YEfi‹L ‹fi/ YEfi‹L YAfiAM - ekoiq.com fileYEfi‹L ‹fi/ YEfi‹L YAfiAM - ekoiq.com

Y E fi ‹ L ‹ fi // Y E fi ‹ L Y A fi A M

KASIM-ARALIK 2010 SAYI:67

TL

(K

DV

da

hil

)

Elektrikli Araçlar›n Gelece¤i

‹nternet “Çevremizi” De¤ifltiriyor

Biyoçeflitlilik ve Ormanlar›n Gelece¤i

IMKB Sürdürülebilirlik Endeksi Geliyor

IMKB Sürdürülebilirlik Endeksi Geliyor

Nas›l Yeflil Üniversite Olunur?

Biyoyak›t Kar›n Doyurur mu?

Nas›l Yeflil Üniversite Olunur?


PEK‹ BU K‹M‹N ESER‹?PEK‹ BU K‹M‹N ESER‹?Ekstremofilik Organizmalar

ve Global Enerji DengeleriEkstremofilik Organizmalar

ve Global Enerji Dengeleri

Project1 11/3/10 11:48 AM

Project1 11/3/10 11:48 AM

Bafllarken

‹¤neyi Kendimize Bat›rman›n Zaman›d›rkonuda yol almadan “ekolojik bilinçlenmede” de pekbir yol kat edemeyebiliriz.Bu tart›flman›n gelip dayand›¤› yer, çevre habercili-¤inin, “felaket tellall›¤›” olarak da nitelendirilebile-cek “kötü olaylar›n” aktar›m›yla s›n›rl› olup olmaya-ca¤›. Bunun yerine, çözümleri de göstermeye çal›flan,iyi örnek ve vakalar› ön plana ç›karmaya çal›flan birhabercilik anlay›fl› koyabilir miyiz? Koymal› m›y›z?Ya da flöyle soral›m, buz parças›n›n üstündeki yaln›zkutup ay›s› foto¤raflar› insanlar› küresel ›s›nma ko-nusunda bilinçlendirdi mi, yoksa konunun bizimlealakas› olmad›¤›n›, çok uzaklarda, kutuplarda geçenbir hikâye oldu¤unu bilinçalt›m›za yerleflmesini misa¤lad›? Yan›t vermek zor…Bu say›m›z›n kapa¤› da bu tart›flman›n bir parças›. Gre-enpeace foto¤rafç›lar›ndan Daniel Beltra’n›n, Meksikakörfezinde petrole bulanm›fl pelikanlar› gösteren bu fo-to¤raf›n› kapa¤a yerlefltirirken bir süre düflünmek zo-runda kald›k. Bu imaj, insanlar› konuya ilgi göstermeyemi, yoksa korkutup konudan uzak durmaya m› itecek?

Yoksa “bize ne bu pelikanlardan” m› dedirtecek?Bunu hep beraber görece¤iz. Bu konudaki

tart›flman›n hem çevre habercili¤ini, hemde ekolojik bilinçlenmeye katk› sunmakisteyen herkesi ilerletece¤ine inan›yo-rum. Ekolojik bilinç ciddi bir ifl, hem desadece gazetecilere b›rak›lmayacak ka-dar ciddi…

Bar›fl DO⁄RU

1EKOIQ / KASIM 2010

Geçti¤imiz ay, Çevre Dostu Binalar Konseyi’nin BUILdIST Fuar› Arena toplant›lar› kapsam›nda, Ra-dikal Gazetesinden Serkan Ocak, ntvmsnbc YeflilHaber’den Ayzen Atalay ve Eko Yap› dergisindenSevda Yayla’yla birlikte “Ekolojik BilinçlenmedeMedyan›n Rolü”nü tart›flt›k. Gerçekten önemli birkonu ekolojik bilinçlenme. Bas›n da bu bilinçlenme-nin önemli bir parças›. ‹nsanlar›n küresel ›s›nma-dan, iklim de¤iflikli¤inden haberdar olmalar›n› sa¤-lamada önemli bir rolü var. Peki bu rolü ne kadaryerine getirebiliyoruz?Yan›t›n çok parlak olmayaca¤› aç›k. Birincisi bu Tür-kiye’de hâlâ bir uzmanl›k alan› de¤il. Serkan Ocak’›nda belirtti¤i gibi, di¤er ifllerin yan› s›ra yap›lan, nere-deyse bir gönüllülük ifli. Daha ortada ne çevre gaze-tecileri ve muhabirleri var, ne de çevre yazarlar›. Ko-nu hakk›nda yazanlar›n, konunun boyutlar›ndan nekadar haberdar oldu¤u bile belli de¤il. Tart›flmadaAyzen Atalay’›n da vurgulad›¤› gibi, küresel ›s›nmaya da çevre felaketleriyle ilgili haberler, kamuoyuüzerinde ne yaz›k ki bir karamsarl›k ve umursa-mazl›k havas› bile yarat›yor olabilir. Her ko-nuda oldu¤u gibi, “e¤itim flart” deniyorama bu e¤itimin içeri¤i pek tart›fl›lm›-yor. Ya yapt›¤›m›z haberler, yazd›¤›-m›z yaz›lar, düflündü¤ümüzün tamtersine etkiler yarat›yorsa! Ya insan-lar› “yapacak zaten bir fley yok, yan-d›k mahvolduk” noktas›na itiyorsa.Gerçekten esasl› bir tart›flma. Ve bu

editor 06 10/27/10 4:51 PM Page 1

16 ‹MKB Sürdürülebilirlik Endeksi Kap›da‹fl Dünyas› ve Sürdürülebilir Kalk›nma Derne¤i Genel Sekreteri Engin Güvenç, ‹MKB Sürdürülebilirlik Endeksinin 2012’de ifllemde olaca¤›n›n müjdesini verdi.

22 Dosya: Biyoyak›t Kar›n Doyurur mu?Biyoyak›tlar ilk olarak Bush döneminde gündeme geldi. Alt›na hücum bafllam›flt› ama tart›flmalar bitmedi. Ya biyoyak›tlar küresel bir g›da krizinin fitilini ateflliyorsa?

30 Yeflil Üniversite Nas›l Olur? Herfleyin yeflili olur da üniversitelerin olmaz m›? Peki, ülkemizin üniversiteleri bu konuda neler yap›yor? ‹stanbul Bilgi, Bahçeflehir, Ege ve Özye¤in Üniversitesi EKOIQ’nun sorular›n› yan›tlad›.

40 “Global Compact, Uzun Bir Seyahat”BM Kalk›nma Program› Yöneticisi Hans›n Do¤an, Global Compact Sözleflmesini imzalayan flirketlerin ciddi bir taahhüt alt›na girdi¤ini söylüyor.

48 Biyoçeflitlilik Ormanlar› Nas›l Etkiler?Ormanlar dünyan›n en büyük karbon tutaklar›. Durumun gayet fark›nda olan UPM, Global BiyoçeflitlilikProgram›yla ormanlardaki biyoçeflitlili¤i korumay› ve artt›rmay› hedefliyor.

54 “Sürdürülebilir Ulafl›m Mümkün”Sürdürülebilir Ulafl›m Merkezi-Türkiye Direktörü Sibel Bülay, ‹stanbul, Antalya, Adapazar› ve Kocaeli’de yürütükleri projeleri EKOIQ’ya anlatt›.

58 Timberland’›n 65 bin K›zg›n Çevreciyle Dans›1 Haziran 2010 günü Timberland CEO’su Jeff Swartz’›n mailleri durmak bilmedi. Peki Swartz, 65 bin k›zg›n Greenpeace eylemcisine karfl› ne yapt›? Harvard Business Review’den aktar›yoruz…

64 Eflitlikçi Toplumlar Daha m› Çevreci?Optimist Yay›nlar›ndan ç›kan “Su Terazisi” kitab›, eflitlikçi toplumlar›n çevre koruma konusunda da baflar›l› oldu¤unu iddia ediyor.

68 Ekstremofilik Mikroorganizmalar ve Küresel Enerji DengeleriMikroskobik organizmalar dünyan›n enerji sorununa çözüm olabilir mi? Marmara Üniversitesi Endüstriyel Biyoteknoloji ve Sistem Biyolojisi Bölümünde çal›flan yetkin bir ekip “Mümkün” diyor.

BZD Yay›nc›l›k ve ‹letiflim ad›na sahibiZülfü Dicleli

Sorumlu Yaz› ‹flleri MüdürüZeynep Demirel [email protected]

Genel Yay›n YönetmeniBar›fl Do¤ru [email protected]

Art DirektörÖzlem Sarar D.

EditörBalkan Talu [email protected]

Dan›flma KuruluUral Aküzüm - TEDMER ve Ar› Hareketi Baflkan›Coflkun Aral - ‹Z TV Genel KoordinatörüBanu Aydo¤an - Koç Bilgi Grubu Kurumsal ‹letiflimDirektörü, Koç Holding Çevre Koordinasyon KuruluÜyesi, Yeflil Bilgi Platformu YöneticisiF. Fatma Çelenk - Soyak Holding Kurumsal ‹letiflimKoordinatörüBehçet Envarl› - Türkiye Biliflim Vakf› Genel SekreteriSibel Sezer Eralp – REC, Bölgesel Çevre MerkeziTürkiye DirektörüÇa¤la Balc› Erifl - Demirer Holding Karbon GelifltirmeMüdürüEngin Güvenç - ‹fl Dünyas› ve Sürdürülebilir Kalk›nmaDerne¤i Genel SekreteriCavit Vardarl›lar - MESS Entegre Geri Kazan›m veEnerji, Çevre Projesi Genel MüdürüNecla Zarakol - Zarakol ‹letiflim Yönetim KuruluBaflkan›

Yaz› KuruluEdip Emil Öymen, Bar›fl Gencer Baykan, Serpil AtaDeniz Sözüdo¤ru

Redaksiyonfiöhret Baltafl

Katk›da bulunanlarNermin Uçar, Selim Talay, Mutlu Dinçer, Eren Dörmez

Reklam MüdürüSemra Akyüz [email protected]

Üretim SorumlusuAhmet Muhtar Sökücü

Abone ‹liflkileriNeslihan Öztürk

Yay›n AdresiBZD Yay›nc›l›k ve ‹letiflimAlemda¤ Caddesi, Yanyol Sokak, No: 5 SBK ‹flMerkezi, B Blok Kat: 3 K›s›kl› – Üsküdar 34692 / ‹st.Tel: (90) 216 – 412 72 13 Faks: (90) 216 – 521 10 64

Bas›m Yeri:Tor Ofset San. Tic. Ltd. fiti.‹mam Çeflme Caddesi NO: 26/2 Ayaza¤a/fiiflli-‹ST.Tel: (90) 212 -332 08 38 pbxFaks: (90) 212 -332 08 39

Da¤›t›mTurkuvaz Da¤›t›m Pazarlama A.fi.

‹ki ayda bir yay›nlan›r. Yerel Süreli Yay›nISSN 1309-441-6

Kapak Foto¤raf›© Daniel Beltra / Greenpeace

‹çindekiler22

48

54

58

68

icindekiler 06 10/27/10 4:58 PM Page 1

74 Petrol Kumard›rBu foto¤raflar Meksika Körfezindeki felaketten sonra çekildi. BP’nin sondaj kuyusunda meydana gelen patlaman›n yaratt›¤› gerçek y›k›msa hâlâ tam olarak gün yüzüne ç›kmad›.

84 Elektrikli Araçlar›n Gelece¤i Bilimkurgu de¤il, gerçek: Elektrikli araçlar sokaklara ›s›n›yor. Peki, elektrikli araçlar›n yayg›nlaflmas›n› engelleyen önyarg›l› zihniyet nas›l afl›lacak?

90 ‹BB Geridönüflüm Atölyesinde Hayal Gücüne S›n›r YokGaz bidonundan oturma grubu, kad›n çorab›ndan masa lambas›, klasörden abiye kad›n çantas› olur mu?Olur, e¤er inanm›yorsan›z ‹stanbul Büyükflehir Belediyesi Kad›n Koordinasyon Merkezinin Geridönüflüm Atölyesini acilen ziyaret edin.

96 Tafl Devri Neden Sona Erdi?Türkçede karbon sorunu üzerine kaleme al›nm›fl ilk kitab›n yazar› Dr. R›za Kad›lar 150 milyar dolarl›k karbon piyasas›n› mercek alt›na al›yor.

98 Çevre Deyince: Prof. Dr. Kriton CuriBundan 14 y›l önce kaybetti¤imiz Prof. Dr. Kriton Curiçevre ve at›k konular›na dikkat çeken ilk bilim adam›yd›. Kendisini sayg›yla an›yor; sözü mesai arkadafllar›, dostlar› ve ö¤rencilerine b›rak›yoruz.

‹ZAYDAfi Yüzde Yüz Kapasiteye Ulaflt› ‹ZAYDAfi Genel Müdürü Muhammet Saraç, 14 y›ll›k geçmifli olan kurumun, kat› at›klar›n bertaraf›nda önemli bir yol kaydetti¤ini söylüyor.

108 Sürdürülebilir Baflar› ÖyküleriBirleflmifl Milletler Çevre Program› Yeflil Ekonomi Raporu, sürdürülebilir baflar› öykülerini aktar›yor.

114 ‹nternet “Çevremizi” de De¤ifltirecekAtmosfer ve okyanus bilimci Gulio Boccaletti, internetin çevre sorunlar›n› ele al›fl biçimlerimizi nas›l de¤ifltirdi¤ini tart›fl›yor.

120 Ganj Nehrini Kim Ar›nd›racak?EKOIQ dostlar›ndan amatör gezgin Doktor Cüneyt Baflbu¤u gitti¤i memleketlere bir de ekolojik aç›dan bak›yor. ‹lk ziyaretgâh, Hindular›n kutsal Ganj Nehri…

124 II. Yeflil Tesisler Konferans›Odak Kurumsal taraf›ndan Türkiye’de sürdürülebilirlikve çevre bilincinin artmas› için düzenlenen II. Yeflil Tesisler Konferans›na kat›l›m yo¤undu.

4 Haberler Almanya yenilenebilir enerjide istihdam rekoru k›r›yor. YEK tasla¤› nihayet gün ›fl›¤›na ç›k›yor.

82 Emil Edip Öymen Oscar’›n Yeflili, A¤ac›m›z Bildiriyor…

126 Yeflil Fuarlar Listesi

128 Kitap “Ekotopya”, “Cassandra’ya ‹nanmak”, “Penguenlerin Buzlar› Erimesin”, “A¤açlar Yok Olmas›n”, “Yunuslar Yaflas›n”

Her say›da...

84

104

icindekiler 06 10/27/10 4:58 PM Page 2

Heinrich Böll Stiftung Derne¤iTürkiye Temsilcili¤i taraf›ndanhaz›rlanan,“Türkiye’de EnerjiVerimlili¤inin Durumu ve YerelYönetimlerin Rolü” raporukamuoyuna sunuldu. Raporun"Türkiye'de Enerji Verimlili¤i"bölümünü yazan Yeflilgüç Enerjive Çevre Dan›flmanl›¤› flirketiyöneticisi Tülin Keskin, Türkiye’ninenerji ihtiyac›n›n yüzde 92’sininfosil yak›tlardan temin edildi¤inisöyledi. Marmara BelediyelerBirli¤i dan›flman› Halil Ünlü iseraporun “Enerji Verimlili¤i ve YerelYönetimler” bafll›kl› bölümünüsundu. Uluslararas› EnerjiAjans›n›n verilerine göre dünyaenerjisinin yüzde 60 ila 80’lik birbölümü kentlerde tüketiliyor.Kentlerdeki binalar (sanayitesisleri, iflyerleri, konutlar)seragaz› emisyonlar›n›n en önemlikayna¤› olarak kabul ediliyor.Ünlü’nün enerji verimlili¤i içinönerdi¤i çözümler aras›ndasürdürülebilir (eko kentler) kentlerde bulunuyor. Sürdürülebilirkentler 3-E kural›na göretasarlan›yor: Ekoloji, Ekonomi,Eflitlik. Halil Ünlü ayr›ca TOK‹’ninihale etti¤i yap›m ve onar›mifllerinde enerji verimlili¤i flart›koymas›n› öneriyor.

3-E Kural›Uygulans›n

4 KASIM 2010 / EKOIQ

Haberler

Alman Çevre Bakanl›¤›taraf›ndan yap›lan birçal›flmaya göre Almanyenilenebilir enerjisektöründe bekleneninüstünde bir istihdamart›fl› gerçekleflti ve ça-l›flan say›s› 340 bin ki-fliye ulaflt›. Çevre Baka-n› Norbert Röttgenyapt›¤› aç›klamada bu yüksek rakam›n için-de proje dan›flmanl›¤›, üretim ve kurulumgibi birçok farkl› iflkolu bulundu¤unu belirt-ti. Rakamlar Avrupa’n›n en büyük ekonomi-

si olan Almanya’da2004 y›l›ndan buyana sektördeki is-tihdam›n iki kattandaha fazla artt›¤›n›gösteriyor. 2020 y›-l›nda bu rakam›n500 bini bulmas›bekleniyor. 2000y›l›nda ülkede yü-

rürlü¤e giren Yenilenebilir Enerji Kaynakla-r› Yasas›n›n yürürlü¤e girmesinin ard›ndanülkenin yenilenebilir enerji sektöründe h›z-l› bir büyüme yaflanm›flt›.

Almanya’dan Yenilenebilir Enerjide ‹stihdam Rekoru K›r›ld›

Sürdürülebilir or-manc›l›¤›n öncü flir-ketlerinden biri olanUPM, 2010-2011 y›lla-r› için Dow Jones Sür-dürülebilirlik Endek-si’ne (DJSI) dahil edil-di. DJSI, uzun zaman-d›r her sektörün glo-bal ve bölgesel sürdürülebilirlik liderlerinibelirliyor. Hem Avrupa hem de Global Sür-dürülebilirlik ‹ndeksi’ne seçilen UPM’inTürkiye Genel Müdürü Gülay Akkufl, UPMoperasyonlar›n›n sürdürülebilirlik koflulla-r›n› sa¤lad›¤›n› vurgulad›. UPM ürünlerinindefalarca geri dönüfltürüldü¤ünü hat›rlatanAkkufl, firman›n biyoçeflitlili¤i artt›rd›¤›n›ve su kaynaklar›n› korudu¤unu söyledi.UPM ürünleri, yenilenebilir enerji kullan›la-rak üretiliyor. Enerji kayna¤› olarak da sür-dürülebilir ormanlardan elde edilen kar-bonsuz biyokütle kullan›l›yor.

UPM, Dow JonesSürdürülebilirlik‹ndeksi’nde Sun&Wind Energy dergisi taraf›ndan dün-

yan›n beflinci en büyük günefl enerjisi flirke-ti seçilen Ezinç Metal, yeni tasarlad›¤› Deco-line radyatör serisiyle müflterilerinden bü-yük be¤eni topluyor. Renkli ve sempatik gö-rüntüleri ile Decoline renkli radyatörler ev-lerde, ofislerde ve her türlü yaflam alan›ndaestetik görüntüsüyle fark›n› ortaya koyu-yor. Decoline serisi, alüminyum yap›lar› veantikorozif kaplamalar› sayesinde uzunömürlü bir kullan›m sunuyor.

Ezinç Metal’denRenkli Radyatörler

haberler 06 10/27/10 3:10 PM Page 4


Haberler

‹kinci Dünya Sa¤l›k Zirvesi buy›l 10-13 Ekim tarihleri aras›ndaBerlin’de topland›. Zirveye kat›-lan bilim insanlar› aras›nda No-bel ödüllü sayg›n isimler de var-d›. Toplant›n›n en önemli gün-dem maddelerinden biri de sa¤-l›k ve iklim de¤iflikli¤i aras›nda-ki iliflki oldu. Bu yaz Rusya’n›nbaflkenti Moskova’da s›cakl›k30 derecenin alt›na düflmediama bu dalgan›n etkileri konu-sunda hâlâ doyurucu bir bilgiyok. Öte yandan 2005 y›l›nda Bat› Avrupa’dayaflanan s›cak hava dalgas› s›ras›nda ço¤uyafll› 75 bin kifli hayat›n› kaybetmiflti. Post-dam ‹klim Araflt›rmalar› Enstitüsünün Direk-törü Hans Joachim Schellnhuber, ‹skandinav-ya, Kanada ve Sibirya gibi bölgelerin bu gelifl-melerden kârl› ç›kabilece¤ini iflaret ederek,dünyan›n 2 derece daha ›s›nmas›n›n asl›ndagüney ülkeleri için adaletsiz olaca¤›n› vurgu-

lad›. Bangladefl’teki Dhaka Üni-versitesi kamu sa¤l›¤› uzman›Timothy Evans ise, güneyde ya-flanan adaletsizli¤e örnek ola-rak, topraklar›n tuzlanmas› se-bebiyle sellerden etkilenenBangladeflli çiftçilerin kendinibesleme yeteneklerinin orta-dan kalkt›¤›n› anlatt›. Son olarak ABD Ulusal Sa¤l›kEnstitüsü Direktörü FrancisCollins, ABD’li bilim insanlar›-n›n küresel ›s›nma tetikledi¤i

hastal›klar konusunda yay›nlanan bir arafl-t›rmaya de¤indi. Araflt›rmada ast›m, kanser,kalp ve damar hastal›klar›, beslenme konu-su, s›ca¤a ba¤l› ölümler, zihinsel kusurlar,nörolojik hastal›klar, dang hastal›¤› gibi en-feksiyonun neden oldu¤u rahats›zl›klar, suy-la bulaflan hastal›klar, havayla ba¤lant›s›olan rahats›zl›k ve ölüm vakalar›n› detayl›olarak iflleyen bölümler bulunuyor.

‹klim De¤iflikli¤i Bünyemize de Zararl›

Küresel pazar araflt›rma flirketiSynovate ve uluslararas› medyakuruluflu Deutsche Welle, küresel›s›nma ve insanlar›n bu konudakitav›rlar›n› incelen bir araflt›rmayay›nlad›. 18 ülkeden 13 bin kifli-nin kat›ld›¤› araflt›rmaya göreTürkiye’de iklim de¤iflikli¤i konu-sunda endifle tafl›yanlar›n oran›yüzde 67 olurken, “bunun sadecedo¤al olaylar döngüsünün bir par-ças›” oldu¤una inananlar›n ora-n›ysa yüzde 8 seviyesinde kald›.Kat›l›mc›lar›n yüzde 88’i, flirketle-rin iklim de¤iflikli¤ini azaltma so-rumlulu¤u bulundu¤unu ifade ederken, buoran›n en yüksek oldu¤u ülkeler yüzde 98ile Çin ve yüzde 94 ile Fransa oldu. Türkiye’de anketi yan›tlayanlar›n yüzde 81’iflirketlerin sorumlulu¤u oldu¤unu söyledi.

Bunun nas›l yap›laca¤› sorusuna, kat›l›mc›-lar›n yüzde 70‘i “enerji tasarrufu ve at›kla-r›n azalt›lmas›” ve yüzde 58‘i “yeflil ve etikkurallar çerçevesinde üretilmifl malzemelerkullan›lmas›n› sa¤lamak” yan›t›n› verdi.

Yüzde 88’imiz Endifleliyiz

Türkiye elektrik pazar›n›n liderli¤inihedefleyen Enerjisa, uygulama veyap›m çal›flmalar› süren 1000megawatt kurulu gücünde dokuzadet hidroelektrik santral› projesininyer ald›¤› Seyhan ve CeyhanBölgesindeki okullar›n e¤itimeelveriflli duruma getirilmesi içingeçti¤imiz sene bafllatt›¤›faaliyetlerine devam ediyor. Geçensene 13 ilkö¤retim okulu ve biranaokulunun iç düzenleme verestorasyonunu tamamlayanEnerjisa, bu y›l 4 ilkö¤retim okulunudaha yenileyerek ö¤rencilerin dahakaliteli e¤itim almas›na katk› sa¤lad›.

Enerjisa Okullar› Yeniliyor

Meksika’da y›l sonunda yap›lacakolan iklim de¤iflikliklerimüzakereleri arifesinde AvrupaKomisyonu ‹klim De¤iflikli¤iPolitikalar› Baflkan› Artur Runge-Metzger kat›l›mc› ülkeleri uyar›yor:“E¤er Cancun toplant›s›nda iklimde¤iflikli¤i konusunda ileriyedönük bir ad›m at›lamazsa di¤erdünya ülkeleri bu toplant›lar›anlams›z ve gereksiz olarakgörecektir.” Çin’in Tianjin kentindeBirleflmifl Milletler taraf›ndanyürütülen iklim de¤iflikli¤itoplant›lar›n›n aç›l›fl›nda konuflanMetzger, di¤er ülkelerinuzlaflamayan aktörlere “Siz dahakendi aran›zda anlaflam›yorsan›z;niye sizi desteklemek içinu¤raflal›m?”diye sorabileceklerinibelirtti. Metzger’in yöneltti¤ielefltiriler Tianjin toplant›s›nakat›lan birçok üst düzey temsilcitaraf›ndan paylafl›l›yor. Toplant›kat›l›mc›lar› Cancun toplant›s›n›nmüzakereci, yönetici, gazeteci veSTK temsilcilerinin itibarlar›n› gerikazanmaya çal›flaca¤› birkonferans olaca¤›na iflaret ettiler.

Cancun’daFiyasko Olmamal›


oldu. Rüzgâra ilk taslakta 6,5 Eurocent ola-rak belirlenen teflvikin 5,5’a çekilmesi rüz-gâr yat›r›mc›lar› için dufl etkisi yaratt›. Rüz-gâr yat›r›mc›lar› en az 7 Eurocent al›m ga-rantisi istiyordu. Enerji ve Tabii KaynaklarBakan› Taner Y›ld›z, konuyla ilgili yapt›¤›aç›klamada, verdikleri teflviklerin yat›r›m-lar için yeterli olaca¤›n› ifade ediyor. Y›ld›z,Türkiye’nin güneflten alaca¤› verimin bir-çok ülkeden daha fazla oldu¤unu hat›rlata-rak öngörülen teflvik miktar›n›n makul vegerçekleflebilir bir rakam oldu¤unu söyledi.

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl›¤›, yakla-fl›k 50 milyar dolar› bulmas› beklenen Yeni-lenebilir Enerji Kanunu (YEK) tasar›s›n› ni-hayet somutlaflt›rd›¤› iddia ediliyor. Zamangazetesinin ulaflt›¤› tasla¤a göre kilo-watt/saat bafl›na günefl enerjisine 10, hidro-elektrik ve rüzgâra 5.5, jeotermale 8, biyo-kütleye 14 Eurocent teflvik verilecek. Ba-kanl›¤›n hedeflerine göre 2020 y›l›na kadar19 bin megavat rüzgâr, 13 bin megawatthidrolik ve 1000 megavat günefl yat›r›m› ya-p›lmas› planlan›yor. Yat›r›m hedefi tuttu-ruldu¤unda rüzgâr için 22 milyar Euro, hid-rolik için 15 milyar Euro, günefl için 15 mil-yar Euro yat›r›m yap›lmas› gerekiyor vetoplam rakam da 50 milyar Euro'yu afl›yor. Günefl enerjisi yat›r›mc›lar› yeni kanunda24 Eurocent’lik bir teflvik talep ediyor, Eko-nomiden sorumlu Devlet Bakan› Ali Baba-can ise 6 Eurocent’ten fazla teflvik vermeyeyanaflm›yordu. Taslaktaki en büyük sürpriz-lerden biri de rüzgâr enerjisine verilen fiyat


Haberler

WWF taraf›ndan yay›mlanan“Yaflayan Gezegen Raporu2010”a göre ekolojik ayakizimiz iki kat›na ç›kt›. Çarp›c›veriler içeren rapor, insanl›¤›ndo¤al kaynaklar üzerindekitalebinin neredeyse ›fl›k h›z›ylaartt›¤›n›, dünyan›nsa¤layabilece¤inden yüzde 50daha fazlas›n› tüketti¤imiziortaya ç›kard›. Rapordaki enönemli göstergelerden biri olanYaflayan Gezegen Endeksi,2500 türün ve 8 binpopülasyonunölçümlenmesiyle son 40 y›ldaküresel ölçekte biyolojikçeflitlili¤in yüzde 30 azald›¤›n›tespit ediyor. Raporda ortayaç›kan ekolojik ayak izi verilerinegöre 40 y›l içinde do¤al kaynaktalebimiz iki kat›na ç›kt›. Bu da,yaflam›m›z› sürdürmek için2010 y›l›nda 1,5 gezegeneihtiyac›m›z oldu¤una iflaretediyor. Bu flekilde devamedersek, tüketimimizikarfl›lamak için 2030 y›l›nda 2gezegene, 2050 y›l›nda 2,8gezegene ihtiyaç duyaca¤›z.Kifli bafl›na düflen ekolojik ayakizi s›ralamas›nda Türkiye, 154ülke aras›nda 63. s›rada yeral›yor.

WWF’denK›rm›z› Alarm

Türkiye’nin lider enerjiflirketlerinden Aygaz,“Yar›n Hava Nas›l Ola-cak?” isimli yeni çevreprojesini, kamuoyuna du-yurdu. Avrupa Birli¤i’nin2010 y›l›n› “Hava Y›l›” ilanetmesiyle daha da önemkazanan Proje, iklim de¤i-flikli¤i konusunda kamuo-yu duyarl›l›¤›n› artt›rmay›amaçl›yor. Aygaz, bu projeçerçevesinde ziyaret etti¤i11 ilde içinde “planetar-yum” ve “sihirli küre” bu-lunan “Gökyüzü T›r›” ku-racak. Aygaz, vatandafllar›n iklim de¤ifliklili-¤ine dokunarak durumun vahametine iknaolmalar› ve harekete geçmelerini hedefliyor.

Van, Kars, Trabzon, Sam-sun, Kastamonu, Eskiflehir,Antalya, ‹zmir ve Tekirda¤gibi illerde birer hafta kala-cak olan Gökyüzü T›r›’ndak›sa ad› REC olan, BölgeselÇevre Merkezi taraf›ndanhaz›rlanan e¤itimler de ve-rilecek. Hava Nas›l OlacakProjesi, iklim de¤iflikli¤iyleilgili kamuoyu fark›ndal›¤›-n› ölçen araflt›rmalar›n so-nuçlar›ndan do¤du. Ülke-mizde ne yaz›k ki bu konu-daki fark›ndal›k, hem dün-ya, hem de Avrupa ortala-

malar›n›n alt›nda. Bu sebeple Aygaz geleceküç y›l boyunca “Yar›n hava nas›l olacak?” soru-suyla, Türkiye’nin dört bir köflesini dolaflacak.

‹klim De¤iflikli¤ine Dokunun

YEK Tasla¤› Belli Oldu



Haberler

Milli E¤itim Bakanl›¤› (MEB),Karadeniz’in Kirlili¤e Karfl› Ko-runmas› Komisyonu (BSC PS),WWF-Türkiye (Do¤al Hayat›Koruma Vakf›), Birleflmifl Mil-letler Kalk›nma Program›(UNDP) ve Coca-Cola Her Dam-la De¤er Katar Projesi deste¤iy-le haz›rlanan “Karadeniz E¤itimKutusu”, bölgenin do¤as›n› teh-dit eden sorunlar› mercek alt›na al›yor. Böl-gede ilkö¤retim seviyesinde verilecek e¤i-timlerle kirlilik ve afl›r› avlanma gibi neden-lerle bal›k stoklar›n›n yüzde 80’ini kaybet-mifl olan Karadeniz’in sorunlar›na çözüm

üretilebilecek yeni kuflaklar›nyetifltirilmesi amaçlan›yor.Karadeniz E¤itim Kutusununyayg›nlaflt›r›lmas› için Rize’de160 ö¤retmene e¤itim verildi.“Karadeniz E¤itim Kutusu”ndaçocuklar›n e¤lenerek ve göre-rek ö¤renmeleri için, her derseyönelik aktivite planlar› ve bir-birinden renkli oyun seçenek-

lerinin yan› s›ra Karadeniz’de yaflayan can-l›lar› anlatan Karadeniz’de Yaflam Kartlar›,Karadeniz’de Yaflam Posteri, Karadeniz Ha-ritas› ve Karadeniz E¤itim Kutusu CD’si yeral›yor.

Ö¤retmenler Soruyor: Karadeniz Nas›l Kurtulur?

27 Eylül Pazartesi günü Washington BeyazSaray önünde en kitlesel çevreci eylemler-den biri yap›ld›. Apalaçya yerlileri taraf›n-dan düzenlenen “Apalaçya Aya¤a Kalk›yor”etkinlikleri kapsam›nda düzenlenen göste-riler s›ras›nda 100 kifli gözalt›na al›nd›. Gö-zalt›na al›nanlar aras›nda NASA GoddardEnstitüsünün müdürü, sayg›n iklimbilimciJames Hansen de vard›. Apalaçya da¤lar›n-da kömür madencili¤inin durdurulmas›n›isteyen göstericiler Beyaz Saray’› çevrele-yen tel örgüleri terk etmeleri ça¤r›s›na ya-n›t vermeyince gözalt›na al›nd›lar. Aç›k ha-vada ve da¤lar›n tepeleri kesilerek yap›lankömür madencili¤i do¤aya ve insanlara bü-yük zarar veriyor.

Yap›nca Al›flverifl,Al›yorum Çevre Dostu Fifl

James Hansen Yerlilerle Eylemde

Avustralya merkezli bilgisayar donan›m›üreticisi Star Micronics do¤aya zarar verme-yen Star TSP 100 ECO pos yaz›c› modelini ge-lifltirdi ve sa¤ olsun literatürümüze çevredostu fifl kavram›n› da soktu ve Star TSP 100ECO yaz›c›lar›, ço¤u rakibine k›yasla yüzde40’a kadar daha az enerji harc›yor. Bu yüz-den TSP 100 ECO yaz›c›lar perakendecilerinkarbon sal›mlar›n› azaltmas›na katk›da bulu-nuyor. Sunucu PC taraf›ndan do¤rudan "güçkontrolü" ile yönetilen TSP100 ECO, aktif ol-mad›¤›nda "uyku" moduna geçerek, gerekti-¤inde 0,5 saniyeden daha k›sa sürede aç›l›-yor. Böylece gereksiz enerji sarfiyat› da en-gellenmifl oluyor. Ayr›caTSP100 ECO, EnergyStar düflük güç tüke-tim düzeyine yönelikflartlar› karfl›la-yan ilk POSyaz›c›lardanbiri olmaö z e l l i ¤ i n esahip.

Sosyal paylafl›m deyince akl›m›zahemen facebook, twitter gibiörnekler geliyor. Biz biraz da yeflilpaylafl›m sitelerinden söz edelim.Bu y›l›n mart ay›nda kurulmufl olanwww.ecobee.com sitesi yenidenkullan›m konusuna yo¤unlaflm›fl.Sitede bebek malzemelerindenarabaya kadar her çeflit ürünücretsiz olarak üye kullan›c›lar›n›ndikkatine sunuluyor. Siteye üyeolmak da tamamen ücretsiz. Eldenç›karmak istedi¤iniz malzemeyi desiteye koyabiliyorsunuz,ihtiyaçlar›n›z için ilan daverebiliyorsunuz. Ayr›ca siteniniflletiminde yenilenebilir enerjikullan›l›yor. Ecobees, ayn› zamandaa¤aç ekim kampanyalar›na dakat›l›yor. Peki, neden ar› diyesoranlara da Einstein’›n meflhursözünü hat›rlat›yorlar: “E¤er ar›larortadan kaybolursa insanlar sadecebefl y›l dayanabilir.”

Ekolojik Ar›larEskilerini Paylafl›yor

BAE’de EkolojikOkul Seferberli¤i Birleflik Arap Emirlikleri dev bireko-okul projesine haz›rlan›yor.Emirlik Tabiat Kuruluflu (EWS),WWF, E¤itim Bakanl›¤› ve HSBCBankas› taraf›ndan ortak yürütülenprogram çerçevesinde HSBC EkoOkul ‹klim ‹nisiyatifi kuruldu.Program›n amac› iklim de¤iflikli¤ikonusunda odaklanm›fl ve enerjiverimlili¤i konusunda icraatageçmifl okullar aras›nda bir a¤kurmak. Uluslararas› Çevre E¤itimVakf› (FEE) ile ortak yürütülenprogram dünyan›n en büyükçevre e¤itim program› olmaözelli¤ini tafl›yor. Bu okullardanmezun olan ö¤renciler ekokomiteler kurarak okullar›n›nekolojik niteli¤inidenetleyebilecekler.

haberler 06 10/27/10 3:10 PM Page 10

haberler 06 10/27/10 3:10 PM Page 11

Türkiye’nin ikinci büyük tatl› surezervi olan E¤irdir Gölü,havzas›ndaki binlerce canl›ylaberaber yok olma tehlikesiylekarfl› karfl›ya. Siemens Ev Aletleriiki y›l önce WWF ile bafllatt›¤›Yedi Renkli Göle Yedi RenkliHayat projesini kitlesellefltirmekiçin bir ad›m daha at›yor.Siemens ve WWFwww.sensizrekorolmaz.comsitesine girip foto¤raf›n› siteyeyükleyen do¤aseverlerle en çokkiflinin etiketlendi¤i çevrimiçifoto¤raflarda Guinness rekorunuk›rmay› hedefliyor. En çokarkadafl›n› kampanyaya destekvermeye ikna eden 5000kat›l›mc› ise, E¤irdiryak›nlar›ndaki Gelendostbölgesinde bir elma a¤ac› sahibiolacak. Siemens ve WWF-Türkiye'ninE¤irdir Gölü'nün ifl ifltengeçmeden korunmas› içinbafllatt›¤› "Yedi Renkli Göle YediRenkli Hayat" projesi, bilineninaksine su zengini olmayan, sukaynaklar›n› kaybeden ve iklimde¤iflikli¤inin etkilerini yo¤unflekilde yaflayacak Türkiye’desulak alanlar›n korunmas›n›hedefliyor. E¤irdir Gölü, kirlilik vesu seviyesindeki düflüflnedeniyle her geçen gün do¤al zenginli¤inden bir parça daha kaybediyor. Tar›msal, endüstriyel ve evselat›klar gölün su kalitesindedüflüfle ve ciddi boyutlardakirlili¤e neden oluyor.

Sensiz Rekor daOlmaz, E¤irdir de


Haberler

WWF-Türkiye, iklim de¤iflikli¤iyle mücadelekonusundaki çal›flmalar›n› ofis ölçe¤ine in-direrek, bu mücadeleye kat›lmas›n› sa¤la-yan yeni bir Yeflil Ofis Program› bafllatt›.Ofislerin at›k ve masraflar›n› azaltmalar›n›sa¤layacak çevre politikalar› gelifltirmeleri-ne ön ayak olan Projenin sorumlusu iletiflimsorumlusu Tu¤ba U¤ur kampanyayla ilgilibilgi verdi.

200’den Fazla Ofis Programa Bafllad›Yeflil Ofis Program› bugün perakendeden,kamuya, dan›flmanl›ktan e¤itime kadar çe-flitli sektörlerde faaliyet gösteren 200’denfazla ofiste uygulan›yor. Henüz çok yeniolan programa kat›lmak isteyen ofislerle gö-rüflmelerimiz devam ediyor. Yeflil Ofis Prog-ram›na kat›lmak isteyen ofisler, en baflta ça-l›flan say›s›na göre bir kat›l›m bedelini öde-yerek WWF-Türkiye ile bir sözleflme imzal›-yor. Daha sonra her y›l Yeflil Ofis Program›-n›n gelifltirilmesi için ofislerden belli bir ai-dat al›n›yor. Yeflil Ofis Program›n›n baflar›s›nda ofis çal›-flanlar›n›n önemli bir yeri var. Dolay›s›ylagerek Yeflil Ofis Program›n›n iflleyifli, gerek-se ofis içinde gerekli motivasyonun sa¤lan-mas› için bir Yeflil Ofis Ekibi kuruluyor. Buekip, WWF-Türkiye ile ofis aras›nda bir köp-rü görevi görüyor. Yeflil Ofis Program› kapsam›nda gelifltirile-cek politikalar enerji tasarrufu, ulafl›m vemalzemelerin verimli kullan›m› konu bafll›k-lar› alt›nda toplan›yor. Sözleflmenin imza-lanmas›n› takiben Yeflil Ofis De¤erlendirmeFormunu doldurarak ofisin mevcut durumu-nu tespit ediyor. Yeflil Ofis ekibi WWF-Türki-ye ile iflbirli¤i yaparak ofis için somut hedef-leri ve hangi göstergelerle izlenebilece¤i be-

lirliyor. Yeflil Ofis Ekibi ayn› zamanda sürecitakip ederek, program›n ofis içindeki uygu-lamas›n› da kontrol ediyor.

Ofis Masraflar› AzalacakWWF-Türkiye, programa kat›lan ofislerle dü-zenli olarak bir araya gelerek yap›lan çal›flma-lar› de¤erlendiriyor. Y›l sonunda ise ofisler,genel bir durum de¤erlendirmesi yaparakWWF-Türkiye’ye raporluyor. Hedeflerini ger-çeklefltiren ofisler Yeflil Ofis Diplomas› alma-ya hak kazan›yor. Ofislerin Yeflil Ofis olabil-mesi için bir y›l sonunda seçilen kriterlerin enaz üç tanesinde, bir y›l›n verileriyle k›yaslan-d›¤›nda, geliflme göstermesi gerekiyor. Bunuyerine getiremeyenlere bu iyilefltirmeyi yapa-bilmeleri için ek bir süre veriliyor. Verilen eksüre dahilinde ofis bir geliflme gösteremiyor-sa, ilgili ofis program d›fl›nda b›rak›l›yor.Bireylerin ve flirketlerin; k›sacas› hepimizindo¤aya karfl› sorumluluklar› var. Yeflil OfisProgram›, herfleyden önce, ofislerin do¤ayakarfl› sorumluluklar›n› yerine getirmelerineyard›mc› olan uzun soluklu bir uygulama.Program›n istenilen tasarruf hedeflerineulaflmas› ve arzulanan davran›fl de¤iflikli¤iniyaratmas› için flirketlerin bu program› stra-tejik planlamalar›na dahil etmeleri ve sür-dürülebilir k›lmalar› büyük önem tafl›yor.fiirketler, Yeflil Ofis Program›yla, do¤al kay-nak kullan›m› konusunda fark›ndal›k yara-tarak çal›flanlar›n›n tüketim al›flkanl›klar›n›ve yaflam tarz›n› bu yönde de¤ifltirmelerinedestek oluyor. Yeflil Ofis Program› uzun va-dede do¤aya duyarl› davranan bireylerin sa-y›s›n›n artmas›nda flüphesiz etkili olacakt›r.Böylelikle flirketler sadece ofis masraflar›n›azaltmakla kalmayacak, kurumsal çal›flma-lar›na ek bir de¤er katacak.

WWF’tenYeflil OfisProgram›

haberler 06 10/27/10 3:10 PM Page 12

Üçüncü köprüye karfl› YeflillerPartisi taraf›ndan bafllat›lan “2Milyon ‹stanbullu” kampanyas›n›n2 Ekim’deki eyleminde‹stanbullular ellerinde mumlarlabo¤az sahillerine ak›n etti.F›nd›kl›’da kampanya koordinatörüSerkan Köybafl›’n›n bas›naç›klamas›n› okumas›yla bafllayaneylemde, Befliktafl, Ortaköy,Kad›köy, Salacak, Kuzguncuk,Sar›yer, Kireçburnu, Rumelihisar›,Arnavutköy, ‹stinye, Bostanc›,Bak›rköy sahilleri ve GalataKöprüsünün de aralar›ndabulundu¤u 23 noktada‹stanbullular yaflad›klar› kentesahip ç›kt›klar›n› gösterdiler.Eylemde Befliktafl sahilinde FilorUluk’un düzenledi¤i a¤aç defilesi,Befliktafl Çarfl› grubununsloganlar›, Galata köprüsündetoplanan Greenpeace’in botununF›nd›kl› sahiline yanaflarak açt›¤›“ormanlara dokunma” pankart›,Ortaköy’de Küresel Eylem Grubutaraf›ndan seslendirilen flark›larbüyük ilgi toplad›.

2 Milyon ‹stanbulluSahile ‹ndi

Dünyan›n çeflitliekonomi dergilerimuhtelif flirket liste-leri yay›nlarlar. Inc Dergisi de Eylül2010 say›s›nda Inc500 listesini yay›n-lam›fl. Mevzubahisdökümün bizi ilgi-lendiren taraf› ise üçyeflil flirketin bu tab-loda kendine yer aç-m›fl olmas›.Yaflanan küresel krize ra¤men yeflil flirket-lerin y›k›lmay›p ayakta kalmas›ndan ötekârlar›n› yükseltmeyi de baflarm›fl olmas›umut ve memnuniyet verici bir olay. ‹fltehuzurlar›n›zda Inc. dergisinin ilk 500 liste-sine girmeyi baflaran üç yeflil flirket:

GGaazzeellllee:: Listeye 24. s›radan giren Gazelle,eski elektronik eflyalar›n›z› üstüne paraverip geri dönüfltürüyor. 1989 model, at-san at›lmaz, satsan sat›lmaz televizyonu-nuzu en son depoya m› att›n›z? Gazelle odöküntü televizyonunuzu al›yor, bir de üs-tüne para veriyor.

MMeerrccuurryy SSoollaarrSSyysstteemm:: 2006 y›-l›nda Mercury ilkkuruldu¤unda gü-nefl enerjisi pekde popüler bir ya-t›r›m alan› de¤il-di. Gene de daha ozaman flirketinkurucular›ndanJared Haines, yenikuflak bir güneflenerjisi firmas›

kuraca¤›z diye yola ç›kt›klar›n› söylüyor.Günefl enerjisi sektöründe rekabet k›z›flt›k-ça Mercury sürekli inovasyonlar yapt›. Mer-cury Solar System 500 flirket aras›nda 337.s›rada.

EEccoo--PPrroodduuccttss:: Geri dönüflümlü malzemedenyap›lma ofis malzemeleri üreten Eco Pro-ducts’›n yirmi y›ll›k bir geçmifli var. Colora-do’lu bir baba-o¤ul taraf›ndan kurulan flir-ketin 2009 cirosu 47,5 milyon dolar› buldu.Eco-Products son zamanlardaki en popülerürünü geri dönüflümlü tek kullan›ml›k fin-canlar›. fiirket, 297. s›rada.

Yeflil fiirketler Zirveye Oynuyor

EKOIQKorusu 1015

Fidana Ulaflt›

Her say› için 203 fidan...

haberler 06 10/27/10 3:10 PM Page 13

vitra ilan 05 10/27/10 3:13 PM Page 1

vitra ilan 05 10/27/10 3:13 PM Page 2


Söylefli

‹MBK SürdürülebilirlikEndeksi Kap›da2004 y›l›ndan beri faaliyetgösteren ‹fl Dünyas› veSürdürülebilir Kalk›nmaDerne¤i, ‹stanbul MenkulK›ymetler Borsas›ylabirlikte çok önemli birprojeye imza atmayahaz›rlan›yor: ‹MKBSürdürülebilirlik Endeksi.Dünya SürdürülebilirKalk›nma ‹fl KonseyininTürkiye aya¤› olanDerne¤in Genel SekreteriEngin Güvenç, 2011y›l›n›n endeksin testdönemi olaca¤›n› ama2012’de flirketlerinrekabet de edebilece¤ibir finansal ürünlekarfl›laflaca¤›m›z›vurguluyor. Bakal›mhangi flirketler h›zl›davranacak ve endeksinüst s›ralar›na t›rmanacak? Bunubaflaran ve tahminedenin para dakazanaca¤›ndan hiçkuflkunuz olmas›n…

Söylefli: Bar›fl Do¤ruFoto¤raflar: Özgür Güvenç

Engin güvenc 10/27/10 3:16 PM Page 16

17EKOIQ / KASIM 2010

Sürdürülebilirlik Yeni Yeni Anlafl›l›yor‹fl Dünyas› ve Sürdürülebilir Kalk›nmaDerne¤i, 2004 y›l›nda kurulmufl, bir ifldünyas› sivil toplum örgütüdür. Önce-sinde 1,5 -2 y›ll›k bir kurulufl süreci ya-fland›. ‹lk aflamada uluslararas› kuru-lufllar›n Türkiye ofislerinin önemli birkatk›s› oldu. Türkiye’de o günlerdesürdürülebilir kalk›nma konusu gün-demde de¤ildi. Pek çok kifli, hatta yö-neticiler bile kavram›n içeri¤i hakk›n-da pek bilgi sahibi de¤ildi. Ancak son3-4 y›lda bu konuda bir k›p›rdanmabafllad›. Tabii sürdürülebilir kalk›nmaçok genifl bir konu; bu konudaki bilinçbelli bafll› baz› konulardan bafllayarakgelifliyor.

Uluslararas› fiirketlerden Bafllad›kBiz yola yedi kurumsal üye ve befl ger-çek kifliyle ç›kt›k. Sonra yavafl yavaflbir geliflme yaflad›k. Bugün 29 ku-rumsal üyemiz var. Yabanc› flirketlerkonunun zaten fark›ndayd› ancakTürk flirketlerinin kat›l›m›n›n olduk-ça yavafl gerçekleflece¤ini öngörüyor-duk. Türk flirketlerinin, sürdürülebi-lirli¤i ifl stratejilerinin bir parças› ha-line getirmesinin, biraz da bu ulusla-raras› kurulufllar›n yol göstermesiyleolaca¤›n› düflündük. Kurumlar, sür-dürülebilir kalk›nmay› stratejik ola-rak benimsedikleri anda, kendi ifl a¤-lar›ndaki tüm kurum ve flirketlerinbu yaklafl›ma ne kadar uyum içindeolduklar›na bakmak zorundalar. Sa-dece kendi sorumluluklar› yok, teda-rik zincirinin bütün halkalar›na bunuyaymak zorundalar. Dolay›s›yla buyöntemin, Türkiye ifl dünyas›na sür-dürülebilirli¤i yaymak için en pratikyol oldu¤unu düflündük.

Risk Çok BüyükSürdürülebilir kalk›nman›n özel sek-tör için önemi, di¤er paydafllardançok daha büyük çünkü ciddi bir ifl

kayb› riski sözkonusu. Dolay›s›yla ak-si durumda, flirketin sürdürülebilirli-¤i riske girebilir. Önce flirketin bustratejiyi ö¤renmesi, özümsemesi vebenimsemesi gerekiyor. Ard›ndan busüreç di¤er sosyal paydafllara, gide-rek tedarik zincirinin tüm parçalar›-na do¤ru uzan›yor.

Baz› Firmalar Çok CesurcaDavran›yorKurumumuz, Dünya SürdürülebilirKalk›nma ‹fl Konseyinin 60 ülkedenoluflan bölgesel a¤›n›n bir üyesi. Ba-¤›ms›z bir yap›m›z var ama karfl›l›kl›bilgi paylafl›m› temelinde çal›fl›l›yor.Tabii ki birçok ortak uluslararas›üyemiz var. Ayr›ca süreç içinde bizde Türkiye’den Dünya Konseyine

Vizyon 2050 projesiyle,sürdürülebilirlik konular›nda bölgeselve ülkesel riskleri masaya yat›raca¤›zve flirketlerin/sektörlerin nas›letkilenece¤ini görmeye çal›flaca¤›z.Tabii sonuç olarak da bu risklerielimine etmek için neler yap›lmas›gerekti¤ini beraber arayaca¤›z. Bir türbeyin f›rt›nas› olacak. Dünya Konseyibütün bu bölgesel toplant›lardakonuflulanlar› toplay›p genel bir raporhaline getiriyor, dolay›s›yla Türkiye’ninsesini uluslararas› kamuoyunaduyurmak ve tafl›mak için iyi bir f›rsatoluyor. Ayr›ca Türkiye ARGEkonusunda da gerçekten enteresanç›k›fllar yapabiliyor. Bu toplant›lardasözkonusu çal›flma ve bulufllar›nDünya Konseyine ve onun içinde yeralan 200’den fazla flirkete tafl›nmas›da son derece önemli. Konseyin ayn›zamanda bir ifl yapma platformuoldu¤unu da unutmayal›m.Türkiye’den sürdürülebilirlik alan›ndayap›lan çal›flma ve bulufllar› orayatafl›mak da istiyoruz. ODTÜ

Endüstriyel Tasar›m Bölümü’nden Dr.Hakan Gürsu ve Sözüm Do¤an’›nIndustrial Design Awards’da ödülkazanan “s›f›r karbonlu tekne projesiVolitan” bunun bir örne¤i.Önümüzdeki dönemde bunlar›nsay›s› artabilir. Ayn› flekilde tersi degeçerli. Örne¤in yurtd›fl›ndan flirketlerçok s›k bir biçimde Türkiye’denpartner bulmak için bizebaflvuruyorlar. Biz de bunlar›üyelerimizle paylafl›yoruz, dolay›s›ylakat›l›mc›lar›m›z birinci elden iflolanaklar›n› ö¤renmifl oluyorlar.

Vizyon 2050 Çal›flmas›“Yeni ‹fl Olanaklar› Do¤uyor”

“Büyük flirketler, ‘Ben bustandartlara uyarak ifl

yap›yorum; e¤er siz de bustandartlara uymazsan›z

sizinle ifl yapmam mümkünolmayacak’ dedi¤inde akan

sular duruyor”

S›f›r karbonlu tekne projesi



üyeler göndermeye bafllad›k. MeselaEczac›bafl› Holding bizden giden ilküye oldu. Sonras›nda Borusan Hol-ding de bu organizasyona kat›ld›.Amac›m›z bu say›y› art›rmak çünküorada bu alanla ilgili çok ciddi birknow-how var. Bir de tabii onlar›nçok daha ciddi yapt›r›mlar› var. Fir-malar Konseye girerek ciddi bir riskal›yorlar çünkü çok ciddi bir sorgula-maya kendilerini açm›fl oluyorlar.Gözler her zaman üzerlerinde topla-n›yor, dolay›s›yla çok cesurca birdavran›fl sergilemifl oluyorlar. Ve bucesaretin karfl›l›¤›n› hisse de¤erleri-nin art›fl›na var›ncaya kadar da al›-yorlar. O yüzden herkes hem kendisi-ne, hem de tüm tedarik zincirine çoks›k› bir flekilde dikkat ediyor. Bunasoyunan her firma art›k bir dahakendini rahat b›rakam›yor. De¤iflene¤ilimleri, yeni süreçleri sürekli ta-kip etmek zorunda kal›yorlar. Bizimde dernek olarak zaten hedefimizbu… Lider ve öncü flirketlere bu bilgive deneyimi aktarmak.

Biz misyonumuzu, “Türkiye’nin veTürk ifl dünyas›n›n sürdürülebilir ba-flar›s›” fleklinde tan›mlad›k. Kendimi-zi, sosyal, ekonomik ve çevresel kay-naklar›n do¤ru yönetimi konusundabir k›lavuz sivil toplum örgütü vethink-tank olarak görüyoruz.

Sürdürülebilirlik için Üst DüzeyKat›l›m GerekiyorÜye profilimiz oldukça üst düzey. Bafl-lang›c›ndan beri böyle idi. Direktör vegenel müdür düzeyinde bir kat›l›mvar. Onlar›n bilgi birikimleri çokönemli. Bir kuruma sürdürülebilirli¤inentegre edilebilmesi için üst düzey birkat›l›m ve kararl›l›k gerekiyor. Sürdü-rülebilirli¤in, risk, itibar, pazar potan-siyeli anlam›nda flirketlere çok ciddigetirileri oldu¤unu ayr› ayr› düzeyleretek tek anlatmak oldukça zahmetli vegüç bir ifl ama üst düzeye bunu bir ke-

Söylefli

‹MBK Sürdürülebilirlik Endeksi için,de¤iflik pazarlardaki sürdürülebilirlikendekslerini ve çal›flma biçimleriniinceledik. Endeksler kurulurken neleryap›lm›fl; neler çal›flm›fl, nelerçal›flmam›fl, hangi hatalara düflülmüfl,hepsini ele ald›k. Böylece hatayap›labilecek alan ve riskleri bafltansaptam›fl olduk. Çoklu paydaflyöntemini kullan›yoruz bu projede.Oldukça zor bir uygulama. Asl›nda bukonuda uluslararas› olarak belirlenmiflbaz› kriterler var. ‹MKB ve dernekolarak bunlar› oldu¤u gibi al›puygulayabilirdik ancak bunun peksa¤l›kl› olmayaca¤›n› düflündük. Farkl› bak›fl aç›lar›n›n bu çal›flmadakendisine yer bulmas› gerekti¤inidüflündük ve bu endeksin tümpaydafllar›n› belirledik. Sonras›ndahepsinden dan›flman paydafllar›projeye davet ettik: Finanstan,kamudan, özel sektörden, sivil toplumkurulufllar›ndan dan›flmanlarla, tüm

kriter belirleme workshop’lar›ndaberaber çal›fl›yoruz. Hem uluslararas›kriterlerin hangilerinin Türkiye’yeuygun olup olmayaca¤›n›saptayaca¤›z, hem de buraya özgükriterleri belirleyece¤iz ve projeyeentegre edece¤iz. Endeksin ifllerli¤iaç›s›ndan bu çal›flman›n son dereceönemli oldu¤unu düflünüyoruz.‹MKB projesiyle ilgili olarak bir pazararaflt›rmas› yapt›k. 330 flirkete yolland›;anketler oldukça uzun olmas›na karfl›nhiç beklemedi¤imiz kadar çok geridönüfl ald›k. Hiçbir zorunluluklar›olmamas›na karfl›n neredeyseflirketlerin dörtte üçü anketi yan›tlad›.Bu çok önemli bir gösterge. Ayr›ca‹MKB’ye kay›tl› olmayan flirketlere deulaflt›rd›k; onlardan da beklemedi¤imizkadar yo¤un bir dönüfl ald›k. Budurum, pazarda bu konuya dairgeliflen bir ilgi oldu¤unu gösteriyor.Çok daha iyi yerlere gelece¤ine deinan›yoruz.

“Türkiye’ye Özgü Bir Endeks Yarataca¤›z”

Dünya Sürdürülebilir Kalk›nma ‹fl Konseyi Baflkan› Björn Stigson, ‹MKB ile bafllat›lanSürdürülebilirlik Kalk›nma Endeksi projesinin ifl dünyas› için önemini ve dünyadaki benzerçal›flmalar›n sonuçlar›n› konuflmak üzere Eylül ay›nda ‹stanbul’u ziyaret etti.



re benimsetti¤iniz zaman, süreç çokdaha kolay iflliyor. Ve süreç bir kerebafllad› m› kendi kendine yürümeyedevam ediyor.

Sürdürülebilirli¤in ‹çinde ZatenEmpati VarSürdürülebilirli¤i de sadece kurumsalolarak görmüyorum; kiflisel olarak dabir de¤iflim gerektiriyor. Davran›fllar›-m›zdan tutun da düflünce tarz›m›zakadar uzanan bir de¤iflim. Otomatik-man empati yapmaya bafll›yorsunuz.fiirketlerin de ancak empati yaparaksürdürülebilirlik stratejilerini kurabi-leceklerini ve sürdürülebilirlik konu-sundan kazançl› ç›kabileceklerini dü-flünüyorum.

Sosyal Sorumlulukla Kar›flt›r›l›yorKuruluflumuzdan beri bizim temelamac›m›z bu konudaki fark›ndal›¤›art›rmak ve kavram› do¤ru anlam›ylainsanlar›n bilincine oturtmak çünküTürkiye’de çok s›k bir biçimde sosyalsorumlulukla kar›flt›r›l›yor. Fark›n-dal›¤›n ve bilgi birikiminin art›rmas›flirketleri do¤ru uygulamaya yönlen-dirmek aç›s›ndan çok önemli. Aksitakdirde kurumlar›n içerisinde sade-ce ek bir maliyet olarak alg›lanabili-yor, halbuki bu süreç zaman içindekendi kendini karfl›layan projeleredönüflüyor. Bir ifl dünyas› sivil toplumörgütü olmam›z nedeniyle bizim ko-nuya bak›fl›m›z, öncelikle flirketlerinsürdürülebilirli¤i üzerine, ancak buçal›flmalar do¤ru kurguland›¤›ndakesinlikle toplumun ve çevrenin ya-rar›na önemli faydalar do¤uruyor vehatta ilerisine geçiyor. fiirketlerinekonomik kazançlar›n› da destekli-yor. Bu bir sorumlu ifl yapma tarz›ama sosyal sorumluluk de¤il.

Asl›nda hem bizim hem de sürdürü-lebilir kalk›nma alan›nda çal›flan herkurum için, sosyal paydafllar son dere-ce önemli. Bu anlamda kamu da büyük

önem kazan›yor; dolay›s›yla belirli ko-nularda kamu yönetimiyle de iletifli-mimiz var.

Kamuyla ‹liflkilerimizde ProaktifizKamuyla iliflkilerimizde bafl›ndanberi tabii ki proaktif davran›yoruz.Ama bu alanda da yavafl yavafl baflkatürlü geliflmeler yaflan›yor. Ancakkamu, iklim ve enerji konusunda ol-dukça proaktif davran›yor. Bir de2006-2008 y›llar›nda, Devlet Planla-ma Teflkilat›n›n AB ile beraber ger-çeklefltirdi¤i, Sürdürülebilir Kalk›n-man›n Sektörel Politikalara Enteg-rasyonu isimli bir projede çal›flt›k.Bu aralarda genifl paydafl kat›l›m›naimkan verebilecek flekilde iklim veenerji çal›flmalar›na katk›da bulun-maya çal›fl›yoruz.

Raporlamada Hangi YöntemiKullanaca¤›z?Sürdürülebilirlik konusunda önemlibir ivmelenme var ancak di¤er yandanherkesin kafas›nda bir kar›fl›kl›k davar. Özellikle araçlar konusunda. Glo-bal Compact (Küresel ‹lkeler Sözlefl-mesi) ne? Millenium Development Go-als (Biny›l Kalk›nma Hedefleri) ne?Sürdürülebilirlik Raporlamas› ne? GRIraporlamas› ne anlama geliyor? fiir-ketler “fiimdi ben bunun neresindenbafllayaca¤›m?” diye soruyor. Arala-r›ndaki ba¤lant›lar konusunda kafalarçok kar›fl›k. Bu konuda üyelerimizi veproje paydafllar›m›z› bilgilendirmeyeçal›fl›yoruz. Sürdürülebilirlik çok genifliçerikli bir flemsiye.

IMKB Sürdürülebilirlik Endeksi 2012’de Sürdürebilirlik Endeksi için ‹MKB ilegörüflmelerimiz -2005 y›l›ndaki ilk gi-riflimleri saymazsak- 2009 y›l›ndabafllad›. Endeksin proje lansman› ise2010 A¤ustosu’nda gerçekleflti. 18 aysonunda da bitirilmesi öngörüyor. Kri-terleri 2011’in Ocak-fiubat ay›nda özelbir etkinlikle aç›klam›fl olaca¤›z. An-cak bundan sonras› daha zorlu geçe-cek diye düflünüyoruz. fiirketlere bukonuyla ilgili bilgilerinin art›r›lmas› veendekse baflvuru yollar›n› bire bir gö-rüflmelerle aktaraca¤›z. Ça¤r› tarihitam olarak belirlenmedi. Önümüzdekiaylarda bunu da duyurmufl olaca¤›z.2011 y›l› test çal›flmalar›yla geçecekama 2012’den itibaren flirketlerin re-kabet bile yapabilecekleri bir platfor-ma dönüflecek.

De¤iflik EndekslerdenYararlan›yoruzSürdürülebilirlik çal›flmalar›n›n Re-turn on Investment (Yat›r›m›n GeriDönüflü) ismi de verilen Sürdürülebi-lirlik Endeksi modelini çeflitli uluslara-ras› endekslerde görmüfltük zaten: Ör-

“Sürdürülebilirli¤i sadecekurumsal olarak

görmüyorum; kiflisel birde¤iflim de gerektiriyor”



ne¤in Dow Jones ve FTSE4Good En-deksinde. fiimdi art›k Dow Jones bazl›olarak Güney Afrika, Johannesburg’dave Kore’de de benzer endeksler kurul-du. Ancak Dow Jones bazl› olmayanlarda var. Bizim haz›rl›klar›n› sürdürdü-¤ümüz endeks de -temel kriterlerdensapmamak kayd›yla- özgün bir çal›fl-ma. ‹MKB Sürdürülebilirlik Endeksini,derne¤imizin omurga projesi olarakgörüyoruz. Ve bu nedenle bütün etkin-liklerimizi bu projenin etraf›nda ör-gütlüyoruz.

‹tibar Endeksine DönüflebilirBu endeks gerçekleflti¤inde, yat›r›m-c› kurum veya kifliler, flirketlerin sa-dece ekonomik göstergelerine de¤il,çevresel ve sosyal riskleri nas›l yö-nettiklerine de bakabilecekler. fiir-ketler için ciddi bir itibar endeksinedönüflece¤ini tahmin ediyoruz. Yat›-r›mc›lar, hangi y›lda hangi flirketinsürdürülebilirlik aç›s›ndan üst s›rala-ra t›rmand›¤›n› veya afla¤›ya do¤rukayd›¤›n› görebilecek ve kararlar›n›verebilecekler. Bunu hem sektörel

hem de genel Türkiye baz›nda izleye-bilecekler.

Zor Ama ‹mkans›z De¤ilGerçekten çok zor bir proje. Çok say›dapaydafl› var ve ço¤u bu projenin içinde.Çoklu paydafl platformumuzda hem ka-mudan, hem flirketlerden hem de sür-dürülebilirlik içindeki alt temalar üzeri-ne yo¤unlaflan Kurumsal Yönetim Der-ne¤i gibi STK’lardan temsilciler var.Platformda tabii ki dünyadaki endeks-ler konusunda ciddi bir bilgi ve deneyi-me sahip uzmanlar da bulunuyor. Tümbu sosyal paydafllardan elde edilen da-talar belirli bir havuzda toplanacak veifllenecek. Bu konuda yap›lan pazararaflt›rmas›n›n raporu da Pricewater-cooperhouse taraf›ndan yaz›l›yor. Budatalar di¤erleriyle entegre edilecek vesonras›nda yat›r›m k›sm› ele al›nacak.Türkiye’de hangi kriterlerin çal›fl›p ça-l›flmayaca¤› saptanacak. Bu aç›dan ger-çekten çok kapsaml› ve zor bir proje an-cak konunun alt bafll›klar›na hâkimse-niz, gerçeklefltirilmesi o kadar da zorgörünmemeye bafll›yor.

Söylefli

b AKÇANSA Ç‹MENTO SAN. T‹C. A.fi.

b AK‹FER SU H‹ZMETLER‹ LTD. fiT‹.

b BAfiKENT ELEKTR‹K DA⁄ITIM A.fi.

b B‹L‹M ‹LAÇ SANAY‹‹ T‹CARET A.fi.

b BOREAL GRUP SPONSORLUKDAN. H‹ZM. T‹C. LTD. fiT‹.

b BORUSAN HOLD‹NG A.fi.

b BP PETROLLER‹ A.fi.

b BRIGHTWELL HOLDINGS B.V.

b BR‹SA BR‹DGESTONE SABANCILAST‹K SAN. VE T‹C. A.fi.

b COCA COLA MEfiRUBAT PAZ. VEDANIfi. H‹ZMETLER‹ A.fi.

b Ç‹MSA Ç‹MENTO SAN. VE T‹C. A.fi.

b DEKON KONGRE VE TUR‹ZM A.fi.

b DELOITTE & TOUCHE DANIfiMANLIK H‹ZM.

b ECZACIBAfiI HOLD‹NG A.fi.

b E & E GROUP

b GOLDER ASSOCIATES MÜH.MÜfi. PROJE ‹TH. ‹HR. LTD. fiT‹.

b H.Ö. SABANCI HOLD‹NG A.fi.

b ‹LTEK ‹LET‹fi‹M VE TANITIM‹fiLER‹ A.fi.

b KORDSA GLOBAL

b OLMUKSA INTERNATIONALPAPER- SABANCI AMBALAJ SAN. VE T‹C. A.fi.

b P&G TÜKET‹M MALLARI SAN A.fi.

b PRICEWATERHOUSECOOPERSDANIfi. H‹ZMETLER‹ LTD. fiT‹

b SET GROUP HOLD‹NG A.fi.

b SHELL TÜRK‹YE

b SOYAK HOLD‹NG A.fi.

b TAV HAVAL‹MANLARI HOLD‹NG A.fi.

b TNT EXPRESS TAfiIMACILIK T‹C. LTD. fiT‹.

b VODAFONETELEKOMÜN‹KASYON A.fi.

‹DSKD Üyeleri

“‹MKB Sürdürülebilirlik Endeksini, derne¤imizin omurgaprojesi olarak görüyoruz. Ve bu nedenle bütün

etkinliklerimizi bu projenin etraf›nda örgütlüyoruz”



fiirketler Boykotlarla Karfl› Karfl›ya KalabilirArt›k flirketlerin performanslar›, ulusla-raras› finans kurulufllar› taraf›ndan sa-dece ekonomik verilerle, yat›r›m ve kâr-l›l›kla de¤il, çevresel ve sosyal risklerininas›l yönetti¤iyle de de¤erlendiriliyor.Bir flirket emisyon sal›mlar› yüzündenbir anda yok alabilir veya çeflitli boykot-lar yüzünden ciddi itibar, müflteri ve pa-zar kayb›na u¤rayabilir. Endeks, flirket-lere bütün bu riskleri nas›l yönetecekle-rini ö¤retecek. Tabii bir yandan da bir içmotivasyon kazanacaklar. Endeks içinçal›fl›rken kendi konumlar›n› görmüfl vebiraz önce sayd›¤›m›z bütün araçlar içingirdi elde etmifl olacaklar. Endekstekibütün sorular, çeflitli raporlamalarda dayer alan konular. Böylece flirketlere da-ha erken harekete geçebilme ve dahah›zlanabilme olana¤› sa¤lanacak.

IMKB Endeksi, Yabanc› Yat›r›mc›y›ÇekecekUnutmamak gerekir ki, IMKB Sürdürü-lebilirlik Endeksi, finansal piyasalariçin ayn› zamanda bir ürün. Yani hemyat›r›m performanslar›n› de¤erlendir-mifl hem de bu üründen bir gelir eldeetmifl olacaklar.

Ayr›ca genel olarak bakarsak Türki-ye için yat›r›m platformunun iyileflti-rilmesi ve dolay›s›yla yabanc› yat›r›m-c›y› ülkeye getirme konusunda önemlibir faydas› olaca¤›n› düflünüyoruz. Za-ten dünyada Birleflmifl MilletlerinPrinciple of Responsible Investment(Sorumlu Yat›r›m ‹lkeleri) konusu dagündemde. ‹MKB de bu sözleflmeyi im-zalayan kurumlardan biri olarak kendisorumluluklar› çerçevesinde çal›flma-lar bafllatm›fl bulunuyor.

Noktalar› Birlefltir; Bütünü GörDernek olarak elimizdeki bilgi biriki-mini daha çok kifli ve kurumla paylafl-mak istiyoruz. Her kat›lan üyenin, bil-gi birikimini baflka bir noktaya tafl›d›-¤› da apaç›k bir gerçek. Herkesin iflifarkl›, dolay›s›yla her kat›lan yeni üyeeksik kalan noktalar› görüyor ve ta-mamlamaya bafll›yor. Bir tür “noktala-r› birlefltir oyunu” gibi… Üst düzey yö-neticilerle gerçeklefltirdi¤imiz vizyontoplant›lar› da çok önemli noktalar›naç›¤a ç›kmas›n› sa¤l›yor.

Hayat Modelimiz De¤ifliyorE¤er sürdürülebilirlikle buluflamazsakTürkiye olarak yüzde 80-90 ihtimalle,bu oyunun d›fl›nda kalaca¤›m›z› düflü-nüyorum. Ve baz› sektörler çok ciddiriskler tafl›yorlar. 2005 y›l›nda DünyaKonseyinde karbon kartlar› konuflu-lurdu. Her bireyin kotasyonu olacakt›.Karbon kart›n›zdaki limitler tükendi-¤inde, mesela uçufl yapman›z müm-kün olmayacakt›. Giderek bu noktayagidiyoruz. E¤er karbon konusundakendi kendimizi bir denetim alt›na al-mazsak, ilerde kendi özgürlüklerimiziciddi bir flekilde s›n›rlamak zorundakalaca¤›z. Emisyonlar zaten flu andaen büyük bask› unsuru. Özellikle sana-yi yo¤un flirketlerde durumun vaha-metini gözlerimizle görüyoruz. Amahayat modelimiz ve kültürümüz zor daolsa yavafl yavafl de¤ifliyor. m

‹stanbul Üniversitesi ‹flletmeFakültesi mezunu olan EnginGüvenç, çeflitli ulusal veuluslararas› flirketlerde kurumsalpazarlama, ifl gelifltirme, projesat›fl ve yönetimi temelliyöneticilik görevlerini yürüttü.2002 y›l›nda The SponsorXflirketini kuran Güvenç,Türkiye’de sponsorluk anlay›fl veuygulamalar› alan›nda farkl› biranlay›fl ile hizmet sunulmas›naöncülük etti.2003 y›l›nda Fortune500flirketlerinin de içinde yer ald›¤›,Dünya Sürdürülebilir Kalk›nma ‹flKonseyi’yle (WBCSD) görüflmeleritakiben ‹fl Dünyas› veSürdürülebilir Kalk›nma Derne¤i-Türkiye’nin (SKD) kurulmas›naliderlik etti. Halen DünyaSürdürülebilir Kalk›nma ‹flKonseyinin yerel a¤› içinde yeralan ‹fl Dünyas› ve SürdürülebilirKalk›nma Derne¤i’nin (SKD)kurucu kurumsal üyesi ve GenelSekreteri, Boreal Group Ltd.kurucu orta¤› ve yönetim kuruluüyesi olarak görevini yürütüyor.

Engin Güvenç Kimdir?



Biyoyak›tlar, özellikle Bush hükümetinin de yo¤un gayretleriyle,iklim de¤iflikli¤iyle mücadele için ideal yenilenebilir enerjikaynaklar› aras›nda say›lmaya bafllad›. Biyoyak›t, do¤rukullan›ld›¤› zaman, küresel ›s›nmayla mücadelede tutunacak birdal olabilir mi, yoksa büyük flirketlerin sorumluluktankaçabilmeleri için s›¤›nd›klar› yeni bir liman m›? Bunu birazzaman, biraz da toplumsal mücadeleler belirleyecek...

Yaz›: Balkan TALU

Biyoyak›t

DOSYA


biyo yakit 10/27/10 3:25 PM Page 22


frika k›tas›n›n endemik a¤aç-lar›ndan biri olan Shea a¤ac›,yöredeki çiftçilerin birço¤u-

nun geçim kap›s› olmufl y›llar y›llar bo-yu. Ya¤›ndan sabun ve parfüm yap›-lan, mahsulü de yenen Shea, özelikleGana ve Senegal’de nice çiftçinin kar-n›n› doyurmufl. Ganal› çiftçi SanatuYaw, “Shea a¤açlar› sayesinde ben ço-cuklar›m› büyüttüm, okuttum. Aile-min karn›n› doyurdum” diyor. Fakatgelin görün ki bu sene pek mahsul ala-mam›fl Sanatu. Köyündeki a¤açlar ke-silmifl. Boflalan tarlalarsa bir biyoyak›tkayna¤› olan Jathropa’ya ayr›lm›fl.

Asl›nda biyoyak›tlar› tart›flma ko-nusu haline getiren püf noktas› da Sa-natu’nun hikayesinde gizli. Afrika veGüney Asya’da birçok çiftçi Sanatu gi-bi ma¤dur olmufl durumda. Biyoyak›t-lar son birkaç y›ld›r üzerine en çok ko-nuflulan alternatif enerji kaynaklar›n-dan biri. Bu kaynak özellikle ABD’deBush hükümeti döneminde gündemegeldi. Kyoto Protokolü’ne imza atmak-ta direnen, bürokrat ve bakanlar›n›nbirço¤u petrol flirketlerinin hissedar-lar› olan Bush hükümeti iklim de¤iflik-li¤iyle kendi yöntemleriyle mücadele

edecekti. Bulunan ilk dahiyane çözümbiyoyak›t oldu. Biyoyak›t, dünyan›ndi¤er ülkelerinde de h›zla benimsen-meye baflland›. ABD m›s›r ve soyadan,Brezilya flekerkam›fl›ndan, AB ülkelerikanoladan biyoyak›t üretimini h›zlan-d›rd›lar. Alt›na hücum bafllam›flt›.

Biyoyak›tlar› cazibeli k›lan en önem-li özelliklerden biri üretiminin çok pra-tik olmas›. Patates, mantar, m›s›r vesoya da dahil olmak üzere her türlüya¤l› tohum biyoyak›t üretiminde kul-lan›labiliyor. Tar›m sektöründe y›llar-d›r geleneksel olarak kullan›lan sa-man, çim ve tezek gibi kaynaklar da bi-yoyak›ta örnek olarak gösterilebilir.Bu flekilde özellikle tar›m sektöründe,k›rsal bölgelerde çal›flanlar kolayl›klakendi yak›tlar›n› kendileri üretebili-yorlar. Çiftliklerde üretilebilen bu ya-k›tlar atmosfere karbon salm›yorlar.fiekerkam›fl›, m›s›r, selüloz gibi kay-naklardan elde edilen benzin gelenek-sel arabalarda da kullan›labiliyor. Buyüzden biyoyak›t otomotiv sektörü-nün de ifltah›n› fazlas›yla kabartm›fldurumda. Biyoetanol ad›yla an›lan ya-k›tlar hem benzinle kar›flt›r›larak hemde saf yak›t olarak kullan›labiliyor.

Etanollü benzinin oktan de¤eri dahayüksek oldu¤u için arabalar›n yak›tperformans› daha da art›yor. Günü-müzde dünya ulafl›m sektörünün yüz-de 1,8’i biyoyak›t kullanmaya bafllam›fldurumda. ‹sveç’in popüler spor arabamarkalar›ndan Koenigsegg 2008 y›-l›ndaki Cenevre Otomobil Fuar›’ndaCCXR modeliyle çevre dostu arabalararas›nda en göz dolduran örnekleraras›nda an›l›yordu.

Biyoyak›t Kuflaklar›Biyoyak›t teknolojilerinde art›k üçün-cü kufla¤a kadar gelmifl bulunuyoruz.‹lk kuflak biyoyak›t çeflitleri genel ola-rak tar›m ürünlerinden elde ediliyor.Biyoyak›tlara yönelik en ciddi itirazlarda bu yüzden yap›l›yor zaten. fiekerka-m›fl›, soya, m›s›r, mantar ve ayçiçe¤igibi normalde g›da olarak üretilmesigereken tar›m ürünlerinin, özellikleciddi bir g›da krizi de kap›dayken, s›rfyak›t hammaddesi olarak kullan›lmas›ciddi tart›flmalara yol aç›yor.

‹kinci kuflak biyoyak›tlar›n ham-maddesi g›da olarak tüketilmiyor. Enpopüler hammaddeler aras›ndaysabu¤day saplar›, selüloz, a¤aç ve biyo-

A



Biyoyak›t

DOSYA

kütle at›klar› say›l›yor. Biyohidrojenbiyoetanol teknolojileri üzerinde dehâlâ çal›fl›l›yor. ‹kinci nesil biyoyak›t-larda en büyük s›k›nt›, selülozu biyo-etanole dönüfltürürken yaflan›yor. Do-¤al ortamda büyükbafl hayvanlar›n be-sinleri sindirip flekere dönüfltürdükle-ri sistem, laboratuvar ortam›nda selü-lozu flekere dönüfltürürken uygulan›-yor. Laboratuvar ortam›nda üretilenfleker daha sonra fermente edilerekbiyoetanole dönüfltürülüyor. Öte yan-dan selülozdan fleker üretim süreciepey zor ve zahmetli bir süreç. Her nekadar sab›k ABD baflkan› George W.Bush, Dupont fabrikas›n› ziyaret edipselülozdan biyoyak›t üretiminin bay-raktarl›¤›n› yapmaya çal›flt›ysa da ya-p›lan ifllem için sürekli yüksek ›s›ya ih-

tiyaç duyulmas› biyoyak›t endüstrisi-nin genel ekonomik fizibilitesini olum-suz etkileyen faktörlerden biri olarakkabul ediliyor. ‹kinci ve daha ileri ku-flak biyoyak›tlar, geliflmifl biyoyak›tlararas›nda say›l›yor.

Üçüncü kuflak biyoyak›t kaynaklar›aras›nda an›lan alglerse biyoyak›t sa-nayisi için epey parlak bir gelecek vaatediyor. Tek hücreli canl›lar s›n›f›na gi-ren algler, birinci nesil yak›tlar kate-gorisinde yer alan soyadan tam 30 katdaha fazla enerji üretebiliyor. Algler,kaynak olarak kullan›ld›¤›nda mini-mum hammadde girifliyle maksimumverim al›nabiliyor. Özellikle petrol fi-yatlar›n›n tavan yapt›¤› ortamda ta-r›m arazisinde üretilen alglerin genelenerji endüstrisi için bir can simidi

Biyoyak›tlar 2000’li y›llardan itibaren popüler olmaya bafllam›flt›. ABD m›s›r ve soyadan, Brezilya flekerkam›fl›ndan, Avrupa da kanoladan

enerji üretiyordu. Alt›na hücum bafllam›flt›.



olabilece¤i düflünülüyor. Birinci nesilyak›tlar›n aksine alg üretimi için çokfazla arazi tahsisi gerekmiyor. Örne-¤in ABD petrol yerine alg üretimineyönelse yaklafl›k 38 bin kilometreka-relik bir alan›n (afla¤› yukar› Kon-ya’n›n yüzölçümü kadar) yetece¤i id-dia ediliyor. Bu rakam ABD’nin 2000y›l›nda m›s›r üretimine ay›rd›¤› alan›nsadece yedide birine tekabül ediyor!

Bilindi¤i gibi ABD’de biyoetanolünço¤u m›s›r flekerinden elde ediliyor.M›s›rdan elde edilen etanol normaldeg›da olarak üretilen m›s›r›n çok büyükbir bölümünün enerji kayna¤› olaraktüketilmesine yol aç›yor. Bu noktadaçim, tar›msal at›klar, m›s›r saplar›,hatta a¤açlar çok daha elveriflli kay-naklar olarak ortaya ç›k›yor. Bu kay-naklarla çok daha az enerjiyle çok da-ha fazla biyokütle üretilebiliyor.

Hollanda’n›n Palmiye FiyaskosuÖte yandan a¤aç deyince burada kü-çük bir ibret vesikas› olarak Hollandaörne¤ini anmak laz›m. Birkaç y›l önceHollanda, yenilenebilir enerji konu-sunda büyük yat›r›mlara giriflti. Özel-likle palmiye yat›r›m›ndan elektriküretimine Hollanda devleti büyük tefl-vikler ay›rd›. Hollanda büyük bir he-vesle ifle koyuldu ama özellikle Malez-ya ve Endonezya’dan hiç iyi haberlergelmiyordu. Avrupa’dan gelen yo¤unpalmiye ya¤› talebi Güneydo¤u As-ya’da büyük çapta bir ormans›zlaflt›r-maya ve haddinden fazla kimyasalgübre kullan›m›na sebep olmufltu.

Bir varm›fl bir yokmufl. Evvel zamaniçinde kalbur saman içinde fakir birmemlekette bir bitki yetiflirmifl. Bir günâlimler demifl ki bu bitki her derdedevad›r. Sefalet günleri bitti gayr›.Jathropha’n›n hikâyesi kolayl›kla böylebafllayabilirdi, kimse de yad›rgamazd›herhalde. Çok de¤il, befl y›l önceGüney Amerika ve Hindistan’dayetiflen Jathropha biyoyak›t sektörünegönül verenler için yeni mucizekaynak olarak alk›flland›. Bir kereJathropha g›da üretimi için elveriflsizarazide yetiflebiliyordu. Kurakl›¤a vezararl› böceklere karfl› da dayan›kl›yd›.Tah›l üretimini düflürüyorsunuzdenemezdi çünkü tah›l oralarda zaten

yetiflmiyordu. Bu arada özellikleHindistan ve Tanzanya gibi azgeliflmiflveya geliflmekte olan ülkelerde tar›msektöründe çal›flanlar için yeni biristihdam alan› olacakt›. BP hemenkollar› s›vay›p Jathropha’ya 32 milyonsterlinlik kaynak ay›rd›. ‹lk alametlerHindistan’da bafllad›. Hektar bafl›na 3ila 5 ton aras› tohum sadece 1,8 tonhasat verdi. Anlafl›ld› ki Jathropa öylekurak toprakta falan yetiflmiyordu.Di¤er bitkiler gibi Jathropa için deverimli araziler gerekiyordu. Sebzebahçesini Jathropha bahçesineçeviren Kuzey Hindistanl› Raju Sona“Bize çok iyi bir pazar›n›z olacakdediler ama flimdi kimse Jathropha

alm›yor. Elimde kalantohumlar› att›m” diyor.Londra merkezli KarbonZiraat Kredisi (CCF)kurumundan Jeff Reevesher ne kadar “Paray›a¤açtan toplayabilirsiniz”propagandas› yapsa dabu “mucize” bitkinin flehir efsaneleri aras›ndayerini almas›na ramakkald›.

Jathropha: Para A¤açtan Toplan›r m›?

M›s›rdan elde edilen etanol, normalde g›daolarak üretilen m›s›r›n

çok büyük bir bölümünün

enerji kayna¤› olaraktüketilmesine yol aç›yor.



Milyonlarca hektar büyüklü¤ünde or-man›n yok olmas›yla bölgedeki oran-gutan nesli de tehlike alt›na girmiflti.Daha önce g›da ve kozmetik için kulla-n›lan palmiye ya¤› art›k biyoyak›t ola-rak da kullan›lmaya bafllay›nca taleptavan yapm›flt›. Bu yüzden tam AB ül-keleri ulafl›m için kullan›lan yak›t›nyüzde 5,75’inin biyoyak›ttan sa¤lan-mas› yönünde AB Biyoyak›t Direktifiyay›nlam›flken, söz konusu belgeninyeniden incelemeye al›nmas› zorunlu-lu¤u ortaya ç›kt›. Bu olay üzerine ‹ngil-tere merkezli Biofuels Watch, “Biyoya-k›tlar zaten bafl›ndan beri otomatikolarak yenilenebilir enerji say›lmama-l›yd›” aç›klamas›n› yapt›.

‹kinci kuflak biyoyak›tlardan selülo-zun dönüfltürülmesiyle ilgili zorluklarve üçüncü kuflak yak›t olarak büyükumutlar vaat eden alglerden ya¤ ç›-karmak da zahmetli bir süreç. Tekno-lojinin geliflip yayg›nlaflmas› için birazdaha zamana ihtiyaç var gibi görünü-yor. Bu yüzden biyoyak›t üreticilerihâlâ birinci kufla¤a dahil olan tar›m

ürünlerini kullanabilmek için ara çö-züm peflindeler. ABD Enerji Bakanl›¤›ayr›flt›r›labilme özelli¤i olan fungimantarlar›n›n ve okaliptüs a¤açlar›-n›n geneti¤ine müdahale edip dahaucuza etanol üretmenin yollar›n› ar›-yor. ABD Enerji Bakanl›¤› ayn› zaman-da Purdue Üniversitesiyle a¤açlar›ngenlerine müdahale edip h›zl› büyü-melerini sa¤layan bir araflt›rmaya dadestek veriyor; böylece selülozdanetanol üretimini de ucuzlatmay› he-defliyor.

Tah›l Stoklar›nda 53 Milyon Tonluk DüflüflBiyoyak›tlar her ne kadar bizleri fosilyak›tlardan kurtaracak yenilenebilirenerji kaynaklar› aras›nda say›l›yorsada bu kadar aceleci olunmamas› ge-rekti¤ine dair ciddi itirazlar var. Örne-¤in 2005 itibariyle ABD, ulafl›m›n yak-lafl›k olarak yüzde üçünü biyoyak›ttansa¤l›yor ama m›s›r üretiminin yüzde13’ünü biyoyak›t üretimine tahsis et-mek pahas›na. Bu noktada en güncel

Biyoyak›t

DOSYA

I. Kuflak KaynaklarYa¤l› tohum kategorisine girenbütün tohumlar bu kategoriyegiriyor. Amerika k›tas›n›ngenelinde özellikle m›s›r veflekerkam›fl› kullan›l›yor. ABDm›s›rdan, Brezilyaflekerkam›fl›ndan biyoyak›t eldeediyor. Geçen y›l itibariyle ABDtah›l›n›n yüzde 25’i etanol üretimiiçin kullan›ld›. Brezilya’da isetoplam hasat edilen yaklafl›k 648milyon ton flekerkam›fl›n›n 355milyon tonluk k›sm› etanol üretimiiçin ayr›l›yor.

II. Kuflak Kaynaklar‹kinci kuflak biyoyak›tlar a¤açkabuklar›, talafl, meyve ve sebzeposalar›, jathropha gibi g›da olarakkullan›lamayacak olan ürünlerdenelde ediliyor. Bu endüstriyelbitkiler içindeki selüloz ve ligninfermente edilerek biyoetanoledönüfltürülüyor. ‹kinci kuflakyak›tlar›n sa¤lad›klar› enerji miktar›da daha fazla ama fermantasyonsüreci epey zor ve zahmetli.

III. Kuflak KaynaklarÜçüncü kufla¤›n tipik örne¤i olanalglerin iki temel özelli¤i var. ‹lki,içme suyu kaynaklar›na zararvermiyor. ‹kincisi tar›ma elveriflsizarazide de yetiflebiliyor. Ayr›caalglerin ikinci kuflak yak›tlardan 10ila 100 kat daha fazla yak›türetebildikleri düflünülüyor.Alglerin yetifltirilmesi için çokbüyük araziler de gerekmiyor.Sadece iki araban›n s›¤abilece¤ibir alanda bile alg yetifltirebilece¤isöyleniyor. Gene de bu bilgilerinhiçbiri ticari olarak do¤rulanm›flde¤il. Alglerle ilgili ikinci en büyüktereddüt ise yat›r›m ve üretimmaliyetlerinin flimdilik çok yüksekolmas›.

Biyoyak›t Kaynaklar›

2005 itibariyle ABD, ulafl›m›n yaklafl›k olarak yüzdeüçünü biyoyak›ttan sa¤l›yor ama m›s›r üretiminin yüzde

13’ünü biyoyak›t üretimine tahsis etmek pahas›na.



sorulardan biri, dünya nüfusunu bes-lemek gibi bir misyona sahip tar›müreticilerinin s›rt›na bir de enerji kay-na¤› üretmek gibi bir yük bindirmeninne kadar mant›kl› oldu¤u. Biyoyak›türetmek için gerekli tah›llar›n ekimihaddinden fazla genifl sahalar gerekti-rebiliyor. 2008 y›l› itibariyle bafl gös-teren g›da krizinin bafll›ca sebebi tah›lstoklar›nda 53 milyon tonluk bir düflüflyaflanmas›. Biyoyak›t üretimi sebebiy-le tükenen tah›l miktar› ise 100 milyonton. Birçok uzman bu eksilmenin mil-yonlarca kiflinin beslenme bozukluk-lar› yaflamas›na sebep olabilece¤iniaç›kça ifade ediyor.

Biyoyak›t için olsun olmas›n, tar›miçin genifl sahalar›n kullan›lmas› top-rak kirlili¤i gibi sorunlara da sebebiyetveriyor. Topra¤›n sürülmesi ve y›l›nbirçok ay›nda ç›plak kalmas› erozyongibi çok ciddi ekolojik tahribatlara ne-den oluyor. Bu sorunlar›n bertarafedilmesi için tar›m arazilerinin din-lendirilmesi veya tar›msal faaliyetle-rin yo¤unlu¤unun düflürülmesi gere-kiyor. Hâlbuki birinci nesil biyoyak›tbitkileri tah›l fiyatlar›n› daha da yük-seltti¤i gibi tam tersi daha da yo¤unekim yap›lmas›na neden oluyor. Örne-¤in ABD’de 2007 y›l›ndaki m›s›r ekimi-nin bir önceki y›la oranla yüzde 17 art-mas›n›n tek nedeni biyoyak›t üretimi.

Yo¤un tar›m faaliyetleri ya¤murdankaçarken doluya tutulmaya da yol aça-biliyor. Atmosfere karbon sal›m› ya-p›lmad›¤› do¤ru ama bu faaliyetler so-nucu ortaya ç›kan azot oksitleri de he-saba katmak gerekiyor. Örne¤in say-g›n çevre yazarlar›ndan George Mon-biot, tar›mda kullan›lan kimyasal güb-reler sayesinde atmosfere sal›nan me-tan gaz›n›n fosil yak›tlar›n sald›¤› kar-bon gaz›ndan daha fazla küresel ›s›n-maya sebep oldu¤unu söylüyor. Bu ve-rilere ra¤men ABD Tar›m Bakanl›¤›n›n2009 y›l›nda yay›nlad›¤› rapora göre2007 y›l›nda George W. Bush taraf›n-

dan bafllat›lan “Biyoyak›t Devrimi” sa-yesinde ABD tah›l üretiminin dörttebiri biyoyak›ta ayr›lm›fl.

Biyoyak›t üretiminde bugün en ge-liflmifl olan ülke Brezilya. George W.Bush “Yak›t›m›z› sondajla ç›karmakyerine yetifltirece¤imiz günler de gele-cek” mesaj›n› yayarken Brezilya alm›flbafl›n› gitmiflti bile. 1964-1985 y›llar›aras›nda ülkeyi yöneten askeri cuntayönetimi 1970’lerdeki petrol krizindensonra alternatif, yerli enerji kaynakla-r› aramaya yöneldi. Motorlu araçlar›nyüzde 75’inin biyoetanole uyumlu ol-du¤u Brezilya, 1980’lerin ortas›ndanberi biyoyak›ta yat›r›m yap›yor. fiekerfiyatlar› art›p petrol fiyatlar› düfltükçesivil hükümet biyoyak›t yat›r›mlar›naara verdi ama 2000’li y›llardan itiba-ren petrol fiyatlar› istikrarl› olarak ar-t›nca etanol üretimi tekrar h›z kazan-d›. Kaynak olarak a¤›rl›kl› biçimde fle-kerkam›fl› kullanan Brezilya bugündünyan›n ikinci en büyük biyoyak›türeticisi olarak an›l›yor. 2007 y›l›ndaBush’un Brezilya’y› ziyareti s›ras›ndaimzalanan etanol anlaflmas›na göreABD ile Brezilya Latin Amerika ve Ka-rayipler’de flekerkam›fl›ndan etanolüretimini teflvik etmek için iflbirli¤iyapacakt›. ‹ki ülke ayn› zamanda bir-birleriyle teknoloji paylaflacaklar veuluslararas› standartlar› belirleyecek-

Guardian çevre editörüGeorge Monbiot biyoyak›taayr›lan tar›m arazilerindeatmosfere sal›nan azot

oksitlerin, fosil yak›tlar›nsald›¤› karbondan çok daha

fazla sera gaz› birikiminesebep oldu¤unu söylüyor.

Üstelik beslenmebozuklu¤una ba¤l› ölümlerin

artm›fl olmas› da cabas›.

2009 y›l›n›n Mart ay›nday›ll›k strateji sunumlar›n›yapan Shell yöneticileridinleyicilerine hafif çapta birflok yaflatt›. Shell yönetimi,art›k günefl, rüzgâr vehidroelektrik gibi kaynaklara yat›r›myapmayacakt›. Shell bu yenilenebilirkaynaklar›n haddinden fazla pahal›oldu¤una karar vermiflti. Shellyenilenebilir enerji kaynaklar› aras›ndaart›k sadece biyoyak›ta yat›r›m

yapacakt›. Halihaz›rdadünyan›n en büyük birincinesil yak›t kayna¤›al›c›lar›ndan olan Shell, yeninesil kaynaklara a¤›rl›kverece¤ini ayr›ca vurgulad›.

Dünyan›n sayg›n çevre STK’lar›ndanFriends Of Earth’ün elefltirilerine kulakt›kayan Shell geçmifl befl y›l içinde150 milyar dolarl›k bütçesinin sadece1,7 milyar dolar›n› yenilenebilirenerjiye ay›rm›fl bulunuyor.

SHELL’den Biyoyak›t Hamlesi



lerdi. Bu anlaflma, g›da krizi elefltirile-rinin de ›fl›¤›nda, Latin Amerika’dakidi¤er sol hükümetlerin (özellikle Ve-nezüella ve Bolivya) ciddi tepkilerinesebep oldu. Tam Latin Amerika yeniSovyetler Birli¤i oluyor denirken Bre-zilya bütün flimflekleri üzerine çekti.Art›k “Dünya Sosyal Forumunun mer-kezi Porto Allegre de¤il, Caracast›r”deniyordu. Brezilya Devlet baflkan› Lu-la De Silva, kaynak olarak m›s›r kul-lanmad›klar›n› vurgulayarak “G›dakrizinin sebebi biyoyak›tlar de¤il”aç›klamas›n› yapmak zorunda kald›.Brezilya kaynak olarak flekerkam›fl›kullan›yordu ama flekerkam›fl› üretimiiçin çok fazla su gerekiyordu. ÜstelikBrezilya ya¤mur ormanlar›n› biyoya-k›t üretimi için tar›ma açmak gibi teh-likeli bir yola da yöneliyordu.

Ve Türkiye…Türkiye’de biyoyak›t üretimi, dünyay-la koflut biçimde 2000’li y›llardan iti-baren h›z kazand›. Özellikle üniversi-telerde yap›lan çal›flma ve deneyler-den h›zl› sonuçlar al›nd›. Biyodizel vebiyoetanol isimleri ilk defa 2003 y›l›n-da 5015 Say›l› Petrol Piyasalar› Kanu-

nunda petrolle harmanlanan ürünleraras›nda yer ald›. Bu kanun kapsam›n-da biyodizel ÖTV d›fl›nda tutuluyordu.Bu yüzden Türkiye’de biyoyak›ta yö-nelik yat›r›mlarda büyük bir art›fl ya-fland›. Bugün Türkiye’nin toplam 22milyon tonluk akaryak›t tüketiminin1,5 milyon tonluk bölümü biyodizel ta-raf›ndan karfl›lan›yor. 3 milyon tonlukbenzin tüketimininse 160 bin tonu bi-yoetanolden geliyor. Son olarak kuru-lu olan 40 bin megawatt elektrik gücü-nün de 15 megawattl›k çok küçük birbölümü biyogazdan temin ediliyor. Al-ternatif Enerji ve Biyodizel ÜreticileriBirli¤i (ALB‹YOB‹R) Türkiye’nin mev-cut tar›m potansiyeliyle AB’nin önem-li biyoyak›t tedarikçileri aras›nda yeralabilece¤ini savunuyor. Türkiye biyo-dizel üretiminin ço¤unu d›flar›dan it-hal etti¤i palmiye ya¤›ndan tedarikediyor. Yerli kaynak olarak da ayçiçe¤ive pamuk kullan›yor.

Biyoyak›t kar›n doyurur mu, yoksadaha beter açl›¤a m› mahkum oluruz?Esas soru bu galiba. Bugün biyoyak›t,geleneksel olarak tar›m sektöründe ol-dukça fazla kullan›lan bir enerji kayna-¤›. Bilumum bitkisel ve hayvansal at›k-lar k›rsal bölgelerde enerji kayna¤› ola-rak kullan›l›yor zaten. Biyoyak›tlarlailgili tart›flma yaratan esas konu birin-ci kuflak yak›tlar. Dünya nüfusu artar-ken ve tar›ma uygun alanlar her geçengün biraz daha tahrip olurken g›da üre-timi için kullan›lmas› ekinlerin yaka-cak hasad› olarak görülmesi ne kadaranlaml›? Tart›flmayla ilgili kritik sorubu. George Monbiot biyoyak›t›n yenimucize olarak görülmesinin sebebinibüyük flirketlerin küresel ›s›nmada ta-fl›d›klar› sorumlulu¤u reddetmeleri veiflin kolay›na kaçmalar› olarak görü-yor. Öte yandan ikinci ve üçüncü kuflakteknolojiler gerçekten de gelece¤e dairumut veriyor. Belki de gereken sadecebiraz daha sab›rd›r; bunu da her za-manki gibi zaman gösterecek… m

Biyoyak›t

DOSYA

Türkiye’de Biyoetanol

Türkiye’de Biyogaz

22 Milyon Ton

3 Milyon Ton

160 Bin Ton

BiyoetanolKurulu

Kapasite

Biyogaz KuruluKapasite

Toplam ElektrikKurulu Kapasite

BenzinTüketimi

TürkiyeToplam

Akaryak›tTüketimi

40 Bin MW

15 MW

Tek hücreli canl›lar s›n›f›na giren algler, birincinesil yak›tlar kategorisinde

yer alan soyadan tam 30kat daha fazla enerji

üretebiliyor.



E¤itim

Yeflil ÜniversiteNas›l Olur?

Yeflil ÜniversiteNas›l Olur?

y universite 10/27/10 3:33 PM Page 30


Bilgi üretim merkezlerinin bafl›nda gelenüniversiteler de, sürdürülebilirle ilgiliçal›flmalara h›z vermeye bafllad›lar.Çal›flmalar›n kapsam›, kampusunelektri¤inden geri dönüflüme, müfredattakirevizyondan araflt›rma projelerine kadaruzan›yor. Herkesin sorusuysa ayn›: Yeflil birüniversite nas›l olmal›d›r? Sorular›m›z›Bahçeflehir, ‹stanbul Bilgi, Ege ve Özye¤inÜniversitesi yan›tlad›.



E¤itim

Dünyada s›k› bir yeflil kampusyar›fl› bafllad›. Yeflil kampuslarkonusunda öncü okullardan biriolan Harvard Üniversitesi 2006-2009 döneminde sera gaz›sal›mlar›n› yüzde 7 oran›ndadüflürmeyi baflarm›fl; 2016 y›l›nakadar da seragaz› sal›mlar›n› yüzde30 azaltmay› hedefliyor.Harvard’da, bu hedefigerçeklefltirebilmek için sera gaz› azalt›m stratejilerinibelirlemek üzere ö¤renci veö¤retim üyelerinden oluflan beflayr› çal›flma grubu kurulmufl. ABD’nin di¤er bir köklüüniversitesi olan Cornell da,ö¤retim görevlileri ve ö¤rencileriyleel ele verip kampusunuyeflillendiriyor. Cornell taraf›ndanhaz›rlanan ‹klim Eylem Plan›,ö¤retim üyeleri, çal›flanlar veö¤rencilerin dahil oldu¤u 700kiflinin katk›lar›yla oluflturulmufl.Üniversitenin yeflil geliflim bölümü,yeflil alan planlamas› ve enerjiplanlamas› gibi alt bafll›klarlailgileniyor. Alternatif ulafl›m, okulun ulaflt›rma bölümününsürdürülebilir hale getirilmesi vearaç filosunun hem üniversiteiçinde hem de bölgede çevredostu hale getirilmesi konusundaçal›fl›yor. Cornell Üniversitesibünyesinde, baflta biyoyak›t olmaküzere, yenilenebilir kaynaklar vekarbon ofseti üzerine çal›flanbirimler de var.

‹ki Yeflil Üniversite:Harvard ve Cornell

ce Ayhan bir fliirinde flöyle sor-mufltu: “Düzayak çivit badanal›bir kent nas›l kurulur abiler?”

Peki, binalar›yla, yerleflkesiyle, yolla-r›yla, enerji yönetimiyle çevre dostubir üniversite nas›l kurulur? Asl›ndamaddi yap›daki bu dönüflüm de yeterlide¤il. Sözkonusu olan bir üniversiteyani toplumsal bilgi üretiminin enönemli merkezinden bahsediyoruz. Onedenle bir üniversitenin “yeflil” ol-mas› için “manevi ve düflünsel evreni-nin” de sürdürülebilirli¤e uygun olma-s› gerekmez mi? Ders müfredatlar›n-dan, ö¤rencilerin çevre kulüplerine,araflt›rma merkezleri ve enstitülerdenaraflt›rma projelerine, yay›nlara ve ka-muoyuna dönük bilgilendirme çal›fl-malar›na kadar uzanan bu “düflünselevren” olmaks›z›n bir üniversiteye ye-flil demek mant›kl› görünmüyor.

Bu konuda dünyada çok say›da giri-flim ve çal›flma var. Geçti¤imiz günlerdeYeflil Tesisler konferans›nda konuflanAlmanya Trier Üniversitesi Ö¤retimGörevlisi Prof. Dr. Klaus Rick, Birken-feld’deki kampuslar›n›n nas›l eko-en-düstriyel bir parka dönüfltü¤ünü anla-t›rken büyük bir hayranl›kla izledik.Üniversitelerinin 1996 y›l›ndan beri na-s›l “S›f›r Karbon” unvan› tafl›d›¤›n› gu-

rurla anlat›rken bizim akl›m›zdan tabiikendi üniversitelerimiz geçiyordu.

Çevre Dersleri GeliyorKüçük bir kuflbak›fl› gözlem bile, bizimüniversitelerimizin de bu konuda ha-rekete geçtiklerini gösteriyor. Binala-r›n ne kadar çevre dostu oldu¤u dadikkate al›n›yor, alternatif enerji kay-naklar›n›n nas›l kullan›laca¤› da. Ör-ne¤in Özye¤in Üniversitesi, Çekme-köy’de kuraca¤› yeni yerleflkesi içinyeflil binalara verilen LEED sertifikas›-n› almay› hedefliyor. 9 Eylül ve Uluda¤Üniversitesi gibi e¤itim kurumlar›bünyelerinde Çevre Araflt›rma Mer-kezleri bar›nd›r›yor. Özye¤in Üniversi-tesi gibi Yüzy›l Üniversitesi de yak›nzamanda yeflil kampus kurma çal›fl-malar›na bafllam›fl durumda. Devletüniversitelerinden Mu¤la Üniversite-sinin de yeflil kampus konusundaönemli ad›mlar att›¤›n› biliyoruz. BilgiÜniversitesi, yak›n zamanda infla et-mifl Santral Kampusunun enerji ihti-yac›n› yenilenebilir enerjiyle sa¤lama-y› hedefliyor.

Yenilenebilir enerji alan›ndaki ça-l›flmalara h›z verebilmek için KadirHas, Bahçeflehir ve Bilgi gibi üniversi-teler bünyelerinde Enerji Sistemleri

E


Bir yerleflkeye, küçük bir kent gibibak›labilir. Bir yerleflkenin çevreye duyarl›olabilmesi için bu duyarl›l›¤›n› giriflkap›lar›ndan itibaren hissettirmelidir. Giriflkap›s›ndan itibaren yeflil renk hakimiyetigörülebilmelidir. Yerleflkelerde insanlar›yormayan yürüme yollar› olmal› ve herkesulaflmak istedi¤i binaya bu yürümeyollar›n› kullanarak ulaflmal›d›r. Bunun içingirifl kap›lar›nda yer alt›nda veya yerüstünde do¤a ile uyumlu otoparklarolmal›d›r. Yürüme yollar› tartan pistler gibiolmal› ve her iki yan›nda yeflil alanlar,çiçekler ve a¤açlar bulunmal›d›r.Ya¤murdan korunmak için cammalzemeden korunaklar da yap›labilir.Yerleflke içinde trafik lambalar›kullan›lacak ise, bu lambalar güneflenerjisi ile çal›flmal›d›r. Yerleflkeninayd›nlatmas› ise hem günefl hem derüzgâr enerjisi ile yap›lmal›d›r. Ayd›nlatmaiçin ise enerji verimlili¤i yüksek kompaktfluoresan lambalardan yararlan›lmal›d›r. Yerleflkede ve binalarda elektrik enerjisigerektirecek cihaz kullan›m› için öncelikleenerji verimlili¤i yüksek cihazlar seçilmelisonra günefl, rüzgâr, biyokütle ve do¤algazdan yararlanma yollar› araflt›r›lmal›d›r.Yerleflke içinde günefl enerjisi ile çal›flanbir rayl› ulafl›m sistemi kurulabilir. Bisikletyollar› yap›labilir. ‹nsanlar›n beslenmeihtiyaçlar›n› karfl›lamak üzere besin de¤eriyüksek ev yemekleri yapan iflletmelereyer verilebilir. Mevsimsel meyvesat›fllar›n›n yan› s›ra yerleflke içindegazete ve kitap sat›fl› yap›labilir.A¤açl›k bölgeler oluflturularak bubölgelerde oturarak kitap okuma vedinlenme ihtiyaçlar› için alanlaroluflturulabilir. Çeflitli spor amaçl› alanlaroluflturulabilir. Yerleflke içindeki binalar elden geçirilerektüm binalar›n yal›t›ml› olmas› sa¤lanabilir.Gözü bozmayacak ve insan konforunusa¤layacak renkte boyalar kullan›laraks›n›flar oluflturulabilir. S›n›flarda ergonomive akustik dikkate al›nmal›, taze havaihtiyac› için havaland›rma, ›s›tma veso¤utma yap›lmal›; binalarda insana vedo¤aya zarar vermeyen yüksek kaliteliboya ve yap› malzemeleri kullan›lmal›d›r.Yap› malzemeleri enerji tutumlu olmal›d›r.

Binalar›n ve s›n›flar›n günefl ›fl›¤› ile do¤alolarak ayd›nlat›lmas› da önemlidir.Is›tmada günefl enerjisinden veayd›nlatmada günefl ›fl›¤›ndan en iyiflekilde yarar sa¤layan mimari yaklafl›mbenimsenmelidir. K›fl aylar›nda güneflenerjisinden yararlanmak için binalar›ngüney yönüne günefl seralar›kurulmal›d›r. Camlar, kaliteli çift camolmal›d›r. Binalarda su ve elektrik kullan›m›ndaotomasyona gidilmeli ve su kullan›m› ileayd›nlatma, gerekti¤inde ve gerekti¤ikadar yap›lmal›d›r. Yeflil alanlar otomatiksulama sistemleriyle sulanmal› vegerekti¤inde damla sulama tekni¤ikullan›lmal›d›r. Yerleflke ve bina içlerindeoluflacak elektromanyetik kirlili¤inin en altseviyede olmas›na özen gösterilmelidir. Binalar›n ›s›tma ve so¤utma ihtiyaçlar› içinönce çok iyi yal›t›m yap›lmal›, sonramümkünse toprak kaynakl› ›s› pompalar›kullan›lmal›d›r. Yine mümkünse, yerleflkeiçindeki ›s›tma ve so¤utma merkezisistem kullan›larak yap›lmal›d›r. Bununiçin jeotermal enerjiden ve do¤al gazdanda yararlan›labilir. Ek enerji ihtiyaçlar› içingünefl, biyokütle ve rüzgâr enerjisindenyararlan›lmal›d›r. Yal›t›ms›z borusistemlerine yal›t›m yap›lmal›d›r. Binalardakullan›lan bilgisayar sistemlerikullan›lmad›klar› zaman kapat›lmal›d›r. Biryerleflke de mümkünse “yavafl flehir”kurallar› uygulanmal›d›r. Bu kapsamda Ege Üniversitesinde,Çevre Sorunlar› Uygulama ve Araflt›rmaMerkezi arac›l›¤› ile ulusal ve uluslararas›konferanslar düzenlenmekte vebilinçlendirme çal›flmalar› yap›lmaktad›r.Lisansüstü tez çal›flmalar› ile hemüniversitenin hem de Türkiye’nin çevresorunlar› masaya yat›r›lmakta ve çözümönerileri sunulmaktad›r. Günefl EnerjisiEnstitüsü arac›l›¤› ile ise biyokütle,biyogaz, günefl, jeotermal ve rüzgâr enerjiüzerine çal›flmalar yap›lmakta veyerleflkenin çeflitli bölgelerinde günefl verüzgâr enerjili trafik lambalar› veayd›nlatma cihazlar› kullan›lmaktad›r.

Dr. Hüseyin GÜNERHANEge Ü. Çevre Merkezi Müdür Yrd.

Çevreye Duyarl›, Enerji ve Su Tutumlu Bir Yerleflke Nas›l Olmal›d›r?


Mühendisli¤i bölümleri açt›lar. Bah-çeflehir Üniversitesi bünyesinde faali-yet gösteren Bahçeflehir ÜniversitesiEkonomik ve Toplumsal Araflt›rmalarMerkezi (BETAM), iklim de¤iflikli¤i,yeflil yakal›lar, çevreci sivil toplumkurulufllar› ve Türkiye Yeflil KentlerEndeksi gibi konularda araflt›rmalaryay›nl›yor.

Bütün bu çal›flmalar›n sonuçlar›n›önümüzdeki dönemde görece¤iz. Bel-ki bir de son olarak üniversite bünye-lerindeki çevre kulüplerinden bah-setmek gerek. Birçok üniversitedekurulan bu kulüpler bugüne kadar,çevre konusunu genel bir protestoaktivistli¤i temelinde ele ald›lar. Amaönümüzdeki dönemde önlerine yenibir misyon ç›kt›¤›n› söyleyebiliriz.Genel geçer protestolar, tepkiselcihareketler yerine, içinde bulundukla-r› kurumu, yerleflkeyi, amfileri de¤ifl-tirmeyi hedefleyen; bunun için yöne-timlerle müzakere eden ve çevre ala-n›n›n ihtiyaç duyaca¤› bilgi ve insankayna¤›n›n geliflimine katk› sunançevre kulüpleri, hem üniversiteleri-nin, hem de dünyan›n de¤ifliminekatk› sunabilirler. Her fley bir ad›mlabafll›yor. Unutmay›n, sizin için küçükolan bu ad›mlar di¤er bireylerinkiylebirleflti¤inde, dünya için hiç de o ka-dar küçük olamayabilir…



‹ktisadi ve ‹dari Bilimler Fakültesi’ndeSiyaset Bilimi ve Uluslararas› ‹liflkiler Bö-lümünün müfredat›ndaki Çevre Politika-lar› dersinde Sürdürülebilirlik, Küresel‹klim De¤iflikli¤i ve Çevre Hareketleri eleal›n›yor. Ekonomi Bölümü’nde “Do¤alKaynaklar ve Çevre Ekonomisi” dersi ve-riliyor. ‹klim De¤iflikli¤i konusunun müf-redatta daha fazla yer almas› ve ilerideyüksek lisans düzeyinde de de¤erlendiril-mesi için çal›flmalar yap›l›yor. Müfredatd›fl›nda, çevreyle ilgili ortaya ç›kan yenikavramlar› anlamak ve çevre-toplum ilifl-kisini incelemek sosyal bilimler alan›ndayap›lan araflt›rmalar›n say›s› art›yor. Ör-ne¤in Bahçeflehir ve Bo¤aziçi üniversite-lerince yürütülen TÜB‹TAK destekli “Tür-kiye’de Çevre Korumas› ve Politikalar›n-da STK’lar›n Rolü” araflt›rma projesindeÇevre alan›nda çal›flan sivil toplum kuru-lufllar›n›n (STK) birbirleriyle olan iliflkile-ri, donörlerle olan iliflkileri, devletle olaniliflkileri ve ulusötesi aktörlerle olan ilifl-kileri ayr›nt›l› olarak, niteliksel araflt›rmayöntemleri kullan›larak incelendi. Ayr›ca,sosyal bilimlerde çevre konular›nda, ulu-sal ve uluslararas› nitelikte, bilimsel arafl-t›rma, uygulama, e¤itim ve ö¤retim, do-kümantasyon ve veri çal›flmalar› yapmak,Türkiye ve dünyada çevre politikalar› veekonomisi uygulamalar›n› araflt›rmak,politika önerileri gelifltirmek, Avrupa Bir-li¤i Çevre Fasl›n›n takibi ve desteklenme-si için bir Çevre Araflt›rmalar› Merkezi ku-rulmas› planlan›yor.

Betam’›n Araflt›rmalar›Bahçeflehir Üniversitesi Ekonomik veToplumsal Araflt›rmalar Merkezi (Betam)bünyesinde yeflil yakal›lar, organik tar›m,Türkiye’de çevre sorunlar›, çevreci siviltoplum ve örgütlenme, iklim de¤iflikli¤i,Kopenhag müzakere süreci, medyada çev-re ve Türkiye’de ve dünyada gençli¤in çev-

re olgusuna ve çevre sorunlar›na bak›fl›üzerine araflt›rmalar yay›nland›. 2008 Ha-ziran’da “Türkiye’nin ‹klim De¤iflikli¤ineUyum Kapasitesinin Gelifltirilmesi” Bir-leflmifl Milletler Ortak Program› bafllat›ld›.Ana faydalan›c›s› Çevre ve Orman Bakan-l›¤› olan proje çerçevesinde yürütülen veiklim de¤iflikli¤ine uyum stratejisinin il-kelerinin ve önceliklerin belirlenmesinebir zemin oluflturmay› hedefleyen çal›fl-taylara Betam da bir temsilciyle kat›ld›.

Enerji Sistemleri Mühendisli¤i2006-2007 e¤itim y›l›nda ilk ö¤rencileri-ni alan Bahçeflehir Üniversitesi Enerji Sis-temleri Mühendisli¤i Bölümü’nde yenile-nebilir enerji, konvensiyonel enerji veenerji yönetimi alanlar›nda lisans düze-yinde Enerji Sistemleri Mühendisli¤i Li-sans Program› yüksek lisans düzeyindede Enerji ve Çevre Yönetimi Yüksek Li-sans Program› yürütülüyor. Bölümdekiaraflt›rmalar günefl, rüzgar, hidrojen, bi-yokütle, jeotermal enerjileri alanlar›ndayo¤unlafl›yor. Bu bölüm mezun olduktansonra enerji alan›nda çal›flmay› düflünenyeflil yakal›lar için yerinde bir seçenekoluflturuyor.

Antalya Günefl Evi ProjesiEkolojik mimari alan›nda BahçeflehirÜniversitesinde çeflitli çal›flmalar yürütü-lüyor. Bahçeflehir Üniversitesi Mimarl›kFakültesi Ö¤retim Üyesi Yrd. Doç. Dr.Mehmet Bengü Uluengin’in projesini çiz-di¤i Antalya Günefl Evi buna iyi bir örnek.Ekoev modeli oluflturacak günefl evinintüm elektrik ihtiyac›n› günefl enerjisin-den karfl›layacak ve su ihtiyac›n›n büyükbir bölümü ya¤mur eleme sistemlerindensa¤lanacak. Günefl-ev’de elektrik tüketi-mi A+ s›n›f elektrikli aletler kullan›larakminimize edilecek ve ›s›tma, pasif iklim-lendirme ve günefl mimarisine ek olarakyüksek verimli günefl kolektörleriyle kar-fl›lanacak.

Çevre ve Enerji KulübüBahçeflehir Üniversitesi Çevre ve EnerjiKulübü, güncel çevre konular›n›n irdelen-di¤i, konunun uzmanlar›n›n ve ö¤rencile-rin kat›ld›¤› etkinlikler yap›yor. Geçti¤i-miz y›llarda çevreci sivil toplum kurulufl-lar›n›n temsilcilerini ve yerel yöneticileridavet edip geri dönüflüm, temiz enerji veiklim de¤iflikli¤i konular›nda çeflitli panelve seminerler düzenlediler.

E¤itim

Bahçeflehir Üniversitesi

Çevre Araflt›rmalar› Merkezi Kurulacak



‹stanbul Bilgi Üniversitesi, F‹NA Enerji ileyapt›¤› anlaflma do¤rultusunda 1 fiubat2010 tarihi itibariyle, tüm kampüslerindeyeflil elektrik kullanarak çevre konusun-da önemli bir ad›m att›. Bu ad›m ayn› za-manda, B‹LG‹’nin yeflil elektrik kullan›lankampüsleri Kufltepe, Dolapdere ve San-tral’in önümüzdeki günlerde evsahipli¤iyapaca¤› çevre, sürdürülebilirlik ve enerjiodakl› akademik ve sosyal faaliyetlere detemel oluflturuyor. Yap›lan anlaflma do¤-rultusunda B‹LG‹’nin enerji tüketiminde,önemli bir tasarruf sa¤lanarak ekonomi-ye de katk›da bulunmas› öngörülüyor. Bugiriflim ayr›ca, karbon sal›n›m›n› önleye-rek çevreye iliflkin kurumsal sosyal so-rumlulu¤unu yerine getirmenin yan›s›raB‹LG‹’nin küresel sorumlulu¤u konusun-da da önemli bir örnek teflkil etmektedir.Ayr›ca, solar ve rüzgâr enerjisi gibi alter-natif enerjilerin kullan›m olas›l›klar›n› daaraflt›r›l›yor.

Ö¤rencilerimizin, ö¤retim üyelerimi-zin ve idari personelimizin geri dönüflümkonusunda fark›ndal›k kazanmalar› içinözel olarak tasarlanm›fl ve estetik aç›danda Bilgi’nin kimli¤ine uygun geri dönü-flüm kutular› bütün kampüslerimize yer-lefltirildi.

Yeflil Kampuslar ve Yeflil EvDolapdere kampusu Yeflil Bina konsepti-ne uygun olarak çelik konstrüksüyonlainfla edildi ve bu nedenle ödüller kazand›.Yeflil Bina konseptimizi di¤er kampüsleretafl›y›p s›f›r sera gaz› sal›m› ilkesinden ha-reketle SantralIstanbul Kampüsünde birYEfi‹L EV infla etmeyi planl›yoruz. Yak›nzamanda Santral’de böyle bir bina ö¤ren-cilerimizin, araflt›rmac›lar›n, ifl çevreleri-nin, mimarlar›n, mühendislerin ve yat›-r›mc›lar›n dikkatine sunulacakt›r.

Reklamc›l›k Ö¤rencilerinden Çevre Kampanyalar› Özellikle ö¤rencilerimizin çevre, enerji vesürdürülebilirlik konular›nda donan›ml›olmalar› için ders program›m›za bu konu-larda özel modüller ekledik. Çevre uz-manlar›m›z bu modüllerle birlikte ö¤ren-cilerimizin donanmalar›na katk›da bulu-nacak ve çevreye uyumlu, bar›fl›k ö¤ren-cilerin yetifltirilmesine katk›da buluna-caklar. Ayr›ca, reklamc›l›k ö¤rencilerimizise çevre kampanyalar› haz›rlay›p bunlar›Üniversitenin kullan›m›na sunacaklar. fiuanda üç kampanya metni ve kurgusu ha-z›rlam›fl olan ö¤rencilerimizin yarat›c›l›¤›parmak ›s›rt›yor.

Çevre Uygulama ve Araflt›rma Merkezi Çevre, Enerji ve Sürdürülebilirlik Uygula-ma ve Araflt›rma Merkezimiz, YÖK izniylegeçti¤imiz ay kuruldu. Bundan böyle Çev-re konusundaki çal›flmalar bu merkez ta-raf›ndan koordine edilecek ve disiplinle-raras› bir yaklafl›mla konular ele al›nacak.Haliç ve çevresiyle bafllay›p ‹stanbul,Marmara, Türkiye, Karadeniz, Ortado¤uve Orta Asya’ya ›fl›k saçan bir merkez ol-may› planl›yoruz.

Müfredat da YeflilleniyorÇevre ekonomisi, sürdürülebilirlik, yeflilmimari, yeflil mühendislik, sosyal sorum-luluk, AB Çevre Politikalar›, Gerilla rek-lamc›l›¤›, küresel ›s›nma, iklim de¤iflikli-¤i, çevresel göç gibi derslerimiz hali haz›r-da mevcut.

Mühendislik Fakültesi ve Mimarl›k Fa-kültesi henüz devreye girdi. Yak›nda Çev-re, Enerji ve Sürdürülebilirlik temas›n› ifl-leyen bir Yüksek Lisans Program›n›n dev-reye girmesi için haz›rl›klar›m›z› sürdü-rüyoruz.

Çevre, Enerji ve Sürdürülebilirlik Sertifika Program›Çevre, Enerji ve Sürdürülebilirlik konu-sunda bir Temel E¤itim Sertifika Progra-m› haz›rl›¤›m›z devam ediyor. Çok yak›nbir zamanda bu bilgiyi kamuoyu ile payla-flaca¤›z. Dört y›ldan buyana Bölgesel Çev-re Merkezi (REC) ile Karadeniz Havzas›n-da bulunan ülkelerde Sürdürülebilir Kal-k›nman›n gerçekleflebilmesi için Yaz Se-minerleri gerçeklefltirmekteyiz. Her y›lKaradeniz ülkelerinin ilgili bakanl›klar›n-dan ve sivil toplum kurulufllar›n›n uz-manlar›n›n kat›l›m›yla on gün SantralIs-tanbul’da, on gün de Venedik Üniversite-sinde olmak üzere bir okul düzenlemek-teyiz. Böylelikle ‹stanbul’un çevre uz-manl›¤› konusunda bir hub olmas›n› sa¤-lamaya çal›fl›yoruz.

Küresel ‹lkeler Sözleflmesi ‹mzaland›Birleflmifl Milletler Küresel ‹lkeler Söz-leflmesi (Global Compact) ile birlikte Bir-leflmifl Milletler PRME ilkeleri (Princip-les of Responsible Management Educa-tion) imzac›s› olmam›z nedeniyle çevrekonular›nda sorumlu bir e¤itim anlay›fl›sergilemek ve bu çerçevede davranmakkonusunda Birleflmifl Milletlere taah-hütte bulunmufl bir üniversite olarakçevreye ›fl›k saçmaya ve B‹LG‹L‹ bir top-lumun yarat›lmas›na katk›da bulunma-ya devam edece¤iz.

‹stanbul Bilgi Üniversitesi

Yeflil Elektrikten Küresel ‹lkeler Sözleflmesine



Do¤al ve kültürel çevre de¤erleri üzerin-de oluflan bask›lar sonucunda insano¤lu,geçmiflte ekonomik kalk›nman›n çevreüzerindeki bask›s›ndan kayg›lan›rken,flimdi ekolojik bask›lar›n, yani topra¤›nbozulmas›n›n, su, atmosfer, orman fak-törlerinin ekonomik beklentiler üzerin-deki etkilerinden kayg› duymaktad›r.Bunun sonucunda da ekoloji ve ekonomibirbirine giderek daha çok kenetlen-mekte ve bu hem yerel, hem bölgesel,hem ulusal, hem de global çapta bir etki-tepki a¤› haline dönüflmektedir.

Günümüzde dünya, çevreye zarar ver-meksizin kalk›nmay› sa¤layabilmeninancak “sürekli ve dengeli kalk›nma” il-kesinin benimsenmesiyle mümkün ola-bilece¤inden hareketle, sürekli ve den-geli kalk›nma ile gelecek kuflaklar›nkendi gereksinimlerini karfl›layabilmeyetene¤inden ödün verilmeksizin, bugü-nün gereksinimlerinin karfl›lanmas› ge-rekti¤ini benimsemifltir. Sonuçta, kal-k›nmay› durdurmadan, refah› azaltma-dan çevreyi ve do¤al kaynaklar› koruma-y› amaçlayan bu görüfl do¤rultusundauluslararas› anlaflmalarla global hedef-ler saptan›rken, di¤er yanda bölgesel öl-çekte ülkeler kendi yerel koflullar›ndankaynaklanan sorunlar›n çözümüne yö-nelik politika, plan ve program çal›flma-lar›n› bafllatm›fllard›r.

Ulusal ve Uluslararas› ProjelerMerkezimiz de kuruluflundan itibarenafla¤›da belirtilen hedefler do¤rultusun-

da bugünün gereksinim ve beklentileri-nin gelece¤in gereksinim ve beklentile-rinden ödün vermeksizin karfl›lanmas›-n›n yollar›n› aramak amac›na dayanansürekli ve dengeli kalk›nma ilkesini be-nimseyerek çal›flmalar›n› ulusal ve ulus-lararas› ölçekli projelerle sürdürmekte-dir;

• Çevre sorunlar› ile ilgili çeflitli alan-larda, bilimsel ve uygulamaya yönelikaraflt›rmalar yapmak, sorunlar›n çözü-mü için teknikler gelifltirmek, kamu veözel teflebbüse çevre sorunlar›yla ilgiliprojeler haz›rlamak ya da haz›rlatmak,standartlar belirlenmesinde katk›da bu-lunmak, bilimsel raporlar vermek, tek-noloji transferi ve fizibilite raporlar› ha-z›rlanmas› konusunda teknik dan›flman-l›k hizmetleri yürütmek,

• Yerel Yönetimler gibi uygulay›c› bi-rimlere “Alan Kullan›m Kararlar›”na yö-nelik, Master Plan ve Projeler üretmek,

• Üniversitenin farkl› birimlerinde,çevre sorunlar›n›n çözümü ile ilgili, çe-flitli alanlarda yürütülen bilimsel ve tek-

nik araflt›rma ve uygulamalar› teflvik et-mek ve desteklemek,

• Üniversitede çevre sorunlar› alan›n-da araflt›rma ve uygulama yapacak ö¤re-tim eleman› ve ö¤renci yetiflmesini tefl-vik etmek, bunun gerçekleflmesi için ge-rekli ortam ve imkânlar› haz›rlamak,

• Yurt içindeki ve d›fl›ndaki benzer ku-rulufl ve merkezlerle iflbirli¤i yapmak vebilgi al›flveriflinde bulunmak,

• Çevre sorunlar› alan›ndaki çal›flma-lar› teflvik etmek, duyurmak, bilgi al›fl-veriflini h›zland›rmak ve kamuoyunu ay-d›nlatmak amac› ile e¤itim programlar›,seminer, kurs ve konferanslar düzenle-mek, gerekti¤inde bu çal›flmalarla ilgilisertifikalar vermek ve yay›nlar yapmak,

• ‹lgi alan›na giren konularda, e¤itim-ö¤retim yapmak ya da görgü ve bilgi art-t›rmak üzere k›sa ya da uzun süreli yurtiçi ve yurt d›fl› iliflkilerde bulunmak, gibihedefler bu kapsamda özetlenebilir.

Bilinmektedir ki bu hedefler, her de-mokratik ortamda oldu¤u gibi ancak bil-gi üretimiyle, yasama, yürütme, yarg›,medya ve sivil toplum örgütleri ile sa¤la-nan birliktelik içinde ortaya konabilir veulafl›labilir. Bu yüzden Merkezimiz herkonum ve koflulda çevre olgusunun do-¤as›na uygun bir biçimde çok uzmanl›olarak bilgi üretimine ayr› bir özen gös-termektedir. Böylece toplumu bilinçlen-dirme ve çevre bilincinin gelifltirilmesiçok daha gerçekçi olacakt›r.

Günefl Enerjisi Enstitüsü: http://euso-lar.ege.edu.tr/

E¤itim

Ege Üniversitesi Çevre Sorunlar›Uygulama ve Araflt›rma Merkezi

Sürekli ve DengeliKalk›nma ‹lkesiniBenimsiyoruz



E¤itim

Özye¤in Üniversitesini 2008 y›l›ndamaddi yönden eriflilebilir ve giriflimci biraraflt›rma üniversitesi olarak kurduk.Üniversitemizin büyük önem verdi¤i ko-nulardan sürdürülebilir yaflam ve çevrekavramlar›n› bizzat ö¤retmeye ve kam-püs hayat›na entegre etmeyi amaçl›yo-ruz. Hedefimiz infla edilmekte olan Öz-ye¤in Üniversitesi Çekmeköy kampusu-nun bütün binalar›n›n çevre dostu bina-lara yönelik uluslararas› arenada kabulgörmüfl bir sertifika sistemi olan LEEDsertifikas›na sahip olmas›.

Do¤al malzeme kullan›m›n›n ön planaç›kt›¤› Özye¤in Üniversitesi Çekmeköykampüsü binalar›n›n tan›mlay›c› özel-likleri ›fl›k ve fleffafl›k olacak. Esnek vemodüler bir anlay›flla infla edilen kam-pus, kaynak ve iflletme maliyetlerininekonomik kullan›m›yla sürdürülebilirlikkonusunda bir örnek teflkil edecek.

Enerji, Çevre ve Ekonomi Merkezi (EÇEM) Özye¤in Üniversitesi Enerji, Çevre veEkonomi Merkezi (EÇEM), 2009 y›l›ndaProf. Dr. M. P›nar Mengüç’ün AkademikDirektörlü¤ü’nde kuruldu. EÇEM, enerji,çevre ve ekonomi konular›n› bütüncülbir yaklafl›mla ele alan Türkiye’de kurul-mufl ilk araflt›rma merkezi olma özelli¤i-ni tafl›yor. EÇEM üç ana konuya odakla-nacak: 1) Yenilenebilir enerji kaynaklar›konusunda yürütece¤imiz nano ve mik-ro boyuttaki mühendislik çal›flmalar›; 2)endüstride enerjinin en üst düzeyde ta-sarruflu kullan›m›n› amaçlayan ›fl›n›mla›s› aktar›m› prensiplerinin mühendisliktasar›m› ve uygulamalar›nda etkin kul-lan›m›na dönük araflt›rma ve uygulama-lar ve 3) ‹stanbul gibi dinamik kentlerdesürdürülebilir yaflam ile ilgili konular›

ele alacak ve iklim de¤iflikliklerinin gele-cekteki enerji kullan›m› ve üretimini,çevresel ve ekonomik faktörler aç›s›n-dan etkilerini inceleyecek kentsel çö-zümler alan›ndaki çal›flmalar.

EÇEM ilk olarak ‹stanbul’un iklim de-¤iflikliklerinin etkilerini ciddi biçimdehissedecek en büyük metropollerden bi-ri olaca¤› öngörüsüyle S›f›r ‹stanbul2050 ad› verilen girifliminde liderlik ro-lünü üstlendi. ‹stanbul'da bugünkü mev-cut koflullar›n aynen devam edilece¤ivarsay›l›rsa ve büyüme oran› herhangibir plan ve kontrole tabi tutulmazsa,flehrin neden olaca¤› iklimsel etkiler,özellikle de dar bir Bo¤az ile MarmaraDenizi'nden Karadeniz'e uzand›¤› dina-mik bir alan üzerinde yer ald›¤› düflünü-lürse, oldukça fliddetli olacak.

‹stanbul'da meydana gelebilecekönemli bir de¤ifliklik, bütün bölgeyi veAvrupa’y› etkileyebilir. S›f›r ‹stanbul2050 çal›fltaylar›nda, enerji ihtiyaçlar›n-daki ciddi art›fl›n olas› etkilerini ve bu-nun yerel ve küresel iklim de¤ifliklikleri,kirlilik ve kentsel büyüme üzerindeki so-

nuçlar›n› ve böyle bir de¤iflikli¤in nedenolaca¤› sosyal problemler konunun pay-dafllar›n›n kat›l›m›yla ele al›n›yor. S›f›r‹stanbul 2050 çal›fltaylar›n›n, do¤rustratejiyi de¤erlendirebilmek için bütünpaydafllar› bir araya getirecek bir köprügörevi görmesi hedefleniyor.

‹lki 2010 May›s ay›nda, üniversitelerve ifl dünyas›n›n kat›l›m›yla düzenlenenS›f›r ‹stanbul 2050 çal›fltay› önümüzdekiaylarda düzenlenmeye devam edecek.

Sektörlere Sürdürülebilirlik E¤itimleriEnerji, çevre ve ekonomi konular›n›n be-raber ifllendi¤i bir ortam haz›rlanmas› vesunulmas› aç›s›ndan EÇEM’in Özye¤inÜniversitesi’ndeki rolü oldukça önemli.EÇEM yeflil ifl sektörlerinde etkin rol ala-cak mühendislerin ve iflletme mezunlar›-n›n Özye¤in bünyesinde e¤itimlerinekatk›da bulunacak bir dizi seminerlerdüzenlemeyi amaçl›yor. Ayr›ca yak›n za-manda de¤iflik sektörlere sürdürülebilir-lik üzerine e¤itimler vermeyi ve YeflilSertifika ile kat›l›mc›lar›n çabalar›n› de-¤erlendirmeyi hedefliyoruz. m

Özye¤in Üniversitesi

Leed Sertifikal› Bir Kampus



Söylefli

BM Kalk›nma Program› Yöneticisi Hans›n Do¤an:

“Global Compact, Uzun Bir Seyahat”

hansin dogan 10/27/10 3:47 PM Page 40


2000 y›l›nda Birleflmifl Milletler Genel Sekreteri Kofi Annan’›ngiriflimiyle bafllat›lan Global Compact (Küresel ‹lkeler Sözleflmesi-K‹S), firmalar›n kamuoyuna verdi¤i en sa¤lamtaahhütlerden biri olarak kabul ediliyor. BM Kalk›nma Program›‹stanbul Yöneticisi Hans›n Do¤an, K‹S metnini imzalayan Türkiyelifirmalar›n say›s›n›n 200’ü geçti¤ini anlat›yor. Ancak raporlama yapanfirmalar›n say›s›n›n 59 olmas›, Türk flirketlerinin bu sürece hâlâyeterince haz›r olmad›¤›n›n iflareti…

SSööyylleeflflii:: BBaallkkaann TTAALLUU FFoottoo¤¤rraaffllaarr:: EErrhhaann AARRIIKK



KKüürreesseell ‹‹llkkeelleerr SSöözzlleeflflmmeessii ((GGlloobbaallCCoommppaacctt)) hhaakkkk››nnddaa ookkuurrllaarr››mm››zzaa kk››--ssaa bbiirr bbiillggii vveerreebbiilliirr mmiissiinniizz??2000 y›l›nda bafllam›fl bir giriflim. ‹lkamac› flirketlerin daha sorumlu dav-ranmalar›n› sa¤lamakt›. ‹kinci amaçda BM ve özel sektör aras›ndaki ilifl-kileri düzenlemekti. Kofi Annan’›nözel giriflimiyle kuruldu. Çal›flmaflartlar›, çevre, yolsuzlukla mücade-le, insan haklar› üst bafll›klar›n› içe-ren 10 temel ilke var. Bunun alt›naimza atan kurulufllar her y›l faaliyet-lerini raporluyor. E¤er bunu yapa-mazlarsa sözleflme kapsam›ndan ç›-kar›l›yorlar. Küresel ‹lkeler Sözlefl-mesinin (K‹S) flirketlere sa¤lad›¤›baz› avantajlar var. Bu yüzden dün-yada 8 binden fazla flirket bu sözlefl-meye imza att›.

NNeeddiirr bbuu aavvaannttaajjllaarr??‹lk olarak kurumsal sosyal sorumluk-la ilgili dünyadaki ilk ve en büyükplatform olma özelli¤i tafl›yor. Buplatformda di¤er flirketlerle etkile-flim içine giriyorlar. Zirveler, toplan-t›lar yap›l›yor. Örne¤in üç y›lda biryap›lan CEO’lar›n bir araya geldi¤i Li-derler Zirvesi bu y›l Haziran ay›ndayap›ld›. Türkiye’den epey bir kat›l›moldu. Toplamda 1200 yönetici vard›.Yoksullukla mücadele, çevre ve iklimde¤iflikli¤iyle ilgili konular ve etkile-flim içindeki flirketlerin sürdürülebi-lirli¤i nas›l devam ettirebileceklerikonufluldu. Sonuçta flirketler sürdü-rülebilirli¤i sa¤lamak için eninde so-nunda refah› art›r›c› ad›mlar atmakzorundalar. Eninde sonunda iklim de-¤iflikli¤ine yönelik tedbir almak zo-rundalar. Çevre tahrip edilirse, kay-naklar tükenirse, yoksulluk artarsatüketim azalaca¤› için bu flirketlerinvarl›k sebebi de ortadan kalkar. fiir-ketler bu platformda hem kendi ara-lar›nda hem de hükümet ve STK’larlatart›fl›yorlar. Ayr›ca K‹S Ofisi taraf›n-

dan yay›nlanan araflt›rma, rapor vee¤itim çal›flmalar› var. Bunlar kuru-lufllar için yol gösterici olabiliyor. Enson uluslararas› dan›flmanl›k flirketiAccenture taraf›ndan yay›nlanan biraraflt›rma var. 780 CEO ile bir anketçal›flmas› yapm›fl. Pozisyonu nedir,vizyonu nedir, kendi flirketlerini nekadar kritik görüyorlar gibi sorularacevap aran›yor.

fifiuu aannaa kkaaddaarr yyaapp››llaann aannllaaflflmmaallaarr ççeerr--ççeevveessiinnddee BBiirrlleeflflmmiiflfl MMiilllleettlleerriinn BBiinnyy››llKKaallkk››nnmmaa HHeeddeefflleerrii ((MMiilllleenniiuumm DDeevvee--

llooppmmeenntt GGooaallss--MMDDGG)) nnee kkaaddaarr ttuuttttuu--rruullaabbiillddii??K‹S’in amaçlar›ndan biri de bu zaten.Bir yandan kurumlar›n kendine çe-kidüzen vermelerini sa¤lamaya çal›-fl›rken bir yandan da toplum ve çev-reyle etkileflimlerini gelifltirmek içinçaba sarfediyoruz. Kalk›nma hedefle-rine ulaflmak için flirketlerin BM,STK’lar ve devletle iflbirli¤ine girmeça¤r›s› yap›l›yor. fiirketlerin tek bafl›-na kalk›nma hedeflerine ulaflmada biretkide bulunmas› beklenmiyor. Eski-den bu konularda sorumluluk devlete

Söylefli

“fiirketler iklim de¤iflikli¤i ile ilgili eninde sonunda tedbiralmak zorundalar. Çevre tahrip edilirse, kaynaklar

tükenirse, yoksulluk artarsa tüketim azalaca¤› için buflirketlerin varl›k sebebi de ortadan kalkar.”



ait olarak kabul edilirdi. Halbuki dev-letin böyle bir ifli kotarmak için yeterlikayna¤› ve bilgisi yok; yeterli etki ala-n›na sahip de¤il. ‹flbirli¤ini sa¤lamakgerekiyordu. MDG hedefleri zamanaba¤l› hedefler. Her devletin önceliklerifarkl›. Türkiye öncelik olarak önüneyoksullukla mücadeleyi koydu. Hedef-lere ciddi anlamda ulafl›ld›. Devlet bukonuda ç›tay› yükseltti. SözleflmedeHIV AIDS ile ilgili de madde var ama buTürkiye’nin öncelik s›ralamas›nda çokda üstte de¤il. En son Google Maps veUNDP anlaflt›, mdgmonitor.org ad›ylabir site oluflturuldu. Art›k Google Mapüzerinden ülkelerin durumunu takipetmek mümkün. fiu anda 2015 hedef-lerine tam olarak ulaflmak mümküngörünmüyor zaten bence çok fazla id-dial›yd› ama gene de MDG’nin devlet-ler üzerinde bir etkisi oldu. Bir hedefeyönelme, projelendirme, zamana ba¤l›hareket etme, kaynak ay›rma, rapor-lama yapma gibi etkileri oldu. Enönemlisi raporlama. Toplanan rapor-larla bir bilgi birikimi olufluyor. Öl-çümleme yap›labiliyor.

Belki 2015’ten sonra bir ikinci fazaç›labilir. Global Compact’›n bu ko-nudaki etkisini ölçmek zor ama fluanda 8 bin küsur firma taahhüt alt›nagirmifl durumda. Bir fley yapt›klar›zaman raporluyorlar. Bu raporlar ga-yet fleffaf. Kurumlar›n web sitelerin-den de indirilebiliyor. Firmalar dahaönce de raporlamalar yap›yordu. His-sedarlar ve finansörler için raporlarhaz›rlan›yordu. Biz bunu alt kattaki-lerin de görebilmesini sa¤l›yoruz. Ra-porlama yap›ld›¤›nda çeflitli gruplarflirketlerin ne yap›p ne yapmad›¤›n›,daha fazla neler yap›labilece¤ini gö-rüyorlar. Baz› flirketlerin raporlar›çok c›l›z oluyor. Anlafl›l›yor ki o flir-ketler pek bir fley yapmam›fl.

KK‹‹SS bbaayyaa¤¤›› iiddddiiaall›› vvee kkaappssaammll›› bbiirr mmee--ttiinn.. GGeenneell oollaarraakk,, ddüünnyyaaddaa vvee TTüürrkkii--

yyee’’ddee bbuu aannllaaflflmmaayy›› iimmzzaallaayyaann kkuurruu--lluuflflllaarr bbuu ssttaannddaarrttllaarraa ggeerrççeekk aannllaamm--ddaa nnee kkaaddaarr uuyyuuyyoorrllaarr??Global Compact’› biz bir seyahat ola-rak görüyoruz. Bu yolculuk da bir sondura¤a ulafl›p bitmiyor. Herhangi birflirketin “Benden art›k bu kadar” de-me flans› yok. Baz› flirketler yolun ba-fl›nda, baz›lar› epey ilerledi. Örne¤inyak›n zamanda Pirelli yöneticileriyletan›flt›m. Pirelli yo¤un bir flekilde te-darikçileriyle beraber çal›fl›p koflulla-r› iyilefltirmeye çal›fl›yor. 200 kiflilikkurumsal sosyal sorumluluk ekipleriolan flirketler var.

Çin, Hindistan gibi ülkelere da¤›l›pkoflullar› denetliyorlar. “Benim flirke-

timde her fley mükemmel” demekle iflbitmiyor. fiirketler sadece kendi içle-rindeki mekanizmay› denetlemiyor-lar. ‹fl iliflkisi içinde oldu¤un di¤er ku-rulufllar› da takip etmek zorundas›n.Tedarikçilerin durumu genel olarakdaha kötü.

TTeeddaarriikk zziinncciirrii ççookk öönneemmllii bbiirr ssoorruunn..fifiiirrkkeettlleerr tteeddaarriikk zziinncciirrlleerriinnii ssüürrddüürrüü--lleebbiilliirr hhaallee ggeettiirrmmeeyyee hheerr zzaammaann iikknnaaoollmmaayyaabbiilliiyyoorr.. Özellikle ‹ngiltere, Hollanda, ‹sveç veNorveç gibi ülkelerde çok önemliad›mlar at›ld›. Önce iflçilerinin çal›fl-ma flartlar›n› düzelttiler. Müflterileri-ne yönelik sa¤l›k ve hijyenle ilgili cid-

‹nsan Haklar› 1 ‹fl dünyas›, ilan edilmifl insan

haklar›n› desteklemeli ve bu haklarasayg› duymal›

2 ‹fl dünyas›, insan haklar› ihlallerininsuç orta¤› olmamal›

Çal›flma Standartlar›3 ‹fl dünyas›, çal›flanlar›n

sendikalaflma ve toplu sözleflmeözgürlü¤ünü desteklemeli

4 Zorla ve zorunlu iflçi çal›flt›rmauygulamas›na son verilmeli

5 Her türlü çocuk iflçi çal›flt›r›lmas›nason verilmeli

6 ‹fle al›m ve ifle yerlefltirmedeayr›mc›l›¤a son verilmeli

Çevre7 ‹fl dünyas›, çevre sorunlar›na karfl›

ihtiyati yaklafl›mlar› desteklemeli8 Çevresel sorumlulu¤u art›racak her

türlü faaliyete ve olufluma destekvermeli

9 Çevre dostu teknolojileringeliflmesini ve yayg›nlaflmas›n›desteklemeli

Yolsuzlukla Mücadele10 ‹fl dünyas›, rüflvet ve haraç dahil

her türlü yolsuzlukla savaflmal›

10 Küresel ‹lke

Tüm dünyada 8 binden fazla flirketinimzalad›¤› Küresel ‹lkeler Sözleflmesi, 2000 y›l›nda, dönemin Birleflmifl MilletlerSekreteri Kofi Annan’›n giriflimleriyleoluflturuldu.



di tedbirler alm›fllar. fiu anda Çin’dekitedarikçilerine kadar sorgulay›p de-netliyorlar. At›klardan geridönüflümyap›l›yor mu? Suyu nas›l kullan›yor-lar? Art›k bunlara bak›l›yor. KuzeyAmerika’da da böyle firmalar var.Türkiye’de bu ortam çok h›zl› ilerli-yor. Avantaj› Avrupa’yla yo¤un iliflki-leri olmas›. Avrupal› al›c›dan o bask›geliyor. Önüne istedi¤i standartlar›koyuyor. “Kendini belgelendir, serti-fikasyonu tamamla” diyorlar. O al›c›-ya mal satmak isteyen dükkân›n› ka-patmamak için bu de¤ifliklikleri yap-mak zorunda kal›yor. Hele ki baz› en-düstrilerde fiyat avantaj›m›z›n olma-d›¤› da düflünülürse bunun kaç›n›l-maz bir yol oldu¤unu görebiliriz. Ma-

dem fiyat› düflüremiyorsun, bari so-rumlu flirketlerin dikkatini çekecekflekilde kaliteli ve sorumlu iflletme ol,deniyor.

TTüürrkkiiyyee’’ddee bbuu nnoorrmmllaarr nnee kkaaddaarr bbee--nniimmsseennmmiiflfl,, iiççsseelllleeflflttiirriillmmiiflfl dduurruummddaa??Global Compact’›n hedeflerinden biride her flirketin bu kurallar› içsellefl-tirmesi zaten. Bunu ne kadar yapabil-dikleri, yolculu¤a nereden bafllad›k-lar›na göre de¤ifliyor. Her flirketin fa-aliyet alan› ve co¤rafyas› baflka. Çev-reye yapt›¤› bask› baflka, tüketiciyleolan iliflkisi baflka. Biz bir yandan daözel sektör ölçe¤inde bakabilmek içinbir çaba içine girdik. Türkiye’de Glo-bal Compact Türkiye temsilcisi Y›l-

maz Argüden’in bafllatt›¤› bir hareketvar. Sektörel çal›flma gruplar› olufltu-ruluyor. Otomotiv ve ilaç sektörüyleilgili bir çal›flma yap›ld›. Bu sayedesektörel bazda koflullar ve ihtiyaçlaranlafl›lmaya çal›fl›l›yor.

KK‹‹SS’’lleerree iimmzzaa aattmmaa kkoonnuussuunnddaa TTüürrkkii--yyee’’ddeekkii ssoonn dduurruumm nneeddiirr?? Türkiye’de 2009’dan beri 207 imzac›flirket var. Tabii, bu bir fley ifade etmi-yor çünkü bunlar›n yaklafl›k 60 tanesiraporlamay› ya kesmifl ya da hiç yap-mam›fl. Aktif üye olup raporlama yap-mayanlar üyelikten ç›kar›l›yor. So-nuçta K‹S, gönüllülük esas›na dayan›-yor ama gene de yükümlülüklerini ye-rine getirmeyenlere, bir ceza de¤ilsede, bir yapt›r›m uygulamak gerekiyor.Rapor, bir gözetim mekanizmas› ayn›zamanda. E¤er imzac›lar› takip ede-mezseniz K‹S de elefltirilere aç›k halegelir. “Bu kadar kurulufla imza att›r›-yorsunuz, do¤ruyu yanl›fl› nas›l ay›rtediyorsunuz” derler. Bu yüzden ra-porlamada bir tarih s›n›r› koyduk.

‹‹mmzzaacc››llaarr››nn nnee kkaaddaarr›› rraappoorrllaammaa yyaa--pp››yyoorr??2009 y›l›nda raporlama yapan flirketsay›s› 59’du. Argüden’in ekibi sektö-rel bazda araflt›rma yap›nca raporla-mada dramatik bir art›fl görüldü. Me-sela ilaç ve otomotiv sektörü toptanimza att›.

PPeekkii,, iimmzzaacc››llaarrllaa rraappoorrllaayyaannllaarr aarraa--ss››nnddaa nneeddeenn bbuu kkaaddaarr ffaazzllaa ffaarrkk vvaarr??fiirketler rapor yazmay› bilmiyor. Bu-nunla ilgili verilen e¤itimler, bu ifliyapan dan›flmanl›k flirketleri, der-nekler var. Global Reporting Initiati-ve’in (GRI) Baflkan› özel olarak ça¤›-r›ld›, flirketlere e¤itim verildi vs. amabirçok flirket y›lsonu geldi¤inde neyazacaklar›n› hâlâ bilmiyor. Biz buyüzden firmalara diyoruz ki, “Bafltansisteminizi kurun, neye imza ataca¤›-

Söylefli

Küresel ‹lkeler Sözleflmesine imzaatan 200’den fazla kurulufl olmas›nara¤men bu kurulufllardan sadece59’u raporlama yapm›fl durumda.Global Compact Türkiye temsilcisi

Y›lmaz Argüden yönetimindeki birekibin sektörel bazda yapt›¤›çal›flmalardan sonra raporlama yapankurulufllar›n say›s›nda dramatik birart›fl yafland›.

‹mzalamak Kolay da…

Yeflil: Aktif Üyeler K›rm›z›: Raporlayan Üyeler Mavi: ‹lk ‹mzalayan Kurulufllar

“Do¤rudan müflteriye sat›fl yapan KOB‹’leri de tüketicilerinyönlendirmesi laz›m. Türkiye’de tüketici bilinci çok zay›f.

Ucuz olsun da ne olursa olsun diyor”



Söylefli

n›z› iyi bilin”. Gerekiyorsa eleman›n›-z› yetifltirin. Ondan sonra taahhüt al-t›na girin. Bu durum flirketlerin itiba-r›n› da zedeliyor. Düflünün, önce orta-ya ç›k›yorsunuz, taahhüt alt›na giri-yorsunuz. Sonra siliniyorsunuz. Buyüzden bize ne yapt›¤›n› bilen loko-motif bir grup laz›m. Bu tarz öncü flir-ketler de yavafl yavafl ortaya ç›k›yor.Koç, Sabanc›, Do¤ufl, Borusan ve Ec-zac›bafl› gibi holdingler ölçü olmayabafllad›. Mesela Koç Holding’in imzaatmas›, taahhütlerinin bünyesindeki117 firmay› birden kapsamas› anlam›-na geliyor.

AAmmsstteerrddaamm’’ddaakkii ssoonn GGRRII KKoonnffeerraann--ss››nnddaa ssüürrddüürrüülleebbiilliirrlliikk rraappoorruunnuunn zzoo--rruunnlluu ttuuttuullmmaass›› ttaarrtt››flfl››lldd››.. BBuu kkoonnuuddaannee ddüüflflüünnüüyyoorrssuunnuuzz??Böyle bir fleyi ancak devlet yapabilirama bu, iflin ruhuna ters. KurumsalSosyal Sorumluluk, zorunlulu¤un

ötesinde yap›lan bir fley. Vergilerimi-zin karfl›l›¤›nda talep edebilece¤imizbir fley de¤il. Ayr›ca, e¤er sürdürüle-bilirlik raporlar› zorunlu hale gelirse,flirketlerin bu konuda bo¤az› s›k›l›rsabu sefer firmalar kendilerine yan yol-lar arar ve mesela Greenwash yapanflirket say›s› da artar.

KKOOBB‹‹’’lleerriinn yyeennii ssttaannddaarrtt vvee ttrreennddlleerreeaayyaakk uuyydduurrmmaass››nn››nn hheepp ddaahhaa zzoorroolldduu¤¤uu bbiilliinniiyyoorr.. TTüürrkkiiyyeellii KKOOBB‹‹’’lleerriinnbbuu kkoonnuuddaakkii ppeerrffoorrmmaannss›› nnaass››ll??Türkiye’de mecburen KOB‹’lere ulafl-mak laz›m çünkü Türk ekonomisininyüzde 99’unu KOB‹’ler oluflturuyor.Büyük firmalar›n tedarikçileri de KO-B‹’ler. KOB‹’lere bu iflten para kaza-nabileceklerinin anlat›lmas› laz›m.Bunu anlatabilecek kurumlar ise bü-yük firmalar. Mesela Apple, bilgisa-yar donan›m› alan di¤er firmalar›nbirkaç yüz bin çal›flan›na e¤itim ver-

di. Böylece Apple rahatl›kla “Biz ençevre dostu bilgisayar firmas›y›z” di-yebiliyor. E¤itimin maliyetini de App-le üstleniyor, hatta e¤itimciyi de App-le gönderiyor. Do¤rudan müflteriyesat›fl yapan KOB‹’leri de tüketicilerinyönlendirmesi laz›m. Türkiye’de tü-ketici bilinci çok zay›f. Ucuz olsun dane olursa olsun diyor. Halbuki arz ta-lep iliflkisi çerçevesinde belki de çev-reye duyarl› mallar daha çok tüketil-dikçe o mal›n fiyatlar› da düflebilir.Avrupa tüketicisi bu anlamda dahabilinçli. Avrupal› tüketicilerinin yüz-de 67’si pahal› olsa bile çevre dostuürünü tercih ediyor. Bu aç›¤› kapa-mak için kamuya çok ifl düflüyor.Öbür türlü yerel üreticiler bu bofllu¤usuiistimal ediyor. Mallar›n›z Avru-pa’da, Rusya’da kabul edilmiyor amaiç pazarda sat›l›yor. Tüketici de budurumu 0-2 yafl grubu çocu¤u varsaumursuyor. Sonra gene unutuyor. m

“fiirketler rapor yazmay› bilmiyor.Bunla ilgili verilen e¤itimler, bu ifli yapan dan›flmanl›kflirketleri, dernekler var. GlobalReporting Initiative’in (GRI)Baflkan› özel olarak ça¤›r›ld› amabirçok flirket y›lsonu geldi¤indene yazacaklar›n›, neanlatacaklar›n› hâlâ bilmiyor.”



Yeflil Sektörler

iyoçeflitlilik, en basit tan›mla, bizim ve genel olarak gezegenimizin dörtbir yan›ndaki yaflam›n çeflitlili¤ini ifade etmek için kullan›l›yor. Ancak in-sanlar aç›s›ndan tafl›d›¤› yaflamsal önemi kavramak, pek çok kifli için te-

miz havan›n ya da suyun de¤erini görmek kadar kolay de¤il. Gerçekten de, neslitükenmekte olan, i¤ne bafl›ndan küçük ve telaffuz edilmesi bile zor bir bilimselisim tafl›yan garip bir böce¤in yaflam›m›z üzerinde nas›l bir etkisi olabilir ki?

UPM Sürdürülebilir Ormanc›l›k Direktörü Timo Lehesvirta, “Sorumlulu¤unözü de zaten bu; yapt›¤›n›z fleyin an›nda sa¤layaca¤› kiflisel fayday› düflünmedenbir türü korumak gerekiyor” diyor. Yapt›¤› ifli “Biofore” yani “Biyolojik Ormanc›-l›k” olarak tan›mlayan UPM, yeni orman endüstrisi ve ürünleri hakk›nda müm-kün oldu¤unca genifl kapsaml› düflünmek zorunda. Lehesvirta, “Biyoçeflitlili¤ikoruyarak flimdiki ve gelecek nesiller için ana faaliyet konumuz olan ifl alanlar›-n› da korumufl oluyoruz” diye ekliyor.

Yerli A¤aç Türlerini KorumakUPM, biyoçeflitlilik koruma program›n› uygulamaya 1990’l› y›llar›n sonunda Fin-landiya’da bafllad› ve 2006 y›l›nda uluslararas› düzeye tafl›d›. fiirketin vizyonunubelirleyen unsur, her fleyin ötesinde, operasyonlar›n› iyilefltirme ve gelifltirmearzusu idi. Öte yandan, orman kullan›m›n›n etkileri konusunda paydafllar›n tafl›-d›klar› kayg› da önemli bir faktör oldu. Lehesvirta, “STK’lar kendi üstlerine dü-fleni yap›yorlar; biz de bu alanda gerçek bir öncü olmak ve çevre tart›flmalar›nabilgi birikimimizle katk›da bulunmak istiyoruz” diyor.

Biyoçeflitlilik program›, alt› ana alana odaklan›yor: Yerli a¤aç türleri, kuru a¤aç-lar, de¤erli yaflam ortamlar›, orman yap›s›, su kaynaklar› ve do¤al ormanlar. “Bu anaalanlara yönelik hedeflerimizle, ister yerli türlere dayal› ormanlar olsun, isterseplantasyon ormanlar olsun, her yerde faaliyet gösterebiliyoruz” diyor Lehesvirta.

Biyoçeflitlilik, Ormanlar› Nas›l Etkiler?

Ormanlar, iklim istikrar›aç›s›ndan son derecekritik bir gelece¤e sahipolan dünyan›n en büyükkarbon tutaklar›. Amabunun ne kadarfark›nday›z? Allahtansürdürülebilir ormanc›l›kçal›flmalar›na son h›zdevam eden firmalar davar. Finlandiya kökenli,dünyan›n 15 ülkesindefaaliyet gösterenuluslararas› bir flirket olanUPM, efli benzeri olmayan bir globalbiyoçeflitlilik program›yla,orman biyoçeflitlili¤inikorumay› ve art›rmay›,etkin odun üretimisa¤lamay› vesürdürülebilir ormanc›l›kalan›nda en iyiuygulamalar› teflvik etmeyihedefliyor.

*Bu yaz›, UPM’nin The Griffindergisinden çevrilmifltir.

B

upm 10/27/10 3:50 PM Page 48


“Türler kendi aralar›nda rekabet ettiklerinde, hastal›klar vezararl› böcekler, tek tür çeflitlili¤ine sahip monokültür

ormanlara k›yasla daha az etkili oluyor.”

upm 10/27/10 3:50 PM Page 49


Yeflil Sektörler

Biyoçeflitlilik Sa¤l›kl› Ormanlar Yarat›yorFinlandiya’da ormanc›l›k, ülkede buzul ça-¤›ndan günümüze kadar hâkim olan yerlia¤aç türlerine dayan›yor. Ancak di¤er uçta,örne¤in ‹ngiltere’de, egzotik Sitka ladiniekilmesiyle oluflturulmufl ormanl›k alanlarbulunuyor. Burada UPM’nin hedefi, flirketinormanlar›n› yeniden, özellikle nehir vadi-sindeki yaflam alanlar›nda yetiflen ve yüz-y›llar önce nesli tükenen genifl yaprakl› yer-li a¤açlardan ve bodur a¤aç türlerindenoluflturmak.

Yerli a¤aç türleri, di¤er pek çok do¤al tü-rün ba¤›ml› oldu¤u “temel türler” olarak ka-bul ediliyor. Program, Finlandiya’da, yerlitürler konusunda, ticari ormanc›l›k nedeniy-le bir kenara itilen, baflta hufl a¤ac› olmaküzere tüm genifl yaprakl›lar› ladin a¤›rl›kl›ormanlara yeniden kazand›rmay› hedefliyor.De¤iflim büyük ve ormanl›k alanlar üzerindeönemli bir etkiye sahip bulunuyor. Biyoçeflit-lili¤in bir di¤er anahtar türü ise Aspen. Bu tü-rün örnekleri, günümüzde, genetik ak›fl›n

Finlandiya’da BuzultafllarBuzultafl, Avrupa ve KuzeyAmerika’da daha önce buzlarlakapl› olan bölgelerde görülen,buzullar›n b›rakt›¤› kum ve çak›ldanoluflan helezonik tepe anlam›nageliyor. Baz› özel buzultafl türleri,s›cak ortamlara ba¤›ml› oluyor vea¤aç tepelerinin yaratt›¤› gölgeyedayanam›yor. UPM, a¤açlar›nneden oldu¤u gölgeyi minimumseviyeye indirmek amac›yla, a¤açsay›s› azalt›lm›fl ve dolay›s›yla dahas›cak buzultafl yaflam alanlar›yaratmak üzere belli noktalardaa¤açlar› kesiyor.

Wales’te OrmangülüYay›lmac› bir tür olan ormangülü(Rhododendron ponticum)‹ngiltere’de yerli orman alanlar›n›nkarfl› karfl›ya bulundu¤u en büyük

tehditlerden birini oluflturuyor.Ormangülünün temizlenmesi,hayvanlar ve bitkilerin bulundu¤uyerli orman alanlar›n›nrestorasyonunu teflvik ediyor,orman alanlar›nda topra¤›ndurumunu iyilefltiriyor ve ormanalan›ndaki do¤al ekolojik süreçlerinifllemesini sa¤l›yor.

‹ngiltere’de Orman Tavu¤u Son y›llarda ‹ngiltere’deki ormantavuklar›n›n (Tetrao tetrix) say›s›h›zla düfltü. “K›rm›z› listede” yer alanbu kufl türüne yönelik olarak‹ngiltere’de bir Biyoçeflitlilik HareketPlan› gelifltirildi. Dört bölgedesürdürülen orman tavu¤unukurtarma projeleri, lokal üremenüfusunu yükseltmeyi ve ormantavuklar›n›n say›s›n› yüzde 10art›rmay› hedefliyor.

Biyoçeflitlilik Proje Örnekleri

upm 10/27/10 3:50 PM Page 50


Nesli tükenmekte olan,i¤ne bafl›ndan küçük vetelaffuz edilmesi bile zorbir bilimsel isim tafl›yangarip bir böce¤inyaflam›m›z üzerinde nas›lbir etkisi olabilir ki?

sa¤lanmas› için hasat esnas›nda rezerv a¤aç-lar olarak kesilmeden b›rak›l›yor.

Karma türlerden oluflan ormanlar da odunüretiminde de¤er tafl›yor. Örne¤in ladin, da-ha iyi besleniyor ve hufl a¤ac› kök mantarla-r›ndan do¤rudan faydalan›yor. Lehesvirta’yagöre biyoçeflitlilik, orman sa¤l›¤›na olumlukatk›da bulunuyor ve ormanlar›n iklim de¤i-flikli¤ine uyum göstermesine yard›mc› olu-yor: “Türler kendi aralar›nda rekabet ettikle-rinde, hastal›klar ve zararl› böcekler, tek türçeflitlili¤ine sahip monokültür ormanlara k›-yasla daha az etkili oluyor.”

Tek Bir Türü Geri Kazanmak UPM, Finlandiya, ‹ngiltere, ABD, Rusya veUruguay’da toplam olarak yaklafl›k 2,5 mil-

yon hektarl›k orman alan›n›n sahibi ya da ifl-letmecisi. Biyoçeflitlili¤i teflvik etme hedefitüm dünyada ortak olsa da, bunu baflarmayöntem ve araçlar› ülkeden ülkeye de¤ifliyor.

Program, Uruguay hariç bu ülkelerin herbirinde uygulanma aflamas›nda bulunuyor.Uruguay’da ise içinde bulundu¤umuz y›l bo-yunca flirketin plantasyon ormanlar›nda uy-gulanacak. Lehesvirta, Uruguay’da ya¤murorman› bulunmad›¤›n›, dolay›s›yla bu tür or-manlara yönelik herhangi bir riskin ya da pla-n›n söz konusu olmad›¤›n›, asl›nda ülkedekitüm do¤al ormanlar›n korundu¤unu da belir-tiyor. UPM, yaln›zca biyoçeflitlilik program›kapsam›nda yer alan plantasyon ormanlarlailgileniyor. Buna ek olarak, ülkedeki kamuyaait tüm do¤al ormanlar korunuyor.

Karma türlerden oluflan ormanlar daodun üretiminde de¤er tafl›yor.

Örne¤in ladin, daha iyi besleniyor,hufl a¤ac› ise kök mantarlar›ndan

do¤rudan faydalan›yor.

upm 10/27/10 3:50 PM Page 51


Yeflil Sektörler

Biyo ve orman sanayientegrasyonunun yeni,sürdürülebilir veinovasyona dayal› birgelece¤e tafl›nmas›naliderlik eden UPM, iflalan›n› üç ana birimüzerinden yürütüyor: Enerjive Selüloz, Ka¤›t veTasarlanm›fl Ürünler.Yaklafl›k 23 bin çal›flanasahip olan grup, 15ülkede üretim yap›yor. www.upmbiofore.com vewww.upm.com

UPM, ticari olarak yönetilen ormanlardabiyoçeflitlili¤in teflvik edilmesine yönelikyöntemler gelifltirmeyi hedefleyen çeflitliaraflt›rma projeleri de yürütüyor. Bu çal›fl-malar, yavafl ilerleyebiliyor; baflka bir deyifl-le, tek bir türün baflar›yla geri kazan›ld›¤›n›görmek bile y›llar, bazen nesiller alabiliyor.Yine de araflt›rma projeleri, flimdiden çokk›sa sürede cesaret verici sonuçlar elde et-mifl bulunuyor.

Lehesvirta, örnek olarak UPM’nin kon-trollü yakma projesinden bahsediyor. Buprojeyle, orman planl› ve kontrollü bir bi-çimde yak›larak yaflam alanlar› eski halinegetiriliyor ve yeniden yarat›l›yor: “Baz› bö-cek türleri, yakma ifllemi esnas›nda dahi or-man örtüsünü aflarcas›na v›z›ldamaya bafl-l›yor ve türlerin tepki süresinin birkaç saatkadar k›sa olabildi¤ini gösteriyor.”

Araflt›rmaya ek olarak, program, biyoçe-flitlili¤i izlemeye, e¤itime, paydafl dayan›fl-mas›na ve iletiflime de odaklan›yor. Lehesvir-ta, “‹zleme, sürekli olarak yap›l›yor ve bu, bi-ze a¤aç türlerinin oran›, kuru a¤aç miktar›,hatta bireysel tür oluflumlar› hakk›nda de-¤erli bilgiler veriyor. Yine de daha etkili birglobal izleme sistemi üzerinde çal›flmaya de-vam ediyoruz” diyor. m

Tek bir türün baflar›yla gerikazan›ld›¤›n› görmek bile y›llar,

bazen nesiller alabiliyor. Yine de araflt›rma projeleri,

flimdiden çok k›sa sürede cesaretverici sonuçlar elde etmifl

bulunuyor.

upm 10/27/10 3:50 PM Page 52

www.msgenerji.com

upm 10/27/10 3:50 PM Page 53


Ulafl›m

EMBARQ-SUM Türkiye Direktörü Sibel Bülay:

“Sürdürülebilir Ulafl›m Mümkün”

Karbon emisyonlar›n›n en büyükkaynaklar›ndan biri olan ulafl›masürdürülebilir çözümler bulmak mümkünmü? Dünya Kaynaklar› Enstitüsüne(World Resource Institute) ba¤l›Sürdürülebilir Ulafl›m Merkezi-TürkiyeDirektörü Sibel Bülay, ‹stanbul, Antalya,Adapazar› ve Kocaeli’de belediyelerlebirlikte yürüttükleri çal›flmalar hakk›ndaEKOIQ’ya bilgi verdi. Emisyonenvanterlerinden bisiklet yollar›na,otobüslere tak›lan filtrelerden trafiksinyalizasyonlar›na ve metrobüs hatlar›nakadar uzanan çal›flmalar, yeni kap›laraçacak gibi…

EEMMBBAARRQQ pprroojjeessiiyyllee iillggiillii ggeenneell bbiirr bbiillggii vveerreebbiilliirr mmiissiinniizz?? ABD’nin Washington DC kentinde 2002 y›l›nda kurulan EM-BARQ-Sürdürülebilir Ulafl›m Merkezi, kâr amac› gütmeyenbir araflt›rma ve uygulama enstitüsüdür. Dünya Kaynaklar›Enstitüsü’ne (WRI) ba¤l› olarak çal›flan EMBARQ A¤›, flu an-da Türkiye, Meksika, Brezilya, Hindistan ve Peru olmak üze-re toplam befl merkezde çal›flmalar sürdürüyor. Ana hedefiy-se çevre ve insan sa¤l›¤›n› tehdit eden ve küresel ›s›nmay› te-tikleyen ulafl›m kaynakl› emisyonlar›n azalt›lmas›, ulafl›m›nyaflam kalitesi üzerindeki olumsuz etkilerinin giderilmesi.Bu amaçla kentiçi ulafl›m sorunlar›na sürdürülebilir çözüm-ler gelifltirmeye ve insan odakl› ulafl›m proje ve politikalar›üretmeye çal›fl›yor.

TTüürrkkiiyyee’’ddee SSUUMM ((SSüürrddüürrüülleebbiilliirr UUllaaflfl››mm MMeerrkkeezzii--TTüürrkkiiyyee))aadd››yyllaa ççaall››flfl››yyoorrssuunnuuzz.. BBuu kkoonnuuddaa bbiirraazz bbiillggii aallaabbiilliirr mmiiyyiizz??Faaliyetlerine 2005 y›l›nda bafllayan EMBARQ-SUM Türkiyeise kentiçi ulafl›m sorunlar›na çözümler üretmek ve bu çözüm-

embarq 10/27/10 3:53 PM Page 54


lerin uygulanabilmesi için yerel idare-lere gerekli destek ve kaynak sa¤lamakiçin çal›flmalar sürdürüyor. SUM Türki-ye’nin yetkinli¤i, Türkiye ve di¤er EM-BARQ merkezlerindeki ekiplerin birdenfazla bilim dal›nda uzman olmas› ve de-¤iflik sorunlara uygun çözümler ürete-bilmesinde yat›yor. Ulafl›m ve planlamataraf›nda ulafl›m mühendisleri ve flehirplanlamac›lar› yer al›rken, projelerinsürdürülebilirli¤i için çevre bilimleriekibimiz her aflamada di¤er uzmanlarlabirlikte çal›fl›yor.

TTüürrkkiiyyee’’ddee flfliimmddiiyyee kkaaddaarr hhaannggii pprroojjee--lleerr üüzzeerriinnddee ççaall››flfltt››nn››zz,, ççaall››flflmmaayyaa ddee--vvaamm eeddiiyyoorrssuunnuuzz?? ‹lk çal›flt›¤›m›z il ‹stanbul oldu. 2006y›l›nda EMBARQ-SUM Türkiye ve Çev-re Koruma Daire Baflkanl›¤› flehirdekihava kirlili¤ini azaltmak için büyük birgiriflim bafllatt›. Bu çok aflamal› proje-nin ilk ad›m› 2006 y›l› sonbahar›ndagerçeklefltirilen emisyon envanteriy-di. SUM-Türkiye ve ‹stanbul Büyükfle-hir Belediyesi birlikte flehirdeki de¤i-flik araç tiplerinden üç hafta boyuncaveri toplad› ve bu araçlardan ç›kanemisyonlar›n hava kirlili¤ine olan kat-k›lar› ölçülerek ‹stanbul’da havay› ençok kirleten araçlar tespit edildi.

Emisyon Envanterinin tamamlan-mas›yla SUM-Türkiye, ‹stanbul yöne-timine ulafl›m ve hava kirlili¤i aras›n-daki ba¤lant›y› kesin verilerle göster-mifl oldu. Projede elde edilen bilgilerSUM-Türkiye ve ‹BB’nin ulafl›m kay-nakl› hava kirlili¤ini azaltmak amac›y-la düflük maliyetli çözümler için çal›fl-malar›n›n da bafllang›c› oldu.

PPeekkii,, eenn ççaarrpp››cc›› bbuullgguu nnee oolldduu bbuu ççaall››flfl--mmaaddaa??Envanter çal›flmas› sonucunda, ‹stan-bul’da hava kirlili¤ine neden olan parti-kül maddelerin yüzde 90’›n›n otobüs-lerden kaynakland›¤› tespit edildi. Bu-nun üzerine SUM ve ‹ETT, emisyonlar›

izlemek üzere Mart 2010’da bir pilotproje bafllatt› ve Euro 3 kategorisindekiiki otobüse dizel partikül filtreler (DPF)ve veri kay›t sistemi yerlefltirildi.ABD’de yerleflik emisyon test flirketiISSRC, yedi ‹ETT otobüsünde emisyontestleri gerçeklefltirdi ve havayla tafl›-nan partikül maddeler, karbondioksit,karbonmonoksit, nitrojen dioksit vehidrokarbon emisyonlar› ölçüldü.Filtrelerin ›s› ve bas›nç de¤iflimlerini iz-lemek için DPF filtreleriyle birlikte verikay›t sistemleri tak›ld›. Testler, DPF’le-rin partikül madde emisyonunu yüzde93, karbonmonoksit emisyonunu yüz-de 83, toplam hidrokarbon emisyonla-r›n› yüzde 92 azaltt›¤›n› ortaya koydu.Çal›flman›n sonucunda yay›nlanan ra-

porun karfl›laflt›rmal› sonuçlar›n›www.sumturkiye.org’da bulabilirsiniz.

EEMMBBAARRQQ oollaarraakk ‹‹ssttaannbbuull’’ddaa bbaaflflkkaa ççaa--ll››flflmmaallaarr››nn››zz ddaa oolldduu mmuu??Evet, Fatih Belediyesi’yle Tarihi Yar›-mada’da toplumun kullan›m›na aç›kyaflam alanlar›n›n planlanmas› ve dü-zenlenmesini kapsayan bir projeyi ha-yata geçirdik. Proje Tarihi Yar›ma-da’da kamusal yaflam alanlar›n›n “in-san odakl›” planlanmas›n› ve stratejikönerilerle iyilefltirilmesini amaçl›yor.EMBARQ Türkiye, Tarihi Yar›mada’dagerçekleflecek proje için Danimar-ka’n›n Kopenhag flehrinde kurulu dün-yan›n en tan›nm›fl flehir planlama ku-rulufllar›ndan Gehl Architects ile bir-likte çal›fl›yor.

SSaann››rr››mm bbiirr ççaall››flflmmaann››zz ddaa SSaakkaarryyaa’’ddaaggeerrççeekklleeflflttiirriilliiyyoorr……SUM-Türkiye olarak, ulafl›mdan kay-naklanan emisyonlar› azaltma çal›fl-malar› için Kas›m 2009’da Çevre Ko-ruma Daire Baflkanl›¤› taraf›ndan Sa-

“Fatih Belediyesi’yle TarihiYar›mada’da toplumunkullan›m›na aç›k yaflam

alanlar›n›n planlanmas› vedüzenlenmesini kapsayan bir

projeyi hayata geçirdik”

embarq 10/27/10 3:53 PM Page 55


karya’ya davet edildik. SUM-Türki-ye’nin yapt›¤› incelemeler sonucundakentte bisiklet kullan›m›n›n yayg›n ol-du¤u ve flehir merkezinde trafik yo-¤unlu¤unu azaltmak için bisiklet alt-yap›s›n›n düzenlenmesi gereklili¤i or-taya ç›kt›. Bu kapsamda bisiklet altya-p›s›n›n oluflturulmas› için Hollandamerkezli “Interface for Cycling” adl›STK’dan Tom Godefroij, Ocak 2010’daSakarya’y› ziyaret etti. Godefroij yet-kililere sundu¤u detayl› çal›flma pla-n›nda Sakarya’n›n bisiklet altyap› ça-l›flmas›na uygun oldu¤unu ve yo¤unbisiklet kullan›m talebinden dolay› buçal›flman›n en k›sa sürede yap›lmas›gerekti¤ini belirtti. Ard›ndan SakaryaBüyükflehir Belediyesi Genel SekreterYard›mc›s› Metin Küçük ve Ulafl›m Da-iresi Baflkan› Fatih Turan, SUM Türki-ye’nin davetlisi olarak, Danimarka’n›n

Ulafl›m

EMBARQ-SUMTürkiye ekibi, birhafta boyuncaSakarya Ulafl›mDaireBaflkanl›¤›’ndanbir grup ile birlikteflehrin çeflitlinoktalar›ndabisiklet say›mlar›gerçeklefltirdi.Ayr›ca flehrin birçok yerinde bisikletkullan›c›lar›na yönelik 600’den fazlaanket yap›ld›. Bu araflt›rma anayollardaki bisiklet say›m›, bisikletkullan›c›lar›na yönelik araflt›rma vetrafik kullan›m›n› saptamak üzerekalk›fl-var›fl yeri çal›flmas›n› kapsad›.Çal›flman›n sonuçlar› Ulafl›m Dairesi

Baflkanl›¤› veSakarya BisikletleBütünleflik Ulafl›mPlanlamas›çal›fltay ekibiylepaylafl›ld› ve pilotbisiklet yolunungeçece¤i olas›hatlar belirlendi.May›s 2010’danitibaren EMBARQ-

SUM Türkiye, Ulaflt›rma DaireBaflkanl›¤› ekibi ile I-CE liderli¤indebisikletle bütünleflik ulafl›mplanlamas› için üç çal›fltay dahagerçeklefltirdi. Çal›fltaylar›n sonundaSakarya için bisiklet vizyonuoluflturuldu ve pilot bisikletgüzergâhlar› ile tasar›mlar› belirlendi.

Sakarya’n›n Bisiklet Güzergâhlar› Haz›r

Kocaeli Büyükflehir Belediyesi Ulafl›m Dairesi yetkilileri ve otobüs kooperatiftemsilcilerinden oluflan grup, “Meksika modelini” inceledi ve Kocaeli’de trafik

s›k›fl›kl›¤›n›n ve emisyonlar›n azalt›lmas› için uygulanabilir oldu¤una karar verdi.

embarq 10/27/10 3:53 PM Page 56


Kopenhag ve ‹sveç’in Malmö flehirleri-ne ziyaretler yapt›lar. Ziyaretler s›ra-s›nda bu flehirlerdeki bisiklet ulafl›m›ve yayalaflt›rma uygulamalar› yerindeincelendi. ‹leri bir bisiklet altyap›s›nasahip olan Malmö’nün co¤rafi özellik-leri ve yüzölçümü Sakarya ile benzer-likler gösterdi¤inden, güvenli ve iyiplanlanm›fl bir bisiklet altyap›s›n›nflehrin ulafl›m›na olan katk›s› gözlendi.

AAnnttaallyyaa’’ddaa nnaass››ll ççaall››flflmmaayyaa bbaaflflllaadd››nn››zz??Antalya Büyükflehir Belediyesi’ndengelen talep üzerine, Antalya’ya ulafl›maltyap›s› ve uygulamalar›n› gözlemle-mek ve de¤erlendirmek için ulaflt›rmayetkilileriyle toplant›lar gerçeklefltir-dik. Bu toplant›larda, trafik sinyalizas-yon çal›flmas› ve bisiklet altyap›s›n›ngelifltirilmesi olmak üzere flehir için ikiöncelik saptand›.

Bunlardan birincisi kavflak sinyali-zasyonlar›ndaki iyilefltirmelerdi. Özel-likle flehir halk›n›n s›kl›kla flikâyettebulundu¤u sorun olan kavflaklardakisinyalizasyon hatalar›ndan kaynakla-nan operasyon verimsizli¤i öncelikliolarak çal›fl›lmas› gereken konu olarakbelirlendi. ‹lk ad›m olarak da en yo¤unve sorunlu kavflaklardan biri olan Mev-lana Kavfla¤›n›n pilot bir çal›flma yap›-larak incelenmesine karar verildi.

Çal›flma kapsam›nda kavflak operas-yonlar› bilgisayarda modellenerek kav-flaktaki faz süreleri, faz konfigürasyo-nu, kavfla¤›n fiziksel yap›s› ve yaya gü-venli¤i gibi konular incelendi. Pilot ça-l›flman›n baflar›s› üzerine Antalya Ula-fl›m Dairesi ve EMBARQ-SUM- Türkiye,birlikte daha kapsaml› bir çal›flma yap-maya ve sorunlu olan tüm kavflaklar›npilot uygulamadaki yöntemler izlene-rek incelenmesine karar verdiler. An-talya bisiklet altyap›s›n›n gelifltirilmesiiçinse Bisikletle Bütünleflik Ulafl›mPlanlamas› konulu ilk çal›fltay Haziranay›nda gerçeklefltirildi. ‹kinci çal›fltay-sa Ekim ay›nda yap›lacak.

SSaann››rr››mm bbiirr ddee KKooccaaeellii BBeelleeddiiyyeessiiyylleebbiirrlliikkttee ççaall››flfl››yyoorrssuunnuuzz……Kocaeli Belediyesi mevcut otobüs siste-mini yeniden yap›land›rma ve gerekliiyilefltirmeleri yapma karar›n› ald›ktansonra, EMBARQ-SUM-Türkiye’yle irti-bata geçti ve ortak bir veri toplama pro-jesi üzerinde çal›flmalara baflland›. fiim-di toplanan veriler ve analizler ›fl›¤›nda,metrobüs koridoru uygulayarak flehrinotobüs sisteminin yeniden yap›land›r›l-mas› için çal›fl›l›yor. Böylelikle mevcutotobüs, midibüs ve minibüs hatlar› ip-tal edilmifl ya da iyilefltirilmifl olacak.Bu yüzden Haziran 2010’da SUM-Tür-kiye, Kocaeli ulafl›m yetkililerini otobüssisteminin yeniden yap›land›r›lmas›ylailgili görüfl al›flveriflinde bulunmak üze-re Meksika’ya davet etti.

Kocaeli Büyükflehir Belediyesi Ula-fl›m Dairesi yetkilileri ve otobüs koope-ratif temsilcilerinden oluflan ve Guada-lajara ile Mexico City’nin ulafl›m altya-p›s›n› incelemek için Meksika’y› ziyareteden grup, ba¤›ms›z minibüs yollar›n›nmetrobüs ulafl›m sistemine (Bus rapidtransit system) dönüfltürülmesine yö-nelik “Meksika modelini” inceledi veKocaeli’de trafik s›k›fl›kl›¤›n›n ve emis-yonlar›n azalt›lmas› için uygulanabiliroldu¤una karar verdi. Kocaeli’nin kitleulafl›m kooperatiflerinin yöneticileri,kent için daha iyi bir ulafl›m sistemi uy-gulamak amac›yla tek bir flirket çat›s›n-da birleflme fikrine aç›klar. Taraflararas› görüflme ve anlaflma süreci hâlâdevam ediyor.

DDee¤¤iiflfliikk bbiirr ççaall››flflmmaa yyöönntteemmiinniizz vvaarr.. YYee--rreell yyöönneettiimmlleerriinn iihhttiiyyaaççllaarr››nn›› tteessppiitteeddiipp,, oonnllaarraa ggöörree pprroojjeelleerr ggeelliiflflttiirrmmeeyyeeççaall››flfl››yyoorrssuunnuuzz.. BBuu kkoonnuuddaa ddaa kk››ssaa bbiirrddee¤¤eerrlleennddiirrmmee aallaabbiilliirr mmiiyyiizz??SUM-Türkiye olarak stratejimiz yerelyönetimlerle iflbirli¤i içinde, özel sektö-rün teknik ve maddi deste¤i ve ilgili pay-dafllar›n katk›lar›yla sürdürülebilir ula-fl›m çözümleri üretmek. Yerel sorunlar›

yerel yönetimler ve paydafllarla birliktebelirliyor ve yerel çözümler üretiyoruz.Üretti¤imiz çözümlerle pilot projeleruyguluyor ve bu projeler sayesinde sür-dürülebilir ulafl›m politikalar›n›n olufl-mas›na veri sa¤l›yoruz. Ayr›ca bilgi veuygulamalar›n di¤er kentlerle de payla-fl›lmas› için destek veriyoruz. Yerel yö-netimlerle yapt›¤›m›z projelerde yerelekibin kapasitesinin art›r›lmas›na yö-nelik çal›flmalar›m›z da sürdürülebilir-lik aç›s›ndan önem tafl›yor.

Türkiye’deki kadroya ek olarak ABD,Meksika, Brezilya, Hindistan ve Peru’dabulunan di¤er EMBARQ Merkezlerin-deki, konular›nda dünyan›n önde gelenuzmanlar› da SUM-Türkiye projelerin-de görev al›yor ve gerekli deste¤i sa¤l›-yorlar. m

EMBARQ- Sürdürülebilir Ulafl›mMerkezi Türkiye’nin direktörü olanSibel Bülay, EMBARQ’a kat›lmadanönce, Ford Motor fiirketi’nde ürüngelifltirilmesi ve sürdürülebilirli¤ialan›nda yönetici olarak çal›flt›.1974-1983 y›llar› aras›nda Orta Do¤uTeknik Üniversitesi Gaziantepkampusunda ö¤retim üyesi olarakçal›flan Bülay’›n Michigan ÜniversitesiMakine Mühendisli¤i ve ‹flletmealanlar›nda iki master derecesibulunuyor.

Sibel Bülay Kimdir?

embarq 10/27/10 3:53 PM Page 57


‹fl Yönetimi

*Bu yaz›, Harvard Business Review’un Eylül say›s›ndan çevrilmifltir.

timberland 10/27/10 3:56 PM Page 58


ününüzün nas›l geçece¤i, sa-bah bilgisayar›n›za düflen e-maillerden bellidir. Erken kal-

kan biriyimdir -ço¤u zaman saat 4’te-ve galiba e-maillerimi herkesten öncekontrol ederim. 1 Haziran günü mail-ler bir türlü durmak bilmedi, ya¤d› daya¤d›. ‹lk ald›¤›m mail Timberland’iinsanlar› köle gibi çal›flt›rmakla, Bre-zilya’n›n ya¤mur ormanlar›n› yok et-mekle, küresel ›s›nmay› h›zland›rmak-la suçluyor ve bütün bunlar› da dahailk cümlede ard› ard›na s›ral›yordu.

‹kinci mail, birincisi ile ayn› fleylerisöylüyordu, bir sonraki de ve da-ha sonra gelen de. Bu durum günboyunca sürecekmifl gibi garipbir hisse kap›ld›m.

Bu mailler, Greenpeace’inAmazon ormanlar›n›n yokedilmesiyle ilgili haz›rlad›¤› birraporu okuyan, Greenpeace’i

destekleyen insanlardan geli-yordu. Rapor özetle flunu diyor-

du: AA-- Brezilya’da hayvan üreticileri

otlak alanlar› açmak için orman› tah-rip ediyor ve BB-- Burada beslenen hay-vanlardan elde edilen deri muhteme-len ayakkab› yap›m›nda -Timberlandürünleri de dahil- kullan›l›yor. A ileB’yi toplay›nca C’yi elde ediyoruz; yaniNew Hampshire’daki ayakkab› üreti-cileri çevrenin kutsall›¤›na tecavüzediyordu. Mailleri gönderenler, flirket-leri boykot etmekten falan bahsetmi-yordu ama “endiflelerini” dile getiri-yordu. Bizi hem ormanlar›n yok edil-mesinin önlenmesi hem de iklim de¤i-flilikli¤i sorunlar›na “küresel ve kal›c›bir çözüm” bulmak için Greenpeace ileiflbirli¤i yapmaya davet ediyorlard›.

CEO olarak, böyle k›zg›nl›kla yaz›l-m›fl mailler almaya al›flk›n›m -ki bunla-r›n ço¤u “Benim karfl› ç›kt›¤›m bir fleyedestek veriyorsun, bu yüzden de sensala¤›n tekisin” türünden maillerdir.Ama bunlar farkl›yd›. Bana gönderdik-leri, Greenpeace’in sitesinden al›nmahaz›r kal›p bir mesajd› ama oldukça iyikaleme al›nm›fl ve içi dolu maillerdi. Vebenim çok bilmedi¤im bir mevzuya hâ-kim, yetkinli¤i ortada bir örgütten geli-yordu. Sabah mahmurlu¤una ra¤men,durumun pek de parlak olmad›¤›n› gö-rebiliyordum. O gün yap›lmas› gere-kenleri bir tarafa b›rakt›m çünkü orta-da ciddi bir mesele vard›. O sabah, flir-ketin teknoloji bölümünden, aktivist-lerden gelen mailleri, elektronik postakutumda tek bir dosya alt›na yönlen-dirmelerini istedim. Amac›m bu mail-leri okumaktan kurtulmak de¤il, aksi-ne her birine tek tek bir cevap gönde-rebilmekti. Gündemin ikinci konusu

Timberland’›n 65 BinK›zg›n Çevreciyle Dans›

Tan›nm›fl ifl dergisi Harvard Business Review’un Eylül2010 say›s›nda yay›nlanan bir yaz› dikkatimizi çekti.Global ayakkab› markas› Timberland’›n CEO’su JeffSwartz, Greenpeace’in kendilerine karfl› açt›¤›kampanyayla nas›l zor duruma düfltüklerini ve bucendereden kurtulma hikâyelerini anlat›yordu. Büyük birdürüstlük ve samimiyetle kaleme al›nm›fl yaz›n›n ülkemizifl insanlar› için de önemli bilgi ve deneyimler içerdi¤inidüflünüyor ve EKOIQ okurlar›yla paylafl›yoruz.

Yaz›: Jeff SWARTZ, Timberland’in Baflkan› ve CEO’su

G



nas›l bir cevap verilece¤iydi –sadeceGreenpeace’in iddialar›na de¤il, birkaçhafta içinde say›s› 65 bini geçen maille-re. Sonra düflündüm; e¤er bu kadar in-san vaktini harcay›p, oturup mail at›-yorsa bu durumdan hoflnut olmayanama mail göndermeyen en az yar›mmilyon insan daha olmal›yd›. Bu çokbüyük bir rakamd› ve flirketimizin iti-bar› söz konusuydu. Maillere ilk tep-kim k›zmak oldu. Timberland her türlüçevre sorunuyla ilgileniyordu ve or-manlar›n yok edilmesi de flirket olarakilgilendi¤imiz konular›n en bafl›nda ge-liyordu. Çin’de milyonlarca a¤aç dik-mifltik, dünyan›n birçok kentinde ye-flillendirme çal›flmalar› yapm›flt›k. fiir-ketimizin logosu bir a¤açt›. fiirketimi-ze karfl› bafllat›lan bu kampanya sonderece komikti –tabii bu iddialara ina-nan ve bizden bu soruna kabul edilebi-lir bir çözüm bulmam›z› isteyen, say›-lar› 65 bini geçen Greenpeace destekçi-si için durum bu kadar komik de¤ildi.“Aksi takdirde” yollu, üstü kapal› birtehdit de vard› maillerde. Greenpea-ce’in gazab›na u¤rayan flirketler hak-k›nda ç›kan haberleri görmüfltük. Tim-berland’in de böyle bir gazaba u¤rama-s›n› istemiyordum.

Deriler Nereden Geliyor?Ekibimizden baz›lar›, çok da anlafl›l›rsebeplerle, bu konuyu bir an önce ka-patmam›z ve bunun bir yolunu bulma-m›z gerekti¤ini düflünüyordu –yanibaflka türlü bu k›zg›n aktivistlerdennas›l kurtulacakt›k... Ürünlerimizdekullan›lan derinin sadece yüzde 7’siBrezilya’dan geliyordu, dolay›s›yla or-manl›k alanlar›n tahrip edilmesi ya daGreenpeace raporlar› gibi fleylerle biziu¤raflt›rmayacak yeni bir kaynak bul-mak zor de¤ildi. Bu seçenek giderekdaha çekici geliyordu çünkü rakipleri-mizden baz›lar› söz konusu bölgedenderi al›m›n› derhal durduracaklar›nadair aç›klamalar yap›yordu. Baz› arka-

dafllar “biz de ayn› fleyi yapal›m, ‘Ta-mam, oradan deri almayaca¤›z’ diye-lim” fikrindeydi. Bu flirketin üçüncükuflak yöneticisiyim. Kavgaya ilk dala-cak olan ben de¤ilim ama e¤er bir ko-nuyu oturup konuflmak gerekti¤inidüflünüyorsam da tabanlar› ya¤lay›portadan toz olmam – ki bu sefer sözkonusu olan fley flirketimizin itibar› veçevrenin korunmas› idi. Kabul etmekistemesem de Greenpeace meflru birsoru soruyordu: Timberland’in kullan-d›¤› deri nereden geliyordu? Kabul et-mek istemedi¤im ikinci gerçek isefluydu, bu sorunun cevab›n› biz de bil-miyorduk. O güne kadar bize -yaniTimberland ve sektöre- bu soru sorul-mam›flt› ve biz de kendimize bu soruyusormam›flt›k. Elbette derinin nas›l el-de edildi¤i umurumuzdayd›, yani inek-ten mi, keçiden mi domuzdan m›? Ama“hayvan kesimhaneye yollanmadanönce nerede beslenmiflti” sorusu? Bençizmeler, botlar yapar›m, hayvan ye-tifltiricisi de¤ilim. Geceleri uykumukaç›ran bir soru de¤ildi bu – yani Ha-ziran ay›na kadar.

Gerçek flu ki, derinin menfleini bul-mak o kadar da kolay bir ifl de¤ildir. De-ri, daha çok hayvan›n etiyle ilgilenenkesimhanelerin gözünde bir at›kt›r.Dünyan›n baz› yerlerinde deri yol ke-narlar›nda sat›l›r. ‹laç ya da g›da mad-delerinin aksine, derinin nereden geldi-¤ini bulmak oldukça zordur. Bafl›m a¤-r›s›n istemiyordum -ve bunu ekibimede söyledim- çünkü Greenpeace’in or-taya önemli bir soru att›¤›n› ve bu so-runun cevab›n› bulman›n da önemli ol-du¤unu düflünüyordum. Ayr›ca bunun,flirketlerin rezil fleyler oldu¤unu, flir-ketler yak›l›p y›k›l›rsa dünyan›n dahagüzel bir yer olaca¤›n› düflünen çevre-cilerin kalbini kazanmam›za yard›medecek bir konu oldu¤unu da fark et-mifltim. Bu sorunla yüzleflecektim veçevrecileri, e¤er ya¤mur ormanlar›n›nkurtar›lmas›na gerçekten yard›m et-mek niyetindeyseler, Timberland gibiflirketlere yard›m etmeleri gerekti¤ineikna etmek istiyordum. Onlara hemkârl› bir flirket olunabilece¤ini ve hemde çevreyle ilgili konulara sahip ç›k›la-bilece¤ini anlatmak istiyordum.

‹fl Yönetimi

Dedem Timberland’in ilk fabrikas›nda makinelerden yerlere dökülen bobin ipliklerini toplar ve bu arada

“bunlar›n hepsi para” derdi.



Sürdürülebilirli¤in Kayna¤›Greenpeace sorununa yaklaflma biçi-mimiz, sosyal paydafllar›n -ve çevre gi-bi konular›n- Timberland’in faaliyetle-rinde nas›l bir rol oynad›¤›n› anlama-m›za da yard›mc› olacakt›. Bu ayr›ca,Greenpeace gibi kendilerine has bireylem tarz› olan örgütleri de daha iyikavramam›z› sa¤layabilirdi.

fiirketimizin çevreye duyarl›l›¤›, sa-deli¤i, tutumlu davran›fl› esas alan,aç›k alanlarda giyilen ürünler üretenbir Amerikan firmas› olmas›ndan kay-naklan›yor. Dedem Timberland’in ilkfabrikas›nda makinelerden yerleredökülen bobin ipliklerini toplar ve buarada “bunlar›n hepsi para” derdi. De-riler fabrikaya kal›n yeflil kâ¤›tlara sa-r›l› olarak gelirdi. Dedem bu kâ¤›tlar›atmaz, onlardan patron ç›kart›rd›. Bugeridönüflüm iflini a¤açlar› korumakiçin de¤il, patron ka¤›d›na para ver-memek için yapard›.

Bugün biz daha az do¤al kaynak tü-ketmek için birçok fley yap›yoruz- de-dem çok tutumlu bir adamd› ve biz dedo¤aya daha az zarar vermek istiyo-ruz. Çevreye karfl› duyarl› olma yönün-de gösterdi¤imiz çabalar ortada iken-fabrikalar›m›zda yenilenebilir enerjikullanmaktan üretti¤imiz ayakkab›la-

r›n karbon izlerini hesaplamaya ka-dar- Greenpeace’in flirketimiz hakk›n-daki iddialar› çok da yenilir yutulurtürden de¤ildi. Her üç ayda bir kerepaydafllar›m›zla toplant›lar düzenle-yerek insanlar›n flirketimiz hakk›nda-ki sorular›n› ve elefltirilerini dinliyo-ruz. D›flar›dan birinin fikirlerini dinle-mek bizim için faydal› oluyor. Green-peace’in gerilla takti¤i -önce suçla,sonra konufl- bu yüzden bizim için birhakarettir.

Greenpeace’in uygulad›¤› gerillataktikleri son derece etkili -ilk bafllar-da bu konuda oldukça naif bir tavr›mvard›. Örgütün ya¤mur ormanlar›n›kurtarmaya çal›flt›¤›ndan hiç flüphemyok ama Greenpeace ayn› zamandayeni üyeler kazanmaya ve üye aidatla-r›n› toplamaya çal›flan bir örgüt. fiir-ketlere sald›rarak manflet olmak örgü-tün bu türden amaçlar›na ulaflabilme-

sine hizmet ediyor. E¤er Greenpeacetedarik zincirinin ya¤mur ormanlar›-na nas›l zarar verdi¤ini gerçekten deö¤renmek isteyip bu konuda ayakkab›sektörü temsilcileriyle temasa geç-mek isteseydi, onlar›n telefonlar›nacevap verecek biri mutlaka ç›kard›.fiirketlerin CEO’lar›n› bir toplant›yadavet edebilir, bir çözüm ortaya koya-bilirdi. Ard›ndan da bir bas›n toplant›-s› yap›labilir ve bütün övgüler de Gre-enpeace’nin hanesine yaz›l›rd›. San-m›yorum ki bizim sektörden tek biryönetici bile o bas›n toplant›s›nda yeralmak istemesin. Ama flirketleri ara-mak, bas›n toplant›lar› düzenlemek,karalama kampanyalar› kadar çekicide¤il ve bas›n toplant›lar› falan Green-peace’in üye say›s›n› art›rmaz.

‹lk maili ald›ktan birkaç saat sonraGreenpeace’i arad›k. Ama konuyla il-gili bilgi sahibi birinin bize geri dön-mesi günler sürdü. Örgütün bizimlekonuflmas›n› bekledi¤imiz süre içindetedarikçilerimiz de baz› cevaplar bul-maya çal›flt›. Örgüt, hayvan yetifltirici-lerinin ya¤mur ormanlar›ndaki a¤aç-lar› kaçak olarak kesti¤ini göstermekiçin Google Earth’ten al›nan, birkaç ayöncesine kadar ormanl›k arazi olup daflimdi hayvanlar›n otlad›¤› bir alanadönüflen yerlerin foto¤raflar›n› yay›n-lad›. Tedarikçimizle yapt›¤›m›z görüfl-melerde fark ettik ki, o da hayvanlar›nnerede otlat›ld›¤›n› bilmiyordu. Bu du-rumda Greenpeace hakl› olabilirdi.H›mm... Bekledi¤im cevap bu de¤ildiasl›na bakarsan›z. Sonra ekibime flusoruyu sordum: E¤er bizim tedarikçi,derilerini kulland›¤›m›z hayvanlar›nmenfleini bilmiyorsa bunu biz ö¤rene-bilir miyiz? Hayvanlar›n nerede otla-t›ld›¤›n› bulabilir miyiz? Mühendislerbunun zahmetli ama yap›labilir bir ifloldu¤unu söyledi. Bu yap›n›n “tedarikzinciri” olarak adland›r›lmas›n›n birnedeni var. Sistemin içinde birçok hal-ka mevcut- hayvan yetifltiricileri, ke-

“Greenpeace’in gazab›na u¤rayan flirketlerhakk›nda ç›kan haberleri

görmüfltük. Timberland’in de böyle bir

gazaba u¤ramas›n›istemiyordum”



simhaneler, tabakhaneler. Brezil-ya’daki sistem içinde bizim a¤›rl›¤›m›zçok az. Hakk›n› teslim edelim, Green-peace de bunun fark›ndayd›. Bu yüz-den sadece ayakkab› üreten flirketle-rin pefline düflmedi; Wal-Mart da dahilolmak üzere bu ülkeden et sat›n alanflirketleri de hedef ald›. Brezilya’dakipolitikac›lar üzerinde bask› uygulad›ki siyasetçiler de kolluk kuvvetlerinigöreve ça¤›rd›, onlar da kanunlar› ihlaleden çiftçilerin pefline düfltü.

Bir Çözüm ÜretmekTedarik zincirindeki sorunlarla u¤rafl-mak haftalar alacakt› ve bu esnada bi-zim flirkete gönderilen 65 bin mesajabir cevap yazmam›z gerekiyordu. BillClinton, “mevzu oylar› kazanmak ol-du¤unda iki grup üstünde odaklan›n”der, “ hay›r diyenler ve karars›zlara.”Hay›r diyenler bize toptan karfl›d›r,onlar› kazanamazs›n›z, u¤rafl›p vakitkaybetmeyin. “Her seçimi” der Clin-ton, “kazand›ran ya da kaybettiren ka-rars›zlard›r. Onlar›n oylar› için müca-dele edin.” Karars›zlar› kazanabilece-¤imiz bir çözüm ortaya koymam›z ge-rekti¤ini biliyorduk. Bunlar, bir ihti-mal, evet bir ihtimal, bizim do¤ru bir

fleyler yapmaya çal›flt›¤›m›z› anlayabi-lecek insanlard›. Bir maile cevap yaz-mak pek de zor bir iflmifl gibi görün-meyebilir ama bu ifli do¤ru dürüst yap-mak için çok u¤raflt›k. Örne¤in, e¤ermail ‹talya’daki bir internet adresin-den geliyorsa -mesaj ‹ngilizce yaz›lm›flbile olsa- cevab› ‹talyanca yazd›k. Vekaç kiflinin maillerimize cevap verdi¤i-ne bakt›k. Herkesin bize cevap yaz›pda “vay be, bu kadar mükemmel in-sanlar oldu¤unuzu fark etmemifltik”demesini beklemiyorduk. Ancak çaba-lar›m›z› takdir eden aktivistlerden bircevap gelece¤ini umuyorduk. Ve baz›-lar› gerçekten de öyle yapt›.

Temmuz ay›na geldi¤imizde, tedarik-çilerle yapt›¤›m›z çal›flmalarda, rakip-lerimiz ve Greenpeace’le yapt›¤›m›z is-tiflarelerde ilerleme kaydetmifltik. Gre-enpeace, örgütün söylediklerini kabuletti¤imizi belirten bir bas›n aç›klamas›yapmam›z› bekliyordu ama bizim der-dimiz asl›nda sorunun ne oldu¤unu an-lamakt›. 22 Temmuz’da Nike firmas›Brezilya’da çal›flt›¤› tedarikçilerden,satt›klar› derilerin tahrip edilmifl or-man arazilerinden gelmedi¤ini resmenteyit eden bir belge isteyece¤ini aç›kla-d›. Birkaç gün sonra biz de tedarikçile-rimizle benzer bir anlaflma yapt›k.

Bu anlaflmay› hayata geçirmek tah-min etti¤imizden çok ama çok daha zoroldu. Bizim tedarikçi firmay› daha bü-yük bir flirket sat›n alm›flt› ve bu yeniflirket iflleri yavafltan al›yordu. Ancak oda resmi onay almay› ve derilerin tah-rip edilmifl orman arazilerinden gelme-yece¤ini garanti etti. 2009 Temmuzay›n›n sonunda, Greenpeace’e bu konu-ya sektörün dikkatini çekmifl olmas›nedeniyle teflekkür etti¤imizi belirtenbir bas›n aç›klamas› yapt›k. Greenpea-ce art›k zaferini ilan edebilirdi. Ama ör-güt bir aç›klama yaparak, Timber-land’in bu konunun çözümünde liderrolü oynad›¤›n› söyledi. Ve bu deneyim-den gerçekten çok fley ö¤rendim. m

‹fl Yönetimi

K›zg›n aktivistler size sald›rd›¤›nda,kollar›n›z› kavuflturup beklemeyin,aç›k fikirli olun. Onlar›n uygulad›¤›taktikleri kabul etmeyebilirsiniz amakim bilir, belki de onlar, sizinkendinize sorman›z gereken, baz›meflru sorular soruyordur. E¤er tekbir ortak nokta bulabilirseniz -ki bizimdurumumuzda bu ormanlar›n tahripedilmesiydi- kavga edilecek de¤il,beraber çal›flabilecek bir alan dabulmufl olursunuz.

Öte yandan, naiflik edip onlarakollar›n›z› aç›p kucaklamay›n. Tek birhedefe ulaflmak için insanlar›n takipedece¤i çok farkl› yollar olabilir.Greenpeace’in hedefi hem yeniüyeler ve dolay›s›yla yeni üye aidatgeliri kazanmak hem de dünyay›kurtarmak. E¤er durum bu olmasayd›,Greenpeace flirketleri aray›p bilgiister, bafltan ç›kart›c› haberlerlemanflet olmak için bu kadar çoku¤raflmazd›.

Gerilimli durumlarda, gözleyin vedinleyin. Böyle durumlar sizin kendiprensiplerinize -ayn› zamanda daekibinizin, ifl ortaklar›n›z›n verakiplerinizin de kendi prensiplerine-ne kadar ba¤l› oldu¤unuzugördü¤ünüz anlard›r.Bütün bunlar Brezilya’da ormanlar›ntahrip edilmesinin önüne geçti mi, birfleyler de¤iflti mi? Jüri daha karar›n›vermedi ve belki de bir kararavarmas› zaman alacak. Amainan›yorum ki, flu ana kadar eldeedilen sonuçlar›n bir de¤eri var veTimberland’i daha sorumlu vesürdürülebilir bir flirket yapmayolundaki çabalamaya devamederken bu deneyimden ald›¤›mderslerin de bir anlam› var -ki ilk mailgeldi¤inde de bu yolda yürüyordum,yar›n da bu yolda yürümeye devamedece¤im.

Neler Ö¤rendim?



undan bir y›l önce, baz› has-tal›klar›n neden sadece belir-li gruplar› etkiledi¤inin ne-

denlerini araflt›ran uzmanlar, uzunbir araflt›rma yolculu¤una ç›kmayakarar verdiler. Çeflitli üniversitelereba¤l› bir ekip, uluslararas› verilerin›fl›¤›nda, bugüne dek bir araya getiril-memifl kapsaml› sonuçlara ulaflt›lar.Akademik dergilerde yay›nlanmayadevam eden bulgular bir kitap halinegetirildi ve k›sa sürede de Türkçe ola-rak yay›nland›. Geliflmifl ülkelerdekieflitsizliklerin ölçülebilir etkiler yara-tacak kadar büyük farkl›laflmalar do-¤urdu¤unu kan›tlayan Su Terazisi,gelir farkl›l›klar› hakk›nda flafl›rt›c›fleyler söylüyor.

Bugün, bir ülkenin belirli bir konu-daki performans›na bakarak, baflkabir konuda ne kadar baflar›l› oldu¤unutahmin edebilir durumday›z. Eflitsizlikve sa¤l›k aras›ndaki iliflki kuflkuya yer

b›rakmayacak kadar ortadayken, sa¤-l›k aç›s›ndan kötü durumda olan birülkenin, ayn› zamanda nüfusunun da-ha büyük bir k›sm›n›n cezaevlerine ka-pat›ld›¤›n›, fliflmanl›k, okuryazarl›koranlar›, ergen hamileli¤i, ruh hasta-l›klar›, matematik baflar›s›, kad›n›nstatüsü vb. sorunlar aç›s›ndan da dahakötü durumda oldu¤unu, belirli birisabet derecesiyle öngörebiliyoruz.

Servet düzeyindeki farkl›l›klar›n üs-tüne, giyimde, estetik zevklerde, e¤i-timde, benlik duygusunda ve s›n›fkimli¤inin tüm di¤er göstergelerindeortaya ç›kan farkl›l›klar ekleniyor.

Dünyan›n en zengin ülkeleri olarakkonumlanan fakat ayn› zamanda eflit-sizli¤in en derinden yafland›¤› ABD, ‹n-giltere, Portekiz, Yeni Zelanda veAvustralya’da fliddet, ak›l hastal›klar›,

Kuram

Daha Eflit, Dolay›s›yla Daha Çevreci(mi)!Gerçekten böyle olabilir mi?Sosyal eflitli¤i daha iyisa¤layan toplumlar fliddet, ak›lhastal›klar›, ergen do¤umlar›,okul baflar›s›zl›¤›, hatta memekanseri oranlar›nda çok dahaiyi durumdalar. ‹flin ilginçtaraf›, geçti¤imiz ay OptimistYay›nlar› taraf›ndan bas›lan SuTerazisi kitab›na göre, eflitlikçitoplumlar çevre korumaaç›s›ndan da fersah fersahötedeler. Dolay›s›yla, kalk›nmave büyüme tart›flmalar›na yenibir soluk getiren bu çal›flmaya,çevre ve sürdürülebilirlikaç›s›ndan bakmakta das›n›rs›z fayda var…

Yaz›: Mutlu D‹NÇER

B

Hassas Denge:

su terazisi s 10/27/10 4:00 PM Page 64


ergen do¤umlar›, okul baflar›s›zl›¤›,hatta meme kanseri oranlar›, toplum-sal eflitli¤i daha iyi sa¤lam›fl ülkelerde-kinden kat kat yüksek… (Japonya, ‹s-veç, Norveç ve Finlandiya karneleri eniyi ülkeler.) Bu noktada, gözler ekono-mik büyümeden çok, sosyal refahaçevrilmek zorunda kal›yor.

Eflitlik ve SürdürülebilirlikGörünen o ki, önümüzdeki kufla¤›n ya-flam süresi boyunca, politik gündemiküresel ›s›nman›n önüne geçme çaba-lar› belirleyecek. Daha fazla eflitlik vekarbon sal›m›n› azaltma politikalar›bir arada yürüyebilir mi? Eflitsizli¤inbir toplumu ne hale getirdi¤i, özelliklede rekabetçi tüketimi nas›l art›rd›¤›göz önüne al›n›rsa, bu ikisinin asl›ndabirbirlerini tamamlad›klar›n› söyle-mek gayet mümkün.

Elbette bu soruna çözüm getirmeyiamaçlayan her sistemin, zengin veyoksul ülkeleri farkl› biçimde ele al-mas› gerekiyor. Y›ll›k kifli bafl› karbonüretimi 24 tonu bulan ABD gibi bir ül-kenin, kifli bafl› karbon üretimi 1,6 tonolan Hindistan’la ayn› kefeye konul-mas› imkâns›z. Ayn› zamanda zenginbir insan›n tüketimiyle ortaya ç›kankarbon sal›mlar›, ayn› toplumda yafla-yan daha yoksul birine k›yasla on katfazla olabiliyor.

Yak›t tüketimini ve karbon sal›mla-r›n› azaltan yeflil teknolojiler de¤ifli-min zorunlu bir parças› olsa da, bunlarsorunu tek bafl›na çözemiyor. Yak›t tü-ketimini yar›ya indiren yeni kuflak biraraba motoru üretiliyor, ama bu du-rumda araba kullanmak daha ucuz ol-du¤u için, sa¤lanan tasarruf kesinliklebaflka bir yere harcan›yor.

Ayn› mant›k hemen her alanda ge-çerli. Enerjiyi daha verimli kullanançamafl›r makineleri ya da daha iyi yal›-t›lm›fl evler çevreye yararl› olsalar da;yal›t›m kalitesi artt›kça ›s›nma stan-dartlar›n› yükseltiyor ve tasarruflu

Daha eflit ülkeler kalk›nmayard›mlar›na daha çok harcamayaparlar ve bu ülkelerin KüreselBar›fl ‹ndeksindeki skorlar› dahayüksektir. Bu, daha güçlü toplumsalsorumluluk duygusunun, çevresorunlar›yla ilgili tutumlar üzerindede etkili olabilece¤inin birgöstergesi. Avustralya’daki Planet

Zengin ülkelerde sa¤l›k sorunlar›ve sosyal sorunlar ile eflitsizlikaras›nda yak›n iliflki vard›r.

Daha eflitlikçi ülkeler at›klar›n›ndaha büyük bir k›sm›n›dönüfltürürler.

Ark Kurulufl Vakf›ndan al›nan verilerleoluflturulan yukar›daki grafikte degörüldü¤ü gibi, daha eflitlikçiülkelerde at›k dönüfltürme oranlar›genellikle daha yüksektir.*Konuyla ilgili bulgular›, grafikleri vedi¤er verileri Eflitlik Vakf›n›n internetsitesinden inceleyebilirsiniz:www.equalitytrust.org.tr

Eflitlikçi Toplumlar Daha Çok Geri Dönüfltürüyor*



ampuller kulland›kça, ›fl›klar› aç›k b›-rakman›n çok da önemli olmad›¤›n›düflünmeye bafll›yoruz.

Çünkü statü rekabeti, tüketimi kö-rüklüyor. Ço¤umuz bunu, rekabetçibir davran›fltan çok, bir tür savunmadavran›fl› olarak gelifltiriyoruz: E¤erstandartlar›m›z› yükseltmezsek her-kesin gerisine düflece¤imizi ve etraf›-m›zdaki her fleyin bizi ikinci s›n›f gös-terece¤ini düflünüyoruz.

Eflitsizlik statü rekabetini k›z›flt›r-

d›kça, insanlar yar›flta kalmak için okadar çok çabalamak zorunda kal›yor.

Gerçek Yaflam Kalitesi Nas›l Ölçülür?Öykünme, statü rekabeti ya da basitçeherkese yetiflme telafl› tüketimi kö-rükleyen önemli bir unsursa ve tüketi-cilik esas olarak sosyal görünüfl ve ko-numla ilgiliyse, bize bir yarar getirme-di¤i belli olmas›na ra¤men neden hâlâekonomik büyümenin peflinde oldu¤u-muz sorusunun cevab› önem kazan›-

yor. Daha fazla gelir elde etme arzusu-nun asl›nda sadece daha yüksek statü-ye duyulan bir arzu oldu¤u flu basit de-neyle ortaya konmufl:

‹nsanlara, zengin bir toplumda bafl-kalar›ndan biraz daha yoksul olmay›m›, yoksa daha yoksul bir toplumdaçok daha düflük bir gelirle yaflamay›ama baflkalar›ndan daha iyi durumdaolmay› m› tercih edecekleri soruldu-¤unda, kat›l›mc›lar›n yüzde ellisi, bafl-kalar›ndan daha iyi durumda yaflamakiçin gerçek gelirlerinin yar›ya yak›n birk›sm›ndan vazgeçebileceklerini söyle-mifller. Bu sonuç statüye ne kadar de-¤er verdi¤imizin aç›k bir göstergesi.

Peki, bu kültürü nas›l dönüfltürebilirve gezegene verdi¤imiz zarar›n azalt›l-mas›n› nas›l mümkün k›labiliriz?Amerikal› sosyal ekolog ve liberal fel-sefeci Murray Bookchin’in söyledi¤igibi, “Kapitalizmin büyümeyi s›n›rla-maya ‘ikna edilmesi’ bir insan›n nefesalmay› b›rakmaya ‘ikna edilmesi’ndenfarks›z” ise, elimizden ne gelebilir?

E¤er karbon sal›mlar›n› k›smak içinzengin ülkelerdeki ekonomik büyümeyiciddi ölçüde s›n›rlamam›z gerekiyorsa,fark›nda olmam›z gereken önemli birnokta, bunun gerçek yaflam kalitesin-deki iyileflmelerden vazgeçmemiz anla-m›na gelmedi¤idir. Gerçek yaflam kali-tesini, sa¤l›k, mutluluk, dostluk ve top-luluk yaflam›yla ölçeriz ve as›l önemliolan da bunlard›r. Karbon sal›mlar›n›azaltma politikalar›n›n baflar›s›, dahagenifl bir sosyal sorumluluk ve dayan›fl-ma duygusuna ba¤l›d›r. Bulgular, dahaeflit ülkelerin bu aç›dan da daha iyi du-rumda oldu¤unu gösterir. Daha eflit ül-kelerde sosyal bütünlü¤ün ve güvenindaha yüksek oldu¤unu ve bunun da birtoplumsall›k ruhunu besledi¤ini biliyo-ruz. Küresel ›s›nmay› sadece maddi tat-minlerimize s›n›rlar getiren yönüyle elealan politikalar›n yan›na, bizi yeni vedaha esasl› yollara tafl›yacak eflitlikçipolitikalar koymak zorunday›z. m

Kuram

“Bir zamanlar politikaya, insanlar›nekonomik koflullar›n› de¤ifltirereksosyal ve duygusal refahlar›n›yükseltmenin bir yolu olarak bak›l›rd›.Ancak geride b›rakt›¤›m›z son yirmi-otuz y›l içinde, büyük resimle olanba¤lant›n›n ucunu kaç›rd›k. Bugünpek çok insan, psikososyal refah›n,herkese tek tek uygulanacak biliflseldavran›fl terapileri ya da ilk çocukluktasa¤lanacak destek gibi, bireydüzeyindeki çözümlere ya da dinide¤erlerin veya aile de¤erlerininyeniden do¤rulanmas›na ba¤l›oldu¤unu düflünüyor. Oysa art›kbiliyoruz ki, gelir da¤›l›m›, kararvericilere tüm toplumun psikososyalrefah›n› art›rman›n bir yolunusunmaktad›r. Politikac›lar›n elindeinsanlara gerçekten faydal› olmak içinbir f›rsat vard›r. Hükümetler ço¤u

ülkede en büyük iflverenler olduklar›gibi, neredeyse tüm ekonomik vesosyal politikalar›n da gelir da¤›l›m›üzerinde etkileri vard›r. Vergi ve sosyalyard›m politikalar› bunlar›n ilk aklagelenleridir. Asgari ücret yasalar›, e¤itimpolitikalar›, ulusal ekonomi yönetimi,iflsizlik düzeyleri, zorunlu tüketim ve lükstüketim mallar›na uygulanan KDV vesat›fl vergileri, kamu hizmeti tedarikleri,emeklilik politikalar›, miras vergileri,negatif gelir vergisi, temel gelirpolitikalar›, çocuk yard›m›, kademelitüketim vergileri, endüstri politikas›,yeniden e¤itim programlar› ve dahabirçoklar›…Gerekli politik iradeyi ayakta tutabilmekiçin, insanl›k tarihindeki en büyükdönüflümlerden birini yaratma görevininkendi kufla¤›m›za düfltü¤ünü akl›m›zdatutmam›z gerekiyor.”

Kitaptan: Politik Yetersizlik

AfiIRI D‹KKAT

ÇEK‹C‹ BÜYÜK

ÇANTA

BEN ÇOK PAHALI

YERLERDEN

ALIfiVER‹fi

YAPIYORUM!BAHSE G‹RER‹M

BUNU SATIN

ALACAK PARANIZ

YOKTUR!



Bilim

Ekstremofilik Mikroorganizmalar, Global Enerji Dengelerini

De¤ifltirebilir mi?Gözle görülemeyecek küçüklükteki mikroorganizmalar, dünyan›n devasa enerji

sorununa çözüm olabilir mi? Bu soruya “Evet, mümkün” diyen ve bunun içinlaboratuvarlar›nda hummal› bir çal›flma içine giren üç akademisyen ve master

ö¤rencilerinden oluflan s›k› bir ekip ç›kt› karfl›m›za: Marmara Üniversitesi Endüstriyel Biyoteknoloji ve Sistem Biyolojisi ö¤retim üyesi

Prof. Ebru Toksoy Öner, Yar. Doç. Dr. K. Yalç›n Ar¤a ve Dr. Faruk Küçükafl›k, enerjitar›m›n›n yerini alabilecek çal›flmalar›n› EKOIQ okurlar›na anlatt›.

Söylefli: Bar›fl DO⁄RU Foto¤raflar: Özgür GÜVENÇ

ebru toksoy 10/27/10 4:02 PM Page 68


EEkkiibbiinniizziinn yyaapptt››¤¤›› ççaall››flflmmaallaarr hhaakkkk››nnddaaggeenneell bbiirr bbiillggii aallaabbiilliirr mmiiyyiizz?? EEbbrruu TTookkssooyy ÖÖNNEERR:: Endüstriyel Biyo-teknoloji ve Sistem Biyolojisi (Indus-trial Biotechnology and Systems Bio-logy, IBSB) araflt›rma grubumuzun ça-l›flma konular› biyoetanol ve mikrobi-yal biyopolimer olmak üzere iki anabafll›kta toplanabilir. Biyoetanol ko-nulu çal›flmalar›m›z›n ana amac›, fazlaenerji gerektiren konvansiyonel üre-tim proseslerine alternatif olabilecek,toplam üretim maliyetini azaltan yenive yenilikçi teknolojiler gelifltirmek.Bu do¤rultuda, gerek ekstremofilikmikroorganizmalarla gerekse farkl›Saccharomyces cerevisiae maya kül-türleri ile çal›flmalar yürütüyoruz.Mikrobiyal biyopolimer ile ilgili çal›fl-malardaki ana hedeflerimiz ise ekstre-mofilik mikroorganizmalardan üretti-¤imiz ve endüstriyel öneme sahip bi-yopolimerlerin farkl› endüstriyel uy-gulamalardaki rolünün araflt›r›larakpazar potansiyelinin belirlenmesi veekonomik üretim sistemlerinin gelifl-tirilmesi.

PPeekkii,, nneeddeenn öözzeell oollaarraakk eekkssttrreemmooffiilliikkmmiikkrroooorrggaanniizzmmaallaarrllaa ççaall››flfl››yyoorrssuunnuuzz?? ÖÖNNEERR:: Ekstremofiller, yaflamak içinçok zor olan flartlar› sadece tolere et-meyen, ayn› zamanda optimum ola-rak bu do¤al flartlarda büyüyen mik-roorganizmalar. Yüksek s›cakl›k, asi-dik, alkali veya a¤›r metal konsan-trasyonu yüksek ortamlar, yüksek ba-s›nçlar ve afl›r› tuzlu ortamlar gibi in-san hayat› için ekstrem olarak nite-lendirilebilecek koflullar› do¤al kabuledip yaflayabilirler. Normal bir insan›öldürecek radyasyon dozunun befl binkat›na dayan›kl›l›k gösteren ve 131oCs›cakl›kta yaflayabilen ekstremofilikmikroorganizmalar var. Ekstremofil-lerin bu yaflam ortamlar›, dünyan›nilk olufltu¤u koflullara benzedi¤i içinbu konudaki araflt›rmalar›n evrim ve

uzaydaki farkl› hayat formlar› konu-lar›nda da önemli bilgiler sa¤layaca¤›düflünülüyor.

Günümüzde endüstride kullan›lankimyasallar›n birço¤u, endüstriyeluygulamalar›n gerektirdi¤i ekstrems›cakl›k, tuzluluk ve pH koflullar›ndaözelliklerini koruyam›yorlar. ‹steni-len etkiyi göstermeleri için ise, yük-sek miktarlarda ve s›k kullan›lmalar›gerekiyor. Bu da üretim maliyetleriniçok art›r›yor. Bu malzemelerin ektre-mofilik mikroorganizmalardan eldeedilmifl olanlar› ise, ekstrem koflulla-ra dayan›kl› olmalar›ndan dolay› en-düstriyel flartlarda etkilerini koruyorve dolay›s›yla az miktarda kullan›lma-lar› yeterli oluyor. Dolay›s›yla üretimmaliyetleri düflük seviyelerde kal›yor.Bu sebepten dolay› ekstremofilik

mikroorganizmalar ve onlardan eldeedilen enzim ve polimerlerin ticariönemi çok artt›.

Di¤er yandan, ekstremofilik mikro-organizmalar›n üretti¤i enzim (eks-tremozim) ve biyopolimerlerin üretil-dikleri ekstrem koflullarda fizikokim-yasal özelliklerini korumalar›n› sa¤la-yan özel yap›lara sahip olduklar› düflü-nüldü ve bu konudaki çal›flmalar bü-yük önem kazanm›fld›.

HHaannggii eekkssttrreemmooffiilliikk mmiikkrroooorrggaanniizzmmaa--llaarrllaa ççaall››flfl››yyoorrssuunnuuzz?? ÖÖNNEERR:: Çal›flmalar›m›zda kulland›¤›-m›z ekstremofilik mikroorganizmalarfarkl› kaynaklardan izole edilmifl eks-trem s›cak ortamlarda yaflayan termo-filler ve yüksek miktarlarda tuz içerenortamlarda yaflayan halofillerden olu-

Ekstremofillerden enerji üretimi birsüre önce, ünlü ekonomi dergisiForbes’un da gündemindeydi. Habermetni aynen flöyle: “Oksijene vegünefl ›fl›¤›na ihtiyaç duymuyorlar. Asit havuzlar›nda ve bir insan›öldürebilecek radyasyonun befl binkat daha fazlas›nda yaflayabiliyorlar.Metal soluyabiliyor, nükleer at›klar›yiyebiliyor, zehir içebiliyor ve hattakendi yaralar›n› iyilefltirebiliyorlar. Biliminsanlar›, ekstremofiller ad›n› tafl›yanbu süperböceklerin yeni enerjiekonomisinin s›rr› olabilece¤inidüflünüyorlar.”

Enerji SüperböcekleriForbes’da



fluyor. Termofiller, Antarktika’dakiRittman Da¤›nda bulunan bir s›cak sukayna¤›ndan, ‹talya’n›n güneyindekiStromboli adas›ndaki jeotermal top-raklardan ve Bursa yak›nlar›ndaki do-¤al s›cak su kaynaklar›ndan; Halofillerise, Antarktika’daki bir tuz gölündenve ‹zmir Çamalt› tuzlas›ndan izoleediliyor.

Çal›flt›¤›m›z termofilik mikroorga-nizmalar›n üretti¤i amilaz enzimleri,global endüstriyel enzim piyasas›n›nüçte birini teflkil ediyor ve g›dadan bi-yoyak›ta kadar çok farkl› endüstriyeluygulamalar› var. Yüksek s›cakl›klar-da aktivitelerini koruyabilen bu en-zimler, özellikle deterjan endüstrisin-de çok yayg›n kullan›l›yor. Çal›flmala-r›m›z bu enzimlerin karakterizasyonuve iyilefltirilmesi yan›nda biyoetanolüretim süreçlerindeki uygulanmas›n›da kaps›yor. Niflasta içeri¤i yüksekat›k kaynaklar›ndan biyoetanol üreti-mi gibi yeni jenerasyon biyoyak›t üre-timi ifllemlerine uygunluklar› labora-tuvar ortam›nda araflt›r›l›yor.

Halofilik mikroorganizmalar isemikrobiyal biyopolimer üretimi arafl-t›rmalar›nda kullan›l›yor. Bu mikroor-ganizmalardaki biyopolimer üretimmekanizmas›n›n sistem bazl› yakla-fl›mla ayd›nlat›larak kontrol edilmesive bu yolla belli özelliklere sahip “ak›l-l› biyopolimerler” üreten mikroorga-nizmalar›n, yani hücre fabrikalar›n›ngelifltirilmesi hedefleniyor. Ayn› za-

manda halofillik mikroorganizmalar-dan kontrollü flartlarda levan biyopo-limerinin de mikrobiyal üretimi ile il-gili çal›flmalar yap›l›yor.

""LLeevvaann"" kkoonnuussuunnddaa bbiirraazz ddaahhaa aayyrr››nntt››--ll›› bbiillggii aallaabbiilliirr mmiiyyiizz??ÖÖNNEERR:: Levan, fruktoz ünitelerindenoluflan, çevreye dost ve biyobozunurbir fleker polimeridir. Ya¤ ve sudayüksek çözünürlük, kuvvetli yap›fl-kanl›k, biyo-uyumluluk ve film olufl-turma gibi üstün özelliklere sahip birbiyopolimerdir. Kurakl›k ve donduru-cu so¤uklara karfl› bitkiler taraf›ndankorunma amaçl› üretildi¤i bilinen bufruktan polimerinin g›da, ilaç, kozme-tik, boya, tekstil ve yap›flkan sanayile-rinde farkl› uygulamalar› var. Levanyem ve yiyecek sanayisinde probiyo-tik ve hipokolesterolemi etkileriyle,kozmetikte hücre yenileyici, cilt nem-lendirici ve iritasyon engelleyici etki-leriyle, ilaç sanayisinde de kaplamamateryali olarak büyük bir potansiyeloluflturuyor.

Ayr›ca levan anti-tümör ajan› olarakve ba¤›fl›kl›k sisteminin kuvvetlendi-rilmesinde de etkili ve ba¤›rsak flora-s›n› düzenledi¤i, kolesterolü düflürdü-

¤ü belirlendi. Birçok potansiyel uygu-lama alan› bulunan bu polimerin en-düstriyel kullan›m›n›n önündeki tekengel, bakterilere ve bitkilere dayananyüksek maliyetli üretim süreçleri. Le-van›n üretim maliyetleri, ticari poli-merin fiyat›na da yans›yor.

Ayn› safl›ktaki ticari biyopolimerle-rin fiyatlar› karfl›laflt›r›ld›¤›nda, leva-n›n ne kadar pahal› bir polimer oldu¤udaha iyi anlafl›l›yor. Levan›n ortalamafiyat› 200 Euro/gram iken ksantan vesodyum aljinat gibi üretim flartlar›standardize olmufl ucuz polimerlerinfiyat› 0.5-1 Euro/gram, biyoteknolojikönemi giderek artan ve pahal› olarakbilinen ticari pullulan›n fiyat› bile 50-70 Euro/gram aras›nda de¤ifliyor. Busebeple, üretimiyle ilgili yap›lan hertürlü iyilefltirmenin ekonomik de¤eride çok büyük.

Günümüzde, levan üretimine ticariilgi yo¤unlaflt›. Dünyada endüstriyelolarak levan üretimini gerçeklefltirençok az say›da flirket var ve halen üre-tim ekstremofilik olmayan kaynak-lardan yap›l›yor. Literatürde, ekstre-mofilik bir mikroorganizma taraf›n-dan levan üretimi ilk defa grubumuztaraf›ndan yay›nland›. Bu konudaki

Bilim

“Enerji sorununa çözümlergelifltirmek için laboratuvarortam›nda yapay canl›lar›n

üretildi¤i günümüzteknolojisinin, çok yak›n birzamanda tüm global enerjidengelerini de¤ifltirecek bir

buluflla yeni bir vizyonkazanaca¤›n› düflünüyoruz”



çal›flmalar›m›zla, ekstremofilik birmikroorganizman›n levan üretim sü-recine sa¤lad›¤› avantajlar›, at›k kay-nakl› üretim ile birlefltirerek üretimmaliyetlerinde ciddi iyilefltirmelersa¤land›.

DDüünnyyaaddaa bbuu kkoonnuuddaa bbüüyyüükk bbiirr yyaarr››flfl ooll--dduu¤¤uunnuu ttaahhmmiinn eeddiiyyoorruuzz.. BBuu kkoonnuuddaahhaannggii aaflflaammaaddaass››nn››zz?? ÇÇaall››flflmmaallaarr››nn››zznnee zzaammaann ffiiiilliiyyaattaa ggeeççeecceekk?? ÖÖNNEERR -- YYaallçç››nn AARR⁄⁄AA:: Sistem biyoloji-si, son on y›lda ortaya ç›km›fl ve 21.yüzy›l›n bilimi olarak adland›r›l›yor.Sistem biyolojisiyle gelen yeni dalga-lar endüstriyel biyoteknoloji çal›flma-lar›n› ivmelendirdi, k›sa vadede bualanda önemli uygulamalara olanaksa¤lamaya bafllad›. Bu h›zla geliflen

bir ortam›n rekabetçi olmas› da kaç›-n›lmaz. Nitekim ekstremofilik orga-nizmalar›n endüstriyel uygulamalar›üzerine çal›flmalar gerçeklefltirenTürkiye’de ve dünyada birçok araflt›r-ma grubu bulunuyor.

Öte yandan, IBSB olarak, sistem bi-

yolojisi yaklafl›mlar› ile ekstremofilikorganizmalar›n endüstriyel biyotek-nolojide kullan›m› aç›s›ndan Türki-ye’deki tek araflt›rma grubuyuz. Gerekgrubumuzun bilimsel altyap›s›, gerek-se laboratuvar altyap›m›z ve gerçek-lefltirdi¤imiz üst düzey uluslararas›yay›n ve projeler düflünüldü¤ünde;araflt›rma grubumuzun bu rekabetçiortamda ayakta kalabilecek güç ve ol-gunlu¤a eriflti¤ini söyleyebiliriz. 5-10y›l gibi k›sa bir süre içerisinde, sistembiyolojisinin sa¤l›k hizmetlerinde, en-düstriyel biyoteknolojide ve sürdürü-lebilir kalk›nmada ses getirecek, uy-gulanabilir ilerlemeler sunmas› bekle-niyor. Grubumuzun bu vadede hedefi,endüstriyel biyoteknolojide oluflmas›beklenen geliflmelerin gerçekleflmesiesnas›nda izleyici de¤il, bizzat geliflti-rici ve uygulay›c› olabilmek. Bu do¤-rultuda, farkl› endüstri sektörlerinde-ki problemlere üniversite ve sanayi or-takl›¤›nda çözüm üretmenin çokönemli oldu¤unu düflünüyoruz. Bizimçal›flmalar›m›z›n yaflama geçmesi içinakademisyen, sanayi ve ticaret iflbirli-¤inin sa¤lanmas› çok önemli. Bu kap-samda özellikle ekolojiyle ilgili konu-larda sektörler ve disiplinleraras› ileti-flim ve iflbirli¤ini gelifltirmeyi hedefle-yen uluslararas› bir oluflumun temel-leri at›ld›; bizler de bunun hayata geç-mesi için elimizden gelen tüm deste¤isa¤l›yoruz.

BBuu ççaall››flflmmaallaarr››nn ssoonnuuccuunnuunn,, bbiiyyooeettaa--nnooll üürreettiimmiinnddee,, gg››ddaa kkrriizziinnii tteettiikklleemmeetteehhlliikkeessii ttaaflfl››yyaann eenneerrjjii ttaarr››mm››nn››nn yyeerrii--nnii aallaabbiilleeccee¤¤iinnii ddüüflflüünnüüyyoorr mmuussuunnuuzz?? ÖÖNNEERR:: At›k kaynaklar›ndan yeni jene-rasyon biyoyak›t üretim teknolojileri-nin konvansiyonel teknolojilerin yeri-ni alaca¤›n› düflünüyoruz. Son y›llardabu konudaki geliflmeler h›zla ilerliyorve bu teknolojik geliflmeler, insanlar›nekolojik konularda gittikçe daha fazlabilinçlenmesiyle birleflerek ülkelerin

Günümüzde biyolojik araflt›rmalaresasl› bir de¤iflim geçiriyor. Bude¤iflimin simgesi olan SistemBiyolojisinde en basit bakterilerdeninsana kadar genifl bir spektrumdakibiyolojik sistemlerin gerekçevreleriyle gerekse de sistem içidinamik etkileflimlerininayd›nlat›lmas› hedefleniyor. Bununiçin, matematiksel ve istatistikselyöntemler biyolojik veriler ilebütünlefltirilerek modeller gelifltirilirve bu modeller kullan›larak karmafl›kdinamik biyolojik süreçlerinanlafl›lmas›, kontrolü ve gelifltirilmesikonular›nda yeni hipotezler üretilir.Sistem biyolojisi, son on y›ldaoluflturdu¤u yeni dalgalarla birlikteyeni fikirler, yeni araçlar ve yeniveriler ortaya koyarak biyolojikaraflt›rmalar› zenginlefltirdi. Sistemyaklafl›m› ile üretilen yüksek boyutluveriler, analiz çal›flmalar›n›gözlemlenebilir ufkumuzun ötesinezorluyor ve 5-10 y›l gibi k›sa bir süreiçerisinde, sa¤l›k hizmetlerinde,

endüstriyel biyoteknolojide vesürdürülebilir kalk›nmada sesgetirecek, uygulanabilir ilerlemelersunmas› bekleniyor. Araflt›rmagrubumuz bünyesindegerçeklefltirilen çal›flmalarda,ekstremofilik mikroorganizmalar›nmetabolizmas›n› ayd›nlatan yüksekboyutlu modeller oluflturuldu.Oluflturulan modellerin bilgisayarortam›nda benzetimi yoluylabiyopolimer ve biyoetanol üretimsüreçlerinin verimlerini ve h›zlar›n›art›rmak amaçl› yeni üretim stratejilerigelifltiriliyor ve gelifltirilen hipotezlerlaboratuvarda test ediliyor.

Yar. Doç. Dr. K. Yalç›n Ar¤a: “Sistem BiyolojisiSürdürülebilirli¤e Katk› Sa¤layacak”

“Çal›flmalar›m›z›n yaflamageçmesi için akademisyen,sanayi ve ticaret iflbirli¤ininsa¤lanmas› çok önemli. Bu

kapsamda sektörler vedisiplinleraras› iletiflim ve

iflbirli¤ini gelifltirmeyihedefleyen uluslararas› biroluflumun temelleri at›ld›”



enerji politikalar›n› bile yönlendirenbüyük bir güç yarat›yor. Bu gücün art-mas› e¤itim ve araflt›rma ile mümkün-dür. fiu anda biyoetanol, petrol kay-nakl› yak›tlara en iyi alternatif olarakkabul ediliyor. Ancak enerji sorununafarkl› çözümler gelifltirmek amac›ylalaboratuvar ortam›nda yapay canl›la-r›n üretildi¤i günümüz teknolojisinin,çok yak›n bir zamanda global enerjidengelerini bafltan afla¤› de¤ifltirecekbir buluflla yeni bir vizyon kazanaca¤›-n› düflünüyoruz.

BBiirr ttaahhmmiinn yyüürrüüttmmeenniizzii iisstteesseekk,, eekkss--ttrreemmooffiilllleerrddeenn eenneerrjjii üürreettiimmii eennddüüss--ttrriiyyeell aannllaammddaa vvee kkaappssaammll›› oollaarraakk nneezzaammaann ggeerrççeekklleeflflttiirriilleebbiilliirr?? NNee kkaaddaarrbbüüyyüükk bbiirr eenneerrjjii kkaayynnaa¤¤›› oollaabbiilleeccee¤¤iinniittaahhmmiinn eeddiiyyoorrssuunnuuzz??

ÖÖNNEERR:: Ekolojik problemler, iklim de¤i-flikli¤i, petrokimyasal enerji gibi so-runlara çözüm aray›fl› da ekstremofi-lik mikroorganizmalara fokuslanmay›tetiklemifl durumda. Son befl y›lda,Amerika’da bu mikroorganizmalar›nenerji üretimiyle ilgili araflt›rmalarabüyük ölçekte fonlar ayr›lmaya bafl-land›. 2008 y›l›nda Forbes dergisindeyay›nlanm›fl olan bir makalede,“Energy Superbugs” olarak nitelendi-rilen ekstremofilik mikroorganizma-lar›n yeni enerji ekonomilerinin oluflu-munda kilit rol oynayaca¤› belirtildi.Tüm bu veriler göz önüne al›nd›¤›nda,ekstrem flartlarda yaflamay› baflarabi-len bu mikroorganizmalar›n, ekstrembir hal alm›fl olan enerji problemininçözümünde büyük katk› sa¤layacakla-r› kesindir. m

Bilim

IBSB Grubunda çal›flan doktora ö¤rencisi Deniz Köflebent’in Bioetanol Projesi içinmikroskop alt›nda Saccharomyces cerevisiae yani maya hücreleri üzerinde çal›fl›rkençekti¤i bu foto¤raf, sanki bir mesaj gibi. Bakal›m ekstrem flartlarda yaflamay› baflarabilenbu mikroorganizmalar, ekstrem bir hal alm›fl olan enerji probleminin çözümüne katk›sa¤layabilecek mi?

Biyopolimerler maalesef yükseküretim maliyetleri yüzünden hâlâpiyasada hak ettikleri gerçek yerialam›yor. Bo¤aziçi ÜniversitesiÇevre Bilimleri Enstitüsündetamamlad›¤›m doktora çal›flmalar›mkapsam›nda, levan polimerininpazar potansiyelinin art›r›lmas›amac›yla, ekonomik ve çevreyeduyarl› flekilde üretimi için farkl› at›kkaynaklar›n›n uygunlu¤unuaraflt›rd›m. Üretim için, ekonomikaç›dan katma de¤eri çok az olanmelas gibi endüstriyel tar›m yanürünlerini ya da portakal posas› gibitar›msal at›klar› kulland›k. Besin de¤eri bak›m›ndan çokzengin olan bu yan ürünler ve at›klar kullan›ld›¤›nda, piyasa de¤eri çok yüksek olan bubiyopolimerin mikrobiyal üretimmiktar›n›n da oldukça önemliseviyelere ç›kt›¤› belirlenmifldurumda. Birim biyopolimer bafl›naüretim maliyetini flu an için bile 7kattan fazla düflürmemiz bence çokönemli bir baflar›d›r. Devam edençal›flmalar bize bu oran›n çok dahaazalaca¤›n› gösteriyor ve birmühendis olarak, bu olumlusonuçlar›n faydal› bir endüstriyelürüne dönüflmesinin emeklerimize de¤er kataca¤›n›düflünüyorum.

Dr. Faruk Küçükafl›k: “Biyopolimerin Maliyetini Yedi Kat Düflürdük”


Destekleyen

ECOYenilenebilir Enerji Teknolojileri, Enerji Verimlili€i ve Yal›t›m Fuar›

09 - 12 ARALIK 2010‹STANBUL FUAR MERKEZ‹ / CNR EXPO / 1-3. Salon

www.renex-expo.com

Düzenleyen

Beybi Giz Plaza No.: 28 Kat: 2Daire : 3-4 Maslak / ‹stanbulTel : 0.212.2903333Fax : 0.212.2903332e-mail : [email protected]

Sektörel Bas›n Sponsoru



Çevre Koruma

bp greenpeace 10/27/10 4:07 PM Page 74


Sistemin bu flekilde sürmesine izinvermenin bir cinayet oldu¤unugörmek için sadece foto¤raflarabakmak bile yeterli. 20 Nisan2010’da Meksika körfezindekiBP’nin derin deniz petrol sondajkuyusunda meydana gelenpatlaman›n sonuçlar›n› araflt›ranGreenpeace Arctic Sunrisearaflt›rma gemisinin ve biliminsanlar›n›n ortaya ç›kard›¤› sonbulgular, felaketin gerçeksonuçlar›n›n hâlâ tam olarakortaya konmad›¤›n› da gösteriyor.

Yaz›: Deniz SÖZÜDO⁄RUGreenpeace Akdeniz ‹letiflim Sorumlusu

PETKUMARDIR

ROL©

Dan

iel B

eltr

a /

Gre

enpe

ace



Çevre Koruma

isan ay›nda Meksika Körfe-zi’nde BP’nin “DeepwaterHorizon” platformunun pat-

lamas›n›n ard›ndan bütün gözlerbölgeye ve petrol endüstrisine çev-rildi. Yaklafl›k 205 milyon galon hampetrol denize kar›flt›. Peki, bu kazailk miydi? Hay›r. Son mu olacak?Petrol aramak için kazd›kça, dahafazla risk alaca¤›z. Her kaza oldu-¤unda kendimize soruyoruz, nas›lönleyebilirdik diye. Önlemenin tekyolu, denizafl›r› petrol aramaktanvazgeçmek ve petrole olan ba¤›ml›l›-¤›m›zdan kurtulmakt›r. Daha kaçhayatla, ekosistemle ve ekonomiylekumar oynayaca¤›z? Art›k hatalar›-m›zdan ders ç›karman›n ve fosil ya-k›tlar› afl›p, temiz enerjiye yüzümü-zü dönmenin zaman› geldi.

Aylarca petrol s›zan Körfez’deekosistemin gerçekte ne kadar etki-

lendi¤ini anlamak üzere Greenpea-ce, bir grup bilim insan›yla bölgeyegitti. Yaklafl›k üç ay önce Florida sa-hillerinden ayr›lan Greenpeace ge-misi Arctic Sunrise’da bulunan ba-¤›ms›z bilim insanlar› bölgede arafl-t›rmalar yap›yor. Keflif gezisininfarkl› aflamalar›nda farkl› bilim in-sanlar› kat›l›yor geziye ve her birikendi uzmanl›k alan›na göre, denizdibinden su yüzeyine, planktonlar-dan balinalara kadar ekosistemintümünü inceliyor.

Eylül ay›nda, gemideki araflt›rmaekibi, Mississippi yak›nlar›ndakiHorn Adas› k›y›lar›nda BP petrol fe-laketinden kalan petrole bölgede hâ-lâ rastland›¤›n› ispatlad›. Gemidebulunan Bilimsel Araflt›rmalar Koor-dinatörü Adam Walters ve Green-peace Okyanus Kampanya Sorumlu-su Phil Kline, kumda küçük delikler

N

©D

anie

l Bel

tra

/ G

reen

peac

e

© Kate Davison / Greenpeace



Aylarca petrol s›zan Körfez’de ekosistemingerçekte ne kadar etkilendi¤ini anlamak üzere

Greenpeace, bir grup bilim insan›yla bölgeye gitti.

b 1969 y›l›nda, Santa Barbara petrols›z›nt›s› da Güney California’da SantaBarbara plajlar›na kadar bulaflan birkazayd›. 10 günlük süre içinde, 80bin -100 bin varil ham petrol yay›ld›ve 10 binden fazla kufl ölümüylesonuçland›. Bu felaket 1970'li y›llar›nçevre hareketinin k›v›lc›m›d›r veony›llard›r süren U.S. Pasifik veAtlantik k›y›lar› sondaj moratoryumuiçin bafllang›ç olmufltur.b Dünyan›n ikinci en büyük petrols›z›nt›s›, Ixtoc I de BP derin deniz afetigibi patlamayla, Meksika’dakiCampeche Körfezinde meydanageldi. Bu olay iki mil derinde sondajpatlamas›yla Haziran 1979’dameydana gelen ve Mart 1980’ekadar kontrol alt›na al›namayan birkazayd›. Faturas›: Üç milyon varilpetrolün ekosisteme yay›lmas›.b Belki de dünyan›n en büyük petrolfelaketi, Mart 1989’da Alaska’dagerçekleflen Exxon Valdez’di.Petrolün yay›lma zaman›, uzak vemuhteflem konumu, binlercekilometre yay›lmas› yabani hayatzenginli¤i aç›s›ndan tam bir felaketoldu. Bu s›z›nt›n›n etkileri hâlâ gözlegörülebilir ve insanlar ve bölgedekihayvanlar taraf›ndan yirmi y›l sonrabile hissedilir durumda.

Petrol Felaketleri Tarihi

©K

ate

Dav

ison

/ G

reen

peac

e©

Kat

e D

avis

on/

Gre

enpe

ace



açt›klar›nda, yüzeyin yaklafl›k 30santimetre derinli¤inde petrole bu-lanm›fl kum tabakalar›na ulaflt›lar.Horn Adas› k›y›lar›nda bulunan pet-rol, henüz s›z›nt›n›n temizleme ope-rasyonunun yap›lmad›¤›n›n ve Kör-fez ekosisteminin tehlikede oldu¤u-nun aç›k bir göstergesiydi.

500 Kilometre Uzakta Petrol ‹zleriBa¤›ms›z bilim insanlar›n›n kat›ld›¤›analiz sonuçlar›, Obama’n›n k›z›yladenizde yüzerken verdi¤i karelerdenoldukça farkl›... Ekim ay›nda bile pet-rol kal›nt›lar›na, felaketin meydanageldi¤i yerin 300 mil (500 km) bat›-s›nda ve suyun 1000 metre alt›ndarastland›. Bu araflt›rman›n “ba¤›m-s›zl›¤›” ise, BP veya Amerikan hükü-meti taraf›ndan fonlanmamas›ndangeliyor. Araflt›rma, yaln›zca petroldenkurtulmak gerekti¤ini düflünen bi-reylerin destekleriyle gerçeklefliyor.

Dr. Rainer Amon, farkl› noktalar-dan deniz suyu örne¤i almak, sudaki

Çevre Koruma

2 Eylül’de baflka bir petrol endüstrisifelaketi yine ayn› bölgede, MeksikaKörfezinde meydana geldi. Vermillion380 patlad›¤›nda 13 kiflinin yaflam›n›tehlikeye soktu. Geçti¤imiz on y›liçinde 69 kifli aç›k deniz petrolaramalar›nda öldü, 858 yang›n vepatlama vakas› oldu. Oysa Ekim bafl›nda ‹ngiltere hükümetiülkenin karasular›nda ilk kez petrolaramas› yap›lmas›na izin verdi. BafltaAmerika olmak üzere, hükümetlerpetrole verdikleri teflviklere devamettikçe kazalar sürüp gidecek.Amerikan hükümeti hâlâ, petrolaramak için çok büyük teflvikler verip,vergi indirimlerine gidiyor. Petrolarama alanlar› ve sondaj ekipmanlar›yüzde 9 gibi çok düflük bir rakamlavergilendiriliyor. Geçti¤imiz günlerdealt› ayl›¤›na yasaklanan aç›k denizpetrol arama faaliyetleri de,Amerika’daki parlamento seçimleriöncesinde yine bir seçim malzemesi

olarak kullan›larak, kald›r›ld›.Okyanusun di¤er taraf›nda bunlaryaflan›rken, Türkiye’de de denizdepetrol arama faaliyetleri art›yor.Karadeniz’de flu anda 12 sondajçal›flmas› var. Chevron daKaradeniz’de üç petrol arama kuyusuaçaca¤›n› aç›klad›. Oysa petrolflirketleri güvenlikten çok, kendi maddiç›karlar›n› gözetiyor. Bu flirketler,Karadeniz’deki bal›kç›l›k, ekosistemveya yerel halk› zerre kadarumursam›yor. Hükümetin de tek yönlübir politika benimseyerek yaln›zcapetrol üretimine odaklanmas›, bizi geridönüflü olmayan bir sürecesürüklüyor. Petrol üretimi yerine,tüketimini azaltmaya yönelik vizyon vestratejileri benimsemek tek çözüm.Greenpeace, güvenli, petrole olanba¤›ml›l›¤›ndan kurtulmufl birTürkiye’ye inan›yor ve Karadeniz’in,Meksika Körfezinin kaderinipaylaflmas›n› istemiyor.

Karadeniz de Körfeze Benzemesin

© Daniel Beltra / Greenpeace



çözünmüfl oksijen oran›n› tespit et-mek için Arctic Sunrise gemisini biraraflt›rma platformu olarak kullan-d›. Teksas Üniversitesi Deniz Bilim-leri ve Oflinografi departmanlar›ndaö¤retim görevlisi olan Dr. Amon,araflt›rma sonuçlar›n› flu flekilde ak-tar›yor: “Ald›¤›m›z örneklerde belir-gin oranda oksijen eksilmesi göz-lemledik. E¤er kazan›n gerçekleflti¤iyerden 500 km uzakl›kta, deniz su-yunda bir oksijen eksilmesi sözko-nusuysa, bu yaln›zca petrol bulafl-mas›yla olabilir. Bu da hükümetinaç›klad›¤› gibi petrokimyasallar git-

ti söylemiyle ters düflüyor.”Doktor Amon’un araflt›rmas›ndan

ayr› bir araflt›rma yürüten Cliff Nun-nally, denizalt› ekolojisti olarak ok-yanus taban›nda 1300 metre derin-likte ve kazadan 8 km uzakl›kta diptortusundan örnekler alarak incele-di. Yüksek oranda petrol kokan buörnekler, on y›l önce ayn› yerde yap›-lan araflt›rmalarla k›yaslanarak, buekosistemin flu anki konumu hak-k›nda bilgi verecek. Bu da, MeksikaKörfezi’nde deniz suyuna yüklü mik-tarda bulaflan petrolün etkilerini an-lamam›z› sa¤layacak.

Petrol Denize Kar›flt›¤›nda Neler Oluyor?Petrolün suya kar›flt›¤› zaman yarat-t›¤› etkileri farkl› aflamalarla incele-mek gerekiyor. S›zan petrolün uçucuorganik k›s›mlar› buharlaflarak s›-z›nt›n›n boyutunu yüzde 20-40 ora-n›nda azalt›yor. Suda çözünebilenbölümleri suya kar›fl›yor, geri kalanpetrolün bir k›sm› derinlere inerkendi¤er k›sm› da yüzeyde kal›yor. Çokuzun zaman içinde bu kal›nt›lar›nbüyük bölümü çözülüyor olsa da, buçözülme ancak on y›llara yay›lanuzun bir zaman diliminde gerçekle-

A¤›zdan al›nan petrol de ölümlere neden olabiliyor. Petrol, sindirildiktensonra ani ölümlere yol açmad›¤› durumlarda da, akci¤er ve üreme ile ilgili

hastal›klara kap› aral›yor.

©D

anie

l Bel

tra

/ G

reen

peac

e


flebiliyor. Yüzeye yak›n yaflayan hay-vanlar petrole bulan›yor ve kendile-rini s›cak tutam›yorlar. Bu durum,nefes almak için yüzeye ç›kmak zo-runda olan, özellikle yunus ve bali-nalar için de bir tehdit oluflturuyor.Kald› ki çözünerek suya kar›flan vegittikçe görünmez hale gelen petrolde deniz yaflam›nda çok önemli biryer tutan mikroorganizmalar tara-f›ndan yutularak besin zincirindebozulmalara neden olacak etkileryarat›yor.

Meksika Körfezinde pek çok farkl›tür deniz memelisi var; kambur bali-nalar ve denizay›lar› gibi nadir türlerzaman zaman bölgede görülüyor.Nesli tehlikede olan Atlantik maviyüzgeçli orkinoslar›n›n da say›l› üre-me alanlar›ndan birisiydi MeksikaKörfezi. Ayr›ca yaflam›n› burada sür-düren bir kaflalot (sperm whale) po-pülasyonu, katil balinalar ve pek çokfarkl› yunus türü de var; petroldenetkilenmeleri, uzun vadede türündevaml›l›¤›n› riske sokacak.

A¤›zdan al›nan petrol de ölümlereneden olabiliyor. Petrol, sindirildik-ten sonra ani ölümlere yol açmad›¤›durumlarda da, akci¤er ve üreme ileilgili hastal›klara kap› aral›yor ve buda ekosistemde uzun dönemli hasar-lara neden oluyor. Petrol s›z›nt›lar›denizdeki larvalar için de ölümcül.Organik alt tabakalar› zehirleyenpetrol, bal›klar›n besin zincirini etki-ledi¤i için, s›z›nt›, bal›kç›l›k endüs-trisini de farkl› flekillerde etkilemifloluyor. Bu etkilerin, Körfez k›y›s› bo-yunca uzanan ticari bal›kç›l›k alanla-r›na ve karides çiftliklerine ulaflmas›da olas›. Bu anlamda özellikle istirid-ye çiftlikleri tehdit alt›nda, çünkü ya-p›lar› nedeniyle istiridyelerin petrolpartiküllerini, kimyasal seyrelticilerive petrole bulanm›fl planktonlar› sin-dirmesi olas›. Bu nedenle Körfez’denelde edilen deniz ürünlerinin tüketi-


Çevre Koruma

Milyonlarca galon petrolün körfez sular›na s›zd›¤›aylar pek çok bal›k ve deniz memelisi için

yumurtlama ve çiftleflme dönemiydi.

© Todd Warshaw / Greenpeace

© Mannie Garcia / Greenpeace



1. ‹lk ba¤›ms›z araflt›rma:Greenpeace’in bölgeye ça¤›rd›¤›,petrol s›z›nt›lar› konusunda deneyimliuzmanlar ve di¤er bilim insanlar›felaketin çevresel etkilerinin ba¤›ms›zbir de¤erlendirmesini yaparak birrapor yay›nlad›lar.

2. Yerel halkla çal›flma veprotestolar: Greenpeace, di¤er çevregruplar›yla birlikte halk›n sesi olarakBaflkan Obama’y› felaket bölgesiniflahsen ziyaret etmeye ve aç›k denizpetrol kuyular› hakk›nda duruflunude¤ifltirmeye ça¤›ran bir mektupgönderdi. Dünyan›n çeflitli yerlerindeGreenpeace gönüllüleri taraf›ndangösteriler düzenlendi.

3. Politik bask›: Greenpeace, BP vedo¤ay› kirleten di¤er flirketlerinsorumlu tutulmas›, Amerikan Kongresi dahil pek çok karar vericininharekete geçmesi için birebirgörüflmeler gerçeklefltirdi. Bugörüflmelerde aç›k denizlerden petrolç›kar›lmas›n›n yasaklanmas› ve petrolba¤›ml›l›¤›n›n Enerji [D]evrimi yolu ileazalt›lmas› talepleri vurguland›.ABD’deki farkl› federal hükümetkurumlar›na yasal yollardanbaflvurarak, felaketten sonrakullan›lan kimyasal seyrelticiler,hükümetin BP ve di¤er petrolflirketleriyle iletiflimi, deniz yaflam›üzerindeki etki ve petrol ç›karmagüvenlik düzenlemelerininduyurulmas›n› talep etti.

4. Do¤rudan eylemler:Gerçeklefltirilen do¤rudan eylemlerletüm dünyan›n dikkatini petrolba¤›ml›l›¤›n›n tehlikelerine çekti. Bueylemlerde aç›k denizlerde petrolaranmas›na acilen bir yasakgetirilmesi, fosil yak›tlara olanba¤›ml›l›¤›n sona ermesi ve temizenerjilerin desteklenmesi, iklim

de¤iflikli¤inin önüne geçecek güçlükanunlar ve uygulamalar oluflturulmas›ve Enerji [D]evriminin teflvik edilmesigerekti¤i vurguland›. ‹lk eylemde, Greenpeace eylemcileriLondra’daki BP Genel Merkezi’ne‘British Polluters’ (‹ngiliz Kirleticiler)yaz›l› bir bayrak ast›. Ard›ndan, Londra'daki 46 BPistasyonu, Greenpeace eylemcileritaraf›ndan kapat›ld›. Tümistasyonlardaki petrol ak›fl›n› sa¤layandü¤me kapat›ld› ve tekrar aç›lmamas›için güvenli bir flekilde söküldü. Biristasyonda ise Greenpeacet›rman›flç›lar› BP'nin eski logosunu,çevreyi kirleten imaj›n› daha iyiyans›tan aday logolardan biri ilede¤ifltirdi.

5. BP logo yar›flmas›: Greenpeace,BP’nin çevreyi kirleten imaj›na dahauygun olacak yeni bir logo tasar›m›yar›flmas› bafllatt›. Üç ay önce bafllayanve bu hafta içinde sonuçlananyar›flmaya 2000’in üzerinde kat›l›moldu; 25 binin üzerinde insan oy verdi.

6. Bölgede araflt›rma: Greenpeacegemisi Arctic Sunrise, ba¤›ms›z biraraflt›rma için üs görevi gördü. Üç ayönce Körfez’e giden gemideki biliminsanlar› denizalt› ekosistemi vedenizsuyu örnekleri alarakincelemelerde bulundu.

Greenpeace Neler Yapt›?

me sunulmadan önce dikkatli bir fle-kilde incelenmesi gerekiyor.

BP petrol felaketi, gerçekleflti¤izaman itibariyle de Körfez ekosiste-mi için y›k›c› etkiler oluflturdu. Mil-yonlarca galon petrolün körfez sula-r›na s›zd›¤› aylar pek çok bal›k ve de-niz memelisi için yumurtlama veçiftleflme dönemiydi. Bu dönemdepek çok türün, daha önce olufltur-duklar› yuvalama alanlar›nda kal›-yor olmas›, petrole maruz kalma sü-relerini de uzatt›. Felaketin denizekosistemi üzerindeki tüm etkileriniflimdiden söylemek imkans›z olsada, bölgenin çok say›da nadir ve teh-like alt›ndaki türe ev sahipli¤i yap›-yor olmas›, Körfezin hassas ekosis-temini korumaktaki aciliyetin alt›n›çiziyor. m

© Mannie Garcia / Greenpeace

©M

anni

e G

arci

a/

Gre

enpe

ace

©C

huck

Coo

k/

Gre

enpe

ace


Avustralyal› sanatç› Cate Blanchett veyazar efli Andrew Upton, Sydney’desahip olduklar› büyük tiyatro binas›n›bafltan afla¤›ya yeflil enerjiyle çal›fl›rhale getirdiler.

Geçen yüzy›llardan kalma bir yükambar› olan flimdiki tiyatro binas›,Sydney Liman›nda, bütün dünyan›ntan›d›¤› ünlü opera binas› ve SydneyKöprüsü’nün hemen oralarda, çok gözönünde. Cate ve Andrew, sineman›ngeçici, ama tiyatronun kal›c› oldu¤unaiman etmifl bilinçli ayd›nlar. Bu ne-denle, tiyatrolar›n› canla baflla yöneti-yor ve tarihi binas›n› koruyorlar.

Binay› bundan sonra, çat›s›na konu-lan 2 bin günefl panelinden sa¤lanacakelektrik ›s›t›p, so¤utacak. Bu yeni tek-nolojinin, binadaki her tuvalete, herradyatöre, her muslu¤a, her ampuleulaflmas› için ayr›nt›l› bir yenileme ya-p›ld›. Su tasarrufu sa¤lamak amac›ylabütün musluklar›n debisi düflürüldü.Çat›dan akacak ya¤mur suyunu depo-lamak üzere bir düzenek kuruldu. Busu, temizlikte ve bahçe sulamada kul-lan›lacak. Binada ortaya ç›kan bütüng›da ve yemek at›klar›, bina d›fl›nda biryerde gübreye dönüfltürülecek. Ne ka-dar enerji kullan›ld›¤›n› gösteren birsayaç, bütün müflterilerin görece¤i biryere yerlefltirildi. Sayaç, enerji tasar-rufunu gösteriyor.

Ülkemizde henüz bilincine varama-d›¤›m›z, akl›m›za bile getiremeyece¤i-miz yo¤unlukta bir kurakl›k ve iklimde¤iflikli¤i yafl›yor Avustralya. Zatenhep kurakt›. Bu yüzden, suyun de¤eri-ni bilen ve anlayan bir nüfustu. Sular›flar-flar kullanmayan, bunu önleyensistemleri ve yasalar› vard›.

Dünyada sadece Avustralya’da bu-lunan baz› bitki ve hayvan türleri, ik-lim de¤iflikli¤inden en önce etkilene-cek ve belki yok olacak. Bu nedenle ül-kede çevre bilinci had safhada. Zatendünyada ilk ciddi yeflil hareket, Avus-tralya’n›n güneyinde, Tazmanya Ada-s›nda 1972’de bafllam›flt›. Buras› dün-yan›n dibiydi, öte ucuydu ama çevreci-lik, taa oralardan nerelere kadar yay›l-d›... Avustralya’da, bu tarihsel ve kül-türel özelli¤i nedeniyle bugün “‹klimDe¤iflikli¤i ve Çevre Bakanl›¤›” var.

fiimdi, ülkenin en tan›nm›fl sanatç›-lar›ndan biri, sahibi oldu¤u, kamuyaaç›k bir mekanda enerji sorununa çö-züm getiriyor. Bu, bir reklam de¤il: Ca-te’in evindeki dufl bile sadece 3 dakika


Oralar

akmaya ayarl›ym›fl. Evin bütün enerji-si güneflten sa¤lan›yormufl. Yani, mil-letin gözünü boyamak için yapm›yortiyatrosundaki yenilemeyi.

Dünya, sadece çok baflar›l› ve güzelde¤il, çevre sorunlar›na duyarl›, küre-sel ›s›nmay› özümsemifl olan bu sanat-ç›ya durup bakmak ve onu örnek al-mak durumunda...

Avustralya hükümeti, tiyatro yeni-leme iflleminin, Sydney’de benzer ça-l›flmalara heves uyand›rmas›n› umu-yor. Bu amaçla projeye 1.2 milyon Do-lar verdi. Cate ve Andrew, kendi biri-kimlerinden ve sponsorlardan 3.3 mil-yon Dolar daha koydular. Ve bütün buçabalar›n›, bir blog açarak orada an-latt›lar.

Oscar’›nYeflili...

edip s6 10/27/10 4:09 PM Page 112

Amerika’da 100 flirket, çevreyene kadar sayg›l› olduklar›n› gös-termek amac›yla Eco-Indexad›nda bir ölçüt kullanmaya ka-rar verdi. Aralar›nda Nike, LeviStrauss, Timberland, Adidas,Columbia, Brooks Sports ve Tar-get gibi markalar›n bulundu¤uflirketler, “nas›l” üretim yapt›k-lar›n› aç›klayacak. ‹lk kez bu ka-dar çok say›da ve dünyaca tan›-nan flirket böyle bir uygulamaiçin bir araya gelmifl bulunuyor.

ABD’de biliflim ürünlerinin,çevreye en uygun koflullardaüretilmesini sa¤layan bir ölçüt1992’den beri kullan›l›yor: ABD Çevre Koruma Kurumu(USEPA) taraf›ndan uygulanan “Enerji Y›ld›z›” (EnergyStar). Bu, en az›ndan biliflim sektörü için yol gösterici. fiim-di, biliflim d›fl› flirketler de Eco -Index’le USEPA’y› örnek ala-caklar.

Brüksel’in güneyine düflen Cambre Koru-lu¤unda yüzy›ll›k bir gürgen a¤ac› teknolo-ji üssüne çevrildi:

*Nem, ayd›nl›k gibi hava durumunu izle-yen duyargalar

*Karbondioksit ve ozon ölçümü*‹nce toz ve egzoz ölçümü*Mikrofon*Wi-fi verici*Web kameras›A¤açtaki duyargalar, toplad›klar› veriyi

wi-fi ile bir merkeze gönderecek. Orada buveriler yaz›, video, görüntü ve ses olarakde¤erlendirilecek. Yaz›lar ve ses, a¤ac›nweb sitesine... Video, YouTube’a... Görüntü-ler, flickr’a... A¤ac›n Facebook ve twitteradresi de var.

Amaç, herkese, a¤açlar›n maruz kal-d›¤› (asl›nda insanl›¤›n maruz kald›¤›)çevresel stres ö¤elerini yarat›c› bir fle-kilde anlatmak. A¤ac›n “düflünceleri”sosyal paylafl›m sitelerine gönderiliyor.A¤açtan elde edilecek her veri, bilgiyedönüfltürülecek. Bir koruda, görece ko-runakl› bir a¤ac›n “bile” maruz kald›¤›çevre stresinin öyküsü yaz›lacak.

Ya¤murun sesini, sitede dinliyorsu-nuz. Ayn› zamanda, a¤ac›n bu konudaki“düflüncesi” kenarda yaz›yor! “Ya¤mur,yapraklar›m› y›k›yor.”

A¤aç bazen flikayet ediyor. Trafi¤inyo¤un oldu¤u anlarda: “Trafikten hofl-

lanm›yorum.” Ya da siren seslerinin ard›ndan: “Nedir bu gü-rültü?”

Eko ‹ndeks Bafll›yor

A¤ac›m›z Bildiriyor: “Nedir Bu Gürültü?”


Edip Emil ÖYMEN

Lüks tüketim markalar› Eco-In-dex’te yok. Ve zaten bu sistem, tama-men beyana göre olacak. fiirket, ham-madde tedarikçisine çevre korumaylailgili sorular soracak. Kendi üretimsürecine dair bilgi verecek. Bütün budata Eco-Index’te de¤erlendirilip, or-taya bir “yüzde” ç›kacak. fiirket, bu“yüzde”ye bakarak daha çevreci ön-lemler alabilir ya da almaz, kendi bile-ce¤i ifl. Ama tüketici, al›flverifl karar›n›Eco-Index’e bakarak verebilir.

Örne¤in Timberland, tek bir ayak-kab› üretiminde ne kadarkarbondioksit yaratt›¤›n›nhesab›n› tutuyor. Bunu,ayakkab› kutular›na yaz›-yor. Ayr›ca, kutulara “Siz, netür bir ayakizi b›rak›yorsu-nuz?” diye soran etiketlerkoyuyor.

edip s6 10/27/10 4:09 PM Page 113


Ulafl›m

elektrikli dudut 10/27/10 4:10 PM Page 84


Önyarg›lar› Parçalamak ya da…

Elektrikli Araçlar›n Gelece¤i

Elektrikli araçlar›n gelece¤iyle ilgili ard›ard›na piyasa araflt›rmalar› yay›nlan›yor.Financial Times’›n Nielsen araflt›rmaflirketine yapt›rd›¤› çal›flmaya göre, ABDve ‹ngiltere’de tüketicilerin yüzde 75’ielektrikli araç almay› düflünüyor ama buaraçlar için konvansiyonel otomobillerinfiyat›ndan daha fazla para vermekistemiyorlar. Ünlü dan›flmanl›k flirketiDeloitte’un Ekim ay›nda yay›nlad›¤›araflt›rma raporundaysa, 2020 y›l›ndadünyada yaklafl›k 13 milyon elektrikliarac›n kullan›mda olaca¤› tahminediliyor. Ama her koflulda karbonsal›ms›z araçlar›n önündeki en büyükengel “zihniyet” gibi duruyor.Biliyorsunuz, önyarg›lar› parçalamak,atomu parçalamaktan daha zor...



lektrikli araçlar›n yayg›n birflekilde kullan›lmas› fikri ger-çekten çok heyecan verici. Bu,

çevrenin korunmas› ad›na at›lm›fl bü-yük bir ad›m olacak, zararl› gazlar›nsal›n›m›, petrol tüketimi, petrole ba-¤›ml›l›k azalacak. Ancak elektrikliaraçlar›n kullan›m› ile ilgili baz› soruiflaretleri var ve bunlar›n büyük k›sm›da olay›n ekonomik boyutu. Bu yaz›da,elektrikli araçlar üzerine gelifltirilenbaz› argümanlar›, dünyada yaflanantart›flmalar› ana hatlar› ile ele almayaçal›flaca¤›z, bu parlak buluflun nedenkolayca uygulamaya geçirilemedi¤inebakaca¤›z.

‹lerleyen bölümlerde de görülece¤igibi konu bir bak›ma “zihniyet mesele-si.” Yani tüketicilerin davran›fl kal›pla-

r›n› k›rabilme hadisesi; onlar› miyop-luktan kurtar›p, konuya daha uzun va-deli bakabilmelerini sa¤layabilmemevzuu. Ancak, büyük iktisatç› Key-nes’in “Uzun vadede hepimiz zaten öl-müfl olaca¤›z” laf›n› iktisat ilmi tedrisetmeyen s›radan bir tüketici bile gün-delik deneyimlerinden bilir ve “Banane 50 y›l sonras›ndan yahu!” der. Elek-trikli araçlar›n geliflimi üzerine yap›-lan araflt›rmalar›n da gösterdi¤i gibi,insanlar flu andaki k›sa vadeli maddiç›karlar›n› daha uzun vadeli getirilerinönüne, hem de bir hayli önüne koyu-yor. Dedi¤imiz gibi; konu bir zihniyetde¤iflimi oldu¤u kadar ekonomik birveçheye de sahip. Yani bir maliyet-kârhesab› yapmak gerekir ve görüldü¤ükadar›yla otomobil flirketleri bu hesa-

b› yapm›fl ve ortada kârl› bir durumgördüklerinden bu ifle çoktan soyun-mufllar. Ancak sektörün dinamiklerive yüzy›ll›k yerleflik düzen (otomobilkültürü diyelim biz buna) elektrikliaraçlar gibi radikal bir de¤iflikli¤in he-men uygulamaya geçmesinin önündeengel teflkil ediyor. Zihniyet de¤iflimiyan›na, bir de bu yüzden, kamunun(maddi) deste¤ini koymak gerekiyor.

Mesela Alman hükümeti 2020 y›l›n-da bir milyon elektrikli arac›n kulla-n›mda olmas›n› planl›yor; bu rakamABD’de yine bir milyon, Çin’de ise dörtmilyon. GM 2009’da iflas›n efli¤inegeldi¤inde Beyaz Saray yönetimininflirkete destek sa¤lamas›n›n nedenle-rinden bir tanesi de GM’nin gelifltirdi-¤i elektrikle çal›flan Volt modeliydi.

Ulafl›m

E

Alman hükümeti 2020 y›l›nda bir milyon elektrikli arac›n kullan›mda olmas›n› planl›yor; bu rakam ABD’de yine bir milyon, Çin’de ise dört milyon.



Ancak, ekonomik gerçeklerle, ol-mas› gerekenler her zaman örtüflmü-yor. Çevresel ya da sosyal aç›dan iste-nilir ve gerekli olanla, (ekonomik) ha-yat›n gerçekleri birbirinden uzak yer-lere düflebiliyor. Elektrikli araçlar iyi-dir. bunu herkes kabul ediyor. Ancakelektrikli araçlar› kitlesel olarak kul-lan›ma sokmak (neticede bir metad›rbu) o kadar kolay de¤ildir. ‹nsanlar›nal›flkanl›klar›n›n neredeyse kemik-leflti¤i otomobil gibi bir alanda yenibir ürünü pazarlamak oldukça büyükbir risk. Tüketiciler bir ürünün ne ka-dar (mesela çevre için) faydal› oldu-¤unu düflünse de bazen yüksek fiyat-lar yüzünden onu talep etmeyebiliyor(k›sa vadeli ç›karlar uzun vadelileregalebe çal›yor). Elektrikli araçlar dabunun bir örne¤i.

1900’lerin Bafl›nda Elektrikli AraçlarHemen herkes flu konuda hemfikir;elektrikli araçlar çevrenin korunmas›aç›s›ndan önemlidir (tabii bu noktadaelektrikli araçlarda kullan›lacak ener-jinin hangi kaynaklardan -nükleer mi,fosil yak›tlar m›, yenilenebilir kaynak-lar m›- elde edilece¤i de önem kazan›-yor). Asl›na bak›l›rsa elektrikle çal›flanaraçlar, son y›llarda yo¤un olarak gün-demde olmas›na karfl›n, yeni bir fleyde¤il. 1890’lar›n sonlar›nda NewYork’ta bu araçlar›n taksi olarak kulla-n›ld›¤›n› görüyoruz. 1900’lerin bafl›n-da ABD’de kullan›lan araçlar›n yüzde38’i elektrikle, yüzde 22’si benzinle ça-l›fl›yordu. Temiz ve sessiz olmalar› se-bebiyle tutulan, halk›n sevdi¤i araçlar-

d› bunlar. Ancak, benzinle çal›flanaraçlar›n daha uzun mesafeleri katedebilmesi, petrolün eskisine k›yasladaha kolay ç›kar›lmas› ve petrol ürün-lerinin da¤›t›m›n›n h›zlanmas› ve el-bette Ford gibi flirketlerin kitlesel ola-rak benzinle çal›flan araçlar üretmesi(ki böylece otomobillerin fiyatlar›ucuzlad›) gibi sebeplerle elektrikliaraçlar popülerli¤ini yitirdi. Ancakelektrikle çal›flan araçlar üzerindekiçal›flmalar, benzinli araçlar›n piyasa-daki tekel konumuna ra¤men, dahasonraki y›llarda da devam etti. Bugün,aralar›nda Nissan, Toyota, GM, Rena-ult, Mitsubishi gibi devlerin de bulun-du¤u birçok flirket elektrikli araç mo-delleri üretiyor, yeni teknolojiler üze-rinde çal›fl›yor.

Renault-Nissan önümüzdeki iki y›liçinde elektrikle çal›flan dört Nissan veiki Renault modelini piyasaya sürecek.Renault-Nissan flirketinin baflkan›Charles Ghosn 2020 y›l›na kadar Avru-pa’daki her on yeni araçtan bir tanesi-nin elektrikle çal›flan otomobiller ola-ca¤›n›, Prius gibi hibrid modellerin debenzer bir piyasa pay›na sahip olaca¤›-n› öngörüyor. Ghosn’a göre elektrikleçal›flan araçlar›n klasik otomobillerle,hükümet deste¤i olmaks›z›n rekabetedebilmesi için, her modelin üretiminrakam›n›n en az 500 bin civar›nda ol-mas› gerekiyor.

Renault-Nissan flirketininbaflkan› Charles Ghosn

2020 y›l›na kadar Avrupa’dakiher on yeni araçtan bir

tanesinin elektrikle çal›flanotomobil olaca¤›n›

öne sürüyor.



Al›flkanl›klar, Menzil ve ÖlçekEkonomisiPeki, üreticilerin bu türden sorunlar›varken, tüketici taraf›nda durum ne?Nielsen araflt›rma flirketinin FinancialTimes için yapt›¤› bir çal›flma, ABD ve‹ngiltere’de tüketicilerin yüzde 75’ininelektrikli araç almay› düflündü¤ünüama bu araçlar için konvansiyonelotomobillerin fiyat›ndan daha fazlapara vermek istemediklerini gösteri-yor. ‹flin enteresan (belki de insan› ka-ramsarl›¤a sürükleyen) taraf›, tüketi-cilerin elektrikli araçlar› çevre üzerin-deki olumlu etkileri yüzünden de¤il,benzin masraflar›n›n azalaca¤› düflün-cesiyle istiyor olmalar›. Pricewaterho-useCooper’›n (PWC) 2009 y›l›nda yap-t›¤› bir araflt›rma elektrikli araçlar›n›nfiyatlar›n›n normal araçlar›n fiyat›n-dan 7 ila 20 bin Dolar daha fazla olaca-¤›n› gösteriyor. Örnek verelim; Nis-san’›n Leaf modelinin ABD’deki sat›flfiyat› 25.280 Dolardan, ‹ngiltere sat›flfiyat› 23.990 Pounddan bafll›yor.GM’nin Volt modeli piyasaya ABD’de33.500 Dolardan, ‹ngiltere’de 25 binPounddan sürülecek. ‹nsanlar hayat›(ya da “h›zland›r›lm›fl hayat›” diyelim)yakalayabilmek için çok h›zl› hareketetmek istiyor (elektrikli araçlar klasikotomobillerden daha yavaflt›r), araba-

lar› gece boyunca flarja takmak düflün-cesi (benzin istasyonlar›nda depoyudoldurman›n 5 dakika sürmesiyle k›-yas edildi¤inde) pek de hofllar›na git-miyor. Tabii, saatte 250-300 km h›zyapan bir araban›n, saatte 30 km h›zlaakan metropol trafi¤inde ne ifle yara-d›¤›, bilmem kaç bin beygir gücündekibu araçlar›n kaç beygirinin tampontampona giden kent trafi¤inde kulla-n›ld›¤› gibi sorular sorulabilir ama tü-ketim ve gösterifl toplumunda böylesorular anlams›z kalacakt›r.

Araçlarda kullan›lan bataryalar›n fi-yat› flu anda oldukça yüksek (arac›n fi-yat›n›n üçte ikisi.) Bu bataryalarla katedilebilecek mesafe 150 km civar›ndave flu anda bu araçlar için gerekli alt-yap› da mevcut de¤il. Bütün bunlar,klasik otomobillerle k›yasland›¤›ndaelektrikli araçlar› çekici olmaktan ç›-kart›yor. Elektrikli araçlar›n üretimikitlesel bir boyut kazand›¤›nda, ölçekekonomileri devreye girecek ve batar-yalar›n fiyat› kaç›n›lmaz olarak düfle-cek. Öncelikle bu kritik efli¤e ulaflabil-mek, elektrikli araçlar için kitlesel birpazar yaratabilmek gerekiyor. Japon-ya’daki Yeni Enerji ve Endüstriyel Tek-nolojiler Gelifltirme Kurumu, mevcut-lar›ndan 10 kat daha verimli çal›flan

ve araçlar›n menzilini 1500kilometreye ç›kartacakbataryalar üzerinde çal›-fl›yor. Kurumun amac›bu bataryalar› 2020 y›l›-

na kadar kullan›ma sokmak.Dan›flmanl›k flirketi Deloitte’›nyapt›¤› bir baflka araflt›rmaya göre

Amerikal›lar›n dörtte üçü elek-trikli araçlar›n menzili 300mil olmad›¤› sürece böyle birotomobil almay› düflünmü-

yor. Deloitte’›n araflt›rmas›ayr›ca elektrikli araçlar› almaya

e¤ilimli tüketicilerin yeni teknolo-jilere h›zla adapte olan insanlar oldu-¤unu gösteriyor. Bunlar da genellikle

Ulafl›m

Japonya’daki Yeni Enerji ve EndüstriyelTeknolojiler Gelifltirme Kurumu,mevcutlar›ndan 10 kat daha verimli çal›flanve araçlar›n menzilini 1500kilometreye ç›kartacakbataryalar üzerindeçal›fl›yor.

‹stanbul Büyükflehir Belediyesi (‹BB)ve Renault taraf›ndan imzalananprotokol kapsam›nda 2011 y›l›ndahizmete girecek olan elektrikliotomobiller için ilk ad›m at›ld› ve‹stanbul’daki ilk flarj istasyonu ‹BB’ninSaraçhane’deki otopark›na konuldu.Tan›t›m toplant›s›nda konuflan‹stanbul Enerji A.fi. Genel MüdürüAdnan Çelik, flarj altyap›s›n› kurmakiçin dört ayr› firmayla ba¤lant›kurduklar›n› aç›klad›. Elektrikliaraçlara yönelik ‹stanbul’daki ilk dörtflarj istasyonunun Cihangir, Bostanc›,Kad›köy ve Balmumcu’da kurulaca¤›da duyuruldu.

Türkiye’nin ‹lk fiarj‹stasyonu Saraçhane’de



ortalaman›n üzerinde gelire sahip,genç insanlar. Bu modelleri büyük ih-timal ikinci arabalar› ve çevreye du-yarl›l›klar›n›n bir göstergesi olarakkullanacaklar› belirtiliyor.

2020 Y›l›nda Kaç Elektrikli Araç Olacak?Deloitte’un Ekim ay›nda yay›nlad›¤›bir araflt›rma raporunda 2020 y›l›ndadünyada yaklafl›k 13 milyon elektrikliarac›n kullan›mda olaca¤› tahmini ya-p›l›yor (bu rakam› 2 milyon düzeyindetelaffuz eden araflt›rmalar da var.) An-cak yine ayn› araflt›rmada 2020 y›l›n-da dünyada 100 milyon civar›nda ara-c›n sat›lmas› beklendi¤i belirtilerek,elektrikli araçlar›n pazar pay›n›n önü-müzdeki on y›l içinde düflük seviyeler-de kalaca¤›n›n alt› çiziliyor. ‹nsanlar›nçevreye karfl› duyarl›l›klar›ndaki art›-fl›n, petrol fiyatlar› konusundaki endi-flelerin tüketicileri elektrikli araçlarayöneltebilece¤i tahmini üzerindenelektrikli araçlar›n gelece¤inin parlak

oldu¤u düflünülüyor. Pike Researcharaflt›rma flirketi 2015 y›l›na kadardünyada 3,2 milyon adet elektrikliaraç sat›laca¤›n› öngörüyor ki bu dasat›fllarda 2010-2015 döneminde orta-lama y›ll›k yüzde 106’l›k bir art›fla te-kabül ediyor. Pike Research’e göre Çinen büyük elektrikli araç pazar› olacak.Çin’de 2015 y›l›na kadar yaklafl›k 900bin elektrikli arac›n sat›lmas› bekleni-yor; bu da dünyadaki toplam sat›fllar›nyüzde 27’sine karfl›l›k geliyor. Araflt›r-maya göre ABD’de ise 2015’e kadar840 bin civar›nda elektrikli araç sat›l-m›fl olacak.

Enerji Sektörü ve Elektrikli AraçlarElektrikli araçlarla otomotiv ve enerjisektörü aras›nda yak›n bir planlama,koordinasyon ve iflbirli¤i gerekiyor.Sistem yayg›nlaflt›¤›nda elektrik tüke-timi artacak ve bu da enerji flirketleriiçin yeni bir kâr kap›s› demek. Öteyandan uzmanlar, elektrikli araçlar›nyayg›nlaflma h›z›n›n düflük olaca¤›gerçe¤inden hareketle, bu yeni nesilaraçlardan kaynaklanan elektrik tale-binde k›sa vadede bir patlama bekle-miyor. Yine kimi uzmanlara göre elek-trikli araçlar enerjiyi depolayan maki-

neler gibi bir iflleve de sahip olacak veörne¤in elektrik kesintisi gibi durum-larda (bataryalar› sayesinde) bir ener-ji kayna¤› olarak kullan›labilecek. Ta-bii bu da evlerde kullan›lan elektrikak›m sistemlerinde baz› de¤ifliklikleryap›lmas›n› gerektirecek. Enel, EDF,RWE ve Vattenfall gibi birçok enerjiflirketi otomotiv flirketleriyle iflbirli¤i-ne bafllad› bile. ‹talyan Enel, Daimler,Renault ve Piaggio ile elektrikli araçflarj istasyonu altyap›s› üzerine çal›fl›-yor. ‹ngiliz EDF, flimdiden 85 istasyonkurmufl durumda ve 2012 Olimpiyatla-r›na kadar Londra’ya 550 flarj noktas›açacak.

Dedi¤imiz gibi, hem üretim taraf›n-da hem de tüketiciler taraf›nda kap-saml› sorunlar bulunuyor. Tabii ortadabir “tavuk mu, yumurta m›” durumuoldu¤undan söz edebiliriz. Tüketicilerflu anda pahal› oldu¤u için uzak duru-yor ama talep artmad›kça elektrikliaraçlar›n maliyeti de düflmeyecek.E¤er hükümetler bu ifle as›l›r da bir fle-kilde fiyatlar›n düflmesi sa¤lan›r ve tü-keticilerin zihniyeti de “yeflillenirse”,o zaman iflin arkas› gelecek ve belki deart›k otomobillere “çevre dostu” araç-lar olarak bakabilece¤iz. m

‹stanbul’dan sonra flarj istasyonlar›için gereken altyap› için ad›m atanikinci büyük flehir Ankara oldu.Renault Mais Afi ile “S›f›r Sal›ml›‹flbirli¤i Haz›rl›k Program›”na imzaatan Ankara Büyükflehir BelediyesiAnkara çap›nda elektrikli araçaltyap›s› kurmak için dü¤meye bast›.‹mza töreninde konuflan AnkaraBüyükflehir Belediye Baflkan› MelihGökçek, elektrikli araçlar›navantajlar›n› s›ralarken benzinli birarac›n 100 kilometrede 25, mazotluarac›n 18, elektrikli arac›n ise sadece2,5 TL’lik bir tüketim yapt›¤›n›vurgulad›. Melih Gökçek, buavantajlardan en çok taksicilerinyararlanaca¤›n› söyledi. AnkaraBelediyesi, Renault Mais taraf›ndanüretilecek olan ikinci elektrikli aracaAnkara ad›n›n verilmesini istiyor.

“‹smi Ankara Olsun”

LEED ve BREAM gibi çevredostu bina sertifikalar›nda,elektrikli arabalara park yeri önceli¤i veriliyor.



Sivil Toplum

‹BB Kad›n Koordinasyon Merkezi Geridönüflüm Atölyesi

Gaz bidonundan oturma grubu, kad›n çoraplar›ndan masa lambas›,deterjan fliflelerinden sehpa, klasörden abiye kad›n çantas› olur mu?Olur, tabii e¤er siz hayal ederseniz. ‹stanbul Büyükflehir Belediyesi Kad›nKoordinasyon Merkezinin Geridönüflüm Atölyesi, “Çevre bilincine sahiptoplumlar›n hiçbir zaman çöpü olmayaca¤›n›n” canl› kan›t› gibi…

BURADA HAYAL GÜCÜNE SINIR YOK

Yaz›: Bilge D‹CLEL‹ Foto¤raflar: Özgür GÜVENÇ

geridonusum atolye 10/27/10 4:14 PM Page 90


a¤layan Meydan›nda, inflaat›devam eden yeni adliye binas›-n›n tam karfl›s›ndaki leylak

renkli binalar hiç dikkatinizi çekti mi?‹stanbul Büyükflehir Belediyesi Kad›nKoordinasyon Merkezi, bu binalardaikamet ediyor. Ya¤murlu bir ‹stanbulgününde merkezin geridönüflüm ko-nusundaki çal›flmalar›na tan›kl›k et-mek üzere içeri giriyorum. Merkezindan›flman› Emine Ç›nar Akal›n’›n hofl-geldin karfl›lamas› ya¤murun yol açt›-¤› hoflnutsuzlu¤umu gideriveriyor.Emine Han›m, geridönüflüm atölyesihakk›nda k›saca bilgi veriyor; anlat-t›klar›n› gözlerimle görmem için o me-rak etti¤im mekâna, geri dönüflümatölyesine yöneliyoruz.

Kap›da bizi atölyenin neredeyse herfleyi olan Nurten Mamo karfl›l›yor.Ifl›klar yan›nca flafl›r›p kal›yorum. Et-rafta gördü¤üm nesnelerin geridönü-flümle herhangi bir ilgisi olabilir mi?Yoksa buras› bir antikac› dükkân› m›?Nurten Han›m’la sohbetimiz böylebafll›yor.

“Burada Geri Dönüflüm Yap›yoruz” Burada gördü¤ünüz her fley at›lan,kullan›lmayan nesnelerden yap›lm›flsüs eflyalar›d›r. Mesela bu, meyve ka-sas›ndan yap›lm›fl bir sehpa. Onun ya-n›ndaki tencereden yap›lm›fl bir seh-pa. Di¤er yandaki ise deterjan kutula-r›ndan. Tabii at›k kumafllar ve benzerimalzemelerle özel bir tasar›m halinegetiriyoruz.

fiu oturma grubu gaz bidonlar›ndanyap›lm›flt›r. Buradaki boy aynas› daütü masas›ndan tasarlanm›fl bulunu-yor. Makyaj aynalar›m›z var; örne¤influradaki tost makinesi ve tavadan ya-p›lmad›r. Yan taraftaki makyaj aynas›ise, gazoz kapaklar› ve tavadan.

fiu anda fazla bir fley kalmad›. Ra-mazan ay› boyunca Feshanede’ydik.Yüzlerce model vard›. Orada satt›k.Bunlar kalan örnek modeller.

Ç “Bol miktarda ba¤›fl geliyor.bir metre danteli bileatm›yorum. Kumafl,

kurdele, ne bulursam,depoda bekletiyorum.

Zaman içerisinde onlar›nbize bir faydas› oluyor”

Emine Ç›nar Akal›n

Nurten Mamo



bafllad›m. Ne yapabilirim, nas›l yapa-bilirim derken bahçede dolafl›yordum.Hurdaya ayr›lm›fl tavalar vard›, bun-dan bir saat yapay›m dedim. Sonrabakt›m ki malzemeden çok fley yok-mufl. Çorap sökü¤ü gibi geldi arkas›.

Bütün bunlar› görenler, “Çok mas-raf yap›yorsunuz, ne gere¤i var?” di-yor. Burada gördü¤ünüz her fley ge-ridönüflüm. Tabii el eme¤i var. Do¤ru.Ama boyalar› bile sat›n alm›yoruz; eli-mizde ne varsa, onu kullan›yoruz.

“Geridönüflümü Yaflarken Ö¤rendim”Üç buçuk y›l el sanatlar› ö¤retmenli¤iyapt›m. Bir temelim var, ama geridönü-flümü hiçbir yerde ö¤renmedim, tama-men deneyimlerle ve yaflarken ö¤ren-dim. ‹lk bafllad›¤›m›zda bu kadar çokürünümüz yoktu. Kaplar›n etraf›nakahve çekirdekleri yap›flt›rarak baflla-m›flt›k. Sonra her fley de¤erlendirilme-ye baflland›. Gördü¤ünüz flu bastonlar-dan sehpay› arkadafllarla iddiaya gire-rek yapt›m. “Bastondan da bir fley olurmu” demifllerdi. Ben de, “Evet yapaca-¤›m, sehpa yapaca¤›m” dedim. Saat12:00’de sehpa haz›rd›.

Sivil Toplum

Bir de enstrümanlar›m›z var. Eskibir sandalye kenar› veya sopan›n yar-d›m›yla flekillendiriyoruz. Antika gibiduruyorlar.

Buradaki ürünlerin bir ikincisi yok-tur. Hepsi farkl› farkl›d›r. Bu görmüfloldu¤unuz kek kal›b›ndan, flu ise eskiCD’lerden yap›lm›fl bir keman. 280 ta-ne gazoz kapa¤›ndan yap›lma bir ke-man da vard›…

Genelde evlerde kullan›lacak eflya-lar tasarl›yoruz. Sehpalar, oturmagruplar›, abajurlar. Bak›n, burada birabajurumuz var. Bayan çoraplar›ndanyap›lm›fl bir abajur bu. ‹çinde eskiCD’ler var, CD’leri destek olarak kulla-n›yoruz.

Mesela bunlar klasör ürünleri. Bura-da klasörden yap›lma bir çantam›zvar. Bu da gene klasörden yap›lma birabiye çantam›z. Burada hayal gücünes›n›r yok! fiu da pofletlerden yap›lmabir aynam›z.

“Hammaddeler Ba¤›fl Geliyor”Bol miktarda ba¤›fl geliyor. Bir metredanteli bile atm›yorum. Kumafl, kur-dele, ne bulursam, depoda bekletiyo-rum. Zaman içerisinde onlar›n bize birfaydas› oluyor. Giysiler geliyor, ev efl-yalar› geliyor. Bir parça dantel olabilir,bak›n burada boncuklar var. Buradabir püskül var, iplikler... Her fley ifle ya-r›yor. Her fleyi de¤erlendiriyoruz.

Merkezimizde ay›klama yap›l›yor.

Baflka ay›klama merkezlerini de gezi-yorum. Çünkü bu mekânlar› dolafl›r-ken gördü¤üm bir nesne akl›ma birfley getiriyor. Örne¤in bir ara bol mik-tarda yo¤urt kovas› geldi. Genelde yo-¤urt kovalar›ndan saks› yap›l›r. Amabu gördü¤ünüz tabure, üç adet yo¤urtkovas›ndan yap›ld›. Tabii ki destekleryap›yoruz. Bunun içinde iskelet var.Bu tabure 150 kiloya kadar tartabili-yor. Bu çok özel bir ürün oldu¤u içinbütün sergileri dolaflt›. O kadar kifliüzerine oturdu, hiçbir fley olmad›. Bu-rada görmüfl oldu¤unuz her fley çoksa¤lamd›r.

Ramazanda Feshane’de sergi aç›yo-ruz. Burada da uygulama yap›yoruz.Zaman zaman kermeslerimiz oluyor.Tabii, buraya gelip sat›n almak damümkün. Hediye almak isteyenlerekap›m›z aç›k.

Nas›l Bafllad›k?Bir kermesimiz olmufltu, kermestensonra bir hayli malzeme eksikli¤imizvard›. Malzemelerin bitti¤i noktada

Tost makinesi vetavadan yap›lm›flmakyaj aynas›

Tavadanyap›lm›flsaat



‹stanbul Büyükflehir Belediyesi Ka-d›n Koordinasyon Merkezi’nin geridö-nüflüm konusundaki faaliyetleri buözel atölyeyle s›n›rl› de¤il. MerkezinBaflkan› Özleyifl Topbafl geridönüflü-mün yap›ld›¤› bir baflka atölyeyi, dikiflatölyesini de görmemi istiyor. Birliktedikifl atölyesine giderken GelinlikOdas›na u¤ruyoruz. Buras› bir gelinlikdükkân› gibi; dört bir yanda bembeyazgelinlikler as›l›.

Gelinliklerin hikayesini Özleyifl Top-bafl’dan dinleyelim: “‹htiyaç sahiplerimerkeze baflvurur, üzerlerine uyan ge-linli¤i seçer, giydikten sonra geri geti-rirler. Gelinlikler her seferinde temiz-lenir ve tekrar kullan›ma haz›r halegetirilir. Duvardaki büyük bir çerçeve-nin içinde bu gelinlikleri giyenlerin fo-to¤raflar›n› görebilirsiniz.”

Birlikte, gülümseyen gelin ve damatfoto¤raflar›na bak›yoruz. Gelinliklergenellikle bir kere giyilir. Y›llarca do-laplarda durup çürüyeceklerine nedentekrar ifle yaramas›nlar? Bu merkezgelinlik ba¤›fllamak için en uygun yer-lerden biri.

Özleyifl Han›m’a Kad›n Koordinas-yon Merkezi’nin nas›l kuruldu¤unu,kendisinin ne zamandan beri merke-zin bafl›nda bulundu¤unu soruyorum.“Ben bu merkezle, eflim BüyükflehirBelediye Baflkan› olduktan sonra ta-n›flt›m” diye söze bafll›yor Özleyifl Ha-n›m: “Buras› 1999’daki deprem döne-minde kurulmufl. Gönüllülerin büyükkatk›s›yla bafllayan çal›flmalar zaman-la geliflmifl. Merkezimiz, kad›nla ilgilipek çok soruna çözüm üretmeyi amaç-l›yor ve art›k resmi bir kimli¤e sahip.Kad›n Koordinasyon Merkezi, ‹stan-bul Büyükflehir Belediyesi’nin sosyalbirimlerinden biri.”

Geridönüflüm atölyesinin bulundu-¤u binadan ç›k›p yan binaya geçiyo-

Kad›n Koordinasyon Merkezi Baflkan› Özleyifl Topbafl:

“Kad›nlar›m›z Burada Neler Yapabileceklerini Görüyorlar”

“Bafllad›¤›m›zdan bu yanaçok büyük bir yol katettik.

Buradan elde etti¤imizgelirlerle farkl› sosyal

projeleri hayata geçiriyoruz”



ruz. Bu arada Özleyifl Han›m heye-canla anlatmaya devam ediyor: “‹lkbaflta böyle bir atölye (geridönüflüm)yoktu tabii; bu atölyeyi biz kurduk.Yap›lan bu çal›flmalar›n çok önemlioldu¤unu düflündü¤üm için elimdengelen deste¤i verdim. Bafllad›¤›m›z-dan bu yana çok büyük bir yol katet-tik. Örne¤in flimdi görece¤iniz dikiflatölyesini kurduk. Burada da devaml›üretiyoruz. Ürünlerin büyük bir bölü-mü ihtiyac› olan ailelere ulaflt›r›l›yor.Ayr›ca kermesler için de üretim ger-çeklefltiriliyor. Buradan elde etti¤i-miz gelirlerle farkl› sosyal projelerihayata geçiriyoruz.”

Sonunda, gelen ba¤›fllar›n elden geçi-rildi¤i ve ifllevlerine göre ayr›flt›r›ld›¤›bölüme geliyoruz. Koli y›¤›nlar›n› gö-rünce, ba¤›fllar›n merkeze nas›l ulaflt›-¤›n› merak ediyorum. Ba¤›fl sahiplerikendileri mi getiriyorlar, yoksa Merkeztaraf›ndan toplama sözkonusu mu?“Kendiniz de getirebilirsiniz” diyor Öz-leyifl Han›m: “Ama Merkezimi ararsa-n›z, seyyar araçlar›m›z gelip evinizdende alabilir. S›f›r ya da ikinci el, her türlüba¤›fl al›n›yor. K›l›k k›yafet, mutfak efl-yalar›, akl›n›za gelebilecek her fley.Bunlar›n hepsi de¤erlendiriliyor.”

fiimdi girdi¤imiz mekân bir mefru-flat ma¤azas›n› and›r›yor. Havlular,yolluklar, çarflaflar, perdeler… Özle-yifl Han›m aç›klamalara devam edi-yor: “Örne¤in çarflaf bölümleri kulla-n›lmaz hale gelmifl kanaviçeli tak›m-lar geliyor. Kanaviçelerini ç›kar›yo-ruz; bunlar› havlu, yast›k ve çarflafkenarlar›na monte ediyor ve kermes-lerimizde sat›fla ç›kar›yoruz. Ya daikinci eller geldi¤inde elden geçirili-yor, y›kanmas› gerekenler y›kan›yor,ütüleniyor, paketleniyor ve yepyenihale getiriliyor.”

Dikifl atölyesinin ütü ve paketlemebölümlerinin ard›ndan Özleyifl Han›mbir baflka odan›n önünde duruyor. Bu-ras› çocuk eflyalar›na ayr›lm›fl. Hava-lar so¤udu¤u için yeni gelmifl k›fll›klarçoktan yeni sahiplerine ulaflt›r›lm›fl.Da¤›t›ma haz›r montlar, oyuncaklar vegiysiler de yeni sahiplerini bekliyor.

Özleyifl Han›m ve ekibine teflekkürederek merkezden ayr›l›yorum. Ku-laklar›mda dünyaca ünlü bir çevreciolan Hintli bir kad›n›n, Dr. VandanaShiva’n›n sözleri ç›nl›yor: “Çöp, her fle-yi atmaya al›flm›fl toplumlar›n at›¤›d›r.Oysa çevre bilincine sahip toplumlar›nhiçbir zaman çöpü olamaz.” m

Sivil Toplum

Burada insanlar evlerinde olan pekçok fleyi nas›l de¤erlendirebilecekleriniö¤reniyorlar. Biz bunu bafllat›rken,birçok fleyi bir arada düflündük.Mesele sadece burada bizim bir fleylerüretmemiz de¤il. Kad›nlar›m›z geldiklerizaman kendileri de neleryapabileceklerini görüyorlar. Bu ifliö¤renenler aras›nda, “ben de benzerfleyler yap›p sat›yorum” diyenler de var.En az›ndan bir yere götürece¤ihediyeyi yap›yor. Anadolu’dan gelenler de oluyor,burada ifli ö¤reniyorlar. Baflkabelediyelerin temsilcileri de geldiler,benzerlerini kendi yörelerindeoluflturuyorlar.

Atölyeden ayr›lmadan önce, yaz› çizi iflleriyle hafl›r neflir biri olarak gözümü dikti¤imklasörden yap›lma abiye kad›n çantas›n› sat›n almay› da ihmal etmiyorum.

GeridönüflümünSosyal Merkezi



Tan›t›m

“Tafl Devri, ortada tafl kalmad›¤› için sona ermedi”Dr. R›za Kad›lar’›n kaleme ald›¤› “Karbon, F›rsat m›, Tehdit mi?” tüm dünyan›n tart›flt›¤› karbon sorunu üzerineTürkiye’de yaz›lm›fl ilk kitap olma özelli¤ini tafl›yor. “150milyar dolarl›k karbon piyasalar› ve finansman modelleriTürkiye’ye neler sunuyor?” sorusuna yan›tlar arayan vekonu hakk›nda bilgi edinmek için halihaz›rdaki en derlitoplu kaynak kabul edilebilecek kitab›n yazar› Kad›lar,EKOIQ’nun sorular›n› yan›tlad›.

KKiittaabb››nn››zz››nn bbaaflflll››¤¤››yyllaa bbaaflflllaayyaall››mm iiss--tteerrsseenniizz.. KKaarrbboonn bbiirr tteehhddiitt mmii,, ff››rrssaattmm›› ssiizzccee??Hem tehdit, hem de f›rsat: E¤er bafl›-m›z› kuma gömüp "aman bizden uzakdursun bu de¤iflim" deyip beklersek,yeni yat›r›m kararlar›m›zda, düzenle-melerimizde onu dikkate almazsakçok büyük bir "tehdit". Türk ekono-misi henüz birçok alan için çok gençve yeni yat›r›mlara aç›k. E¤er bu ko-nuyu dikkatli ele al›rsak o zaman dabüyük bir "f›rsat". Özellikle enerjiüretimi, çevresel düzenlemeler, ula-fl›m, elektrik, sa¤l›k, su, tar›m ve or-manc›l›k gibi karbon sal›m› üzerindebüyük etki tafl›yan alanlarda çok kap-saml› bir yap›lanma içinde olan ülke-mizde, karbon faktörü, bu konulardaal›nacak kararlar içerisine do¤ru ko-numland›r›l›rsa da büyük bir "f›rsat".

SSiizzii bbööyyllee bbiirr kkiittaabb›› yyaazzmmaayyaa iitteenn nnee ooll--dduu?? NNeeyyii hheeddeefflliiyyoorrssuunnuuzz bbuu kkiittaappllaa??Dünyayla her alanda bu kadar enteg-re olmufl, 1996'dan beri AB Gümrük

Birli¤i içerisinde olan, son befly›lda altm›fl milyar dolardanfazla do¤rudan yabanc› yat›-r›m miktar› çekmifl, banka-c›l›ktan sigortaya, enerji-den perakendeye kadarher alanda küresel oyun-culara ev sahipli¤i ya-pan, hatta sosyo-kül-türel alanlarda ulusla-raras› bir aç›l›m için-de olan ülkemizin,iklim de¤iflimi veonun önemli bir altbafll›¤› olan karbonsal›m› konular›n-da dünyadan bukadar izole kald›-¤›n› fark edince,bu konuda kendiimkanlar›m ölçü-sünde bir katk›da bu-lunmak istedim. Yanikitab›n amac› kamu-oyumuz nezdinde bualanda bir fark›ndal›k

riza kadilar 10/27/10 4:16 PM Page 96


yaratmak ve konu hakk›nda Türkçebir kaynak oluflturarak araflt›rmac›-lara, kamu ve özel sektörümüzünmensuplar›na ve siyasi liderlerimizebilgi da¤arc›klar›n› gelifltirmeleriiçin katk›da bulunmak.

GGüüzzeell bbiirr iiffaaddee vvaarr ttaann››tt››mm mmeettnniinniizz--ddee:: ““TTaaflfl DDeevvrrii,, oorrttaaddaa ttaaflfl kkaallmmaadd››¤¤››iiççiinn ssoonnaa eerrmmeeddii..”” BBuunnuu bbiirraazz aaççaarrmm››ss››nn››zz??Yeni teknolojiler eskisi varl›¤›n› kay-betti¤i için girmedi hayat›m›za. Tarihboyunca hayat›n her alan›nda hepböyle olmufl. Buhar makinesiyle çal›-flan gemilerin devreye girmesinin ne-deni yelkenleri dolduracak rüzgarla-r›n bitmesi de¤ildi. Bugüne bakt›¤›-m›zda öncekilerden çok daha farkl›ve çarp›c› bir de¤iflikli¤in efli¤inde ol-du¤umuzu görüyoruz. Sera gazlar›ylane kadar yak›n bir iliflki içinde oldu-¤umuzun, sera gazlar›n›n küresel›s›nma ile birlikte geri dönüflü imkan-

s›z zararlar verdi¤ini yavafl ya-vafl fark ediyoruz. Bu durumdasüreci iyi takip etmek, sebep vesonuçlar› iyi tahlil etmek büyükönem tafl›yor. Bu flekilde avan-taj sa¤layan bireyler, flirketler,hatta ülkeler var. Sözün özü,karbonun hayat›m›z›n tam ortayerine konuflland›¤›n› kabul-lenmek ve önüne geçemeyece-¤imiz yap›sal de¤ifliklikler ger-çekleflmeden inisiyatifi ele al-mak durumunday›z.

TTüürrkkiiyyee bbuu dduurruummuunn,, yyaannii kkaarr--bboonn bbiittmmeeddeenn,, kkaarrbboonnssuuzz eekkoo--nnoommiiyyee ggeeççmmeessii ggeerreekkttii¤¤iinniinnnnee kkaaddaarr ffaarrkk››nnddaa?? Enerji sektöründeki flirketler veözellikle yabanc› ortakl›klar›bulunan büyük gruplar konu-nun kesinlikle fark›nda. Di¤ersektörlerde flirketler konuyuuzaktan izliyor ama bir zorun-

luluk veya tehdit ortaya ç›kmad›kçafark›nda olmay› da pek istemiyor. Ka-mu, konuyu zaman zaman bas›ndantakip ediyor. Ülkemizi hiçbir yüküm-lülük almadan, bu konunun mümkünoldu¤unca d›fl›nda tutmaya gayretediyorlar. Kamuoyu ise kesinlikle far-k›nda de¤il. Tabii ki çevre ve sürdürü-lebilir kalk›nma bilinci h›zla art›yorülkemizde. Ancak düflük karbonluekonomiye geçiflin asl›nda çevresel

kayg›lar›n çok ötesinde ekonomik,jeopolitik ve stratejik bir reka-

bet faktörü oldu¤unu kesin-likle göremiyorlar. Bu ne-

denle de ne yaz›kt›r ki, dü-flük karbonlu ekonomiyegeçifl süreciyle ilgili olarak

siyasi liderlerimiz üzerindebir kamuoyu, bürokrasi ve-

ya ifl dünyas› kaynakl› gerçekanlamda bir bask› ve yönlendir-

me bulunmuyor. m

“Düflük karbonlu ekonomiye geçifl asl›nda çevresel kayg›lar›n çok ötesinde

ekonomik, jeopolitik ve stratejik bir rekabet

faktörüdür”

riza kadilar 10/27/10 4:16 PM Page 97


Anma

Çevre Deyince Akla Hâlâ Onun Ad› Geliyor

KR‹TON CUR‹Türkiye’de çevre ve at›kkonular›na dikkat çeken ilkisim olan Prof. Dr. KritonCuri’yi, bundan 14 y›l önce21 Ekim 1996 tarihindekaybettik. Kat› At›k TürkMilli Komitesinin dekurucusu ve onursalbaflkan› olan Curi’yisayg›yla an›yor; sözü mesaiarkadafllar›, dostlar› veö¤rencilerine b›rak›yoruz…

Gerçek Bir Bilim ‹nsan› Gibi Yaflad›Ad›na çevre ödülleri da¤›t›lan Prof. Dr.Kriton Curi, 1945’te ‹stanbul’da do¤du.1966 y›l›nda Robert Kolej ‹nflaatMühendisli¤i bölümünü bitiren Curi, 1974y›l›nda da ‹stanbul TeknikÜniversitesinden çevre mühendisli¤ikonusunda doktor unvan›n› ald›.Ayn› y›l Bo¤aziçi Üniversitesi ‹nflaatMühendisli¤i Bölümünde ö¤retim üyesiolarak göreve bafllayan Curi, 1980 y›l›ndadoçentli¤e, 1988’de de çevre teknolojisikonusunda profesörlü¤e yükseldi.1993-96 y›llar› aras›nda B.Ü. ÇevreBilimleri Enstitüsü Müdürlü¤ü, 1981-82’de B.Ü. ‹nflaat Mühendisli¤iBölüm Baflkanl›¤›, 1980-82 ve 1993-96y›llar› aras›nda B.Ü. Senato Üyeli¤igörevlerinde bulunan Prof. Dr. Kriton Curi,Kat› At›k Türk Milli Komitesininkuruculu¤u ve baflkanl›¤›n› da yapt›. ‹smiBüyükada’da bir soka¤a, Kozyata¤›ndabir parka verilen, ad›na Büyükada’da birHat›ra Orman› kurulan bu büyük isim 21Ekim 1996 tarihinde bir kalp krizi sonucuaram›zdan ayr›ld›.

Haberin haz›rlanmas›ndaki katk›lar›ndandolay› Prof. Dr. Günay Kocasoy’a sonsuzteflekkürler. Foto¤raflar KAKAD arflivinden al›nm›flt›r.

kriton curi 10/27/10 4:18 PM Page 98


KKeennddiissiiyyllee “Çöp Profesörü” diye dalga geçen o bilim adam›n›hiç unutmad›m. Baflka bölümlerden kolay geçilecek dersarayan sosyal bilimler ö¤rencileri olarak kendimizi çetrefil“çevre sorunlar›n›n” göbe¤inde buluvermifltik. Ama Allah-tan karfl›m›zda, a¤z›ndan bal damlayan, en ciddi ve teknikmevzular› f›kra tad›nda aktarabilen gerçek bir bilim adam›vard›. O adam Kriton Curi’ydi.

1995 y›l›nda, konunun uzmanlar› d›fl›nda neredeyse her-kesin çevre sorunlar›ndan bihaber oldu¤u o dönemde, anfi-lere s›¤mayan genç zihinlere at›¤›n ne oldu¤unu anlatmayaçal›fl›p duruyordu: “At›k, yanl›fl yerdeki de¤erli maddedenbaflka bir fley de¤ildir.” Çok sonralar› William McDonough gi-bi önemli bir araflt›rmac›dan “Beflikten Mezara” ilkesini oku-du¤umda, “ben bunu zaten biliyordum” diye düflünmemi, oöngörülü bilim insan› sa¤lam›flt›.

Bir sosyal bilim ö¤rencisi olmama karfl›n, konuya hem ilgiduymam›, hem de bir parça da olsa kavrayabilmemi sa¤la-yan müstesna bir yetene¤e sahipti Curi. Kendi alan›ndaki bi-limsel yetene¤ini benim kavramam ve belirtmem yersiz olurama iletiflim yetene¤i gerçekten kusursuzdu. Ayr›ca öngörü-leri de…

“Vahfli depolama yap›lan bu çöplükler patlayacak” sözüçok geçmeden gerçek oluyordu. At›k sorununun, baflat so-runlar›m›zdan biri haline gelece¤i iddias›n›n bugün kan›t-lanmaya bile ihtiyac› yok. Herfley ortada…

Hastane çöpünden gelen kesik organ parçalar›n› görünce“imdat” diye nas›l ba¤›rd›¤›n›, çöp alan›ndaki iflçilerin onunas›l sakinlefltirdi¤i; neden çöp konteyn›rlar›n›n durmadan

çöp suyunu ak›tt›klar›n›; bu suyun ne kadar tehlikeli oldu¤u-nu anlat›fl›n› bugün gibi hat›rl›yorum.

Bugün hâlâ bu kadar y›l sonra (15 y›l dile kolay) ne zamankoyteyn›rlardan s›zan bir çöp suyu görsem, akl›ma KritonHoca geliyor. Çevremdekiler de b›kk›nl›kla, “tamam tamamKriton Hocan söylemifl, bu suyun ne kadar tehlikeli oldu¤u-nu, biliyoruz” diyorlar.

Bugün bir ekoloji dergisi haz›rl›yorsam; bunda onun pay›var. Ama sadece bunda m›? Türkiye’de at›k dönüflümü konu-sunda bir yol al›nm›flsa; bununla ilgili çal›flmalar yap›l›yor,genç akademisyenler konuya e¤iliyorsa, hepsinde KritonHoca’n›n mutlaka bir izi vard›r.

‹nsan ister istemez, 14 y›l önce, 1996 y›l›n›n bir Ekim gü-nünde talihsiz bir flekilde yitirdi¤imiz Kriton Hoca bizdenböylesine erken ayr›lmasayd›, çevre koruma alan›nda birazdaha ileride olaca¤›m›z› düflünmeden edemiyor.

Ama bir yandan da, Kriton Hoca’y› anman›n en iyi yolu,b›kmadan usanmadan çevre konusunu gündeme getirmek,olumsuzluklara karfl› koymak, yap›lan her iyi fleyin arkas›n-da durmak. ‹nan›yoruz ki, yüre¤i her daim nefle ile çarpan,her kötü fleyin iyi yan›n› görmek gibi özel bir yetene¤i olanKriton Hoca da böyle isterdi…

fiimdi sözü, bu önemli bilim adam›n› yak›ndan tan›yanmesai arkadafllar›na, ö¤rencilerine ve dostlar›na b›rak›yorve önümüzdeki y›l, 15. Ölüm Y›ldönümünde O’nu çok dahabüyük bir organizasyonla anmay› umut ediyoruz.

BBaarr››flfl DDoo¤¤rruu

S›rad›fl› bir biliminsan› ve ö¤retim

görevlisi olan Kriton Curi,

bazen bütün s›n›f› al›r Bo¤aziçi

Üniversitesininyeflilliklerine ç›kar›r,

dersi do¤an›ngöbe¤inde, esprilerle süsleyerek anlat›rd›.



Anma

“Sevgiyle An›yorum”KKrriittoonn Curi ile birlikte ‹stanbul Belediyesi’nin Kompost Tesis-leri ihalesini de¤erlendirmek üzere befl kiflilik bir heyetle bir-likte 1985 y›l› Eylül ay›nda bat›ya do¤ru hareketle 24 gündedünyay› dolafl›p ‹stanbul’a do¤udan geri dönmüfltük. Bu çokenteresan seyahatle birbirimizi çok daha yak›ndan tan›ma f›r-sat›m›z oldu. Avusturya, Almanya ve ‹ngiltere’den sonraABD’ye, Kaliforniya’ya gitmek üzere uça¤a bindi¤imizde Kri-ton’u inan›lmaz bir heyecan bast›. Çünkü Kaliforniya’da ço¤ubizim s›n›ftan veya daha küçük s›n›flardan bir Robert Kolejli-ler kolonisi vard›. Bu gruba haber verilmiflti ve onlarla birlikteolacakt›k. Robert Kolejli grupla birlikte olmak kendisini fev-kalade heyecanland›rm›flt›. Kendisini yat›flt›rmak çok zor ol-du ve arkadafllar› gördü¤ümüzde Kriton inan›lmaz derecedemesuttu. Bu toplant›da Tamer ve Atilla Akkafl, Avram Ninyo,Zeki Kat›ran, Deniz Gürsoy ve di¤erleri ile birlikte olmufltuk.

Kolejli olmak, çevreci olmak, ‹stanbullu olmak ve Adal› ol-mak Kriton için çok ayr› bir tutku idi.

Marmara Bölgesinde de¤iflik belediye ve sivil toplum kuru-lufllar›na Kriton’un yapt›¤› program çerçevesinde gider baz›bilgilendirme çal›flmalar› yapard›k. Bu toplant›larda Fahir Bo-rak Nükleer Enerji, Günay Kocasoy Su Kirlili¤i, ben Hava Kir-li¤i ve Kriton genel konulara de¤inirdi. Kriton önce beni sonraGünay Han›m’› konuflturur ve kendisi konuflmas›na bafllarken“Benden önceki arkadafllar havadan sudan konufltular! fiimdibiz biraz çevre konular›na girelim” diye bafllar ve en ciddi ko-nular› mizah ve kara mizah kar›fl›m› ile kitlelere mal ederdi.

Kendisini sevgiyle anar›m.

PPrrooff.. DDrr.. EEkkrreemm EEKK‹‹NNCC‹‹IIflfl››kk ÜÜnniivveerrssiitteessii RReekkttöörrüü

“Miras› O Kadar De¤erli ki!”ZZaammaann››nn Feriköy Sanat ve Kültür Sevenler Derne¤i Bafl-kan› olarak azalmakta olan Rum cemaatinin ve gençle-rinin daha entegre bir toplumda yaflamalar› gayretleriçerçevesinde, görünürlü¤ü art›ran ve kat›l›mc› bir im-kan sa¤layan etkinlikleri gerçeklefltirmeye önem verir-dim. 1990’lu y›llar›n bafl›nda Dünya Çevre Gününde Kri-ton Curi nezaretinde bir aç›k hava etkinli¤i yapmay› he-deflemifl idim.

Rahmetli Hoca gibi, ben de Zo¤rafyon Lisesinden me-zun idim. Kendisine telefon ile evden ulaflmaya çal›fl›-yordum. Akflamlar› geç saatlere kadar denemelerim ne-ticesiz kal›rken kendisinin Üniversitede çal›flmakta ol-du¤unu daha sonra ö¤rendim. Nihayet Hocaya ulaflt›-¤›mda K›nal›ada’daki evlerini babam Y. Mimar VasilVingas’›n infla etti¤ini söyledi ve gençli¤inde kendisiyletan›fl›kl›¤›ndan dolay› bana sempati ile yaklaflt› ve he-men etkinli¤e katk› sa¤layaca¤›n› belirtti.

Daha sonra fiile’de Belediyenin de ortak kat›l›m› ileaç›k havada Rum cemaati gençlerinin haz›r bulunaca¤›bir panel ve çevreye zarar vermeyen ambalajl› g›dalarlapiknik yapmaya kara verdik.

Çevre dostu Patrik Bartholomeos da bu gezide haz›rbulundu. Hocan›n arac›l›¤› ile Ankara’dan Kemal AnadolBey ve hat›rlayamayaca¤›m bir bilim adam› daha geldi.

Herfley mükemmel geçti, güle oynaya gidildi, ilk defabir meydanda Rum cemaatine ait bir Dernek faaliyetinigerçeklefltirmifl olduk. Hep birlikte çevre dostu ürünler-le çay›rlarda piknik yapt›k ve ‹stanbul’a döndük.

Kriton Curi o gün çifte mutluluk yafl›yordu. Hem aitoldu¤u cemaatin gençleri kendisinin al›fl›k olmad›¤› birinisiyatife ön ayak olmufllard› hem de çevre bilinci içinbir katk› daha yapm›flt›.

Bu ortak çal›flma iliflkimizi güçlendirdi. Baflka proje-ler için hesaplar yaparken O aniden aram›zdan ayr›ld›ancak miras› o kadar de¤erli idi ki kendisi hala hizmet-leri, hedefleri ve emekleriyle kalbimizde ve yaflam›m›z-da.

Daha sonra kurulan Kriton Curi Çevre Vakf›nda y›llar-ca görev ald›m. Ancak rahmetlinin ad›n› tafl›yan bu Vak-fa maalesef arzu etti¤im kadar hizmet verememeninüzüntüsünü yafl›yorum. Umar›m bundan sonra Vakf›-m›z toplumdaki yerini al›r.

Kriton Curi’nin ruhu flad olsun.Selam ve sayg›lar›mla...

LLaakkii VV‹‹NNGGAASS // ‹‹flflaaddaamm››



“Ona Çok fiey Borçluyum”OOnnuu ilk kez 1968 yaz›nda Surveying dersinde asistanl›¤›m›z›yaparken tan›d›m. Kursun sonunda bize çok zor bir haritaçizdirmiflti. Bizler de ondan intikam almak için (Kriton Abi’yitan›yanlar onun “fl” harfini telaffuz ederken zorland›¤›n› bi-lirler) ondan “she sells, sea shells, on the sea shore” tekerle-mesini söylemesini istemifltik. Bozulaca¤›n› ve çuvallayaca-¤›n› sanm›fl, ama yan›lm›flt›k. Olay› hoflgörü ile karfl›lam›flt›ve olay sonras› bize verdi¤i “insanlar›n eksikliklerinin sub-jektif kavramlar oldu¤u” yönündeki ö¤üdü kulaklar›m›zaküpe olmufltu. Bilahare Kriton Abi’nin ilk tez ö¤rencisi ol-dum. Mühendislik Binas›’n›n alt kat›nda, flu anda faaliyetteolup olmad›¤›n› bilmedi¤im Hidrolik Laboratuar›nda tezimleilgili deneyleri yaparken beraberce birçok kez sabahlam›fl-t›k. ‹nan›n bu özverinin seneler boyunca artarak bir insan›nkald›ramayaca¤› boyutlara geldi¤ini bizzat gözledim. KritonCuri benim hocam, abim ve can dostumdu. Hocal›¤› kutsalbir meslek olarak telakki etmemi, ö¤rencilerime düflkünlü-¤ümü ve özgüvenimi ona borçluyum diyebilirim.

SS.. GGiirraayy VVEELL‹‹OO⁄⁄LLUUYYaapp›› KKrreeddii SSiiggoorrttaa GGeenneell MMüüddüürrüü

“Çevre Duyarl›l›¤›n›n Artmas›na Çok Önemli Katk›lar› Oldu”BBeekklleennmmeeddiikk bir flekilde aram›zdan ayr›lan de¤erli arkada-fl›m Kriton Curi, çevre alan›ndaki çal›flmalar› yan›nda, insa-ni de¤erleriyle de sadece bizlerde de¤il yurtd›fl›ndaki mes-lektafllar›nda da derin izler b›rakm›fl bir akademisyendi.Öyle ki vefat›ndan sonra, kayb›ndan duyduklar› üzüntüyüsayfalara s›¤d›ramayan en duygusal mektuplar yurtd›fl›n-daki dostlar›ndan gelmiflti.

Kriton’un, bulundu¤u ortamda ilgi çeken, herkese yak›nbir duruflu vard›. Babacan bir tav›r ve tok bir sesle sundu¤uders ve seminerlerinde anlatt›¤› anekdotlar nice gençleriçevre konular›na m›knat›s gibi çekmifltir. Robert Kolej’deyapt›¤› bir konuflmas›nda “Bir kifli için akl›n›zdan kötülükyapmak geçiyorsa kap›s›n›n önüne ufak bir çöp b›rak›n,oras› k›sa zamanda çöplük haline dönüflecektir” dedi¤i bu-gün bile ak›llardad›r.

Kriton’un, gecesi gündüzü olmayan bir çal›flma sistemivard› ve öyle olmak zorundayd›. Zira kat› at›k konusundakifaaliyetleri, üzerine ald›¤› sorumluluklar, ö¤rencileriyleolan çal›flmalar› ve onlara olan ilgisi, tan›nm›fll›¤› giderekartan boyutlardayd›.

Akademik çal›flmalar›n sonuçlar›n›n toplumla paylafl›l-mas›, toplumun refah›na ve yaflam kalitesine katk›s›, an-cak toplumun bilinçlendirilmesi ve kat›l›m›yla anlam kaza-n›r. Kriton’un en önemli özelli¤i ve çabas› iflte bu noktadakendini göstermifltir: Toplumla kurdu¤u s›cak iletiflim veçok yönlü diyalog. Üniversitemizde bafllatt›¤› ve gelifltirdi-¤i çevre çal›flmalar›yla Kriton, toplumumuzda çevre duyar-l›l›¤›n›n h›zla artmas›na ve bilinçlenmesine çok önemli kat-k›lar sa¤lam›flt›r. Halka çevre korumas›n› anlatabilmifl vebunu önemsemifltir. Pek çok say›da belediye, kurum ve si-vil toplum kuruluflu onun seminerlerini izleyerek, birlikteprojelerde çal›flarak kat› at›k konusunda toplum bilinciniartt›rmaya ve sorunlar›n› çözmeye odaklanabilmifllerdir.

PPrrooff.. DDrr.. GGüüllaayy AALLTTAAYYBB..ÜÜ.. ‹‹nnflflaaaatt MMüühheennddiissllii¤¤ii BBööllüümmüü

Adalar Belediyesi,Kriton Curi’ye olanvefas›n› bir hat›raorman› kurarakgösterdi.



Anma

“Dünya ‹nsan›: Kriton Curi”DDrr.. KKrriittoonn Curi’yi, Türkiye’de çevre bilincinin oluflmas›, çev-re sorunlar›n›n ülke gündemine tafl›mas› ve çevre konusun-da yapt›¤› çal›flmalarla herkes tan›yor. O’nun ad›n› tafl›yanyap›tlar, parklar var. Vefal› yerel yönetimler onu gelece¤e ta-fl›yacak etkinlikler düzenliyorlar. Dostlar› O’nun ad›na birvak›f kurdular, Kriton Curi’yi sonsuza dek yaflatmaya çal›fl›-yorlar. Ancak O’nu yaflam›nda tan›ma olana¤› bulamam›flgençler için, Kriton Curi’nin birkaç kiflisel özelli¤inden sözedece¤im.

Kriton Bey, -biz ö¤rencileri ve yaflça küçük meslektafllar›O’na böyle hitap ederdik- çok samimi, nefleli ve esprili bir in-sand›. Ses tonu yüksek ve t›n›s› farkl›yd›. O’nun ve Demir De-mirgil’in kampusa geldi¤i hemen anlafl›l›rd›. Kriton, içten vesevecen bir dosttu. Ö¤rencilerinin ve arkadafllar›n›n sorun-lar›n› paylafl›r, dertlerini dert edinirdi. Onu, ilk kez Mühen-disli¤e girifl derslerinde “çizim dersi hocas›” olarak tan›d›kve sevdik. Haks›zl›¤a tahammül edemez, kimden gelirse gel-sin, yanl›fl uygulamalara karfl› ç›kard›. Güçlü bir mant›¤› var-d›, itirazlar›n› gerekçeleriyle söyler, inatla fikirlerinin arka-s›nda dururdu. Dürüst, samimi ve yapmac›ks›z oldu¤u için,

duygusald› da. O’nu en çok üzen fleyler, kendisine ve baflka-lar›na yap›lan haks›zl›klar oldu. O’nu k›ranlar art›k o görev-lerde de¤iller, O’da art›k aram›zda de¤il, ama sevenlerininkalbinde yafl›yor.

Kriton Curi, ülkesini seven ve Türkiye Cumhuriyeti vatan-dafl› olmaktan gurur duyan biriydi. Askerli¤ini ö¤retim üyesiolarak Deniz Kuvvetlerinde yapt›. Denizci üniformas›n›nO’na ne kadar yak›flt›¤›n› hat›rl›yorum.

Kriton Bey, organizasyon yetenekleri de güçlü biriydi. ‹n-sanlar› bir araya getirmede ve belirli hedeflere yöneltmedebaflar›l›yd›. Kendisini, 1981 y›l› Kas›m›nda AKM’de bir haftasüren Uluslararas› Atatürk Konferans›n›n haz›rl›klar›n› yü-rüten organizasyon komitesinde birlikte çal›fl›rken daha iyitan›d›m. O inan›lmaz enerjisi ve detayc›l›¤›yla Kongrenin ba-flar›s›nda büyük pay sahibiydi. Günümüz Türkiye’sinde yafla-nan sorunlar aç›s›ndan birçok yönden örnek al›nacak bir “in-san”d›. Ülkemiz bilimine, gençlerin e¤itimine ve çevre bilin-cinin geliflmesine katk›lar› asla unutulmayacak.

DDrr.. MMeehhmmeett KKAABBAASSAAKKAALLOOkkaann ÜÜnniivveerrssiitteessii ÖÖ¤¤rreettiimm ÜÜyyeessii vvee RReekkttöörr DDaann››flflmmaann››

Kriton Curi toplumun her kesimiyle iletiflimkurmay› becerebilen bir bilim insan›yd›.

Bak›rköy Belediye Baflkan› Ali Talip Özdemirve ifladam› Üzeyir Garih’le bir ödül töreninde

(sa¤da) ve akademisyen arkadafllar›yla biryurtd›fl› gezisinde (altta). Curi’nin ad›n›n

verildi¤i soka¤›n aç›l›fl töreninde arkadafllar›ve kardefli (altta sa¤da).



Kat› At›k

‹ZAYDAfi Genel Müdürü Muhammet Saraç:

“Yüzde Yüz Kapasiteye Ulaflt›k”Yeflil giriflimlerde kamu geride mikal›yor sorusu s›k s›k akla geliyorama ‹zmit Belediyesi’nin 14 y›l öncekurdu¤u ve kat› at›klar›n bertaraf›ndatüm Türkiye’ye önderlik eden‹ZAYDAfi, kamunun ve belediyelerinisterlerse neler yapabilece¤ine dairçok iyi bir örnek sunuyor. ‹ZAYDAfiGenel Müdürü Muhammet Saraç,yeni tesislerden depolama alanlar›na,rüzgâr türbinlerinden biyogaztesislerine kadar uzanan yeniprojelerini EKOIQ’ya anlatt›.

BBiizzee bbiirraazz ‹‹ZZAAYYDDAAfifi’’llaa iillggiillii ggeenneell bbiirr bbiillggii vveerreebbiilliirr mmiissiinniizz??K›sa ad› ‹ZAYDAfi olan ‹zmit At›k ve Art›klar› Ar›tma Yakma veDe¤erlendirme A.fi., 1996 y›l›nda Entegre Çevre Projesi kapsa-m›nda ‹zmit Büyükflehir Belediyesi taraf›ndan kuruldu. fiirketinyüzde yüzü Kocaeli Büyükflehir Belediyesi’ne ait.

‹ZAYDAfi’›n kurulma amac›, Çevre Kanunu’na uygun olarak ev-sel ve endüstriyel at›klar›n bertaraf›n› sa¤lamak. Bu çerçevede‹ZAYDAfi Türkiye’deki ilk at›k bertaraf tesisi olarak bir taraftanbu at›klar›n bertaraf›n› sa¤larken di¤er taraftan elektrik üreti-yor. ‹ZAYDAfi faaliyetleriyle ilgili tüm yasal gereklikleri ödün ver-meden yerine getiriyoruz. Bu çerçevede, ISO 9001:2008, ISO14001:2004 ve OHSAS 18001:2007 standartlar›na uygunluk bel-gelerine sahibiz.

Ayr›ca, Türkiye Kalite Derne¤i-KALDER, Avrupa Yakma Tesis-leri Birli¤i-EURITS, Kocaeli Sanayi Odas›-KSO ve Kocaeli Sanayicive ‹fladamlar› Derne¤i-KOS‹AD üyesiyiz.

izaydas 10/27/10 4:20 PM Page 104


‹‹ZZAAYYDDAAfifi’’››nn iiflfllleettttii¤¤ii tteessiisslleerrllee iillggiilliibbiillggii aallaabbiilliirr mmiiyyiizz??Sanayiden kaynakl› tehlikeli endüstri-yel tehlikeli at›klar›n yak›larak berta-raf edildi¤i Yakma Tesisimiz 35 binton/ y›l kapasiteye sahip. Tesisin çal›fl-ma prensibi, endüstriden kaynakla-nan yanabilir nitelikteki plastik at›k-lar, kullan›lm›fl ya¤lar, ilaç ve kozme-tik at›klar›, petrokimya at›klar›, PVC,solvent, boya at›klar›, yap›flt›r›c› ve ya-p›flkanlar, ar›tma çamurlar› vb. tehli-keli at›klar ile klinik at›klar›n yak›la-rak bertaraf edilmesine dayan›yor.

Tesise kabul edilen “Tehlikeli At›k-lar›n” beyan›, etiketlenmesi, tafl›nma-s› ve bertaraf› Çevre ve Orman Bakan-l›¤›’n›n ilgili yönetmelikleri çerçeve-sinde yap›l›yor. ‹ZAYDAfi tesislerine,patlay›c› ve radyoaktif maddeler,mezbaha at›klar›, piller ve aküler ke-sinlikle kabul edilmiyor.

Tehlikeli at›klar, laboratuvar tara-f›ndan haz›rlanan günlük yakma me-nüleri do¤rultusunda, döner f›r›nda921-1150 oC s›cakl›k aral›¤›nda ve or-talama 95-120 dakika kal›fl süresin-de; son yakma odas›nda ise 923-1250oC s›cakl›k aral›¤›nda ve minimum 2,5saniye kal›fl süresinde yak›l›yor. Sonyakma odas›ndan ç›kan gaz›n so¤u-

tulmas›yla buhar üretiliyor; elde edi-len buhar da Türbin-Jeneratör Ünite-sine gönderilerek maksimum 5,2 MWelektrik üretiliyor. Üretilen elektrikenerjisiyle tesisin ihtiyac› karfl›lan›-yor; artan k›sm› ise ulusal sisteme sa-t›l›yor.

PPeekkii yyaakkmmaa iiflfllleemmii nneeddeenniiyyllee çç››kkaannggaazzllaarr kkoonnuussuunnddaa nnaass››ll bbiirr pprroosseeddüürruuyygguulluuyyoorrssuunnuuzz??Yakma ifllemi sonucu oluflan at›k gaziçinde toz, CO, CO2, H2O, HCl, HF,NOx, O2, TOC (Toplam Organik Kar-bon) ve SO2 emisyonlar›n›n ölçümleriyap›l›yor. De¤erler, otomatik olarakkaydediliyor. Bu de¤erler ile Çevre veOrman Bakanl›¤› taraf›ndan istenenyar›m saatlik ve günlük ortalamalar,kontrol odas›n›n yan› s›ra, bilgisayara¤› arac›l›¤› ile; Kocaeli ‹l Çevre ve Or-man Müdürlü¤ü, Kocaeli BüyükflehirBelediyesi Çevre Koruma Daire Bafl-kanl›¤› ve ‹ZAYDAfi Genel Müdürlü¤ü

Kocaeli Büyükflehir Belediyesi,TÜB‹TAK MAM ve araflt›rmac› kurumolarak dört üniversite taraf›ndan 2007y›l›nda bafllat›lan “Bitkisel veHayvansal At›klardan Biyogaz Üretimive Entegre Enerji ÜretimSistemlerinde Kullan›m›” projesiçerçevesinde ‹ZAYDAfi sahas›nda birbiyogaz ve enerji üretim tesisikuruluyor. Yap›m› devam eden tesisin2010 y›l›n›n sonlar›nda devreyeal›nmas›n› planl›yoruz. Tesisten eldeedilecek 155 metreküp/saat debidekibiyogaz, 350 kW ›s› ve 350 kWelektrik üretim gücündeki

kojenerasyon ünitesindede¤erlendirilecek. Ç›kan ›s›n›n yüzde30’luk k›sm› tesisin kendi ihtiyac›nda,kalan k›s›msa ihtiyaç duyulan di¤erbirimlerde kullan›lacak. Üretilenelektrik ise flebekeye ba¤lant›yap›larak sat›lacak.Ayr›ca ifllenmifl materyal nihai olarak30 ton/gün organik gübre eldeedilecek. Elde edilen gübrenin,organik yap›s› itibariyle yabanc› ottohumu içermemesi, su tutucu içeri¤ive zengin mineral kaynakl› yap›s›sayesinde zirai kullan›ma oldukçaelveriflli olacak.

Biyogaz Tesisi: Hem Elektrik, Hem Gübre

“Sanayiden kaynakl› tehlikeliendüstriyel tehlikeli at›klar›n

yak›larak bertaraf edildi¤iYakma Tesisimiz 35 binton/y›l kapasiteye sahip”

izaydas 10/27/10 4:20 PM Page 105


taraf›ndan sürekli olarak takip edile-biliyor. Baca gaz› verilerimizi ayn› za-manda www.izaydas.com.tr web site-mizden de yay›nl›yoruz. Yap›lan ana-liz sonuçlar› da periyodik olarak ra-porlan›yor. Ölçümlerin; yasal de¤erle-rin çok alt›nda emisyon sonuçlar› ver-di¤ini söyleyebilirim.

BBiirraazz ddaa ddüüzzeennllii ddeeppoollaammaa aallaannllaarr››--nn››zzddaann bbaahhsseeddeebbiilliirr mmiissiinniizz??Düzenli depolama alanlar›nda, Kocae-li bölgesindeki evlerden kaynaklananevsel at›klar ile sanayiden kaynakl›evsel ve depolanabilir nitelikteki teh-likeli at›klar depolanarak bertarafediliyor. Çevre ve Orman Bakanl›¤› ta-raf›ndan tahsis edilen 800 bin metre-karelik alan›n 367.007 metrekarelikbölümünde bulunan Solaklar Evsel veTehlikeli Kat› At›k Düzenli DepolamaAlanlar› 1997 y›l›nda infla edildi. Evselat›klar için 3.163.000 metreküp kapa-siteli 6 adet lot, tehlikeli at›klar için

969.919 metreküp kapasiteli bir adetlot bulunuyor. Düzenli depolama sa-has›na kabul edilen evsel ve tehlikeliat›klar, at›¤›n cinsine uygun olan lot-taki çal›flma alan›na aktar›l›yor. Ko-caeli Büyükflehir Belediyesi taraf›n-dan Dilovas› ilçesinde yap›lan 32 binmetrekarelik lotun da iflletimi, 2007y›l› itibariyle ‹ZAYDAfi’a verildi. Tesis-lere gelen at›klar ifl makineleri yard›-m›yla serme/s›k›flt›rma ifllemleri uy-gulanarak üzeri koku ve olumsuz çev-re flartlar›n› önlemek için ara örtütopra¤› ile kapat›l›yor. Geçirimsizliktabakas› üzerinde yer alan drenaj sis-temiyle toplanan çöp s›z›nt› sular›DAF (Ön Ar›t›m Tesisi) ünitesine gön-derilerek ön ar›t›m› yap›l›yor ve bu ifl-lemin ard›ndan kolektör hatt› ile‹SU’ya ait 42 Evler Evsel ve Endüstri-yel At›k Su Ar›tma Tesisine gönderili-yor. Sahadan ç›kan at›k araçlar› te-kerlek ve araç y›kama istasyonunday›kanarak tesisi terk ediyor.

Kat› At›k

‹ZAYDAfi yenilenebilir enerjikaynaklar› konusunda da öncülükyap›yor. ‹zmit Solaklar ile Gebze’deGaziler Da¤›na monte edilen 132kW kapasiteli rüzgâr türbinleri,kentimizde rüzgâr enerjisinden deelektrik üretilebilece¤ini gösterdi.Her biri y›lda ortalama 100 bin kWsaat enerji üretmektedir.

Rüzgâr TürbinlerindenTemiz Enerji

Gelece¤e yönelik olarak, çöp s›z›nt›sular› ar›tma tesisinde çöp suyununar›t›l›p geri kazan›lmas› planlan›yor.Ar›t›lan suyun bahçe sulamada veyayol y›kamada kullan›lmas›n›nhedeflendi¤i Projenin ihalesigerçeklefltirildi.

Çöp Suyu da Ar›t›lacak

‹ZAYDAfi’›n yenihizmete soktu¤uAt›k Al›m Gemisi,deniz araçlar›n›n

at›klar›n›toplayarak ‹zmit

Körfezininkirlenmesini de

önlüyor.

izaydas 10/27/10 4:20 PM Page 106


PPeekkii,, bbuu aatt››kkllaarrddaann nnaass››ll yyaarraarrllaann››ll››yyoorr??Evsel depolama sahas›nda oluflan gaz-larsa dikey gaz bacalar›yla toplan›yorve flare sistemleri ile yak›larak bertarafediliyor. Depolama sahalar›nda yap›lanfizibilite çal›flmalar›nda ve gaz ölçümle-rinde 1,2 MW kapasiteli bir elektrik üre-tim santrali kurulmas› planland› ve ÇöpGaz›ndan (LFG) Elektrik Üretim San-trali Yap›m› ve ‹flletilmesiyle ilgiliolarak May›s 2010’da bir ihale gerçek-lefltirildi. ‹hale, evsel kat› at›klar›n dü-zenli olarak depoland›¤› Solaklar ve Di-lovas› Kat› At›k Düzenli Depolama Ala-n›nda depolama sonras› aç›¤a ç›kanLFG’nin toplanmas›n›, ar›t›lmas›n›/so-¤utulmas›n›, elektrik enerjisine dönüfl-türülmesi için santralin kurulmas›n› veiflletimini içeriyor. Yap-ifllet modeliyleyap›lacak bu tesisler sayesinde y›lda 80bin ton karbondioksitin atmosfere sa-l›nmas› önlenmifl olacak.

Tesisin yap›lmas› ve iflletilmesi 2011y›l›n›n son çeyre¤ini, 2012 y›l›n›n baflla-r›n› bulacak. Bu tür tesislerin ülkemizesa¤lad›¤› bir baflka avantaj da KyotoProtokolü çerçevesinde, azalt›lan kar-bon emisyonu karfl›l›¤› “karbon kredi-si” kazan›lmas›.

SSoonn oollaarraakk,, eekklleemmeekk iisstteeddiikklleerriinniizzii öö¤¤--rreenneebbiilliirr mmiiyyiizz??At›k yönetimi sektöründe, ‹ZAYDAfiolarak bulundu¤umuz konumun ve so-rumluluklar›m›z›n gere¤i olarak at›küreticilerinin at›k bertaraf taleplerinih›zl› bir flekilde karfl›lamak ve gelifltire-ce¤imiz yeni uygulamalarla onlar›nmaliyetlerini afla¤›ya çekecek tedbirleralmak için yeni bir yap›lanma içerisin-deyiz. Tüm dünyada ve ülkemizde etkili

olan mevcut ekonomik flartlar› da dik-kate alarak; at›k üreticilerine kolayl›k-lar sa¤lama amac›nday›z.

Bu kapsamda yapm›fl oldu¤umuz ça-l›flmalar neticesinde mevcut kapasite-mizi yüzde 100’e yak›n oranda kullan›-labilir hale getirerek, at›k bertaraf fi-yatlar›nda yüzde 30’lara varan ›skonto-lar yapm›fl durumday›z. At›k kabul kri-terlerini kolaylaflt›rarak il fark› gözet-meksizin gelen tüm taleplere en h›zl›flekilde cevap veriyoruz. ‹ZAYDAfi ola-rak her zaman sektörün öncüsü ve yolgöstericisi olmaya devam edece¤imizisöyleyebilirim. m

Kabul etti¤imiz at›klar›n analiziniyapt›¤›m›z laboratuvar›m›z›gelifltirerek, akredite edip d›flar›yahizmet verebilecek duruma getirmeyönünde çal›flmalar›m›z devamediyor. Bu anlamda ekipmanihtiyaçlar› tamamlanm›fl durumda.E¤itimlerin tamamlanmas› ve yasal düzenleme aflamalar›ndansonra, d›flar›ya hizmet verebilecekakredite bir laboratuvar halinegelecek.

Akredite LaboratuvarKuruluyor

“At›k yönetimi sektöründe,‹ZAYDAfi olarak

bulundu¤umuz konumun vesorumluluklar›m›z›n

fark›nday›z”

Kocaeli bölgesinden günlük 1200 tonevsel at›k toplanarak, depolamasahalar›m›zda bertaraf ediliyor.Depolama sahalar›n›n kapasitelerinindolmas›na çok az zaman kald›. Bunedenle yeni depolama alanlar›naihtiyac›m›z var. Di¤er taraftan ABmüktesebat›na uyum çal›flmalar›çerçevesinde önümüzdeki y›llardanitibaren depolanan evsel at›k

içerisindeki organik madde içeri¤ininazalt›lmas› gerekiyor.Dolay›s›yla depolama konusunda art›kfarkl› bertaraf yöntemlerinin tercihedilmesi gerekiyor. Bu sürecibeklemeden evsel at›klar› bertarafedebilecek bir sistem oluflturmak içinçal›flmalar bafllat›ld›. Yaklafl›k befl y›lsonra, evsel at›klar için bir bertaraftesisi kurulmufl olacak.

Evsel At›klar Bertaraf Edilecek

izaydas 10/27/10 4:20 PM Page 107


Dünyadan

Sürdürülebilir Baflar› ÖyküleriSürdürülebilir Baflar› Öyküleri

gelismis ulke 10/27/10 4:28 PM Page 108


Geliflmekte olan birçok ülkedensürdürülebilirlikle ilgili baflar› öyküleriya¤›yor. Birleflmifl Milletler ÇevreProgram› (UNEP) Yeflil Ekonomi Raporu,bu konuda öne ç›kan örnekleri toplad› vedünya kamuoyuna sundu. Uganda’danBrezilya’ya, Çin’den Kenya’ya kadaruzanan bu baflar› öykülerindenç›kar›labilecek çok ders var.



2005 y›l›nda yürürlü¤e giren Yenile-nebilir Enerji Yasas›, Çin’de sektörüngeliflmesi aç›s›ndan çok önemli birçerçeve sa¤lad›. Kanun, çok çeflitli tefl-vikler sunuyor: Yenilenebilir enerjinindesteklenmesi için bir kamu fonununoluflturulmas›, ucuz arazi temini, yeni-lenebilir enerji projeleri için vergi in-dirimi sa¤lanmas›, enerji nakil hatlar›-n› iflleten flirketlerin lisansl› yenilene-bilir enerji üretim flirketlerinden al›mzorunlulu¤u gibi. Yat›r›m ve politikateflviklerinin bilefliminden oluflan buuygulamalar hem rüzgâr hem de gü-nefl enerjisi alan›nda önemli geliflme-lerin kaydedilmesine neden oldu.

Rüzgâr Enerjisi 100 GigavataUlaflabilir mi?2005-2009 y›llar› aras›nda rüzgârenerjisi üretim kapasitesi y›lda yüzde100’den daha h›zl› bir art›fl gösterdi.2009’da iflletmeye al›nan 13,8 GW’l›kkapasiteyle Çin, dünyan›n en fazla ekkapasite yaratan ülkesi oldu. Kurulugüç alan›nda ise ABD’den sonra ikincis›rada geliyor. Çin hükümeti, 2020 y›l›kurulu güç kapasitesi hedefini 30GW’tan 100 GW’a ç›kartt›. Devlet, yer-li rüzgâr türbin imalat›n› teflvik etmekmaksad›yla türbin teknolojisi alan›n-da flirket ortakl›klar›n› ve teknolojitransferini teflvik eden politikalar uy-guluyor, yerli imalat rüzgâr türbinleri-nin kullan›m›n› zorunlu k›l›yor. Bilimve Teknoloji Bakanl›¤› 1996’dan, yaniyenilenebilir enerji fonunun kurulma-s›ndan bu yana, rüzgâr enerjisi alan›n-da ARGE çal›flmalar›n› sübvanse edi-yor. Sinovel Wind, Goldwind Scienceand Technology ve DongFang Electricgibi yerli flirketlerin yeni kurulan te-sisler içindeki paylar› giderek art›yor.2008 y›l›na kadar yabanc› flirketlerin

egemenli¤i alt›nda olan sektörde bu üçflirketin toplam piyasa pay› flu anda enaz yüzde 50 seviyesinde.

2006 y›l›nda Çin Ulusal Kalk›nmave Reform Komisyonu, YenilenebilirEnerji Tarifeleri ve Maliyet Da¤›l›m›Geçici Tedbirler Yönetmeli¤ini,2007’de de Yenilenebilir Enerji Ek Fi-yat›yla ilgili Geçici Tedbirler Yönet-meli¤ini yay›nlad›. YenilenebilirEnerji Yasas›yla birlikte haz›rlanansöz konusu bu yönetmeliklerin ama-c›, rekabetçi bir fiyatland›rma orta-m› yaratmak suretiyle rüzgâr enerji-sinden elde edilen elektri¤in fiyat›n›afla¤› çekmek.

Günefl Enerjisinde Hedef 20 GigavattDünyan›n en büyük fotovoltaik (PV)üreticisi olan Çin, 2009’da dünyadakiüretimin yaklafl›k yüzde 45’ini gerçek-lefltiriyor. fiu ana kadar 160 MW gü-cünde PV sistemi kuruldu ve elektrikda¤›t›m flebekesine ba¤land›. 12 GWgücündeki daha büyük projeler ise ha-

z›rl›k aflamas›nda ve böylece Çin, Asyave dünyan›n bu alandaki en büyük pa-zarlar›ndan bir tanesi haline gelecek.Çin hükümeti, 2020 y›l› için koyulan1,8 GW’l›k hedefin 20 GW’a revize ede-bilece¤ini aç›klad›.

Çin, günefl enerjisinden s›cak suüretimi alan›nda da birinci konumda.Bu alanda dünyadaki üretim kapasite-sinin yaklafl›k üçte ikisini elinde bu-lunduruyor. Çin’de konutlar›n yüzde10’undan fazlas›, 160 milyon metreka-reyi aflan kolektörlerle, s›cak su temi-ninde günefl enerjisini kullan›yor. 11.Befl Y›ll›k Plan ve Yenilenebilir EnerjiProgram› çerçevesinde, 2007’de GüneflEnerjisi Termal Kullan›m› Teflvik Uygu-lama Plan› kabul edildi. Bu ulusal prog-ram dahilinde günefl enerjisiyle su›s›tma sistemlerinin, hastane, okul,restoran ve yüzme havuzlar›nda ku-rulmas›na öncelik verildi.

‹stihdam2009 y›l› sonu itibariyle, enerji sektö-rünün üretimi 17 milyar dolarl›k birbüyüklü¤e ulaflt› ve sektörde yaklafl›kolarak 1,5 milyon kifli istihdam edili-yor. Bunlar›n yaklafl›k 600 bini termalgünefl enerjisi, 266 bini biyokütle, 55bini PV panelleri ve 22 bini rüzgârenerjisi üretiminde çal›fl›yor. Sadece2009 y›l›nda, 300 bin yeni istihdamyarat›lm›fl durumda.

Dünyadan

Ç‹N’DE YEN‹LENEB‹L‹R ENERJ‹



Tarife garantisi (TG), enerji flirketleri-ne ya da ulusal enerji flebekesini iflle-ten kamu flirketlerine yenilenebilirenerji kaynaklar›ndan, daha öncedenbelirlenmifl bir fiyattan -ki bu fiyat ye-nilenebilir enerji sektörüne yeni yat›-r›mlar çekecek bir seviyededir- elek-trik al›m zorunlulu¤u getiren bir poli-tika uygulamas›d›r. Bu uygulama neti-cede belirlenmifl yenilenebilir enerjikaynaklar›ndan, mesela günefl, rüzgârve di¤er kaynaklardan, elektrik üretenflirketler için garantili bir piyasa yara-t›r ve yapt›klar› yat›r›mlardan ciddi birgetiri elde etmelerini sa¤lar. TG uygu-lamas›, enerji flebekesine eriflim sa¤la-ma, uzun vadeli al›m garantisi ve kilo-vat saat bafl›na belirlenmifl bir fiyat gi-bi unsurlar› içerir.

Kenya’n›n uygulad›¤› TG’nin üçamac› var: 1. Yenilenebilir Enerji ala-n›nda faaliyet gösteren yat›r›mc›larabir yat›r›m garantisi ve piyasa istikra-r› sunmak; böylece kaynak mobilizas-yonu sa¤lamak. 2. Klasik ihale süreçle-rini ortadan kald›rarak ifllem ve yöne-tim maliyetlerini azaltmak. 3. Yat›r›m-c›lar› enerji santrallerini dikkatli birflekilde iflleterek, maksimum getiriyielde etmek için teflvik etmek. En az 20y›ll›k bir al›m garantisi vererek KenyaHükümeti bir yandan ülkenin sahip ol-du¤u önemli bir kayna¤› harekete ge-çirmifl, öte yandan da ayn› derecedeönemli olan ekonomik, çevresel vesosyal politikalar› da uygulamaya koy-mufl oluyor.

Ocak 2010’da Kenya TG politikas›n›gözden geçirdi ve üç yenilenebilirenerji kayna¤›n› daha uygulamaya da-

hil etti: Jeotermal, biyogaz ve güneflenerjisi. Buna ilave elektrik al›m ga-rantisi sözleflmelerinin süresi 15 y›l-dan 20 y›la ç›kart›ld› ve mevcut rüz-gâr, biyokütle ve küçük HES tesislerin-den elde edilen elektrik için belirlenensabit al›m ücreti de art›r›ld›.

Beklenen FaydaBu politikan›n sa¤layaca¤› faydalarflöyle s›ralanabilir: 1. Sera gazlar›n›nsal›m›n› azaltmak. 2. Enerji arz güven-li¤inin pekifltirilmesi, ülkenin ithal ya-k›tlara ba¤›ml›l›¤›n›n azalt›lmas›, dün-yada fosil yak›tlar›n›n azalmas›ndankaynaklanan sorunlarla ve bu k›tl›¤›nsonucu yaflanacak fiyat çalkant›lar›yladaha iyi bafla ç›kabilmek. 3. Ekonomikaç›dan rekabet gücünü ve istihdam›art›rmak. TG uygulamas› ilk baflta rüz-gâr, biyokütle ve küçük HES santralle-rini kaps›yordu ancak flimdi TG’ninkapsam›na jeotermal kaynaklar›n dadahil edilmesi düflünülüyor.

TG politikas›n›n Kenya’da 1300 MW

gücünde bir elektrik üretim kapasite-sini harekete geçirece¤i tahmin edili-yor. E¤er bu tahmin gerçekleflirse, re-zerv haddinin art›r›lmas› sayesinde ül-kenin elektrik arz güvenli¤inde bir iyi-leflme sa¤lanm›fl olacak. Dahas›, ener-ji üretiminde kullan›lan kaynaklar gö-rece daha az maliyetli yerli yak›tlar-dan olufltu¤u için, tüketicilerin harca-malar› da azalacak. Yenilenebilir kay-naklar›n kullan›ma al›nmas›yla birlik-te ortaya üçlü bir fayda ç›kaca¤› tah-min ediliyor: ‹stihdam artacak, k›rsalkesimde yoksulluk azalacak ve flirket-lerin gelirlerini art›rabilmesi yönündef›rsatlar do¤acak.

Kenya’n›n en büyük yenilenebilirenerji kaynaklar› k›rsal bölgelerdedir,dolay›s›yla TG politikas›n›n k›rsal böl-gelerde istihdam› da art›rmas› bekle-niyor. K›rsal bölgelerde, santrallerininflas›, bunun yan›nda endüstriyel ta-r›m, özellikle de ülke tar›m›nda a¤›rl›-¤a sahip fleker pancar› üretimi saye-sinde istihdam da artacak. Kenya’n›nbat›s›nda “fleker hatt›” denilen bölge-de fleker fabrikalar›n›n do¤rudan vedolayl› olarak yaklafl›k 200 bin küçükçiftçi için geçim kap›s› yaratt›¤›; ayr›cabefl ila alt› milyon aras›nda insan›ndo¤rudan ya da dolayl› olarak flekerfabrikalar›ndan fayda sa¤lad›¤› tah-min ediliyor.

KENYA’DA TAR‹FE GARANT‹S‹



Uganda dünyan›n en az yapay gübre kul-lanan ülkesidir; Sahra-alt› Afrika’da za-ten düflük olan ortalaman›n yüzde 2 dahaalt›nda: Hektarda 1 kilo. Gübre kullan›-m›n›n azl›¤›, tar›msal üretimde organikmetotlar›n kullan›m›n› teflvik etmek içinbir f›rsat sunuyor ki bu tam da Ugan-da’n›n uygulad›¤› politikad›r.

Ekonomik, Sosyal ve Çevresel FaydalarUganda nüfusunun yüzde 85’i tar›msalfaaliyetlerle u¤rafl›yor. 2005-2006’da ta-r›m, milli gelirin yüzde 45’ini, ihracat›nyüzde 80’ini oluflturuyordu. Daha 1994y›l›nda, az say›da da olsa baz› flirketlerorganik tar›m yapmaya bafllad›.

2003 y›l›na gelindi¤inde, Afrika’n›n enbüyük, dünyan›n 13. en büyük organik ta-r›m yap›lan arazisine sahipti. 2004’te,Uganda’da toplam tar›m arazilerininyüzde 2’sinden fazlas›nda, yaklafl›k 185bin hektarl›k bir alanda, 45 bin çiftçi or-ganik tar›m yap›yordu. 2007’deyse bu ra-kamlar, 296 bin hektarl›k bir alana ve206.803 çiftçiye ulaflt›. Bu, 2002-2007y›llar› aras›nda çiftçi say›s›nda yüzde359, arazi baz›nda ise yüzde 60’l›k bir ar-t›fla tekabül ediyor.

Ugandal› organik üreticiler, bu ürünle-rin ihracat›ndan önemli bir gelir eldeeder hale geldiler. 2003-2004’ten 2004-2005 y›llar› aras›nda organik tar›m ürün-leri ihracat› 3,7 milyon dolardan 6,2 mil-

yon dolara yükseldi; 2007-2008 döne-minde ise ihracat 22,8 milyon dolaraulaflt›. UNEP ve UNCTAD’›n yapt›¤› biraraflt›rmaya göre 2006 y›l›nda organikananas, zencefil ve vanilyan›n üretici fi-yatlar›, geleneksel tar›m ürünleri fiyatla-r›ndan s›ras›yla yüzde 300, yüzde 185 veyüzde 150 oran›nda daha yüksekti.

Organik tar›m yoluyla Uganda sadeceekonomik kazan›mlar elde etmedi; ayn›zamanda iklim de¤iflikli¤inin olumsuz et-kilerinin önlenmesine de ciddi katk›dabulundu. Organik tar›m faaliyetleri esna-s›nda hektar bafl›na GHG (sera gaz›)emisyonu, konvansiyonel tar›mda ortayaç›kan gaz emisyonundan yüzde 60 ora-n›nda daha azd›r. Ve birçok çal›flma gös-teriyor ki organik tar›m alanlar› konvan-siyonel tar›m alanlar›na göre hektar ba-fl›na 3-8 ton daha fazla karbon tutuyor.

Tar›msal Dönüflüm Politikalar› Peki, Uganda bu baflar›lar› nas›l elde et-ti? Hangi politikalar› uygulad›? ‹lk ola-rak Uganda 2004 y›l›nda Organik Stan-dartlar› kabul etti. 2007’de ise Bat› Afri-ka Birli¤inin bir üyesi olarak, UNEP-UNCTAD taraf›ndan ortaklafla gelifltiri-len bölgesel standartlar›, Bat› Afrika Or-ganik Ürünler Standard›n› (EAOPS) ka-bul etti¤ini aç›klad›. Haziran 2009’da,hükümet Uganda Organik Tar›m Politi-kas› Tasla¤›n› kamuoyuna duyurdu.

Taslak, çiftçilerin verimliliklerini art›ra-rak kendi kendini besleyen bir büyümemodeli yaratan Yoksullu¤u Azaltma Ey-lem Plan› hedeflerine ulaflman›n birarac› olarak, organik tar›m›n desteklen-mesi amac›yla vizyon, misyon ve hedef-leri tan›ml›yordu. Söz konusu stratejidokuz politika alan›nda uygulamaya ko-nuldu: 1. Tar›msal üretim sisteminin bir tamam-lay›c›s› olarak organik tar›m›n teflviki. 2. Bir standart sistemi oluflturulmas›.3. Lisanslama ve akreditasyon.4. Araflt›rma faaliyetlerinin teflviki.5. Teknolojik geliflimin sa¤lanmas› veteknolojilerin yayg›nlaflt›r›lmas›.6. Organik ürünler için yerel, ulusal veuluslararas› pazarlar›n gelifliminin des-teklenmesi.7. E¤itim ve kurslar yoluyla enformas-yon, bilgi ve becerinin gelifltirilmesi.8. Hasat sonras› iflleme faaliyetleriningelifltirilmesi.9. Koruma, depolama ve de¤er yaratma;do¤al kaynaklar›n sürdürülebilir bir fle-kilde kullan›m›; kad›nlar, gençler, fakir-ler ve muhtaçlar gibi özel gruplar›n kat›-l›mlar›n›n sa¤lanmas›.

K›saca özetlersek; Uganda belirli birsorumluluk ald› -kimyasal girdilere erifli-mi zaten s›n›rl›yd›- ve organik tar›m›n›gelifltirerek bu durumu karfl›laflt›rmal›bir üstünlük haline getirdi.

Dünyadan

UGANDA’DA ORGAN‹K TARIM



fiehir planlamac›l›¤›n›n ana unsurlar›n-dan bir tanesi hem kentsel yo¤unlu¤uhem de yeflil alanlar› koruyan “radyal li-neer dalland›rma modeli”dir. Bu model-imar planlar› ve toplu tafl›mac›l›k altya-p›s›ndan oluflan bir kombinasyon saye-sinde- trafi¤in flehir merkezlerindenkayd›r›lmas›n›, meskenler, hizmet alan-lar› ve sanayi tesislerinin radyal eksen-ler boyunca kurulmas›n› öngörür.

Bol Toplu Ulafl›m ve Temiz HavaKarbon emisyonunun dünyadaki en bü-yük iki kayna¤›, ulafl›m ve binalar ola-rak kabul ediliyor. Bu iki alanda koordi-neli bir faaliyet hayata geçirilebildi¤in-de, flehirler karbondioksit emisyonu-nun azalt›lmas› aç›s›ndan büyük f›rsat-lar sunuyor. Entegre bir flehir planla-mac›l›¤›n›n sonucu olarak, Curitiba,Brezilya’n›n toplu tafl›ma sisteminin enfazla kullan›ld›¤› (yolculuk edenlerinyüzde 45’i) ve havas› en temiz kentle-rinden bir tanesi haline geldi.

Peki, bu türden inisiyatiflerin ya-ratt›¤› ekonomik fayda ve kaynakla-r›n verimli bir flekilde kullan›lmas›neler sa¤layabilir? 1,8 milyon nüfusuve iktisadi geliflkinli¤iyle Brezilya’n›nParaná eyaletinin en büyük kentiolan Curitiba, bu konuda en iyi örnek-lerden biri say›l›yor. Kentteki akarya-k›t kullan›m› ülkenin di¤er büyük fle-hirlerine oranla yüzde 30 daha azd›r.Trafik s›k›fl›kl›¤›ndan kaynaklananafl›r› benzin tüketimi -Curitiba için2002 y›l›nda hesaplanan de¤er 1 mil-yon dolard›r- kifli bafl›na ifade edilir-se Sao Paulo’dan 13 kat ve Rio de Ja-neiro’dan da 4 kat daha azd›r. Di¤erkentlere göre bu de¤erlerin düflük ol-mas›n›n nedeni yo¤un trafikte kay-bedilen zaman›n Curitiba’da di¤er ikikente k›yasla s›ras›yla 11 ve 7 kat da-ha az olmas›d›r.

Yapay Göllerle Su Kontrolü: 5 Kat Daha UcuzBrezilya’n›n en büyük yedinci kentiolan Curitiba, uzun y›llar boyunca selfelaketleriyle karfl› karfl›ya kald›. An-cak sellerden etkilenmeye aç›k alanlar›çok say›da a¤ac›n dikildi¤i parklara dö-nüfltürmek ve sel sular›n› biriktirerekyapay göller oluflturmak suretiyle Cu-ritiba, sel sorununu çözmeyi baflard›.Bu stratejinin maliyeti -ki buna gece-kondularda oturanlar›n baflka bölgele-re yerlefltirilmesi de dahildir- betonkanallar infla etmenin maliyetindenbefl kat daha azd›r. Ayr›ca, bu stratejiyiuygulaman›n bir sonucu olarak çevre-deki gayrimenkullerin de¤eri ve vergigelirleri de büyük oranda artm›flt›r.

Yerel yönetim, kirli havan›n kentegitmesini engellemek için rüzgâr›n yö-nünü de dikkate alarak, Curitiba Sana-yi Kentini (CSK) flehrin bat›s›na kurdu.CSK çevreyle ilgili kurallar› çok s›k› bir

flekilde uyguluyor ve çevreyi kirletensanayi kollar›n›n faaliyet göstermesi-ne kesinlikle izin vermiyor. 30 y›ll›kbir sürenin ard›ndan CSK bugün, ara-lar›nda BRT (Bus Rapid Transit-h›zl›otobüs) otobüslerini üreten firmalar›nve bilgi teknolojisi flirketlerinin de bu-lundu¤u 700’den fazla flirketi bünye-sinde bar›nd›r›yor. CSK do¤rudan 50bin kifliye, dolayl› olarak da 150 bin ki-fliye istihdam sa¤l›yor ve eyaletin top-lam ihracat›n›n yüzde 20’sini gerçek-lefltiriyor.

Curitiba kenti, ayr›ca at›k yönetimialtyap› sistemleri gelifltiriyor ve halk›at›klar›n birbirinden ayr›lmas› ve geridönüflüm konusunda da bilinçlendiri-yor. fiehirde yaflayanlar›n yüzde 70’iat›klar› geri dönüflüme veriyor; bu sa-yede kat› at›klar›n yüzde 13’ü flehirdegeri dönüflüme tabi tutuluyor. Karfl›-laflt›rma yapmak gerekirse, Brezil-ya’n›n bir baflka önemli kenti olan SaoPaulo’da bu oran sadece yüzde 1’dir.Neticede, Curitiba ak›lc› bir flehir plan-lamas›n›n gelecekte karfl› karfl›ya kal›-nacak maliyetleri nas›l azaltt›¤›na; ve-rimlili¤i, üretkenli¤i ve flehirde yafla-yanlar›n hayat kalitesini nas›l art›ra-bilece¤ine dair herkese iyi bir örneksunuyor. m

BREZ‹LYA’DA SÜRDÜRÜLEB‹L‹R fiEH‹R PLANLAMASI: CURITIBA



Makale

‹nternet, ekonomiden psikolojiye, kültürdensiyasete her fleyi büyük bir h›zla alt üst ediyor.Sayg›n bir bilim adam› ve araflt›rmac› olanGulio Boccaletti, bu muazzam kolektif bilgiflebekesinin, çevre sorunlar›n› ele al›flbiçimlerimizi de nas›l etkiledi¤ini paylafl›yorokuyucular›yla…

‹nternet “Çevremizi” de

De¤ifltirecekYaz›: Gulio BOCCALETTI, Fizikçi, atmosfer ve okyanus bilimcisi, McKinsey flirketinde araflt›rmac›

rtak eylem nas›l gelifltirilir, nas›lorganize edilir ve dünyadaki çevresorunlar› söz konusu oldu¤unda,

bilim karar alma süreçlerini nas›l etkiler?‹flte bu konulardaki fikrimi, bu sorularaverdi¤im cevaplar›, internet tamam›yla de-¤ifltirdi. ‹nternetin öneminin üç noktadakarfl›m›za ç›kt›¤›n› söyleyebiliriz. Birincisi,ortak bir eylem hatt› olufltururken karfl›la-fl›lan sorunlar›n afl›lmas›na yard›m edenbir platform ifllevi görüyor. ‹kincisi, disip-linleraras› konular› bir süzgeçten geçiriportak bilinci tek bir konu üzerinde yo¤un-laflt›rmam›za yard›m ediyor ve üçüncüsübilimin üzerinde farkl› tür bir bask› yarat›-yor. Çünkü internet, dünyada karfl›m›za ç›-kan her sorunla u¤rafl›yor, her fley onun il-gi alan›na giriyor.

Öncelikle, internetin bir platform olaraksundu¤u imkânlar üzerine bir fleyler söyle-yelim. ‹çinde yaflad›¤›m›z dünyan›n ortakde¤erleri, zenginlikleri, varl›klar› -su kay-naklar›, atmosferdeki karbon, toprak veokyanuslar, tropikal ormanlar vesaire- ulu-sal s›n›rlar›n ötesinde fleylerdir ve bu yüz-den, bunlar›n idaresi ve kullan›m› ile ilgili

O

internet sy 10/27/10 4:32 PM Page 114


kararlar›n tepeden inme ve merkeziolarak al›nmas› çok zordur. Ne var ki,yukar›da zikretti¤imiz bu dünya zen-ginlikleri ile alakal› konular›n hepsienformasyon a¤lar›nda tart›fl›l›yor. Buenformasyon a¤lar› -sadece bilgiyeeriflimi sa¤laman›n ötesinde- e¤er uy-gun bir flekilde kullan›labilirse, bilgi veeylemi bir araya getiren, buluflturanbir platform yaratma imkân›n› sunu-yor. Dünyada çevre konusunda uygu-lanan politikalar›n birbirine uyumluhale getirilmesi gibi k›sa vadeli kaza-n›mlar bir yana, dünyan›n hemen heryerinde vuku bulan fley tam da yukar›-da anlatt›¤›m›z durumdur.

Çevre Sorunlar›na Deva: ‹nternetfiirketler ve hükümetler çevre ile ilgi-li faydal› ifller yap›yorlar –ki buna ge-nellikle “Yeflil Ekonomi” deniliyor- vebahsetti¤imiz a¤lar› da bu amaçlakullan›yorlar. Bugün içinde yaflad›¤›-m›z flöyle bir dünya: Pakistan’›n ‹n-dus ovalar›nda devasa sulama sis-temlerini kullanan ya da Avustral-

ya’n›n Murray-Darlin havzas›nda ya-flayan çiftçiler internet üzerinden nekadar su kullanabileceklerini takipedebiliyor, bütün tar›m faaliyetleriniplanlayabiliyorlar. Brezilya ya da En-donezya’da tropikal ormanlar› koru-ma programlar› -ki sera gaz› etkisiniazaltman›n önemli unsurlar›nda biri-dir- dünyan›n farkl› bölgelerinde kul-lan›lan haritaland›rma tekniklerin-den faydalan›larak haz›rlan›yor. ‹n-ternet platformlar›, daha verimli çal›-flan, ak›ll› flebeke sistemleri kullan›-larak enerjinin nas›l tüketilebilece¤i-ne dair milyonlarca fikri bir arayatopluyor. Hava durumu ile ilgili bilgi-ler dünyan›n herhangi bir yerinde ifl-

levsel amaçlarla kullan›labiliyor. Veilk defa, örne¤in okyanuslar›n karbonemilimini art›rmak gibi, dünya ikli-mine büyük çapl› müdahaleler yap›l-mas› düflünülüyor. Bu tür fikirleringündeme gelebilmesinin nedeni in-ternet vas›tas› ile dünyan›n küçüldü-¤ünün ve herkesin bu tart›flmalarakat›labilece¤inin düflünülmesi. ‹fltebugün böyle bir dünyada yafl›yoruz.

Ayr›ca, geride b›rakt›¤›m›z son ony›lda, internetin karfl› karfl›ya kald›¤›-m›z gerçek sorunun ne oldu¤u konu-sunda ortak bir fikir, ortak bir bilinçyaratabildi¤ini de gördüm ve bu banabir kez daha bilimin kitlelere ulaflt›-¤›nda nas›l güçlü bir araç olabilece¤inigösterdi.

Kolektif Ak›l Nelere Kadir?Eskiden elimizde devasa bir veri veteori y›¤›n› vard›, ancak bu veriler veteoriler sadece ifli dünya ile ilgili arafl-t›rmalar yapmak olan bir avuç insan›nelinde toplanm›flt›. Biliminsanlar› tekbir hikâye ortaya ç›kartabilmek için

“Bugün, Pakistan’›n ‹ndusovalar›nda devasa sulama

sistemlerini kullanançiftçiler internet üzerinden

ne kadar sukullanabileceklerini takip

edebiliyor”



çok say›da karmafl›k tablo, grafik, ha-ritay› –mesela dünya üzerinde s›-

cakl›¤›n ve rüzgârlar›n da¤›l›-m›, topraklar›n kullan›m›,

jeoloji ve buzullarla il-gili tablolar› vesaire-

bir araya getiripbu bilgi ve teori

da¤›n› infla etti-ler. Teorilerifarkl› disiplin-lerin çal›flma-lar›na daya-n›yordu vedünyan›n na-

s›l bir yer oldu-¤unu, daha da

önemlisi yerkü-renin dinamikleri-

nin nas›l iflledi¤ini venas›l de¤iflece¤ini anla-

maya, aç›klamaya çal›fl›-yordu. Bu büyük, meflakkatli

ama eksik kalan, bir çabayd›. Ancak s›radan insanlar›n büyük bir

k›sm› için bu çaban›n pek bir anlam›yoktu. 1958 Dünya Jeofizik Y›l› ilanedilmiflti –bir nevi; “haydi dünyaya

bir bakal›m, onu tan›yal›m” türündenbir olayd› bu- ancak o y›l dünyadaolan hadiseler içinde insanlar›n akl›n-da sadece Sovyetlerin Sputnik uydu-sunu uzaya f›rlatmas› kald› ki bu dagözleri dünyaya de¤il uzaya çevirenve uzay yar›fl›n› bafllatan olayd›. On y›lönce bu alanda çal›flmaya bafllad›¤›m-da yerbilimleri bölümü, fizik ve mü-hendislik disiplinlerinin en iyi ö¤ren-cilerini kendine çekmeye çal›fl›yordu.‹flletme mast›r› yapan ö¤renciler için

küresel sorunlar pek bir anlam ifadeetmiyordu; yerküreyi en fazla bir flir-ketin logosu olarak kullan›labilecekbir fley gibi görüyorlard›. Büyük bo-yutlarda say›s›z sürecin ve olay›n ya-fland›¤› ve bunlar›n iç içe geçti¤i bugezegen birçok insan›n gündelik ha-yatlar›nda pek de önemsedi¤i bir fleyde¤ildi. Dünyaya en fazla bir saklamakab› ya da hayat›m›zda yer alan amakendisi pek de¤iflmeyen bir fley gö-züyle bak›l›yordu ve neticede hep bu-rada oldu¤u ve hiçbir yere gitmeyece-¤i düflünülüyordu.

Ancak küresel enformasyon a¤lar›-n›n ortaya ç›kmas› ile birlikte bu du-rum tamamen de¤iflti. Herkes, verile-re ve teorilere ulaflmaya bafllad›. Bili-minsanlar›n›n yard›m› ve arac›l›¤› ol-madan fikirler etrafta uçuflmaya veinsanlar tart›flmaya bafllad›. Ve dün-yan›n farkl› özelliklerini gösterenrenkli haritalardan, bin bir zorluklaoluflturulan veri setlerinden mürek-kep bu bilgi ve veri da¤› birdenbirekimsenin mal› olmayan, herkesinkeflfedebildi¤i interaktif bir alana dö-nüflüverdi. Gezegenimizin (ve bizim

oynad›¤›m›z rolün) siyasi, sosyal veekonomik ç›karlar› temsil etti¤i biraland› bu.

‹nternet sayesinde bu zamana ka-dar görülen en büyük sosyal fark›n-dal›k ve sosyal bilinçlenme yafland›:‹nsanlar, hükümetler, flirketler –he-men hemen ayn› anda- dünyan›n bir

Makale

“Bugüne kadar dünyayaen fazla bir saklama kab›

ya da hayat›m›zda yeralan ama kendisi pek

de¤iflmeyen bir fleygözüyle bak›l›yordu”



Makale

akademik soyutlamadan ibaret olma-d›¤›n›, yerkürenin kendisi ile etkile-flim içinde oldu¤umuz, gündelik faali-yetlerimizin onu etkiledi¤i ve onunda bizi etkiledi¤i bir varl›k oldu¤ununfark›na vard›. ‹nternet, post-moder-nizmin önemli düflünürlerinden Lyo-tard’›n “dünyan›n yeni bilgi kuram›”olarak adland›rabilece¤i, bireylerinde¤il kolektif akl›n tart›flarak üretti¤ibir fley yaratt›.

Üç Kardefller: Ekonomi, Toplum ve BilimSon olarak biraz da internetin bilimüzerindeki etkisine de¤inelim. Bir bi-lim adam› olarak yerbilimi disiplininins›n›rlar›n›n ne oldu¤u kavrat›larake¤itildim. Ki bu yaklafl›m insana en ba-fl›ndan gezegenin karmafl›k yap›s›n-dan kaynaklanan baz› bilinmezlerinzaten var oldu¤u hissini veriyor. An-cak, binlerce yerbilimcinin çal›flmas›ve herkesin bilgiye ulaflabilmesininneticesinde geliflen, kolektif bilinçtekristalize olan dünyaya dair yeni kav-ramsal yaklafl›m ve entegre model, bi-limin yan›tlamak zorunda oldu¤u birçok önemli soru ortaya at›yor.

Yerkürenin bir araflt›rma nesnesi ol-maktan ç›k›p, herkesin keflfetti¤i inte-raktif bir alan haline gelmesi ile birliktebilim de daha ifllevsel ve uygulamayadönük ifller yapmaya zorlan›yor –ki bunoktada ekonominin talepleri, toplu-mun sorunlar› ile bilim aleminin s›n›rla-r› birbiri ile çat›flmaya bafll›yor. Rüzgârtirbünlerinin nereye kurulaca¤›, rüzgârak›mlar›n›n tropikal bölgelerden kazan-d›¤› ivmenin büyük bir k›sm›n› neredeb›rakaca¤› sorusuna verilebilecek cevapile alakal›d›r. Ya da hidroelektrik san-trallerin altyap›lar›n›n ne kadar uygun,ne kadar sa¤lam oldu¤u dünyadaki hid-rolojik çevrimin ne kadar kararl› bir ya-p›ya sahip oldu¤unu bilip bilmememizeba¤l›d›r. Karbonun tutulmas› ve saklan-mas› do¤rudan jeoloji ve biyokimya bil-gimizle alakal› bir konudur.

‹klim de¤iflikli¤i karfl›s›nda nas›l birplan›m›z›n olmas› gerekir? Nereye veneye yat›r›m yapmal›y›z? Hangi yeniteknolojileri kullanmam›z gerekir?Bunlar bilimin cevaplamas› gerekensorular. fiu anda karfl› karfl›ya kald›¤›-m›z sorun, bilimin verece¤i cevaplar›nve elbette sahip oldu¤umuz bilgininde, internet ortam›nda gündelik dile,pratik hayata tercüme edilirken yitipgitmemesidir. m

“fiu anda karfl› karfl›yakald›¤›m›z sorun, bilimin

verece¤i cevaplar›n veelbette sahip oldu¤umuz

bilginin de, internetortam›nda gündelik dile,

pratik hayata tercümeedilirken yitip

gitmemesidir”


AB entegrasyon sürecindeçevre duyarl›l›¤› artarkenbelediyecilik alan›nda da çevredostu ürün ve ekipmanlargiderek önem kazan›yor.“Çevre ve sürdürülebilirkalk›nma” temas› etraf›ndaflekillenmesi planlanan fuar,belediye ve kamu kurulufllar›n›nihtiyaçlar›na yönelik ürün vehizmetleri üreten/ithal edenfirmalarla yerli ve yabanc› il-ilçe belediye yetkililerini biraraya getirecek.

‹hale F›rsatlar› Belist'teBelist, yurtd›fl›ndan gelecekbelediye ve sektör ziyaretçileriile kat›l›mc›lar› buluflturarak

ihracat ve ithalat imkânlar› sunacak.Fuar, belediyelerden kamukurumlar›na, yerli ve yabanc› yap›-inflaat sektörü firmalar›ndan müteahhitve sanayicilere kadar genifl bir ziyaretçiprofiline sahip. Sektörler aras› iliflkilerin

ve al›flveriflin güçlenece¤i,ihale f›rsatlar›n›nyakalanaca¤› fuar dinamikbir ticaret atmosferioluflturacak. 20 binmetrekare alandadüzenlenecek olan Belist'i15 bin profesyonelinziyaret etmesibekleniyor.

Fuarda Öne Ç›kanlarFuarda Türkiye'de flimdiye kadar kurulmufl enbüyük boyutlu “gemi çocuk park›”ziyaretçilerin be¤enisine sunulacak. Ifl›kl› vedekoratif havuzlar, joystick ile kontroledilebilen ilaçlama makineleri fuar›n di¤eröne ç›kan ürünleri aras›nda yer al›yor.

Fuara Ulusal veUluslararas› DestekUluslararas› bir fuar olmay› hedefleyenBelist'e Çevre ve Orman Bakanl›¤›, TürkDünyas› Belediyeler Birli¤i, Birleflmifl Kentlerve Yerel Yönetimler Orta Do¤u ve Bat› AsyaBölge Teflkilat›, Türkiye Haz›r Beton Birli¤i,‹stanbul Büyükflehir Belediyesi ve KOSGEBresmi destek veriyor. Fuara Türk Dünyas›Belediyeler Birli¤i'ne ba¤l› TürkiCumhuriyetler, Avrupa,Rusya, KKTC, Ortado¤u, Asya, Kuzey Afrikagibi bölgelerden pek çok ziyaretçibekleniyor.

Fuar ürün gruplar›: ‹nflaat ve ifl makineleri,araç üstü ekipmanlar›, hizmet araçlar› ve ticariaraçlar, trafik, yol güvenli¤i ve ekipmanlar›,görüntüleme sistemleri ve ekipmanlar›,ayd›nlatma sistemleri, çevre sa¤l›¤›, at›k suar›tma, çöp dönüflüm sistemleri, gaz, su veenerji, yang›n ve güvenlik sistemleri, kentplanlama, peyzaj ve kent mobilyalar›, spor vee¤lence tesisleri ekipmanlar›, bankac›l›k,finans ve dan›flmanl›k, kent bilgisistemleri, elektrik, elektronik,otomasyon.

Belediyeler TedarikçileriniBEL‹ST’te Bulacak…Kent yaflam›n›n mimarlar› 16-19 Aral›k'ta CNR Expo'da…

Belediyeler ile hizmet ald›klar› kurulufllar› bir araya getirecek olan Belist Avrasya BelediyeProje Tedarikçileri, Finans Çözümleri ve ‹haleleri Fuar›, 16-19 Aral›k 2010'da ‹stanbul CNRExpo Fuar Merkezi'nde düzenlenecek. Fuarda flehircilik alan›nda kullan›lan teknoloji vedonan›mlar sergilenecek.



Gezi

Ganj Ruhlar› Ar›nd›r›yor Peki, Onu Kim Ar›nd›racak? Ganj Ruhlar› Ar›nd›r›yor Peki, Onu Kim Ar›nd›racak?

hindistan ganj 10/27/10 4:35 PM Page 120


Çok okuyan bilir ama çok gezenleri de yabana atmamak laz›m. EKOIQ dostlar›ndan “amatör gezgin” Doktor Cüneyt Baflbu¤u’dan, gitti¤i farkl› co¤rafyalara bir de ekoloji aç›s›ndan bakmas›n› istedik. Yedikleri içtikleri onun olsun, ekoloji ve çevresel izlenimleri bize yeter.Baflbu¤u’nun ilk yaz›s› Hindular›n kutsal nehri Ganj üzerine. Keyifli okumalar…

Yaz› ve Foto¤raflar: Cüneyt BAfiBU⁄U



abah daha gün do¤madan GanjNehri k›y›lar›na do¤ru yürü-meye bafll›yoruz. Bir akflam

öncenin kalabal›¤› sanki henüz terketmemifl nehrin k›y›lar›n›. Buras›,Hindular›n kutsal kenti, Varanasi. Birgece önce, yedi rahibin yönetti¤i; flar-k›lar›n, ilahilerin, çan seslerinin, ate-flin efllik etti¤i; yaflanm›fl güne flükranayininden, Aarti’den ç›kt›¤›m›zda, ya-flad›¤›m›z olay›n zihnimizde b›rakt›¤›karmafl›k duygular, henüz tüm canl›l›-¤›n› koruyor.

Geceye hâkim olan, nehre duyulansayg›n›n, flükran duygular›n›n, dahaçok görsel ö¤elerle dile getirilmesiydi.Ayin alan›ndan birkaç yüz metre ötedeyak›lan cenazelerden gelen koku, neh-rin kokusuna kar›flt›¤›nda daha da a¤›r-lafl›yor, sokak lambalar›n›n, lofl ›fl›kla-r›n, yanan meflalelerin ayd›nlatt›¤› ayinalan›na mistik kar›fl›mlar kat›yordu.Belki o kar›fl›m›n fark›nda olan sadecebizler, biz yabanc›lard›k. Hindular için,günlük yaflamlar›n›n bir parças› olando¤al bir gün sonu ayiniydi.

Ganj k›y›s›na vard›¤›m›zda, gün dahatam olarak ayd›nlanmam›flt›. Yan›k etkokusu ve nehirden yükselen a¤›r kokuoradayd›. K›y›daki basamaklarda gece-nin tüm çöplü¤ü aynen duruyordu. Boflalanlarda uyuyanlar, gözlerini nehir-den ay›rmadan oturan yafll›lar var. Ya-n›bafllar›ndaki çöp y›¤›nlar›ndan hiçgocunmadan önlerinde ak›p giden sula-ra bak›yorlar. K›y› gittikçe kalabal›kla-fl›yor; gelenler sahile do¤ru iniyorlar. Oan, yüzy›llard›r tekrarlanan ayin bafll›-yor. Yafll›, genç, çolukçocuk, suya giren-ler, bedenlerini tinsel ve fiziksel olarakar›nd›rmak için, Ganj’›n sular›nda y›-kanmaya bafll›yorlar.

Ganj Nas›l Temizlenecek?Ganj, Hintçe ad›yla Ganga, Himala-

yalardan do¤an ve Bengal Körfezinedökülen, 2510 kilometre uzunlu¤undabir nehir. Çevresindeki verimli alan-

larda 300 milyondan fazla insan bar›-n›yor. Kutsall›¤› çok eski dönemlerdenkaynaklanan nehir boyunca, Hindulariçin önemli say›s›z hac yeri bulunuyor.Bunlardan en önemlisi, içinde bulun-du¤umuz Varanasi. Burada ölmek, ne-redeyse her Hindu’nun düflledi¤i birolay. Hinduizmin, ölüm-reenkarnas-yon döngüsünü, burada, Ganj k›y›s›n-da öldüklerinde k›r›yorlar. Art›k yeni-den yaflama gelmelerine gerek kalm›-yor, külleri nehre at›ld›¤›nda, ruhlar›özgürlefliyor. K›y›da oturan, nehri sey-reden yafll›lar bu k›y›larda ölmeyi düfl-

lüyorlar asl›nda.Nehirde y›kananlar ise, bir yandan

bedenlerinin, bir yandan da ruhlar›n›nar›nd›¤›n› düflünüyorlar. Düflünmeninötesinde buna tüm benlikleriyle inan›-yorlar. ‹nançlar› o denli güçlü ki, ko-kusundan yan›nda uzun süre kalma-n›n olanakl› olmad›¤› bir suda saatler-ce kal›yor, yüzlerini y›k›yor, a¤›zlar›n›çalkal›yorlar. Günümüzde, girilebilir-yüzülebilir bir su için istenilen stan-dart koli basili say›s› litrede 500’dendüflük olmas› gerekirken, Ganj’›n öl-çümlerinde bu say› litrede 1,5 milyon-

Gezi

S



dan fazla ç›k›yor. Nehrin baz› bölgele-rinde kirlilik o denli fazla ölçülüyor ki,suda çözülmüfl oksijen saptanam›yor.

Yüzy›llard›r ruhlar› ar›nd›ran, ar›n-d›rmaya devam eden bir suyun, budenli kirli olmas›, kirlili¤inin gittikçeartmas›, olay› bir Hindu olarak görme-dikçe, anlamakta zorluk çekilen birdurum. 1970 y›l›ndan bu yana, tümhayat›n› Ganj’›n temizlenmesine ada-m›fl, Sankat Mochan Vakf›n›n kurucu-su Profesör Mishra, inanm›fl bir Hin-du. Kirlili¤in fark›nda olan bir bilimadam› olarak nehirde büyüyen felake-tin fark›nda olmas›na ra¤men, düzenliolarak suya girmeye ve kendisini ar›n-d›rmaya devam ediyor. Bir taraftan dayerel ve merkezi otoritelere, nehrintemizlenmesi için gelifltirdi¤i projelerianlatmaya çal›fl›yor.

Mishra’n›n, 30 y›ld›r sözcülü¤ünü

yapt›¤› proje e¤er bu seferinde de,hükümet taraf›ndan engellenmezse,önümüzdeki on y›l içinde, nehir te-mizlenmeye, kendini de ar›nd›rmayabafllayacak. Yine de herkes temkinliyaklafl›yor hükümet taraf›ndan veri-len onaya. Zira bir önceki proje, hü-kümet taraf›ndan son dakikada en-gellenmifl ve 32 yerde planlanan do-¤al ar›tma sistemleri yerine, hükü-met 5 ana kolektör yap›lmas›na kararvermifl. Yanl›fl seçimin üzerine, s›kmeydana gelen elektrik kesintileri deeklenince, Ganj’da beklenen temiz-lenme gerçekleflmemifl.

Kendini Ar›nd›ramasa da…Oysa flu anda nehrin k›y›s›nda y›kanan-lar›n, ruhlar›n› ar›nd›rmaya çal›flanla-r›n, k›y›s›nda oturup küllerinin nehirdeak›p gitti¤ini düflleyenlerin, Ganj’›n te-

miz ya da kirli olmas›yla pek ilgilendik-leri yok. Onlar bu nehrin kutsal oldu¤u-na inanm›fllar, avuçlar›na ald›klar› suy-la, o su sanki bir p›nardan akm›flças›naa¤›zlar›n› çalkalamakta sak›nca gör-müyorlar. Uzaktan turuncu giysili in-san topluluklar› gelmeye devam ediyor.Varanasi, Tanr› fiiva’n›n kenti, dolay›-s›yla ço¤unluk, ayinlere fiiva’n›n rengiolan turuncu giysilerle geliyor, elbisele-rini üzerlerinden ç›kartmadan kendile-rini sulara b›rak›yor.

Yavafl yavafl kentin ola¤an gürültü-sü bask›n olmaya, binlerce korna sesi,sokak aralar›ndan nehre do¤ru yank›-lanmaya bafll›yor. Sokaklarda trafi¤inço¤almas›ndan rahats›z olan birkaçinek, merdivenlere iniyor, akflamdankalan çöp y›¤›n› içinde yiyecek arama-ya bafll›yor. K›y›daki tap›naklar›n te-pelerinde yaflayan maymunlar, al›flk›nolmalar›na ra¤men, afla¤›daki kalaba-l›¤› merakl› gözlerle izliyor, tap›nakla-ra tanr›lar için b›rak›lm›fl yiyeceklerinas›l ele geçireceklerinin hesaplar›n›yap›yor.

Yandaki tap›na¤a, p›r›l p›r›l parla-yan kumafllar içinde bir cenaze getiri-yor yak›nlar›. K›y›daki haz›rlanm›flplatforma sayg›yla yerlefltiriyorlarcenazeyi. Daha sonra erkekler odunalmaya gidiyor. Biraz sonra, odunlaryerlefltirilecek ve cenaze, aile fertle-rinin yapaca¤› k›sa bir tören sonra-s›nda yak›lmaya bafllanacak. Gün bo-yunca baflka cenazeler de gelecek k›-y›ya. Yak›lma ifllemleri bittikten son-ra, küller nehre serpilecek. Yüzy›llar-d›r tekrarlananlara benzer bir günbafll›yor Varanasi’de. Herkes birazsonra günlük ifllerinin peflinden kofl-maya bafllayacak. Akflam oldu¤unda,yaflad›klar› gün için tanr›lara teflek-kür etmek amac›yla tekrar geleceklerGanj k›y›lar›na.

Kutsal Ganj, kendisini ar›nd›ramasada, sular›nda y›kananlar› ar›nd›rmayadevam edecek. m

Girilebilir-yüzülebilir bir su için istenilenstandart koli basili say›s› litrede 500’den

düflük olmas› gerekirken, Ganj’›nölçümlerinde bu say› 1,5 milyondan fazla

ç›k›yor. Tüm hayat›n› Ganj’›ntemizlenmesine adayan Profesör Mishra,

nehrin temizlenmesi için gelifltirdi¤iprojeleri otoritelere anlatmaya çal›fl›yor.



evreci uygulamalar alan›ndaTürkiye’nin ve dünyan›n öndegelen isimleri, Odak Kurumsal

taraf›ndan ilki geçti¤imiz y›l düzenle-nen Yeflil Tesisler Konferans›’n›nikincisinde de bir araya geldi. 5-6Ekim tarihlerinde ‹stanbul Swisso-tel’de gerçekleflen konferansta, 40uzman konuflmac› 30 farkl› oturum-da, sürdürülebilir gelecek için yeflil ifldünyas›n›n kurallar›n› konufltular veyeflil tesislerin gelece¤i konusundason geliflmeleri, yenilik ve uygulama-lar› paylaflt›lar.

Konferansa aralar›nda, dünyan›nen prestijli projesi olarak nitelendiri-

len MASDAR City’nin Tedarik Zinci-rinden Sorumlu Baflkan Yard›mc›s›Richard Reynolds, UNDP TürkiyeÇevre ve Sürdürülebilir Kalk›nmaProgram Müdürü Dr. Katalin Zaim,WWF (Do¤al Hayat› Koruma Vakf›)Türkiye Baflkan› Ak›n Öngör ve Ulus-lararas› Enerji Teknolojileri Merkezi(UNIDO-ICHET) Baflkan› Dr. MustafaHatipo¤lu gibi çevre ve sürdürülebi-lirlik alan›nda önde gelen isimler ka-t›ld›. Konuflmac›lar, kurumlarda dü-flük karbon kullan›m›, enerji verimli-li¤i, yenilenebilir kaynaklar, ›s› tasar-rufu & geri dönüflüm gibi kavramlar›,ifl planlama ve karar verme süreçleri-

Etkinlik

Yeflile OdaklananlarII. Yeflil Tesisler Konferans›ndayd›Odak Kurumsal taraf›ndanTürkiye’de çevreselsürdürülebilirli¤in ve çevrebilincinin artmas›na katk›dabulunmak amac›yladüzenlenen II. YeflilTesisler Konferans›, 5-6Ekim tarihlerinde ‹stanbulSwissotel’de genifl birkat›l›mla gerçekleflti.

Ç

yt konferans 10/27/10 4:36 PM Page 124


nin ve günlük faaliyetlerin ayr›lmazbir parças› haline getirmenin, “sür-dürülebilirli¤in” en önemli flart› oldu-¤unun alt›n› çizdiler.

Konferansta, sanayi tesislerindenofislere, otellerden konutlara, hava-alanlar›ndan hastanelere, okullardanAVM’lere kadar tüm tesislerin yap› veiflletim sürecinde “sürdürülebilir birdünya için” al›nmas› gereken önlem-ler ve at›lmas› gereken ad›mlar ma-saya yat›r›ld›.

Richard Reynolds Masdar’› Anlatt›Vitra, Siemens Ev Aletleri ve Schnei-der Electric gibi sürdürülebilirlik ala-n›nda öncü kurulufllar›n, çözüm or-taklar› olarak kat›ld›¤› II. Yeflil Tesis-ler Konferans› kapsam›nda, otel, has-tane, okul, AVM, konut gibi tesis yö-neticilerinin yan› s›ra, bu kurumlarahizmet ve ürün sunan tedarikçiler,teknik uzmanlar, devlet kurulufllar›ve STK’lar da bir araya gelerek yefliltesisler oluflturmaya yönelik çal›fl-malar›n›, fikir, deneyim ve baflar›l›uygulamalar›n› paylaflt›lar.

Bilgi Üniversitesi ö¤retim üyele-rinden Yrd. Doç. Dr. Fatofl Karaha-san’›n moderatörlü¤ünü üstlendi¤ikonferansta dünyan›n ilk ve tek “s›f›rkarbon, s›f›r at›k flehri” olan MASDARCity’nin Tedarik Zincirinden SorumluBaflkan Yard›mc›s› Richard Reynolds,sürdürülebilir bir gelecek için gelece-¤in kenti olarak tasarlanan MASDARCity projesinde kullan›lan malzemeve teknik hizmetlerle tasarlanan pro-jenin tüm detaylar›n› kat›l›mc›lar ilepaylaflt›.

Konferansta Çevre ve Orman Ba-kanl›¤› Çevre Yönetimi Genel MüdürüVekili Dr. Mustafa fiahin, iklim de¤i-flikli¤i ve düflük karbonlu kalk›nmakonular›nda bilgi verirken; UNDPTürkiye Çevre ve Sürdürülebilir Kal-k›nma Program Müdürü Katalin Zaim

ise düflük karbon ekonomilerinde ya-t›r›m f›rsat ve alternatiflerini anlatt›.

Sabanc› Üniversitesi ö¤retim üye-lerinden Prof. Dr. Melsa Ararat, KoçHolding Teknoloji ve Çevre Koordina-törü Doç. Dr. Orhan Alankufl ve UNDP‹klim De¤iflikli¤i Proje Müdürü BaharUbay ise konferansta kurumlardakarbon yönetim stratejileri konusun-da bilgi vererek örnekler üzerindende¤erlendirmelerde bulundular.

WWF (Do¤al Hayat› Koruma Vakf›)Türkiye Baflkan› Ak›n Öngör’ün sür-dürülebilir yaflam hakk›nda görüflle-rini paylaflt›¤›, Trier Üniversitesin-den Prof. Dr. Klaus Rick’in Yeflil Kam-

pus uygulamalar›n› anlatt›¤› konfe-ransta, Unilever Kurumsal ‹letiflimDirektörü Ebru fienel Erim de iklimde¤iflikli¤inden do¤an yeni f›rsatlar›de¤erlendirdi.

II. Yeflil Tesisler Konferans›’ndaFETOB Baflkan› ve LykiaGroup Yöne-tim Kurulu Üyesi Zeynep Silahtaro¤luise “sürdürülebilir” gelecek için tu-rizm ve yeflil oteller aç›s›ndan bir de-¤erlendirmede bulunarak LykiaGro-up’un sürdürülebilir tesisler için te-mel ald›¤› çevreci ilkeleri ve gerçek-lefltirdikleri uygulamalar› anlatt›.

S›f›r Karbonlu Konferans Ana oturumlara paralel olarak düzen-lenen Uygulama Kulvarlar› oturumla-r›nda, Bay›nd›rl›k ve ‹skan Bakanl›¤›,Çevre ve Orman Bakanl›¤›, Kültür veTurizm Bakanl›¤› ile Enerji ve TabiiKaynaklar Bakanl›¤› uzmanlar› yasa-lar›; uluslararas› kurulufllar standart-lar›; kurumlar ise bu alandaki baflar›-l› uygulamalar› kat›l›mc›larla paylafl-ma f›rsat› buldu.

Yeflil Tesisler Konferans› bu y›l“Karbon Nötr” olarak gerçeklefltiril-di. Konferans sonunda ortaya ç›kanCO2 emisyonlar› hesaplanarak akre-dite edilmifl gönüllü karbon sertifikaal›mlar› ile denklefltirildi.

Türkiye’de konferans alan›nda birilki gerçeklefltiren II. Yeflil TesislerKonferans›’nda karbon ayak izi ölçü-mü ve karbon nötralizasyonu do¤ru-lamas› uluslararas› standartlara göreyap›ld›.

Odak Kurumsal taraf›ndan düzen-lenen II. Yeflil Tesisler Konferans›’n›nsponsorlar› aras›nda Artema, Vitra,Siemens Elektrikli Ev Aletleri,Schneider Electric, LykiaGroup veUnilever gibi Türkiye’nin ve dünya-n›n önde gelen kurulufllar›n›n yan› s›-ra, pek çok bas›n ve hizmet kurulufluda yer ald›. m

Dünyan›n ilk ve tek “s›f›rkarbon, s›f›r at›k flehri” olanMASDAR City’nin Tedarik

Zincirinden Sorumlu BaflkanYard›mc›s› Richard Reynolds,

projenin tüm detaylar›n›kat›l›mc›larla paylaflt›.

yt konferans 10/27/10 4:36 PM Page 125

ECORISMO 2011 / FRANSA(12-13 Ocak 2011)Fransa’n›n Nantes flehrinde gerçekleflen bu fuardaotelcilik, kampç›l›k ve catering endüstrisinde ekolojikçözümler için gelifltirilen yeni teknoloji ve ürünlersergileniyor.http://www.ecorismo.com/index.php?lang=anglais

2. ULUSAL ENERJ‹ VER‹ML‹L‹⁄‹ FORUMU / TÜRK‹YE(13-14 Ocak 2011)Ulusal Enerji Verimlili¤i Forumunun ilki 15 ve 16 Ocak2009’da gerçekleflti. Enerji Bakanl›¤›, TÜB‹TAK,Bay›nd›rl›k ve ‹skan Bakanl›¤› gibi devlet kurulufllar›n›n dakat›l›m›yla toplanan Forum, yabanc› temsilciler, sivil toplumkurulufllar› ve enerji firmalar›ndan yo¤un ilgi gördü. UlusalEnerji Verimlili¤i Hareketi taraf›ndan gerçeklefltirilenorganizasyona 750'si kat›l›mc› firmalardan, 1600 kifli deziyaretçi olmak üzere yaklafl›k 2400 davetli kat›ld›.‹stanbul WOW Convention Center http://www.uevf.com.tr/uevf/turkce/

ULUSLARARASI YEfi‹L HAFTA FUARI / ALMANYA (21-30 Ocak 2011)Berlin’de düzenlenen bu fuar dünyan›n en büyük g›da,tar›m ve bahçecilik organizasyonu olarak biliniyor. Dünyatar›m sektörünün nabz›n› tutan bu fuar›n 85 y›ll›k birgeçmifli var. Bu yüzden Yeflil Hafta tar›m sektörünün enitibarl› fuarlar›ndan biri olarak kabul ediliyor. http://www1.messeberlin.de/vip8_1/website/Internet/Internet/www.gruenewoche/englisch/index.html

MILLESIME BIO ORGAN‹K fiARAP FUARI / FRANSA(24-26 Ocak 2011)Fransa’n›n güneyindeki Montpellier bölgesinde organiküzümden flarap üreten ba¤ sahipleri taraf›ndan kurulanmeslek örgütü AIVB-LR 1991 y›l›ndan beri faaliyetyürütüyor. Bugün AIVB-LR Güney Fransa’n›n en dinamikmeslek kurufllar› aras›nda yer al›yor. http://www.millesime-bio.com/v2/english/aivb_lr.asp

INNATEX 2011 ORGAN‹K TEKST‹L FUARI / ALMANYA(29-31 Ocak 2011)Organik tekstil ve sürdürülebilir moda konusunda öncüfuarlardan biri olan INNATEX, portfolyosuna her geçen y›lyeni ve genç markalar katarak büyüyor. Fuar Almanya’n›nHofheim kentinde düzenleniyor. http://www.innatex.muveo.de/index.php?id=4

BIOFACH 2011 / ALMANYA(16-19 fiubat 2011)Almanya Nüremberg’de düzenlenen BIOFACH,Avrupa’n›n en büyük organik tar›m fuarlar› aras›ndazirveye oynuyor.http://www.biofach.de/en


Fuarlar

Ocak-fiubat 2011 Yeflil Fuarlar

fuarlary 10/28/10 11:18 AM Page 126

fuarlary 10/28/10 11:18 AM Page 127


Kitap

Agora Kitapl›¤›, Ekim 2010

Agora Kitapl›¤›, Ernest Callenbach’›n dünya-da yedi dile çevrilmifl olan Ekotopya adl› ese-rini Türk okurlar›yla buluflturuyor. Callen-bach’›n roman› gelece¤e dair yeflil bir ütop-yay› anlat›yor. Mallar›n öne ç›kmad›¤› Eko-topya’da zincirini kaybeden ya da lasti¤i pat-layan bir bisiklet sürücüsünün etraf› an›ndayard›msever insanlarla doluyor.Zaman›n› cömertce kul-lanmay› seven Eko-topyal›lar tamirat ifl-lerini seviyor gibiler.Y›llard›r do¤al tarihüzerine eserler ver-mifl olan Callenbachgelece¤in umut dolutarihini hikayelefltiri-yor bizim için…

Earthscan, Kas›m 2010

Cassandra’n›n hikâyesini bilirsiniz. Hani fluApollon’un aflk›na karfl›l›k vermedi¤i için la-netlenen prensesi. Cassandra’n›n laneti ge-lece¤i görmek ve kimseyi inand›ramamak ol-mufltur. Paris ve Helen’in Truva’ya y›k›m ge-tirece¤ini daha bafltan görmüfltür. Truva at›n›flehre sokmamak için nafile ç›rp›nm›flt›r.Kendi ölümünü görmüfl olmas› bile kâr etme-mifltir. ‹flte Alan AtKisson bu karamsar tablo-dan iyimser bir tablo ç›karmaya çal›fl›yor. Na-s›l m›? Cassandra’ya inanarak. AtKisson’un Cassandra’ya ‹nanmak kitab› ilk defa 1999 y›l›nda bas›ld›.Bu y›l Earthscan taraf›ndan tekrar bas›lan kitaba sevdi¤imiz yeflil guru-lardan Paul Hawken, yazd›¤› önsözde “Bu kitap bir lanetleme de¤il, birhay›r duas›” diyor.Paul Hawken’›n deyimiyle Cassandra’ya ‹nanmak insanl›¤a yapmas› veyapmamas› gereken fleyler için yol gösteren bir verici. Umuda do¤ru yolalmak için bir çeflit pusula. Belki de AtKisson, bilmeden Ümit YaflarO¤uzcan’›n da kulaklar›n› ç›nlatarak, Ac›lar Denizi üstüne bir köprü ku-rup sürdürülebilir bir dünya için nas›l stratejik ad›mlar atabilece¤imizianlat›yor bizlere.

Gelecek Zaman›n Umut Dolu Tarihi

EkotopyaCassandra’ya ‹nanmakPesimistlerin Dünyas›nda Nas›l Optimist Olunur

yunuslar için kollar› s›v›yorlar. O güzel flark›y› “Bizbüyüyemeden kirlendi dünya” diye de¤ifltirmek zorundakalmamak için Lola ve Evie’ye ne kadar kulak versekyeridir.

Hayy Kitap, Ekim 2010

Lola ve Evie dünyan›n haline çok üzülüyor… Kathryn Lambtaraf›ndan haz›rlanan Do¤ay› Kurtaranlar serisinin tan›t›mmetni böyle bafll›yor. Yunuslar Yaflas›n’›n yay›nlanmas›ylabirlikte, Hayy Kitap’›n Do¤ay› Kurtaranlar serisi üçüncükitab›na ulaflt›. “Buzlar Erimesin”de Lola ve Evie bir yazgünü bahçelerinde bir penguen görünce pani¤ekap›l›yordu. “A¤açlar Yok Olmas›n”daysa ya¤mur orman-lar› için mücadele ediyordu. Lola ve Evie flimdi de “YunuslarYaflas›n” diyor. Dev bir akvaryuma okul gezisi yapan Lola veEvie, bu sefer de plastik at›klar yüzünden risk alt›nda olan

Penguenlerin Buzlar› ErimesinA¤açlar Yok Olmas›nYunuslar Yaflas›n

kitap 06 10/27/10 4:40 PM Page 1

Project1 11/3/10 11:49 AM Page 3

Project1 11/3/10 11:49 AM Page 4

YEfi‹L ‹fi/ YEfi‹L YAfiAM - ekoiq.com fileYEfi‹L ‹fi/ YEfi‹L YAfiAM - ekoiq.com

Documents

Transcript of YEfi‹L ‹fi/ YEfi‹L YAfiAM - ekoiq.com fileYEfi‹L ‹fi/ YEfi‹L YAfiAM - ekoiq.com