YENİ HİNT ANAYASASI.pdf

Y E N H N T A N A Y A S A S I

Yazan: Prof. Dr. Yavuz ABADAN

kinci dnya harbini tkibeden eden yllar iinde Avrupa ve Asya'da bir ok yeni anayasalar vcut buldu. Bunlarn bazlar saadece devletin esas organlarn yeni artlara gre yenileme arzusunun, bir ksm rejim deitirme zaruretinin, dier bir ksm ise dorudan doruya yeni devlet kurulularnn tabii neticeleridir. Sovyet peyki haline gelmi veya Yugoslavya gibi komnist rejimini kabullenmi memleketlerdeki anayasa deiiklikleri bir tarafa braklrsa, bunlarn hepsi gerek siyas gerek hukuk bakmlardan ileri bir zihniyetin ifadesidirer. Hepsi de demokratik idare eklini, hrriyet ve eitlik esaslarn, sosyal adalet ve emniyet prensiplerini benimseme hususunda birlemektedirler.

Btn bunlardan bu etdmzn mevzuu olarak yeni Hint anayasasn seiimizin sebeblerini, ksaca u esaslar etrafnda toplamak mmkndr:

1 Hint anayasas, bahsi geen anayasalarn en yenisini tekil etmektedir. Bu sebeble henz cidd sistematik bir tetkikin mevzuu olmamtr. Yeni Hindistan devletinin temel yaps hakknda fikir edinmek isteyenler iin, bilhassa Trkemizde mracaat edilecek hi bir kaynak yoktur. Bu durum, yeni Hint yasas hakknda her eit bilgiye duyulan ihtiyacn derinliini ve bu konu ile ilgili etdlerin aktel deerini belirtmee kfidir.

2 Yeni Hint anayasas, ilerde tafsiltl bir ekilde izah edilecei vehile Hindistan'daki sosyal ve siyas tekmln tabi neticesi olarak, Hint halk ruhundan kaynak alan bir takm hususiyetlere sahiptir. Dier yeni anayasalarn hepsi, kk farklarla Avrupa'daki fikr ve siyas tekmln muhassalas olan mterek bir karakter tamakta, muayyen bir tip temsil etmektedir. Okadar ki,herhangi biri hakknda sylenebilecek olan szleri, ehemmiyetsiz deiikliklerle aynen dierlerine de tatbik etmek mmkndr. Buna karlk yeni Hint anayasasnn, orijinal karakteri sebebiyle tamamen kendine has bir tertip ve sistem ierisinde mtala edilmesi zarurdir.

HpSticky NoteAnkara niversitesi Hukuk Fakltesi DergisiCilt: 8 Say: 1 Yayn Tarihi: 1951--

YEN HNT ANAYASASI 209

3 Yeni Hint anayasas, kansz fakat uzun bir istikll mcadelesi sonunda yeniden hayata kavuan byk bir Asya devletinin esas tekiltn ve anayasa prensiplerini ihtiva etmektedir. Hindistan, Pakistan'la birlikte istiklline kavuunca, yalnz Asya'da yeni bir muvazene unsuru tekil etmekle kalmyacak btn dnya politikasnda byk rol oynamaa namzet bir siyas kudret faktr haline gelimekte bulunmutur.

Bugnk artlar karsnda bu gelimenin, tarihinde yeni bir dnm noktas tekil ettiine phe edilmemek gerekir. Gerekten Hindistan, Asya milletlerinin, Avrupa vesayetinden kurtulu mcadelesinin bayraktarlarndan biri olmutur. Ancak bu mcadele, Avrupa medeniyetinin devlet ve siyaset hayatna mal ettii ezel ve ebed deer tayan baz prensipleri benimseme yolundan tam hedefine ve mesut bir neticeye ulaabilir. Yeni Hint anayasas, demokratik esaslara dayanan bir cumhuriyetin temel yapsn tekil ettii cihetle, bu yolu tutmu bulunmaktadr. Bu bakandan da yeni anayasaya hkim olan ruhu belirtmenin,bundan sonraki siyas ve hukuk gelimelerin istikametini aydnlatmaa yardm olacaktr.

4 Trkiye ile Hindistan, eskiden beri tarih dostluk alkalar ile birbirine bah iki memlekettir. Hatt zaman zaman iki millet ve memleket arasnda bir nevi kader ortakl da hkm srmtr. Nitekim Hindistan daha ngiliz hkimiyeti altna girmeden nce, Trk soyundan olan hkmdarlar idaresinde, siyas kudretinin son keml mertebesine ulamtr.

Dier yandan Atatrk'n liderlii ile Anadolu'da Avrupa emperyalizmine diz ktren Trk inkilbmm kaytsz, artsz mill hkimiyet dvas, Hint milletinin istikll akm daim surette ateleyen bir me'ale hizmetini grmtr. Din ve mezhep fark gzetilmeksizin, Hint aydnlar arasnda Trk inkilbna kar beslenen hayranlk ve sempati duygularnn asl kaynam, bu gerekte aramak lzmdr.

Ksa bir tarihe

Btn bu sebeblerle Trk hukukularnn,yeni Hint anayasas zerinde srar ve dikkatle durmalar hem faydal, hem zarurdir. Bu maksada hizmet iin bu etdmzde yeni Hint anayasasm, sistematik bir tahlile tbi tutmak niyetindeyiz. Ancak bugnk anayasa sisteminin hususiyetlerine nfuz edebilmek iin, eski idare ve hkmet eklinin siyas ve hukuk karakteristiini aydnlatmaa, bunun iin de ksa bir tariheye ihtiya vardr.

Malm oiduj|u zere 1847 yknn Austos ortalarna kadar, Hindistan denince, l&priik ife&t yarmadasnn, Byk Britanya hkmetinin id^re

210 YAVUZ ABADAN

veya himayesi altnda bulunan btn blgeleri anlalrd. Yzls drt buuk milyon kilometre kareyi aan.nfusu da 450 milyona yaklaan bu geni topraklar, Hindistan mparatorluu umum ad altnda hukuk rejim ve siyas stat itibariyle birbirinden farkl iki gruba ayrlrd.

Byk Britanya parlmentosunun statlerine ve Hindistan teri meclisinin tasarruflarna gre dorudan doruya ngiltere Krall tarafndan idare edilen eyaletler, birinci grubu tekil ederlerdi. Bunlarn hey'-eti mecmuasna ngiliz Hindistan (British ndia) ad verilirdi. kinci ksm ise, yerli hkmdarlar tarafndan idare edilen Hindistan devletlerinden terekkp ederdi. Bunlar da, mstemleke mahiyetini tamamakla beraber idare sisteminin kurulmasna sebep oldu. Hindistan, dier mstemle-raber ngiltere Krallnn hkmranlna tbi himaye blgeleri saylrd.

Dorudan doruya mstemleke olan birinci grup eyaletler zerinde ngiliz hkimiyeti ticaret yolundan ve tedric bir surette tesss etmitir. Yukarda da iaret edildii vehile, 17 inen yzyln balangcnda Hindistan'n idaresi, Timur sllesinden olan Trk hkmdarlarn eline gemiti. ngilizlerin Hindistan'a ilk nfuz teebbsleri, ngiliz Dou Hint Kumpanyas (English East ndia Company) delaletiyle ve bu irketin, bahsi geen hkmdarlarn emir ve himayelerine tevdi ettikleri paralarla ticarete balamalar suretiyle vukua geldi.

Adnn da gsterdii zere bu kumpanya 16 inci yzyln sonlarna doru Londra'n tacirler tarafndan, dou Hindistan ile ticaret yapmak iin kurulmutu. Kralie Elizabeth tarafndan verilen msaade fermanna gre kumpanya, bir reis, bir idare meclisi (the court of directors) , bir de umum hey'et (general court) dan ibaret bir tekilta sahip olacakt. Umum hey'et, kumpanyaya dahil bulunmayan ahslardan mrekkep ve tbir caizse teri bir meclis mahiyetini tayacakt.

Kumpanya, ilk toprak iktisabn 1640 da yaparak Madras'a yerleti. Buras, 13 yl sonra mstakil reislik, .1687 de de belediye dairesi halini ald. 1668 de Bombay, ikinci arl tarafndan kumpanyaya terkedildi. Daha donra 1690 senesinde Kalkta kuruldu. Bylece kumpanya onsekizinci asrda Hindistan'da byk ticaret merkezine sahip olmu bulunuyordu. Bunlarn de, szde yabanclarn tecavzlerini nlemek zere, asker bakmdan kuvvetle tahkim edilmilerdi.

Esasen daha nce restauration devri (1661-1687) nin krallar, yeni fermanlarla kumpanyann yetkilerini geniletmilerdi. Bu sayede kumpanya artk sdece bir ticaret ortakl olmaktan km, idar yetkilere ve asker kudrete sahip bir hkmet tasla haline gelmiti.

1757 de Lord Clive rakibi Duplex'e kar Plassy zaferini kazanarak


Bengale eyaletinin fiil hkimi haline geldi. 1772 de Bengale valisi tyin olunan Warren Hastings'in ilk ii Hindistan mparatorlarna verilen vergileri kesmek ve yeni idar tekilt kurmak oldu. ngiltere parlmentosu, 1773 de kartt Regulating- Act ile bu blgenin idaresini tanzim etti.

Buna gre bahsi geen blge, drt kiilik bir icra komitesi ile bir u-mum vali tarafndan idare olunacakt. Parlmento, ayrca 1774 ylmda yrrle girecek olan bu tanzim kanununun, Hindistan anayasasnn balangc saylabileceine karar vermiti. Bylece kumpanya tarafmdan elde edilen fiil hkmranlk, ngiltere hkmeti ve parlamentosunca yeni fetholunan bir lkede ngiliz hkimiyetinin meru ve hukuk bir surette teesss mnasna benimseniyordu.

Bunu tkibeden yllarda valinin yetkileri boyuna geniletildi. Warren Hastings ile icra komitesi arasndaki anlamazlk bahanesiyle 1781 tarihinde karlan bir kanun, umum valiye, Kral tarafmdan deitirilebilmek veya kaldrlabilmek kaydiyle tek bana kanun ve nizamnameler yapabilme yetkisini tamd. Gerek bu kanun, gerek Regulating Act'in 1786 tarihli tdili, icra komitesi, istiare divan ves. gibi meclislerin sel-hiyetlerini tahdit ederek umum valiye, "kumpanyann menfaatlerini veya Hindistan'daki Britanya mstemlekelerinin emniyet ve huzurunu" ilgilendiren hususlarda, kendi serbest takdirine gre karar ve tedbir alma yetkisini tamd.

Btn bu olup bittilere ramen ngiltere, 1816 ya kadar Hindistan'a kar ekingen bir muslihane hulul politikas gdyordu. Hatt 1784 tarihli ndia Pitt Act'de "Hindistan'da fetih ve ngiltere hkimiyetinin genilemesi gayelerinin gdlmesi, milletin arzu, eref ve siyasetine aykr" bir hareket olarak vasflandrlyordu. ngiltere'nin siyas ve asker nfuzunu mtemadiyen genileten bu faaliyetler, Hndistan mparatorlarnn hkmranlk hak ve imtiyazlarna asla dokunmayan bir takm masum ticar muameleler vasf ile maskeleniyordu.

1816 dan sonra bu maskeleme, eitli sebeblerle yerini ak ve hain bir ilhak ve mdahale siyasetine terketti. eitli bask usulleri ve devaml harplerle tatbik edilen bu siyaset, 19 uncu yzyln son yarsnda btn Hindistan zerinde ingiliz hkimiyetinin mutlak ve tam bir surette tess-sne mncer oldu.

1883 ylmda kumpanyann patentini yenileyen kanun, Hindistan'n idaresini merkeziletirdi. Bunun neticesi olarak Bengale valisi, Hindistan umum valisi oldu. Bu tarihten itibaren, Hindistan anayasa hareketlerinin arlk merkezini, eyaletlerin merkez otoriteye kar nisb muhtariyetlerini muhafaza yahut geniletme gayretleri tekil etmitir.

212 YAVUZ ABADAN

Daha nceleri yni 1857 de kumpanyann yerlilerden sipahi (Cipaye) ad ile tekil ettii Hintli askerlerin isyan, idarede el deiikliini zarur klmtr. Ozamana kadar kumpanya, ngiltere Krall ile Hindistan arasnda bir nevi mutavasst roln ifa ediyordu, isyan vesilesiyle ngiltere Krall, Hindistan'n idaresini dorudan doruya kendi eline ald. 1858 Eyllnde kumpanya, umum heyetinin bir karar, Hindistan halkna iln olundu. Bu beyanname ile ayn zamanda Vikont Cannig, ilk Kral naibi ve umum vali tyin olundu.

i bununla da kalmad. O gne kadar Hindistan'da siyas birliin son sembol saylan mparator, tahtdan indirildi. Bylece Hindistan'n 1858 de ingiltere Krallna devri, o vakte kadar bu memlekette cri bir nevi ifte hkmet sisteminin sona ermesi demekti. Neticede Hindistan ileri zerinde Britanya hkmeti murakabesinin geniletilmesi, merkeziyeti bir idare sisteminin kurulmasna sebep oldu. Hindistan, dier mstemlekelerden farkl olarak Londra'da kurulan bir nezarete baland.

Bu hal, bu geni blgenin 1833 den 1919 a kadar tek merkez hkmet ve idare altnda bulunmasna sebep olmutur.

Bu arada geri 1861 tarihli Hindistan kanunu, saadece teri yetkilere sahip istiar bir uzuv olarak baz mahall meclisler de kurmutur. Ancak bunlarn yeleri, tyin yoliyle valiler tarafndan i bana getirilen memurlardan ibaretti. ounluu idare hayatnda tecrbe grm ngilizler tekil ediyordu. Bu meclislere yerli unsurlarn itiraki istisna bir hal olarak nihayet bir veya iki kiiye inhisar ederdi.

Tahtndan indirildiine yukarda iaret ettiimiz son Asyal Hint mparatorunun 1862 de varissiz olarak vefat, ngiltere tacna bal merkeziyetiliin biriz daha kuvvetlendirilmesine vesile tekil etti. 1877 de yrrle girmek zere 1876 tarihinde karlan bir kanunla Kralie Viktor-ya'ya ayn zamanda Hindistan mparatoriesi unvan verildi.

Fakat dier yandan siyas, iktisad ve kltrel sebeblerle bat ile temasn sklamas, Hjfc ftilliyetiliinin domasna da sebep oldu. Nitekim 1885 de Bombay'da toplanan birinci mill Hint kongresini tertip edenlerin byk ounluu, tahsillerini ingiltere'de tamamlam hrriyeti vatanseverlerdi. Bunlar, mahalli, tegri meclislere daha ok sayda yerli ye seilmesini ve bunlara geni yetkiler salanmam istiyorlard. Kongrenin ilk ele ald i, bu jdtt. Bil.kffi.ftclaki mzakereler pek de tesirsiz kalmad. 1892 tarihli ndian C5(pwe?f At, bu dilekte uyan baz esaslar vazetti ise de bunlar, ihtiyaian mp^mktan, daha dorusu, mahall muhtariyet arzularna cevap yenmMfffl!' szakt.

Mill kongrenin tftlebierLp ar ngiltere tarafndan gsterilen ilk


anlayl mukabele, Minto-Morley kanunu esasisi adn tayan 1909 tarihli ndian Councils Act (Hindistan meclisi kanunu) ile vukubulmutur. Bu kanun Hindistan teri meclisi (ndian Legislative Council) ne eyaletlerden ve dier teekkllerden seim suretiyle gelecek znm say ve yetkilerini arttrmtr.

Bununla beraber, baz eyalet meclisleri mstesna, btn Hindistan' temsil eden mecliste umum valinin emirlerine uymaa hazr memur z, ounluu tekil ediyordu. Bundan baka seim ile gelen yelerden ou da, dorudan doruya halk temsil etmiyorlard. Bunlar, daha ok baz teekkl ve zmrelerin (mes. Ticaret odalar ve byk toprak sahipleri gibi) , bir nevi iki dereceli seimle meclise gnderdikleri temsilcilerdi. Bu yzden Morley kanunu, ne muhtariyetcieri, ne aydnlar ne de halk tatmin ve memnun edemedi.

Hindistan'n birinci dnya harbi srasnda insanca ve paraca katland fedakrlklar, yerli halkm muhtar idare dileklerinin isafna elverili bir zemin yaratt. Bu yzden 1915 ile 1919 arasnda gerek Hintliler, gerek ngilizler tarafndan eitli idar slahat teklifleri ortaya atld. Bunlarn hepsi yerli halkn, seecei temsilciler delaletiyle, memleketin idaresine gittike genileyen bir lde itirakinin salanmas, bylece muhtar idare (elfgovernment) messeselerinin yaylp kklemesi hedeflerini gdyordu.

Bu teklifler, 1919 tarihli ndia Act ile Hindistan'n idaresinde baz yeni deiiklikler yaplmasna mncer oldu. Bu tekmlde liberal kabinenin Hindistan nazr Montagu'nn byk rol grld. Lord Montagu ile Hindistan umum valisi Lord Chelsford'un bakanlklar altnda toplanan bir komisyonun hazrlad slhat projesi, 13 Aralk 1919 da Britanya Krall parlmentosu tarafndan anahatlar ile tasvip olundu. Bunu tki-beden yllarda bu raporun tesbit ettii esaslar gz nnde tutularak, yeni deiiklikler yapld. Kanunun mphem brakt hususlar ise, yeni nizamnamelerle tamamland.

Fakat btn bu deiiklik ve ilvelere ramen Hindistan ve Pakistan'n iki ayr devlet olarak istiklllerine kavumalarna kadar " Rules under the Gouvernment ndia Act" (Hindistan'daki hkmet eklini tyin eden kaideler ) anahatlariyle ngiliz Hindistan'nn anayasasn tekil etmekte devam etti. (1)

(1) Bu kanunun Prof. Muvaffak Akbay tarafndan Franszca'dan yaplan bir tercm'esi, Trk Hukuk Kurumunun yaynlad "Esas tekilt Kanunlar" serisinin 5 inci cildinde kmtr. Ankara. Dou matbaas, 1944, sayfa 308 ve sonras.

214 YAVUZ ABADAN

Hindistan'da mahall idarelerin muhtariyetini geniletmee matuf btn bu faaliyetler, Hint milliyetilerinin kaytsz artsz istikll itiyakn krklemekten baka bir eye yaramad. Bilhassa 1918 de "Mill Lebe-ral Federasyonu" nu kurarak mutedil unsurlarn ayrlmasndan sonra, tamamen mfrit milliyetilerin eline geen Miil Hint Kongresi, btn slahat teebbslerini bir oyalama sayarak, milletlerin kendi mukadderatn bizzat tyin hakk zerinde srarl ve devaml bir mcadeleye giriti. Mill Hint Kongresi bu muhtar idare ve istikll mcadelesine " Svvaraj" hareketi adn verdi.

Gandhi'nin liderlii altnda "Swaraj" hareketinin ilk hedefi, zaman kaybetmeksizin daha dorusu ngiltere'nin tedric ve safha safha tekml politikasna boyun emeksizin derhal istiklle kavumakt. Geri Gandhi, bu maksada vasl olmak iin en tesirli metodun, pasif bir mukavemetle ibirliinden kanmada, sivil itaatsizlik hareketini devam ettirmede tecelli edeceine kaani bulunuyor ve taraftarlarna bunu telkin ediyordu.

Faka t passif mukavemete kar ngiliz idaresinin reaksiyonu ve cezri hareket taraftarlarnn bir an nce istiklle kavuma arzular, siyas gerginlii birdenbire arttrd. Bu hava iersinde, Gandhi'nin her trl cebir ve iddet hareketleridnen kanlmas hakkndaki tavsiyeleri tesirsiz kald. Yer yer ayaklanmalar, suikastlar, sonunda bir ihtill hareketi yaratt.

Geri bu ihtill hareketi 1923 ylnda geici olarak yatr gibi grnd. Hakikatta Hint milliyetileri, taktik deitirmilerdi. Ak mcadeleyi brakm gibi grnerek kendilerini teri meclise setirme ve bu suretle kaleyi iinden fethetme yolunu tutmulard. Fakat mcadele iten ie geniliyor, taraflar arasndaki uurum gittike derinleiyordu.

Artk Hindistan anayasa mcadelesinin taraflar ve hedefleri ak surette belli olmutu. Hint milliyetileri tam ve mutlak istikll talebinde srar ediyorlard. Bununla beraber 1930 sralarnda bunlardan ou, ilk hedef olarak Hindistan'a bir dominyon stats salanmasn kfi grmekte idiler. Buna karlk ngiltere hkmeti, tedric tekml prensibine bal kalma mparatorluun menfaatlarna daha uygun grmekte devam ediyordu. Bundan sonra Hindistan'da siyas gerginliin azalp oalmas, daima ngiliz hkmetinin Hint milliyetilerinin taleplerine kar taknd tavra, daha dorusu, gsterdii msaade ve msamahakrlk derecesine bal kalmtr.

Hindistan'n istiklli dvasnda merkez otorite ile eyaletler arasndaki mnasebet ve balar meselesi de, mhim bir rol oynuyordu. Yerli halk, elde edilecek istikllin en esasl teminatn, eyaltlerdeki mahall idarele-


rin geni bir muhtariyete sahip olmasnda gryordu. Bu suretle ngiliz hkmetinin merkeziyeti idare temayl ile birlikte, Hindistan'da ngiltere hkimiyetinin de kknden baltalanacama inanlyordu.

Geri yukarda bahsi geen 1919 kanunu, Hindistan'daki idareye yar federatif bir sima ve karakter vermiti. Buna gre teri yetkiye sahip organlar, merkez ve eyalet meclisleri olmak zere iki gruba ayrlmt. Fakat hkmet ileriyle ilgili meselelerin, hangi gruba dahil meclisin karar ile hal olunabileceini tyin selhiyeti, umum valiye aitti.

Esasnda merkez teri organ, yasama mevzuu ile ilgili her mesele hakknda karar verme yetkisini haizdi. Buna karlk eyalet meclislerinin yetkileri saadece tamamlayc (subsidiaire) bir mahiyet tayordu.

Bu kanunun eksiklerini tamamlamak maksadiyle 1925 de gnn artlarna daha uygun saylan bir yeni federatif pln yapld. Bu plna gre Hindistan 'm idaresini ele alacak olan federal hkmet, merkez, eyaletler, federal mahkeme ve nihayet sermayeye mahsus bir bankadan ibaret drt grup organdan teekkl edecek ve btn yetkiler bunlar arasnda payla-la'acakt. Bu arada gerek merkezdeki gerek eyaletlerdeki teri meclislerin selhiyetleri, szde geniletiliyordu.

Ancak ngiliz parlmentosu umum valiye tand geni kontrol yetkisi ile btn bu selhiyetleri esasl surette tahdit ediyordu. Bilhassa eyalet meclislerinin yetkileri, iki dereceli bir murakabe cihaz ile kknden baltalanyordu. Bir kere eyaletler valileri, um\m valinin temscileri olarak, mahall hkmetleri yni bakanlar azledebiIiyorlar,mme intizam ile ilgili fonksiyonlar dileklerine gre yarlyabiliyorlard.

Bundan baka bu valiler, zel sorumluluklarna binaen teri tekliflerin, husul ekil ve imknlarn da tyin edebiliyorlard. Bu husus mesuliyetin, valilere bahettii portesi gayet geni selhiyetlerin en mhimleri, mme intizamn veya memleketin emniyet ve barn tehdit eden bir tehlikeyi nlemek ve aznlklarn korunmasn salamak iin, gerekli grdkleri tedbirleri almakt. Bu yetkileri, ancak umum valiler daralta-bilirdi.

Ayrca merkezdeki teri organn selhiyetleri de tahdide tbiydi. Bu meclis, baz kanun projelerini, ancak umum valinin rzas e tastik ede-birdi. Hlsa 1935 kanununa gre, Hindistan umum valisi, hem ngiltere tacn temsil ediyor, hem ngiliz parlmentosunun direktiflerini tatbik ediyor ve kendisine tbi eyalet valileri delaletiyle, btn hkmet mekanizmasn elinde tutarak memleketin tek nfuzlu hkimi durumunu muhafaza ediyordu.

1937 de eyalet bakanlklarnn kurulmasndan sonra, valilere ait yet-

216 YAVUZ ABADAN

kilerin bir ksm kaldrld. Fakat en mhimleri mahfuz kald. Nitekim dileri ile savunma politikasn ilgilendiren meselelerde, ngiltere'nin sorumluluu, dolaysiyle yetkisi de mutlakt, idare mekanizmasnda niha kontrol hakk da, yine umum valiye ait bulunuyordu.

1935 federatif pln, Hint mihracelerinin de, devletlerini bir federasyon haline getirme arzularn atelemiti. Buna karlk, ingiltere bu teebbsn neticelerinden endie duymaa balamt. Bu endie, bilhassa yeni federasyonun kurulmas ile, kuvvetli, homojen bir merkez otoritenin zeval bulmas ihtimline tevecch ediyordu.

Dier yandan bir Hint federasyonu kurulmas tasavvurundan doan mnakaalarla birlikte, Hintli ve mslmanlar arasndaki anlamazlk ve gerginlik artmt. Mslmanlar, teri meclislerde kendi saylar ile mtenasip bir ekilde temsil edilmeleri dileinden tutturarak, tamamen mstakil bir devlet kurma dvasnda srara baladlar. Mslman birliinin mstakil Pakistan kurmak arzusu ile Hintlilerin mill ve mttehit bir devlet kurma dilekleri, blnty deta bir emri vki haline getirdi.

1939 da patlak veren ikinci dnya harbi, ngiltere devleti iin lm veya kalm mcadelesi mahiyetini tayan ok ar ve etin bir imtihan adalar yabanc bir istilnn tehdidi altnda yaad. Btn bu karanlk tekil etti. Uzun harp yllar boyunca anavatan saylan Byk Britanya devre iersinde Hindistan, kaytsz artsz istikll dvasna bal kalmakla beraber, eit haklara sahip bir ye olarak Commonealth camiasna sadakatten ayrlmyaean da belirten bir tavr taknd.

kinci dnya harbinden muzaffer fakat yorgun kan ngiltere'nin deniz ar mnasebetlerini yeni artlara gre ayarlamas artk bir zaruret olmutu. Bu meyanda bilhassa ngiltere Krallnn, Hindistan'la olan rabtasnda iktisad ve siyas istismar zihniyetine dayanan eski emperyalist politikann son izlerini de kknden kazmas gerekiyordu.

Devrin umum siyas artlar ve yepyeni prensiplere dayanan bir nizamna duyulan ihtiya, artk ngiltere ile Hindistan arasnda tarih balara, siyas ve iktisad menfaat ortaklna dayanan hr ve eit bir ibirlii mnasebetinin kurulmasn, her iki tarafn menfaatlerine de daha uygun bir hale getirmiti.

Harp sonunda ngiltere'de ibana gelen hkmet, bu durumu ve lzumu kavramakta gecikmedi. Son Hindistan umum valisi Lord Louis Mountbatten'in uza gren realist ve tedbirli politikas da, karlkl anlay havasn kuvvetlendirmee yardm etti. Bu sayede vcuda gelen 1947 tarihli istikll kanunu ile mezkr yln 15 Austosunda Hindistan'da ngiliz hkimiyeti fiilen ve hukuken sona erdi. Bylece hakik sahiplerinin

YEN HlNT ANAYASASI 217

line geen bu geni ve tarih blgede, Hindistan ve Pakistan adlan ile iki byk ve mstakil devlet kuruldu.

1947 istikll kanunu ile ngiliz Parlmentosu, Hindistan kurucu meclisine mill hkimiyeti, en iyi ekilde gerekletirme imknm tanm oluyordu. Buna gre kurucu meclis, istikll kanununu istedii gibi deitirme, yeni bir anayasa yapma, yeni bir merkez tekilt ve gerekirse yeni devletler kurma, bir yksek mahkeme vcuda getirme, sosyal kontrol salamak maksadiyle ahs hrriyetleri tahdit etme yetkilerini kazanyordu.

Fakat dier yandan stikl kanunu, balangta Hindistan' nazar bakmdan tamamen balkanlatran bir devletler kaosu iersinde brakmt. ngiliz hkmranlnn bo brakt geni lkede, saylar be alt yz(. varan bykl, kkl devletler birdenbire mstakil bir hale gelmilerdi. Genilikleri itibariyle birbirlerinden ok farkl olan bu devletler, Hindistan nfusunun drtte birinden fazlasn tekil etmekte idiler. ngilizler iktidar devrederken, btn prensliklerle yapm olduklar mukavelelerin de artk hkmsz olduunu iln etmilerdi. Bylece Hindistan lkesi, eiti anane ve detleri olan bir sra devletler maherine inkilp etmiti. Bunlarn bazlar temsilci meclislerine sahipti, bazlar ise otokratikti.

Bu durum karsnda kongredeki disiplinli partinin ilk hedefi, blnen memleket zerinde fiil kontrol tesis ederek, onu paralanmaktan kurtarmak oldu. Kurucu meclis, ilk i olarak, bu devletlerle mzakereye giriti. Yeni Hint anayasasnn onlarn itirakiyle vcut bulmasn istedi. Aralarnda tereddt edenler oldu. Fakat ok gemeden, bilhassa o zamann devletler bakan Patel'in dirayetli sevk ve idaresiyle, byk, kk devletlerin birer birer Hindistan'a iltihaklar Procedure' balad. Netice de imalde Kemir, cenupta Haydarabad hari, hepsi az zamanda Hint birliine girdiler.

Hindistan'n birliini tesis gayretlerine muvazi olarak, kurucular meclisi, yeni devletin temel kanununu tekil edecek yeni anayasann hazrlanmas faaliyetine de derhal girimiti. Bu meclis, yl sren devaml ve itinal bir almadan sonra, 26 Kasm 1949 da yeni anayasay tesbit ve kabul etti.

Yeni anayasa, 26 Ocak 1950 de yrrle girdi. Anayasa, devlet eklini Cumhuriyet olarak tesbit ettii cihetle, bu tarih ayn zamanda Hin distan'da Cumhuriyetin resmen iln edildii gn sayld. Bylece 26 OcaK 1950, 350 milyonluk yeni bir cumhuriyetin kuruluu mnasn tamaktadr. Bu noktay bilhassa belirtiimizin iki mhim sebebi vardr:

1 Hindistan'da cumhuriyetin ilnna takaddm eden 25 Ocakta babakan Pandit Nehru, bu mes'ut hdiseyi, "senelerden beri haylimizde yaattmz rya, hakikat olmutur " szleriyle deerlendirdi. Bu ak

218 YAVUZ ABADAN

fade gsteriyor ki, Hint istikll mcadelesinin liderleri, 15 Austos 1947 den yeni anayasann yrrle giriine kadar geen yllk zaman, Hint birliinin tahakkukunu salayan geici bir hazrlk devresi saymakta ve asl yeni devletin kuruluunu, Cumhuriyetin ilnna balamaktadrlar.

2 Bu yorumu teyit eden bir nokta da, bahsi geen anayasann, yeni devletin ngiltere krallna kar durumunu kesin olarak belirtmi bulunmasdr. Gerekten 15 Austos 1947 de Hindistan'n kazand istikll, sdece ngiltere devletine kar yeni devletin bamszln salyor, buna mukabil Hindistan'n ingiltere kral ile mnasebetini mphem ve muallakta brakyordu. Bu husus, bir mddet iin tereddt mevzuu da oldu. Hindistan'n, istiklline kavumasna ramen, baz dominyon statlerinde olduu gibi ekl de olsa krala balln devam ettireceini ileri srenler bulundu.

Mstakil Hindistan devletinin anayasas, devlet eklini Cumhuriyet olarak tesbit edince, artk bu konuda tereddde yer kalmad. nk bu suretle yeni devletin, krallk ile olduu gibi, ngiltere kral ile de ne re-m, ne ahs, ne husus,ne fiil bir rabtas kalmam olduu anayasa ile tesbit ediliyordu. Bundan sonra eit haklara sahip iki mstakil devlet olarak, Hindistan ile ngiltere'nin mnasebetleri hangi esaslara dayana-caksa, bu devletlerin bakanlar sfatiyle Hint Cumhurbakan ile ngiltere Kralnn mnasebetlerinde de ayn esaslar hkim olacaktr.

Mstakil Hint Cumhuriyetinin ilk Cumhurbakanlna 1917 denberi Gandhi'nin en yakn mcadele arkada'armdan biri olan Dr. Rajendra Prasad seildi. Devlet bakanlna seildii gne kadar kurucular meclisi bakan olan bu zatn, yeni anayasann ruh ve esaslarna hakkiyle vakf bulunmas, ilk tatbik devrinde zuhuru muhtemel glkleri ve aksaklklar nleme, bu suretle yeni devletin siyas faaliyetlerine nzm kuvvetler arasnda gerekli muvazeneyi kurma bakmlarndan, cidd bir teminat saylabilir.

Bu izahat gsteriyorki tetkik mevzuumuz olan yeni Hint anayasas, irbuuk yl nce kesin eklini alarak yrrle girmitir. Buna karlk Pakistan'daki anayasa hareketlerinin byle kafi ve belirli bir neticeye ulatna dair bir bilgimiz yoktur. Bir btn halinde tedvin edilmi bir Pakistan anayasas ile karlatmz gn, Hindistan anayasas hakknda zikrettiimiz sebeblerle, onun da ilk frsatta tahlil ve tetkikine alma zevkli bir vazife sayacamz muhakkaktr.

Yeni Hindistan anayasasnn karakteri Yeni Hint anayasasnn hususiyetlerini gsteren l ve prensipler


hakknda hi olmazsa anahatlara inhisar eden bir bilgiye sahip olmamz gerekmektedir:

1 Malm olduu zere biz anayasa terimini, Franszca "La Constitution " , ngilizce "The Constitution" , Almanca " Die Verfassung " kelimelerinin karl olarak kullanyoruz. Bu tbirleri, burada kullanldklar husus mnadan tecrit ederek, lfz itibariyle olduu gibi Trke-mize evirmek istersek, bnye, yap, terekkp, teekkl v.s. mefhumlar ile karlyabiliriz. Ohalde bu umum mnasiyle bu mefhumu, her hatra gelen varlk hakknda kullanmak mmkndr. Nitekim mes. her ahsn kendine gre bir yaps olduundan, btn cisimlerin muayyen bir bnyeye sahip bulunduklarndan, bir messesenin teekkl tarzndan, bir ordunun terekkp eklinden kolaylkla bahsolunabilir.

Ayn mefhumu, bu umum mnasiyle devlete izafe ettiimiz zaman da devletin bnye ve yaps, terekkp ve teekkl tarz mnalarn ifade etmek gerektir. Gerekten de Constitution ve Verfassung tbirleri, bahsi geen dillerde srf devletle ilgili olarak da birbirinden ayr, eitli anlamlarda kullanlmaktadr:

nce bu terim, mutlak ve mahhas mnada bizzatih devleti, milletin siyas birliini, devlet varlnn mahhas ekil ve nevni, daha dorusu siyas birlik ve nizamn fiil ve umum durumunu ifade eder. Bu fl durumun varla kavuabilmesi, muayyen bir ekil almasma baka bir deyimle devlet faaliyetlerini yrtecek organlarn tekiltlanmasna baldr. Constitution kelimesinin, esas tekilt mefhumu ile zlmez ball bundan domaktadr.

Burada dikkat edilmesi gereken mhim nokta udur: Bir devletin var olmas hatt faaliyette bulunmas iin, fiil olarak tekiltlanmas, yni fiil bir nizam ve tekiltm, daha dorusu, devlet birliini tutan bir kudret ve otoritenin vcudu kfidir. Bu fiil nizam veya tekiltm, daha nceden kanun esaslara balanmasna lzum ve ihtiya yoktur. Esasen her devlet, ilk kuruluunda ancak fl bir nizam ve tekilt halinde ortaya kar. Bu nizam ve tekilt hukukiletiren kanun ve nizamlar ise, son-

. radan yine kendisi yapar veya teaml halinde tesis eder. ite bu noktada Constitution'un mutlak, mcerret mnasna intikal

etmi bukuuyoruz. Mutlak ve mcerret mnada Constitution, devlet varln veya siyas birlii ereveliyen mtecanis kaideler sistemini ifade eder. Bu anlamda devletin nizam ve esas tekt, gerekte var olan fiil durumu ile deil, sdece dnlen fikr ve hukuk bir tasavvur halinde kavranmaa allmaktadr. Hakikatte her siyas birliin, devaml ve kararl bir varla kavuabilmesi iin, devlet hayatn tanzim eden yazl

220 YAVUZ APAPAN

veya yazsz kaidelerden mrekkep hukukan tannm bir nizama malik olmas esastr.

nk bu sayede devletin nizam ve esas tekilt, fiil olmaktan karak hukuk bir mahiyet kazanr. Devlet faaliyetini idare ve tanzim edenlerin hareketleri, keyflikten, tesadflikten, kararszlktan kurtularak kanun esaslara balanm olur. uhalde mcerret ve mutlak mnada Constitution, devlet hayatnn yksek normlarda toplu, mttehit, mtecanis bir sistem halinde tanzim edilmesini, bir temel ve esas kanuna balanmasn gerektirir. te biz de, Cengiz'den beri btn ortaa Trk-Mslman devletlerinde kanun mnasnda kullanlan (yasa) kelimesinden faydalanarak tekil olunan " anayasa " terimi, daha ok Constitution mefhumunun bu anlamm ifadeye elverilidir.

Gerekten "anayasa" teriminden, devletin fiil nizam ve tekilt mnasn karmak gtr. Bununla beraber yukarda da iaret edildii gibi her inkilbta vw|t jfeni devlet kuruluunda, devlet nizam ve tekiltnn fiilen vcut bulmwB> yazl kanun veya yazsz teaml olarak hukuk! feekil almasndan ncroir. Nitekim Trk inklbnn balangcnda Byk kilet Meclisinin 23 Nisan 1920 de toplanmasiyle, yeni devletin fiil nizam V6 tekilt kuruldu. Bunun hukuk erevesini tekil eden ilk esas tekilt kanunumuz ie ancak 21 Ocak 1921 de (ozaman Rum sene ba Mart sayldndan Byk Millet Meclisinin toplanmasndan bir yl sekiz ay sonra) vcuda geldi.

Tetkik konumuz olan Hindistan devletinin anayasas ise, yukardaki izahatn da belirttii zere yeni devletin kuruluundan yni fiil nizam ve tekilta kavumasndan yl be ay sonra yrrle girmitir. Bu geen zaman iersinde mstakil Hindistan devletinin hukuk mnada anayasadan mahrum bulunduu muhakkak ise de, fiil bakmdan anayasasz olduunu sylemee imkn yoktur.

urasn da belirtmekte fayda vardrki, mahhas veya fiil anayasa durumu ile mcerret veya hukuk anayasa arasndaki mnasebetin gerginlii, her siyas toplulukta her an kendini hissettirebihr. Herhangi bir devlette herhangi bir saikle anayasaya aykn bir durum veya hareketten. bahsolunduu zaman, bunun nazar bakmdan mnas, mahhas fiil anayasa durumunun mcerret hukuk anayasaya uymad iddiasdr.

Byle bir iddia, hi bir cidd esasa dayanmad halde mevcut durumdan memnun olmayan ahs, zmre veya partiler taraf mdan bir siyas taktik veya propaganda eseri olarak ortaya srlebir. Bir siyas birlik iin, varann temelini tekil eden kaidelerin aktan aa ve kast bir ekilde ihllinden daha tehlikeli bir durum olamyaca ortada iken, ana-


yasa buhran iddiasndan daha tesirli bir propaganda mfevzUu fcttilnak da gtr.

Dier yandan mahhas fiil anayasa durumu ile ffleefft hukuk anayasa arasnda mutabakatsizUk, herzaman kolaylkla ileri srlebilecek bir iddiadr da. nk mahhas veya fiil anayasadan kastedilen bir mna da, siyas birliin daim dinamizmine nzm bir prensip anlamdr. (1) Bilindii zere siyas birlik, devaml bir olu ve tekevvne tbidir. Devlet, duran, statik bir varlk deil, i bir kudret ve enerjinin tesiri ile daim olu halinde bulunan, yeniden doan ve deien messeseleriyle durmadan gelien bir teekkldr. eitli, birbirine zt menfaatler, kanatler, cehit-ler tesiriyle siyas birlik her gn gelime, tekemml etme, kendi kendini tamamlama durumundadr.

Nekadar mkemmel olursa olsun, donmu kaidelerden ibaret mcerret hukuk anayasann, bu daim deime ve tekevvn btn deiiklikleri ile ihtiva, daha dorusu takip etmesine imkn yoktur. Mcerret mnada anayasa, nihayet bu geliimin ana istikametine ait tasavvurlarn kanun erevesini vermekle yetinme zorundadr. Bylece mcerret anayasada yer almad halde, fiil siyas hayatn seyrinden zarur bir surette doan btn imkn ve neticeler, anayasaya aykr olarak yorumlanabilir.

Bundan baka, her anayasa kanunu, devletin eitli organlar iin umum bir yetgi erevesi izer. Bu yetkilerin kullanlma tarz, organlar tekil ede??, ahs veya heyetlerin hususiyet, ehliyet, kaabiliyet hatt temayllerine gre deiir. Bu hallerde de, mcerret anayasa ile belirtilen ereveden inhiraf edildii yahut bunun ald pheleri uyanabilir. Btn bu ihtimllerde dikkat edilecek nokta, mahhas durumun hi bir zaman mcerret anayasaya tpatp intibak edemiyecei gz nnde tutularak, esas tekilt kanununda tesbit edilen esaslara ak bir aykrlk bulunup bulunmadn meydana karmaktr. Herhangi fiil bir siyas durum veya hareketin, esas tekilt kanununda yer almam bulunmas hi bir zaman onun anayasaya aykrl mnasna gelmez. Aksine mcerret mnada anayasann kavryamad siyas geliim imkn ve ihtimllerini, daima mahhas mnada anayasa bir baka deyimle devletin dinamik tekml seyri fiilen .gerekletirir.

Bir memlekette anayasa hkmlerinin hakk ile ve isabetle tatbik edilebilmesi meselesi de, mahhas ve mcerret anayasa mefhumlar ar-

(1) Constitution veya Verfassung mefhumu hakknda daha tafsiltl izahat iin Cari Schmitt'in anayasa nazariyesi (Verfassungslehre) ne baklabilir. 1928 tab say-3 ve devam.

222 YAVUZ ABADAN

smdaki gergin mnasebetle sk skya ilgili bir siyas ve sosyal Pheno-mene'dir. Bu konuda hlen Hindistan'n Londra basn ateeliini yapan Kidway ile Hint anayasas zerine aramzda geen bir konumay nakletmek isteriz. Bu konuma srasnda dostumuz Kidway, yeni anayasa hakknda ileri srd kanaatlerin son hkmn aa yukar u cmleye balamt: " imdi bizim iin en hayat mesele, anayasamzn ihtiva ettii hkmlerin mahiyet ve deeri deil, onlarn tatbik ve gerekleme imkndr".

Saym ateenin, yeni Hindistan anayasasnn nazar mkemmelliine olan engin itimad, bu szlerde aka okunmaktadr. kadar ki yeni Hint devletinin karsnda bulunduu asl mhim problemi isabetle dile getirmi olan bu hkmde, yeni anayasann Hindistan'daki sosyal ve siyas artlara uyup uymayaca hakknda gizli bir endienin sakl bulunduu da dikkatten kamamaktadr.

Kidway'in bu endiede nekadar hakl olduunu anlyabilmek iin, anayasa hkmlerinin btn dier kanunlardan daha ziyade mill hususiyetlere uymas ve siyas birliin ihtiyalarna cevap vermesi gerektiini dnmek kfidir. Aksi halde esas tekilt kanunu, nekadar yksek prensiplere dayanrsa dayansn, mill ruha kk salmadan kt zerinde kalmaa mahkmdur. Bu takdirde mahhas mnada anayasa geliimi, hukuk temelden tamamen ayrarak bambaka bir istikamet tkibeder. Mahhas ve mcerret mnadaki anayasalar arasndaki mnasebet gerginlii, tam bir zddiyete inkilb eder. Bu hal ise ya devletin, artk hukuka ballktan kmas, yahut sosyal ve siyas istikrar temelinden sarsacak vahim bir anayasa buhrannn domas neticesini davet eder.

2 Demek oluyor ki her yeni nizam gibi, Hint anayasasnn tatbik kaabiliyetini ve baar ansn tyin edecek olan l de, memleket ve halkn sosyal ve siyas ihtiyalarna cevap verme imkn ve derecesi olacaktr. Bu mlhaza bizi, ideal anayasa mefhumunun tahliline sevketmektedir.

Gerekten siyas sebeblerle bir anayasaya gerek ve mkemmel vasfn verebilmek iin, onun muayyen bir ideale uymas arttr. Bu bakmdan her siyas zmre, kendi kanaat, menfaat veya lklerine en uygun den anayasaya, hakik veya ideal vasfn verme, buna aykr olanlar ise anayasa olarak tanmama temylndedir.

Bir memlekette siyas partiler veya itima snflar arasnda, gr, menfaat ayrlklar artt nispette, btn ideal mefhumlarda olduu gibi anayasa idealleri de birbirinden ayrlarak karanlk, kark, vuzuhsuz ekiller alrlar. Bu hal, devlet hayatnn zarur unsurlar olan hrriyet, adalet, hukuk, mme intizam, emniyet gibi esaslar hakkndaki anlay-


lara da sirayet eder. Mes. hrriyet mefhumundan, liberal veya demokrat zihniyet tayanlarn kastetdikleri mna ile, totaliter veya otoriter rejim taraftarlarnn anladklar birbirinden tamamen bakadr.

Ayni ekilde mme intizam veya menfaati mefhumlarnn, diktatrlkte, mert idarede veya demokratik cumhuriyette birbirlerinden ne-kadar farkl bir telkki tarzna mevzu olduunu anlyabilmek iin, bugnk peyk devletlerden bir ounun, dtkleri esaret rejimini, "halk demokrasisi" diye vasflandrdklarn hatrlamak kfidir.

Bunun gibi lyk bir devletin, din ile siyaset ilerini birbirinden ayrmayan, vatandalara tam din ve vicdan hrriyeti salamayan bir devleti, hrriyet prensibine dayanan .bir anayasaya sahip addetmesine imkn yoktur. Btn bu misller gsteriyor ki, birbirinden farkl siyas prensip ve kanaatler kadar ok ve eitli hrriyet tasavvurlar ve anayasa idealleri vardr.

Bunula beraber, inkilplardan kaynak alan bir tarih geliimin 18 inci yzyldan beri btn medeniyet dnyasna mal etti ideal bir anayasa mefhumunun bulunduunu da unutmamak lzmdr. Bugn btn modern anayasalara rnek tekil eden bu ideale uymayan, bir hukuka bal devlet tasavvur etmek imknszdr. Okadar ki yeni a tabi hukukundan kaynak alan byle bir anayasa tasavvuruna aykr prensipler ihtiva eden bir esas tekilt kanununa, nazar bakmdan anayasa vasfn izafe etmiyenler ounluu tekil etmektedir.

Mohtesquieu, mehur "Esprit des lois" nda, her hukuk devletinin benimsemesi zarur olan bu ideal anayasa mefhumu, "mevzuu ve gayesi dorudan doruya vatandalarn siyas hrriyetleri olan anayasalar" diye tarif ve tavsif ediyor. ( Iivre XI. Chap. 5-7). Buna gre modern anayasalarda siyas hrriyetin teminat olarak kabul edilen bellibal messeseler de unlardr: a Esas haklarn tannmas, b Kuvvetler ayrl, c Milletin, temsilciler heyeti delaletiyle, kanunlarn yaplmas faaliyetine itiraki.

Demek oluyor ki, modern vasfna hak kazanan bir anayasann hukuk prensipleri, meden.ve siyas hrriyet, kanun nnde eitlik, Amerikan veya Fransz hukuk beyannamelerine uygun esas haklar katalogu, bunlarn salanmas hususunda kuvvetler ayrl prensibinin esas tekilta hkim olmas, mahkemelerin d tesirlere kar bamszlnn salanmas, v.s. gibi hususlardr. Vazgeilmez siyas unsur ise, kaytsz artsz millet hkimiyetini gerekletirecek demokratik bir sistemin kurulmas ve bu maksadn istihsli iin de btn vatandalara gizli oy, ak tasnif esas na dayanan umum, eit seim haklarnn tannmasdr.

224 YAVUZ ABADAN

Bunlara ilveten, siyas durumun icaplarna gre zaman zaman dier baz hususlar da modern anayasalarn ihtiva etmesi zarureti ileri srlmtr. Bunlar arasnda mes. 19 uncu yzylda parlmentoya kar mesul hkmet sisteminin mutlaka anayasada yer almas gerektiinde srar edilmiti. Bu yzden Alman merut hkmdarlk sistemi, parlmento hkmetine yer vermedii iin, anayasa literatrnde hr bir hkmet (Free Government) saylmamtr. Halbuki ayn nazariyeciler, kongreye kar mesul bir hkmet tanmayan Birleik Amerika'nn presidentiel sistemini, hrriyet telkkisine uygun bir idare saymak suretiyle kendi tarif ve dileklerinde tezada dmlerdir.

kinci dnya harbinin sona ermesinden beri, eski liberalizmin ifratlarndan syrlarak, geni halk kitlelerine asgar refah salyacak bir sosyal politikaya rabet teaml artmtr. Bu temayln anayasalar zerinde grlen ilk tesiri, son yllarda vcuda gelen esas tekilt kanunlarnn pek ounda, sosyal adalet ve emniyet prensiplerinin, devletin gerekletirmesi gereken gayeler olarak, yer alm bulunmalardr. Yeni Hindistan anayasasnn bnyesini gzden geirdiimiz zaman, bu yeni temayln ok kuvvetli tesiri altnda kaldn mahede frsatn bulacaz.

3 Bu esaslar ihtiva eden modern anayasalar bellibal iki ksmdan teekkl etmektedirler. Bunlardan biri devletin esas organlarn, bunlarn teekkl tarzlar ile faaliyet ve mnesebetlerini tyin eden esas tekilt ksmdr. Eskiden bizde kullanlan "Kanun Esas" , "Tekilt Esasiye Kanunu" gibi tbirler, ozamanlar anayasamzn srf bu ksma gre ad alm olduunu gstermektedir.

Dier ksm ise vtandalarn esas haklarn anayasa ile teminat altna alan hkmlerden teekkl eder. Bu esas haklar, seme ve seilme ile devlet faaliyetine itirak imknn salyan msbet siyas haklardan farkl olarak devletin, fertlerin kanunla snrl sahalarna mdahelesini nef-yeden negatif hrriyet haklardr. Bu hrriyet haklar, Benjamin Cons-tant'm derin bir isabetle belirttii gibi, antik sitelere karlk modern demokrasinin karakteristiini tekil etmektedir.

Her modern anayasada yer almas gerektiine yukarda iaret ettiimiz kuvetlevr ayrl prensibi, hakikatte liberal bir organizasyon prensibidir. Yni bu prensibe uyularak hkimiyetin yasama, yrtme ve yarglamadan ibaret fonksiyonu, birbirinden ayr organlara tevdi ve taksim edilince, bunlar arasndaki yetki snrlanmasndan doacak muvazenenin, vatanda hak m tos^iyetleri iin daha cidd bir teminat tekil edecei .^ ffigimiilmitBiHir, Pu4 jtkab Bousseau'nun kuvvetler birlii prensibine uyulunca ve devletin esas tekilt buna ayarlannca, btn hki-


miyeti ekndi elinde tophyacak ahs veya heyetin olaylkla istibdata saparak hrriyetleri keyfine gre tahdit edeceinden korkulmutur.

Modern anayasalarda, yukarda belirttiimiz iki ksma ayr ayr ehemmiyetli birer yer ayrlm bulunmas, bunlardan birinden mahrum bulunan bir anayasann tam saylamyaca kanaatini kkletirmitir. Halbuki modern anayasalara, bilhassa esas haklar bakmndan rneklik eden 1776 tarihli Amerikan ve 1789 tarihli Fransz hukuk beyannameleri, ana hrriyetlerden gayri, sdece bu haklarn gereklemesine messir olacak kuvvetler ayrl esasn, bir tekilt prensibi olarak ihtiva-etmekte idiler. Bunlarda ne devletin ekline, ne esas tekilta ne de temel organlarn yetkilerine dair hkm ve tafsilt mevcut deildi.

Buna karlk bizim 1921 tarihli tekilt esasiye kanunumuz, sdece devletin esas tekiltna ve vilyetler idaresine ait hkmleri ihtiva eden 23 maddeden ibaretti. Bunun sebebi, mill mcadelenin neticelenmesine kadar btn kuvvetlerin tek elden toplanmasn mmkn klacak kuvvetler birlii esasna dayanan geici bir anayasa ile yetinme zarureti idi. Milletin, diini trnana takp istikll ve varl iin etin bir mcadeleye girimi olduu bir srada ferd hrriyetlerin snrn inceden inceye dnmee imkn yoktu. Fakat bar teesss edip Cumhuriyet kurulunca, yeni devletin temeli olan 1924 tarihli anayasamzn tam bir mahiyet alabilmesi iin her iki ksm da ihtiva etmesi tabi idi. Nitekim bugn de yrrlkte olan 105 maddelik anayasamzn 68 inci maddeye kadar olan birinci ksm esas tekilta, 68 den 88 e kadar yirmi maddesi esas halSara, geri kalan ksm da eitli hkmlere ayrlm bulunmaktadr.

Modern anayasalarda bu iki ksmdan birinin nce veya sonra gelmesi, bugne kadar dikkati eken bir hususiyet saylmyordu. Bununla beraber ikinci dnya harbinden nce bellibah anayasalarda tekilt ksmnn nde, haklar ksmnn daha sonra yer ald grlmektedir. Misl olarak biraz nce tertip tarzna iaret ettiimiz 1924 tarihli anayasa, kanununa ilveten 21 Austos 1919 tarihli Weimar anayasasnn, Alman devletinin ekli Cumhuriyet olduunu tesbitden balyarak 109 uncu maddeye kadar esas tekilt hkmlerini ondan sonra da esas haklar, ihtiva ettiini gsterebiliriz.

Buna karlk, ikinci dnya harbini tkibeden yllarda vcut bulan btn anayasalar, vatandalarn esas haklarn tesbitle balamakta, esas; tekilta ait hkmleri ise sonraya brakmaktadr. Bunlara misl olarak yeni Fransz, talyan anayasalar ile, eitli Alman hkmetlerinin ve nihayet iki yllk bir mre sahip bulunan Bat Almanya Federal Cumhuriyetinin ( Kuruluu 1 Ocak 1949 ) anayasa kanunlarn zikretmek mmkndr.

226 YAVUZ ABADAN

Anayasalarn, tertibinde vukua gelen -bu deiikliin, sdece teknik ve ekl bir mahiyet tamadn, bunun gerek sebebini hukuk zihniyet tahavvlnde aramak gerektiini sanyoruz. Bu hukuk zihniyet fark, bilhassa Birlemi Milletlerin insan haklan beyannamesi ile ferd hak ve hrriyetlere, milletleraras meriyet kazandrma teebbs ve gayretlerinde en ak ifadesini bulmaktadr. Gerekten birinci dnya harbi sonunda milletler cemiyeti nizam, mill vahdetlerin hrriyet ve istiklli esasna dayatlmak istenmiti. kinci dnya harbi sonundaki Birlemi Milletler nizam ise, dorudan doruya insan haklar temeli zerine kurulmak istenmektedir. Bu suretle tek insan, mensup olduu mill ve itima zmre hesaba katlmakszn,milletleraras hukuk teminata kavumu olacaktr. Bu gayretlerin henz tam hedefine vasl olmam bulunmas, ferdi, devletler hukukunun mstakil sjesi haline getirme gayesini de iersine alan, hukuk zihniyet deiikliinin tesirsiz kaldna dellet etmez. Nitekim Birlemi Milletler lksne bal devletlerin yeni anayasalar, bu tesir altnda esas haklar, esas tekilta takdim eden tertip tarzn tercih etmilerdir.

Biz burada birinci tertip tarzna hkim olan dnceyi siyas, mekanik, ikinci tertip ekline messir olan fikri de hukuk organik prensip diye vasflandrmak istiyoruz. Gerekten esas tekilta nce, esas haklara sonra yer veren bir temel kanun, devlet varln esas tutan ve vatandalara ancak muayyen bir siyas hviyetin damgalarn tamalar sebebiyle, snrl#haklar tanyan bir anayasa nazariyesinin mahsul saylmak gerekir. Bu telkkiye gre vatandalar, siyas gayelere gre ileyen devlet mekanizmasnn arklarndan ibarettirler: Siyas birlikten ve onun gayelerinden tecrit edildikleri zaman, kendi balarna hi bir hukuk kymet ifade etmeyen mekanik bir hviyete sahiptirler.

Halbuki ikinci tertip tarz, vatandalara ve onlarn insan olarak hukuk statlerine yksek deer tanyan bir anayasa nazariyesinin tabi neticesidir. Buna gre devlet ve tekilt, belirli hukuk statlere sahip vatandalann kendi dilekleri ile bir araya gelmelerinden ve onlarn hr iradelerinin izharndan organik bir ekilde domaktadrlar. Devlet varlna, mstakil hviyet ve ahsiyetini kazandran, eit haklarla mcehhez olan bu insanlann, hr kaynamasdr. Devlet varlk ve tekiltnn kk, bu insanlann iradelerine gml olduundan, siyas birliin gayelerini tyin edip gerekletirmek de onlara dmektedir.

4 imdi artk bu geni izahatn nda yeni Hint anayasasnn karakterini tyin etmee sra gelmi bulunuyor. Yeni Hint anayasas, ihtiva etii siyas ve hukuk prensipler itibariyle, 18 inci yzyldan beri


Avrupa'daki fikr geliimin netice ve geleneklerini benimsemi bulunmaktadr. Anayasay hazrhyan kurucular, hukuk devletine has demokratik bir anayasa idealini gerekletirme kararlarn kanunun nsznde (Preambule) ok ak bir ekilde belirtmilerdir.

Yeni Hint anayasasnn ruhunu ve ona hkim prensipleri eksiksiz bir sarahatle aydnlatan Preamble 'n Trkeye aynen tercmesi udur: "Biz Hint milleti Hindistan'da egemen, demokrat bir cumhuriyet kurmaa; btn vatandalara, sosyal, ekonomik, siyas adaleti, inan, din, ibadet, sz ve dnce hrriyetlerini salamaa; durum ve imkn eitlii.yaratmaa; milletin birlihi ile fertlerin haysiyetlerini teminat altna alan kardelii yaymaa karar verdik. "

Hint milleti adna verilen bu karar, dikkatle gzden geirilince, Trkiye'de 1908 Mertiyet inkilbn yaayan nesillerin kulaklarnda, " Yaasm hrriyet, msavat, uhuvvet, adalet" msran da tayan eski bir ark namelerinin canlanmamasna imkn yoktur. Gerekte kurucular meclisinin kararnda, vatandalar arasnda gerekletirilmesi esas olarak kabul edilen drt prensip yni "adalet, hrriyet, eitlik(msavat), kardelik (uhuvvet) ", yalnz sra deiiklii ile tpatp yukarda bahsi geen msran dileklerini aksettirmektedir.

1908 Mertiyet inkilbnm bu drt parolas ise, ne Jn Trklerin ne de ttihat ve Terakki Cemiyetinin icad olmayp dorudan doruya 1789 Fransz inkilb srasnda halk kitlelerini heyecanlandran prensip ve parolalarn yz yirmi yl sonra aynen ark halinde tekrarndan ibarettir. Bu durum, yeni Hint anayasasnn, ana prensipler bakmndan bat Avrupa'daki fikr ve siyas geliime dayandm gsteren en esasl de-lerden biridir.

Umum olarak Hint anayasasnn preambule'nn, Mertiyet inki-lp prensiplerinden farkl ve fazla olarak ihtiva ettii en mhim nokta, "Hindistan'da egemen, demokrat bir cumhuriyet kurma" karandr. Trkiye'de egemen ve halk bir cumhuriyet, Atatrk inkilb neticesinde ilk defa 1923 ylnda kurulmu olduuna gre, ahs saltanat esasn mahfuz tutan 1908 Mertiyet inkilplarmn, ozaman devlet eklini Cumhuriyet olarak tesbit edememi olmalar, bu fark yaratmaktadr.

Bundan baka adalet, hrriyet, eitlik ve kardelik esaslarn mefhum olarak benimseme hususunda, Trkiye'de 1908, Fransa'da 1789 inkilp-lan ile birleen yeni Hint anayasasnn preambule', bu mefhumlara kazandrd yeni muhteva itibariyle, bsbtn ayr bir hususiyet tamaktadr.

1789 inkilbnn btn prensipleri, rasyonalist fikr kaynana ve

228 YAVUZ ABADAN

devrin artlarna uygun olarak tamamen liberal ferdiyeti bir ruh ve mna tamaktadrlar. Buna gre adaletin muhtevas, fertlerin zt menfaatleri arasnda hakl bir muvazenedir. Hrriyetin mnas, herkesin hareket ve mukadderat zerinde mutlak sz ve karar sahibi olmas demektir. Eitlik, btn vatandalar iin imtiyazl snflardan farksz hak ve hrriyetler rejimi, uhuvvet (kardelik) ise, vatandalar arasnda hr ahsiyete sayg esasna dayanan bir tesant duygusu mnasna gelir.

Halbuki yeni Hint anayasasnn preambule' btn bu mefhumlara Hindistan'daki sosyal art ve ihtiyalar gz nnde tutarak, ikinci dnya harbinin sonundaki fikr ve siyas geliime uygun cemiyeti bir ruh ve muhteva katmaktadr. Nitekim Hint anayasasnn salamak tasavvurunda olduu adaletin vasf, sosyal, ekonomik, siyas adalettir. Sosyal adalet, itima snflar arasnda her trl farklln kaldrlmasn, ekonomik adalet,iktisad servet ve kazan muvazenesini, siyas adalet ise idare edenlerle idare olunanlar mnasebetinde daima hak ve adaletin hkim olmasn gerektirir.

Hint anayasasnn hrriyet prensibi, kanaat, din, ibadet, sz ve dncede btn vatandalara eit artlar iersinde serbest hareket imkn salama hedef tutmakta, bilhassa eitli din kanaatlere sahip kimselerin ayni siyas camia iersinde birbirini yadrgamakszm yan yana yaamalar artlarn hazrlamaktadr.

Preambule eitlii, yalnz statik bir mefhum halinde mevcut ve messes hukuk statlerin ifadesi olan (durum) a hasrile yetimemekte, insan hayatndaki btn dinamik faaliyetlerin gayretlerini kucaklyan (imkn) a da temil etmektedir. Kardelik ise, Hint anayasas preambule'nde, yalnz fertlerin haysiyetlerini teminat altna almakla kalmayp, milletin birliini de salyan en kuvvetli sosyal kaynama unsurudur.

Sdece preambule'de zikri geen prensiplere ait bu ksa izahat da gsteriyor ki, eski ve klasik liberal temayllerden tamamen syrlm bulunan yeni Hint anayasas, bariz, hatt koyu bir sosyal karakter tamaktadr. Bu karakter hususiyeti, bilhassa bu prensiplere ait mteferri hkmlerin tetkiki srasnda daha ak bir ekilde grlmektedir.

Yeni Hint anayasamn gerek organizasyon prensibi gerek devleti terkip eden unsurlar arasnda siyas kudret, Constellation'u bakmlarndan karakterini tyin etmek, olduka g bir meseledir. Sosyal karakteri galip bir anayasann dorudan doruya liberal bir tekilt prensibi olan kuvvetler ayrl esasn, btn mulyle benimsemesi elbette bir tenakuz olurdu.

Nitekim Hint anayasas, esas tekilt ksmna hkim bir prensip


olarak ne kuvvetler ayrl, ne de kuvvetler birlii prensibinden asla bahsetmemektedir. Yalnz devlet siyasetine nzm prensipler ksmnda, "devletin mme hizmetlerinde kaza ile icray birbirinden ayrmak iin ted-hirler almas lzumu" (Mad. 50) belirtilmektedir. Bu hkmn,gerek yasama yetkisini dta brakan ifade tarz, gerek anayasada ald yer, btn devlet tekiltna nzm bir prensip olmaktan ziyade sdece adl ileri, icrann tesirinden kurtarma maksadn gttn gstermektedir.

1924 tarihli anayasamz, drt ve beinci maddeleri ile kuvvetler birlii esasn sarih olarak benimsedii halde, sekizinci maddesinde " yarg hakknn millet adna usul ve kanuna gre bamsz mahkemeler tarafndan kullanlacan " belirtmek suretiyle kazann, teri ve icra kuvvetlerine kar istikllini salamtr. Bunula beraber Hint anayasasnn yukardaki hkmne gre daha belirli bir prensip mahiyetini tadna phe olmayan bu ayrma hkm, Trk anayasasna hkim kuvvetler birlii ruhunu zedelememitir.

Bu durum karsnda Hint anayasasnn ellinci maddesini kuvvetler ayrl prensibi olarak deerlendirmee asla imkn yoktur. Hint anayasas, kasd olarak kuvvetler ayrl veya birlii prensiplerinden birini aka kabullenmekten ekinmi grnyor. Bylece devletin yasama, yrtme, yarglama grevlerinden ibaret esas faaliyetlerini yapacak organlar arasmdaki mnasebetlerin ilerde alaca ekil, siyas hayatn fiil geliimine braklm bulunmaktadr.

Dier yandan anayasann birinci maddesi, Hindistan'n bir "devletler birlii" (Union d'etats) olacan belirtmektedir. Fakat bu "birlik"tavsifi, Hint devletinin, hangi anayasa katagorisine gireceini gstermekten uzaktr. nk devletler birlii, onu tekil eden hkmetlerin yetki rabtalarna veya muhtariyet derecelerine gre Confederation veya Federa-tion olabilir. Merkez otorite ile ona bal hkmetlerin mnasebet tarzlar gz nnde tutulunca merkeziyeti veya particulariste bir karakter tayabilir. Temel organlar arasndaki selhiyet ve mesuliyet karlamasnda nazaran da, Birleik Amerika'da olduu gibi presidentiel veya svire'de olluu gibi parlmentaire bir hviyete brnebilir. Btn bunlara gre devlet anayasasnn federal veya unitaire, parlmentaire veya presidentiel, birliki veya dank veya sair hviyetlerle muayyen bir katagriye ithali mmkn olur.

Geri herhangi bir anayasann, dnyann maruf anayasalarndan birine tpatp uymasna lzum ve hatt imkn yoktur. Her anayasa, tatbik olunaca memleketin tarih ve sosyal geliiminden doan gerek ve ihtiyalarna gre muayyen hususiyetler tama zorundadr. Eer bir mem-

230 YAVUZ ABADAN

leket anayasasnn tanziminde mill realiteler gz nnde tutulmakszn, sdece maruf veya mutasavver bir modele uyulacak olursa, daima vakalarn, doktrinleri yalanc kartmas tehlikesi vardr. Hint anayasasn vcuda getiren kurucular meclisi, yeni devletin bnye hususiyetlerini tesbit ederken, tarih tekmln telkin ettii iki zt tesir altnda kalm gzkyor:

Yukarda da belirttiimiz gibi, Hint milliyetilerinin istill mcadelesinde hareket mebdeleri, mahall idarelere mmkn olduu derecede geni bir muhtariyet salama dilei olmutur. Hint mill kongresi iin daim zdrap mevzuu, Hindistan umum valisinin geni yetkileri ile btn memleketin idaresine tek bana hkim olmas idi. Bu yzden ingiliz Hindistan'nda kuvvetli bir merkeziyetiliin srp gitmesi, Hint milliyetci-lerince, daima memleketin en byk trajedisi telkki edilmitir.

Fakat dier yandan merkez otoritenin zayflamasndan doan mahzurlar da, hemen kendini hissettirmekte gecikmemitir. Muhtar hkmetlerden mrekkep federasyon teebbsleri ile birlikte, mslman birliinin mstakil Pakistan dvas ile Hint birliinin ayrlmas, nihayet ngiltere hkimiyetinin sona ermesi ile memleketin paralanmas, kongre partisi ile kurucular meclisinin dikkatini, ar mahall muhtariyetten doacak tehlikeler zerine ekmitir. Memleketin mstakil birok paralara blnmesinin yalnz i emniyeti, sosyal ve iktisad istikrar sarsmakla kalmayarak d emniyeti de daim bir tehdit altnda brakaca anlalmtr.

Bu iki zt tesir altnda anayasa, Hindistan devletini tam bir federation halinde tekiltlandrmaktan kanmtr. ae nazr Munshi dank bir federasyon statsne gitmemenin sebebini, dnya lsnde bir tecrbenin eseri olarak vasflandrmakta ve bu grn teyit iin Birleik Amerika'nn da son zamanlarda eski federatif bnyesini merkeziyeti bir idare ekline doru deitirmekte olduunu, bunun da btn dnya iin gz nne alnmas gereken bir realite saylacam ileri srmektedir. Bizim ahs kanaatimize gre, kurucular meclisinin tam bir federasyonun icab-larma uymamaa sevkeden sebep Birleik Amerika rnei deil, daha ziyade Hindistan'n karsnda bulunduu siyas ve tarih zaruretlerdir.

Nitekim anayasa, merkez ile eyaletler arasndaki mnasebetleri daha ziyade yukarda bahsi geen 1935 federatif plnna gre tanzim etmitir. Yalnz yeni art ve ihtiyalar bakmndan hayat zaruret duyulan hususlarda 1935 kanununda deiiklikler yapmtr. Bu sebeble Hindistan' tekil eden niteler arasnda yetkilerin taksimi bakmndan yeni anayasa, model olarak ald pln gibi, ancak yan federatif bir karakter tamaktadr.


Yeni anayasaya gre Hindistan kurulmu veya parlmentoca bir kanunla kurulabilecek olan devletlerden (Mad. 1+2) terekkp etmektedir. Ayrca merkezde bu devletlerintemsilcilerinden mrekkep bir meclis de vardr. (Mad. 80) Fakat bunlar, mes. 18 inci yzylda Amerika'nn ilk kurulu zamamnda olduu gibi egemen devlet deildirler. Yukarda belirtilen i ve d tehlikeler gz nnde tutularak, merkeze fazla yetki tannmtr. Esasen btn memlekette yabanc hkimiyeti bertaraf edildii iin, merkez otoritenin kuvvetlenmesinde artk bu bakmdan bir mahzur da grlmemitir.

Bylece bugn Hint devletler birliini tekil eden niteler Birleik Devletler karakterinden ziyade "Birleik Milletler" mahiyet ve hviyetini tamaktadrlar.Bunlar, kendi balarna teker teker hkmran deildirler. Blnmez bir btn olan hkimiyet, dorudan doruya mstakil ve mttehit bir siyas teekkl olan Hint milletinindir.

Vaktiyle kurucular meclisi bakan olan bugnk Hindistan cumhurbakannn, Hint anayasasnn Franszca tercmesine yazd ksa n szde, bizim bu grmz teyit etmektedir. Gerekten Dr. Rajendra Prasad bahsi geen yazsnda," anayasann federatif bir karakter tayp tamad ve nas bir etiekt ile hangi katagoriye girmesi gerektii hususlarma ahsen hi bir kymet ve ehemmiyet atfetmediini " akladktan sonra, yeni Hint anayasasnn geni lde tarih vakalarla realitelerin tesiri altnda vcut bulduunu, btn mahitlerin zerinde birletikleri ilk ve en ak gerein de, "Cumhuriyet" olduunu, Hindistan'n ikibin ksur yl nce- kk cumhuriyetlere sahip olmakla beraber, bugnk ekli ile byk ve devaml bir Cumhuriyete ilk defa kavutuunu belirtmektedir. Bu izahat gsteriyor ki, yeni Hint anayasas, ahs hkimiyet ve saltanata yer vermiyen cumhuriyet esasna bahlk ve cumhuriyetle idare eklini devlet hayatnn deimez en esasl unsuru sayma hususlarnda bugnk Trk anayasasna hkim olan ruhu ayniyle benimsemektedir.

Teni Hint lanayalsasnn bnyesi

Hint anayasasnn tertibi, yukarda siyas mekanik veya hukuk organik diye vasflandrdmz her iki prensibe de uymamaktadr. Kurucular meclisi, her iki tipe de tetabuk etmeyen ortalama bir yol tutmutur. Gerekten preambule' tkibeden birinci madde, dier ad Bhrat(l)

(1) Hintliler kendi memleketlerine, ilk siyas kudret ve vahdetini kazandrm saylan mitolojik bir hkmdarn adna izafetle Bhrat demektedirler. Hindistan

232 YAVUZ ABADAN

olan Hindistan'n bir devletler birlii olduunu tesbit etmekte, sonraki maddeler ise bu birlii tekil eden nitelelerle lkelerini gstermektedir.

Buna gre, ilk bakta yeni Hint anayasasnn siyas mekanik bir kurulu tarzna uyaca intiba uyanmaktadr. Fakat devlet ve lkeleri tesbit eden bu birinci ksm, drt maddede bitmekte, ondan sonraki ikinci ksm vatandalk statsn ve bunun iktisab ve ziyama ait esaslar ihtiva etmektedir.

Onikinci maddeden 35 inci maddeye kadar olan nc ksm ise esas hak ve hrriyetlere tahsis edilmitir. Esas tekilta taallk eden hkmler, ancak bundan sonra, "devlet siyasetinin nzm prensipleri" bal ile drdnc ksmda balamaktadr. Bylece esas haklar ksm, yukarda belirtilen iki tertip tarzna da aykr olarak, devletin umum bnyesini tyin eden kaidelerle esas tekilt hkmleri arasna skmak-dadr.

Bylece birbiri ile sk sk ilgili messeselerin, tamamen ayr mahiyette hkmlerle yekdierinden ayrlmas, dier anayasalara gre bir tertip hususiyeti arzetse bile, ekil bakmndan bir kusur saylmak gerekir. Yeni Hint anayasasnn ekle ait kusurlar, bundan da ibaret deildir.

Hint anayasas, 22 ksma ayrlm 395 maddeden ve buna bal idar blmlere, tekilta, etnik gruplara, lehelere dair listelerden mrekkep byk bir cilt tekil etmektedir. Elimizde bu ett iin en esasl bir mehaz olarak faydalandmz mezkr anayasanm ngilizce metni, byk kt'ada 250 sayfa tutmakta, bylece deta normal bir anayasa erhi byklne yaklamaktadr. Franszca metin ve documentation da, cesamet itibariyle ondan geri kalmamaktadr.

Sdece bu durum Hint anayasasnn hacim itibariyle dnyanm en byk, en geni temel kanunu olduunu gstermee kfidir. Srf bir mukayese fikri vermek ere, Hindistan constitution'unu yazl anayasalardan ikisi ile karlatrmak bu gerei ispat edecektir. Madde says itibariyle mes. yrrlkte bulunan anayasamz, Hindistan anayasasnn drtte bilinden biraz fazla (hepsi 105 madde), Weimar ise yarsndan epeyce az (165 madde) bir hacme sahip sahip bulunmaktadr. Kald ki YVeimar anayasas, birinci dnya harbi sonundaki Alman devletinin birok hkmetlerden mrekkep federatif karakteri ve buna ilveten meclisli

bir temsil sistemine dayanmas itibariyle Avrupa'nn en tafsiltl anaya-(tndia), daha ziyade yabanclarn kullandklar bir coraf mefhumdur. Bunula beraber Hindistan'dan gelen mehur kklere dilimizde toptan baharat denmesinin sebebini, Hintlilerin kendi ,memleketlerine verdikleri adda aramak gerekir. Bununla baharat dediimiz maddelerin, Hindistan'a mensubiyeti belirtilmektedir.


salarndan biri saylmakta idi. j 8 i, Hint anayasasnn bu cesametinden doan.jififethnkalabal, hi p

hesiz ekil bakmndan olduka mhim bir kugtolfoteii etmektedir. nk temel kanun olan anayasalarn, sdece esa&s&a&larsve esas tekilt prensiplerini hi bir tereddt ve karla yer brakfenyacak bir aklk ve ksalkla belirtmesinde fayda vardr. Her anayasa, yalnz devletin temel organlarn tekiltlandrp yetki snrlarn izen bir ereve ve umum direktifler kanunu olmak gerekir. Gerek devlet ile vatandalar arasndaki mnasebetlerin teferruat ise, anayasaya aykr olmamak artiyle srf bu maksat iin yaplacak zel kanunlara braklmaldr. Bunun aksine hareket, anayasann dank, kark, hatt sistemsiz bir hale gelmesi tehlikesini yaratr.

Hint kurucular meclisinin, devlet ve millet hayat ile ilgili btn mhim meseleleri, teferruatl bir suretle temel kanunun mulne sokmak hususunda gsterdii titiz gayret, yeni Hint anayasasm yer yer bu tehlikenin eiine kadar srklemi bulunmaktadr. Bunu birka misl ile belirtmek mmkndr:

Yukarda iaret edildii zere, Hint anayasasnn beinci madde ile balyan ikinci ksm, vatandalk hakknn iktisap ve ziyama ait hkmlerden terekkp etmektedir. Aslnda bir yandan meden hukuku, dier yandan devletler husus hukukunu yakndan ilgilendirmesi itibariyle zel Dr vatandahk kanununa mevzu tekil eden bu hkmlerin, anayasaya mstakil bir fasl halinde girmesi ve hemen balangta yer almas hem tertipsizlik, hem de sistemsizlik eseridir.

Geri Hint anayasasnn vatandalk statsne atfettii husus ehemmiyet, buna kar bir mazeret sebebi olarak ileri srlebilir. Filhakika Hint anayasas, dier baz Birleik Devletlerde kabul edilen prensibe aykr olarak btn memlekette tek vatandalk esas ve art zerinde srar etmekte, mill birlik ve btnl bu yoldan da bir kerre daha teyide almaktadr. Devletin federal veya yar federal bir karaktere sahip olmas dolaysiyle bu esasn, hertrl tereddd nlemek zere, anayasaca belirtilmesinde fayda ve isabet verdir. ukadar ki, bunun iin anayasada ayr bir fasl almasna ihtiya olmayp, mes. vatandalarn esas hakin ksmn ksa bir prensip maddesinin ilvesi, maksad ziyadesiyle temine kfi gelir.

Halbuki Hint anayasas, kimlerin hangi artlar altnda otohatik bir ekilre Hint vatanda saylacam tesbit etmekle (Mad. 5) yetinmemi, Pakistan'dan Hindistan'a g edenlerle, Hindistan'dan Pakistan'a hicret edeceklerin ve memleket dnda bulunan Hintlilerin vatandalk statlerini tafsilt ile tyin eylemitir (Mad. 6, 7 ve 8).

234 YAVUZ ABADAN

Bundan baka 9 uncu madde, kendi ihtiyarlar ile yabanc uyrukluuna girmi olanlarn, Hint vatandal hakkn kaybedeceklerini; 10 uncu ladde, eitli sebeblerle Hint vatandalndan kanlara, haklarnn parlmento karar ile iade olunabileceim; 11 inci madde ise, btn bu hkmlerin, vatandalk konusu ile ilgili btn hususlarda parlmentonun gerekli grd karar ve tedbirleri alma yetkisini tahdit edemiyeceini tasrih etmektedir. Vatandalk statsnn tanzimine ait bu mteferri hkmlerin, veciz bir ifade ile sdece ana prensiplere yer vermesi gereken anayasann umum insicam ve vahdetini zedelediine hi phe yoktur.

Hint anayasasnn fikr vahdet ve insicam prensibine aykr bir hkmne de, 48 inci maddede rastlyoruz. Devlet siyasetinin nzm prensipleri blmnde yer alm olan bu madde, devletin ziraat tekiltlandrma, modern ve ilm usullerle istihsali arttrma devine iaret edildikten sonra, bilhassa, inek, dana ve dier st veren hayvanlarn cinsini islh ve muhafazaya ve onlarn telef olmalarn nlemee yarayacak tedbirlerin alnmas gerektii aklanmaktadr.

Sk sk deien hkmetlerin programlarnda yer almas bile haiv saylabilecek olan byle bir hkm tkibeden madde ise, devletin, artistik veya tarih nem tayan yahut parlmentoca bir kanunla mill deeri kabul olunan ant veya yer yahut eyann soyulmadan, bozulmadan, tahripten, kaldrlmadan, satlmadan ve memleket dna karlmadan korunmas mkellefiyetine dairdir.

Hint anayasasnn ekle ait olan en byk kusurlarndan biri de, birlik ile onu tekil eden niteler arasndaki mnesebetleri ve umum idare eklini tanzim eden hkmlerin dankldr. Okadar ki, Hindistan'n umum durumu ve idare akli hakknda toplu bir fikir edinmek iin, sdece 395 maddelik anayasa metnini btn teferruatiyle gzden geirmek kfi gelmez. Bundan baka anayasaya ilve edilen sekiz byk steyi dikkatle tetkik etmek gerekir. Ayrca metin ve zeyillerde, birbiri ile hkm ve messeseleri tesbit edip esasl bir tasnife tbi tutmaa da ihtiya vardr. nk bu messese ve hkmler, alka derecelerine gre bir sra ve tertibe tbi tutulmakszn, sistemsiz bir ekilde deta gelii gzel metin iersine serpitirilmilerdir. Bunu, anayasann metni ve blmleri zerinde durduumuz zaman, daha ak bir ekilde grme frsat doacaktr. Btn bunlara ramen, bu ekil aksaklklar ile lzumsuz teferruat ve tafsilt, mazur hatt hakl gstermee yarayacak nazar ve hukuk iki sebep bulmak mmkndr.

Nazar sebebi, Montesquieu'nn "Esprits des lois" sndaki fikr ve

YEN HlNT ANAYASASI 235

felsef dnceye irca edebiliriz. Malm olduu zere Montesquieu, ad geen eserinde, kanunlarn, tabiat eyadan doan zarur mnasebetler olduunu, muhtelif milletlerin hukuk messeselerinin tarih tekml mahsul bulunduunu, bu itibarla kanunlar hangi millet iin yapmlarsa, onun hususiyetlerine uymalar gerektiini syler. Mill hususiyetlerin kayna olan mill maer ruha da ekil veren faktrlerin banda, iklim ve tabiata yer verir.

Montesquieu'nn iklim ve tabiatn tesiri altnda mill ruhtan (Esprit general veya esprit du peuple) doan hususiyetlere uymas zaruretini mdafaa ettii kanunlarn banda, hi phesiz, mill ve siyas hayatn esas erevesini tekil eden anayasa kanunu gelmektedir. Bu bakmdan Hint anayasasmm geniliini, dankln, hatt tezat ve tenakuzlarn, zengin ve mtenevvi Hint toprann geni ve sonsuz tabiatn, renkli ve feyizli iklimin, trl deiikliklerle eitli safhalar arzeden Hint tarihinin mill ruha alad hususiyetlere izafe etmekte hi bir hata yoktur.

Hint anayasasmm teferruata dalan dankln hakl gsterecek hukuk sebep ise, bizzatihi Hint milletinin ve kurucular meclisinin anayasa hakkndaki telkkilerinde aranmak gerekir. Umumiyetle hukuk literatrnde anayasa hkmlerinin, dier kanunlarn hkmlerinden s-

. tn deer tayan yksek normlar olduu kabul edilmektedir. Bu telkki bir ok anayasalarda, anayasa hkmlerinin hi bir shretle ve hi bir sebep ve bahane ile ihml edilemiyecei, hi bir kanunun anayasaya aykr olamyaca hakknda konmu olan hkmlerle desteklenmektedir. Bylece yazl anayasaya sahip olan memleketler, daima anayasa ile hkmlerinin dier kanunlara rnek olmas dolaysiyle daha yksek bir deer tamas prensibinde birlemektedirler.

Bu prensip ayrca gerek bizzat anayasaya konmu olan hkmlerle gerek ceza kanununun meyyideleriyle anayasa messeselerinin titizlikle korunmas neticesini de davet etmektedir. Umumiyetle anayasalarn deitirilmesi dier kanunlarn deitirilmesinden ok daha gtr. Mes. bizim anayasamzn 102 inci maddesi anayasada yaplacak deiiklik teklifinin meclis tam yesinin en az te birisi tarafndan imzalanmasn ve deiikliin ancak tam saynn te iki okluu ile kabuln art klmaktadr. Ayrca Cumhuriyet eklini tesbit eden birinci maddenin normal yoldan asla deitirilemiyeceini tasrih etmektedir. Buna. gre Trk anayasasmm birinci maddesini deitirme imkn ancak zorla yaplacak bir inkilp neticesi mmkn olabilir.

Yazl bir anayasaya sahip olmayan ve devletin esas tekiltn taa-ml halinde tesss etmi prensiplerle onlar tamamlamak zere kartlan

236 YAVUZ ABADAN

kanun ve nizamlara gre ayarlayan memleketlerde ise, anayasa hkmlerinin dier kanunlardan daha stn kymete sahip yksek normlar olduu telkkisi yerlememitir. Anglosakson hukuk tekmlne yzyllarca bal kalm olan Hindistan'da da vaziyetin byle olduunu kabul etmemek iin hi bir sebep yoktur. Nitekim Hint anayasasnda bir ok messeseler ingiliz modelinden ya aynen kopye edilmi yahut mevcut artlara gre deitirilerek alnmtr.

Anayasa ile dier kanunlar arasnda esasl bir farkn mevcudiyetini kabul etmiyen bu telkki tarzna ait en esasl delili Hint anayasasnn 368 inci maddesinde gryoruz. Bu madde anayasann tdiline taallk etmekte ve anayasay yksek normlardan ibaret bir kanun sayan memleketlere gre (anayasadaki deiiklikleri olduka kolay bir takm usullere balamaktadr. Gerekten 368 inci maddeye gre Hint anayasasnn tdili iin parlmentoya bir deitirme teklifi vermek lzmdr. Fakat bu deitirme teklifinin, bizde olduu gibi meclis tam ye saysnn en aa te biri tarafndan imzasna ihtiya olmadktan baka herhengi dier bir formaliteye de tbi deildir. Basit bir kanun teklifi gibi anayasa hkmlerinin de deitirilmesi teklif olunabilir.

Yalnz tdil teklifinin kabul hususunda Hint anayasas mrettep . saynn mutlak ve mevcudun te iki ounluunu art klmtr. Bu tahdidin de mes. bizdeki tldil esasna gre daha az bir zorluk arzettii meydandadr.

Mes. bizdeki usullere gre ianayasada bir hkmn tdili iin, yz kiilik bir meclisin yz yesi tarafmdan tdil teklifinin imzalanmas ve 200 yesi tarafndan da bu teklifin kabul edilmesi gerekmektedir. Halbu-kiHindistan'daki usule gre teklif iin hi bir say tahdidi yoktur, Kabul iinse mecliste 151 yenin hazr bulunmas ve bunlardan 101 i tarafndan tdil teklifinin kabul edilmesi kfidir. Grlyor ki bylece Hint anayasas kendini tdil hususunda byk engeller koymamaktadr. Dier kanunlarn tdiline yakn bir usul ile anayasada da deiiklikler yapmak imkn mevcuttur.

Hint anayasasnn kendi kendini tdil hususunda gsterdii bu kolaylk, Anglo-sakson memleketlerindeki hukuk tekml ve zihniyete uygun olduu gibi, yeni devletin ilk kurulu devirlerinde anayasann tatbiki bakmndan geirecei tecrbelerden faydalanarak gerekli tdillerle devletin temel yapsn tekil eden kanuna en mkemmel ve ihtiyalara en uygun ekli vermek gibi pratik bir gayeye de hizmet etmektedir. Kurucu meclisin bilhassa bu son gayeyi ehemmiyetle gz nnde tuttuu muhakkak gibidir. Nitekim anayasann yrrle girmesinden beri ancak bir


buuk yla yakn bir zaman getii halde sz ve ifade hrriyetine ait 19 uncu maddesi imdiden bir deiiklie uramtr.

Babakan Paridit Nehru sz ve ifade hrriyetini bir dereceye kadar snrlyacak bir tdil teklifini parlmentoya getirmitir. Bu teklif, hkmete kar hakaret ifade eden iftira ve isnatlar yayn yolu ile yapacak gazeteleri cezalandracak kanun ve nizamlar yapma ve bu konuda gerekli tedbirleri alma yetkisini hkmete vermek gayesini gtmektedir. Bu suretle bilhassa Hindistan'da son zamanlarda artt tesbit edilen komnist propagandasnn ykc tezvir ve iftira sistemine kar, hkmet otoritesini koruyucu tedbir alnmak istenmitir.

Bu teklifin 28 Mays 1951 de parlmentoda mzakeresi srasmda iddetli mnakaalar vuku bulmutur. Halen parlmentoda kk bir muhalefet grubuna bakanlk eden eski endstri bakan Dr. Prassad Mo-okerjee hkmetin bu kanunla muhalefeti ezmek ve basn hrriyetini kaldrmak istediini iddia etmi ve iddetli hrumlarda bulunmutur. Buna kar babakan Nehru, hkmetin, memleketin selmet ve birliini muhafaza ve mdafaadan baka bir kaygusu olmadm, bu sebeble kendisine bu tdil ile tannacak yetkileri, ancak umumun hayrna ve zaruret grld takdirde kullanacan belirterek teklifinin kabulnde srar etmitir. Nihayet bu tdil teklifi yirmi muhalife kar 228 oyla kabul edilmitir.

Bu durum da gsteriyor ki, anayasa tekmlnn ve tatbikatnn balangcnda bulunan Hint devleti, gnn art ve icablarna gre, esas tekiltta gereken deiiklikleri yapabilme imknm daima elinde bulundurmak istemektedir. Bu sebeble anayasann deitirilmesini ar formalitelere balamaktan kanmtr. Bunda anayasay dier kanunlardan farkl grmeme zihniyetinin tesiri de mevcuttur. Ayni zihniyet zel kanunlara braklmas lzm gelen mteferri hkmlerin anayasaya girerek fikr insicam ve vahdeti bozmasna dolaysjyle anayasann lzumsuz teferruat ve tafsilt ihtiva etmesine sebep olmutur. Ancak bu hkmlerin, yine basit kanunlar yapma yolundan anayasadan knlabilecei veya deitirilebilecei gznnde tutulursa, Hint anayasasndaki danklk ve sistemsizliin, anayasa hkmlerini yksek norm telkki eden memleket anayasalarmdaki kadar mahzurlu saylamyaca kendiliinden anlalr.

Hint anayasasnn metni ve blmleri

Yukarda bahsettiimiz gibi 395 maddeden ibaret olan Hint anayasasnn metni, 22 blme ayrlmtr. Bu blmlerin tertibinde de birbiriyle

238 YAVUZ ABADAN

ilgili messeseler arasndaki sk ba ve alka muhafaza edilememitir. Bunula beraber anayasann metni hakknda umum bilgiye sahip olabilmek iin, bu blmleri srasiyle gzden geirmek de ve alkal messeselerin birbiriyle balarn gstermekte fayda vardr. Hindistan lkesi

Anayasann birinci ksm, birlik ve onun lkesi baln tamaktadr. Birinci maddeye gre birliin ,ad HNDSTAN veya BHRAT'tr. Bu devlet, aslnda bir devletler birliidir. Devletlerin lkeleri birleerek Hindistan veya Bhrat'n lkesini tekil ederler.

Buna gre Hindistan lkesine dahil, bulunan topraklar unlardr: 1 Hindistan anayasasnn birinci zeylinde A, B, C ksmlarnda

yer alan devletlerin topraklan. 2 Yine ayn zeylin D ksmnda gsterilen arazi. 3 Yeni ilhak edilecek topraklar.

Bundan baka anayasann ikinci maddesine gre parlmento birlik iinde mnasip grecei ve artlarla yeni devletler kurabilir. nc maddeye gre de herhangi bir birlie dahil devletin arazisini geniletebilir, daraltabilir, deitirebilir. Bu deitirme yetkisi birlii tekil eden nitelerin isimlerine de mildir.

Bu hkmlern aydnlattna gre, Hindistan kurucular meclisi, bugnk Hint lkesinin idar taksimatm ve federatif karakterini niha ve kesin bir ekil saymamaktadr. Tecrbelerin verecei bilgilere ve yeni ihtiyalara gre, bugnk lke taksimatnda ve idare tarznda gerekli deiikliklerin yaplmas mukarrerdir. Bunu tabi grmek icab eder. ingiliz hkmranlnn kalkmasndan sonraki geliim, henz son safhasna ulamamtr. Bu bakmdan gerek birlii tekil eden nitelerin idare tarznda gerek bunlarn arazisinde baz deiikliklerin olmas, Hint birliine yeniden katlmalarn veya bu birlikten kanlarn bulunmas muhtemel ve mukadderdir.

Dikkat edilecek bir nokta da, Hindistan lkesini tekil eden ksmlar arasnda, yeni ilhak edilecek topraklarn saylmasdr. Bu hkm aka gsteriyor ki, Hint milliyetileri, henz mill birliin tamamlanmam olduu kanaatindedirler. Bu yzden anayasaya yeni ilhak edilecek topraklarn Hint lkesine dahil bulunduu kayd konulmutur. Siyas birliini tamamlam olan bir memleket anayasasnda byle bir hkmn yer almas, bir garabet arzeder. lerde belirteceimiz zere Hint anayasasmn d siyasette bar bir politikay esas saymas sebebiyle, bu hkmn mna ve mahiyeti biraz mphem bir ekil almaktadr. Bununla beraber bu hkm, yukarda iaret ettiimiz gibi sdece Hint mill birliinin tamamlanmasna


matuf geici bir esas olarak yorumlamak yerinde olur. Bu hkmn emperyalist bir dnce ile hi bir mnasebeti olmamak gerekir.

Hindistan birliini tekil eden ve birinci zeyilde A, B, C ksmlarnda birer birer saylan devletler birbirinden farkl hviyetleriyle kategoriye ayrlmaktadr. Bunlardan birinci katagoriye dahil olanlar, eskiden ngiltere Hindistan'nn eyaletlerine tekabl etmektedirler, ikinci B kategorisine girenler ise, ingiliz hkimiyeti srasndaki Hint mihraceleri tarafndan idare olunan hkmetlerden bir ksmm ihtiva etmektedir. nc C katagorisine dahil olanlar da ne bir eyalet ne de bir hkmet statsne sahip olmadklar halde dorudan doruya ingiliz idaresine tbi olan ksmlardan terekkp etmektedir. Her grup arasndaki idar hususiyetleri ve stat farkn tesbit etmek iin, anayasann ilgili hkmlerine ksa bir gz atmak kfidir.

Birinci kategoriye dahil olan eski eyaletler: Bu devletler Assam, Bihr, Bombay, Madhya Pradesh, Madras, Oris^

sa, Panjp, Uttar Pradesh, Dou Bengal'den ibarettir. Bu dokuz devletin lkeleri 624.476 milkare tutmakta ve 4-5-950 tarihli saym istatistiklerine gre 268,78 milyon nfusu ihtiva etmektedir.

Grlyor ki tekmil nfusu 347 ksur milyona bali olan Hindistan birliinin, insanca en byk yeknu, eski eyaletler olan bu devletlerin nfusu tekil etmektedir. Bu devletlerin Hindistan birlii iersinde haiz olduklar mevkiin ehemmiyeti dolaysiyle, idare ve ballk ekilleri anayasada uzun uzadya tesbit ve tyin olunmutur. Anayasann altnc blm dorudan doruya bu devletlere tahsis edilmi bulunmaktadr. 152 inci maddeden 238 inci maddeye kadar devam eden bu esaslara gre, A grubuna dahil olan devletlerin hepsinde icra selhiyetlerini bir vah temsil etmektedir. Vali anayasada daima Hindistan bakan diye vasflandrlan cumhurbakannca tyin olunur. Valinin cumhurbakannca tyin edilmesi Hindistan birliinin en kymetli nitelerini tek eden A grubuna dahil devletlerin de merkeze balln tesis eden bir esastr. Bu esas Hint devletler birliinin ancak yan federatif bir karakter tadn gsteren en esasl delillerden biridir. Vali icra yetkisini anayasaya gre bizzat ifa eder yahut da kendi maiyeti vastasiyle ifa ettirir (Mad. 152, 153, 154, 155)

Valiliin devam normal olarak be yldr. Bununla beraber Cumhurbakan valinin grevine istedii zaman son verebilir. Valilie tyin olu-riabilmek iin Hint vatanda olmak ve 35 yan doldurmak arttr. Vali ne merkez ne de hkmetler teri meclislerinde ye olamaz. Vazifesine balamazdan nce yksek mahkeme huzurunda anayasann tyin ettii

240 YAVUZ ABADAN

bir formle gre yemin eder. Affa ait olan kararlan imza, cezalan tahvil yetkisini haizdir. (Mad. 157, 158+160)

Valinin icra yetkileri valilik ettii devletin teri meclisinin yasama yetkisine dahil hususlarla snrldr. (Mad. 162) Valiye vazifelerinin icrasnda yardm edecek bir babakan ile bir bakanlar kurulu btn devletlerde mevcuttur. Babakan dorudan doruya vali tarafndan dier bakanlar da babakann inhas ile yine onun tarafndan tyin olunurlar. (Mad. 164) Bihr ile Madhya Pradesh devletlerinde klanlar ve geri itima snflan sosyal ve kltrel bakmdan ykseltme vazifesiyle grevli ayr bir bakann bulunaca anayasada tasrih edilmitir.

Her devlette valice tyin olunan yksek bir mahkeme hkimi vasfn haiz bir mme avukat bulunacaktr. Bunun vazifesi, hkmetle kanuni ilerde istiarede bulunmaktr. mme avukat, vali tarafndan vazifesinden uzaklatrlmadka grevine devam eder. (Mad. 165)

Her devlette en az bir teri organ bulunmas esastr. Fakat Bihr, Bombay, Madras, Penjb, Uttar Pradesh de denen Birleik Eyaletler ve Dou Bengal'de iki teri organnn bulunaca anayasada tasrih edilmitir. Bu iki teri organndan biri teri konsey dieri teri assamble adn al-maktadn*.

Teri assamble, dorudan doruya nfusun saysna gre, muayyen bir nispet dahilinde halk tarafndan yaplan seimlerle seilen yelerden terekkp eder. (Mad. 170) Teri konsey ise, esas itibariyle says teri assamblenin yzde 25 ini gemiyecek ve fakat hi bir halde 40 tan aa dmiyecek ekilde husus bir tarzda kurulur. Teri konsey yelerinin bir ksm, her'parlmentonun mahall artlara uyarak tyin edecei esaslara gre, belediye veya mahall meclislerden veya dier teekkllerden seilip, bir ksm hkmette mevki sahibi ve bir niversitede ilm derece kazanm kimseler arasndan, bir ksm da idar vazifelerde geni tecrbelere sahip ahslardan seilir. Bir ksm parlmento tarafndan kendi yeleri dndan seir. Bir ksm da dorudan doruya vali tarafndan tyin olunur (Mad. 171). Bu terekkp tarz gsteriyor ki, devletlerin teri meclisleri, ngiliz hkimiyeti zamanndaki usul ve ekillere olduka bah olarak teekkl etmekte ve sfatla nisb bir muhtariyet messesesi hizmetini grmektedir.

Teri meclislerin sresi birinci toplantdan balyarak normal hallerde be yldr. ye olmak iin Hint vatanda olmak, teri parlmento iin 25, konsey iin 30 yam doldurmak arttr. Parlmento bir kanunla dier artlar tyin edebir. (Mad. 172, 173)

Vah mecse mesajlar gnderme veya sair suretle hitap etme hakkna

YEN HtNT ANAYASASI 241

sahip olduu gibi, her toplantnn alnda husus bir nutuk irad etme devindedir. Bakanlar ve mme avukatlar da, toplantlarda sz alma veya sair suretlerle teri meclislerin faaliyetlerine itirak hakkna sahiptirler. (Mad. 175, 176, 177)

Teri meclislerin faaliyet ekilleri ve spiker ad ile seecekleri reisler ve bunlarn yetkileri 178 inci maddeden 188 inci maddeye kadar olan hkmlerle tespit edilmitir. Teri meclis yelerinin vali veya onun tyin edecei ahslar nnde yemin etmeleri arttr. (Mad. 188) y vermek usul Mad. 189 da gsterilmitir, yelie liyakatsizlik ve ziya halleri de 190 dan 193 e kadar olan maddelerde Belirtilmitir.

194 nc madde, yelerin teri masuniyetini ve gerek parlmentoda gerek darda teri faaliyetlerinin ifas srasnda serbest sz hakkn ve bu yzden takibata uramamasn teminat altna almaktadr. Teri meclis yelerinin, kanun teklifi haklar 196 inci maddede gsterilmitir. Mal kanunlar hakknda husus br usl cridir (Mad. 197). Yllk btenin tanziminde valinin mhim rol vardr. Bte kanununun mzakeresine ait hususlar anayasann 202 ve sonraki maddelerinde gsterilmektedir.

Valilere baz artlarla teri yetkiler de tannmtr. Teri meclislerin tatilde olmas halinde her devletin valisi gerekli grd tedbirler iin nizamnameler isdar'selhiyetine maliktir. (Mad. 213) Bu yetki fevkalde hallerde idar makamlara verilen serbest takdir selhiyetine dayanmaktadr.

Her devlette bir yksek mahkeme kurulmas anayasann emri icabdr. Bu yksek mahkemeler birinci majistra ile Hindistan cumhurbakannn hal ve zamann icaplarna gre mnasip miktarda tyin edecei hkimlerden terekkp eder. (Mad. 214-216) Hkimlerin vasflan, vazifeleri,, faaliyetleri ve yetkileri mteakip maddelerde belirtilmektedir. 233 nc madde ile sonras, memleketin dank blgelerinde tli dier mahkemeler kurulabileceini belirtmekte ve bunlarn teekkl tarzlar ile faaliyet ekillerini tanzim etmektedir.

B serisine giren eski Hint devletleri: Bu seriye dahil olan dokuz devlet unlardr: Haydarbd, Juma ve

Kemir, Madhya Bhrat, Maysur, Patila ve Dou Pencap devletleri birlii, Rjasthn, Saurshtra, Travankor-Koin, Vindhya Pradesh. 430.395 mil karelik lkeye sahip olan bu devletlerin nfus yeknu 72 milyonu gemektedir. Bu devletlerin tbi olaca idare ekli, 7 inci blmde bir tek madde ile tesbit edilmitir. 238 inci madde hkmne gre esas itiba-

242 YAVUZ ABADAN

riyle A kategorisine dahil devletlere tatbik olunacak 6 inci blm hkmleri bu devletler hakkmda da baz deiikliklerle aynen hkm ifade etmektedir.

238 inci madde 6 mc blm hkmlerinin B serisi devletlere ne ekilde ve hangi deiikliklerle tatbik edileceini tafsilatiyle ve maddeleri gstererek tasrih etmektedir. Bu aklamaya gre deiiklikler daha ziyade yukarda belirtildii gibi terim ve kelime inhiraflarna inhisar etmektedir. Messeselerin mahiyet ve ileyi tarzlar arasnda her iki seri devletler arasnda pek az fark vardr. Bilhassa teri meclislerin kurulu ve ileyileri hemen hemen ayn esaslara baldr.

Dorudan doruya idare edilen C serisi .devletleri: Bunlar u on devletten ibarettir: Ajmer, Bhopal, Bilspur, Ku-Behar,

Kurg, Delhi, Himal Pradesh, Ka, Manipur, Tripura. 48.000 mil karelik bir toprak zerine dalan bu on devletin nfusu ancak 6 milyona yaklamaktadr. Bunlarn idare tarzlar anayasaln sekizinci blmnde 239-242 inci maddelerle gsterilmitir.

Buna gre devletler, dorudan doruya Hint cumhurbakan tarafndan bir komiser veya bir vali naibi delaletiyle idare olunacaklardr. Cumhurbakannn bu devletlerin idaresini komu devletlerden birinin hkmetine de brakmas caizdir. Ancak bu hususta idare edecek devletin ilgili organlar ile istiarede bulunmas ve idare edilecek memleket halknn arzularm gz nnde tutmas arttr. (Mad. 239)

Parlmento tarafndan yaplacak bir kanunla C serjsine dahil devletler iin mahall birer organ veya istiar bir meclis kurulabilir. Bu meclisin tyin, seim veya sair suretlerle teekkl tarz, faaliyet ve yetkileri, mahall artlar gz nnde tutulmak suretiyle ayr ayr esaslara gre tanzim olunabilir. (Mad. 240)

Keza parlmento bir kanunla bu seriye dahil devletlerde bir yksek mahkeme kurabilir.yahut da b devletlerde anayasann yrrle girmesinden nce faayette bulunan mahkemeleri bu vasfla tanyabilir (Mad. 241). Parlmento, bahsi geen kanunlarla bu tedbirleri almcaya kadar Courg adn alan eski teri konseyin yetkileri olduu gibi kalr. (Mad. 242) Son olarak D serisine giren Hint birlii lkesine dahil paralar Andaman ve Nikoban adalarndan ibarettir. u seriye giren topraklarn veya yukardan beri saylan drt seriden herhangi birinde yer almayan lkelerin idaresi, bir komiser veyamnasip grecei herhangi bir otorite vastasiyle cumhurbakan tarafndan yaplr. Bu husus anayasann dokuzuncu blmnde 243 nc madde ile belirtilmitir.


Birlik ile ona tekil eden devletlerin mnasebetleri:

Bu mnasebetleri teri ve icra bakmdan olmak zere iki safhada mtala etmek mmkndr. Anayasann 245 inci maddesinden 263 nc maddeye kadar devam eden 11 inci blm, bu mnasebetleri tanzim etmektedir.

Yasama yetkisi bakmndan Hint parlmentosu, btn lke paralar iin, herhangi bir devletin teri organ ise, yalnz o devlet iin kanunlar yapmaa yetkilidir. Hint parlmentosu tarafndan konan herhangi bir kanun bir blgede tatbik edilemiyecei bahanesiyle asla muattal braklamaz.

Hint parlmentosunun yapaca kanunlarn mevzular ile her devlet teri meclisinin yapabilecei kanun mevzular 7 numaral anayasa zeylinde iki liste halinde gsterilmitir. Buna gre Hint parlmentosu 97 mevzu zerinde kanun yapma yetkisine sahiptir. Bu bir numaral listeden bellibal bir kan zikredebiliriz: Hindistan'n savunmas, harp ve sulh, vatandalk, yabanclarn yarglanmas, limanlar kurulmas, birliin mme borlar, ves. gibi en ehemmiyetli mevzular Hint parlmentosunun yasama yetkisi iinde yer almaktadr.

Devletlere braklan yasama yetki sahas, 2 numaral listede 66 madde halinde gsterilmitir. Bunlar mahall emniyetin muhafazas, pohs ileri idare ve yarglama ileri, hapishaneler, sak ileri, zira tesisler, orman, avlanma, hayvan ve kularn korunmas, fuar ve pazarlar, ve ilh. gibi hususlara tallk etmektedir.

Bunlardan baka 3 numaral bir liste ile 47 madde halinde gerek Hint parlmentosu gerek devletler teri meclisleri tarafndan kanunla tanzim edilebilecek olan mterek mevzular da gsterilmitir. Bunlar arasnda bilhassa sular ve cezalar, ceza usulne ait hkmler, mcrimlerin bir devletten dier devlete nakli, evlenme, boanma, gen ocuklarn korunmas, evlt edinme, ifls, serserilik, avukatlk, ves. gibi meslek, hususlar, hayat standardn tyin eden istatistikler, fiyatlarn- kontrol, gazetecilik elektrik santrallar, pul ileri ve dierleri vardr.

Teri bakmdan birlik ile onu tekil eden devletler arasndaki mnasebet konusunda en mhim nokta, mterek yasama konusuna taallk eden bu mevzular hakkmda karlacak kanunlardr. Hint parlmentosunun prensip itibariyle devletler teri meclislerinin yasama yetgisi sahasna dahil hususlarda mill menfaat mlhazas ile kanunlar karabilmesi 249 uncu madde ile kabul edilmitir. Gerek bu yzden gerek mterek yasama yetkisi sahasna ait mevzular yznden bir yandan parlmento-

244 YAVUZ ABADAN

nun dier yandan devletler teri meclislerinin isdar edecei kanunlar arasnda bir uyumazlk doabilir. Bu takdirde bu uyumazl giderecek prensip, 254 nc madde ile tespit edilmitir. Buna gre parlmentonun yapm olduu herhangi bir kanunla Hint birliine dahil devletler teri meclislerinin yaptklar kanunlar arasnda mutabakatszlk halinde, Hint parlmentosunun kanunu cri ve muteberdir, dieri hkmsz saylr.

dar bakmdan birlik ile onu tekil eden devletler arasndaki mnasebet birliin her seriye dahil devletlerde icra organlarn muayyen hususlarda kontrol yetkisine dayanmaktadr. Anayasann 256 ve mteakip maddeleri, bu kontroln icra tarzn ve hususiyetlerini belirtmektedir. Bu suretle Hindistan devletler birliinin zahir federatif karakteri birlii tekil eden nitelerin yetki darl yznden hakikatda merkeziyeti bir bir idare sistemine yaklamaktadr.

E S A S H A K L A R

Hint anayasasnn ikinci blm yukarda baka bir vesile ile iaret ettiimiz gibi vatandalk haklarnn iktisap ve ziyama ait hkmleri ihtiva etmektedir. Bundan sonra gelen nc ksm 12 inci maddeden 36 UICL maddeye kadar Hint vatandalarna tannan esas hak ve hrriyetleri tespit etmektedir. Gerek vatandalarn hukuk statlerini belirtme ve gerek sosyal ve siyas hayatn geliimine messir olma bakmndan, bu blmde toplanan hkmler Hint anayasasmm en mhim ksmn tekil etmektedir. Ayrca bu blmde yer alan blmler Hindistan cumhuriyeti anayasasnn rnkilp, lyik ve demokratik ve sosyalist karakterini tyin etmektedir.

Umum olarak 12 inci madde, bu ksmda yer alan esaslara aykr kanunlarn kaldrldn, bu haklar daraltan veya kaldran yeni kanunlarn yaplamyacan tasrih ile ie balamaktadr. Burada sz geen kanun mefhumu iersinde, icra organlarnn teri yetkilerine dayanan her trl nizamname ve karaname de dahildir. Bylece esas haklara aykr bulunan btn nizamname ve karanameler de bu hkmle kaldrlmakta ve bundan sonra da bu trl nizamname ve karanamelerin yaplmas men olunmaktadr. Daha sonra 32 inci madde, bu esaslara aykr kanunlarn tatbik edilmiyeceini, byle bir tatbikten ikyet eden kimseler olursa, b

YENİ HİNT ANAYASASI.pdf

Documents

Transcript of YENİ HİNT ANAYASASI.pdf