ami God da gebégositera.

3 Imomane† God da gebé awa budo gebéedo ewa, edo God mi imomane dubobudoeira, awatedo God Mamo ae Badari IesuKeriso (Imo awa Mamo da Mai.) demiainda dave ari de, do ari de, edo béga deitomane yai piari itaina.

4 Mamai ito nenei awa God da gebédabegatada pepeta ero tamena dá Mamo mige okain kaenato yai piesiri buritera ango.Awatedo do yawa bajinabé etena. 5 Edoboroko, dave eutu, imonde atega ena awakaende berari dubo mina bara ore. Edoge okain eiwa imonde oveda gagurena awarorae teka ango ae, ata dá matu tutur-oda kaena buritera. 6 Edo dubobari awaeiwa: kaenane God da ge okain awa amboambo orote. Awa dá tuturoda imomaneingitewa, God da ge okain eiwa awa imo-mane dubo mina bara eite pepeta awate.

7 Edo udumbari embobo jiwae idegedomaundo etera butu berarida. AwamanemiIesu Keriso embo enemboda tamo budogumbae tedo era. Edo embo ango awaudumbari embo edo Keriso da gitopo.8 Awatedo imomane akuta goteite iwo. Gaegae edo tau awaembo kaena‡ buro edoetera awa dadoegainyae, ata tau beda arikaena borote. 9 Edo berari ainmi begataeve maundo eira, edo Keriso da atopataridoda isima ae awa, God ainda yai itae.Embo ainmi Keriso da atopatari doda isimaedo eira awa, God Mamo ae ainda Mai deainda yai itera. 10 Edo embo da ainmi ito-mane yai Keriso da atopatari eiwa kundogumbae ari gido embo awa ategedo bu-wove mando itomaneda. Edo ainda yai

“Oro!” da ji tainyae. 11 Embo da ainmiembo ango awa ategedo budo eira gido,imo ainda buro bebegae kondade edo eira.

12 Awa gebé, na imondemane ge jiwaetain ena, ata nane gigainmi oveda gaiarijipapa ae. Awarata, na tumonda ena awa,itomane yai gundo imomane etega ana.Edo dombu mina gara eite ge tara, amikaenato yawa ari bajinabé bajina are.

13 Edo ito dao God mi gerisina, aindamamaimi imo ategetera. Awara.

* 1:1-2 gerari eutu. Ove Kotopuda atopapasigari jiwaebé kotembedo era gerari eutu da moka awa ‘Iesu da embomaidadoregari da (1)’. † 1:3 Imomane. Guriki ove gaiari nenei ge ango ‘Kaena’, ‘kaen’, edo ‘kaenato’ gano einda jigamoesitera. Ata Guriki ove gaiari nenei ge ango ‘Imomane’ edo ‘itomane’ jigamo esitera. ‡ 1:8 kaena. Guriki ovegaiari indewae ge ‘imomane’ iji tote (2) gano einda jigamo esitera. Ata Guriki ove gaiari jiwae ge ‘kaena’ iji tote (2)einda jigamo esitera.

Page 280: YesuKerisodaBinoDave · 2021. 2. 9. · Yesu dengoro baiari Galili ainda pipi-sisina. (Luke4:42-44) 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu

3 John 1 277 3 John 15

3 JohnEiwa ove tamonde (3) John mi

gagurisina.1 Na, Iesu da embomaida gisijiari emi,

imo nato dubobari otawo Gaius de oveeiwa gagurena. Imo bé duboburena.

2 Nato dubobari otawo, na imo embobenunu tena awa itari kumbari dave batateedo karu itainyae, dave dá ito asisi isiraango. 3 Edo iji ainde nanonameji* neneimigundo, imo God matawa gebé edo etadá ango imo God da gebéda begatada ijimatawa pepeta edo eta awa tetera, na doyawa bajinabé etena. 4 Iji ainde nato ma-mai† God da gebéda begatada iji matawapepeta edo erada bino ingena, ami nado yawa bajinabé bajina nei ro ango baeetena.

5 Nato dubobari otawo, kondade ariburo ro berari ine nanonameji awaembo,edo daedo nanonameji imo gisi gaeawaembo edo eta, imo matawa davebéedo eta. 6 Awamanemi dubobari ito awaIesu da embomaida yai karigetera. Awawadave edo inemi embo angogo God da daodaawa kondade matawa eiato awamaneidegedo maundo buro ara. 7 Iji aindeawamane idegedo Keriso da bino dave awakarigain maunsitera, awamanemi gebé aeari embomaida‡ yai kondade ari da ji bae.8 Iji nonde kaena embo angogo kondadeara gido, kaena awamanede daedo dadaedo God da gebéda karigari buro kondade

ara. Awatedo kaena embo angogo awaategedo borote.

9 Edo nane Iesu da embomaida yai ovegagurana, ata Diotrephes, imo awamanegisijiain jipapa edo eira, edo ami natokarege kera ainyae. 10 Awatedo na gumanagido, nanemi ainda buro angogo edo eiraawa arapada karigana, ainda ge bebegaemoka itae natokare daoda tedo eira. Awaakuta ae, ata daedo nanonameji etegagumboro ategedo bae edo eira, edo daedoembo neneimi awamane kondade ain ji-papa era gido, awamane Iesu da embo-maida doregarida awa pieuri dodo idegedoera.

11 Nato dubobari otawo, wasiri bebegaeawa ambo ambo eote, ata wasiri dave awaambo ambo eyo. Embo ainmi dave edoeira awa God da mai, ata embo ainmi beyaeedo eira awa God gae. 12 Embo berarimikarigedo era, Demetrius awa embo dave.Edo God da gebé embo awa ambo amboedo eira, ami daedo arapa karigedo eiraembo awa embo dave. Edo nanekare daedoembo awa embo dave karigedo era. Edoimomane awa gari, natokare karigari awagebé.

13 Nato yai ge jiwae isira, ata nane ovedaimonde gigainmi gaiari awa jipapa ae.14 Ata na tumonda ena awa, imo iji tupogana edo ingena dombu mina gara eite getana.

15 Béga ito yai. Edo natokare otatawoeinda itera ami imo ategetera. Edo na-tokare otatawo ainda itera, awamane da daategeyo.

* 1:3 nanonameji da moka awa ‘gebé ari nanonameji’. † 1:4 mamai da moka awa ‘gebé ari embomai teteka’.‡ 1:7 gebé ae ari embomai. Guriki ge einda awa ‘Gentile embomai’, ata Ove Kotopuda atopapasigarimi kotembedoera ainda moka awa ‘embomai ainkain God gebé ae’.