XANGORIN ATXIKIMENDUA11 ikastaroetan, eta horietako bat izan zen “Atxikimenduaren inguruan:...

72

Transcript of XANGORIN ATXIKIMENDUA11 ikastaroetan, eta horietako bat izan zen “Atxikimenduaren inguruan:...

Page 1: XANGORIN ATXIKIMENDUA11 ikastaroetan, eta horietako bat izan zen “Atxikimenduaren inguruan: eskolatze ... rekin dakar espeziearen ugalketa. Gizabanakoak, behar horiek behar bezala
Page 2: XANGORIN ATXIKIMENDUA11 ikastaroetan, eta horietako bat izan zen “Atxikimenduaren inguruan: eskolatze ... rekin dakar espeziearen ugalketa. Gizabanakoak, behar horiek behar bezala

2.000ko uztaila. Atxikimendua • 2

Argitaratzailea:

XANGORINZirkuito Ibilbidea, 2. Pabilioia. 20.160 LASARTE-ORIAGIPUZKOA.Tel: 943/ 37.15.45 Fax: 943/ 36.10.48

Lege Gordailua: SS-1001/95ISSN: 1135-4690

hik hasi Udako TopaketenKoordinatzaileak:Joxe Mari Auzmendi eta Josi Oiarbide

Erredakzio burua:Ainhoa Azpiroz

Monografikoaren erredakzio lanak:Arantxa Goiburu, IzaskunMadariaga eta Arantxa Urbe.

Diseinua:Zart

Maketazioa, fotomekanika:Xangorin.

Inprimategia:ANtzA S.A.L.

Azaleko argazkia:hik hasi

Hezkuntza, Unibertsitate etaIkerketa Sailak Onetsia2001/II/09

Kopurua: 4.000 ale

3 hitzaurrea

ATXIKIMENDUA

4 Atxikimenduaren garapenaMari Jose Ortiz

30 Haurraren beharrak. EskolarenerantzunaJuanjo Otaño

38 Etxetik eskolara. Garatubeharreko bideaMª Eugenia Iridoi

46 Eskolak eta autorregulazioaMikel Garcia

63 Mintegietako esperientziak64- Antzuolako eskola publikoa

65- Bilboko Pagasarribide ikastetxe publikoa

66- Donostiako Ekintza ikastola

67- Gasteizko Haurtzaro haur eskola

68- Irungo Txingudi ikastola

69- Oiartzungo udal ikastola partzuergoa

70- Tuterako Argia ikastola

71- Zarauzko udal haur eskola

Babesleak: Eusko JaurlaritzaGipuzkoako Foru AldundiaDonostiako Udala

Page 3: XANGORIN ATXIKIMENDUA11 ikastaroetan, eta horietako bat izan zen “Atxikimenduaren inguruan: eskolatze ... rekin dakar espeziearen ugalketa. Gizabanakoak, behar horiek behar bezala

2.000ko uztaila. Atxikimendua • 3

Atxikimenduaren inguruan: eskola-tze egoki baten bila

U d a 2 0 0 0

ehendabiziko hik hasi UdakoTopaketa Pedagogikoak2000. urteko uztailaren 4, 5 eta6an ospatu genituen. Hainbat gaieta arlo jorratu ziren burututako11 ikastaroetan, eta horietako bat

izan zen “Atxikimenduaren inguruan: eskolatzeegoki baten bila”.

Monografiko honetan ikastaro hartako hizlarienjarduna eta hainbat eskoletako esperientzia jaso dira.Ikastaroan horien guztien ekarpenei etekina aterabaldin bazitzaien, liburuxka honekin are gehiagoatera ahalko dela uste dugu. Hori da bederen gureasmoa; eguneroko lanerako baliagarria izango denmateriala eskaintzea eta zuen eskuetan jartzea.

Eskerrak eman nahi dizkiegu ikastaroan partehartu zuten guztiei eta bereziki hizlariei, beraienlana izan baita esku artean duzuen argitalpenareniturria.

L

h i t za u r r e a

Page 4: XANGORIN ATXIKIMENDUA11 ikastaroetan, eta horietako bat izan zen “Atxikimenduaren inguruan: eskolatze ... rekin dakar espeziearen ugalketa. Gizabanakoak, behar horiek behar bezala

4 • hik hasi Udako Topaketa Pedagogikoak

Atxikimenduarengarapena

Mari Jose ORTIZEuskal Herriko Unibertsitatea

Psikologia Fakultatea

Kontzeptu etaterminologiadesberdinak

erabiliz eta ez betibaliokideak, gainera,egile askotxokbaieztatzen dute per-tsonak bi joera nagu-si dituela(Mc. Adamas,1988):

Page 5: XANGORIN ATXIKIMENDUA11 ikastaroetan, eta horietako bat izan zen “Atxikimenduaren inguruan: eskolatze ... rekin dakar espeziearen ugalketa. Gizabanakoak, behar horiek behar bezala

a) Besteren kontrol soziala izate-ko joera, botere harremanetan gau-zatzen dena, batik bat, eta modubatera edo bestera pertsonen artekoharremanetan present dagoenabeti.

b) Harremanetan bestearekinbat egin eta intimitatea eta plazeralortzeko joera.

Gure ustez, intimitatea eta pla-zera bilatuz bestearekin bat egitekojoera, ikasi gabeko hiru oinarrizkopremiatan azalaratzen da:

1) Lotura afektiboak -iraunko-rrak eta leialak modura antzeman-go direnak- eratzeko premian, hauda: atxikimenduan.

2) Giza harremanen sare bateskura edukitzearen premian: lagu-nak, ezagunak eta komunitatebateko partaidetza.

3) Gorputz kontaktu atseginarenpremian: nahia edo desioari, era-kargarritasun edota maitemintzearilotutako sexu aktibitatea.

Subjektiboki bizitutako hirupremia horiek gizabanakoaren etaespeziearen biziraupenerako lagun-garri suertatzen dira. Atxikimen-duak beharrezkoa den "amarenzaintza" ziurtatzen laguntzen du.Harremanen sareak talde partaide-tza ziurtatzen du, eta ondorioz,mantenua eta defentsa. Sexu akti-bitatearen beharrak, azkenik, bera-rekin dakar espeziearen ugalketa.

Gizabanakoak, behar horiekbehar bezala asetzen ez baditu, etaez goaz orain ondorio objektiboakaipatzera, bakardade emozionala,bakardade soziala eta frustraziosexuala sumatuko du. Bestela esan-da, behar horiek asetzen badira, iza-diak aurreikusiak ditu ongizate etagozamenezko sentimenduak, etaaldiz, behar horiek ase gabe geldi-tzen badira, era bateko edo besteko

sufrimenduak aurreikusten ditu.Pertsonen arteko beharren arte-

an, atxikimendua izango da modu-rik iraunkorrenean eta sakontasunafektibo handienaz azalaratzendena bizitza ziklo osoan. Atxi-kimendua behar emozionalei etabide batez oinarrizko beharrei eran-tzuten dieten pertsonekin lortzenda (guraso edota beste familikoekingehienetan). Horiekiko lotura afek-tiboaren garrantzia betidanik igarrieta onartu da, baina ez dago adosta-sunik haurrek gurasoekiko loturahori zergatik eta nola lortzen dutenazaltzeko garaian.

Psikoanalisiaren teoriatik nahizaprendizaiaren ikuspuntutik, hau-rrak zaintzailearekiko ezartzenduen euskarri afektiboa, jatorrian,elikaduraren pean edo bigarrenmailan kokatzen da. Freudentzatamak, haurra elikatzerakoan,honen tentsioa gutxitzea lortzendu, eta bide batez, aho plazeraeskuratzea. Lotura afektiboa horrenondorio bezala ezartzen da, hau da,bere tentsioa gutxiagotu eta beharbiologikoak asetzeko haurra ama-ren beharra duela konturatzendenean.

Aprendizaiaren teorikoen ikus-puntutik, haurrak ama atseginezkosentsazioekin uztartzen badu, eli-

kadura eta elikadurari loturikoondorioekin (gorputz kontaktua,berotasuna, bokalizazioa, estimu-lua eta abarrekin) lotzen duelakoda. Honekin guztiarekin ama berada errefortzu iturri bihurtzen denalotura eraginez.

Garapen kognitiboaren teoriatikbestelako planteamendu bat propo-satzen da. Hauen ikuspuntutikhaurrak lotura afektiboa ezartzekoduen gaitasuna, garapen kogniti-boak baldintzatzen duen gaitasunada. Lehenik eta behin, haurrak gaiizan behar du ama eta ezezagunakbereizteko, eta era berean, amairudi iraunkor modura antzemate-ko, berarekiko lotura egonkorralortu ahal izateko.

Animaliekin egin diren esperi-mentuek, eta baita pertsonekinegindako ikerketek ere, garbi uztendute elikadura ez dela haurra etagurasoekiko lotura afektiboa sorra-razten duen bitartekorik erabakiga-rriena. Elikaduraren eragina azter-tzeko, Harlow eta Zimmer-manek(1959) tximinokume ba-tzuk ama-rengandik banatu zituzten jaioziren egunetik beretik, eta hurren-go bost hilabetetan beste ordezkobi amarekin "hazi" ziren. Amahorietako bat pelutxezkoa zen, etabestea, berriz, alanbrezkoa.

2.000ko uztaila. Atxikimendua • 5

Page 6: XANGORIN ATXIKIMENDUA11 ikastaroetan, eta horietako bat izan zen “Atxikimenduaren inguruan: eskolatze ... rekin dakar espeziearen ugalketa. Gizabanakoak, behar horiek behar bezala

Kumeak, erdiz erdi banaturik, amahoriek ezarria zuten tutu batenbitartez elikatu ziren. Tximino-txoak, kontaktu leunagoa eskain-tzen zuen amarekin binkulatu edolotu zirela konturatu ziren. Pelu-txezko amarekin batez beste 15orduz mantentzen zuten kontak-tua. Aldiz, alanbrezkoarekin ordu-bete bakarra (elikatzeko beharzutena justu). Gainera, jostailumekaniko batekin izutzen zirene-an, tximino guztiek pelutxezkoamaren babesa bilatzen zuten, etaberarekin zeudelarik gai azaltzenziren mehatxuari aurre egiteko.

Haurtxoekin egindako ikerketekere ondorio berdintsuak eskainidituzte. Atxikimenduaren iragarlehobea da helduak haurraren seinale-ei erantzuteko, eta era berean, kasuegiteko duen gaitasuna, elikadurabera baino (Schaffer eta Emerson,1964). Bestalde, oralitatean oinarri-turiko loturak ez ditu berez argitzenhaurtzaroan jasandako gabezia afek-tiboen ondorioz antzematen direnarazo kliniko asko, elikatze beharrakbehar bezala aseak izan badira.

Garapen kognitiboaren ikuspe-giari dagokionez, berriz, baieztatzenda, arestian aipatu den moduan,atxikimenduaren ezarpenerako gai-tasun intelektualen beharra dagoela.Bestalde, atxikimenduaren garape-nean antzeman daitezkeen garai des-berdinak eta atxikimendua ezartzenden garaia bera ere, 8 hilabetereningurukoa, bata nahiz bestea, zuzen-zuzenean garapen kognitiboarilotzen zaizkio. Atxikimenduarenaurrebaldintza kognitiboak inork ezditu zalantzan jartzen gaur egun,baina edozein modutara, amabereizteko gaitasunak eta ama irudiegonkor modura barneratzeko gai-tasunak, besterik gabe, ez dute era-giten lotura prozesua.

Lotura afektiboari buruz eman-

dako azalpenen artean, eragin han-diena eta bete-betean ondoen asma-tu dutenetako bat Etologiaren teo-riatik iristen zaiguna da. Ikuspegihorretatik atxikimendua jaiotzezsortzen den jokaera da, gure espe-ziearen herentzian ezarritako balia-bide modura eboluzioan zehar bizi-raupenerako duen balioagatik.

Etologoek amarekiko edo gura-soekiko arrastoaren gertakari edofenomenoa espezie arteko jokabidemodura deskribatu zuten atxiki-mendu hura (Heinroth, 1910).Lorenz-ek (1971), Heinrothenikasleak, zehaztasun gehiagorekindeskribatu zuen jokabide horihainbat hegazti eta ugaztunetan.Lorenzen esanetan, beharrezkoa dabi mekanismo bereiztea: 1)Berezko mekanismoan oinarritzenden "amaren" jazarpena, berarekikohurbiltasun fisikoa -zentzumenezsumatua- mantentzeko, eta 2) ama-ren identifikazioa, bere ezaugarriberezien antzematea suposatzenduena -jazarpenaren ondorioz gero-ago gertatzen den prozesua-.Amek, bestalde, berezko moduanantzematen dituzte haurren beha-rrak, aurrez eratutako benetakoezagutzarekin erantzuten dietelarikberen premiei, bidea utzirik, bes-talde, bat-bateko eta bien artekoadostasuna lortzeari.

Aurkikuntza horiek, ondorengourteetan ñabartuak izan direnarren, hainbat ideia sorrarazi zuten.Animalien jokabideari buruzkoikerketak goitik behera aldarazizituzten, eta baita gizakien loturariburuzko ikerketak ere. Ideia horienartean, ondorengo hauek azpima-rratuko genituzke:

a) Arrastoaren joera eta ama edogurasoekin gorputz kontaktua ezar-tzeko joera berezkoak dira, aurrezprogramatuak, ikasi gabekoak.

b) Espezie guztietako kumeek,

ugaztunak barne, amak (edo gura-soak) jarraitu eta identifikatzerairisteko berezko mekanismoakdituzte, gurasoekin arrastoa uzterairitsiz.

c) Amak (edo gurasoak) ereaurreprogramatuak daude berenhaurren beharrak antzeman, zaindueta zeinuei erantzuteko, bat-batekoeta elkarren arteko adostasuna pro-bokatuz.

d) Arrastoaren zeregin objekti-boa espeziearen biziraupena erraz-tea da.

e) Prozesu horrek une kritiko batdu, espezie bakoitzean desberdinabaina gehienetan jaiotza uneari,hegaldiaren hasierari, edo lekualda-tzeari lotua dena.

f) Prozesu horrek, gerorako,garrantzi handia du, arrastoa iaaldatu gabe mantentzen delako etagainontzeko lotura eta lehentasu-nak baldintzatzen dituelako.

Ahulenak suertatu diren ondo-rioak azken bi horiek izan dira(Montagner, 1988). Gaur egungoetologoek nahiago dute une senti-kor edo pribilegiatuez mintzatu,itzulezin edo itxiak ez direnak, bai-zik eta zenbait lorpenetarako mese-degarriak.

1958an, Harlow eta Bowlby-ekbat egin zuten nazioarteko simpo-sium batean. Lotura afektiboeiburuzko teoria klasikoak zalan-tzan jartzeko unea iritsi zen.Etologiatik zetozen datu guztiak,giza etologiakoak ere izatera pasazirenak, hobeto azaltzen ziren bal-din eta onartzen bazen haurrekjatorriz estimulu sozialekiko inte-resa eta joera azaltzen zutela, etabaita pertsona batzuekin modubereziz lotzeko joera ere.

1969az geroztik Bowlbyk atxi-kimenduaren teoria azaltzen dulehen aldiz modu sistematikoan

6 • hik hasi Udako Topaketa Pedagogikoak

Page 7: XANGORIN ATXIKIMENDUA11 ikastaroetan, eta horietako bat izan zen “Atxikimenduaren inguruan: eskolatze ... rekin dakar espeziearen ugalketa. Gizabanakoak, behar horiek behar bezala

(Bowlby, 1969, 1973, 1980).Bowlbyk (1969) proposatzenduena zera da: badagoela haurra-rengan behar bat, tendentzia bat,biologikoki baldintzatua, pertsone-kin elkarrekintzara bultzatzenduena eta azkenean irudi espezifikobaten aldera jotzera bultzatzenduena. Haurraren eta atxikimenduirudiaren arteko hurbiltasuna ezin-bestekoa da haurraren biziraupene-rako. Ziurtzat jotzen da, gure espe-ziean ere, beste zenbaitetan bezala,bilakaera-egokitzapenerako giroa-ren presioak sorrarazi duela, sortuere, hurbiltasun hori bilatu etaelkarreraginari eustearren eragin-kor diren aurrejarrerak eta jokabi-deak hautatu izana, berauek gureprogramazio biologikoan bertantxertatuz.

Haur jaioberria atxiki-menduaren bultzatzailebezala

Nahiz eta haurrek beren lehenhilabeteetan denborarik gehienalotan edo erdi oharkabeko egoeranbizi, baiezta daiteke aktiboki har-tzen dutela parte lotura afektiboa-ren ezarketan. Aurreprograma-turik daude pertsonekiko elkarre-kintza aldera jartzeko, baina ezhori soilik, horrez gain ezaugarribereziak dituzte zaintzaileen babe-sa eta maitasuna sustatzeko.Haurrak bere baliabideekin horre-tan laguntzen duela esan daiteke:bere aurpegiaren itxura, informa-zioa prozesatzeko duen gaitasuna,komunikatzeko erabiltzen dituenzeinuak eta eguneroko errutinasinkronizatuetan parte hartzekoduen gaitasuna.

Jaioberriaren aurpegia. Besteespeziekin gertatzen den modura,haur jaioberriaren ezaugarri bere-

zienetako bat bere aurpegiarenitxura da. Aurpegi biribildua,bekoki zabala, begi handiak, masailbeteak, sudur motza eta kokotz txi-kien artean sortzen den itxurak era-kargarritasun handia du, harremanbaikorrak bultzatzen ditu eta era-soa aldendu egiten du. Haur jaio-berriaren sehaskara inguratzen denedonor, guraso, aitona-amonak,anaia-arrebak, edo ezezagun denedonor jokabide berdintsuazzuzentzen da haurrarengana: irriba-rrez, begiak irekiz, beren adieraz-penak handituz eta hizkuntza sin-pleaz behin eta berriz errepikatzenden doinu altua erabiliz..Etologoen esanetan "kume aurpe-gi" horrek berebiziko eragina duhaur jaioberriak behar duen babesaeta zaintza sustatzeko.

Giza estimuluen pertzeptzio-ekiko lehentasuna. Gaur egunbaiezta daiteke haur jaioberriakpertzeptzioaren gaitasuna duelabizitzako lehen momentutik, bainaez hori bakarrik, baizik eta estimu-luen bilatzaile aktiboa ere badela,pertsonengandik datozen estimu-luekiko lehentasun nabarmenaazalduz. Begi-bistaz haurrarentzatbiziki erakargarri diren ezaugarrienartean gizakiaren aurpegiko ezau-garriak dira nabarmenenak: kon-trastea, inguramendu biribildua,mugimendua edo konplexutasunabera ere, berarengana hurbiltzera-koan, distantzia edo tarte justuankokatzen den aurpegitik jaso ahalizaten duena, hain zuzen ere.Entzu-menaren estimuluz, berriz,hainbat ikerketak frogatu dutenez,beste edozein soinuren artean, per-tsonaren ahotsarekiko orientazioaeta lehentasuna nabarmen azaltzenditu haurrak. Hamar egunekinjadanik haurra gai da amaren usai-na antzemateko, amaren bularrare-

kin kontaktuan egon den kotoibatengana lehenago jotzen duelarikadin bereko beste haur bati bularraematen dion beste emakumebatengana baino (McFalane, 1975;Montagner, 1988).

Komunikazioa ahalbidetueta elkarrekintza eragitendituzten zeinuak. Haurren arretagizakiari oso modu pribilegiatuanzuzentzeaz gain, instintuzko zeinusistema bat erabiltzen dute zain-tzaileen gertutasuna eta kontaktuasustatzeko balio diena. Besteakbeste, negarra, irribarrea eta adie-razpen emozionalak dira azpima-rratzen direnak.

Negarra haurtxoaren lehen egu-netan seinale indartsua suertatzenda atxikimendu irudiarentzat, hura

2.000ko uztaila. Atxikimendua • 7

Page 8: XANGORIN ATXIKIMENDUA11 ikastaroetan, eta horietako bat izan zen “Atxikimenduaren inguruan: eskolatze ... rekin dakar espeziearen ugalketa. Gizabanakoak, behar horiek behar bezala

geldiarazteko berehalako ahalegi-nak egiten dituelarik. Horregatik,negarra funtsezkoa da haurtxoarenbiziraupenerako. Haur bakoitzakera desberdinez egiten du negar(amek beren haurtxoen negarraberehala identifikatzen dute), etabestalde, haur bakoitzak negarmota desberdinak ditu. Oinazearennegarra bat-batean hasten dena da,eta erritmo eza da bere ezaugarririknabarmenena. Goseak, hotzak edodeserosotasunak, aldiz, negar errit-mikoa sorrarazten du, leun hasi etapixkanaka indartzen joaten dena.Edozein modutara, haurrak ondoelikatuta egon arren, edo epel etaeroso, bakarrik aurkitzen direnean,gose-negarraren antzeko negarerritmikoa ere egiten dute.Ikertzaileentzat deigarria gertatuda negar hau, batik bat lehen aipa-turiko arrazoiengatik gertatzen ezdelako, eta bestalde, negarra gel-diarazteko estimuluen arteankulunkatzea, pertsonaren ahotsaeta elikatzen ez duen zurgapenaazpimarratzen direlako. Negarraisolamenduak eraginda azaltzendela adierazten digute arrazoihoriek, eta baieztatzen digute adi-tasun afektiboa eta lagunarteanegotea, elikatzea eta oinarrizkozainketa bezain behar primarioasuertatzen dela, hala nola haurrakjaiotzaz dituzten mekanismoezbaliatzen direla elkarrekintzasustatzeko.

Indar handiko beste haur zeinuairribarrea dugu. Ez da ikasitakojarraibidea, instintuaren kategoria-ren barruan kokatzen dena baizik.Hasieran egoera biologikoak era-ginda sortzen da; berehala, ordea,pertsonengandik datozten estimu-luek lortzen dute berau sustatzea.Haurraren irribarreak antzeko eran-tzun sozialak bultzatzen ditu atxiki-mendu irudiaren aldetik. Aurreikus

daitekeen ondorioa da erantzunhoriek elkarrekintza luzatuko dute-la, modu horretara amaren jokabidepositiboak gehituz etorkizunean.Haurren irribar eta ahoskerei irriba-rrez eta elkarrekintza baikorrezerantzuten diete helduek. Haurra-ren irribarreak helduarentzat esa-nahi berezia du, alegia, haurra pozikdagoen seinale da. Bestalde, gurasobezala ere ongi jokatzen ari direnseinale da. Haur irribarrea eutsi ezi-nekoa da. Zenbat eta barre gehiagoegin haurrak, orduan eta gehiagobegiratu eta irribarre gehiago egingurasoek, elkarrekintza gehiago sor-tuko da elkarren arteko errefortzukiribilduan murgilduz.

Hizkuntza aurreko garaian, hau-rrek irribarrea eta negarra erabiltze-az gain, gurasoekin komunikatueta horien jokabidea ordenatzendute beren adierazpen emozionalenbitartez. Oinarrizkoak diren zei-nuzko adierazpenek, hau da, beldu-rrak, pozak, tristurak, haserreak...izaera unibertsala dute, eta horreklaguntzen die gurasoei haurrarenegoera afektiboak interpretatzeneta erantzuten.

Ukipena errazten dutenjokabideak. Beste espezietakokumeak bizitzaren lehen unetikgurasoengana hurbildu eta haiekjarraitzeko gai diren bezala, haurra-rengan atxikimenduzko jokabidehoriek garapen motrizak laguntzendionean azaltzen dira, arestian aipa-turiko zeinuak izanik eraginkorre-nak bizitzaren lehen hilabeteetan.Dena den, haurrak jaiotzatik duenerreflexu errepertorioak, elikatzenez duten zurgapenek eta besarka-dak berak balioko diote ukipenfisikoa lortu eta mantentzeko.

Zurgapen erreflexua fetu garaia-ren bukaeran ere azaltzen da.Haurraren ezpainak leunki ukituz

estimulatzen baditugu, berehalahasiko da zupatzen. Nabaria dajokabide horren garrantzia bere eli-kaduran. Dena den, behaketak era-kusten digu haurrek jokabide haubizkortu egiten dutela nahiz etaelikatzeko beharra asea eduki.Elikatzen ez duen zurgapenarenfuntzioen artean ezagutzaren gara-penerako duen balioarena azpima-rratzen da. Bizitzako lehen hilabe-teetan, haurrak errealitatea ahoarenbitartez bereganatzen du heinhandi batean. Bere gaitasun motri-zek laguntzen diotenean, eskuradituen objektu guztiak zupatzenditu. Gure gaiari dagokionez, zur-gapenak kontaktu eta segurtasunfuntzio garrantzitsua betetzen du.Beste kultura batzuetan luzez ari-tzen dira haurrak amaren bularrazurgatzen. Gurean, aldiz, bular-ordezkoa (txupetea) zurgatzendute. Nahiz eta denbora gehieneanelikagairik hartu ez, amen aldetikaski ezaguna da zurgapen jokabide-ak duen eragina, haurraren egone-zina, alarma, bakardadea eta abarbaretzeko garaian. Horrek adieraz-ten digu elikatzen ez duen zurga-pena kontaktua errazten eta funtzioafektiboa eta segurtasuna eskura-tzen duen atxikimenduzko jokabi-deen multzoan sartu behar dugula.

Besarkatzea edo eustea primate-en bizitzako lehen momentuetanazaltzen den jokabidea izan arren,haurtxoarengan lehen hilabeteetanazaltzen da. Edozein modutan,jaioberriak berarekin ditu besarka-da ezartzera eramango dituen bijokabide: heltze erreflexua eta moroerreflexua. Haurrak bere eskubarruan presioa sumatuz gero,berau itxiz erantzuten du berehala.Aste batzuk gerorago erreflexu haugaratu egiten da; izan ere, eskuakkontaktua galtzen badu haurrakberehala mugituko du bere eskua

8 • hik hasi Udako Topaketa Pedagogikoak

Page 9: XANGORIN ATXIKIMENDUA11 ikastaroetan, eta horietako bat izan zen “Atxikimenduaren inguruan: eskolatze ... rekin dakar espeziearen ugalketa. Gizabanakoak, behar horiek behar bezala

zerbaiten bila balego bezala, etabehin galdutako kontaktua topatuzgero, berehala erantzungo du berri-ro eskua itxiz. Moro erreflexuarenezaugarriak bestelakoak dira. Haurbatek erreakzio hau izaten du ezus-teko mugimendu zakar edo hotshandi baten aurrean: besoak zabal-du, burua atzera bota eta gorputzatolestu, besarkadaren gisara besoakbilduz.

Erreflexu gehienak bezala,horiek ere aldatzen doaz, erreakziomota hauek pixkanaka desagertzenbaitoaz beste sekuentzia konple-xuagotan integratuz. Seigarrenhilabetearen inguruan, heltzea etabesarkada eustearekin nahastendira eta gehienetan grabitazio alda-ketak sustatzen direnean suertatzenda, haurra aztoratua sentitzen dene-an edo ezezagun baten aurreandagoenean.

Zaintzaileen aldetik, bestalde,zurgatze erreflexua eta heltze erre-flexua haurrak kontaktuaz eta elka-rrekintzaz gozatzen duen seinalebezala interpretatzen dira.

Aldiberekotasun interakti-boa. Lehen hilabeteetan helduakkontrolatzen du elkarrekintza etabera da haurraren erritmo biologi-koetara moldatzen dena. Horihonela izanik, ordea, haurrek gaita-sun ikaragarria erakusten duteberen zaintzaileen jokamoldeekinsinkronizatzeko. Haurrek badituz-te biologikoki baldintzatuak dau-den erritmoak: aditasuna-aditasun-eza eta ekintza-geldotasuna (Lestereta beste batzuk, 1985). Horriesker, zaintzaileek haurraren jokae-ra aurreikusi ahal izaten dute,modu horretara elkarrekintza erraz-tuz. Heldua da aldizkotasun horre-tara egokitzen dena, txandan-txan-dan suertatzen diren elkarrekintzaktrukatuz. Bera da, baita ere, elka-

rrekintzari zentzua eman eta hau-rraren jarduerari intentzioa eta esa-nahia ezartzen diona. Jokabideerritmiko horren adibide on batzurgaketan daukagu. Haurrek osoegonkor jokatzen dute: zurgatu-eten-zurgatu-eten... eta ama erneegoten da etenaldien zain partehartzeko, gauzak esanez, keinuakeginez mugituz...

Zaintzailearen atxiki-mendua

Zaintzaileek ere adierazten duteeuren atxikimendua eta oso jokabi-de arrunta da, gainera. Haurrenbeharrei egokitutako hainbat joka-bidek espezieak berezko jokabideaduela ematen dute aditzera: gor-putz kontaktuaren maiztasuna,begiradari eustea, hizkuntza mota(erraza, neurriz gainekoa, errepika-korra, esanahirik gabeko soinuzosatua), aldiberekotasun edo sin-kronia interaktiboa ezartzeko gai-tasuna, ekintza-etenaren erabileraelkarrizketa baten modura, neurrizgainekoak eta luze irauten dutenaurpegi espresio karikaturizatuak,eta abar. Baina guztien gainetik,zaintzaileak haurrarekin sentitzekoduen gaitasuna dauka beregan,

haurrak bidaltzen dizkion mezuakulertzeko eta erantzuteko gaitasu-na. Pixkanaka, haurtxoaren atxiki-menduzko jokabidea ezartzen joan-go da eta ezarketa hori era selekti-boan egingo du; bere mezuakmodu iraunkorrez jaso eta beharreierantzuten dion pertsonarekin,hain zuzen.

Gurasoek haurrekiko adieraztenduten atxikimendua ikertzaileaskori intresatu izan dien gaia da.Zerk bultzatzen die gurasoei hau-rrarekin atxikitzera, eta hainbestearreta eta ardura eskatzen duenharremanarekin gozatzera? Autorebatzuen iritziz haurraren bizitzakolehen orduak amarentzat ukituberezikoak dira haurrarekin loturaafektiboa ezartzeko, azalez azalekokontaktua dela-eta. Dena den,lehen harremanen garrantzia naba-ria izan arren, denbora pasa ahalagaltzen joaten da eragin hori.Goldbergen ikerketan (1983) biarlo desberdin erkatu ziren: bate-tik, haurrarekin azalez azalekoharremana jaiotzako lehen ordutikeduki zuten amengan azaltzen zenmaitasun eta erantzukizun maila;eta bestetik, kontaktu mota horiizan ez zuten amengan antzematenzen maila. Bederatzigarren egune-

2.000ko uztaila. Atxikimendua • 9

Page 10: XANGORIN ATXIKIMENDUA11 ikastaroetan, eta horietako bat izan zen “Atxikimenduaren inguruan: eskolatze ... rekin dakar espeziearen ugalketa. Gizabanakoak, behar horiek behar bezala

rako ez zen desberdintasunik naba-ritzen bi taldeko amen artean.Azalez azaleko kontaktu goiztiarraizan zuten amak ez ziren ez maita-korragoak ezta arduratsuagoak eresuertatu. Guraso adoptibo gehie-nek ere, nahiz eta jaio ondorengokontaktu fisiko goiztiarrak ezeduki haurrekin, gainontzekogurasoek bezain lotura afektiboegokiak ezartzen zituzten eurenseme-alabekin (Singer eta Kol.,1985). Atxikimendu egonkorraberaz, ez da bat-batean, minutu,ordu edota egun batzuetan lortzenden zerbait, harremanen testuingu-ruan, zaintzailea eta haurraren arte-ko elkarrekintza aktiboaren ondo-rioz lortzen dena baizik.

ATXIKIMENDUKONTZEPTUA

Atxikimendua lotura afektiboada. Haurrak pertsona gutxi batzue-kin egiten duen afektuzko loturarideitzen zaio atxikimendua. Horrekluzaroko kontaktu eta gertutasunabilatzera bultzatzen du haurra."Ezaugarririk azpimarragarrienaatxikimendu objektuaren gertuta-sun maila bat lortu eta mantentze-ko joera da; egoera batzuetan gor-putz kontaktua erdietsi ahal izate-ko, eta beste batzuetan, berriz, dis-tantzia batetik komunikatu ahalizateko" (Ainsworth eta Bell 1970,50.orr.) Era sistematikoago bateanesan genezake lotura afektibohorren ezaugarri funtzionalakhauek direla:

a.- Atxikitua dagoen pertsonare-kiko "gertutasuna" mantentzekohaurrak egiten dituen ahaleginak.

b.- Kontaktu sentsorial pribile-giatu bat mantentzea.

c.- Inguruarekiko harremanakeraginkorragoak bilakatzea: segur-

tasun oinarri den heinean, atxiki-mendu iruditik abiatutako esplora-zioa baita.

d.- Ondoeza, tristura edo belduregoeretan babes-leku izatea.

e.- Banantze egoeraren aurrekoantsietatea, eta galera egoerarenaurreko utzikeria eta atsekabea.

Hauek guztiak berezko osotasunbat adierazten duten arren, hiruoinarrizko osagai antzematen dira:atxikimenduzko jokabideak, harre-manaren irudikapen mentala, etabere baitan agertzen diren senti-menduak. Hiru osagai hauek atxi-kimendu jokabidearen sistemanintegratzen dira. Ikus ditzagunatalka.

Atxikimendua. JokabideakAtxikimenduzko jokabideak

erraz ikusten dira. Ikertzaile askokluze eta testuinguru desberdinetanaztertu izan dute gaia. Jokabideokatxikimendu irudiarekiko gertuta-suna eta kontaktua lortu eta man-tendu ahal izateko erabiltzen direnguztiak dira: Negarrak, irribarreak,bokalizazioak, keinuak, ukimenez-ko kontaktuak, atxikimendu iru-diaren zainketa eta ikus-entzume-nezko jarraipena, gerturatze etajarraipenezko jokabide motoreak,eta abar. Haurrek martxan jar deza-keten jokabide sorta oso zabala etamalgua da. Hori ez da beste espe-zietan gertatzen, jokabide ereduaoso zehaztua baitute. Jokabidehoriek atxikimenduzko jokabide-tzat hartzen badira, haien erabileraatxikimendu irudiarengana zuzen-dua izaten delako da, alde batetik,eta baita testuinguarekiko edogarapenarekiko, eta aurre esperien-tziekiko duten funtzioagatik, bes-tetik. Haurrak, gorputzezko edotahitzezko gaitasun berriak lortzendituenean, adibidez, ez dio hain

maiz negarrari ekiten gure arretalortzeko. Adimenaren garapena etaatxikimendu irudia berreskuratze-ko izango dituen esperientziak (epelaburreko urruntzeak ere izatendirelako) lagunduko diote, aurre-rantzean, urruntze luzeagoak erehobeto onartzen. Dena den, jokabi-de aldaketa horiek ez dute esannahi atxikimendua erabat desager-tu denik. Bizitzaren beste muturre-ko adibide bat hartzen badugu,helduen kasua, alegia, ikustendugu nola beraien arteko harrema-na noizbehinkakoa izan arren etaelkarren artean kilometro askokodistantzia egon arren, atxikituakmanten litezkeen.

Harremanaren eredu mentalaBeren garapenean zehar, haurrek

errealitatearen irudikapenezko ere-duak eraikitzen dituzte, bai beraie-nak, objektuenak eta beste pertso-nenak, eta baita harremanei buruz-koak ere. Horien guztien artean,garrantzitsuenetakoa eta adierazga-rrienetakoa, bere buruarekikoa etaatxikimendu irudiarekikoa dira,"Barne eredu aktiboa" izenez eza-gutzen dena, hain zuen. Bowlbykdioenez (1969), haurrak aldezaurretik izandako elkarrekintzezkoesperientzia errealen ondorioz erai-kitzen du bere atxikimenduzkoharremanen barne eredua. Barneeredu horrek atxikimendu irudia-ren erabilgarritasunari eta eskura-garritasunari buruzko itxaropen,uste eta emozio osagarriak biltzenditu bere baitan, hala nola babesaeta maitasuna sustatzeko ahalmena.Beharbada, atxikimenduzko harre-man egoki bateko eredu mentala-ren elementurik azpimarragarrie-nak atxikimendu irudiaren baldin-tzarik gabeko erabilgarritasuna etahaurra haren premian dagoeneanhark erakusten duen eraginkorta-

10 • hik hasi Udako Topaketa Pedagogikoak

Page 11: XANGORIN ATXIKIMENDUA11 ikastaroetan, eta horietako bat izan zen “Atxikimenduaren inguruan: eskolatze ... rekin dakar espeziearen ugalketa. Gizabanakoak, behar horiek behar bezala

suna izango lirateke. Haurtzaroansortzen diren itxaropen horiekegonkor irauteko joera izaten duteeta etorkizunean sortuko direnharreman sozio-afektiboen oinarriizaten dira.

Irudikapen soziala den aldetik,barne eredu aktibo hori harremaneskema edo gidoiaren ideian oina-rritzen da. Elkarrekintzan eraikita-ko irudikapen sozial baten adibideaemateko, Shank eta Abelsonek(1977) script nozioa proposatuzuten. Scripta, irudikapen soziala-ren oinarrizko maila, ohikoa densozial mailako elkarrekintzasekuentzia adierazten du, denborazeta kausaz harremantzen direnekintza se-kuentzia, alegia.

Kontzeptu hori bereganatuz,Main, Kaplan eta Cassidyk (1985)diote irudikapen hori, barne ere-dua, garapenean zehar eraikitzenden irudikapen bat dela, atxiki-mendu sistemarako garrantzizkoakdiren hainbat gertakizun (osagaikognitibo eta afektiboak dituzte-nak), orokortuz gero osatzen dena."Atxikimendu irudiarekin duenharremanaren barne eredu aktiboakez du "guraso figuraren" irudiobjektiboa islatuko, zaintzailearenerantzunen historia baizik, haurrakatxikimendu irudiari zuzendutakoekintzen edota ekintza ahaleginenaurrean zaintzaileak bidali dizkionerantzunen historia".

Hemen azpimarratzekoa da zer-nolako elkar menpekotasuna dago-en atxikimendu irudiaren barneereduaren (haurraren segurtasuneskaerari amak emango dion eran-tzun espektatibak direla eta) etanorberari buruz duen ereduarenartean. Beren eskaerei erantzunizan dien atxikimendu irudi maita-kor batekin osatutako historia afek-tiboa bizi izan duten haurrek,

espektatiba baikorrak garatzendituzte irudi horren eskuragarrita-sun eta babesari dagokionean. Eraberean, besteekiko eraikitzen duteneredua, erantzuten dakiten eta kon-fidantzazkoak diren pertsonena da.Haurrek beren buruarekikoa,berriz, baloratua izan litekeenareneta besteen maitasuna sustatzekogai den batena da. Alderantzizkoegoeretan, ordea, sendotasun gabe-koa, eta errefusatzea presente egonden historia batek berarekin dakaratxikimendu irudiarekiko mesfi-dantza, haren eskuragarritasunarieta zainketa erantzukizunari buruz-ko mesfidantza, alegia. Halaber,haurrak ez du bere burua besteenmaitasuna eta babesa eragiteko gaiikusiko, maitatua izateko merezi-mendu bera ere beretzat egina ezdela uste izango baitu. Guztiarekinesan nahi da, kalitatezko atxiki-mendu harremanaren irudikapenakzerikusi zuzena duela norberarenirudikapen globalarekin, hau da,nortasun eta autoestimazioarekinzuzen-zuzenean.

SentimenduakAtxikimendua lotura afektiboa

izanik beraz, berarekin dakartzaatxikimendu irudiari buruzko sen-timenduak eta haurrari berariburuzko sentimenduak ere bizi-tzea. Ikertzeko osagairik zailena daeta baita gutxien ikertutakoa ere.Egun, oraindik ez gara gai senti-mendu hauen zerrenda osatu batemateko, bere alde baikorrenetikbegiratuz bederen, zeren gehienikertua izan den egoera alderantziz-koa izan baita, hain zuzen ere,dolumin egoerak eta denbora labu-rreko urruntzeen ondorioz loturaafektiboen galerak sortu dituenegoerak.

Zalantzarik gabekoa dirudi atxi-kimendu irudiarekin izandakoharreman egokiak berekin dakar-tzala gertutasunari eta kontaktuarilotutako segurtasun sentimenduak,eta alderantziz, irudia galtzeak(benetakoak edo ustezkoak) angus-tia sorrarazten duela. Baina senti-mendu diada honek, erdigune etamuina izan daitekeen arren, ez ditu

2.000ko uztaila. Atxikimendua • 11

Page 12: XANGORIN ATXIKIMENDUA11 ikastaroetan, eta horietako bat izan zen “Atxikimenduaren inguruan: eskolatze ... rekin dakar espeziearen ugalketa. Gizabanakoak, behar horiek behar bezala

agortzen egoera desberdinek sub-jektuarengan sortarazi ditzakeengainontzeko sentimendu guztiak,atxikimendu irudiari buruzko sen-timenduak, norberari buruzkoaketa baita harremanari berari buruz-koak ere. Esparrua ikaragarri zaba-la da, gizakiak senti dezakeenabezain zabala.

Gauza gehiegi sinplifikatzekoarriskuan gauden arren, uste duguhain konplexua den gaiak atxiki-mendu irudiarekin izandako harre-man egokiak berekin dituela, hots,segurtasun sentimenduak. Horiatxikimendu irudiarekin harremanpribilegiatua edukitzera eta harengertutasuna lortzera zuzendutakojokabidea da, alegia, beharra due-nean, inongo baldintzarik gabe,atxikimendu irudia beti prest aur-kituko dugulakoaren ustean sortu-tako eredu mentala. Egoera batmehatxatzaile bihurtuz gero, aldiz,segurtasun sentimendu hori galduedo ahuldu egiten da eta beldurraeta angustia agertzen dira, haurra-rengan lehengo egoerara itzultzekoatxikimenduzko portaerak piztendirelarik.

Atxikimendu jokabidearensistema

Behin lotura afektiboa ezarri etagero, zortzigarren hilabete ingu-ruan gutxi gorabehera, jokabideak,

irudikapen mentalak eta sentimen-duak "atxikimendu jokabidearensistema" deritzanaren inguruanantolatzen dira. Aipaturiko atxiki-mendu jokabideak eraginkortasunhandia azaltzen dute bizitzakolehen hilabeteetan. Dena den, ezdira jokabide desberdintzaileak (ezdira zehazki figura bati zuzentzen),isolatuak daude eta antolaketarikez dute erakusten. Hilabete batzukbeharko ditu (lehen urteko erditikaurrera) jokabide hauek ekintzaplan bateko osagai izateko, antola-keta duen sistema batekoa izateko,aurrez ezarritako helburu batenarabera antolatua eta zuzendua denantolaketa. Bowlbyk dioenez(1969) jokabide plan honek aurrezezarri duen helburua haurrarensegurtasuna ziurtatuko duen atxi-kimendu irudiarekiko gertutasunmaila nahikoa lortzea da, betiere.Baina "segurtasun" kontzeptuareninguruan bi alderdi desberdindubehar dira: segurtasuna, ingurume-neko gertaera bezala ikusia, hots,atxikimendu irudiaren gertutasu-naren baitan lortzen den momen-tuko babesa; eta segurtasuna egoe-ra emozional bat bezala ikusia,berak sentitzen duena, alegia(Bischoff, 1975). Orokorrean biakbat datoz, baina ikusten duguhainbat haur ez direla seguru senti-tzen zaintzailearen inguruan, eta,aldiz, beste haur batzuk segurtasunsentsazioa mantendu dezaketelaatxikimendu iruditik urrun egondaere. Segurtasun sentsazioa, beraz,aldagai subjektiboa da, atxikimen-du irudiaren distantziaren baitangorabeherak izaten ditu eta harre-manaren kalitatearen baitan mugi-tzen da. Ikuspuntu horretatik, sis-temaren helburua ez da gertutasu-na bera, segurtasun sentsazioa edu-kitzea baizik, eta haurrak seguruaurkitzeko behar duen gertatasun

maila egokia lortzea.Atxikimendu kontzeptuari da-

gokion atal honekin bukatzeko,atxikimendu sistemarekin elkareragiten duten beste hiru sistemadaudela adierazi behar ditugu:arrotzei zaien beldurraren sistema,sistema esploratzailea eta sistemaafiliatzailea. Sistema hauen eginki-zuna ingurumenarekiko harrema-nak erregulatzea da, haurrak bizieta garatu ahal izateko behar duenoreka mantentzeko. Sistema horienfuntzio eta izaera, eta atxikimendusistemarekin duten elkarreraginaaurrerago azalduko dira zehaztasungehiagorekin.

ATXIKIMENDUARENFUNTZIOAK

Atxikimendua ezin izango dabehar bezala ulertu, aldez aurretikkontuan hartzen ez badugu bero-nen egokitzapenezko funtzioa, baihaurrarentzat eta baita ama edogurasoentzat, eta azken finean,espezie guztiarentzat.

a).- Hasteko eta ikuspuntu ob-jektibo batetik azalduta, atxikimen-duaren azken izatekoa biziraupenaerraztea da, guraso (edo guraso fun-tzioa betetzen dutenak) eta haurrakgertu eta harremanetan mantenduz.Giza espezieko partaideen egokitza-pena lortu bada, arriskuak ekiditueta beharrezko laguntzak ziurtatuzjoan delako izan da. Horretarakoaurreprogramaketa bikoitza lortuda, haurrarengan (atxikimenduloturak sortuz) eta gurasoengan(haurrak hazteko jokamoldeak sor-tuz), denak ere biziraupenaren zer-bitzura daudenak. Gertutasun etaharreman hauek gabe haurrek ezinizango lukete bizirik iraun eta ondo-rengorik ezean taldeak desagertzerairitsiko lirateke.

12 • hik hasi Udako Topaketa Pedagogikoak

Page 13: XANGORIN ATXIKIMENDUA11 ikastaroetan, eta horietako bat izan zen “Atxikimenduaren inguruan: eskolatze ... rekin dakar espeziearen ugalketa. Gizabanakoak, behar horiek behar bezala

Ez da kasualitatea atxikimen-duaren eta beldurraren sistemak eragarbian lehen urteko azken hiruhi-labetean osatzea, hau da, haurreklokomozio gaitasuna lortzen dute-nean eta gurasoengandik urrunduedota haiek abandonatzeko gaidirenean.

b.- Ikuspuntu subjektibo batetikbegiratzen badiogu, berriz, helbu-rua atxikimendu irudiaren presen-tziaren eta harremanaren bitartezsegurtasuna bilatzea da. Haurrakatxikimendu irudia bilatzen duberarekin seguru sentitzen delako.Atxikimendu irudi eza edo galeraegoera meatxugarri bihurtzen dahaurrarengan, batez ere une atseka-beetan. Atxikimendu irudieksegurtasun oinarri modura funtzio-natzen dute, ingurumenaren esplo-raziorako abiapuntu bihurtzendira, beste pertsonekin konfiantzahandiagoko elkarrekintza izatenlaguntzen du, eta hortaz, beldurraere gainditu egin daiteke.

c.- Bi funtzio nagusi hauezgain, beste osagarri batzuk ereaipa litezke:

- Haurrak garapenerako beha-rrezko duen estimulazio kantitateaeta kalitatea eskaini eta erregulatuegin dezake. Atxikimendu irudiakdira, hain zuzen, haurrari nahikougariak, berarekin bat datozen etaegoera eta esperientzia egokien tes-tuinguruan sortzen diren estimula-zioa eskaintzen diotenak. Elkarre-kintza pribilegiatu horretan (egiaz-ko estimulazio goiztiarra berau),oinarritzen dira komunikazioareneta adimenaren garapena. Atxi-kimendu irudiek, bestalde, haurraklehen hilabetetan, eta baita geroagoere, ingurumenarekin izaten dituenharreman ugari kontrolatzen dituz-te, zuzenki edo zeharka, giroaaukeratzen dute bertan, egon beha-rreko denbora erabakitzen dute,

estimulazioa erregulatu eta bidera-tzen dute eta abar.

- Atxikimendu harreman ego-kiak osasun fisikoa nahiz psikikoasustatzen dute. Lotura afektiboegonkorrak eta egokiak dituztenhaurrak seguru, konfiatuak etapozik sentitzen dira. Atxikimenduirudia galdu duten haurrak meha-txupean sentitzen dira. Gabeziaafektibo horregatik sintoma soma-tiko batzuk azalarazten dira, jana-riari muzin egitea, goragaleak, etaoro har, ahulezia eta sentiberatasunhandiagoa antzematen da gabeziaafektiboak dituen haurrengan.

- Atxikimendu irudiek eraginikaragarria dute haurren garapensozialean. Atxikimendu irudiare-kin izandako harremanetan ikastendu haurrak besteekin komunika-tzen. Beraiekin izandako harremanmota estuak (ukitu eta ukitua izan,besarkatu eta besarkatua izan,musu eman eta musukatua izan,begiratu eta begiratua izan etaabar) eta formalizatu gabekokomunikazio sistemak baldintza-tuko dituzte geroko harreman afek-tiboak eta sexual guztiak. Ildohorretan, besteekin izandako elkar-tze afektiboen esperientziak ereportaera sozialen aldeko jarrerenoinarritariko bat izaten dira.Atxikimendu irudiekiko harrema-na ezinbestekoa da enpatia (bestea-ren egoera emozionala bizitzekogaitasuna) esperientziak ahalbide-tzeko, ezagutza soziala garatzekoeta behaketa ereduak eduki etaidentifikazioak ezartzeko. Jakinadenez, prozesu horiek guztiak fun-tsezkoak dira sozial aldeko portae-retarako. Identifikazioak, atxiki-mendu irudiarekiko harremanetanespezifikoena den prozesu batetazaritzearren, berarekin dakar ereduhorren barneratze orokorra, berabezalakoa izateko gogoa, eta hel-

duengandik imitazioz ikastekojoera biziki indartzen duten enpa-tiazko esperientzia ugariak. Gai-nera, identifikazio eredua atxiki-mendu irudia ere badenean, bitar-teko boteretsu bat eransten zaiojokabideari: ereduaren onarpena etamaitasuna galtzeko beldurra, bereesanetara etortzen ez bada. Ez daharritzekoa, orduan, historia afekti-bo desegokia izan dutenek arausozialak ez bereganatu izana, "kan-poko"tzat hartzen dituzte arauaketa zigorraren beldurrak eragindasoilik beteko dituzte.

- Atxikimendu jokabideak, tar-teka, plazerezko jolas bihur daitez-ke berezko helburu direnean. Jolashori, dudarik gabe, haurraren gara-pen orokorrerako eta atxikimendujokabideak ikasteko baliagarriakdira. Baina subjektiboki begiratu-ta, haurra, eta kasu askotan berare-kin elkarrekintzan sartzen den atxi-kimendu irudia bera ere, diberti-tzen dira, jolastu eta gozatu egitendute, eta plazer handia eskuratzendute jolas horiekin. Elkarrekintzaludiko honek eginkizun garrantzi-tsua du atxikimenduaren ezarketaneta garapenean.

ATXIKIMENDUARENERAKETA ETA GARAPE-NA HAURTZAROAN

Haurtxoak bere zaintzaileekinharremana mantendu eta bere zain-keta eragiteko hainbat gaitasun etaahalmen edukitzeak ez du esannahi, besterik gabe, atxikimenduaautomatikoki lortzen denik.Helduek haurra jaio eta berehalalortzen badute atxikimendua, hau-rrek denbora gehiago behar izatendute. Bizitzaren lehenengo hilabe-tetan ezin izango da benetako atxi-kimenduaz mintzatu. "Ama" eta

2.000ko uztaila. Atxikimendua • 13

Page 14: XANGORIN ATXIKIMENDUA11 ikastaroetan, eta horietako bat izan zen “Atxikimenduaren inguruan: eskolatze ... rekin dakar espeziearen ugalketa. Gizabanakoak, behar horiek behar bezala

haurraren arteko harreman pribile-giatuen elkarrekintza da adin hone-tan ematen dena. Haurrak berezkodituen jokabide edo pauta batzukjartzen dira martxan eta amak joka-bide hauetara egokitzeko daukangaitasuna elkarjartzen du. Haurra,ordea, geroago hasiko da berenahiaz amaren jokabideetara egoki-tzen, eta beste pertsona jakinbatzuek ezagutzen, haiei atxikitzendelarik. Bi sistema desberdin dira,beraz: haurrari dagokionean lehenpausoa biologikoki erregulatukoda, eta bestea lotura afektibo zeha-tzek erregulatzen dutena izango da.Sistema batetik bestera pasatzeakfuntsezko bi baldintza eskatzenditu: elkarrekintza egonkorra, etahaurrarengan zenbait prozesu men-tal eta afektiboen garapena.Gurasoek haurraren mezuak itzul-tzen eta erantzuten ikasi behardute, eta haurrek, berriz, atxiki-mendu irudia ezagutzen, atentzioaerregulatzen eta iraunkorki burura-tzen. Afektibitatearen ikuspuntu-tik, bizitza emozionala irudi zehatzbaten inguruan antolatzea beharizaten du loturak. Lehen haurtzaro-an zehar lau garai desberdin daitez-ke:

1. fasea: pertsonekikoorientabidea baina zaintzaile-en irudia antzeman gabe (0-3hilabete)

Bizitzaren lehendabiziko unetikpertsonek leku berezia dute hau-rren munduan. Haien ezaugarripertzeptiboak oso erakargarriakdira haurrarentzat, bere inguruandauden elementu guztietatik bizikinabarmentzen dituztelarik. Lehenhiru hilabeteetan pixkanaka bestepertsonen jokabide eta aztarnaemozionalerantz zuzentzen joangodira beren jokabideak, eta nahiz etaelkarrekintza sozialerako dituzten

gaitasunak mantso garatzen joan,esna dauden garaiak luzatzen doa-zen heinean, elkarrekintzako auke-rak ere ugaritu egiten zaie. Ikusditzagun aurrerapen hauetakobatzuk.

Negarra, hasiera batean berekasara sortzen bada ere, ja bigarrenastetik aurrera kanpoko faktoreekinizaten du zerikusia. Negarra isila-razteko, adibidez, pertsonaren aho-tsa da estimulurik eraginkorrenenartean nabarmentzen dena, geroa-go, lehen hilabetearen bukaeraaldera, pertsonaren aurpegia beraizango den bezala. Ikertzaile guz-tiak bat datoz negarra ez dela onaesaterakoan (energia kontsumitzenduelako, garuneko presioa gehitzenduelako eta baita odoleko zelulazuriak gehitu ere), eta batik batgosearen eta oinazearen negarrariberehalako erantzuna eman beharzaiola. Bestelako negar motei emanbehar zaizkien erantzunei buruz ezdago batere adostasunik. Apren-dizaiaren ikuspuntutik azken negarhoriei entzungor eginez gero, hau-rrak negar gutxiago egitea lor dai-tekeela esaten da. Baina baldintzahonek, laborategian frogatzerikbaldin badago ere, ez du epe luzeanetxean funtzionatzen, erantzunezak negar sakonagoa eragitenbaitu. Etxean alderantzizko ondo-rioak antzematen dira. Etxekoenerantzun azkarrek, gero eta negarmotzagoa eragiten dute, eta hau-rrak bere isilaldiak tartekatzen ditubere zaintzailearen erantzunaren zaibaitago. Zaintzaileak azkar etasendo erantzuten badio haurrari,honek berehala ikasiko du ez duelazertan sakon negar egin behar bera-ri kasu egitea lortzeko.

Amaren eta haurraren artekolehen moldaketa eta sinkronia inte-raktiboak ere bizitzako lehen unehorietan ezartzen dira. Kaye eta

Wells-ek (1980) bularra ematekogaraian sortzen den elkarrekikomoldaketa behatuz, rol edo papertxandaketa berezia antzemanzuten, hau da, haurra bularra har-tzen ari zenean egiten zituen ete-naldietan amak ukitu eta laztanduegiten zuen; eta gero laztantzeariuzten zionean berriro xurgaketareneredutzat hartzen zuen Ahozko tru-kaketen erregulazioari dagokionez,berriz, bigarren eta hirugarren hila-beteen artean azaltzen dira lehenalternantzia egiturak.

Edozein modutara ezin izango daoraindik atxikimenduaz hitz egin,haurrek ez baitituzte familiakoakezagutzen ezta ezezagunetatikbereizten. Egia da zaintzailearen(ama denean batez ere) ahotsa etausaina oso goiz ezagutzen dituztela,baina haren ezagutze eta bereizketabisuala ez da trinkotzen hiru hila-bete bete baino lehen. Haur itsuenatxikimenduari buruz egindakoikerketek frogatzen duten bezala,erreferentzia bisualak funtsezkoakdira atxikimendu irudia identifika-tu ahal izateko (Fraiberg, 1975).Olsonek dioenez (1981), lehendikesperimentatutako zerbaiten arras-to pertzeptiboen oroitzapena izan-go litzateke, baina oraindik ez dagoama irudiaren ezaugarri iraunkoreta nabarmenik duen eskemarik etaerraz nahas daiteke beste edonorpertsonarekin.

2. fasea: familia irudiekinelkarrekintza pribilegiatua,arrotzak errefusatu gabe. (3-7hilabete)

Pertzepzio bisualaren eta intermo-dalaren garapenak ahalbidetzen diohaurrari zaintzailearen ezaugarriak(aurpegia, usaina, ahotsa) integra-tzea. Honek berarekin dakar atxiki-mendu irudia antzematea, nahizarrotzak ez dituen oraindik errefusa-

14 • hik hasi Udako Topaketa Pedagogikoak

Page 15: XANGORIN ATXIKIMENDUA11 ikastaroetan, eta horietako bat izan zen “Atxikimenduaren inguruan: eskolatze ... rekin dakar espeziearen ugalketa. Gizabanakoak, behar horiek behar bezala

tzen. Amaren irudia antzematenduela adierazten duten haur jokabi-deen artean, honakoak ditugu:

- Irribarre bereizgarria: haurrakamari besteei baino maizago egitendio irribarre, besteei baino erazabalagoan eta.espontaneitate han-diagoarekin.

- Bokalizazio bereizgarria: hau-rrak maizago bokalizatzen du atxi-kimendu irudiarekin elkarrekin-tzan ari denean ezezagunekin baino.

- Negar bereizgarria: ama begi-bistatik galtzen duenean egiten dunegar haurrak eta ez beste edozeinpertsonak uzten duenean.

- Negarraren etenaldi bereizgarria:haurrak negar egiteari uzten diobesoetan hartzen duena ama denean.

Haurraren jokabide bereizga-rriok nabarmen gehitzen dutegurasoek haurtxoarekiko dutenatxikimendua, beren maitasun etaatentzioari haurrek erantzuten die-tela ikusterakoan solaskidetzat har-tzen baitituzte orduan. Aldaketahonek harreman mota berezi bateragiten du: aurpegiz aurpegikoelkarrekintza, aurreko fasean hasie-ra emana zuena eta sinkronia inte-raktiboa biziki bultzatuko duenjolasa, alegia. Haurra eta zaintzaileakoordinatuta egotearen esperien-tziak eta era berean emozionalkilotura ona lortu izanak elkarrengozamena sortzen du, eta ondorioz,beraien arteko elkarrizketa man-tentzeko eta garatzeko nahia indar-tu egiten da. Zaintzaileen iniziati-bei haurtxoak begiratuz, irribarreeginez eta bokalizazioen bitartezerantzuten die. Zaintzaileek hau-rraren egoerarekiko adieraztenduten sentiberatasunari esker lor-tzen dute elkartrukea mantentzea,horretarako euren jokabide errit-moa haurraren disponibilitateraegokitzen dutelarik. Garapen emo-

zionalari zuzendutako atalean azal-tzen den modura, sinkronia inte-raktibo horietan oso erraza da "neu-rritik irtetea" eta gero berriro jolassinkronizatura itzultzea.Jokabideokin haurrek funtziona-tzen ez duten trukaketa sozialakkonpontzen ikasten dute, eta tole-rantzi emozionalaren maila gehi-tzea ere bai. Aktibazio maila han-diegia denean haurrak begiradabaztertu egiten du, gogor jartzenda edo adia egiten du harik eta bereonera etortzen den arte zaintzaileakmezua jaso eta bere jokabidea ego-kitzen duenean. Zaila izaten da sin-kronia horren hasiera eta behardiren akordioak edo konponketakegiten lortzea atxikimendu irudiaoso sarkina denean, ez baititu sin-kronizazio ezaren mezuak jasotzen,ez eta haurraren elkarrekintzarakoekimenak kontuan hartzen.

Bizitzaren lehen hilabeteetanzehar zaintzaileak gero eta kapaza-goak dira haurraren mezuak uler-tzeko eta baita beren erantzunakmoldatzeko haurraren atentzioa jasoeta mantendu nahi dutenean.Sinkronia horietan bien partaidetzasegurtatzen den heinean, harremanageroz eta betegarriagoa bihurtukoda. Sternek dioenez (1977) zaintzai-

leen eta haurraren arteko atxiki-mendu eraketarako asko laguntzendute elkarrekintza sintonizatuek.

Prozesu sozio-kognitiboei dago-kienez, baiezta daiteke haurra erai-kitzen ari den barne eskemen parteizaten direla atxikimendu irudie-kin izandako elkarrekintzak, etahorien ondorioz, barne eredu akti-boak eratzera iritsiko direla.Denboraldi hau deskribatzen hasigarenean esan dugu nola haurrakbere ohiko zaintzaileenganakojokabide bereizgarria azaltzerakoanhura ezagutzen duela adieraztenduela, eta familiako irudiarekikoeskema egina izateak jasotzen dueninformazio berria erkatzeko aukeraduela Horrez gain, interesgarria daazaltzea haurrak hirugarren hilabe-tetik aurrera ez dituela atxikimen-du irudiaren ezaugarri pertzeptibo-ak bakarrik bereizten, baizik etaharen jokabidea ere bai (Carpenter,1974; Cohn eta Tronick, 1983;Field, 1984). Ama irudiaren eske-maren barnean, jokabidearen ere-dua ere badagoela frogatzeko buru-tu diren ikerketetan, haurrarekikobere ohiko jokabidea aldatzea eska-tzen zaio amari, hots, adierazkorta-sunik gabe, irribarre eta bokaliza-ziorik egin gabe azaltzeko. Hiru

2.000ko uztaila. Atxikimendua • 15

Page 16: XANGORIN ATXIKIMENDUA11 ikastaroetan, eta horietako bat izan zen “Atxikimenduaren inguruan: eskolatze ... rekin dakar espeziearen ugalketa. Gizabanakoak, behar horiek behar bezala

hilabeterako, jada, amaren ez ohikojokabide horren aurrean, haurraknegarrari ekinez, begirada saihes-tuz, protesta eginez eta jokabideadesantolatuz erantzuten du. Field-ek (1984) bi haur talderen erreak-zioak erkatu zituen. Lehenengo tal-deko haurrak erditze ondorengodepresioak jota zeuden amen hau-rrak ziren, eta bigarrengoak egoeraesperimentaleko kontrol taldea egi-ten zutenak, hau da, deprimituitxura egiteko eskatu zitzaienamak. Horiei adierazkortasunikgabe, geldirik eta hizkuntza tonumonotonoa erabiltzeko eskatuzitzaien. Ikerketa horretan frogatuahal izan zen kontrol-taldeko hau-rrek protesta gehiago adierazi zute-la, aurpegi adierazpen ezkor gehia-go, mesfidantza begiradak eta abardepresio egoeran elkarrekintzaespontaneoan baino.Deprimitutako amen haurrek,aldiz, ez zuten desberdintasungarrantzitsurik azaldu bi egoere-tan.

Datu hauek adierazten digutedagoeneko badagoela atxikimenduirudiaren ezaugarri pertzeptiboenerrekonozimenduaz gain amarenohiko gertaera moten eredua ere,haurrentzat lehengo eta oraingoesperientziak aldendu ahal izatekobaliagarri izango zaiena. Hauhorrela izanik, gure hurrengo gal-dera hauxe litzateke: nola eratzendira eredu horiek elkarrekintzaesperientziak gertatuz gero?

Haurraren eta zaintzailearenarteko elkarrekintza behatuz gero,milaka sekuentzi interaktibo aurki-tuko ditugu (begiraden trukake-tan, elikatze garaian, bainatzerako-an eta abar). Hauetariko zein izan-go dira, ordea, esperientzia prototi-po izatera iritsiko direnak?Elkarrekintzako esperientzia sorta-ren artean batzuk funtsezko moti-

bazio joerengatik (atxikimendua,gosea) bultzatuak dira, eta errepi-kakorrak eta iraunkorrak izatendira. Haurrarengan jokabide intui-tibo iraunkorraren ondorioz sortzendira, hain zuzen ere; hau da, zain-tzailearen gertutasuna eta elkarre-kintza bilatzera zuzenduriko joka-bideen ondorioz, zaintzaileen eran-tzuteko joera iraunkorra ere hortartean dagoelarik. Elkarrekintzaunitate hauek, duten izaera errepi-kakorragatik, gainontzeko jokabi-deek baino garrantzi handiagoahartzen dute. Gainera, elkarrekin-tza esperientziak ezinbestez daudeeszitazio emozionalaren mailan sor-tzen diren aldaketei lotuta. Eurenbien arteko kontrasteari esker osoemozionalak diren elkarrekintzaunitate hauen estimulu balioa han-dia da. Seguruenik, pasarte interak-tibo ugarien artean atxikimendua-rekin zerikusia duten jokabideerrepikakorrak, iraunkorrak etabalio emozional handia dutenakizango dira nabarmenduko dire-nak. Elkarrekintza unitateok izan-go dira barne eredu egituraketanparte hartuko dutenak, neutroenakalboratuak izango direlarik.

Orain arte familia irudiekin sor-tzen diren elkarrekintza pribilegia-tuaz aritu gara, baina lotura afekti-boa ezarri gabe dago oraindik.Haurrak dagoeneko dituen barneeskemei esker, atxikimendu irudiaeta honen jokabidea antzematekogai da, baina eredu horiek pertso-naren bat aurrean dagoenean baka-rrik dira baliagarriak. Azken fine-an, pertsona hori baita estimuluiturria. Ama ez badago ere, haurrakez du mira egiten, ez da larritzenamarengandik bananduta egotea-gatik. Ezin esan, beraz, pertsonabakar batenganako atxikimenduadagoenik, haurrak nahiko pertsonasail zabalari zuzentzen baitizkio

bere atxikimendu jokabideak. Ezda hurrengo fasera iritsi arte lortu-ko benetako barne eredu aktibobat, hau da, atxikimendu irudiareneskema, gogora litekeen buru erre-presentazio bilakatzen den arte.

3. fasea: arrotzekiko atxiki-mendua eta beldurra (8-12 hila-bete)

Zazpigarren hilabete inguruan,haurraren garapen emozional etakognitiboari elkarrekintzen espe-rientzia ugariak elkartzen zaizkio-nean, amarekiko (edo amaren pape-ra betetzen duenarekiko) atxiki-mendu eraketa gauzatzen da. Adinhonetan lokera afektiboa irudiespezifiko batekin egiten da, besteedozein pertsonarekin trukaezinaizanik. Atxikimendua ezarria dago-en seinalerik onartuenetakoa"banantzearen estuasun edo antsie-tatea" deritzana da. Atxikimendu-irudiaren desagerketak egonezinta-suna sortzen du: haurra kexu azal-tzen da, negar egiten du, amarenatzetik joan nahi du, aztoramenmotriza azaltzen du eta ama itzul-tzen denean, beroni irmoki helduazjokatzen du.

Behin lotura afektiboa ezarri etagero, atxikimenduaren jokabideaeratu egiten da eta malguagoabihurtzen da. Atxikimendu jokabi-deak, lehen bata bestearengandikisolatuak zeudenak, jokabide planantolatu batean integratzen dira,helburu baten arabera antolatua etazuzendua dagoen sisteman: atxiki-mendu irudiaren gertutasuna etabere alderdi subjektiboa den segur-tasun sentsazioa. Distantzia neurrizgainekoa denean edo haurrak arris-ku seinaleak nabaritzen dituenean,sistema martxan jartzen da, jokabi-de desberdinen baliabideak (nega-rretik hasita begirada hutsarenarterainokoak) martxan jar litezke-

16 • hik hasi Udako Topaketa Pedagogikoak

Page 17: XANGORIN ATXIKIMENDUA11 ikastaroetan, eta horietako bat izan zen “Atxikimenduaren inguruan: eskolatze ... rekin dakar espeziearen ugalketa. Gizabanakoak, behar horiek behar bezala

elarik galdutako gertutasunaberreskuratzeko. Oraindik erantzu-na ez da finkoa, haurrak martxanjar ditzakeen jokabideak egoerarenbaitakoak izango dira edo aldezaurreko elkarrekintza esperientzia-ren baitan sortutakoak, beren itxa-ropenen araberakoak, edo adinarenaraberakoak eta abar. Hau da,egonkor mantenduko dena siste-maren helburua izango da, baina ezera bateko jokabide sekuentzia,egitasmoa bere bitartekoetan mal-gua baita.

Atxikimenduaren ezarketarekinhaurrak mundu fisiko eta sozialare-kiko dituen harremanak bizikialdatzen dira. Atxikimendu iru-diak segurtasun oinarri bihurtzendira haurrek errealitatea esplora-tzen dutenean. Amaren gertutasu-nak eta eskuragarritasunak haurra-ren esplorazio joerak martxan jar-tzen dituen bezala, amarengandikourruntasunak esploraziorako eraba-teko inhibizioa eta gutxiagotzeasortzen du. Haur txikiek, eta baitahelduek, beste adierazpen batzue-tan ere, ingurua esploratzen dute-nean edo pertsona arrotzekin topoegiten dutenean, aldizkako gertu-tasun fisikoak eta pertzeptiboakmantentzen dituzte gurasoekin.Haurrek, leku ezezagunean daude-nean, edota etxetik kanpo, besterikgabe, eta atxikimendu irudiarekinharremana galtzen dutenean, esplo-razioa gelditu eta atxikimendu iru-dia bilatzeko antsia azaltzen dute,protestatuz, deituz eta abar.Aurreko segurtasuna eta ausardia,segurtasun eza eta paralizazioabihurtzen dira.

Atxikimendu irudiek segurtasuniturri diren heinean, haurrari ingu-rua esploratzen eta arrotzak direnpertsonekin baldintza hobeagotanharremantzen laguntzen diote.Emaitza hauek pertsonekin eta

baita beste espezie batzuekin egin-dako ikerketa askotan baieztatuizan dira. Esaterako, hegaztietan,gurasoen presentziak mokoketaesploratorioa areagotzen du etaborrokatu behar denean agresibita-tea gehitu egiten du. Ugaztunetaneta tximinoetan emaitza berakikusten dira: zakur basati bat ikara-tutako eta defentsarik gabeko aberebihur daiteke bere nagusirik gabeedo leku ezezagun batean baldinbadago. Amarengandik banandu-tako tximinoek ere esplorazio joeraguztia gelditzen dute (Reite etabesteak 1981). Bestalde, atxiki-menduaren ezarketa lortu berriadenean ere, ezagutzen ez diren per-tsonek kezka eta beldurra sortzendute haurrarengan.

Arrotzei beldurra. Aurrekohiruhilekoan haurrak gai zirenfamiliako eta pertsona arrotzenarteko bereizketa egiteko, bainaazken hauei uko egin gabe. Oraingauzak aldatu egiten dira.Atxikimendu espezifikoa ezartzea-rekin batera, arrotzekiko jokabideaere aldatu egiten du haurrak, ego-

nezinezko jokabideak erakustenditu, eta baita baztertze edo ekidi-tze jokabideak, hala nola beldurbizia erakutsi ere. Erantzun motahau 8 hilabete inguruan azaltzenda, eta urtearen bukaeran nabar-men indartzen da.

Arrotzen aurren gertatzen denerreakzio aldaketa gai eztabaidaga-rria izan da. Ohiko eztabaidakhorren azalpena ematen dutenhipotesi desberdinen inguruan sor-tzen dira, nahiz eta azken bolarahonetan, arrotzei omen dioten bel-dur horretan bertan kokatu deneztabaida.

Teoria psikoanalistak arrotzarenaurrean azaldutako larritasunabanantze antsietatearekin pareka-tzen du, lotura afektiboaren adie-razgarri izanik (Spitz, 1950; Spitzeta Cobliner, 1965). Egile horien-tzat pertsona arrotz baten hurbilta-sunak ama ikusteko beharra piztendu haurrarengan, baina desberdin-tasunaz jabetzen denean amarendesagerketaz ohartzen da haurtxoa.Beraz, haurren antsietate erreak-zioak ez dira pertsona arrotzei ema-ten dieten benetako erantzuna, bai-

2.000ko uztaila. Atxikimendua • 17

Page 18: XANGORIN ATXIKIMENDUA11 ikastaroetan, eta horietako bat izan zen “Atxikimenduaren inguruan: eskolatze ... rekin dakar espeziearen ugalketa. Gizabanakoak, behar horiek behar bezala

zik eta ama iruditik banantzeaksortzen dien angustiari emandakoa.Egia da badagoela zerikusirik atxi-kimenduaren eta arrotzen aurrekoerreakzioen artean, baina datuenpirikoek ez dute harreman linealedo kausazko hipotesia frogatzen.Arrotzei dieten beldurra nabar-mendu den ikerketa gehienetanhaurrak amarengandik gertu edotabere besoetan aurkitzen ziren.

Joera kognitiboa duten egileen-tzat (Kagan, 1974; 1984) arrazoia-ren oinarria, berria eta ezagunarenarteko desberdintasunean legoke,kasu honetan, ezagutzen ez duenpertsonen ezaugarrien eta atxiki-mendu irudiaren barne eskemarenartean. Hipotesi honek ere ez dunahiko argibide azaltzen. Esatera-ko, beldurrezko erantzunak ahula-goak dira ama gertu edo eskuradagoenean, edo ezezaguna urrundagoenean, edo elkartzeko kontrolahaurrari ematen zaionean. Denakere ezezagunarekin ikustekorik ezduten egoerak dira, hain zuzen.

Etologoen hipotesiak besterikdio. Horientzat ezezagunak beldu-rraren adierazle naturalak dira, hainzuzen ere biziraupenerako dueneginkizunagatik zentzu filogeniati-koan jasotako joera adierazpenekduten izaera unibertsala azaltzendutelako, eta baita kronologikokikokatzen diren modu egonkorraga-tik. Lotura espezifikoa ezarri etagero, ama segurtasun oinarri bihur-tzen da, esplorazio joerak garapenmotrizak lagundurik bizkortzendira, eta bere kasako urruntzea sor-tzen dute. Une honetan ikusten daarrotzen beldurrak zer-nolako egi-teko garrantzitsua duen sistemahonetan: haurra eta atxikimenduirudiaren artean dagoen tarteagutxiagotu egiten du eta arriskuugarietatik babesten du haurra.

Gai honen inguruan eztabaida-

gai den beste elementu bat ereazpimarratu behar dugu, alegia,erreakzioaren unibertsaltasuna.Arrotzei dien beldurrari buruzkoikerketak aztertzen baditugu, etaarrotzen aurrean beldurrez erantzu-ten duten haurren kopurua ikustenbadugu, bat ez datozen emaitzakaurkitzen ditugu. Hauetako batzue-gan, ez da arrotzen beldurrik adiera-zi ere egiten, eta beste batzuenganerantzun positiboak maiz ematendirela ikusten da. Hortik datoz eze-zagunen beldurraren teoria zalan-tzan jartzeko arrazoiak.

Arrotzak tartea edo distantzia,denbora eta elkartze moduak kon-trolatzen dituzten ikerketetan(zuzenean inguratzen da haurrarenesparru pertsonalean kokatu arte,posizio honetan bere aurpegia edogorputza ukitzen du, eta askotanbesoetan hartzen du), haurrengehiengoak biziki beldurtuz eran-tzuten du. Alderantziz, pertsonaarrotzak haurrak kontrola dezanuzten duen ikerketetan (distantziabatera egoten da eta egoera horre-tan jarrera pasiboa mantentzen da,baina erantzule azalduz, eta jolasa-ren bitartez elkarrekintza sustatzenahalegintzen da), beldur handikoerantzunak (negarra, kexuak,urruntzeak) ozta-ozta ikusten diraeta are gehiago, arrotzen aldekojoera adiskidetsua sarri ikusten da.

Dena den, esan beharra dago,egoera naturaletan pertsona arro-tzen jokabidea ez dela bat etortzenarestian azalduriko elkartze patroihoriekin. Hori esan beharra dauka-gu, zeren inguratzerakoan intrusi-bo azaltzearekin batera (arin etazuzenean inguratzen dira, haurraukitzen dute, besoetan hartu etaabar) haurrari egokitu ere egitendira berak kontrola eraman dezanahalbidetuz (beren mailan koka-tzen dira, objektuak eskaintzen

dizkie, beren mezuei etengabeerantzuten die, irribarre egiten dieeta abar). Arrotzen inguratze natu-ralaren aurrean haurren erantzunaaztertzen zuen ikerketa berri bate-tan ikus ahal izan dugunez, hau-rrak bi erantzun desberdin emandezakete topo egiten duten unean:beldurra edota arrotzekiko kideta-suna, sekuentzialki emanak edoaldi berean ere. Behaturiko 30 hau-rren artetik, guztiek adierazi zutenbeldurra eta hauetariko 26k beldurbizia gainera, baina ezezagunekikokidetasun erreakzioak ere, nabar-menak izan ziren gehienetan(Ortiz, 1993) Pasarte intrusiboene-tan, ezezagunak haurra ukitu etabesoetan hartzen zuenean, beldurraizan zen erantzuteko sistema nagu-sia. Baina geroko beste gertakaribatean pertsona arrotzak harremanludiko bat hasten zuenean haurrariobjektu bat eskainiz, kidetasunjokabideak nabarmenak izan zirennahiz eta beldur erreakzio xumeakere mantendu. Datu horiek bi sis-temen arteko elkarreragina, hau da,beldurra eta kidetasun sistemarenarteko eragina baieztatzen dute. Bijoera horien arteko dinamika hone-tan sor daitezke bai aldi berekoharremana, bai nagusitasuneanoinarritutakoa edo sistema batekbestea inhibitzen duenekoa, bainaarrotzei dien beldurra ezin duguzalantzan jarri kidetasun erantzu-nak ere agertzen badira ere.

Etologiaren ikuspuntutik ezlitzaiguke harrigarria egin beharhaurren erantzunen malgutasunhori, arrotzei dien beldurra ez baitajokabidearen ezaugarri finkoa, eztaerreakzio mekaniko edo zorrotz batere. Atxikimendua bezalaxe, joka-bide sistema bat da, beronen susta-pena eta adierazpena ebaluaketaprozesu bat delarik. Haurrak gaita-sun hori badauka eta martxan

18 • hik hasi Udako Topaketa Pedagogikoak

Page 19: XANGORIN ATXIKIMENDUA11 ikastaroetan, eta horietako bat izan zen “Atxikimenduaren inguruan: eskolatze ... rekin dakar espeziearen ugalketa. Gizabanakoak, behar horiek behar bezala

jarriko du arrotzarekin topatzerako-an elkartze mehatxugarria bizitzenbadu, baina pertsona ezezagunakontrolpean hartzen badu, arrisku-tsua den estimulu guztia bezala,mehatxatzaile izateari uzten diohein handi batean (Gunnar,1978;1980; Levitt, 1980). Horribeste faktore batzuk elkartzenbazaizkio, jostailuak eskaintzea edoamaren presentzia, esaterako, hau-rraren beldurra edo zuhurtasunmomentua pasa ondoren, kidetasunjoerak sustatuko direla espero daite-ke. Beldurraren funtzioa, beraz,atxikimendu irudiarekin lotutaegotetik mundu fisikora zabaldueta harreman sozial berriak ezartzenhasteko transizioa behar den segur-tasunarekin egiten laguntzea da,baina ez transizioa blokeatzea.

Erreakzio honen eboluzioan egiaz-tatzen da beldurraren maila lehenurtearen bukaera aldean indartu egi-ten dela, eta geroxeago, 18 hilabete-tik aurrera jaisten hasten dela.

Barne eredu aktiboak. Arlosozio-kognitibotik, banantzeansortzen den antsietateak egiazta-tzen du, haurrak atxikimendu-iru-diaren irudikapena egina duela etabarneratua duen eredua gogoraekar dezakeela. Irudikatzeko gaita-sunak haurraren jokabidearen anto-laketa nabarmen aldatuko du etaelkarrekintza goiztiarraren espe-rientziak atxikimenduaren segurta-sunean izan duen eragina azaltzekoorduan, hots, haurrek eta helduekharreman sozio-afektiboetan etaberen esperientzia emozionalakerregulatzerakoan azaltzen dutenkonfiantza edo konfiantza ezean,oinarrizko giltza bihurtuko da .

Irudikapen hauek aditasuna,oroimena, jokabidea eta sentimen-duak gidatzen dituzte. Atxiki-mendu irudiarekiko garrantzitsuakdiren unitate elkarreragileok (hau-

rrak orain bururatu ditzakeenak),generalizatuz sortutako barne ere-duok, ahalbidetuko dute haurraohiko egoera batean gerta daitekee-na aurreikusten, egoera horren eba-luaketan, eta bere jokabidearenantolaketan eragin determinatzai-lea gauzatuko dute. Aurreko hila-betetan atxikimendu irudiarenjokabidea bere espektatibekin batzetorren ala ez baieztatzeko gai zenhaurra. Orain, atxikimendu iru-diak ezer egin dezan baino lehen,haurrak imajina dezake, erantzunposiblea irudikatu eta horren ara-bera jokatu. Barne eredu horieiesker, jadanik ez da beharrezkoaegoera berri bakoitzaren aurreanespektatiba lantzea, haurrak orainaldez aurretik daki noraino kontadezakeen amaren erabilgarritasuna-rekin eta laguntzarekin. Hurrengoatalean azaltzen den barne ereduaktiboaren kontzeptuaren garapeninteresgarri batek, atxikimenduakematen duen segurtasunean azal-tzen diren ezberdintasun indibi-dualak argitzeko aukera ezin hobeaeskaintzen digu .Horretan saiatukogara hurrengo atalean.

A T X I K I M E N D UMOTAK

Gurasoen zainketek izan dituenaldaerak eta hutsuneak izan direnakizanda ere, haur gehienek lokerakezartzen dituzte beren atxikimen-du irudiekin. Hala ere, lokerahauek ez dira denak kalitate berdi-nekoak izaten. Arlo honetan erron-ka handienetako bat da atxikimen-du mota desberdinak eta bere aurre-kariak igarri eta eragiketaratzea.

Ainsworth eta kolaboratzaileek(1978) prozedura motz eta sistema-tikoa garatu zuten (gaur egun sobe-ra onartua dagoena) lehengo bi

urtetan haurrak eta atxikimendu-irudiak lortzen duten lokerarenkalitate edo segurtasuna ebaluatze-ko. Haurrak ama irudiarekiko duenjokabidearen antolaketa behatzeandatza prozedura hau, horretarakoestresa gutxiago edo gehiago eragi-ten duten zortzi pasarte motz anto-latzen direlarik. Loturak duen kali-tatearen ebaluaketa ondorengo iriz-pideetan oinarritzen da bereziki:atxikimendu irudiaren banantzeaksortzen duen antsietatea; haurrarenerreakzioa berriro elkartzerakoan;atxikimendu irudiaren erabilpenaesplorazio oinarri bezala, eta hau-rraren erreakzio eta elkarrekintzaezagutzen ez duen emakume bate-kin. Haur-jokabidearen miaketaeta azterketak froga osoan zehar,haurrak oinarrizko hiru ereduakadierazten duten hiru kategoriatankokatzeko aukera ematen digu,

1. Atxikimendu segurua.Haur horiek atxikimendu irudia-ren aurrean ingurua aktiboki mia-tzen dute. Ama desagertzen deneanesplorazioa ahuldu egiten da etaamarengandik banantzeak sortzenduen angustia nabarmena da, nahizeta maila desberdinetan izan. Amaitzultzerakoan, berriz, haurrak poz-tasuna adierazten du eta berarekikodituen atxikimendu jokabideaksustatzen ditu. Baina talde honeta-ko atxikimendu irudiek haurrakerraz kontsolatu eta indarberritzendituztelako, segurtasun gabeziakoune baten ondoren, erraz itzultzendira esploraziora berriro. Haurren%65a eta 70a bitartea kokatzendira talde honetan.

2. Antsietate handiko atxiki-mendu anbibalentea. Haurhoriek ez dira amarengandikurruntzen eta bere aurrean egonarren ez dute apenas ingurua esplo-

2.000ko uztaila. Atxikimendua • 19

Page 20: XANGORIN ATXIKIMENDUA11 ikastaroetan, eta horietako bat izan zen “Atxikimenduaren inguruan: eskolatze ... rekin dakar espeziearen ugalketa. Gizabanakoak, behar horiek behar bezala

ratzen. Amak alde egiten dueneanantsietate handia sortzen die haren-gandik banantzeak. Atxikimenduirudiarekin berriro elkartzerakoan,haur hauek anbibalenteak azaltzendira. Alde batetik gertutasuna etaamaren kontaktua bilatu eta man-tentzen saiatzen dira, baina amadenean kontaktua egin nahi duenahorren aurka azaltzen dira. Honezgain, haur seguruen taldekoekin ezbezala, banantze esperientziarenondoren oso zail egiten zaie amei

edo zaintzaileei haur anbibalenteokkontsolatzea. Talde honetan koka-tzen dira %10 eta 15a bitartekohaurrak.

3. Atxikimendu saihestzailea.Urte beteko haurren %20 diragutxi gorabehera talde honetankokatzen direnak. Haur hauekpasiboak azaltzen dira, banantzea-ren aurrean antsietatea azaltzerairisten badira ere, oso maila ahule-an izaten da eta kontaktua saihes-

ten dute atxikimendu-irudia itzul-tzerakoan. Ezezagunen aurrean ezdute ardurarik azaltzen.Atxikimendu sistema sustatzenden egoeretan, haur hauek antsieta-te eza eta atxikimendu jokabide ezanabarmena azaltzen dute orokorre-an; erantzun afektiboen bideakmozten jarduten dute.

OndorOndorengo taulakengo taulak erakustenditu talde eta azpitalde bakoi-tzeko jokabide nagusiak:

20 • hik hasi Udako Topaketa Pedagogikoak

AMAREKIKO JOKABIDEA BANANTZE LABURREN ONDOREN

Gertutasun Kontaktu Inguratze Kontaktu Banantze Banantze Elkartzebilaketa jokabideak saihesketa erresis- aurreko uneko uneko

tentzia negarra negarra negarra

SaihestzaileakA1 txikia txikia handia txikia txikia txikia edo txikia

handia

A2 ertaina edo txikia handia txikia txikia edo txikia edo txikiahandia ertaina handia

Atxikitze seguruaB1 txikia edo txikia txikia txikia txikia txikia txikia

ertaina

B2 txiki edo txiki edo txikia edo txikia txikia txikia edo txikiaertaina ertaina ertaina ertaina

B3 handia handia txikia txikia txikia ertaina txikiaedo handia

B4 handia handia txikia txikia txikia handia txikiaedo ertaina

Jokabide anbibalenteakC1 handia handia txikia handia txikia edo handia ertaina

ertaina edo handia

C2 txikia txikia edo txikia handia txikia edo handia ertainertaina ertaina ertaina edo handia

Page 21: XANGORIN ATXIKIMENDUA11 ikastaroetan, eta horietako bat izan zen “Atxikimenduaren inguruan: eskolatze ... rekin dakar espeziearen ugalketa. Gizabanakoak, behar horiek behar bezala

Atxikimenduaren beste katego-ria bat azaldu da duela gutxi: D,"antsietate handikoa eta naha-sia". "Egoera arrotzean" taldehonetan kokatzen diren haurrenjokabidea, eredu anbibalenteareneta saihestzailearen konbinaketabat izango litzateke. Haurraknahastuak azaltzen dira, atxiki-mendu irudiarengana hurbiltzendira baina begirada saihestuz, arro-tzarekin izutzen direnean amaren-gandik ere urrundu egiten dira,atxikimendu ereduarekin elkartze-rakoan gertutasuna eta kontaktuabila dezakete, eta gero, bat-bateanalde egin eta elkarrekintza ekidi-tzeko osatu gabeko edo inorizuzendu gabeko espresio eta mugi-menduak, jokabide estereotipatuaketa paralizazioa azaltzen dituzte(Main eta Solomon, 1990).

3.1. Atxikimenduaren segur-tasun iragarleak.

Atxikimenduan azaltzen direndesberdintasun indibidualen azter-keta egitea izan da arlo honetakointeresgune handienetariko batikertzaileentzat. Teoria hau azalduzenetik onartu da zaintzaile nagu-siarekin sortzen den elkarrekintzadela lokera afektiboaren segurtasunedo segurtasun ezarako determina-tzailerik garrantzitsuena. Besteikuspuntu batzuen interes nagusiahaurraren izaera ahalmenena da, etaikerketa berriagoak, berriz, ama etahaurraren arteko elkarrekintzan(eta horrekin haur atxikimendua-ren segurtasunean) eragina edukidezaketen testuinguruko faktoreakaztertu dituzte.

Atxikimendu irudiarekiko elka-rrekintza. Hainbat amaren etxekojokabideak ikertu zituzten Ains-worthek eta bere kolaboratzaileek(1978), zehazki faktore hauekaztertu zituzten: sentsibilitatea,

onarpena, kooperazioa eta eskura-garritasuna, eta guztia alderatuhaurrek azaltzen zuten atxikimen-du motarekin. Hasierako ikerketahonetan garbi azaldu zen lau fakto-reen eragina, baina amaren sentsi-bilitatea izan zen iragarlerik eraba-kigarriena haurren atxikimenduseguruen kasuetan . De Wolff etavan Ijzendoorn (1977) 66 ikerkete-kin egin berri duten metazterketabatetan ere gauza bera baieztatudute, alegia, atxikimendu segurualortzeko iragarle erabakigarria delaamaren sentsibilitatea. Edozeinmodutara, harremanaren beste zen-bait dimentsio ere sinkronia edoelkarrekiko adostasunak kasu, ira-gartze gaitasun berdintsua azalduzuten. Datu hauek Stern bezalakoegile batzuen proposamenak indar-tzera datoz, hauek ere sinkroniainteraktiboen egitekoa azpimarra-tzen baitute atxikimenduaren gara-penean. Atxikimenduaren segurta-suna ez da bakarrik amaren ezauga-rri baten arabera lortzen, sentsibili-tatea baldin bada ere ezaugarri, bai-zik eta ama eta haurraren artekoelkarrekintzaren ondorioz. Elkarre-kintza, bientzat indartzaile izangodena haurraren sustapen emoziona-laren erregulazioan atxikimendu-irudia eraginkor azaltzen duena,haurraren mezuak jasotzen dakiena,eraginkorki erantzuten diona, sar-keriarik gabe, bion arteko atentziotrukaketak maiz mantentzen ditue-na, eta ondorioz, haurrak maitasunpositiboa adieraziz eta elkarrekintzamantenduz erantzuten du.

- Haur seguruen amak erantzule-ak dira, haurren mezuekiko sentsi-bleak azaltzen dira, egokiro inter-pretatzen dituzte, emozionalkiadierazkorrak dira, eta haurrenkuriositatea eta esplorazioa susta-tzen dute. Ama hauek erritmo mal-guaz elikatzen dituzte haurrak,

noiz ase diren eta noiz dutengehiagoren beharra antzematekogaitasuna daukate, haurren nega-rrari entzungor egiteko joera txi-kiagoa dute eta, eraginkorragoakdira haurrak kontsolatzeko garaian,gorputz harreman handiagoa man-tentzen dute eta aurpegiz aurpegi-ko harremanetan ongi sinkroniza-tzen dute, sarkinak izan gabe.

Honelako historia interaktiboa-ren ondorioz, haurrak amaren babe-sa eta zainketa izango duela aurrei-kustea ahalbidetuko dion barne ere-dua eratzen du. Halaber, bere beharfisiko eta emozionalei erantzutekoerabilgarria eta eraginkorra izangoden amaren erantzuna jasoko duelaaurreikusten du eta segurtasunhorretan ingurua konfiantzaz esplo-ratzera zuzentzen da. Haurrak bereburuaren eredu bat ere garatzen du,harreman sozio-afektiboak sustata-tzeko eta kontrolatzeko gai ikustenduelarik eta baita bere egoera emo-zionalak kontrolatu eta erregulatze-ko kapaz dela ere.

- Antsia handiko anbibalentebezala definitutako haurren amek,euren haurrez interesa azaltzendute eta baita gorputz kontaktura-ko joera ere, baina askotan kale egi-ten dute mezuak interpretatzendituztenean eta beraiekin elkarre-kintza sinkronizatuak ezartzekogaraian. Ama hauek iraunkortasungutxi ageri dute haurren zainketan,batzuetan oso modu baikorreanerantzuten duten bezala, bestetanaxolagabeak azaltzen dira. Amahauen erreakzioak haurren egoeraemozionalengatik baino gehiago,beren egoera emozionalarengatikbaldintzatuak egoten direla baieztadaiteke.

Erantzun interaktiboak iraun-kortasunik gabekoak izan direnean,haurrak ez du babesa izango duena-ren itxaropenik barneratu, ez baita-

2.000ko uztaila. Atxikimendua • 21

Page 22: XANGORIN ATXIKIMENDUA11 ikastaroetan, eta horietako bat izan zen “Atxikimenduaren inguruan: eskolatze ... rekin dakar espeziearen ugalketa. Gizabanakoak, behar horiek behar bezala

ki noraino konta dezakeen atxiki-mendu irudiarekin. Ondorioz, se-gurtasuna eta babesa haurrarenardura bihurtzen da, horrek eragin-go dio amari lotuta egotea, esplora-zioa baztertuta uzten duelarik.Honela eratutako irudikapenakhaur hauen segurtasun eza eta erre-minaren zergatia azaltzen du.Haurrak duen itxaropena edoespektatiba amak erantzunik gabeutz dezakeela baldin bada, harre-mana ahuldu edo galtzeko beldu-rraren aurrean etengabeko antsieta-tearekin erantzungo du haurrak.Bestalde, atxikimendu-irudiarenerabilgarritasun eza iraunkorrakhaurrarengan amorrua eta frustra-zio ikaragarria sortzen du eta berebarne ereduan integratzen da.Modu horretan harreman afektibo-ak aldez aurretiko antzematen denamorru horretaz tindatzen dira.Haurraren itxurarik gabeko erreak-zioak ama bereganatzea eta berenbeharrak asetzea lortzen dutemomentuan, baina jokabide horrekluzaro jarraitzen badu beren senti-menduekiko gehiegizko fokaliza-zioa eta harremanei buruzko kezkahandiegia ere sortzen dira.

- Saihestzaile modura definituta-ko haurren amei dagokienez, axola-gabekeria, pazientziarik eza etaerrefusatzeak dira beriezgarririknabarmenenak haurrekiko elkarre-kintzan. Pertsona horiek ez dietehaurren mezu eta atxikimendujokabideei erantzuten, hauen ager-pena blokeatzen dute eta berenseme-alaben behar eta adierazpene-kin pazientzia gutxikoak eta into-leranteak azaltzen dira. Bowlbykdioenez, saihestzaile eredu haudefentsa bide bat da atxikimendubeharrak behin eta berriz jaso izanez dituzten haurrentzat.

Saihesketaren erabilpena haurrakdituen beharren aurrean atxiki-

mendu irudiak erantzun dezakee-naren baitan oinarritutako estrate-gia bat da. Bere adierazpen afekti-boak jaso gabe gelditzen diren hei-nean hori atxikimendu irudiarenhoztasun eta urruntasunak eragin-dako esperientzia bilakatzen dahaurrarentzat. Antsietate edo bel-durraren adierazpenak, egoeraarruntetan haurra zaintzera bultza-tzen dutenak, disfuntzionalak diraeta harremana kolokan jartzera iris-ten dira. Egoera hori saihestearren,maitasun negatiboaren adierazpe-nak estaltzen edo desitxuratzenikasten du haurrak, horretarakoekiditze bidea erabiliz, bai jokabi-deen arloan eta bai emozionaleanere. Escher-Graub eta Grossmanenikerketan (1983) "egoera arrotza"nikusi zenez, haur saihestzaileenamak haurrak pozik zeudenetanbakarrik sartzen ziren euren seme-alaben jolasetan eta ihes egitenzuten haurren maitasun adierazpe-nak negatiboak zirenean. Jokabidehonen erabat aurkakoa gertatzenzen, atxikimendu segurua zutenhaurren amekin.

Atxikimendu saihestzaileareneredua sarkinegia den ama batenelkarrekintza motaren ondorioaizan daiteke. Saihestzaile sailkatuakziren haur batzuk euren egoera etabeharrak edonolakoak zirela ere,gehiegi estimulatzen zituztenamak zituztela ohartu ziren Isabellaeta Belsky (1991). Haur hauenganantzematen den ihes egiteko jarreraeuren amen sarkeriari aurre egitekomodu bat izan liteke.

- Eta azkenik, haur atxikimendunahasiaren ereduari buruz eginberri diren lanetan antzematen daeredu honetakoak direla utzikeriaedo tratu txarrak jasan dituztenhaurrak (Carlson, Cicchetti,Barbett eta Braunwald, 1989).Egoera honetako haurrak babes

zikloak bizi izan dituzte bainabaita agresioa eta bazterkeria ere.Bere atxikimendu irudiaren beldurdira eta aldi berean berari lotutasentitzen dira, hori garbi isladatzendelarik azaltzen dituzten ingura-tze/saiheste jokabideen konbina-zioetan. Atxikimendu mota beraazaltzen da, baita ere, senideren bathil eta dolua gainditu ez duten iru-diekin atxikitutako haurren artean(Main eta Hesse, 1990). Gerta lite-ke hilketaren baten galera gaindituez duen zaintzailea beldurtua aur-kitzea edo esperientzia horregatikerrudun sentitzea, eta berak adie-razten duen antsietateak haurraren-gan beldurra sortzea. Baldintzahauetan kezka eta alarma iturri ereizaten da segurtasun oinarri dena,atxikimendu irudiarekiko hurbil-ketaren etena eta antolatugabekojokabideak sortzen dira.

Izaera. Atxikimendu estilo des-berdinak antzemateko elkarrekin-tzak daukan iragarle gaitasunarenhipotesia ez da guztiek onartzendutena. Egile batzuen iritziz egoe-ra arrotzean antzemandako ereduakez dira atxikimenduaren kalitatea-ren ezaugarri, izaeraren desberdin-tasun indibidualen ezaugarriak bai-zik (Kagan, 1984). Egile horreniritziz izaera "zaila" duten haurrak,estresak errazago harrapatzen ditu-enak eta eguneroko errutinen alda-ketara moldatzeko zailtasunakdituztenak egoera arrotz bateanlehenago sentitzen dute antsietateaeta oso zaila egiten zaie amarenkontsolamendu saiakerei modubaikorrez erantzutea. Horregatiksailkatzen dira haur horiek antsiahandiko anbibalenteen artean.Aldiz, kuzkurtzen ez diren hau-rrak, egoera berriekin aztoratzen ezdirenak, edota amaren urruntzeakere modu bereziz kezkatzen ezdituenak, ez dute amaren gertuta-

22 • hik hasi Udako Topaketa Pedagogikoak

Page 23: XANGORIN ATXIKIMENDUA11 ikastaroetan, eta horietako bat izan zen “Atxikimenduaren inguruan: eskolatze ... rekin dakar espeziearen ugalketa. Gizabanakoak, behar horiek behar bezala

suna bilatzen ama itzultzen dene-an. Jokabide mota hau azaltzendutenak saihestzaile atalean sailka-tzen dira.

Hipotesi hori iradokitzailea izanarren, eta nahiz eta, geroago ikusikoden modura, ama eta haurraren arte-ko elkarrekintzan izaerak duen era-gina onartu behar izan, gai honeninguruan ditugun datuak ez diranahikoak atxikimenduaren desber-dintasunak oinarri genetikoekinjustifikatzeko. Berdin-berdinak di-ren bikiekin egindako ikerketakadostasun gutxi erakutsi dute berenatxikimendu sailkapenekin (Gold-berg eta kolab., 1986; Minde,Corter, Goldberg eta Jeffers, 1990).Egin diren ikerketa konparatiboakazaldu dutenaren arabera, atxiki-mendu motak iragartzeko unean,izaera bera baino indartsuagoa ger-tatzen da elkarrekintza ezartzeko era(Belsky eta besteak, 1984). Bes-talde, haur batzuk zaintzaileen ara-berako, atxikimendu mota desber-dinak azaltzea, eta atxikimendu-iru-diarekiko elkarrekintza aldaketagarrantzitsuen baitan atxikimenduereduan aldaketak sortzeak, ez datozbat izaeraren hipotesiarekin. Horrenezaugarriak nahiko egonkorrak iza-nik ez lukete hainbesteko aldaketagaitasunik azaldu behar. Azkenik,Goldberg eta kolab. (1986) azaltzen

duten bezala, izaera zaila duten haurgehienek lokera edo binkulu segu-ruak eratzen dituzte. Atxikimendumota bakoitzeko azpitaldeetan azal-tzen diren desberdintasunekin baka-rra erlazionatu da genetikaren eragi-na eta hori seguruenik erreaktibota-sun emozionalean azaldutako izaeradesberdintasunagatik. Izaerak, bes-terik gabe, ez du harreman seguruala segurtasunik gabekoa determi-natzen, baizik eta segurtasuna edosegurtasun eza adierazteko modua(Belsky eta Isabella, (1988).

Gai honen inguruan ikerketagehiagoren beharra badago ere,azken ondorio bezala esan genezakeatxikimenduaren segurtasuna ezdela eragile genetikoekin lotzen,harremanezkoekin baizik. Edozein

modutara eta elkarrekintzaren sin-kronian, amaren sentsibilitateanbezala, eragina duten neurrian, kon-tuan hartu beharko dira harremanmota hori ezartzerakoan eraginikizan dezaketen faktoreak. Belskyk(1984) proposatzen duen ereduan,haurra eta atxikimendu irudiarenarteko harreman mota faktore des-berdinen eraginez eratzen da. Aldebatetik zaintzailearen ezaugarriindibidualen (nortasuna eta historiaafektiboa) izango ditugu, bestetikhaurtxoaren ezaugarri indibidualaketa baita elkarrekintza sortzen denesparru zabalagoko faktoreak, biko-te harremanak kasu, edo babessoziala, edo klase soziala edota lane-ko testuingurua bera.

2.000ko uztaila. Atxikimendua • 23

Bikote Babesharremana soziala

Garapen Nortasuna Atxikimen- Haurrarenhistoria irudi/haurra ezaugarriak

harremana

Lana AtxikimenduGarapena

1. irudia. Atxikimendu-harremanen determinatzaileak direnen eredua.

Page 24: XANGORIN ATXIKIMENDUA11 ikastaroetan, eta horietako bat izan zen “Atxikimenduaren inguruan: eskolatze ... rekin dakar espeziearen ugalketa. Gizabanakoak, behar horiek behar bezala

Atxikimendu irudiaren ezau-garriak. Zaintzaileak haurrekinezarriko duen elkarrekintza mota-ren iragarle garrantzitsua izango dabere familiako historia. Atxiki-mendu irudien barne ereduak batdatoz haurrenganako sentsibilitateeta erantzun gaitasunarekin. Haurseguruen amek antsia handiko hau-rren amek baino onarpen gehiagoeta baztertze gutxiago oroitzendute euren familiako bizipenetan,eta bestalde, haurtzaroko esperien-tzia on eta txarren kontzientziahandiagoa dute. Haur saihestzaile-en amek zailtasunak dituzte berenhaurtzaroa gogoratzeko, edo, gogo-ra ekartzen badute ere, euren amakidealizatzera iristen den beraiekikoirudi nahasia azaltzen dute eta zailaegiten zaie euren amen irudi positi-bo hori adieraziko duten pasarteerrealak azaltzea. Azkenik, haurtza-roaz kezkatuta (luze eta zabal min-tzatzen dira lehen esperientzienadierazpenetan, gatazka emozionalhandiarekin gainera) dauden amenhaurrek, atxikimendu anbibalenteagaratzeko joera dute (Main etaGoldwyn, 1984; van IJzendoorn,1992).

Atxikimendu irudien barne ere-duak aztertuz gero oker handirikgabe iragarri daiteke haurra jaiobaino lehen ere atxikimendu segu-rua edo segurtasunik gabekoa ezar-tzera iritsiko dela (Fonagy, Steeleeta Steele, 1991). Tratu txarrak edoarduragabekeria jasan izandakokasuetan, egoera hori jasandakoguraso asko ama-aita izatera iristendirenean garbi daukate ez dituztelaeuren umeak egoera berdinetikpasaraziko, baina beren historiakbiziki zaildu dezake euren haurrenemozio negatiboak behar bezalainterpretatzea. Haurrek haserre,negarrez edota atentziorik gabedaudela azaltzen dutenean euren-

ganako errefus jokabide bezala jasodezakete gurasoek eta ondoriozmaitasuna blokeatuz erantzun, edo,okerrago dena, seme-alabei tratutxarrak emanez edo abandonatuzere. Dena den, esandakoarengatikezin daiteke baieztatu atxikimen-du-irudien haurtzaroko esperien-tzia traumatikoak saihestezinekoarriskua direnik euren haurrekinezartzen duten elkarrekintzan.Main eta Goldwynek eginiko atxi-kimenduari buruzko elkarrizketaklinikoan (1984) ikusi zuten haur-tzaroko gatazka hausnartu eta kan-poratu zuten amek eta euren ame-kiko amorrua adierazteko gai izanzirenek haur seguruak zituztela.

Nortasun aldagaiei dagokienez,haur seguruen amak segurtasunikgabeko haurren amak baino mailahandiagoa adierazten zuten autoes-timazioan, enpatian, integrazioemozionalean, amatasunaren onar-penean, autonomian eta bestearenlekuan jartzeko gaitasunean(Maslin eta Bates, 1983; Benn,1985; Belsky eta Isabella, 1988).

Psikopatologiari dagokionezberriz, ikerketan garbi geratzen daamaren depresioa dela haurrarekinelkarrekintza egokia ezartzeko tra-barik handienetakoa. Orokorreanama depresiboak ez dira oso irekiakizaten haurtxoen mezuei erantzute-ko eta zailtasunak dituzte sinkro-nia interaktiboak ezartzeko.Bestalde, hauen haurrak laster has-ten dira amak imitatzen, triste etaerantzun gutxikoak azalduz, erre-fortzuaren hutsunea gero etagehiago areagotzen doalarik (Fieldeta kolab., 1990).

Azkenik, atxikimendu-irudiarensentsibilitatean eta baita haurrare-kin ezarriko duen elkarrekintzamotan beste faktore batzuk izanlitezke eragile, hala nola, gurasoakhaurren hazkuntzaz duten iritzi sis-

tema, haurren beharrei buruz dute-na, diziplinari buruzkoa eta abar.Era honetako aldagaiak oso ikerlaninteresgarriak ari dira sortzen, bainaoraindik ez dugu nahiko informa-ziorik atxikimendu seguruarenezarketa prozesuan duten eraginariburuz ezer ondorioztatzeko.

Haurtxoaren ezaugarriak.Haurraren eskuhartzea, heldutasu-nik gabeko egoera batetik abiatzendena, atxikimendu irudiak bete-tzen duen zereginaren parekoa ezden arren, elkarrekintza horretaneragin dezaketen haurtxoaren ezau-garriak aztertzea beharrezkoa litza-teke. Denbora baino lehen jaiotze-ak, aipaturiko gurasoen ereduakedo adoptatua izanak, harremanaoztopa dezakeela espekulatu da.Lehen esan den modura, izaerarenereduek ez dute atxikimendu ere-durik iragartzen, baina ezin duguberen eragina ukatu. Hala da, zaila-go egiten zaigu haur haserrekor etaerantzun gutxiko batekin sinkroniainteraktiboak ezartzea. Negar askoegiten duten haurren amengan erehori ikusten da, elkarrekintzagutxiago bideratzen dituzte etahaurrari denbora gutxiago eskainiere. Halere, izaera zailarengatik"arriskugarriak" izan daitezkenhaur gehienek atxikimendu segu-rua ezartzen dute (Belsky eta beste-ak, 1984; Goldberg eta besteak,1986). Atxikimendu irudia pazi-entzia handikoa eta malgua baldinbada haurtxoaren izaeren ezauga-rrietara egokitzeko, haur "zailak"direnak ere atxikimendu seguruakezartzera iristen dira (Lieberman,Weston eta Pawl, 1991). Eta umegoiztiarrekin berdin gertatzen da,erakargarritasun gutxiago izanarren, besteak bezain erne ez egonarren, erantzun gutxiago emanarren eta beste haurtxoak baino

24 • hik hasi Udako Topaketa Pedagogikoak

Page 25: XANGORIN ATXIKIMENDUA11 ikastaroetan, eta horietako bat izan zen “Atxikimenduaren inguruan: eskolatze ... rekin dakar espeziearen ugalketa. Gizabanakoak, behar horiek behar bezala

negar mota arritmikoagoko joeraazaldu arren, zentzu berean doazezagutzen diren emaitzak. Egia dahaur goiztiarren ezaugarriengatikzaildu daitekela lehen hilabetetakoelkarrekintza, baina gehienak atxi-kimendu seguruak ezartzen dituzteberen gurasoekin. Aipatu metaaz-terketaren arabera, garaia bainolehen jaio izanak edo adoptatua iza-teak, ez zuten ia lermatzen atxiki-menduaren segurtasuna eta amarensentsibilitatearen arteko erlazioa.Hala eta guztiz larritasun handia-goko kasu klinikoetan (aho-sapaia-ko fisuradun haurrak, gogorrak,autistak, etab.) haur txikimendua-rekiko ama aldagaiak duten gaita-sun iragartzailea, 16ra murriztendira. Litekeena da atxikimendu-irudiaren sentsibilitate potentzialaestresarengatik biziki ukitua geldi-tzea, haur hauen zainketak azaltzendituen zailtasunengatik.

Zoritxarrez, ikerlan gehienakgoiztiartasuna eta izaeraren ondoriozuzenak ikertzera zuzendu dira etaezer gutxi dakigu beste batzuekinelkartrukatzean gertatzen denariburuz. Ume goiztiar eta zailenikerketen laginak erdi mailakoklase sozialeko amekin egin dira,babes sozial eta emozional handiazuten amekin. Oso haur haserreko-rrak, euren amen babes sozialarenmaila txikia denean, antsia handikolokera ezartzeko joera dutela aurki-tu zuen Crockenbergek (1981).

Atxikimenduaren ekologia.Haurraren eta zaintzaileen ezauga-rriez gain, testuinguruko aldagaiakdenboraldi baterako edo egonko-rrago badaude, atxikimendu kalita-tean eragin zuzena nahiz zeharka-koa dutenak, eta beraz haurrarenatxikimenduaren kalitatean eragi-ten dutenak. Atxikimenduarenulermena ikuspuntu honetatik

aztertzea, hau da, testuingurukofaktoreen eraginaren ikuspuntutik,etorkizun hurbileko lan ildo eman-korrenetakoa izango da, nahiz etamaila honetan egindako ikerketakoso laburrak izan oraindik.

Orain arte aipaturiko ama etahaurraren arteko elkarrekintza ezda hutsean ematen, baizik eta fami-lia sistema konplexu baten ere-muan. Haurrak bere aitaren etaamaren eragina jasotzen du, hau-rrak, bere aldetik gurasoengan dueragina, baita gurasoen bikoteharremanetan ere eta bide batezhaurrak jasotzen duen zainketa etajokabide motan ere. Nahiz etaamek haurraren hazkuntzan gehia-go inplikatzen diren, haur askodira aitekin atxikimendu seguruakezartzen dituztenak, batez ere hau-rren mezu eta beharrei erantzuneta denbora eskaintzen dietenean.Haur batzuk bai amarekin eta baiaitarekin ezartzen dituzte atxiki-mendu seguruak; beste batzukguraso batekin segurua eta bestea-rekin ez segurua; eta azkenik, badi-ra bi gurasoekin antsi handiko atxi-kimendua ezartzen duten haurrak.Nahiz eta ikerketa batzuk egiazta-tu bi gurasoekiko atxikimendusegurua haurraren soziabilitate etaantolaketa emozional handiagoare-kin lotzen dela, edota aita edofamiliako beste edonorekin seguruatxikitzea sostengu faktore bihur-tzen dela amarekin alderantziz ger-tatzen den kasuetan (Main etaWeston, 1981), ez dago argi zeinmailatan eragiten dioten elkarri,ezta zenbaterainoko eragina dutenhaurraren garapenean atxikimendumota hauen konbinaketak.

Guraso bikotearen arteko gataz-ka edo gogobetetasuna da aintzako-tzat hartzeko beste faktorea.Bikotearen artean adostasun mailahandia dagoenean, haurrek bi gura-

soekin atxikitze seguruak ezartzekojoera azaltzen dute (Goldberg etaEasterbrooks, 1984). Aldiz, bikote-aren artean zailtasunak badaude,haurrarekiko eta bere hazkuntzare-kiko sentsibilitatea, maitasuna etajarrera positiboak murriztu egitendira. Belskyk (1981) frogatu zuenmodura, bere izaeragatik edo goiz-tiarra izateagatik "arrisku" direnhaurrak atxikimenduaren elkarre-kintzan zailtasunak esperimentaditzakete, guraso bikotearen artekoharremanetan ere zailtasunak dau-denean. Bestalde, gaiaren inguruanegindako ikerketak aztertu etagero, garbi geratu da ez dela nahi-koa bikotearen presentzia ama etahaurraren arteko harremanensegurtasuna bermatzeko, baizik etabikotearen arteko harreman egokia,hots, senar-emazte harremanakbabes emozional eta instrumentalaeskaintzen duten neurrian (Belskyeta Isabella, 1988).

Klase sozialari dagokionez,berriz, amaren sentsibilitate etahaurraren atxikimenduaren artekolokera ahulagoa da, nabarmenki,gutxietsitako klaseetan. Nahiz etaoraindik datu gutxi eduki eskuar-tean, baliteke txirotasun testuingu-ru batean, estresak zailtasunak era-gitea sentsibilitatea eta elkarrekin-tza positiboa mantendu ahal izate-ko garaian, batez ere haurra hase-rrekorra den kasuetan.

Desberdintasun kulturalareninguruan jasotako emaitzen artean,Grosman eta bere kolaboratzaileek(1985) jasotakoa aipa genezake.Haur saihestzaileen taldea ugaria-goa zen Alemanian EstatuBatuetan baino, seguruenik gurasoalemanek duten independentziasustatzeko joeragatik. Bestaldehaur japoniarrak anbibalenteagoakazaltzen dira, agian, hango kultu-ran haurrarekiko etenak urriak iza-

2.000ko uztaila. Atxikimendua • 25

Page 26: XANGORIN ATXIKIMENDUA11 ikastaroetan, eta horietako bat izan zen “Atxikimenduaren inguruan: eskolatze ... rekin dakar espeziearen ugalketa. Gizabanakoak, behar horiek behar bezala

ten direlako. Edozein modutara,nahiz eta ezberdintasun kulturalakegon, hiru atxikimendu motahauek ikertutako kultura gehiene-tan antzematen dira, haur gehienakatxikimendu segurua lortzen dute-neko sailkapenean daude.

Laburpen modura, honokoondorioak ezar genitzazke atxiki-menduaren jatorriari dagokionez:

a) Harremanezko eta genetikaz-ko eragileen eztabaidaren ingu-ruan, haurraren izaerak ez du eraba-kitzen harremana segurua edo ezsegurua izango den, faktore hauekazaltzeko moduaren desberdintasu-nek baizik.

b) Atxikimenduaren segurtasu-na elkarrekintza egonkor eta sin-kronizatuaren ondorioz sortzen da,elkarrekintza hori elkar indartzekobaliagarria izan behar du, haurra-ren emozioak erregulatzeko eragin-korra izan, eta atxikimendu-iru-diak haurraren mezuak jasotzekosentsibilitatea eduki.

c) Harreman honen garapenean,faktore desberdinek eragiten dute:atxikimendu irudiarengandikdatozenak, haurrarengandik dato-zenak eta baita testuinguruan dau-den faktoreak ere. Atxikimenduirudiak haurraren mezuak irakurrieta erantzuteko, haurrarekin sin-kronizatzeko eta bere emozioakbehar bezala erregulatzeko atxiki-mendu irudiak azaltzen duen gai-tasuna oso estu lotzen da bere his-toria afektiboarekin eta familiarra-rekin. Haurraren ezaugarriei buruz,baiezta daiteke haur guztiak (erra-zak, zailak, kokilduak, desinhibi-tuak, goiztiarrak, adoptatuak etaabar), potentzialki gai direla atxiki-mendu seguruak garatzeko baldineta zaintzaileak sentiberak eta eran-tzuten dakitenak badira. Hala ere,amaren sentsibilitatea, sinkroniaeta harremanaren elkarkortasuna

bera alda liteke faktore indibidua-lak nahiz testuingurukoak tarteannahasten direnean. Arriskua han-diagoa da era askotako estres itu-rriak daudenean, eta babesle fakto-re gutxi.

3.2. Atxikimendu goiztiarra-ren korrelatuak eta egonkorta-suna.

Psikoanalisiaren teorikoen oina-rrizko onarpenetako bat, Bowlbyk(1969) ere defendatzen zuena, zerada, alegia, lehen harreman afektibohonek ondorenean emango denegokitzapenean duen eragina han-dia dela. Minessotan Sroufe eta berekolaboratzaileak behin eta berriroegiaztatuak izan diren ikerlanetandiotena, egoera arrotzean segurubezala sailkatuak izan diren hau-rrek, beren berdinekin harreman-tzeko gaitasun sozial handiagoakdituzte, enpatikoagoak dira, baitagizartearen aldekoagoak ere, eskolaekintzetan lankidetasun hobeagoanjarduten dute, jolasetan irudimen-tsuagoak dira, autonomoagoak(laguntza eske nahiko baliabiderikez dutenean bakarrik joaten dira)eta irakasleekin dituzten harrema-nak errazagoak, egokiagoak eta era-ginkorragoak dira (Sroufe, 1983;Bretherton eta Waters, 1985; Ortizeta besteak, 1993; Lopez eta beste-ak, 1998).

Atxikimendu goiztiarraren eragi-na, teorikoki, barne eredu aktiboenbitartez azal daiteke. Esperientziasozial berriak ez dira hutsean geldi-tzen; haurrek esperientziak bilatze-ko eta interpretatzeko duten eraneragiten dute irudikatutako ere-duek. Atxikimendu irudiaren eredupositiboa eraikitzen duten haurrakaldeko jarrera lasaiarekin irekitzendira harreman orotara, beste hau-rrek onartuko dituzteneko itxaro-pena daukate, euren ekimen sozia-

len aurrean besteen erantzun positi-boak jasoko dituztela badakite etaondokoen atentzioa eta maitasunasustatzeko gai sentitzen dira. Haurseguruak ontzat emango lukeenharreman berri bat, agian, arrisku-tsua eta zalantzakoa iruditu liezaio-ke bere harreman sozialen erregula-zioaren balioaz konfiantzarik ez etaerrefusaketa aurrikusten duen hau-rrari.

Lehen harreman honetan eraiki-tako barne ereduen egonkortasu-naz, dugun literatura enpirikoakontzat ematen du eskolaurre etaeskola garaiaren zehar nahiko segi-da izango dutela eredu horiek(Main eta Cassidy, 1988) eta nera-bezaro eta helduen garaiko atxiki-menduaz egin diren ikerketetanBowlbyren barne ereduen jarraipe-nari buruzko hipotesia, saiakera batbaino gehiago dela baieztatzera era-maten dute. Nolako atxikimendugoiztiarra segurua, anbibalenteaedo sahiestatua izan halako atxiki-mendua ezartzeko joera daukate(Feeney eta Noller, 1990), baitabere bikote sexualarekin ere.Atxikimenduaren egonkortasunaargitzen duen arrazoi teoriko bera,irudikatutako ereduetan oinarri-tzen da, jarraipena, azken finean,jokabide eta prozesu sozio-afekti-boa zuzentzen eta antolatzen zituz-ten erregela, uste, espektatiba etaemozioen koherentzia bezala uler-tzen baita. Esperientzia berriak ezdira aurreko ereduetatik bereizten.

Datu hauek barne ereduen jarrai-penaren ideia nahiko indartzenbadute ere, ez dira kontzeptu deter-ministen euskarri modura ulertubehar. Sroufek (1988) dioen bezala,atxikimenduaren teoriak ez du esa-ten amarekiko lokerak geroko gara-pen sozio-afektiboa ezinbestezmugatu behar duenik, baizik etalehen harreman honek nahiko pro-

26 • hik hasi Udako Topaketa Pedagogikoak

Page 27: XANGORIN ATXIKIMENDUA11 ikastaroetan, eta horietako bat izan zen “Atxikimenduaren inguruan: eskolatze ... rekin dakar espeziearen ugalketa. Gizabanakoak, behar horiek behar bezala

babilitatearekin iragar dezakeelaondoren izango den garapen sozia-la, beti ere kontuan hartuta sortzendiren besteei buruzko espektatibe-tan eta harremanetan eragina izan-go duela, beste testuinguruetansortzen diren sentimenduetan era-gina duen bezalaxe. Bowlbyk barneereduak aktibo bezala definitzenbaditu, aldakorrak direlako da.Nahiz eta eredu hauek egonkorta-sun joera azaldu, gurasoekin izan-dako esperientziak direla, edo biko-te sexualak izandakoak edo atxiki-mendu irudiarekin beste edonorkizandako esperientziek aldaketarenbat sustatu edo eskatzen dutenorduan,barne ereduok aldagarriaksuertatzen dira. Dena den, Sroufek(1988) dioen bezala, bakoitzarenbarne ereduak eralda daitezke bainadesagertu, ordea, ez.

AT X I K I M E N D U ALEHEN URTEARENONDOREN: HAURTZA-ROAN

Bizitzaren lehen urteaz geroztiketa atxikimendu lokera behin ongiezarri eta gero, haurrak atxikimen-

du irudiarekiko independentziamaila bat lortzen hasten da, loko-mozioan, adimenean eta hizkun-tzan lortutako gaitasunari esker.Prozesu hau beti da gatazkatsua,aldiro aldiro egoera berrietara ego-kitzea eskatzen baitu. Hainbat pri-bilegiori agur egin beharra gerta-tzen zaio haurrari, nahiz ibilbidehonetan beste batzuetan irabazianatera. Horregatik aurreratu nahi etaatzera egiteko gogoaren arteanmugitzen da haurra era anbibalen-te batean.

Gatazka eta atxikimenduagurasoekin.

Bigarren urtea pasa eta gero,atxikimendu irudiarekin izandakoesperientzia eta ezarria daukan"harreman eredua"ri esker(Working Model) eta honi lotutahaurrak adimen eta hizkuntzareninguruan lortutako gaitasunazbaliaturik, haurra gai da gurasoenjokabideak hobeto iragartzeko etabere eskaerak hobeto azaltzeko.Horrek ahalbidetzen dio helburubatzuk jartzea eta bide desberdine-tatik bilatzea. Hartara, haurrahobeto egokitzen da gurasoen ego-eretara eta baita beraiengandik

jasotzen dituen erantzunetara ere,hau da, bere funtzionamendua mal-guago eta eraginkorragoa izaterairisten da. Hain zuzen, Bowlbyk(1969) "Goal-corrected partners-hip" deritzana.

Garai honetan, arruntak dira eregurasoen intimitatean eta haiekelkarri azaltzen dizkieten arretaadierazpenetan parte hartzekogogoa adierazten duten jokabideak.Baina gogo hori baldintza arrunte-tan behintzat, ez da espa edo lehiabaten barruan adierazten, azkenfinean haurrek bi gurasoekin bai-taude sendo lotuta. Gurasoetakorenbat ez bada aldi berean atxikimen-du-irudi haurrarentzako, edota,gurasoen arteko harreman gatazka-ren tartean tartekatzen badago,guraso hori haurraren aurkari bihurdaiteke eta psikoanalistek Edipokonplexuaren inguruan azaltzendiren fenomeno berdintsuak gerta-tu ohi dira. Baina gertakari hauekulertzeko ez dugu beharrezkoaikusten beste sexuko gurasoak bes-teaz jabetzeko sentitzen duendesioa ere tartean dagoela aipatzea.

Eskola garai osoan zehar guraso-ek (gehienetan lehen lekua amakhartzen du) jarraitzen dute atxiki-mendu irudi izaten eta, bigarrenmaila baten anai-arreba eta bestesenideek.

Aldaketak ematen direla zalan-tzarik ez dago nahiz eta motelakizan, etengabe suertatzen baitira:Adimen gaitasun berriak eta nor-beraren atxikimendu irudiarenitzuleraren inguruko esperientziaklagungarri dira banantze laburrakhobeto onar ditzan; gorputz harre-mana ez da hain estu eta jarraia;atxikimendu irudiaren presentzifisikoa ez da hain beharrezko hau-rraren esplorazio unetan. Bainaatsekabe unetan (gaixo dagoenean,adibidez) edo mehatxatzaile bezala

2.000ko uztaila. Atxikimendua • 27

Page 28: XANGORIN ATXIKIMENDUA11 ikastaroetan, eta horietako bat izan zen “Atxikimenduaren inguruan: eskolatze ... rekin dakar espeziearen ugalketa. Gizabanakoak, behar horiek behar bezala

jasan ditzakeen banantze egoeretan(ospitaleratzea, eskolaratzea etaabar.) atxikimendu jokabideakerruz bizkortzen dira, bizitzakolehen urtetako erreakzio beretsuakazalduz.

Atxikimendu irudiarengandikbanantzen direnean haurrak azal-tzen dituzten protesta, anbibalentzieta egokitzapen faseak, garbi askiadierazten dute atxikimendu siste-mak indarrean jarraitzen duela.

Haurren ospitalizazioak, ume-zurtz etxeetan sartzeak eta, mailatxikiago baten bada ere, haur esko-lan hasteak eragiten duten egoereiesker ikus dezakegu zer nolako era-gina duten haurrarengan berakhain mehatxatzaile bizitzen dituenbanantze esperientzia horiek.Ondorio horiek oso baldintzatuakdaude banantze egoerara eta zir-kunstantzien arabera: zenbat den-boraz banantzen diren, haurra noneta norekin gelditzen den, adina,sexua, aurre bizipenak, eskainitakozainketa mota eta abar, baina kons-tante batzuk azaltzen dira honetanguztian:

a.- Protesta aldia. Haurrabakarrik dagoela konturatzen dene-an hasten da normalean. Ordugutxi barru bukatzen da, nahiz etaaste oso bat irautera iritsi daitekeen.

Aldi horretan haurrak atxiki-mendu irudia bereganatzeko aha-leginak egiten ditu (bai deika etabai bilatuz), horretara zuzendutakojokabideak azaltzen dituelarik:negar biziak, alde egiteko ahalegi-nak, ustezko atxikimendu irudia-ren hotsen aurreko antsietatea...Bere antsietatea jokabide agresibo-en bitartez ere azaltzea jokabidearrunta da (hatza zurgatu, esfinte-rren kontrola galdu, azkazalak kos-katu, etab.) eta horien ordezkodiren beste sintomak ere (gauekobeldurra, gorakadak, dardara, jana-

ria errefusatzea, etab.).Garai honetako beste ezaugarri

bat zaintzaile berriek eskaintzendioten atentzio eta zainketei ukoegitea da eta hortik zaintzailehorien porrota haurra kontsolatzensaiatzen direnean. Batzuetan gaine-ra zakar erantzuten dute laguntzaeskaintzaren aurrean.

Fase horretan atxikimendu iru-diarekin topo egiten dutenean hau-rrek, atxikimendu jokabide ugariazaltzen dituzte, arrotzak indar-tsuago baztertzen dituzte eta gertalitezkeen banantze berrien aurreanantsietate gehiagorekin azaltzendira.

b.- Anbibalentzi aldia. Haurraatxikimendu irudiatik denboraluzeagoz banantzen bada (zortziegunetik hilabete batera) bigarrenfase batetara igarotzen da. Fasehorren ezaugarri protesta ahulduegiten du eta zaintzaile berrienaurrean jokabide anbibalentea azal-tzen du.

Negar-zotinak, larritasun aurpe-gia, errenditze posturak eta abar,antsietatearen seinale nabarmenakdira oraindik; badirudi haurrakatxikimendu-irudia berriz aurki-tzeko itxaropena galdu duela etabere urrunaldiagatik lur jota azal-tzen da. Jokabide atzeragarriak etaordezko sintomak ugaritu egin dai-tezke. Hala ere ematen zaionlaguntza onartzen hasten da, bainaonarpen hau oraindik anbibalenteaizaten da, noizbehinkakoa eta,aurreikusteko zailak diren errefu-sak tartekatuz.

Fase honetan atxikimendu iru-diarekin berriro aurkitzen duenean,interesarik izango ez balu bezalahartzen du haurrak eta batzuetan,gainera, areriotasun nabarmenare-kin. Aldentze jokabide hau (aban-donatzeagatik agertzen duen are-riotasun modu bat izango dena

seguruenik) gainditzea kosta egin-go zaio haurrari, are gehiagobanantzeari luze iritzi badio etaarrazoirik gabekoa iruditu bazaio.

c.- Egokitzapen aldia. Ama-rengandiko banantzea luzatzenbada eta zaintzaileek jokabide ego-kiak azaltzen baditu, haurra egoeraberrira egokituz joango da, bereantsietatea gaindituko du eta atxi-kimendu lokera berriak ezarrikoditu.

4.2.- Senideenganako lehia etaatxikimendua.

Anai-arrebaren bat jaiotzendenean familia barruko harremansistema aldatu egiten da. Honek,alde batetik, gurasoenganako atxi-kimendu jokabideak gehitzea era-giten du, eta bestetik jaio berriare-kiko lehiakor azaltzea.

Haurra, jakina, ama-aita-nireartean osatutako triadatik, ama-aita-senidea-nire artean osturikotetradara pasatu dela konturatzenda, horrek dituen ondorio guztie-kin gainera. Beste askoren artean,hauxe da familia sistema barruangerta daitekeen egoera adierazga-rrienetakoa, etengabe aldatzendoan familia sisteman, hain zuzen.Aldaketa hauen jatorria, berriz,eragile askoren baitan dago: hau-rren sexua, gurasoen adina, guraso-en arteko harremanak, klase sozia-la, seme-alaben kopurua, amarenetxetik kanpoko lana, haurtzainde-gira joatea, zuzeneko familiareninguru mota: aitona-amona, izeba-osaba eta abar. Baina, nahiz etaaldagai hauek desberdintasunakeragin, prozesu honetan ematendiren aldaketa unibertsalak adie-razteko moduan gaude:

a.- Elkarrekintza aukereiburuz: 29. orrialdeko diagrama

28 • hik hasi Udako Topaketa Pedagogikoak

Page 29: XANGORIN ATXIKIMENDUA11 ikastaroetan, eta horietako bat izan zen “Atxikimenduaren inguruan: eskolatze ... rekin dakar espeziearen ugalketa. Gizabanakoak, behar horiek behar bezala

b.- Ama-haurraren artekoelkarrekintza motari buruz:

* Amak:- Ordurarte txikia izan denari

atentzio gutxiago eskaintzen dio- Haurrarenganako begirunea

aldatzen du handiagoa bihurtuz- Eskakizun maila handiagoa

eskatzen dio eta gehiago zigortzendu

* Haurrak:- Atxikimendu jokabideak gehi-

tzen ditu, erreakzio ezkorrak eregora egiten dute.

- Senidearekiko espa sentimendueta jokabideak azaltzen ditu

- Egoera berriagatik protesta egi-teko ordezko sintomak erabiltzenditu: haurtzaindegiko janaria erre-fusatzea, gorakadak eta beste hain-bat somatizazio azalarazten ditu.

Senide berriarekiko jokabideakanbibalenteak izaten dira maiz(onarpen-errefusa, laztanak-agre-sioak,…), alde batetik jeloskordagoela adierazten dute, bainabaita lokera afektiboa baduela ere.

Jeloskorrago azaltzen da senideaoinez eta hizketan hasten denean.Une horietan senide txikiagoakgurasoen atentzio berezia beregana-tzen dute berriro eta jeloskor, txi-kiaren jardueretan sartzen hastendira, jolasak oztopatuz edo arauakez errespetatuz.

Edozein modutara, senideen

arteko azpi-sistema berri bat era-tzen hasten da pixkanaka, ez daaita-ama azpi-sistemaren berdina.Azpi-sistema honek forma anitzhar ditzake, baina gehienetan seni-deen arteko atxikimendu harrema-nen eraketan oinarritzen da.Gurasoen maitasuna senide txikia-rekin partekatzen den zerbait delakonturatzen da haurra eta hura gal-tzeko arriskurik ez dagoela. Eraberean, nahigabezko egoerak gerta-tzen badira behintzat, bere senide-aren laguntza ere izango duela ustedu. Hemendik aurrera senideenarteko harremanak gatazkatsuakgerta daitezke, baina atxikimendusistemaren funtsezko ezaugarriakdituenez, lokera sendoa manten-

tzen da.Senideen arteko atxikimenduari

buruzko ikerketa gutxi egon arren,behaketa askok frogatu izan dute,Ainswortek (1989) burutu zuenatartean, senideen artean benetakoatxikimendu harremanak eratzendirela gehienetan:

- Senide zaharragoek amaren osoantzeko zainketak eskaintzen di-tuzte sarritan.

- Hiru eta lau urteko senide txi-kien artean, ama ez dagoen egoe-ran, maiz azaltzen dira babes etazainketa jokabideak.

- Egoera arrotzetan, nahiz atseka-beetan, senideek bata bestearenbabesaz baliatzen dira segurtasunaeta kontsolamendua lortzeko.

- Atxikimendu irudiarekiko ba-nantze laburretan sorturiko antsie-tatea gutxiagotu egiten da senideakondoan baldin badaude.

- Atxikimendu irudi bat galtzendenean, haurrek dolu-mina hobetobideratuko dute baldin eta senide-ren bat alboan badute.

2.000ko uztaila. Atxikimendua • 29

Lehen OrainAita Ama Aita Ama

Semea Seme 1 Seme 2

- Hiru diada - Sei diada- Triada bat - Lau triada

- Tetrada bat

Page 30: XANGORIN ATXIKIMENDUA11 ikastaroetan, eta horietako bat izan zen “Atxikimenduaren inguruan: eskolatze ... rekin dakar espeziearen ugalketa. Gizabanakoak, behar horiek behar bezala

30 • hik hasi Udako Topaketa Pedagogikoak

Haurraren beharrakEskolaren erantzuna

Juanjo OTAÑOMondragon UnibertsitateaHumanitate eta Hezkuntza

Zientzien Fakultatea

Dudarik gabe,teoriarik onenaeguneroko

lana da, handik ate-ratzen baitituguondorioak, eta baitateoria bera sortuere. Beraz, zuekduzue teoria. Halere,hitzaldi honetan, etaeguneroko lanariburuz hausnartzenlaguntzeko, ideiakeranstea gustatukolitzaidake.

Page 31: XANGORIN ATXIKIMENDUA11 ikastaroetan, eta horietako bat izan zen “Atxikimenduaren inguruan: eskolatze ... rekin dakar espeziearen ugalketa. Gizabanakoak, behar horiek behar bezala

Nire asmoa hauxe da: psikolo-gia kognitiboaren eskutik markobat planteatzea 0-3 urte zikloaribegira, eta hortik ondorioak ate-ratzea, bereziki eskolatze hasie-ran aplikatzeko.

Bide batez, gure artean gauregun dauden hainbat kontzeptuargitu edo iradoki nahi dut.Adibidez: zer esan nahi duenHaur Hezkuntzan haurra dela hez-kuntza jardueraren ardatza; zeresan nahi duen Haur Hezkuntzankonstruktibismoak eta sozio-konstruktibismoak; zer esan nahiduen haurrak ezagupenak eraiki-tzen dituela; zer esan nahi duenhaurra aktiboa dela eta ikastekogai; zer esan nahi duen HaurHezkuntzan haurrak dakiela;aprendizaia esanguratsuari buruzea hitz egin daitekeen HaurHezkuntzan; eta ikuspegi honeta-tik abiatuz, helduok, irakasleok,zein funtzio betetzen dugun.

Hitzaldian hiru puntu garatukoditugu:

* Lehenengo puntuan, haurra-ren beharrei buruz hitz egingodugu, eta ondorioz, bere eginki-zuna zein den planteatu ere bai.

* Bigarren puntuan, haurrariburuz dugun ikuspegia, hau da,haurraren ezaugarriak argitukoditugu. Beraz, zer-nolako haurrariburuz hitz egiten ari garen zehaz-tuko dugu.

* Eta hirugarren puntuan,ondorio orokorrak, eta berezikieskolatzearen hasieran aplika-tzeko ondorioak aterako ditugu,baita haurra pertsona izatekoprozesuan helduek eta irakasle-ek duten funtzioa azaldu ere.

HAURRAREN BEHA-RRAK. HAURRARENEGINKIZUNA

Mundu eta inguru jakin bateanbizi da haurra, pertsona, objektu,egoera, gertaera, erlazio sozial etasentimenduz osatutako munduan.

Inguru horretan bereziki bi egin-kizun dauzka haurrak: alde batetik,mundu horretan bere burua kokatubehar du, gustura sentituz, eta bes-talde, inguru hori, elementu horiekguztiak ezagutu, ulertu, hartu etakontrolatu behar ditu.

Ekintzaren bidez inguruan partehartzen du, mundua esploratu etaulertu nahian. Piagetek esaten due-

nez, ezagutzea objektuekin jardu-tea da, objektuekin gauzak egitenditugunean (ukitu, manipulatu,astindu…) ezagutzen dugu, ezagu-

tza eraikitzen dugu.Hasieran haurraren ekin-

tzak solteak eta sinpleakdira. Baina, berehalaxeikusten dugu objektuekinegindako ekintzak errepi-katzen dituela (eskua itxi,ahora eraman, txintxirrinaastindu… behin eta berriroegiten du eta modu berean)eta antolatu egiten dituela;eskematan antolatzen dira,ekintza eskemak dira.

Ekintza eskema zera da:antolaketa duten zenbait ekintzaeta antzeko egoeretan haurrak erre-pikatzen dituenak. Inguruarekikointerakzioaren ondorioz aldatu egi-ten dira eta eskema berriak sortzen.

Hasieran eskema horiek sinpleakdira (Adibidez, zer egiten du lauhilabeteko haur batek?: objektubat hartu, mugitu, askatu, begira-tu…). Gero eskemak zabaldu etadibertsifikatuz doaz, koordinatueta jokabide konplexuak sortuz.

Haurrak errealitatea ekintzaeskemen bidez ezagutzen eta sail-

2.000ko uztaila. Atxikimendua • 31

HAURRAREN BEHARRAK

Haurraren eginkizuna:* Inguruan kokatu bere burua* Ingurua ezagutu, heldu, kontrolatu

Baliabideak:* Ekintzak, esplorazioa, esperimentazioa* Ekintza eskemak

Ondorioa:* Identitate pertsonalaren eraikuntza

Page 32: XANGORIN ATXIKIMENDUA11 ikastaroetan, eta horietako bat izan zen “Atxikimenduaren inguruan: eskolatze ... rekin dakar espeziearen ugalketa. Gizabanakoak, behar horiek behar bezala

katzen du. Ekintza eskema aplika-tzeak egoera ezagutzea eta identifi-katzea esan nahi du. Helduok eregauza bera egiten dugu: gauzaberri baten aurrean, ditugun eske-mak aplikatzen ditugu, ezagutzendugunarekin erlazionatzen duguobjektu edo egoera berria eta ditu-gun eskemetatik interpretatu.Pentsa dezagun, adibidez, zer egi-ten dugun telefono mugikor batenaurrean edo tramankulu berri batenaurrean: guk dugun eskema aplika-tu eta funtzionatzea lortzen ezbadugu, zerbait berria asmatu etaaurreko eskemaren zati bat edoeskema osoa modifikatzera erama-ten gaitu.

Ekintza eskema horien bidezobjektuen ezaugarriak ezagutu etasailkapenak egiten ditu haurrak(zaporea duten objektuak, zarataegiten dutenak, mugitzen direnak,ukitu ezin direnak, bestela amahaserratu egiten da…) eta objektueta egoeren arteko erlazioak aurki-tzen ditu (hau mugituz gero, bestehori hurbilduko dut; ura eskatuzgero, aita etorriko da…).

Esplorazio honetan etengabekofeedback-a gertatzen da haurrareneta inguruaren artean. Horrenondorioz, bere identitate pertsonalaeraikitzen du: bere gaitasun kogni-tiboak aurkitzen eta garatzen ditu,gaitasun motoreak lantzen etagaratzen ditu, bere burua aurkitzendu, bere posibilitateak eta baitabere mugak ere ezagutzen ditu,bere autonomia lantzen du, bereautokontzeptua eta autoestimuaeraikitzen ditu, besteekin erlazioaketa loturak ezartzen ditu, hainbaterreferentzia taldetako kide senti-tzen hasten da.

Hau guztia prozesu naturala da,haurrak berak eraikitzen du bereidentitatea, baina inguruarekikointerakzioan, hau da, pertsonekiko,

helduekiko, lagunekiko, objektue-kiko, egoerekiko interakzioan.Hori lehenengo urteetako garapenabehatzerakoan argi ikusten da.

Bizitzaren hasieran erreflexuenahalmen biologikoa baino ez duerabiltzen; baina berehalaxe, erre-flexu horietan oinarrituta, bereekintza eskemak lantzen hasiko da;adibidez, oratze-erreflexua garatzen,sendotzen eta bereizten objektuenarabera eta egoeren arabera. Berekeinuek eta mugimenduek hainbatondorio dutela ikusiko du. Horigustatu egingo zaio eta errepikatuegingo du. Horrela agertzen diraErreakzio Zirkularrak. Bizitzarenlehenengo urtetik aurrera, bere biziespazioa zabaldu egiten da, berezi-ki ibileraren garapenaren bidez etamintzairaren hasieraren bidez. Bereikertzeko gogoak garrantzi bereziahartzen du, sinbolizazioaren etapentsamenduaren garapenarekinosatuz joango dena eta konplexua-goa egingo dena.

ZER-NOLAKO HAU-RRARI BURUZ ARIGARA? HAURRARENEZAUGARRIAK

Psikologia kognitiboaren ikus-puntutik haurra ez da izango "buz-

tina buztinlariaren eskuetan". Aktiboa, bizia, behatzailea, iker-

tzaile nekaezina; gai den haur batiburuz ari gara. Jakin-mina duenhaurra da. Badakiena, teoriakdituen haurra da; eta teoria horieta-tik eskolan proposatzen zaionainterpretatzen du. Ikasteak teoriaeta ezagupen horiek etengabe lan-tzea, erkatzea eta berregituratzeaesan nahi du.

Carla Rinaldik oso ondo deskri-bitzen ditu haurra eta haren gaita-suna, haren balioak eta haren gertu-tasuna azpimarratzen ditu munduaeta bere identitatea eraikitzeko.

"Ez dugu subjektu ahul bati buruzhitz egiten, haur aktibo eta gaitu batiburuz baizik; ahalmenak dituen, erla-zionatzeko eta interakzionatzeko gaiden, eraikitzeko eta berreraikitzeko gaiden eta mundua eraikitzen duen bitar-tean bere burua eraikitzen duen hau-rrari buruz, aldi berean munduak beraeraikitzen duelarik.

Balioak dituen haurra da, eta eraberean elkartasunaren eraikitzailea etaberrikuntzaren aniztasunaren aurreanprest dagoena.

Eskubideak dituen haurra da etabere eskubideak eraikitzen dituena.Errespetatua izan dadin eskatzen du

indarrez, eta bere nortasun propioabaloratzen du bakarra eta desberdinabezala" (C. Rinaldi, 1998, 5 or.).

32 • hik hasi Udako Topaketa Pedagogikoak

ZER-NOLAKO HAURRARI BURUZ ARI GARA?

Ezaugarriak:* aktiboa, bizia, ikertzailea* dakiena* aurrezagupenak dituena* bere identitatea eraikitzen duena

Ikaste prozesua:* prozesu pertsonala, prozesu autokonstruktiboa* eta prozesu erlazionala, prozesu soziokonstruktiboa

Page 33: XANGORIN ATXIKIMENDUA11 ikastaroetan, eta horietako bat izan zen “Atxikimenduaren inguruan: eskolatze ... rekin dakar espeziearen ugalketa. Gizabanakoak, behar horiek behar bezala

Bi ideia azpimarratu nahi dituthaurrari buruz: aurrezagupenengarrantzia eta haurrak bere identi-tatea eraikitzen duela.

AurrezagupenakAurrezagupenak abiapuntua eta

oinarria dira egoera berriak inter-pretatzeko; eskolako egoerak, adi-bidez (espazioa, objektuak, edu-kiak, helduak, gelakideak...).Aurreza-gupenak abiapuntua diraegoerei esanahia emateko; eta aldiberean, haurra aktibo eta motiba-tua mantentzeko, horretarakoaurrezagupenak aktibatu beharbaititugu.

Baina zer esan nahi du horrekHaur Eskolara eramanda?

Haurrak –baita haur eskolandabilenak ere– hainbat ezagupenditu, aurrezagupenak, "aurretiazkoideia" batzuk, eta ideia horiek erre-alitatea era jakin batean interpreta-tzera eramaten dute haurra, betibat etortzen ez dena helduarenikuspegiarekin. Familian bizi izan-dako esperientziek, pertsonekikoharremanek, gauzek, gertaerek,hedabideek; batez ere telebistak;haurra zenbait esperientzia eta eza-gupenez hornituta bidaltzen duteeskolara. Horiek eskola errealitate-aren atzematean eta interpretazioaneragina dute, eta horren araberabereganatzen dute mundua, egoe-rak era jakin batean hautemanez,eta bizipenak, sentimenduak,beharrak, frustrazioak eta interespertsonalak proiektatuz.

Haur txiki-txikiek ere badituzteaurrezagupenak. Jaiotakoan errefle-xuen ahalmen biologikoa baino ezdu erabiltzen haurrak. Horretanoinarriturik eta inguruko objektue-kin, pertsonekin eta egoerekinizandako interakzioaren eraginez,eraikitzen du bere identitate per-tsonala, hau da, bere ezagupenak,

sentimenduak, erlazioak, loturak,balioak...

J. Delvalek azaltzen du haurranola pasatzen den jokabide sinplee-tatik, erreflexuetatik hain zuzenere, jokabide konplexuetara. Baitaprozesu horretan bere eskemak nolaaplikatzen dizkien objektuei, etabehar izanez gero, baita modifika-tzen, aberasten eta konplexuagoegiten ere, ingurua ezagutuz etakontrolatuz.

"Gizakien kasuan, bere garapenaazaltzeko arazoetako bat zera da: nolapasatzen den jaiotakoan zeuzkan erre-flexu zurrun eta sinpleetatik ekintzakonplexu, malgu eta berriagoetara etaegoera desberdinetara egokituagoakdirenetara. Arazo hau aztertuko duguoratzearen adibidea hartuta.

Jaioberriak oratze erreflexua buru-tzen du zerbaitek bere eskua estimula-tzen duenean, eta eskua ixten du.Denbora pixka bat pasa ondoren, ezgehiegi, oratzea lasaitu egiten da etaobjektua askatzen du. Hurrengo egune-tan eta hilabeteetan haurrak erreflexuhori egiten du eta ustekabean bere esku-ra erortzen diren hainbat objekturekinegiten du. Oratzea borondatezko jarre-ra bilakatzen joaten da, haurrak har-tzeko objektuak bilatzen baititu.Objektuak bere eskemen aktibitateaburutzeko elikagaiak dira, eta haurrakez ditu heldu soilik egiten, baita atza-markatu, urratu eta bultza ere. Horieginez objektuak bere eskemetan asimi-latzen ditu eta moldatu egiten ditu.

Hasieran oratzea esku osoarekinburutzen da, eta pixkanaka-pixkana-ka hobetuz joaten da; hatz lodi-erakus-learen arteko kontrajartzea hasten da,giza garapenerako funtsezko garran-tzia duena oratze finkoa baimentzenduelako. Horrela, haurrak objektuakbeste era batera hartzen ikasten du:txintxirrina, manta, burukoa, amarenbularra, biberoia... Horietako bakoi-tzak hainbat ezaugarri ditu eta objek-

tuok hartzean eta bere jarreren bidezasimilatzean, haurra berauetara egoki-tzen da ezaugarri horiek aintzat har-tuz. Hasieran objektu guztiak moduberean hartzen ditu, baina pixkanaka-pixkanaka objektuaren arabera eginbehar duen oratze modua aurreikustekogai da. Hasierako erreflexuen ordezobjektuen araberako jarrerak hartzenditu. Objektu bakoitzari ekintza des-berdina ezartzen dio. Horrela, objek-tuak sailkatzen ditu, eta modu horreta-ra osatzen da sailkapen eredu primiti-boa". (J. Delval, 1994, 124 or.).

Ikaste prozesua: prozesukonstruktiboa eta sozio-konstruktiboa

Bestalde, esaten dugu ikaste pro-zesua, eta orokorrean, identitatepertsonalaren prozesua, prozesukonstruktiboa dela. Zer esan nahidu horrek?

"Ikuspegi konstruktibistaren ustezgarapena ez da hutsetik sortzen; aitzi-tik, aurretik dagoen garapenaren gai-nean eraikitzen da, eta ulertzen da

2.000ko uztaila. Atxikimendua • 33

Page 34: XANGORIN ATXIKIMENDUA11 ikastaroetan, eta horietako bat izan zen “Atxikimenduaren inguruan: eskolatze ... rekin dakar espeziearen ugalketa. Gizabanakoak, behar horiek behar bezala

eraikuntza honek haurraren inplika-zioa eta baita berarekin interakziona-tzen duten pertsonen inplikazioa ereeskatzen duela, eta bizitzen den kontes-tu kulturalak baldintzatzen ditu pro-zesu hauek" (Bassedas E., Huguet T.,Solé I., 1998, 21 orr.)

Ikastea esanahi berriak eraikitzeada, gauzei buruzko, errealitateariburuzko, naturari buruzko eta ger-taerei buruzko esanahiak, zergatiakeraikuntzaren prozesua.

Prozesu pertsonala da, prozesuautoegituratzailea, prozesu auto-konstruktiboa. Ikaste prozesuanpauso hauek ematen dira: haurrakdakiena (aurrezagupenak) aplika-tzea, errealitatearekin edo egoeraberriarekin kontrastatzea; etaondorioz, dakiena zuzentzea, abe-rastea edo eraldatzea. Hori guztiapertsonala da, haurrak berak eginbehar du eta inork ezin du harenordez egin. Piagetek esaten du ikas-teak asimilazioa (hau da, egoera batidentifikatzea dituen eskemak apli-katuz) eta egokitzea (hau da, ditueneskemak zuzendu, aldatu edo abe-rastea egoeraren eraginez) esan nahiduela eta ikaste prozesuan beti dau-dela hiru pauso: oreka, desoreka etabirroreka.

Horregatik esaten dugu ikasteakaldaketa ekartzen duela, ikastendugunean gure aurrezagupenak,gutxi edo asko, aldatzen ditugula.Eta aldaketa horretan gatazka,kezka, beharra eta kontraesanagarrantzizkoak dira, funtsezko fun-tzioa betetzen dute, desoreka sorra-razten baitute eta gure aurrezagu-penak berrantolatzea eta berregitu-ratzea eskatzen baitute oreka berrialortzeko. Ikasleak berak egin behardu prozesu hori.

Beraz, prozesu pertsonala da,baina, aldi berean, besteekin (ira-kaslearekin, helduekin, parekoe-kin, lagunekin, gelakideekin) egi-

ten den prozesua da: prozesu erla-zionala da, prozesu soziokonstruk-tiboa.

Eskolan irakasleek sortzen dituz-te haurrak ikasteko egoerak eta bal-dintzak Vigotskik esaten duenez,besteekiko interakzioaren ondoriozhaurrak funtzio fisiologikoak gara-tzen ditu. Adibidez, hizkuntza bes-teekin ikasten dugu, besteekinkomunikatzeko hitz egiten dugu.Hizkuntza barneratu egiten dugueta pentsamenduaren tresna etajokabidea planifikatzeko tresnabihurtzen da.

Ildo horretatikjarraituz, haurrabera baino gaituagodiren besteek (gura-soek, irakasleek,helduek, beste hau-rrek) garrantzi han-dia hartzen dute.Adibidez: dorre bategiterakoan urtebe-teko haur batekpieza bat bestebaten gainean ipi-niko du, helduakeskua eramatenlaguntzen badio; edohiru urteko haur batek mahaia ipi-niko du, irakasleak zer egin beharduen esaten badio.

Baina bestearen laguntzarekinegiten duena, laster berak bakarrikegin ahal izango du.

Hor dago irakaslearen eginkizu-na: haurraren aurretik joatea, hau-rrari tiratzea. Irakaslearen interben-tzioa Garapen Zona Hurbileankokatzen da. Garapen ZonaHurbila egungo garapen mailaren(haurrak berak bakarrik egin deza-keena) eta garapen potentzialaren(beste baten laguntzaz egin dezake-ena) artean dagoen distantzia da.

Garapen Zona Hurbil horretangure maitasuna eta konfiantza adie-

razten dizkiogu haurrari bere posi-bilitateak ezagutzen ditugulako,eta erronkak, arazoak eta zailtasu-nak neurtzen ditugu. Laguntza eredosifikatzen eta indibidualizatzendugu, beti berarengandik etaaurrera begira.

HAUR ESKOLARENFUNTZIOA.

I R A K A S L E A R E NFUNTZIOA

Ikuspegi horretatik, zein da ira-kaslearen funzioa haur eskolan,bereziki eskolatzearen hasieran?

Bi printzipio nagusi aipatukonituzke, biak orokorrak eta zehaz-tapena eskatzen dutenak. Bi prin-tzipio horiek nolabait orain aipatuberri ditugun bi ideia garrantzi-tsuak hartzen dituzte: aurrezagupe-nen garrantzia eta ikastea prozesukonstruktiboa eta soziokonstrukti-boa dela.

a) Konstruktibismoaren ikus-puntutik, irakaslearen papera ez dairakastea, baizik eta ikasleak ikaste-ko baldintzak sortzea. Ikaslea daikasten duena, ikaslea da hezkuntzajardueraren ardatza.

34 • hik hasi Udako Topaketa Pedagogikoak

IRAKASLEAREN FUNTZIOAK

Printzipio orokorrak:* Ikasleak ikasteko baldintzak sortzea * Entzutea, adi egotea; gertutasuna, mezuaren interpretazioa

Ondorioak:* Segurtasun fisikoa, segurtasun afektiboa, segurtasun ikertzailea* Irakaslearen interbentzioa garapen zona hurbilean kokatzen da* Helduaren kokapena espazioan* Gorputzaren jarrera

Page 35: XANGORIN ATXIKIMENDUA11 ikastaroetan, eta horietako bat izan zen “Atxikimenduaren inguruan: eskolatze ... rekin dakar espeziearen ugalketa. Gizabanakoak, behar horiek behar bezala

b) Claudia Rinaldik irakaslearientzutea eskatzen dio, adi egotea,eta beraz, gertutasuna, prest egoteaeta mezua interpretatzen jakitea.

"Haurra teorien, interpretazioen etagalderen jabea baldin bada, ezagupe-naren eraikitze prozesuen koprotagonis-ta baldin bada, hezkuntza jardueragidatzen duen aditzik garrantzitsuenaez da hitz egitea, azaltzea edo transmi-titzea, baizik eta entzutea, adi egotea.Bestearekiko eta esan behar duenareki-ko gertutasuna da entzutea, sentimenguztiekin hamaika hizkuntza entzu-tea. Aditz aktiboa da, ez delako erre-gistroa soilik, baizik eta mezuareninterpretazioa: beste norbaitek entzuten,hartzen eta baloratzen duen neurrianlortzen du mezuak esanahia" (C.Rinaldi, 1998, 8 or.).

Zer esan nahi dute printzipiohoriek, batez ere eskolatzearenhasieran, haurra esparru berri etaezberdin batean sartzen denean, etaesparru berri hori bere bizipeneta-tik eta esperientzietatik –hau da,bere aurreko ezagupenetatik–interpretatzen duenean?

V. Arnaizek iradokitzen du ira-kasleak ondoko hauek bermatubehar dituela: segurtasun fisikoa,segurtasun afektiboa eta segurtasunikertzailea.

Segurtasun fisikoaArriskuek eta istripuek haurra-

ren motibazioa, interesa eta aktibi-tatea uzkurtu eta murrizten dituz-te. Beraz;

- Arrisku posibleak ezabatubehar dira: kontuz entxufeekin,altzarien ertzekin, ateekin, mate-rialekin...

- Aktibitate motorean gure pre-sentzia ziurtatu behar dugu; hau-rra babestu behar dugu bere laguneta gelakideen aurrean (agresioak,bultza egitea, hainka edo kozkaegitea...);

- Arreta merezi dute haurrenarteko ezberdintasunek: ibiltzendirenak ibiltzen ez direnekin,biziak direnak lasaiak direnekin...

Segurtasun afektiboaHonek esan nahi du heldua

gertu egotea haurraren behar etaeskaeren aurrean; adi egotea, hau-rrak esaten duena ulertzea, eta hau-rrak erabiltzen dituen adierazpenmota guztiak eta ezberdinak (hitza,gorputza, keinuak...) kontuan har-tzea.

Beharrak bideratzen, jokabideakordenatzen eta gatazkei aurre egi-ten lagundu behar zaio haurrari.Irakasleak hori egiten du arauak etamugak eskaintzen dituenean, pro-posamenak egiten dituenean etajokabideak berbideratzen lagun-tzen dionean. "Honek guztiak era-kutsiko dio haurrari egoerak, balia-bideak eta adierazpenak deskubri-tzeko gai dela, eta egoera, baliabideeta adierazpen horiek bere historiapertsonala aberasten dutela; bainabere burua gutxietsi gabe, aitzitik,inguruarekiko erlazioaren ondoriozaldatuz, horrela bere nia ezabatzenez duen konplexutasun gehiagolortu ahal izateko" (V. Arnaiz,1994, 12 orr.).

Segurtasun ikertzaileaGela antolatzerakoan eta mate-

riala eskaintzerakoan kontuanhartu behar dira bai taldean daudenbehar eta maila ezberdinak, etabaita materialaren segurtasuna etakantitatea ere.

Adibidez, lehenengo urteko hau-rren artean ibiltzen direnak etaibiltzen hasi berriak elkarrekinegon daitezke, eta biek aurkitubehar dituzte bere mailara egoki-tzen diren material eta estimuluak.

Beraz, irakasleak segurtasunmarkoa sortu behar du haurra erososentitzeko.

Bestalde, irakasleak berritasunaeta zailtasunak dosifikatzen jakinbehar du. Lehen aipatu dugunbezala, Garapen Zona Hurbileankokatu behar ditu irakasleak bereinterakzioak eta interbentzioak.Vigotskik iradokitzen duenez,interakzio guztiek ez dute garapenasortzen; garapena sortuko dutehaurra dagoenetik abiatuta aurreraeramaten dutenek, hau da, haurrabakarrik helduko ez litzatekeenpuntura, edo gehiago kostata lortu-ko luketenera eramango dutenek.

Honek zera esan nahi du: objek-tu eta egoera ezagunak eta familia-rrak izango direla eskolan hasteko

2.000ko uztaila. Atxikimendua • 35

Page 36: XANGORIN ATXIKIMENDUA11 ikastaroetan, eta horietako bat izan zen “Atxikimenduaren inguruan: eskolatze ... rekin dakar espeziearen ugalketa. Gizabanakoak, behar horiek behar bezala

egoera egokiak; horrela haurrakbere aurrezagupenak aktibatukoditu, gai izango da egoera berriaasimilatzeko, bere eskemetatikinterpretatzeko, eta ez du beldurrikedukiko.

Haurra bere aurrezagupenekindoa eskolara: heldu bat zer denbadaki, haurrak zer diren badaki,jostailuak, objektuak, materialakzer diren eta nola maneiatu badaki.Beraz, hori guztia bere mailara ego-kitzen badugu, bere buruarenganeta eskolarekiko eta gurekiko kon-fidantza piztuko eta sortuko dugu,eta aldi berean, eskolarekiko jarrerapositiboa.

Beste bi ideia komentatukonituzke V. Arnaizen eskutik: hel-duaren kokapena eta gorputzarenjarrera.

Helduaren kokapenaEgunean zehar zenbait momen-

tutan helduak bere lekualdatzeakmugatzen baditu, bere gertutasu-na edo prest egotea argi utziz("hemen nago behar duenaren-tzat", esango balu bezala), haurrarihurbiltzeko aukera gehiago eman-go dio. Haurrak heldua non dago-en jakingo du eta hurbiltzen saia-tuko da.

Gorputzaren jarreraEz zaigu erraza egiten gu baino

askoz altuago den norbaitekin hitzegitea. Haurrari gauza bera gertadakioke irakaslearekin. Beraz, gor-putzaren gertutasuna zaindu behardugu eta jarrera bat hartu haurrakgure aurpegia bere espresibitateosoarekin jasotzeko. Horrek eska-tzen du hurbiltasuna, mugimendulasaiak, hasiera eta bukaera argiakdituzten ekintzak, gure mugimen-duak mozketarik gabekoak etajarraiak izatea...

Altxorren otartxoa etajolas heuristikoa

Bukatzeko bi ekintza bereziaipatu nahi ditut, ElinorGoldschmied-ek sortutakoak etagure artean Teresa Majem eta PepaOdena andereñoek egokitutakoak:altxorren otarra ("la cesta de lostesoros") eta jolas heuristikoa ("eljuego heurístico con objetos").

Bi ekintza hauek ezaugarrikomun batzuk dituzte eta egokiakizan daitezke bai haur eskolanburutzeko eta baita eskolatzearenhasieran erabiltzeko. Haurrarenbat-bateko aktibitatea bultzatzendute; biek haurraren aktibitateikertzailea eta objektuen aurkikun-tza eta ezagupena errazten dituzte.Bien helburua haurraren gaitasu-nak garatzea da (ezagupen sentso-riala, mugimenduen koordinazioa,arreta, pentsamendua, hizkuntzaeta komunikazioa, kolaborazioa,autoestimua, sormena, ordena), etaeskatzen dituzten objektuak arrun-tak dira, normalean erabiltzen dire-nak, inongo helburu ludikorikgabe.

Altxorren otarraEskatzen den materiala hau da:

otar bat, eguneroko objektu arrun-tekin (metalezkoak, egurrezkoak,gomazkoak, kartoizkoak, arropa...)eta objektu naturalekin (harriak,maskorrak, itsas kurkuiluak...)betea.

Sei eta hamar/hamabi hilabetekohaurrei eskaintzen zaie ariketa, hauda, eserita mantentzen diren etalekuz aldatzen ez diren haurrei.

Jolasak eskaintzen dituen auke-rak hauek dira:

* Zentzuak estimulatu eta espe-rientzia sentsorialak egiteko auke-ra: objektuak ukitu, usaindu,entzun, dastatu, ikusi;

* Bat-bateko ekintzak bultzatu:begiratu, ukitu, hartu, txupatu,astindu, kolpatu, bota... Gorpu-tzaren mugimendua errazten du,gorputz osoa inplikatzen baitaekintzan.

Jolas heuristikoaAltxorren otarraren jarraipena

da. 12-22 hilabete bitarteko hau-rrei zuzenduta dago. Objektuakesploratzen eta konbinatzen dituz-te, eta helduaren laguntzarekin bil-tzen eta sailkatzen dituzte.

Jolasak eskatzen duen materiala:objektuak, edukiontziak eta pol-tsak.

Objektuek erabilgarriak eta kon-binagarriak izan behar dute.Adibidez: maskorrak, harriak,kateetako zatiak, arropako pintzak,kortinetako uztaiak, ileapaindegi-ko erruloak, kontserba poteetakotapak, giltzak, kortxozko tapoiak,zintak... Objektu bakoitzetikkopuru bera egongo da, horrelakonbinazioak erraztuko baitira.

Edukiontziak ere erabiltzen diraobjektuak sartzeko eta gordetzeko.Solidoak izan behar dute eta hau-rrek erabiltzeko modukoak, adibi-dez: bi aldetatik zulatutako zilin-dro gogorrak (kartoizkoak edometalezkoak), taparik gabekometalezko poteak, egurrezkokaxak...

Poltsak ere eskatzen ditu jolasheuristikoak. Telazkoak izangodira, materiala ordenatzeko baliodute eta objektu mota bakoitzekopoltsa bat behar da. Helburu bikoi-tza dute poltsek: jolasten dutenbitartean materiala biltzea eta betisailkatuta mantentzea.

Aktibitateak bi zati dauzka:objektuak esploratzea eta objek-tuak biltzea.

Objektuak esploratzea: haurraklibre dira mota guztietako aktibita-

36 • hik hasi Udako Topaketa Pedagogikoak

Page 37: XANGORIN ATXIKIMENDUA11 ikastaroetan, eta horietako bat izan zen “Atxikimenduaren inguruan: eskolatze ... rekin dakar espeziearen ugalketa. Gizabanakoak, behar horiek behar bezala

te konbinatorioa egiteko. Helduakez du parte hartzen eta bere fun-tzioa jolasa posible izaten lagun-tzea, haurren bat animatzea, gataz-karen bat soluzionatzea, materialabirrordenatzea da.

Objektuak biltzea: nahi dena dalurrean dagoen material guztia bil-tzea, sailkatzea eta dagokion pol-tsan sartzea, helduek hitz egokie-kin bideraturik, gehiagorik egingabe. Alde horretatik garrantzitsuada helduaren jarrera eta hizkuntza-ren erabilpena.

2.000ko uztaila. Atxikimendua • 37

Bibliografia:- ARNAIZ V. (1993): El profe-

sor y la seguridad afectiva en laEducación Infantil. Aula deInnovación Educativa, 20. zen-bakia, 1993ko azaroa.

- ARNAIZ V. (1994):Concepción y bases metodológicas dela Educación Corporal. Primer ciclode Educación Infantil (0-3 años).Aula de Innovación Educativa,23. zenbakia, 1994ko otsaila.

- BASSEDAS E., HUGUETT. eta SOLÉ I. (1998): Aprender yenseñar en Educación Infantil.Bartzelona. Graó.

- DELVAL J. (1994): El desa-rrollo humano. Madril. SigloXXI.

- MAJEM T., ODENA P.(1994). Descubrir jugando: activi-dades de juego para los dos primerosaños de vida. En: Congreso deInfancia, I. bolumena: educar de0 a 6. Bartzelona. Rosa Sensat.MEC.

- RINALDI C. (1998): Lospensamientos que sustentan la accióneducativa. Una pedagogía que daforma a las cosas y no inhibe laforma de las cosas . Infancia, 50.zenbakia, 1998ko uztaila-abuztua.

Page 38: XANGORIN ATXIKIMENDUA11 ikastaroetan, eta horietako bat izan zen “Atxikimenduaren inguruan: eskolatze ... rekin dakar espeziearen ugalketa. Gizabanakoak, behar horiek behar bezala

38 • hik hasi Udako Topaketa Pedagogikoak

Etxetik eskolaraGaratu beharreko bidea

Mª Eugenia IRIDOIHondarribiko Talaia ikastolako irakaslea

Eskolatze egokibaten bilaketahonetan hain-

bat ekarpen azter-tzen saiatzen arigara, eta nire lanapsikomotrizitatea-ren ikuspegia etaekarpenak azter-tzea izango da.

Page 39: XANGORIN ATXIKIMENDUA11 ikastaroetan, eta horietako bat izan zen “Atxikimenduaren inguruan: eskolatze ... rekin dakar espeziearen ugalketa. Gizabanakoak, behar horiek behar bezala

2.000ko uztaila. Atxikimendua • 39

Psikomotrizitateak ez duzehazki esaten eskolatze honekbereziki noiz izan behar duen,nolakoa izan behar duen, egoki-tzapen garaia nola egin eta beha-rrezkoa den ala ez.

Psikomotrizitateak aztertukoduena zera da: haurraren garapenprozesuan guregana etorriko denhaur hori nolakoa den, zein histo-ria eta bizipen dituen, nola etazeren bidez adierazten den etazein izango litzatekeen helduta-sunerako bidea.

Azterketa horren ondorioz, etaheldutasunerako ibilbidea erraz-teko, bideratzeko eta eskolakhaurraren beharrei erantzun ego-kiak eskaintzeko, psikomotrizita-teak lan egiteko era eta errekur-tsoak proposatzen ditu.

Saio honetan, bi ataletan bana-tuta, hau azaltzen saiatuko naiz:

1.- Haurraren heldutasunerakoprozesuak.

2.- Eskolatze uneari begirakoondorioak.

HAURRAREN HELDU-TASUNERAKO PROZE-SUAK

Guregana datorren haurra ezagu-tzeko atzera egin behar dugu, hainzuzen ere, haurraren lehenengohilebeteetara. Garrantzitsuak iru-ditzen zaizkigun kontzeptu batzukargitzen saiatu behar dugu, besteakbeste, plazera eta unitatearen plaze-ra, atxikimenduko pultsioa etanagusitasun pultsioa.

Plazera: haurrak bere beharrakditu jaiotzen denetik, gorputzare-kin lotuta dauden beharrak; hauda, behar fisiologikoak. Beharhoriek asetzeko ezinbestekoa duhelduari lotuta egotea eta horrek

bere beharrak asetzea.Behar horiek asetzen dituenean,

elikatua izatearen beharra, loarenbeharra, garbiketaren beharra etaabar, haurrak plazera bizitzen dubere gorputzean sortu diren ten-tsioak gutxitzen direlako. Tentsiohoriek organo batean (ahoan…)zentratzen badira ere, gorputzosoan eragina dute eta horrela, ten-tsioak gutxitzean, gorputz osoalasaituko da. Adibidez, gogoratuhaurra titia hartu ondoren nola gel-ditzen den, eta nolako plazer aurpe-gia jartzen zaion.

Lehenengo hilabete hauetan ereoso erlazio berezia sortzen da ama-ren eta haurraren artean, erlazioarkaikoa, barru-barrutik ateratzendena. Erlazio horretan amak etahaurrak bat egiten dutenez, hau-rrak ez du berea dena eta besteare-na dena bereiztuko.

Erlazio toniko-emozional hori,kalitatezko erlazioan oinarri duena,baldintza garrantzitsua izango dahaurraren heldutasunerako.

Aipatu dugun erlazioa ez da kon-tzientea. Lehen esan bezala, barru-barrutik ateratzen da eta arraziona-lizaziotik at dago.

Erlazio horretan, amak eta hau-rrak bizitzen dituzten plazerezkoune bereziek haurrari unitate batenzirriborroak biziaraziko dizkiote.Hots, amak haurra besoetan har-tzen duenean, mugitzen duenean,haurra ukitzen duenean, manipula-tzen duenean, barre egiten dionean,hitz egiten dionean, haurrak irriba-rre egiten duenean…

Harreman horren kalitatearenarabera, haurraren behar biologi-ko horiei era egokian edo ez hainegokian erantzun diezaioke amak.Horrela, haurrak batzuetan sen-tsazio atseginak bizi ditu, plazerabizi du; besteetan, ordea, ez hainatseginak eta ez diote plazerikbiziaraziko.

Sentsazio horiek bere heldutasunneurologikoarekin lotuta daude-nez, oraindik oso zatituta egongodira eta usaimenezkoak, ukimenez-koak, ikusmenaren sentsazioa izan-go dira.

Amarekin duen harreman horre-tan, amaren plazerak ispilu funtzioabeteko du, eta horrek haurrari sen-tsazio horiek guztiak batzen lagun-duko dio. Esan bezala, unitatea-ren plazera susmatzen hasiko da.

Page 40: XANGORIN ATXIKIMENDUA11 ikastaroetan, eta horietako bat izan zen “Atxikimenduaren inguruan: eskolatze ... rekin dakar espeziearen ugalketa. Gizabanakoak, behar horiek behar bezala

40 • hik hasi Udako Topaketa Pedagogikoak

Hori horrela bada, alderantziz-koa gertatzen denean, ama edo pla-zeraren ispilu funtzioa betetzenduena ez dagoenean, oso zaila iza-ten da haurrarentzat unitatearenplazer hori lortzea edo plazer horre-tara iristea.

Plazera lehenengo momentuanbehar horiek asetzearekin lotutaegongo da, baina bigarren momen-tuan haurra beharrak asetu gabe erebizitutako plazera bilatzen hasikoda, eta plazeraren oroitzapenak sor-tzen joango da. Hori ikusten dahaurrak sehaskan titia hartzekomugimenduak egiten dituenean.Izan ere, modu horretan plazeroroitzapenak sortzen ditu eta ten-tsioa eta sufrimendua gutxitu egi-ten zaizkio.

Unitatearen plazeraren errepre-sentazioek norberaren errepresenta-zio maila lortzen erraztuko diotehaurrari, eta errepresentazio horiekoinarrizkoak izango dira bere hel-dutasunerako, eta baita bere izate-kidetasunerako ere.

Unitatearen lehen maila hau sei-garren-zortzigarren hilebeteetakotarte horretan koka daiteke.

Plazerak biziarazten dion unita-tea garatzen doan heinean, haurrakanpoan ekiten hasiko da, bestea-ren gorputzean, espazioan…etahori begiradaren bidez, eskuenbidez, mugimenduen bidez, gor-putzaren bidez, egingo du, betierehelduak askatasuna ematen badio.

Unitatearen plazera 3-3 urte etaerdi bitartean garatuz joango da,epe horretan izugarrizko garapenneurologikoa gertatzen delako.Garapen horrek ahalbidetuko diohaurrari sentsazioen ñabardurakosotasunean integratzen joatea.Zenbat eta sentsazio gehiago, hain-bat eta plazeraren ñabardurakgehiago izango dira, eta modu

horretan unitatearen plazera hobetogaratuko da.

Jakin badakigu, hala ere, egoeraonenetan ere haurrak jaio ondorenkanpoko baldintzetara egokituzjoan behar duela, errealitatea hordagoelako. Baldintza horiekbatzuetan zailak dira. Zailtasunhorien aurrean, bizitzen hasi denunitatearen zirriborroak galdukoditu une batzuetan, eta orduanlarritasunak sortuko zaizkio, gor-putza galtzearen larritasunak.

Bestalde, esan dugu unitatearenplazer hori haurrak amarekin biziizan duen harremanen kalitatearenbaitan dagoela. Horrela, haurraplazerez inbestitu gabe badago,ezingo ditu sentsazio horiek barne-ratu eta unitate hori ez da osatuko,edo osatzekotan, era mingarrian,hots, sufrimenduz beteta. Horrekesan nahi du bere lehenengo erre-presentazioak egituratu gabe geldi-tuko direla eta bere izakidetasuna-ren eraiketan hutsune handiakizango dituela. Horrela ere sortukodira haurrarengan lehen aipatuditugun "gorputza galtzearen larri-tasunak".

Haurrak ahalegin handiak egin-

go ditu unitatearen zirriborrohoriek berriro aurkitzeko, eta kan-poko objektua "ama" eta bereharremanen kalitatea izango daunitate hori berriro aurkitzen ahal-bidetuko diona.

Identitatearen lehen maila horilortzeak esan nahi du haurra kan-poko objektua, ama, sumatzenhasia dela, eta ondorioz, bereiztenhasiko dela.

Bereizketa horrek beste angustiamota bat biziaraziko dio, "kanpokoobjektua galtzearen larritasuna",alegia.

Arestian esan bezala, unitatearenplazera egituratzen laguntzen dio-gun heinean, kanpoan ekiten hasi-ko da eta bere ekintzak egokitza-pen funtzioa izango du, bestearen-gan ekin eta bestea eraldatzekobalioko duelarik.

Baina pauso hori emateko behar-beharrezkoa izango da aipatutakoerlazioaren kalitatea; izan ere, erla-zio horretan sortzen den plazerarenispiluak ekintzaren bidez kanpoaeraldatzea baimentzen dio haurrari.

Begirada hori gabe haurra mugi-mendu soilean geldituko da, eta ezdu eraldatzeko zentzurik hartuko.

Haurrak kanpokoan eraldatzeko

Page 41: XANGORIN ATXIKIMENDUA11 ikastaroetan, eta horietako bat izan zen “Atxikimenduaren inguruan: eskolatze ... rekin dakar espeziearen ugalketa. Gizabanakoak, behar horiek behar bezala

2.000ko uztaila. Atxikimendua • 41

lehendik bera eraldatua izanarenplazera bizi behar izan du; adibi-dez, gorputza ondo ez dagoeneaneta zainketa behar duenean, berakera batera edo bestera adierazten duhori (garrasiak, negarrak, mugi-menduak…). Amak, orduan, zain-du egiten du eta aldaketa gertatzenda mugimenduan, sentimenean,tonuan; alegia, garrasitik lasaitasu-nera pasatzen da, eraldatu egitenda, eta horrek afektiboki eta emo-zionalki eragina du.

Haurra besteari esker eralda-tzen da, eta haurra eraldatzeare-kin batera eraldatu duen pertso-na ere eraldatzen da. Eraldaketahoriek dialektika batean gerta-tzen dira amaren eta haurrarenartean. Beraz, ekitea kanpoan etabarruan aldaketa prozesuak sor-tzea izango litzateke. Geroago,eta maila kognitibora pasatzeko,beharrezkoa izango da espazioa,objektuak eta kanpoko mundua-

rekin dauden harremanak eralda-tzeko gai izatea.

Haurrak ekintzaren plazera bizi-tzen duen heinean, birsegurtatzekobaliabideak aurkituko ditu. Eta zer-taz birsegurtatu behar du?Bestearen galtzeaz, batetik; eta uni-tate plazeraren galtzeaz, bestetik.Izan ere, prozesu honetan guztianunitate hori oraindik oso ahula da.

Haurrak "ni naiz" esateko gaiizateak unitate hori indartu delaadieraziko digu.

Sensoriomotor plazera bizi etaerrepikatzeko premia ahultasunhorrek sortzen duen birsegurtatze-ko behar horretatik dator. Izan ere,ekintzak eta joko berberak errepi-katzeak eta beste maila batean, ale-gia, ipuinetan hitz berberak erabil-tzeak eta istorioaren haria berdin-berdin errepikatzeak segurtasunaematen dio haurrari. Kulunkatze-ak, erortzeak, saltatzeak eta irrista-

tzeak dira, besteak beste, unitatea-ren plazera galtzearen aurrean bir-segurtatzeko balio dutenak; aitzi-tik, kukuaren jokoa, agertu etadesagertu, elkartu eta urrundu,hustu eta bete dira bestea galtzekobeldurraren aurrean birsegurtatze-ko balio dutenak.

Horiek horrela, haurrak ekintza-ren plazera bizi izan badu, besteaagertzean eta desagertzean ere pla-zera biziko du; biltzean, zabaltzeanedo botatzean adinako plazera aur-kituko du. Denok ezagutzen ditu-gun joko horiek dira B.Aucouturierrek "sakonki birse-gurtatzeko jokoak" deiturikoak.

Horrekin guztiarekin bateraispiluko irudiaren identifikazioairitsiko da. Ispiluaren aurrean kei-nuak egiten, mugimenduak egiten,urrutiratzen, hurbiltzen, hitz egi-ten… ikusiko ditugu 2 urte etaerdi 3 urte bitarteko haurrak. Hori

Page 42: XANGORIN ATXIKIMENDUA11 ikastaroetan, eta horietako bat izan zen “Atxikimenduaren inguruan: eskolatze ... rekin dakar espeziearen ugalketa. Gizabanakoak, behar horiek behar bezala

42 • hik hasi Udako Topaketa Pedagogikoak

dena sentsazio bisualen eta kineste-sikoen integraziorako ere osogarrantzitsua izango da. Gorpu-tzean sentitzen duena, ispiluanikusten duenarekin identifikatzenduela esan nahi du horrek, eta horilortzeko 2 urte eta erdi 3 urtebeharko dira.

"Ni" esateak integrazioa ondoegin duela adierazten digu, eta bereunitatearen plazera era egokianeraiki duela. Identitate batera iritsiden seinale da, eta identitate honengainean eraikiko ditu geroago eto-rriko diren identifikazio guztiak.

Plazeraren ispilua bizi izan duenhaurrak ispiluan ondo identifika-tzeko posibilitate guztiak ditu,ispilu garrantzitsuena besteak ema-ten digun ispilua baita. Bestearenispilu hori falta denean zailagoaizango da hori dena integratzea.

Psikomotrizitateari bereziki in-teresatzen zaio jaiotzetik Niareneraketara arte sortzen den birsegur-tatze prozesu hori guztia, eta berehelburua haurrari bide hori ondoegiten laguntzea izango da; ekitenlaguntzea, eraldatzen laguntzea,bere larritasunetan birsegurtatzen

laguntzea eta plazera bizitzenlaguntzea; plazerak pertsonakmundura eta kulturara irekitzeneta sortzaileak izaten laguntzenbaitu.

Pultsioa: atxikimenduaeta nagusitasuna

Pultsio indar gisa ikusten da etahaurrak bi indar biziko ditu; aldebatetik, atxikituko dion indarra,plazera bizitzera lotu eta segurta-sun emozionala emango diona, etabeste aldetik, plazera bizitzenuzten dion honetatik banantzen,urruntzen lagunduko diona.

Lehenengo pultsioa bizitzakolehenengo hilebeteetan sortzen da,haurrak pultsio hori integratzenduenean plazera amak ematen dio-larik. Amarekin duen kontaktuak,besteak beste, ahoarekin, azalare-kin, begiekin, zentzumen guztie-kin, plazera biziaraziko dio eta pla-zer oroitzak utziko dizkio. Pultsiohonek bestearekiko nolabaitekodependentzian utziko du, bainamenpekotasuna sortzen duen beza-la, haurrari atxikitzen laguntzendion bezala, segurtasuna ere eman-

go dio beste "pultsioa" bizi ahal iza-teko aukera emanez.

Bigarren pultsioak amarengan-dik urrundu eta beste harremaneta-ra irekitzen laguntzen dio espazio-an, besteekin…

Bi pultsio horiek amarengan erekontraesana sortzen dute; aldebatetik, haurrarekiko atxikimenduhori indartu nahia, eta beste alde-tik, kanpoko munduari inbestitze-ko aske utzi beharra. Kontraesanhorrek, jakina, batzuetan gatazkaksortzen ditu.

Horrela, bi pultsio horietan erehelduak eragina izango du, indarraemanez batari edo besteari.Haurrarekin harremana duen helduhorrek askotan, eta konturatu gabe,bata edo bestea indartuko du. Horberriro azaltzen zaigu haurra etahelduaren arteko harreman dialek-tiko hori.

Bi pultsio horiek kontrakoak etaera berean osagarriak dira, etaberauetatik sortzen dira aurresin-bolikoak deitutako jolasak, hots,urte bete eta hiru urte bitarte haurguztiek bizitzen dituztenak eta

Page 43: XANGORIN ATXIKIMENDUA11 ikastaroetan, eta horietako bat izan zen “Atxikimenduaren inguruan: eskolatze ... rekin dakar espeziearen ugalketa. Gizabanakoak, behar horiek behar bezala

2.000ko uztaila. Atxikimendua • 43

urruti eta hurbil kontzeptuekinlotuta daudenak: hartu-bota, elkar-tu-banandu, agertu-desagertu,bete-hustu, sartu-atera, igo-jai-tsi…

Bi pultsioak oinarrizkoak izangodira haurraren adierazpen motrizarizentzua emateko.

Nagusitasun pultsioa bere gor-putzarekiko biziko du eta horrelaeskuak eta oinak elkartuko ditu,bere gorputza ukituko du…Pultsio hori bere gorputzarekin ezezik, amarekin ere biziko du etaaurpegia ukituko dio, sudurra,belarriak, ilea… eta askotan ondomenderatzen ez dituen keinubatzuk ere erabiliko ditu, hots,atzaparrak, koskak… Pultsio horigeroago objektuarekiko biziko du,eta ondoren espaziora irekiko da.

Nagusitasuna zutik jartzekonahian eta mugimenduan adierazi-ko da. Horrela, espazioa beregana-tzen joango da eta horrek plazerabiziaraziko dio.

Pultsio hori besteengana joatekoplazera ere bada, hau da, besteakaurkitzeko plazera; orain arterainolotu duen pertsonarengandikezberdinak diren beste pertsonabatzuk aurkitzeko plazera da.Dialektika horretan kanpoko mun-duan arriskua sentitzen dueneanberriro ere segurtasuna ematendion pertsonarengana, amarengana,itzuliko da, bere segurtasun oinarribaita. Horrela bada, haurrak espa-ziora joatean ez ezik, itzultzean ereplazerra aurkituko du.

Honek erakusten digu haurrarenekintza guztiak eta espazio erabil-pen guztiak hurbil-urrun, lotu-banandu eta joan-etorri horietanerrotuta daudela. Atxikimendupultsioa eta nagusitasun pultsioamotriz bidetik adieraziko dira, eta

dialektika horretan, hau da, gertu-urrun horretan, lotzen dira elkarre-kin, nolabait.

Heziketan eta prebentzioa adie-razpen motriz harmonikoa bizitzenuzten lagunduko diogu haurrari,hau da, espazioa eta besteak moduharmonikoan topatzen eta pultsio-aren gehiegikeria edo inhibizioasaihesten.

ESKOLATZE UNEARIBEGIRAKO ONDORIOAK

Hausnarketa hauek egin ondorenguregana datorren haurra bizitzenari den prozesuaz jabetzen bagara,pultsio horiek sortzen duten dina-mikaz, bere unitatea eraikitzen aridela, bere larritasunak bizitzen

dituela eta abar, gure lana haurraribide horretan laguntzea izango da,aipatu dugun joan-etorriko prozesuhorretan behin eta berriz birsegur-tatzeko duen beharrari garrantziaemanez.

Heldutasunerako ibilbide horre-tan psikomotrizitate praktika, bereespazio eta denboraren antolamen-duarekin eta bere lan egiteko erare-kin, oso lagungarria izango daekintza eta jokoaren bidez haurraribizi dituen larritasunetatik birse-gurtatzeko, bere emozioetatikurruntzen laguntzeko eta ekintza-ren plazeretik pentsamenduarenplazerera bidea egiten errazteko.

Eta eskola bezala, bidehonetan laguntzeak zer esannahi du?

Lehenengo eskolatze eta lehe-

Page 44: XANGORIN ATXIKIMENDUA11 ikastaroetan, eta horietako bat izan zen “Atxikimenduaren inguruan: eskolatze ... rekin dakar espeziearen ugalketa. Gizabanakoak, behar horiek behar bezala

44 • hik hasi Udako Topaketa Pedagogikoak

nengo urte hauek asko zaindubehar ditugula eta hau aurreraondo ateratzeko gure baliabide etaerrekurtsoak (pertsonalak, materia-lak…) jarri behar ditugula.

Alegia, adin hauek oso garrantzi-tsuak direla haurraren garapeneaneta bereziki une hau benetan zain-tzekoa dela, familiatik lehenengobanatze honek haurrarengan, etaondorioz, gurasoengan eta guganere sortzen duen ondoeza eta larri-tasunagatik.

Horrela bada, une hau era ego-kiagoan eta lasaigoan bizi ahal iza-teko honako hau ikusi dugu beha-rrezkotzat:

1.- Haurrak eskolarekin izangoduen lehen harremana segurtasuneta konfidantza giroan garatzea.

2.- Lehenengo momentutik etahaurraren aurrean, eskola eta fami-liaren artean komunikazioa sortzea.

3.- Eskolatze prozesuan gurasoenparte-hartzea bultzatzea.

4.- Haur bakoitzaren izaera etabeharrak errespetatzea.

5.- Haurrari jolasten, besteekinerlazionatzen, sortzen eta pentsa-tzen lagunduko dion lekua bilaka-tzea eskola, mugimenduaren plaze-retik pentsatzeko plazerera bideaegiten lagunduko dion lekua bila-katzea.

Nola erraztu, orduan, fami-liatik eskolarako bide hori?

1.- Eskolaren antolamenduaridagokionez:

- Espazioan: haurraren adinakeskatzen dituen baldintzak sortzea.

- Denboran: sarrera giro lasaianeta era progresiboan egitea.Ordutegi malgua.

- Taldekatze eran: talde txikiakeratzea.

2.- Gurasoei dagokienez:- Konturaraztea afektiboki

berauek direla haurraren segurta-sun oinarri.

- Lehenengo egunetik eskolare-kin harremanetan jartzea eta lotu-rak mantentzea.

- Eskolako lehenengo egunetanhaurrari segurtasuna emango dionpertsona baten presentzia ziurta-tzea.

- Adin hauetan haurrak beretzatberria den guztiaren aurrean ama-ren bitartekaritza behar duela jaki-nez, beharrezkoa ikusten da hau-rrak espazio berria amaren eta aita-ren presentziarekin eta ahotsarekinezagutzea.

- Amarena den zerbait edo etxe-ko jostailuren bat eramatea lekubatetik bestera, horrek bere pertso-naren jarraikortasuna mantentzenlagunduko baitio bi leku ezberdinhorietan.

- Haurra banantze honetarakoprestatu, eta gertatuko den aldake-taz hitz egin, bera oraindik hitzezadierazten ez bada ere, helduarenhitzak beharrezkoak dituelako ego-erak ulertzeko edo barneratzeko..Eta gogoratu, F. Doltok esatenduen bezala, haurrari hitz sinpleenbidez esaten dioguna bere belarrie-tan ondo gordeta gelditzen dela.

- Momentua iritsi aurretik esanzer gertatuko den, beldurtu gabeeta berarekin gaudela sentiaraziz:

* "Zutaz pentsatuko dut"* Zerbait eman, zapi bat edo…

eta "aspertzen bazara, poltsikoanedukiko duzu eta horrela lasaituegingo zara".

- Itzultzerakoan: "begira, hauekarri dizut" eta berarekin gogora-tu garela adierazi, elkartzean erepoza adierazi.

Kontuan hartu detaile txikihauek garrantzitsuak direla, hau-rrak gurasoen presentzia beharrez-koa duelako eta giro berri horretangurasoekin lotura duen zerbait

edukitzeak haurrari segurtasunaemango diolako.

- Eta alderantziz, haurrak zerbaitekartzen duenean: "a, baina zeinpolita den!, zer poza ekarri didazu-lako!" Horrela, haurrak ikusten duberari interesatzen zaiona bere amaeta aitari ere interesatzen zaiela.

- Bere bila bueltatzean kasu han-dirik egiten ez badu, ez ezer adie-razi, ez haurra kulpabilizatu, beresentimendua adierazteko modubat da eta ona da haur batek bana-tzearen aurrean erreakzioren batedukitzea.

Une hau iritsi aurretik, hauda, eskolatu aurretik:

- Beste haurrekin, lehenengoetxean eta gero plazan, jolastekoohitura edukitzea, beti amaren edoaitaren presentzian, berauenganaitzuli ahal izateko, beste haurrekingertatutakoak kontatzeko edo zer-bait gertatzen zaionean kontsola-mendua jasotzeko, gurasoen hitzakbizitutako esperientziak ulertzenlagunduko baitiote.

- Komeni da etxean bakarrikjolasteko ohitura edukitzea, berejostailuekin, bere panpinekin, etxe-ko tresnekin eta baita berarekindagoen pertsonarekin ere.

Helduaren papera bere haurra-ren inguruan segurtasuna ziurta-tzea da, haurra ahal den askatuensentitu ahal izateko eta egin nahiduena egin ahal izateko, betierekontuan harturik ez dela ona hau-rrak plazera hartzea besteari plazereza eraginez.

Irakasleei dagokienez:- Gauza guztien gainetik kalita-

tezko harremanak eskaintzea, ama-rekin duen segurtasun afektiboamantendu ahal izateko. Pertsonenaldaketa garrantzitsua bada ere,askoz ere oinarrizkoa izango da sor-

Page 45: XANGORIN ATXIKIMENDUA11 ikastaroetan, eta horietako bat izan zen “Atxikimenduaren inguruan: eskolatze ... rekin dakar espeziearen ugalketa. Gizabanakoak, behar horiek behar bezala

2.000ko uztaila. Atxikimendua • 45

tuko diren harremanen kalitatea.Eta zer esan nahi du kalitate

ona eskaintzeak?* Haurraren espresibitatea

entzutea eta ulertzen saiatzea,horrek eskatzen duen adimen, afek-tibo eta gorputz irekitasunarekin(doinua, ahotsa, begirada, jarrera,keinua, hitza…).

* Bakoitzaren nortasuna etaerritmoa errespetatuz haurrarekinbatera bidea egiteko prest egotea.

* Haurrari gure begiradan dago-ela adieraztea eta sentiaraztea.

* Legea jartzea eta segurtasunaeskaintzea.

Prozesu honetan guztianpsikomotrizitateak zer ekar-pen gehiago egin digu?

1.- Haurra, globalitatean, osota-sunean ulertzea, zatitan puskatugabe; alegia, arlo afektiboak,motrizak eta kognitiboak elkarre-kin doazela eta elkarren artean erla-zionatuta daudela ikustea.

2.- Globalitate horretatik abia-tuta, haurra adin hauetan hitzarenbidez baino gorputzaren bidezespresatzen dela, eta hori denboran,espazioan eta besteekin sortzendituen harremanetan azaltzen delajakitea.

3.- Espresibitate hori irakurtzenikasteko prozesuan sartzea: berebegirada, bere tonua, mugitzekoera, hurbiltzeko edo urruntzekoera… bere historiaren adierazleakdirela ulertzea.

4.- Haurra bilakatze bidean jar-tzeko adierazpen hori jasotzen etabultzatzen ikastea.

5.- B. Aucouturierrek sortu duen"Psikomotrizitate praktika" etaaipatzen duen "ekintzaren pedago-gia" eskaintzea, ekintzari, mugi-menduaren plazerari, gauzak egite-ko plazerari eta eraldatzeko plaze-rari garrantzia emanez.

Zenbat eta gehiago bizi mugi-menduaren plazera, zenbat eta

gehiago ekin eta eraldatu, zenbateta gehiago askatu bere espresibita-tea askatu, beti segurtasunezkoleku, espazio eta denboran eta hau-rraren espresibitatea jasoko duenhelduaren ondoan, hainbat eta erra-zago izango da haurrarentzat berebarruko larritasunak gutxitzen joa-tea eta bere izatea eta errepresenta-zioa eraikitzea.

Laburbilduz, eta aipatutakobeste arlo guztiak ahantzi gabe,eskolatze egokia bilatzea honakohau izango litzateke: errealitateakeskatzen dituen segurtasunezkobaldintzetan eta hainbat materiale-kin haurrari bere identitateareneraikuntza errazteko plazera bizi-tzen uztea:

* garrantzia emanez ekintzari.* garrantzia emanez eraldaketari.* garrantzia emanez haurrarekin

dugun harremanen kalitateari.Baldintza hauetan haurrak ekin-

tzaren plazeretik pentsamenduarenplazererako bidea egingo du etakomunikazioa irekia, autonomoaeta sortzailea bilakatuko da.

Bibliografia:- Psikomotrizitate Praktikako

I. Jardunaldien Gaibakarra.Gasteiz, 1992.

- Psikomotrizitate PraktikakoII. Jardunaldien Gaibakarra.Gasteiz, 1994.

- Psikomotrizitate PraktikakoIII. Jardunaldien Gaibakarra.Gasteiz, 1996.

- Psikomotrizitate PraktikakoIV. Jardunaldien Gaibakarra.Gasteiz, 1998. Bergarako UNED

- AUCOUTURIER, Bernard:Seminario teorico (apunteak).Madrid, 1994.

- ADARRA, pedagogi era-kundea: El inicio de la escolari-zación (txostena).

- DOLTO, Françoise: Niñodeseado, niño feliz . Ed. Paidós

- DOLTO, Françoise: La difi-cultad de vivir. Gedisa.

Page 46: XANGORIN ATXIKIMENDUA11 ikastaroetan, eta horietako bat izan zen “Atxikimenduaren inguruan: eskolatze ... rekin dakar espeziearen ugalketa. Gizabanakoak, behar horiek behar bezala

46 • hik hasi Udako Topaketa Pedagogikoak

Eskolak eta autorregulazioa

Mikel GARCIAMedikua, psikologoa etapsikoterapeuta reichiarra

Haurtzaindegieta eskolagehienetan

amari eta aitari ezzaie uzten bertanegoten, ezta gutxie-neko zentzuzko aldibatean ere. Aurrekofasea "nola" gauzatuden kontuan hartu-ta, mutil edo neska-toak halako jarrerazehatz batzuekinerantzungo dio.

Page 47: XANGORIN ATXIKIMENDUA11 ikastaroetan, eta horietako bat izan zen “Atxikimenduaren inguruan: eskolatze ... rekin dakar espeziearen ugalketa. Gizabanakoak, behar horiek behar bezala

Berriro ere atzera egitea gertadaiteke zenbait unetan, adibidez:

* Berriro ere haurra ohean txizaegiten hastea, jada aspaldian egitenez bazuen ere.

* Berriro ere txupetea eskatzea.* Abandonatu duten sentipena

izatea eta agian aurreko faseetakoelementuek bultzatutako esperien-tzia psikotikoak ere agertzea.

* Indarkeriaz ama edo aita baz-tertzea eta errabia-atakeak ere ager-tzea.

* Gorakoa, lo egin ezina, behera-koa… agerrarazten dituzten soma-tizazioak.

* Jateari uko egitea eta abar.

Noski, zenbaitek hori normaladela eta horrelako egoerak desager-tu egingo direla esango du. Etaegia da, "normala" da eta azkeneandesagertu egiten dira. Baina truke-an zein prezio ordaintzen den, hori-xe da ez dakiguna.

Hau da, "prozesu" kontzeptua-rekin jarraituz, gizartekotze prozesuegokia aldatzen eta heldutasunera-ko prozesu egokian hainbat gabeziagaratzea bultzatuko duten oinarriberriak sendotzen nahiz lehengoakareagotzen ari gara.

Izan ere, bide horretatik lortukoduguna, haurra "normalizatzean"oinarritutako sistema bati egoki-tzea izango da. Eta, horren aurrean,hauxe galdetu behar diogu geureburuari: gizakion bizitza eredubaten arabera moldatu, normaliza-tu nahi al dugu edo gizarte eredua,ahal den neurrian, gizakiaren beha-rretara moldatzen saiatu behar aldugu, osasun-erreferentearen bar-nean? Hau da, pixkanaka-pixkana-ka gauzak aldatu behar al diraGizarte-egokitzapeneko jarrai-bide batzuetatik Gizarte-egon-kortasuneko jarraibideetara pa-satzeko?

Dena dela, aurrez esan bezala,haurtzaindegietan edo haurrentza-ko guneetan bultzatu beharkolitzatekeena elkarren arteko harre-mana eta bestearekin topatzealitzateke, abiaburutzat batez erejolasa eta neska-mutikoen artekoharreman afektiboak hartuta.

Bigarren fasean eta gizartekotzeprozesu honetako azken fasean,beraz, aurreko faseetan ni, ez ni,bestea eta horrenbesteko garran-tzia duten beste elementu batzukbarneratu eta sendotu ondoren, iza-era kortikal eta intelektual handia-goko elementuekin lotutako ikas-kuntza prozesuei indar handiagozekiteko prest geundeke. Prestgeundeke, hortaz, haur eskoletanikaskuntza prozesuei ekiteko.

6 urtetik aurrera, bilakaera linea-lagoa izango da, eta nerabezaroan,bereizten diren hiru aldien barne-an, agertu ahal izango dira berriroegoera atzerakoiak; izaera linbikoedo emozional handiagoa dutenegoerak sortu ahal izango diraorduan. Horregatik, nerabezaroan,afektuak azaltzerakoan 7, 8 edota 9urteko haurrak baino "umeagoak"izan daitezke.

Orain, berriro ere lehen aipatuditugun kontrako bi kontzeptuak,"egonkortasuna" eta "moldaga-rritasuna", kontuan hartuta, ikusdezagun zer gertatzen den gureinguruko errealitatean:

Gure ustez, haurraren gizarteko-tze prozesuan, egonkortasuna ahal-bidetuko lukeen gizarte esparruakhaurra heltze prozesuaren barnerabultzatu beharko luke, eta bertangizakiaren beharrak errespetatubeharko lirateke.

Aitzitik, sistematikoki beharhorien aurka etengabeko erasoan

gabiltzala ikusten dugu eta, horre-gatik, haurrek beren burua gizarteeredu baten arabera "moldatu"behar izaten dute; honen xedenagusia "normalizatzea" da, eten-gabe helduen munduaren gabeziaketa disfuntzioak salatzen ari direnjarraibide eta jokabideen barnean.

Oro har, hauxe aurkituko duguaurrez aurre:

* Amaren biosistema estresa-tuak, gutxi-asko zurrunak, kargaenergetiko gutxikoak edo gaizkibanatuta dutenak.

* Amaren biosistematik etafamilia sistematik haurra goizegibereiztea.

* "Izaera sozialaren" elementusinbolikorik ez izatea, aitak funtziohori ez duelako onartu.

* Jolasaren eta afektuen bidezpixkanaka bestearengana hur-biltzeko aukera emango luketenguneetan haurren arteko harrema-na ez bultzatzea.

* Harremanak sistema hierarki-ko baten bidez bideratzen dituztenhaur eskolak egotea eta berorietanhezkuntza interesak eta interesintelektualak nagusi izatea.

Horrek guztiak ondorio hauexekizango ditu:

* Biopatiak (minbizia, diabetesa,artrosia, inmunoeskasiak eta abar).

* Egitura psikotikoen eta muga-ko kasuen agerpena bultzatzea.

* Gizartekotzeko prozesuetaneta errepresio egoeretan haurrekerreakziozko jarrera eta jokabideakizatea.

* Kritikarik, elkarrizketarik,tolerantziarik nahiz errespeturikgabeko egoerak eta jokabideakerraztea. Egoera hauek gizartetikezartzeko ahalegina egiten da, hel-tze prozesu egoki baten bidez bul-tzatu beharrean.

2.000ko uztaila. Atxikimendua • 47

Page 48: XANGORIN ATXIKIMENDUA11 ikastaroetan, eta horietako bat izan zen “Atxikimenduaren inguruan: eskolatze ... rekin dakar espeziearen ugalketa. Gizabanakoak, behar horiek behar bezala

Eskola sistemaren gaian buru-belarri sartuta, egoera kaotikoetakogabezien eta egoeren elementu ber-dintzaile gisa bete lezakeen funtziogarrantzitsua azpimarratu nahi da,heltze-prozesuan aurrez hainbatunetan izan dituen hutsuneenondorioz haur askok horrelakoegoerak sufri baititzakete.

Maisu-maistrak haurrak gertuenduen erreferente sozial bihurtukodira eta horiengandik ikastekoteknikak eta ezagutza maila ezezik, portaerazko jarraibideak etaia nabarmentzen ez diren jokabide-ak ere barneratuko ditu haurrak.Maisuak edo maistrak esaten etaegiten duenak eta bere solasaldiaedo jokabidea gauzatzeko moduakizugarrizko garrantzia izango duhaurraren, neska edo mutikoarenedo nerabearen etorkizunean.

Horregatik, ezinbesteko garran-tzia du irakasleak bere zereginabetetzerakoan irakaskuntza alder-diak, eta ezagutza intelektualakafektu eta emoziozko alderdiekinlotzen saiatzeko moduan egiteak.Esan gabe doa, oro har, xede hori ezdela betetzen, eta gehienetan,planteatu ere ez dela egiten.

Zergatik? Batetik, "erosotasu-na" hartu behar dugu kontuan.Ikasleak lasai edukitzea eta mal-guak izatea nahi izaten da batikbat. Bestetik, hor dugu "beldurra"ere. Ikaslearen gatazkek maisuariedo maistrari ebatzi gabe dituengatazkak oroitarazi diezazkiokete.Azkenik, maisu eta maistren fun-tzioaren benetako jarreraren arazoadugu, harremana sustatzeko gaita-sunarekin lotuta, egiaz ez baitaezagutzen "non egon behardudan", "zer egin behar dudan"eta "nola egin behar dudan".Hori ez jakitean, hau da, eremuhorretan betetzen duen rola hauste-an (harreman hierarkikoak bultza-

tzen zuen rola) eta kanpoko mugakgalduta, "estutasuna" agertuko da(askatasunaren beldurra).

Zein dira horrelako egoerabultzatzen duten elementuak?

Familian nahiz eskolan "agresi-bitatea" bideratzeko ezintasunaizatea.

Lehenengo, agresibitatearenkontzeptuaren barnean bereizketabat egin behar dugu: batetik"nitasunaren gaitasuna" adieraz-ten duen hedatze-mugimendu bat-batekotzat hartuko da, baina beste-tik, erreakziozko egoera batenondorioz aldez aurretik pentsatutadagoen eraso suntsitzailetzat hartu-ko da.

Lehenengoa adierazpide osasun-garria da, geurea den zerbait eska-tzeko eskubidearekin lotuta dagoe-na. Bigarrena erreakziozko gaixo-portaera da, besteak ukatzendidan oro bestearengan suntsi-tzean datzan logika funtzionalare-kin lotuta dagoena.

Oro har, lehenengoa saihestenahalegintzen gara, baina gauzatzenutziko bagenio, errespetuan oina-rrituta elkarren arteko harremana,hazkundea, eta beraz, elkarrizketaahalbidetu besterik ez litzatekeegingo. Are gehiago esango dugu:ahal den neurrian, bigarren motahori ez agertzeko oinarriak ezartzenariko ginateke horrela. Bigarrenaridagokionez, zapaldu egiten dugu,horren erreakzio gunea sustatuz,eta beraz, indarkeria eta suntsitze-ko gaitasuna areagotuz. Ez dakasualitate hutsa neska-mutikoenindarkeria halako maila larrietarairisten ikustea. Estatu Batuetakoikastetxe batzuetan zenbait neska-mutiko aihotzekin, labanekinedota pistolekin agertu dira esko-lan beste ikasleei eta zenbaitetanirakasleei ere desafio eginez eta

guztiak beldurtuz. Irakasleak ereegurtu izan dituzte.

Eta berriro ere lehengora goaz:zer irtenbide eman? Errepresiohanditu? Gizarte eredu batean"txertatzeko" "normalizatu" eginbehar da. Hau da, zer den ez daki-gun edo jakin nahi ez dugun gauzabaten aurrean sortzen den erreakzio-aren aurka ari gara, erreakzio horizeren aurka sortzen den, eta gizarteeredu horretan zer gertatzen ari denjakiten saiatu beharrean.

Sexualitateari dagokionez, "in-formazioa eman behar da", hori-xe dago modan, eta beraz, "infor-matu" eta lasai geratzen gara.Baina nola ematen da informazioa?Jada informazioa ematen dutenliburuxka ugari agertu da: “Zuresemeak edo alabak halako adi-nean jakin behar duena.”Sexualitatea ezin da irakatsi, etaberaz, sexualitate horri adierazteneta garatzen utzi behar zaio."Zirkulu formako sistema ire-kiaren" kontzeptua hartuta, egindezakeguna hauxe da: kasu bakoi-tzean gure seme-alabek, ikasleeketa abarrek egin diezazkiguketeneskabideak sumatzeko erne egon,gero eskabide horiei behar dutengarapena emateko bitartekoak jarditzagun.

Tolerantziaz, begirunez, maita-sunez, leialtasunez jokatu behardugu, eta elkarrizketarako prestegon beti. Hau da, zer egin beharden eta nola egin behar den esatenzaigu!, baina hori ezin da kanpo-tik irakatsi eta ikasi. Bidebakarra norbera bere buruare-kin leiala eta adeitsua izateaeta maitasunez jokatzea da.

Bada nahiko bitxia den kontubat: txikitan pixkanaka-pixkanakaezarri zizkiguten jokabide eta jarre-ra batzuk, orain, seme-alaben

48 • hik hasi Udako Topaketa Pedagogikoak

Page 49: XANGORIN ATXIKIMENDUA11 ikastaroetan, eta horietako bat izan zen “Atxikimenduaren inguruan: eskolatze ... rekin dakar espeziearen ugalketa. Gizabanakoak, behar horiek behar bezala

2.000ko uztaila. Atxikimendua • 49

aurrean gaudenean, nahi gabe etakonturatu gabe, errepikatu egitenditugu eta haurrei irakasten dizkie-gu, baita teorian gauza bat moduzehatz batekoa izatea nahi genuke-ela oso argi dugunean ere.

Zergatik gertatzen da hori,zein da arrazoia?

Ikaskuntza prozesu hutsa bainozerbait gehiago da. Hori bakarrikbalitz, "ikasi dugun bezalaxe moduarrazionalean desikasi ahal izangogenuke". Baina kontua ez da batereerraza, erraietaraino sartu baitzai-gu. Hau da, osagai psikikoa etaerraietan duguna baldintzen arabe-ra moldatu dira eta izaera zehatzbat egituratu da horren inguruan.Grafikoki eta labur esateko, etapedagogikoa izango delakoan (kli-nika mailan askoz ere konplexua-goa da), moldatze prozesuan egitenden ibilbidea honela adieraz gene-zake:

Ikus dezagun hau guztia astiroago.Haur batek BULKADA bat senti-tzen du, eta EKINTZA baten bidezadierazten. Ekintza horren aurrean,hezitzaileek (gurasoek edo maisu-maistrek) honela joka dezakete:

Errepresio maila azken fasehorretaraino iristen denean, hezi-tzailea "irentzailearen" irudiare-kin identifikatzeko prozesua bul-

tzatuko dugu, eta beraz, haurrakbere portaerazko jarraibideak bar-neratuko ditu. Horregatik, etorki-zunean, heldua denean askotanantzera jokatuko du, berak nahiizan ez arren.

Ondorioz, behin eta berriro haurrakemozioak adieraztera bultzatzeaezinbestekoa dela iruditzen zaigu,ezagutzatik abiatuta jarrera eta joka-bide osasungarrietara bideratzeko.

Hezitzaileak bere jokaera ikusidugun eskema horretako fase bate-an edo bestean amaitzea, haurraknortasun mota zehatz bat egitura-tzen edo finkatzen duen kontuan har-tuta zehaztuko da.

BULKADA ADIERAZPIDEA / EKINTZA (*)

UTZIZ GERO PLAZERA, LASAITZEA, HAZTEA (*)

EZ UTZIZ GERO DISPLAZERA, AMORRUA, INDARKERIAZKO ERASOA (**)

UTZIZ GERO EGONKORTASUNA, KONTAKTUA, EZAGUTZA, BIDERATZEA (**)

EZ UTZIZ GERO DISPLAZERA, TRISTEZIA, NEGARRA (***)

UTZIZ GERO LASAITASUNA, KONTAKTUA, EZAGUTZA, BIDERATZEA (***)

EZ UTZIZ GERO KONTAKTUA GALTZEA, ERRUDUN SENTIMENDUA, IDENTIFIKAZIOA

* UTZI: haurrak plazera sentituko du eta hedapen prozesua (haziera) izatenlagunduko du. Haurraren agresio hau suntsikorra bada, horixe izango da hezi-tzaileak haurrari "eusteko" eta "bideratzeko" modu bakarra, oraindik ezku-tatu gabeko ekintza horren ezagutzatik, hain zuzen.

* EZ UTZI: haurrak displazera sentituko du eta uzkurtze prozesua eta ten-tsioa agerraraziko ditu; horrela jarraituz gero, tentsioa eta amorrua areagotuegingo dira eta agresioa suntsikorragoa izango da. Agresibitate handiago horrenaurrean, hezitzaileak ondorengoa egin dezake:

* UTZI: harremana bultzatuz, eutsiz eta berriro bideratuz. Horrek,lasaitu egingo du haurra eta berriro ere bere eskaerak indarkeriarik gabe plan-teatzen hasiko da.

* EZ UTZI: samina, tristezia, ulertu ezina sentituko ditu ikasleaketa negarrarekin adieraziko du hori. Egoera horren aurrean, hezitzaileak ondo-rengoa egin dezake:

* UTZI: harremana bultzatuz, eutsiz eta berriro bidera-tuz. Horrek haurra lasait egingo du, eta ziurrenik, beharrezko izanez gero,berriro ere "erasotzeko" aukera izango du.

* EZ UTZI: haurrak beldurra sentituko du, emozioaksaihestuko ditu, bere buruarekiko kontaktua galduko du, errudun sentituko daeta bulkada bere buruaren aurka zuzenduko du.

Page 50: XANGORIN ATXIKIMENDUA11 ikastaroetan, eta horietako bat izan zen “Atxikimenduaren inguruan: eskolatze ... rekin dakar espeziearen ugalketa. Gizabanakoak, behar horiek behar bezala

AhokotasunaAhokotasuna, Psikoanalisiak de-

fendatzen zuen sexu fase hura,aztertzerakoan, dezente zailtzen dakont Orgonomiaren argitan, honekhaurraren osasuna autorregulazioenergetikoaren proposamenarenbidez bilatu behar dela baitio, etaez normaltasunaren bidez (patolo-giaren itzaletan sortutako kontzep-tu zaharra da hori).

HAUR OSASUNTSUARI BU-RUZKO IKERKETA, 40. hamar-kadako urteetan jada MainenW. Reich, Ch. Rafael, M. Silverteta beste zenbaitek hasi zutenikerketa hura, haurren autorregula-zioaren garapenaren lehen azterketaserioa izan zen, korazatutako orga-nismoen ohiko endekapenezko gai-xotasun prozesuei aurre eginez(normal deitzen ditugun subjek-tuengan -baina ez, nahitaez, osa-suntsuetan- nahiz subjektu sinto-matikoetan usu aurkituko duguhorrelakorik). Baina, osasunarilotuta, ahokotasunaren garapenariburuzko lan eta ikerketa nahikogutxi egituratuta eta definitutageratu zen. ESTER-SEOR-ek,profilaxiaren esparruan, arretaberezia eskaini dio zentzu horretansistematika ikertu eta egituratzeari.Egiteko asko dago oraindik.Goazen orain irakurlearekin bate-ra gauzatzen ari garen ikerketanbarrena.

Haurren Orgonomia Profilaxiaridagokionez, labur bada ere gureteoriaren oinarria azalduko dut:umetoki barneko organismoaren-jaioberri, haurtxo, haur edo gazte-aren- behar biologikoaktiboenerrespetua. Errespetu horrek, lehe-nengo, seinale biologikoetatik eta,gero, gorputzaren bidez eta hitzezegiten diren eskaeretatik abiatzeaesan nahi du eta ez, horrenbeste,aukera edo teoria pedagogikoeta-tik, psikologikoetatik, pediatrikoe-tatik eta abar, ez eta hezkuntzarenesparruko aldez aurretiko alderdikulturaletatik ere, hauek subjektuosasuntsua sortu beharrean norma-lizatu egin nahi izaten baitute.

Giza ahokotasunaren garape-nean, ondo definitutako hiru unezehatz bereizi nahi ditugu, nahizeta hirurek continuum bat osatzenduten.

1.- Hasierako ahoko fasea:elikagaiak zilborretik hartzen direngaraia, eta beraz, umetoki barnekoorganismoa zilborrestetik zurgatuzelikatzen den garaia da, GinoFerrik lehenengo "ran boca" deituzuenaren parekoa (diafragma,abdomena). Gainera, guztiok ba-dakigu haurdunaldiaren azkenuneetan hatz lodia zurgatzen has-ten dela umekia (horrek jada ondo-rengo ahokotasunerako jarrera argieta heldua adierazten du). Fase hauumetokitik kanpo lehenengo biz-pahiru aste pasa arte luzatzen da.

2.- Lehenengo ahoko fasea :hasierako ahoko fasetik gutxi gora-behera umetoki kanpoko bizitzako9-12 hilabete pasa arte hedatzenda. Garai horretan bigarren bereiz-keta handia (baina ez independen-tzia) gertatuko da, hau da, tokialdaketak edota joan-etorrian baka-rrik ibili nahia, adibidez.

3.- Bigarren ahoko fasea:oinez edo lau hankatan ibiltzenhasten diren heldutasun unetikhasiko da, janariak ahoz jaten has-ten den unetik, une horretan ama-ren esnearekiko beharra jadahorrenbestekoa ez denean; eta haurgenitalitatea behin betiko ezartzenden arte luzatuko da -pixkanakaahoaren bidezko erlazioa (plazersexualari lotuta) funtzionaltasunagalduz joango da-, masturbaziogenital kontziente eta funtzionala-ren unera iritsi arte (alderdi energe-tiko eta psikoafektiboei dagokie-nez, ezin dira biak bereizi).

Gaur egun bizi garen gizarteanbeldurra zaio KONTAKTUARI:

Jarrera horrek eragina izan deza-ke Bowly-k deskribatutako "atxi-kimendu jokabidean" edotaKlauss eta Kenellek deskribatuta-ko "lotura afektiboan".

Haurtxoak negarraren adierazpe-naren bidez erabiltzen duen hiz-kuntza emozionalari beldurrazaio, nola interpretatu jakiten ezdelako. Beldurra zaio horren betikoeskaera dermiko-energetikoari,

50 • hik hasi Udako Topaketa Pedagogikoak

Fase psikosexualak etagarapen psikoafektiboa

Page 51: XANGORIN ATXIKIMENDUA11 ikastaroetan, eta horietako bat izan zen “Atxikimenduaren inguruan: eskolatze ... rekin dakar espeziearen ugalketa. Gizabanakoak, behar horiek behar bezala

2.000ko uztaila. Atxikimendua • 51

norberaren behar emozionalekinharremanetan sartzeko gaitasunikez dugulako.

Beldurra zaio haurtxoaren mu-gimendu indartsuari, korazarenondoriozkoa den norberaren geldi-tasuna eta pasibitatea gehiegigogorarazten digulako.

Jaioberri bakoitzaren banakota-suna ukatu egiten da, erro-errotikukatu ere.

Ahokotasunaren funtzio biologi-koa oinarrian funtzio sexuala da.

Hau da, erregulazio energeti-koaren funtzioa betetzen duaho-orgasmoaren bidez. Baduxede nagusi bat (funtzio sexualabete ondoren): gizabanako bakoi-tzari gero bere komunitatean sar-tzeko bidea erraztea ikuspegi bio-psiko-sozialetik, hau da, ikuspegiglobaletik. Beraz, garai biologikohorretako jokaerak gizabanakoarengarapenean izango diren ondoren-go faseak baldintza ditzake.

Nola agertzen da funtziosexual hori? Reichek, edoskitze-aren plazeraz mintzatzearekin bate-ra, bularreko haurraren hasierakoelikatzeko beharrei dagokienez zir-kulu psikoanalitikoak ematen dionlehentasuna argitu ondoren, hona-ko zehaztapena egiten du: "Ahoaldearen estimulazio libidinala,zurgatzearen plazera da haurrajatera bultzatzen duena". Hauda, haurra amaren bularra bilatzerabultzatzen duena, gosea baino are-ago, kontaktu beharra eta plazersexuala ase nahia dira.

Funtzio sexual horri dagokio-nez, hala dio Reichek: "Haurtxoa-ren gorputzeko kontaktugunenagusia AHOA da (eztarriabarne hartuta), eta horren kargabioenergetikoa oso handia da".Eta ondoren: "Haurra edoskitzen

ari denean mugimendu horrititiburuak biofisikoki normal-tasunez erantzuten badio etaplazera sentitzen bada, gogortuegingo da eta titiburuaren kitzi-kadura orgonotikoak bularrekohaurraren ahokoarekin bategingo du, orgonotikoki gizona-ren eta emakumearen artekokoitoan biak aseta geratzendirenean gizonaren eta emaku-mearen sexu-organoek lumina-zio orgonotikoa izaten dutenbezala eta batak bestearekin bategiten duen antzera."

Funtzio sexual hori gertatzeko,behar-beharrezkoa da emakumeakemozioen esparruan eta energetiko-ki jarrera irekia izatea eta haurtxoabere bularretik edoskitzen aridenean ematen dion plazerazgozatzea, sexu organoetan ere pla-zera sentituko duelarik; hala ere, ezdu deskarga orgastikorik izango.Hau da, gutxieneko osasun baldin-tzak betetzen dituen emakumeazariko ginateke (Reichek deskriba-tutako izaera genitaletik gertu).

Emakumeak konpentsazio egoe-ra patologikorik bilatu gabe ma-ternage edo amatasun garaia ongigara dezan, laguna behar du.Horrek bi funtzio beteko ditu:batetik, lagun afektibo-sexualaden neurrian, harreman sexual ego-kiaren bidez emakumearen erregu-

lazio energetikoa bultzatuko du,eta bestetik, haurtxoari begira,aktiboki parte hartuko du, denbo-rak aurrera egiten duen neurriangero eta garrantzi handiagoa izangoduelarik. Horrela, aitak haurrahazterakoan zuzenean parte hartu-ko du, horren heltze prozesuan berefuntzioa betez.

Emakumeak amatasun garaihorretan badu beste aliatu bat:edoskitzaro naturalak dakarrenahulaldi fisikoari aurre egitekohormona orekari eusten dio.Oxitozina, M. Odent-en iritziz,"zientzi modernoak maitasuna-ren hormonatzat hartu du".Oxitozina mailarik altuena ama-ren eta haur jaioberriaren artekolehenengo kontaktuan izaten da.Badirudi gustura egin den jatordubatean, sexu harremanetan etaedozein jokabide altruistatan aur-kitzen dela. Bestalde, prolaktinak"habia egiteko sena" sustatzen du,eta agresio jarrerak eta defentsajarrerak nahiz jaio berriarenganakolehentasunezko jarrera bultzatzenditu.

Aldeko egoera horiek guztiakizanik ere, ahoko funtzio sexualakez du beti haurtxoa aseta utziko etanahigabea sor diezaioke; ondorioz,uzkurdura biofisikoa edo Reichek"orgasmo larritasuna" deituzuena izan dezake haurrak eta "ero-

Page 52: XANGORIN ATXIKIMENDUA11 ikastaroetan, eta horietako bat izan zen “Atxikimenduaren inguruan: eskolatze ... rekin dakar espeziearen ugalketa. Gizabanakoak, behar horiek behar bezala

rialdiko larritasuna" senti dezake.Erreakzio horrek "bular txarra-

ren introiekzioa eta diafragma-ren espasmoaren ondorioz ar-nasari eusteko erreakzio globa-la" sor dezake Tallaferroren iritziz;horrela psikoanalistek ahoko fasesadikoa (Abraham) eta fase eskizo-paronoidea eta depresiboa (Klein)izenez bataiatu dituzten faseakzehazteko aukera izan da (ez dahalakorik nabari ahoko fasea ondogaratu duten haurrengan).

Aldiz, aho-asetasuna, haurrakamarekin duen harreman bero,energetiko eta epidermikoarenbidez lortzen den asetasun hori,aho-orgasmoaren adierazpenare-kin lotzen da, Reichek erakutsizuenez eta ondoren gure esperien-tziarekin egiaztatu izan dugunez.

Nola agertzen da aho-orgas-moa? Gustura egindako edoskaldibaten ondoren, haurtxoari masailakgorritzen zaizkio, ahoak dar-daregiten dio eta begiak erdi ixtenditu, aurpegia eta lepoa erabatlasaituz eta, hala, loaldi sakoneangeratuz. Deskarga orgastikoa-ren ondorioa, pediatra batzuek"atake erdi-epileptiko" gisa defi-nitu izan duten horren ondorioa,izango da.

Amaren bularrean zeudeneanhaurtxoek izaten zuten erreakzioadeskribatu zuen M. Ribble-k:Kasu guztietan, magoleteak,haurren hortz-oien goiko ertze-tan dauden gorputz zutikorrak,lehenengo hilabeteetan ez zireninoiz hazten edo betetzen hau-rra biberoitik elikatzen zenean,baina, aldiz, onartzen zituztenbularretatik elikatzen ziren iahaur guztiengan organo horien"erekzioa" nabarmena zen.

Tallaferrok, titiburuarekiko kon-taktua baztertzen zuten haurbatzuen kasuan bularretik aterata-

ko esnearen onarpenari erreferen-tzia eginez, paradoxa horren zentzuenergetikoa azaltzen zuen: bibe-roiaren tetinak ez du ez karga posi-tiborik ez negatiborik, neutroa da,eta beraz, ez du inguru horretankitzikadura positiborik sortzen.

Beraz: funtzionaltasun biologikohorretatik abiatuta, hasierakoahoko fasean, autorregulazio ener-getiko gisa, amaren bularra hau-rrak orgasmoaren funtzioa betetze-ko behar duen bitartekoa da, edos-kitze naturalaren barnean.

Puntu honetara arte, ikuspuntupsikoafektibotik ahokotasunarengarapenean eragina duten faktore-ak aztertu ditugu. Baina, batez eremasailezur eta hortz-haginen har-moniari dagokionez, ez dut ahaztunahi garapen fisikoa dugun ugaztu-nak garela. Duela gutxiko azterke-ta batek erakutsi digunez (A. Bero,R. Dandoit, Brusela), haurren arte-an % 90ek "hortz-haginen eza-rrera okerraren sindrome" deituizan dena dute, "garapen indus-trialaren benetako pandemia"bezala. Aipatzen dituen arrazoienartean, honako datu esanguratsuhau nabarmendu nahi genuke:"Haurtxoak gutxienez bi urtekoedoskitzaroa bete ez duenean,aho aparatuaren garapen urriaizan dezake, eta hortaz, hotz-haginen ezarrera okerraren sin-dromea izateko arriskua izangodu". Ez da sindrome hori ezagu-tzen Hirugarren Munduan -herrialde hauetan edoskitzaroak biurtetik lau urtera bitartean irautendu- eta herrialde aberats industria-lizatuetan agertzen da, batik bat.

Psikoanalisiaren barnean deskri-batutako uzkiko faseari dagokio-nez, F. Navarrok honakoa egiaztatudu: "Ahoko fase biologikoak,oro har sentimenak ase direlakoheldutasunera iristen denean,

ge-nitalitatea agerraraziko du.""Uzkiko fasea guretzat ez dagertakari kulturala baino" (F.Navarro, 1987). Haurrari "kakak"sortzen dion jakin-mina gehiagoda mundua esploratzeko zentzume-naren beste osagai bat, berariazkouzkiko erotismoa baino, nahiz etaklinikan horrela nabarmendu den.

Aho-asetasuna dagoenean, ez dahozka eginez gauzatzen den bula-rrarekiko erlazio sadikorik nabar-mentzen: haurrak, gai gotorrak sar-tuz gauzei hozka egin beharra sen-titzen du, baina inoiz ez dio amarenbularrari hozka egingo. "Ez diominik eman nahi plazerra ema-ten dionari".

Eta iritsi da titia kentzeaz hitzegiteko unea.

Haurtxoari, bere mundua zabal-tzeko gaitasuna murriztuko diotenagindu eta arauak ezarri beharrean,norberaren banakotasuna etaerritmoa errespetatuz mundura-tzen uzten bazaio, bularrarekikoharremana eta beste bizi funtziobatzuk erregulatu egingo ditu pix-kanaka-pixkanaka. Gorputzareneta sexu organoen pixkanakakolibidinizazioak beste interes ba-tzuetara bultzatuko du, eta hala,poliki-poliki horrenbesteko plaze-ra eta segurtasuna eskaini dionbularra utzi egingo du.

Bigarren ahoko fasean zehar ken-duko da titia eta heldutasunerakofaktore garrantzitsuekin bat etorri-ko da. Hauexek dira faktore horiek,besteak beste: lokomozioa, garapenpsikikoaren hastapena eta nortasu-naren osaketa.

Autoafirmaziorako eta autono-miarako pixkanakako prozesua ezeta ni kontzeptuak lantzen hastendiren garaia da. Hizkuntzarakosarbidea egiten eta helduen mun-duko komunikazioa ezagutzen

52 • hik hasi Udako Topaketa Pedagogikoak

Page 53: XANGORIN ATXIKIMENDUA11 ikastaroetan, eta horietako bat izan zen “Atxikimenduaren inguruan: eskolatze ... rekin dakar espeziearen ugalketa. Gizabanakoak, behar horiek behar bezala

2.000ko uztaila. Atxikimendua • 53

hasten dira. "Munduarekiko mai-tasunezko abenturari" ekitendiote, Greenacre-k dioenez, etaberaz, gizartekotzen hasten dira.Amarekiko dependentziazko egoe-ratik besteekin elkartzeko beharrasumatzen hasten dira. Hala ere,autonomia hori ez dago "amareki-ko haurrek sentitzen duteneskuragarritasun egokienarenbeharretik" bereizita, Mahler-ekzioen bezala.

Ola Raknes-ek hala dio: "Edos-kitzaroaren epe naturala 3 edo 4urterekin amaituko litzateke,hau da, masturbazioa asetzekogaitasuna izateko garaira iristendenean amaituko litzateke". Etaondoren: "Izan ere, titia kentzenzaion unetik masturbazio garai-ra bitartean haurrak ez duelaplazeraren asetasunik lortzekobide egokirik ematen baitu".

Ildo horretatik eta beste kulturabatzuei erreferentzia eginez,Malinowskyk hauxe dio: "Titiakentzea Mendebaldean bainoberanduago gertatzen da: hau-rra askatasun osoz mugi daite-keenean, ia denetarik jaten due-nean eta beste interes batzukere barneratu dituenean.Haurrak jada amaren bularrare-kiko irrikarik eta beharrik ereez duenean gertatzen da."

Ikus dezakegunez, masturbazio-ak ematen dion plazeraren bidezgenitalitatearen garaia hasten da,asetasunez bizi duen ahoko fasebiologikoaren ondoren berehalahasi ere. Baina gure gizartean edos-kitzaroaren benetako amaieragizarteko faktore ugariren nahiznorbanakoari lotutako faktoreenarabera dago, eta lehenengo maita-sunezko erlazio horretan eraginzuzena izateaz gain, ondorengoharremanen oinarri izango dira.

Gizakioi geratzen zaigun itxaro-

pen bakarra da baldintzarikgabeko maitasunean bizi denhaurra, izaki bizidun orok bizidundelako sortzen duen emate senti-menduan eta miresmenean hazita-ko haurra, osasunerako bide zaileanzuzenduko gaituela konfian-tza emanez hazi den haurra, gizar-te ekologikoago batean, barne-naturarekin eta inguruan duguna-rekin harmonian egongo dengizarte batean bizitzeko, eta ezbizirik irauteko.

AHOKOTASUNARENNAHASTEAREN EBAZPENAPRAKTIKOKI HAURRENPROFILAXI ORGONOMI-KOARI EKITERAKOAN

Erditze unetik bertatik aho etatitiburuaren arteko ahoko faseariekiten zaionez -erlazio epidermikoberriaren barnean-, ezinbestekogarrantzia izango du une horretanjaioberriak amarekin duen ahoaren

bidezko harreman sexualarennolakotasunari arreta eskaintzeak.Michael Odent-ek "erditze ondo-rengo orduaz" hitz egiten du etaX. Serrano eta Pinuagak bezala,beste egile batzuek ere, besteakbeste R. Carballok, Bowlyk,Klauss-Kenellek, intimitatea etalotura afektiboa errespetatzeakduen garrantzia azpimarratu nahidugu; amak eta seme edo alabakosatzen duten diadaren sinbiosi-esperientzia ez da erditze garaianeten behar, eta jaio berriak amarentitiburua aurkitzen dueneanjarraitu egingo du eta segurtatuegingo da (txikiaren gorputz osoahartzen duen besarkadaren bidez).Hortaz, lehenengo uneetan, gurefuntzioa (beharrezko denean)ahoaren bidezko elkartze horiahalbidetzea izango da. Jaioberriakahoa eta begiak irekiko ditu, lotu-ne eta segurtasun integritate bila.Puntu batzuk laztantzean (lehe-nengo bi segmentuetan), diafrag-ma eta sabelaldea laztantzeak

Page 54: XANGORIN ATXIKIMENDUA11 ikastaroetan, eta horietako bat izan zen “Atxikimenduaren inguruan: eskolatze ... rekin dakar espeziearen ugalketa. Gizabanakoak, behar horiek behar bezala

54 • hik hasi Udako Topaketa Pedagogikoak

(arnasketaren erritmo hasi berriarijarraituz), haur jaioberriarenganberezko zurgatze-sena bultzatukodu, eraldatutako zenbait egoeratan.

Ama garaiz arretaz zaintzea erebehar-beharrezkoa izan daiteke.Izan dezakeen larritasuna edosegurtasun falta kontuan hartuta,lasaitu egin beharko da, berarekinamen arteko harremana ezarriz(naturarekiko sintonian oinarritu-ta); izan ere, bularra emateko duengaitasuna indartuko da horrela,titia emateak sortzen dion atsegi-nak edota marekin zuen ahoarenbidezko erlazioaren zailtasunaridagokionez berak zuen hasierakonahaste emozionalari ekitekogogoak horretan lagunduko baitio;funtzio hori egiteko ezintasunasortzen denean, azaldu beharra duthorrelakoetan gertatzen direla

(profilaxian) esku-hartzerik aberas-garrienak, eta baita niretzat atsegi-nenak ere, batzuetan ezohiko emai-tzak lortzen baitira.

Maiz, haurra jaiotzen denean,amari jaioberriarengandik alden-tzeko gogo-egoera sortzen saio,halako nahaste bat, amatasunareki-ko beldur bat, aurrez ezagutzen ezzuena, sortzen zaio; halakoetan,terapeuta baten laguntza ezinbes-tekoa izan daiteke, amatasun senti-mendua berreskuratzeko, semeedo alabarenganako grina sustatze-ko, bi gorputzek (berriro) bat egi-tearen plazerra sentitzeko; begira-dak, eskuak, azal guztia aldatukozaio minutu gutxitan.

Profilaxi-kontrolaren ontsulte-tan, kasuaren arabera, maiztasunaaldatu egingo da. Baina esperien-tziak argi erakutsi du zalantzak,

nahigabeak, sentimendu nahasiaketa kultur inertziak (maiz ama etaaita nahasten ditu horrek) berri-kustea behar-beharrezkoa dela,lehen eta bigarren ahoko fasearengarapenean jarraipen egokia ziur-tatzeko.

Titia ematearen funtzioa "nola"betetzen den behatu eta aztertukoda. Haurtxoari begietara begiratze-ko moduan, besoetan hartzekomoduan, bularra emateko espe-rientziaren intimitatean eraginaizan dezakete amak izan ditzakeenzailtasunek eta krisi pertsonalek,eta horiek aldi berean, lotura estuaizan dezakete aitaren zailtasune-kin, eragozpenekin eta krisi per-tsonalekin, nortasunaren egiturakedota inguruko gatazkek ezarrita-ko norberaren mugen bizipenetikabiatuta. Halakoetan ezinbestekoada profesionalen laguntza. Ea egu-nen batean laguntza hori familieidoan ematen zaien OinarrizkoLaguntza Zentro guztietan(Obstretrizia eta PediatriaZerbitzuetan, zehazki).

AHOKOTASUN EGOKIABIZI IZAN ZUTEN PERTSO-NEN ERANTZUN BIOLOGI-KOAK ETA JOKAERAZKOAK

Ahokotasuna autorregulazioarenbidetik bizi izan zuten neska-mutilekin egindako azterketetan(gaur horietako batzuk pubertaro-an daude), neska-mutil horiengarapenean ondorengo ezaugarriakikus daitezke: osasungarriak diraorgonomiaren ikuspuntutik etalotura dute aho-asetasun egokiare-kin, begien eta ahoaren arteko koo-dinazioarekin (eta beraz, bere afek-tuen genitalizazioarekin):

* Autonomia eta independen-tzia handia (amarengandik etafamilia osoarengandik) dute, per-

Page 55: XANGORIN ATXIKIMENDUA11 ikastaroetan, eta horietako bat izan zen “Atxikimenduaren inguruan: eskolatze ... rekin dakar espeziearen ugalketa. Gizabanakoak, behar horiek behar bezala

2.000ko uztaila. Atxikimendua • 55

tsona atseginak diren arren.* Gaixotasunari aurre egiteko

gaitasun handia dute.* Kulparen edo aho-anbibalen-

tziaren menpe ez dagoen adieraz-kortasun agresiboa agertzen dute(maitasuna edo amorrua).

* Ez dute etsipenik agertzen etaez dituzte bulkadak inhibitzen.

* Poza eta tristura koherentziazeta une eta egoera zehatzaren ara-bera bizi dituzte, dramatismorikedo euforiarik gabe.

* Ez dute jokaera depresiborikagertzen.

* Kontzeptualizatzeko etaideiak sortzeko gaitasun handiaerakusten dute.

* Ahozko adierazpen helduaagertzen dute. Ez dute arazorikhizkuntzarekin eta ahozko adieraz-penarekin eta hori begi-ahoen arte-ko koordinazio onaren ondorio da(kontzeptualizazioa-hitzezko adie-razpena).

* Errealitatea ondo ulertzendute eta gertaerak ulertzeko etainterpretatzeko orduan arrazoia-ren eta sentimenduaren artekolotura egokia egiten dute. Horiguztia, lehenengo segmentuenintegrazio positiboaren ondorio da:pertzepzio argia (subjektibotasunaobjektibotasunetik hurbil), norbe-raren emozioarekin harremana(gorputzarekin), ulermena, erreali-tatearen onarpena.

* Gertaera sozial eta kulturalen-ganako ardura agertzen dute.

* Janariarekin duten harremanabehar errealetara ondo egokitzenda. Ez dituzte elikadura arazoakizaten (haur nahiz gazteen arteanhorren arruntak diren eta mailadesberdinak izaten dituzten buli-mia, anorexia eta abar).

* "Uzkiko fasea" bera ez da agerigarapen libidinalean.

* Heldutasun sexual eta genital

egokia izaten du, masturbazioapraktikatzen du eta nahiko goizmaitemintzen da (objektu sexuala-ren aukeraketa).

Ahokotasunetik genitali-tatera

Wilhelm Reichek dioenez "ahoesperientzia egokia eta bizipenedipiko funtzionala ez badagoezinezkoa da genitalitatea ego-tea." Behar-beharrezkoa da ahoharremana "nola" gertatzen deneta haurtxoa aho eta sexu harremanhorretatik nola askatu den beha-tzea, gero genitalizaziorantz izangoduen bilakaera aurreikusteko etaulertzeko.

Kasurik onenean, "asetasunmaila egokia duen aho eta sexubizipenaz" hitz egin genezake.Autorregulazioaren teoria irrikazeta grinaz, eta baita angustia apurbatez ere, ikusten dute pertsonaaskok (amek, aitek), beren haurtxoedota seme-alabentzako onena nahibaitute eta haien zoriona lortzekobaliabide onenak bilatu nahi izatenbaitituzte, eta zailtasun eta mugaasko topatzen dituzte zereginhorretan. Asko dira "haurrenautorregulazioa" eskaintzen du-ten aukerak: titia emateko gaitasu-na, nahia eta atsegina, edo umeto-kitik kanpo bizi denetik sei edozazpi hilabete igaro aurretik luza-roan ez banantzea, edo amaren osa-sun bioenergetikoa eta harremaneta ongizate sentimendua berma-tuko duen sexu harremana bikote-arekin, edo haurtxoaren eskaeraren(hau da, beharraren) araberako epi-dermisaren bidezko maitasunharremana eta abar. Osasun aldagaihoriek, gehienetan, azpiegituraridagozkion beste aldagai arruntbatzuek baldintzatzen dituzte("errealitatea ukitzea") eta bestealdagai horiek kontuan izaten ez

badira, autorregulazioaren teoriautopia ederraren parean edo, area-go, idealismoaren parean gelditu-ko da; horren aurrean erraza izangolitzateke etsitzea, edo besterikgabe, inolako arrazoirik gabesamintzen eta estresatzen gaituz-ten ezintasunarekin, gutxiagotasu-narekin eta angustiarekin ("amatxarrarena") topo egitea.

Hasierako sozializazioaUmetokitik kanpoko lehenengo

36 hilabeteetan gertatzen da"hasierako sozializazioa" izenezezagutzen duguna; hasierako sozia-lizazioan taldera lehenengo hurbil-ketak gertatzen dira, eta ondorengertatzen den egiazko sozializazio-aren garapenaren hazia dela esandaiteke: jakin-mina, adin berekoakezagutzeak sortzen dion poza,elkartzeak, ukitzeak, bere buruaikusteak, komunikatzeak (funtzio-nalki egituratu gabe bada ere) sor-tzen dion irrika handia. "Eman","hartu", "nirea", "niri", "ez"hitzek esanahi handia hartzendute. Ingurukoekin harremana iza-ten ikasten dute (modu antolatuanez bada ere) eta pixkanaka agresibi-tatezko eta maitasunezko aukerakgaratzen dituzte, edukitzea etaematea, aukeratzea, onartzea etaukatzea zer den ikasten dute; gai-nera, plazera edo displazera sortzendioten egoerak ezagutzen hasikodira.

Haurren fase genitala3 eta 6-7 urte artean gertatzen

da "haurren fase genitala". Fasehorretan jarduera autoerotikogenitala (masturbazioa) ezartzenda oinarrizko erregulazio-modugisa, eta 3 eta 4 urte artean garran-tzi handia hartzen du garapensexualari dagokionez. Hala, ahoa-ren bidezko harreman sexuala baz-

Page 56: XANGORIN ATXIKIMENDUA11 ikastaroetan, eta horietako bat izan zen “Atxikimenduaren inguruan: eskolatze ... rekin dakar espeziearen ugalketa. Gizabanakoak, behar horiek behar bezala

56 • hik hasi Udako Topaketa Pedagogikoak

tertuko dute behin betikoz, ordu-rako lehenago zuen toki pribilegia-tua galtzen ari baitzen gorputzareneta genitalen erogenotasunarenondorioz.

Wilhelm Reichek hitz egin zuenlehen aldiz "haurren genitalitatea-ri" buruz eta beharrezko hiru ele-mentu zituela esan zuen: kitzika-dura genitala (genitalen erogenota-suna), irrika genitala (aparatugenitaleko libido somatikoa) etagrina (libido psikogenitala).Irrikaren eta grinaren (psikikoa)ondoriozko kitzikadura genitalakbestearekin bat egitera eramatengaitu.

Garapenaren une honetatikaurrera gerta daiteke naturareneta kulturaren arteko batasuna,eta horrekin batera, humanizazioprozesua zehatz daiteke (zoritxa-rrez, oso gutxitan gertatzen dahori, eta aitzitik, "irrika handie-giko" edo "izaera kultural han-diegiko" jokaerak izaten dira -emozioekin zerikusirik ez dute-nak-).

Margaret Mead-ek, Nerabe-zaroa eta Kultura Samoan liburuanaurkezten digun gizartean "plazersexuala ezagutzen dute, aho aseta-sun mugagabea dutelako. Ez dagotabu sexualik (intzestuaz haraindi)eta koitoak eta jaiotzak txiki-txiki-tatik ezagutzen dituzte; txikitati kezagutzen dute genitalen erabilera,ez dute "zakilaren inbidiarik" etasexu askatasuna dago bi sexuetan."Malinowski antropologoak ere osoikerketa garrantzitsuak egin zituengai honi buruz Trobiand uhartee-tak kulturan, eta haurren nahiznerabeen sexualitatearen naturalta-sunaren alde agertzen da, osasuneta zorion iturri baita. Trobianduharteetako bizilagunen bizimodueredua ("basatiengandik ikastekogai baldin bagara") oinarri izan

daiteke haurtxoak direnetik nera-bezaroraino sexualitatea ikastekomodu naturalar eta sexualitatearenheldutasunari buruz. Malinows-kik uharte horietako biztanleeiburuz egiten duen deskripzioan,bertako giroan hazitako pertsonekerakusten duten errespetuari etaaskatasunari nahiz plazer sexualaizateko eta maitatzeko gaitasunariesker, jaioberriak maitasunean etaestresik gabe hazten dituzte,beraien erritmoaren eta beharrenarabera ematen diete bularra, etaneska-mutilek jolas moduan bizidute sexualitate genitala, inolakoerrepresiorik gabe (tribuko burua-rekin ezkondu behar duenean etaantzeko kasuetan izan ezik, halako-etan patologiazko zeinuak dituztenezaugarriak ikusten baitira).Devore eta Konner-ek (1974)kung-san-ei (Bostwana) buruzegindako ikerketa ere eredugarriizan daiteke. J. Turnerrek ikerketahorri buruz egindako aipameneanhonela dio: ia etengabe hartzendute amaren bularra -2 edo 3 urteartean uzten diote bularra hartzea-ri -amarengana maiz hurbiltzendira- hurrengo seme-alaba jaio arte(4 urte beranduago, gutxi gorabe-hera) aurrekoa soinean eramatendute. "Amaren menpe, heldugabebaina inguru seguruan egotendiren denbora horretan haurrakjakin-mina, gauza berriak aurki-tzeko gogoa, jolasteko gogoa...adierazten ditu."

"Objektu-harremana" libidoa-ren garapenaren une guztietan ger-tatzen da eta fase horretan edipopositibo erreferenziala deitzendugunaren bizipenaren bitartezobjektu sexual/genitalaren aukera-keta gertatzen da. Irrika eta grinapsikikoaren bizipenaren ondorioz-ko kitzikadura genitalak beste per-tsonarekin bat egitea ahalbidetzen

du,eta desberdintasun anatomofi-siologikoak aurkitzen dituenean,heldutasun sexual eta afektiboarengaraian, besteen sexuenganako etabatez ere kontrako sexuarenganakointeresa eta erakarpena gero etahandiagoa izango da. Beraz, bene-tako sexu erakarpena da eta biorganismoen artean gerta daitekee"luminazio mailaren" arabera(Reich-en hitzetan) handiagoa edotxikiagoa izango da. Besteak joka-era itxia baldin badu, haurrak zail-tasun handiak izango ditu bereirrika genitala eta grina harenganazuzentzeko.

Amaren eta aitaren hurbiltasunfisikoaren eta maitasunaren ondo-rioz, eta horiek haurraren maitasuneta ezagutza iturriak eta erreferen-te nagusiak direnez, horiekin hau-rrak ondokoak bizi ditu:

1. Bere burua erakusteko beha-rra, sexualki ezagutzera ematekobeharra. Une honetan haurrabanantze edo bakartze prozesuarenamaierara iritsi da (Mahler). Berenortasun psikosexual osoa berega-natzen duen une honetan gurasoenmaitasun beharra (onespen termi-noetan) du. Gurasoek haurrarensexu-erakustaldien (adierazpen ire-kia) eta bere burua asetzeko egitendituen ekintzen aurrean ematenduten erantzunak baldintzatuegingo du haurraren autoestimuaeta gaitasun psikosexuala.

2. Erakarpena, jakin-mina,grina eta maitasun bulkada geni-tala biziko ditu. Kontrako sexu-ko gurasoarengana hurbiltzekomodu berezi horretan oinarritu-ta, aita edo amarenganako obse-sioa -ebazpen edipiko negatiboa-ren forma desberdinen barnean(izaeraren osaketa)- gertatuko da,edo bestela, joera edipiko horigainditu egingo du eta hori ger-

Page 57: XANGORIN ATXIKIMENDUA11 ikastaroetan, eta horietako bat izan zen “Atxikimenduaren inguruan: eskolatze ... rekin dakar espeziearen ugalketa. Gizabanakoak, behar horiek behar bezala

2.000ko uztaila. Atxikimendua • 57

tatzeko bere sexu grina asetzekohaurren mundu genitala ezagutubehar du.

Nola sustatzen dugu, bada,bizipen osasungarria haurrenfase genitalean?

a. Haurraren jakin-minari eran-tzun behar diogu, grinak eta senti-penak ederrak direla eta zentzuadutela esango diegu, bere sexuali-tatea estimatuko dugu, bere geni-talitate berria ezagutu eta begira-tuko dugu, bere burua erakustekoegiten dituen eta plazrra sortzendioten jolasei mugak jarri gabe(gurasoak bere gaitasun genitalaestimatzen edo ukatzen duen lehenmundu hori gara) eta onespen-kei-nuak egingo dizkiogu.

b. 3 urte, 3 urte eta erdi edo 4urte dituen haurtxoa amaren edoaitaren ondoan ez dagoenean -des-kribatutako prozesuak ase ez due-lako- "plazerra emango diotenobjektu" eskuragarriak eta atsegi-nak bilatuko ditu bere kabuz adinberekoen artean (beste neska-muti-

len artean).Objektu sexuala bilatzeko orien-

tazio egokia posible izan dadingurasoek adin bereko haurrekinegoteko aukera eman behar diotehaurrari eta haien sexualitateamoralismori gabe (txantxarik edobarrerik egin gabe) errespetatubehar dute, haurrarengan gutxia-gotasun sentimenduak sorrarazikobaitituzte eta bere burua gutxietsi-ko baitu. Eta bestalde, garrantzi-tsua izango da haurrak eskatzendizkien sexu eskaerei erantzutea,haren grinak eta irrikak plazeraemango dion haurren errealitate-rantz bideratuz. Hau da, aita edoama gisa ematen diogun maitasu-na bermatu behar diogu, bereaurrean gure bikotearenganako(gehienetan bere aita) dugun mai-tasun sexuala adieraziz, eta maita-sun ezaugarri berezia dela etahorren bidez gure errealizaziogenitala garatzen dugula erakutsibehar diogu.

Oinarrizko Sozializazioa

eta Sozializazio Funtzio-nala

Garai honetako sozializazio pro-zesua beharrezkoa da haurrarengarapen psikoafektibo eta sexuale-rako.

Henri Wallon-ek oinarrizkointeresa gure buruarengandik gau-zetara aldatzen den adina (haurre-na) 5 urtetik aurrera zehazten du,eta hortik inguruan dituen gauzenikasketa zehatzerako, irakurtzekoeta idazteko eta abar duen gaitasu-na ondoriozta daiteke. Baina inte-res hori ez da agertuko -haurragehienetan eskolaprogramak bete-tzeko gai den arren- edo ez da ego-kia izango afektibotasunari buruzeta ingurukoen artean bere norta-suna hedatzeari buruz dituen oina-rrizko interesak eta bere sexu nor-tasunak kalteren bat edo zailtasu-nen bat izan badute.

Winnicott-ek honela dioHaurra eta Kanpoko Mundua berelanean: "Oro har, haur batenjolasak ideia eta sinbolismosexual ugari ageri ditu eta

Page 58: XANGORIN ATXIKIMENDUA11 ikastaroetan, eta horietako bat izan zen “Atxikimenduaren inguruan: eskolatze ... rekin dakar espeziearen ugalketa. Gizabanakoak, behar horiek behar bezala

58 • hik hasi Udako Topaketa Pedagogikoak

sexuaren inhibizio handiabadago jolasaren inhibizioa ereagertuko da." Hori garrantzitsuada, izan ere, behatzen dituguneanhaur askok jolasteko duten gaita-sun falta ikus baitezakegu, aurrezezarritako jolasen eskema muga-tuetatik edota "izatera" iristekoidentifikatzen diren helduen joka-erak mimetikoki errepikatzeanoinarritutako jolasetatik ateradituztelako; egiten duten jardue-rarik garrantzitsuenean, hau da,jolasean, edukien aldetik hutsikageri dira.

Haurren genitalitatea eta oina-rrizko sozializazioa haurrarenganbatera garatzen diren bi prozesudira. Sozializazio funtzional egoki-rik ez badago -hau da, haurrakgizartean integratuko dituen beha-rren arabera bilakatzen ez bada(horretan oinarrituta "besteekinizateko" eta adin bereko haurrekin"sexualki irrika sentitzeko/mai-tatzeko/gozatzeko")-, 3 eta 6-7urte bitarteko haurrak bere intereslibidinala amaren (mutilen kasuan)edo aitaren (neskaren kasuan) iru-dira zuzenduko du; kontrakoari(aita edo ama) aurre egiteko joeraizango du eta hura suntsitzeko bul-kadak sentituko ditu.

Haurrak helduaren aurrean biziduen jauzi ikaragarri handiaren(adinari, neurriari, gaitasunei, eza-gutzei eta abarrei dagokienez)ondorioz ezintasun eta gutxiagota-sun sentimenduak izango ditu etabere burua gutxi estimatuko dubere sexu asetasuna objektuzkoharreman horretara -disfuntzionaladela esango dugu- zuzendu beharbadu.

Horixe da kasu gehienetan (iaguztietan) gertatzen dena. Gauregun ere, haurren sexualitateazasko hitz egin bada ere, ez da ape-nas errespetatzen, ez da onartzen

eta ez da modu egokian bideratze-ko laguntza ematen. Haurren dis-funtzionalitate sexual/genital ho-rretan Edipo-konplexuaren teoriapsikoanalitikoa bete-betean ikus-ten dugu, eta teoria horren arabera,neskak bere errealitatea irenduasentitzen duelako (zakilik ez due-lako) sentitzen du Edipo-konple-xua eta aitarengan bilatzen duberak ez duen zakila; mutikoak,berriz, amarenganako intzestuaegiteko irrika sentitzen duelako;aitaren (etsaia) zigorraren beldurda, hau da, irentzearen beldur, etahorrek Edipo-konplexua gaindi-tzea ekarriko du (aitaren super ni -arekin identifikatuko da).

Psikoanalisiaren baitan ere,Karen Horney-k (korronte kultu-ralista) "zakilaren inbidia" fakto-re kulturalen ondorio dela esatendu (ez da unibertsala) eta, bereustez, "zauritutako feminitateaksortzen du irentze-konplexua etahorrek emakumeen garapena ozto-patzen du". Kultura falokratikoariegozten dio horren errua. Baina ezdu proposatzen haurren sexu gara-pen osasungarria, neska-mutilenarteko bizikidetza sexualean, nor-beraren genitalen ezagutzan etairriken jolas librean oinarritutakoa.

Sozializazio horren hasieran(haurrak sozializazio hori behar dueta bilatu egiten du) zentzu handiadu eskolara joateak, lehenengozjoateko gogoa sentituko baitute(gure gizarteko errealitatean hau-rrak elkarrekin egoteko eremubakarra da hori).

3 urte eta erdi edo 4 urte ingurudituenean sortzen dira "besteekin"(adin berekoekin) lotutako beha-rrak: sexualak, rol-jokoak, bestee-kin banatzea, taldeak osatzea etaabar. Beraz, alderdi sozialak ("nieta besteak" esperientzia) tokiberezia hartu du plazera lortzeko

esperientzian.Une horren aurretik haur eskole-

tara edo haurtzaindegietara derri-gortuta eramaten baditugu ba-nantzearekin, segurtasun faltare-kin... lotutako beldurrak areagotuegingo dira eta larritasun handikoegoerak sortuko dira. Egoera ho-riek gainditu egingo dituzte norta-sunaren ezaugarriak sortzen dituz-ten heinean edo adierazpen somati-koen bidez (une horretan nabar-menak edo ezkutuak izan daitezkeedo aurrerago ager daitezke).

Ekonomia sexual nahasiarenerruz eta fase sexualen eta garape-naren bilakaera naturala eragoztenduen kulturaren ondorioz, haurrak7-12 urte artean erreakziozko ego-era desberdinak bizi izan baditu(uzkiko fasea; fase falikoa; latentziafasea; pubertaroko eta nerabezaro-ko erantzun edipikoa; eta, horiekinbatera, izaera eta nahasmen fun-tzionalak), somatizazioak agertukodira eta koraza karakteromuskula-rra eta defentsarako mekanismoakegituratuko (finkatu) dira, nerabe-zaroan (12 eta 18 urte artean) sin-toma gehiago agertuz; disfuntziosexualak, rol kulturalak, maskuli-noaren eta femeninoaren artekobereizketak, agertuko dira. Azala(arrazionalizazioa nagusituko dasistema linbikoaren (afektibitatea,emozioa) aurretik, botere/menpe-kotasun harremanak, lehiakortasu-nean eta masokismoan oinarrituta-ko egokitze soziala, delinkuentziaeta abar sortuko dira.

Winnicott-ek dioena gogoratu-ko dugu: "Nerabezaroko eta heldu-tasuneko sexualitatearen oinarriahaurtzaroan ezartzen da eta baitasexuarekin lotutako nahasketa etazailtasun guztiak ere. Haurren bel-dur asko ideia eta kitzikadurasexualekin lotuta daude, etaburuan nahaste kontzienteak eta

Page 59: XANGORIN ATXIKIMENDUA11 ikastaroetan, eta horietako bat izan zen “Atxikimenduaren inguruan: eskolatze ... rekin dakar espeziearen ugalketa. Gizabanakoak, behar horiek behar bezala

2.000ko uztaila. Atxikimendua • 59

inkontzienteak sortuko dira.Haurren bizitza sexualen zailtasu-nek desoreka psikosomatiko askoazaltzen dituzte, batez ere erreku-rrentziari dagozkionak.

Ondorio moduan: gorputzarenegituraketa energetiko as-kea, sentimendua eta nia-renkontzientzia (sexu nortasuna etaplazer genitala izateko eta sexu etamaitasun objektua aukeratzekogaitasuna) sustatzen duten bal-dintzak hauek dira:

1. Haurdunalditik hasita pultsa-zio biologiko ona izatea (zelulenuzkurdura eta zabaldura) egoeraanobjetalean. Xavier Serranok"umetoki barneko organismoa-ren eta amaren biosistemarenartean elkarreragin bioenergeti-ko fusionala" deitzen duena ger-tatu behar da.

2. Erditzeko edo jaiotzeko uneanhaurrak eta amak ahal den denboragutxien egon behar dute banandu-ta. Zilborrestea amak ordezkatukodu, ahoaren eta amaren titiburua-ren arteko bategitearen bidez.

3. Aho asetasun egokia bizibehar du haurrak eta egiten dueneskaera errespetatuko da; bularra-

rekin duen harremana plazereaneta hedapen bioenergetikoan oina-rrituta egongo da.

4. 18-24 hilabetetik hasi eta 3edo 4 urtera arte haurrak amarenbularrarekin duen harremana alda-tu egiten da (interes libidinalberriak agertzen diren heinean):amak jarrera irekia du, baina ez diobularra eskaintzen.

5. Haurrak genitalak ezagutzendituenean erantzun egokiak emanbehar zaizkio horien funtzioari etadesberdintasunei (funtzionalak etaplazerra lortzeko beharrezkoak)buruz, zakilari eta ematutuaribalio eta esanahi bera emanez;horrek guztiak bere sexualitateaonartzen lagunduko dio eta autoes-timua garatuko du. Gainera, "fasefalikoaren" eta "zakilaren inbidia-ren" eta "irentze-konplexuaren"unibertsaltasunaren zentzua deu-seztuko du.

6. Bizipen edipikoan sartzen denhaurrari gure sexualitateari buruz-ko erreferentzia positiboa emateakbere genitalen garapena -gurasoen-gandik at- aurkitzen laguntzen dioeta, beraz, obsesio edipikoa gaindi-tu ahal izango du.

7. Haurren jolasetan sexu aska-tasuna errespetatzea eta inolakooztoporik gabe neska-mutilenarteko harremana eta intimitateasustatzea oinarrizkoa da plazerean,berdintasunean eta maitasuneanoinarritutako sexu harremanakezartzeko; ez du horrek antz handi-rik menpekotasun eta mesprezuz-ko nahiz amorruzko eredu neuroti-koekin, ez eta kitzikaduraren bel-dur eta blokeo egoerekin nahizabandonu orgastikoarekin ere.

Goian agertutako premisetanoinarrituta, giza animalienganbizitzako ekintza guztiekin loturaduen sexualitatearenganako (=pla-zera) benetako errespetua garatuko

litzateke. Beraz, egiazko iraultzabakarra, besteen (haurrak dira bik-tima nagusiak) plazeraren kontra-ko gorrotoa suntsitzea da, neska-mutilengan kitzikadura eta grinagenitalen adierazpenen kontrakoagerpenak (jokaera ezkutuetan erebai) suntsitzea.

Gizaki guztiak, oro har, haurrenjolas sexualak maitasunez eta erres-petuz ikusten ikasten dugunean,jolas horietan osasunaren eta bizi-tzaren zentzua bakarrik ikusiz,ondoko hauek guztiek ez dute zen-tzurik izango: gorrotoak, boterealortzeko borrokak, hezkuntzakoautoritarismoak, izateko eta sen-titzeko beldurrak, delinkuentziasustatzen duen asegabetasunak,hiltzeko beharrak...; gizateria giza-tiar sentituko da berriro.

Eskolatzeari buruzIkasteak hartzea esan nahi du,

eta horrek jasotzeko eta integratze-ko irekita egotea suposatzen du.Ikastea jokaera irekia izatea da, hauda, dinamika edo barrutik kanpo-rako mugimendua izatea.Onartzea, kanpotik hartzea etaintegratzea, barnean gordetzea,erabiltzeko prest izatea. Ikasitakogauzak oroimenean geratzeazgain, organismo bizian ere gordebehar dira. Julio Casares akademi-koaren hiztegi ideologikoan, ikasihitza bilatzen dugunean (ikus"aprendizaje" sarrera) ondokoideiak ageri dira: titia hartzea,esnea tititik hartzea, dotrinatikedatea.

Baina horretarako heldutasunbeharrekin, behar emozionalekineta behar intelektualekin bat eto-rriz hazteko aukera izatea oinarriz-koa da, bestela haurrak nolabaitekogogo falta mentala sentitzenbaitu, aspertu egiten da. Asperta-sun horrek haserretu egiten du,

Page 60: XANGORIN ATXIKIMENDUA11 ikastaroetan, eta horietako bat izan zen “Atxikimenduaren inguruan: eskolatze ... rekin dakar espeziearen ugalketa. Gizabanakoak, behar horiek behar bezala

60 • hik hasi Udako Topaketa Pedagogikoak

hezkuntza-helburuetan helduekjarritako oztopo lasterketa nahaste-borraste baten zati da, letra mutua-ren antzekoa, dislexiaren antzekoa.Laburbilduz, helduen eta haurrenmunduen arteko inkomunikazioa-ren adierazpena baino ez da.

Ezinezkoa da zentzurik ez dutengauzak ikastea, eta are gutxiago,barneratzea. Gurekin zerikusirikez dutelako asetzen ez gaituztendiskurtsoak gogoratu eta mekani-koki errepika daitezke (loroekhorixe egiten dute).

Ikaskuntza ez da adimenarenfuntzio soila, nitasuna da mundurahedatzen dena. Termino energeti-koak erabiliz, bestearekin dugunelkarreraginak kitzikadura etabategitearen aldeko mugimendua(elkarren arteko komunikazioa)sortzen duela esan dezakegu, etabestalde, bizirik dagoenaren pul-tsazioaren legeetan oinarritzen da:tentsioa/karga/deskarga/erlaxazioa(orgasmoaren funtzioa, W.Reichek 1947an deskribatutakoa).Jakin-mina, sortzeko prozesua,ezagutzeko nahia, forma, hitz etaideia berriak erabiltzeko gogoa,horiek pentsamenduan eta senti-menduetan finkatzea, horiexekdira hazteko prozesuaren osagaiak,bere izatearen zati dira.

G. Dennison-ek eskolan porrotegiteko ezaugarriak zehazten ditu,interesa suntsitzeko eta ikaskuntzaoztopatzeko modu ezin hobea bai-tira:

1. Etengabe atentzioa bere buru-ra eramatea, behatzen eta neurtzenari garela ikusaraziz. Beste batzue-kin konparatzean arreta bereburuan biltzen da; ondo egingo alnuen?, jakingo al dut erantzuten?,bere pentsamenduan murgildutageratzen da eta ez da gai beste ezerikusteko.

2. Gauzak ikertzeko eta aurki-tzeko duen berezko zentzua suntsi-tzea forman eta erabileran estanda-rizatutako baliabideak erabiliz.Papereko hitzak, irakaslearenhitzak, iraganeko gertaerak, hiz-kuntza hilak... eskolakoak dira, ezhaurraren mundukoak.

3. Pertsonekin duen harremanaaurrez ezarritako balioen eskemenbitartez mugatzea: notak, kurtsoaerrepikatu izana, zalapartatsusamarra izatea...

4. Mugitzeko, sentimenduak etazalantzak adierazteko eta abarrera-ko askatasunari muga fisikoa apli-katzea; ikastea borondate faltarekineta arreta pasiboarekin lotuko du.

5. Forma berriak aurkeztea au-rrez ezarritako ordenan eta kopu-ruan; munduarekiko sentitzenduen erakarpen handiari uko egin-go dio.

Baina pertsona helduak hezkun-tza plan asko egiten baditu ere, etahorietako batzuk kontuan izanbeharreko oinarri teorikoak badi-tuzte ere, ez dirudi plan horiekhaurren eguneroko errealitaterairisten direnik. Irakaslea dibertitze-ko gai izango balitz, bere lanazgozatzeko ausardia izango balu,gauza guztiak beretzako atseginakizateko moduan egingo balitu,indar handiko motorra izangoluke eskuartean.

"Puntua gainazalaren gainezartzen da eta betiko berrestenda. Hala bada, barneko berres-pen iraunkorrena eta laburrenairudikatzen du, eta berehala,sendo eta azkar sortzen da.Beraz, kanpoan nahiz barnean,puntua pinturaren, eta bereziki,lan "grafikoaren" oinarrizko ele-mentua da". Kandinsky

"Hizkuntza da guztien artetikindibidualtasun gutxien duen

funtzioa", esaten zuen A. Galik;amak hizkuntzaren bidez sartzendu seme-alaba parte hartzen duenkolektibotasunean.

Lehenengo urteetan finkatzendira etorkizuneko hizkuntzarenoinarriak eta ikaskuntza horrekkomunikazioko lehenengo ekintzahorretan sortzen diren sustrai sako-nak ditu; lehenengo ekintzahorrek ez du semantikarik, umeto-kiaren barnean hasten den elkarriz-keta energetiko eta emozionalhorretan, komunikatzeak batutaegotea esan nahi du, kontaktuanegotea.

"Eskolak lan handia egitenbadu ere, hizkuntzaren epider-misean geratuko da beti." A.Gali.

Ez dugu ahoarekin hitz egiten,gorputz osoak egiten ditu adieraz-penak, dituen elementu guztiekin.Horregatik, hitz egiten ikastekohizkuntzaren edukia gainditubehar da (ortografia, gramatika,eduki sozialak...) eta bizitzaren,jolasaren, sexualitatearen, sormena-ren... adierazpena sustatzen duenhorretan jarri behar dugu arreta."Hizkuntza berez ez da ia ezer,bizitza interesatzen zaigu, bizi-tza asea, adierazteko mila modudituen bizitza indartsua eta milamodu horien artean orokorrena,errazena: hizkuntza" A. Gali.

Hitzak zentzua izan behardu: sentitu egin behar da.

Organismo bizi baten adierazpe-na sustatzeak haren pultsazioaerrespetatzea inplikatzen du, harenbeharrak asetzeko, eta beraz, heldu-tasunera iristeko baliabideak eskai-niz. Bizirik dagoen oro mugituegiten da, pultsazioa du.Pultsazioak arautzen du ekonomiaenergetikoa organismoan (W.Reich).

Page 61: XANGORIN ATXIKIMENDUA11 ikastaroetan, eta horietako bat izan zen “Atxikimenduaren inguruan: eskolatze ... rekin dakar espeziearen ugalketa. Gizabanakoak, behar horiek behar bezala

2.000ko uztaila. Atxikimendua • 61

rrizko genitalitearen garapenamugatzen, orduan ikusiko dugubarreiatzeko edo orekatzeko ezdituela bere gabeziei irtenbideabilatzeko baliabideak bilatuko, ezdela beti haserre eta aspertuta ager-tuko; horrek guztiak kontzentra-tzea eta kontzeptuak barneratzeaeragotziko dio

Jolasak, haurraren oinarrizkojarduera gisa, berez du zentzua.Helduaren pentsamolde produkti-bistak aldatzen du horren norabi-dea eta berak zehaztutako helburudidaktikoekin gauzatzen du; jola-saren bidez ikasiz heldutasuna lor-tzen da.

Haurra jolasean aritzen ez badaaspertu egiten da. Aspertasunaezer sentitzen ez duenaren axolaga-bekeria da eta urrundu egiten duhaurra, interesa galtzen du, pasibobihurtzen da eta inertziaz jokatzendu; nekea eta haserrea sortzen ditu.

Guztiok dakigu aspertzea zerden. Guztiok ezagutzen dituguegun gris horiek, ez udazkenekoegun grisak, kolorerik gabekoak

O. Raknes-ek honela dio:"Organismoaren metabolismoenergetiko askea da osasunaizateko lehenengo baldintza,eta pultsazio biologikoa dametabolismo energetiko askehorren berrespena."

Jolasa haurren bizitasunarenadierazgarri da eta heldu bihozga-beenak ere arduratu egiten dirahaurrak jolasten ez direnean.Helduok jolasa mesprezatzendugu, guretzako jolas egitea den-bora alferrik galtzea baita. Aldiz,haurra etengabe jolasean aritzenda, jaten duen bitartean, paseatzenduen bitartean edo ohera joatendenean, beti jolasean ari da, adie-razteko bere modu berezia da. A. S.Neill-ek esaten zuen zibilizazioa-ren gaitzak haurrak nahikoa jolas-tu ez direlako agertu direla.Horrek esan nahi du ez dieguladenbora nahikoa utzi haurrak iza-teko, beren garapena oztopatudugu, behar baino lehen helduta-sunera deitu diegu.

Gizakia zahartu egiten da jolas-teko gaitasuna galtzen duenean.Haurrei jolasak ematen dien atse-gina nahikoa arrazoi da jolastubehar direla jakiteko. Eta jolas egi-tea debekatzen badiete ezkutuanjolastuko dira eta eskura dutenedozer gauzarekin jolastuko dira,beste ezeren aurretik jolas egingobaitute.

Eta jolasak sortutako atseginhori izango da isolatzeko, kon-tzentratzeko, aurkitzeko, ezagu-tzan murgiltzeko eta ezagutza horigaratzeko aukera emango diena.

Plazer horrekin lotuta, haur batbere sexu-beharrei dagokienezgustura sentitzen denean, helduonmoralitate irenduak ez ditueneanbere afektibitatearen adierazpena,adierazpen autoerotikoak eta bestesexuarekiko harremanetan oina-

baizik, edo okerrago oraindik,kontrasterik gabekoak. Une ho-rietan kristalaren atzean esertzengara eta hortxe gelditzen gara,anestesiaren lurrunak hartuta beza-la. Eta sentipen astun hori senti-tzen dugu, harremana eta zentzuaitzuliko digun ezer ez dagoela pen-tsatzen dugu.

Bizitza gelditu egin da, bat-batean, ezer esan gabe; beharbadamamua hortxe egon da beti, guribegira, eta gu ez gara ohartu ereegin. Beharbada poliki-polikibereganatu gaitu, eta inertziahorri ohituta, ez diogu eragozpe-nik jarri.

Haurrek jostailu gehiegi dituz-tela eta jolastea ahaztu egin zaielaesaten da kalean, baina eskolansuntsitzen dugu jolasteko gaitasu-na eta lana bihurtzen dugu.Ordutegiak ezartzen ditugu hel-duaren beharren arabera eta aul-kiak jartzen ditugu mugi ez daite-zen, burdinsareak jartzen dituguihes egin ez dezaten.

Eskoletan aulkirik ez balego,

Page 62: XANGORIN ATXIKIMENDUA11 ikastaroetan, eta horietako bat izan zen “Atxikimenduaren inguruan: eskolatze ... rekin dakar espeziearen ugalketa. Gizabanakoak, behar horiek behar bezala

62 • hik hasi Udako Topaketa Pedagogikoak

orduan bai mugimendua!(Tolstoi). Azken batean, ez dugugainditzen jakin aisialdiaren etaproduktibitatearen, plazerrareneta lanaren arteko antagonismoa.Jolasa baztertzen dugunean hau-rraren nortasuna ukatzen ari gara,oinarrizko eskubidea kentzendiogu, jolastea txarra dela esatendiogu. Lanak helburu bat du,baina jolasak bere baitan bilatzendu asetasuna eta emaitza(Winnicot).

Bizitza ikusteko dugun jarreramekanizistatik, lanak zentzua

galdu du, zigorra bihurtu da.Plazeretik urrundu dugu eta ten-tsioa da; horregatik, "aisialdiak"kontrolik eza esan nahi du, nahiduguna egitea.

Gure existentzia aisialdiaren etakartzelan ematen dugun denbora-ren artean borrokan ari da. Guredenboraren eta jasan behar dugu-naren arteko borrokan. Ez garadenboraren jabe eta nola interesa-tuko zaigu, bada, bizitza!

Jarduera baten helburu nagusiaxedea dela eta xede hori lortzeakaseta utzi gaituela sentitu aurretik,

jarduera hori egiten dugun bitarte-an sentitu behar dugu plazera.Horrek jardueren, beharren etabenetako motibazioen arteko lotu-ra dakar.

Eman diezaiegun, bada, mate-rialak, arkatzak, brotxak, paperhandiak, jolas egiteko toki atsegi-nak, gauza errazak eta landuagoak,jar ditzagun kalitate desberdinekobaliabideak beraien esku eta ikusdezagun horiekin zer egiten duten.Eta ezin dutenean edo laguntzaeskatzen digutenean, eskain die-zaiegun gure laguntza.

Page 63: XANGORIN ATXIKIMENDUA11 ikastaroetan, eta horietako bat izan zen “Atxikimenduaren inguruan: eskolatze ... rekin dakar espeziearen ugalketa. Gizabanakoak, behar horiek behar bezala

MMMMiiiinnnntttteeeeggggiiiieeeettttaaaakkkkooooeeeessssppppeeeerrrr iiiieeeennnnttttzzzz iiiiaaaakkkk

Aurkezpenetarakoerabilitako eskemak

Page 64: XANGORIN ATXIKIMENDUA11 ikastaroetan, eta horietako bat izan zen “Atxikimenduaren inguruan: eskolatze ... rekin dakar espeziearen ugalketa. Gizabanakoak, behar horiek behar bezala

Herriko baldin-tzen azterketasistematikoa

egin eta gero, esko-lan ondorengo bal-dintzak daudelaesan dezakegu:

* Antzuolak erabateko kalitateamantentzen du bere ingurune fisi-ko-naturalean.

* Urbanistikoki nahiko zainduaden herria da Antzuola, kaleekbizirik jarraitzen dute eta haurrekduten mugimendu autonomoa etaaskatasuna nahiko handia da (kale-an jolastu, bizikletan ibili, baka-rrik edo lagun taldean eskola etaetxe arteko joan etorriak egin...).

* Egitura ekonomikoari dago-kionez, Antzuolak gaur egun duenlangabezi maila nahiko bajua da.

* Arlo soziokulturalari dagokio-nez, biztanleria orekatuta aurki-tzen dugu.

* Soziolinguistikoki begiratuz,Antzuola herri euskaldun bezala

katalogatuta dago. * Gaur egungo eskola 1981ean

egin zen, herrian zeuden bi ikaste-txeak (nazionala eta ikastola) bakarbat eginez batu zirenenean. Horidela eta, eskola herriko ikastetxebakarra da.

* Eskolako plantilla egonkorrada. Nahiz eta oraindik ezegonkor-tasun arrisku guztiak ez desagertu,egia da urtez urte plantilla beramantentzea lortzen ari garela.Horrek lan taldeak finkatzea ahal-bidetzen du, eta aldi berean, epeertainerako planen gauzatzea erebai.

Haurren lehen eskolatzea:egokitze epea

Haurra eskolaratzen denean,egoera berri batzuen aurrean aurki-tuko da.

Eskola leku ezezagun eta itxiada. Sartzeko eta irteteko ordutegibat dauka. Beste haurrak egongodira eta nahiz eta erakargarriak

izan, askotan gatazken sortzaileakizango dira. Irakaslea pertsona eze-zaguna da eta hasiera batean "atxi-kitutako" pertsonengandik bana-tzen duen eragile bezala biziko du.

Gure planteamenduaren helbu-ru orokorrak, ondorengoak dira:

- Haurrak eskolarekin duenlehenengo harremana esperientziaatsegina izatea.

- Haurra banaketa prozesuareneraikitzailea izatea.

Bi helburu horiek eta etapakohelburuak kontuan harturik, egi-ten dugun proposamenaren oinarrizehatzak hauek dira:

- "Atxikitutako" pertsonak esko-lan egongo dira prozesuaren hasie-ratik.

- Banaketa prozesua haur bakoi-tzari egokituko zaio.

- Haur Hezkuntzako etapa ondoezagutzen duten bi irakasle elkar-lanean arituko dira, haurrarekineta "atxikitutako" pertsonekinelkarreraginez.

64 • hik hasi Udako Topaketa Pedagogikoak

Antzuolako eskolapublikoaInguruneko egoera sozio-ekonomikoeta kulturalaren azterketa.Aniztasunaren jatorria eta baldintzak

Page 65: XANGORIN ATXIKIMENDUA11 ikastaroetan, eta horietako bat izan zen “Atxikimenduaren inguruan: eskolatze ... rekin dakar espeziearen ugalketa. Gizabanakoak, behar horiek behar bezala

2.000ko uztaila. Atxikimendua • 65

Pagasarribideikastetxe publi-koa Bilboko San

Adrian auzoaren ondo-an dago. Ikasleeningurua hiritarra izanarren, eskola mendiondoan dago. Haurgehienen jatorrizkohizkuntza gaztelaniada, etxe gehienetaneuskararekiko nola-baiteko lotura badagoere. Maila sozioekono-mikoa ertaina da.

MailakIkastegi honek Haur

Hezkuntzako 2, 3, 4 eta 5 urteko

gelak eta Lehen Hezkuntzako

maila guztiak ditu, aurten guztira

14 talde izan dituelarik (lerro oso

bat eta maila batzuetan bi talde.)

Guztira 254 ikasle daude.

Datorren ikasturterako 34 haur

matrikulatu dira 2 urteko gele-

tan, eta azken urteetako matriku-

la ikusita bi lerroko eskola izango

dugula ematen du.

D eredukoa da, Bilbon zabaldu

zen bigarren D eredua izan zen

bere garaian, duela 13 urte.

Ondorioz, hiri osoko ikasleak

jasotzen zituen eta garraioa eta

jantokia eskaini behar izan zuen.

ZerbitzuakPixkanaka, Bilbon D eredua

gehiago zabaldu den heinean, eta

auzoko populazioaren handitzea

dela eta, bertoko ikasleriaren pro-

portzioa nagusitu da zentroan.

Hala eta guztiz, badago garraioa

izateko eskubidea duen ikasle

talde bat. Horiei esker manten-

tzen da autobusa eta kurtso hone-

tan lehenbizikoz baimena eman

digute auzoko ikasleek garraio

hori erabil dezaten plaza hutsak

betetzeko. Kontuan hartu behar

da auzotik eskolarainoko distan-

tzia oso luzea ez izan arren, bidea

oso ezerosoa dela. Era berean,

ikasle gehienek, Lehen

Hezkuntzako ia guztiek, janto-

kian bazkaltzen dute egunero.

Ikastur te hasiera-ko moldaketa proze-sua

Lehen urratsakDuela 8 urte hasi zen eskola

honetan ordutegi berezia jartzen 3

urteko geletan ikasle berrien mol-

daketa errazteko. Garai hartan

taldeak oso kopurutsuak ziren, 32

haurrekoak. Haur Hezkuntzan

tutorea beste irakaslerik ez zen

sartzen eta kurtso hasierak bene-

tan gogorrak suertatzen ziren,

urduritasuna eta negarra nagusi-

tzen baitziren ikasleengan. Irailan

jantokirik ez zen eskaintzen,

baina autobusak lehen egunetik

funtzionatzen zuen.

Bilboko Pagasarribideikastetxe publikoaEgokitzapen aurkezpena

Page 66: XANGORIN ATXIKIMENDUA11 ikastaroetan, eta horietako bat izan zen “Atxikimenduaren inguruan: eskolatze ... rekin dakar espeziearen ugalketa. Gizabanakoak, behar horiek behar bezala

66 • hik hasi Udako Topaketa Pedagogikoak

Ekintza ikastolaDonostiakoAntigua auzoan

kokatuta dagobaina auzoaren erdi-kaldetik aparte, etaarrazoi honegatik,garraio eta jangela-ren zerbitzuak beti-danik izan duteberebiziko garran-tzia ikastolakeskaintzen zituenzerbitzuen artean.

Aurtengo kurtsoan matrikula-tuta egon diren 850 ikasleetatik,153 Haur Hezkuntzakoak izandira. B ereduko ikastola izanik,bertan matrikulatzen diren hau-rren %97ren jatorrizko hizkuntzagaztelania da.

Nahiz eta Donostia osoko etainguruko herrietako ikasleak izan,azken urte hauetan ikastolareninguruan egiten ari diren auzoberrietara bizitzera datozen fami-lien portzentaia izugarri igo da,garraioa eta jangelaren erabiltzai-leen kopurua era nabarmeneanjaitsiz. Adibide gisa, Haur

Hezkuntzako 153 ikasleetatik,101ek garraioa erabiltzen du etajangela, 52 ikaslek besterik ez.

Egokitze prozesuaOrain dela 12 urte, Antzuolako

Eskola Publikoan haur txikien ego-kitzapena nola planteatzen zutenikusi genuenean, gure ikastolan erehorrelako zerbait planteatu behargenuela bururatu zitzaigun, etahango esperientzitik zeharo desber-dintzen gintuzten faktoreak aztertuondoren, gure prozesu propioadiseinatzen hasi ginen.

Azken urte hauetan, 3 urtekohaurrekin aurrera eraman dugunegokitze prozesuan puntu haueknabarmenduko genituzke:

- Haurrak lasaiago sentitzendira eta irakasle/ikastolarekikohasierako erlazioa positiboagoada. Egokitze prozesuak haurrenbeharrei hobeto erantzutekoaukera ematen digunez, hasieratiksortzen den elkarren arteko erla-zioa askoz hobea da.

- Gurasoei eskaintzen diegunmarkoa. Ezertan hasi aurretik,gurasoek garbi eduki behar dutezergatik eta zertara datozen ikas-

tolara, zer jarrera agertu beharduten gelan sortuko diren gataz-ken aurrean, non eta nola egonbehar duten egokitze prozesuairauten duen bitartean eta sortukozaizkien sentimendu eta emozio-en aurrean prestatu.

- Haur talde berriaren aurreanirakasleok ditugun beldurraketa espektatibak lankide etagurasoekin konpartitzeko auke-ra ematen digu. Egokitze proze-sua martxan jarri genuenetikgurasoekiko erlazioa askoz estua-goa da, eta hasieratik elkar ezagu-tzeak konfidantzazko giro bat sor-tzen du. Bestalde, gure beldurrezeta sentimenduez gure artean hitzegiteko aukera izateak, bestehausnarketa mota bat sortzeasuposatu du.

AurkezpenaGure esperientziaren aurkezpe-

nean, aipatutako puntu hauekaztertu eta zer-nolako antolamen-dua dugun ikusteko aukera izan-go duzue, hala nola, taldeen anto-laketa eta ordutegia, psikologoa-ren papera, garraio eta jangelaren"arazoari" emandako irtenbidea...

Donostiako Ekintzaikastola

Page 67: XANGORIN ATXIKIMENDUA11 ikastaroetan, eta horietako bat izan zen “Atxikimenduaren inguruan: eskolatze ... rekin dakar espeziearen ugalketa. Gizabanakoak, behar horiek behar bezala

2.000ko uztaila. Atxikimendua • 67

Gasteizko aldezaharreankokaturik

dago HaurtzaroHaur Eskola. Gureikasleak mailasozial, lurralde etaarraza ezberdineta-koak dira. Hori delaeta, integrazioaketa egokitzapenakalde bi ditu: ikaslee-na eta gurasoena.Oinarrizkoa dadenok ondo senti-tzea eta aldamene-koa onartzea.

Eskolak bi pisu eta bost geladitu:- Gela bat urtebeteko 10 hau-rrentzat.- Gela bat urte beteko 15 hau-rrentzat.- Hiru gela 2 urteko 20 hau-rrentzat eta bi hezitzaileen-tzat.

Horiez gain, psikomotrizitategela, plastikako gela, sukal-dea, jangela (30 haur gelditzen

dira bazkaltzen) eta balioaniz-tun gela daude.B eredua nagusitzen da, D ere-duak jarraitzen diolarik. Haurasko elebidunak dira eta amahizkuntza frantsesa, ingelesa,arabiera, portugesa, eta noski,euskara dute.Egokitzapenaren gaian, azter-

ketan eta hobekuntzan urteasko daramagu. 1988an hasiziren gurasoak eskolara etor-tzen egokitzapen garaian.Geroztik hezitzaileen ardurak,formakuntzak, beste eskoleta-ko bisitek eta adituekin izan-dako harremanek bide horijorratzen lagundu digute.

Gasteizko Haurtzarohaur eskola

Page 68: XANGORIN ATXIKIMENDUA11 ikastaroetan, eta horietako bat izan zen “Atxikimenduaren inguruan: eskolatze ... rekin dakar espeziearen ugalketa. Gizabanakoak, behar horiek behar bezala

68 • hik hasi Udako Topaketa Pedagogikoak

Txingudi ikasto-la Irunen dago,baina ez

erdian, herritik 2kilometrora etaHondarribitik 3 kilo-metrora.Auzo lasai bateandago, naturaz ingu-ratuta.

Zenbait datuHaur kopurua:Haur Hezkuntza: 305 neska-mutil. 5 lerro ditugu.Lehen Hezkuntza: 600 neska-mutil.DBH: 450 ikasle bataz beste.

Espazioa eta antolamen-dua:Hiru egoitza independientedaude, baina komunikatuakdaude.Hiru sarrera ditu ikastetxeak,hiru ordutegi eta bi zuzendari-tza: Haur Hezkuntza etaLehen Hezkuntzarako bat, etaDBHrako bestea. Jangela etagarraio zerbitzuak konpartituegiten ditugu.

Egokitze prozesua

Gurasoak* Aurre matrikulazio garaian:lehendabiziko hartu-emana.* Behin betiko matrikulazioaegina dagoela, bilera egitendugu haurra zein gurasoaknola prestatu hitz egiteko. * Uztailan informazio idatziaigartzen zaie: tutorea, sarrera-ko txandak, ordutegia, egute-gia, autobusak, jangela etaoharrak.* Irailan: eskolako lehendabi-ziko egunak pasa eta gero bile-ra egiten da sarreraren balora-zioa egiteko (aipaturiko bile-rak 3 urteko haurren gurasozein irakasleontzat zuzendutadaude.)* Urria edo azaroan: gelakobilera orokorra:

- haurraren une ebolutiboa- haurraren une emozionala- ikasturteko plangintza

Oharra:Behar den guztietan, bai gura-soek eskatuta, bai irakasle-tutoreak deituta, bakarkakobilerak egiten dira.

Ikastolara gurasoeneskutik

Erreleboa gurasoengan-dik irakaslearengana

Lehendabiziko bi eskola-egu-nak:

Ikasle taldean hiru talde egitenditugu eta arratsaldez haurrakaita-amarekin ikastolara etortzendira. Irakasleak harrera ikasgela-ren aurrean egiten du eta zenbaitpauta eman ondoren, psikomotri-zitate gelara joaten gara, etaondoren gelara.

Denetara ordu eta erdi pasatzendugu elkarrekin ikastolan. Taldebakoitzak bi saio egiten ditu.

Haurra ikastolanNola gauzatzen dugun: iraila1. astea: gurasoekin egindako

eskolatze egunak.2. astea:

- talde erdia irakaslearekin,ordu eta erdi, hiru egunez.

- talde osoa irakaslearekin,bi ordu, bi egunez.

3. astea: talde osoa irakasleare-kin, goiz osoa.

4. astea: talde osoa, goiz etaarratsaldez.

Irungo Txingudi ikastolaEskolatzea

Page 69: XANGORIN ATXIKIMENDUA11 ikastaroetan, eta horietako bat izan zen “Atxikimenduaren inguruan: eskolatze ... rekin dakar espeziearen ugalketa. Gizabanakoak, behar horiek behar bezala

2.000ko uztaila. Atxikimendua • 69

UdalIkastolarenproiektua

berria bada ere,herrian lehendikzeuden hiru haur-eskola biltzen dituPartzuergoak.Ondorioz, aurkeztendugun esperientzia,23 urteren buruanmamitutakoarenemaitza dela esanbehar.

Udal ikastolaren ezauga-rriak:

0-3 urte bitarteko haurrak

eskolatzen dira. 105 haur dira

guztira, hiru egoitzetan banatu-

rik:

1) 0-1 urteko 3 talde

1-2 " 2 talde

2) 0-1 urteko 2 talde

1-2 " 2 talde

3) 2-3 urteko 3/4 talde

Bataz beste urtero eskolaratzendiren haur berriak hauek dira:

0-1 taldekoak 27 haur (4 eta 9hilabete bitartekoak izaten dira)

1-2 ko taldean 6 haur2-3ko taldean 25 haur

Egokitzapen prozesua diseina-tzerakoan derrigorrez hiru esparruhartzen dira kontuan: haurra,gurasoak eta irakaslea/ikastetxea.Haurra erdigunean kokaturik,bere inguruan artikulatzen diraestrategia ezberdinak guztionegokitzapena modu lasai eta ego-kian lortu ahal izateko.

Prozesua ez da haurra eskolara-tzen denean hasten. Aldez aurre-tik fase ezberdinak kontenplatzendira, une bakoitzerako helburuzehatzak markatuz.

Egokitzapenaren diseinua erabatekoa edo bestekoa egin, fakto-re askok eragiten dute. Garran-tzizkoena haurraren adina da,atxikimendua eta egin beharrekotransferentziak ezaugarri ezberdi-nak dituelako adinaren arabera.Baina taldeak ere bere eragina du,berrien kopuruak, haur guztiakberriak diren ala zaharren taldean

integratu behar diren, gurasoekesperientziarik baduten ala ez,nolako egoitzak ditugun eta abar.

Esperientziaren aurkezpenakaldagai hauek hartuko ditu kon-tuan, honoko gaiei erantzunaemanez: adinez adin zeri erantzunbeharko diogun bereziki, nolamailakatu prozesua, gurasoak zer-nolako presentzia izango duten,eta oro har, prozesuan sortzendiren ohiko arazoei nola aurre egi-ten diegun.

Oiartzungo udal ikastolaPartzuergoaEgokitzapen prozesua

Page 70: XANGORIN ATXIKIMENDUA11 ikastaroetan, eta horietako bat izan zen “Atxikimenduaren inguruan: eskolatze ... rekin dakar espeziearen ugalketa. Gizabanakoak, behar horiek behar bezala

70 • hik hasi Udako Topaketa Pedagogikoak

Argia ikastolaFontellas herriandago, Tuteratik

4 kilometrora.Eskualdeko ikastoladela esan dezakeguErriberako hainbatherritako ikasleriaetortzen baita:Arketas, Zentroniko,Korella, Kortes,Ablitas, Kaskante,Murtxante eta Tutera.

Euskararen Legea dela eta, hez-kuntza departamentuak ez du Deredurik eskaintzen Nafarroareneskualde honetan. Beraz, gaur egunlegeztatu gabeko zentroa dugu.Honen ondorioz ere, Erriberan eus-karazko eredua duen ikastetxebakarra da.

Duela 15 urte, urte t´erdi eta 2urteko bost ikaslerekin ikastolasortu zen, eta geroztik haurrek 18hilabeterekin ikastolara etortzekoaukera dute. Gaur egun, HaurHezkuntza, Lehen Hezkuntza etaDerrigorrezko Bigarren Hezkuntzaikastolan burutzeko aukera dago.

Azken urte hauetan matrikula-zioaren igoera nabarmena izan da,eta 1999-2000 ikasturtean 200ikasleko kopurura iritsi gara.Datorren ikasturterako 38 ikasleberri sartuko dira ikastolan, inoizbaino gehiago. Igoera honek gureikastolan, eta batez ere haur esko-lan, aldaketa nabarmenak ekarrikoditu.

Ikastolara etortzen diren haurgehienen ama hizkuntza gaztelaniada, eta errealitate linguistikoa dela

eta, euskararekin duten lehenengoharremana ikastolan izaten dute.

Haur Hezkuntzako 1. zikloa

Duela 8 urte guraso eta irakasletalde batek Haurtzaindegi kon-tzeptua utzi eta Haur Eskolaz hitzegiten hasteko lan talde bat sortuzuen. Ekimen honetatik Moldaketagaraia era egoki batetan antolatze-ko lehenengo pausoak eman ziren.Ikastolak urte hauetan guztietanaldaketa sakonak izan ditu haurkopuruaren igoera dela medio, etaHaur Eskolako lehen zikloak errea-litate ezberdinetara moldatu beharizan du: espazio berriak, ikasle etairakasle gehiago, garraioa…Moldaketa garaia aurrera eramate-ko erak, beraz, baldintza hauen ara-bera aldaketa batzuk izan ditu bereforman, oinarrizko helburuak man-tentzen ziren bitartean.

Haur eskolako irakasle guztiaklehen ziklotik pasatzen gara.

Gure egutegia beste ikasleenberdina da, irailan hasi eta ekaine-an bukatu. Ordutegiari dagokio-nez, urtean zehar lehen ziklokoikasleek sarrerako ordu erdiko tar-tea izaten dute. Beste etapetakoikasleak 9:00etatik 5:00ak arteegoten badira ere, txikiek ordugutxiago egoteko aukera badute.

Lehen zikloko ikasleek ikastola-ko jantokian bazkaltzen dute,haien irakasleekin, eta beste ikasle-ak baino lehenago.

Moldaketa garaiaHaurraren egokitzapena ahal den

hobekien eman dadin moldaketagaraia antolatzen da, batez ere,

ordutegiaren murrizketan oinarri-tzen dena.

Haur bakoitza izango da beremoldaketa garaiaren iraupen ego-kiena markatuko duena, nahiz etaprintzipioz guk bost astetako epeajarri.

Ordutegi berezi honetaz gain,hainbat atal kontuan hartu beharkoditugu, batez ere, familiekin lotu-takoak. Haurra ikastolan hasi bainolehen, beraz, ahal bezain informa-zio zabalena jaso dezaten saiatzengara: momentu honen garrantziazohartarazteko, etxeetan sor daitez-keen aldaketak edota arazoakaurreikusiz. Haien jarrerei dago-kienez hainbat aholku ematenditugu, baina arau hertsirik ezarrigabe.

Harreman hau ziurtatzeko hirumomentu erabiltzen ditugu era sis-tematikoan.

Beste arlo batzuk ere kontuanhartu beharko ditugu, hala nola,espazioen antolaketa edo hizkuntza.

Gure lana hobetzeko egi-tasmoak

Gure asmoa malgutasuna irabaz-tea da. Ikastola handitzen den hei-nean, familiekin hurbiltasuna man-tentzea gero eta zailagoa bihurtzenzaigu ,eta hori gerta ez dadin hain-bat proposamen ditugu esku arte-an.

Haurrek eta senideek konparti-tuko luketen espazioa antolatzekoasmoa aurrera doa. Bertan familiaeta haurrari harrera egingo genieke,giro lasaian eta beste espazioetarajoateko aukerarekin.

Tuterako Argia ikastola

Page 71: XANGORIN ATXIKIMENDUA11 ikastaroetan, eta horietako bat izan zen “Atxikimenduaren inguruan: eskolatze ... rekin dakar espeziearen ugalketa. Gizabanakoak, behar horiek behar bezala

2.000ko uztaila. Atxikimendua • 71

Zarauzko UdalHaur Eskolan0-3 urte bitar-

teko haurrak ditugu.Esan dezakegu,beraz, HaurHezkuntzako lehenzikloa betetzenduen zentroa dela.

1999/2000 ikasturtean 94 haurizan ditugu, hiru maila nagusitanbanatuta, eta guztira zazpi gelaosatuz.

Zentroa 1982. urtean zabalduzen, eta betidanik antolatu izandu ikasturte hasierako egokitzeprozesua. Betidanik kezkatu gaituikasturte hasiera horietan haurraknahiz gurasoek bizitzen zituztenune larriak ere, eta ondorioz, gaiasakonean aztertzea erabakigenuen.

Honela, lehenengo atxikimen-duaren inguruko teoria aztertugenuen, ondoren gurasoen iritziaketa bizipenak jaso genituen, etaazkenik, zentroaren antolaketa erekontuan hartuz, egokitze prozesuberri bat diseinatu genuen.

Sortutako proiektu berriaren

oinarria zera da: haurraren inte-

grazio progresiboa eta gurasoen

partaidetza.

Dena den, martxan jarri dugun

proiektuak, guk gure eskolan

dugun errealitateari erantzun

nahi dio, eta ez beste inori.

Zarauzko udal haureskolaHaurren egokitze prozesua

Page 72: XANGORIN ATXIKIMENDUA11 ikastaroetan, eta horietako bat izan zen “Atxikimenduaren inguruan: eskolatze ... rekin dakar espeziearen ugalketa. Gizabanakoak, behar horiek behar bezala