Xachatur Dadayan - Phasteri Joxovacu

ö²êîºðÆ

ÄàÔàì²Ì

àô

Ð²Úàò ²èºìîð²îÜîºê²Î²Ü ¶àðÌàôÜºàôÂÚàôÜÀ

ÜºðÎ²ÚÆê ÂàôðøÆ²ÚÆî²ð²ÌøàôØ XV ¹.–1915 Ã.

XV. YÜZYILDAN 1915'E GÜNÜMÜZ TÜRKIYE'SÝNDE

ERMENILERIN TICARI-EKONOMIK

FAALÝYETÝ

TO

PLU

BELG

ELER

Ð ² Ú à ò ²èºìîð²îÜîºê²Î²Ü ¶àðÌàôÜºàôÂÚàôÜÀ

ÜºðÎ²ÚÆê ÂàôðøÆ²ÚÆî²ð²ÌøàôØXV ¹. – 1915 Ã.

ö ² ê î º ð Æ Ä à Ô à ì ² Ì à ô

ºðºì²Ü - 2012

Ðî¸ 941 (479.25) : 94 (560) : 339.1¶Ø¸ 63.3 (2Ð) + 63.3 (5Âáõ) + 65.9 Ð 282

Î³½ÙáÕ ¨ Í³ÝáÃ³·ñáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ñ»ÕÇÝ³ÏÊ²â²îàôð ¸²¸²Ú²Ü

Ð³Ûáó ³é¨ïñ³ïÝï»ë³Ï³Ý ·áñÍáõÝ»áõÃÛáõÝÁ Ý»ñÏ³ÛÇë ÂáõñùÇ³ÛÇ ï³ñ³ÍùáõÙ. XV¹. – 1915Ã.£ ö³ëï»ñÇ ÅáÕáí³Íáõ /Î³½Ù.ª Ê. ¸³¹³Û³Ý.- ºñ.: §¶³ëåñÇÝï¦ Ññ³ï³ñ³ÏãáõÃÛáõÝ, 2012,- 100 ¿ç:

êáõÛÝ Åá Õá í³ ÍáõÝ Ý»ñ Ï³ ÛÇë Âáõñ ùÇ³ ÛÇ ï³ñ³ÍùáõÙ Ñ³ Ûáó ¹³ ñ³ íáñ ³é¨ïñ³ïÝ ï» ë³ Ï³Ý ·áñ Íáõ Ý»áõ ÃÛ³Ý í» ñ³ µ»ñ Û³É ³ é³ çÇÝ, Ñ³ Ù» Ù³ ï³ µ³ñ ³Ù µáÕ ç³ Ï³Ý áõ ëáõÙ Ý³ ëÇ ñáõÃ ÛáõÝÝ ¿£

¶ñùáõÙ å³ñáõÝ³ÏíáõÙ »Ý ÷³ëï»ñ 40 ù³ Õ³ù Ý»ñáõÙ Ñ³Ûáó ³é¨ïñ³ïÝ ï» ë³ Ï³Ý ·áñ Íáõ-Ý»áõÃ Û³Ý í»ñ³µ»ñÛ³É, 28 ³é³í»É Ýß³Ý³Ï³ÉÇ ³ÝÓ³Ýó Ï»Ýë³·ñ³Ï³Ý ïíÛ³ÉÝ»ñ, 22 ýÇ Ý³Ý ë³ Ï³Ý Ñ³ë ï³ ïáõÃ ÛáõÝ Ý»ñÇ áõ ýÇ Ý³Ý ëÇëï Ý»ñÇ, 28 Ñ³ Û³ å³ï Ï³Ý ýÇñ Ù³ Ý»ñÇ, ·áñ Í³ ñ³Ý Ý»ñÇ, ý³µ ñÇ-Ï³ Ý»ñÇ, ÙÇáõÃ ÛáõÝ Ý»ñÇ Ù³ëÇÝ ï»Õ»ÏáõÃÛáõÝÝ»ñ, ÇÝãå»ë Ý³¨ 60 ·á í³½ ¹³ å³ï Ï»ñ Ý»ñª Ñ³ Ù³ éáï µÝáõ Ã³· ñáõÙ Ý» ñáí£

ú·ï³·áñÍí»É »Ý 55 ³ÕµÛáõñÝ»ñ, 236 Éáõ ë³Ý Ï³ñ Ý»ñ:

Armenian Trade and Commercial Activity in the Territory of Present-Day TurkeyXV century – 1915: A Factbook / Compiled by Kh. Dadayan “Gasprint” publishing, Yerevan 2012, 100 pages

This compendium is the first relatively complete study of the trade and commercial activity taking place on the territory of present-day Turkey over the past centuries.

The book contains facts about Armenian trade and commercial activity in 40 cities with the biographi-cal data of 28 of the most famous individuals, 22 financial institutions and financiers, information on 28 companies, factories, production units and unions belonging to Armenians as well as 60 commercial images with short descriptions.

The author makes use of 55 sources and 236 photographs.

Ðî¸ 941 (479.25) : 94 (560) : 339.1¶Ø¸ 63.3 (2Ð) + 63.3 (5Âáõ) + 65.9

ISBN 978-9939-832-47-0

© ¸³¹³Û³Ý Ê., 2012

Ð 282

Գիրքը հրատարկվել է ԱՄՆ Միջազգային զարգացման գործակալության կողմից ֆինանսավորվող «Աջակցություն Հայաստան-Թուրքիա հարաբերությունների բարելավմանը» ծրագրի շրջանակներում: Ծրագիրն իրականացվում է Կոնսորցիումի կողմից, որի կազմում են Եվրասիա համագործակցություն

հիմնադրամը, Մարդկային զարգացման միջազգային կենտրոնը, Երևանի մամուլի ակումբը և Հայաստանի արդյունաբերողների և գործարարների (գործատուների) միությունը:

ԱՄՆ ՄԶԳ-ն և Կոնսորցիումի անդամներն աջակցում են Հայաստան-Թուրքիա հարաբերությունների բարելավմանը՝ խթանելով քաղաքացիական հասարակության համագործակցությունը, հիմնելով

գործարարների և պրոֆեսիոնալների ցանցեր և զարգացնելով եղած համագործակցության օրինակները, ինչպես նաև սատարելով երկու ժողովուրդների միջև փոխըմբռնման ձևավորմանը և խորացմանը՝ տարածաշրջանում խաղաղության և տնտեսական ինտեգրման հասնելու նպատակով:

Սույն հրատարակությունը, որի բովանդակության համար պատասխանատու է կազմողը, ստեղծվել է Ամերիկայի ժողովրդի նվիրատվության շնորհիվ,

ԱՄՆ Միջազգային զարգացման գործակալության աջակցությամբ: Այստեղ արտահայտված տեսակետները պարտադիր չէ, որ համընկնեն ԱՄՆ Միջազգային

զարգացման գործակալության կամ ԱՄՆ կառավարության տեսակետներին:

The book is published within the framework of the “Support to Armenia-Turkey Rapprochement” project funded by the United States Agency for International Development (USAID) and

implemented by a Consortium comprising Eurasia Partnership Foundation, the Yerevan Press Club, the International Center for Human Development, and the Union of Manufacturers and

Businessmen (Employers) of Armenia.

USAID and the Consortium Members support Armenia-Turkey rapprochement by facilitating engagement between civil society groups, the establishment and development of business

partnerships and regional professional networks, as well as enhanced understanding between the people, for peace and economic integration in the region.

This book is made possible by the generous support of the American People through the United States Agency for International Development (USAID). The contents of this book are the sole

responsibility of the author, and do not necessarily reflect the views of USAID or the United States Government.

4

²è²æ²´²ÜÆ öàÊ²ðºÜ

²ÏÝ Ñ³Ûï ¿, áñ Ñ³Û-Ãáõñ ù³ Ï³Ý Ñ³ ñ³ µ» ñáõÃ Ûáõ Ý» ñáõÙ ·á ÛáõÃ ÛáõÝ áõ Ý»Ý Éáõñç µ³ñ ¹áõÛÃ Ý»ñ áõ Ï³ñÍ ñ³ ïÇ å»ñ, á ñáÝó Ñ³Õ Ã³ Ñ³ñ Ù³Ý Ñ³ Ù³ñ ³ÝÑ ñ³ Å»ßï »Ý Ï³Ùù, ³Ý Ï»ÕÍ áõ µ³ó »ñÏ Ëá ëáõÃ ÛáõÝ, ³Ýó Û³ ÉÇ ¿ ç» ñÁ Ýáñ ë»ñÝ ¹ÇÝ Ýá ñá íÇ ¨ ³ Ý³ ã³é Ù³ ïáõ ó» Éáõ Ó·ïáõÙ:

² Ûá, ³Ýó Û³ ÉÁ Ùá é³ Ý³É Ï³Ù áõ ñ³ Ý³É ãÇ Ï³ ñ» ÉÇ, µ³Ûó Ùï³-å³ Ñ» Éáí ³Ýó Û³ ÉÁ Ñ³ñÏ ¿ ³ñ Å» íá ñ»É Ý»ñ Ï³Ýª Ñ³ ÝáõÝ ³ å³-·³ ÛÇ: ØÇ±Ã» Ï³ë Ï³ ÍÇó í»ñ ã¿, áñ XXI ¹³ ñáõÙ å» ïáõÃ ÛáõÝ Ý» ñÇ ÙÇç¨ ÷³Ï ë³Ñ Ù³Ý Ý» ñÁ, ¹Ç í³ Ý³ ·Ç ï³ Ï³Ý Ñ³ ñ³ µ» ñáõÃ ÛáõÝ Ý»-ñÇ ã·á ÛáõÃ Ûáõ ÝÁ ³ Ý³Ë ñá ÝÇ½Ù »Ý:

Ä³ Ù³ Ý³ ÏÁ Åá Õá íáõñ¹ Ý» ñÇ ù³ í³ ñ³ÝÝ ¿, áñ ï»Õ Ýñ³Ýù Ù³ù ñ³ ½»ñÍ íáõÙ »Ý Ù»Õ ù» ñÇó áõ ëË³É Ý» ñÇó: ä»ïù ¿ ÙÇ³ÛÝ Å³-Ù³ Ý³ÏÝ ÁÝ Ï³ É»É ¨ ³ Ï³Ý ç³ Éáõñ ÉÇ Ý»É Ýñ³ å³ Ñ³Ýç Ý» ñÇÝ:

Þáõñç 500 ï³ ñÇ úë Ù³Ý Û³Ý Ï³Ûë ñáõÃ Ûáõ ÝáõÙ Ñ³ Û»ñÝ ³Ñ é»-ÉÇ ³ í³Ý¹ »Ý áõ Ý» ó»É å» ï³ Ï³ Ý³ ßÇ ÝáõÃ Û³Ý, ³é¨ïñÇ, ³ñ ï³¹-ñáõÃ Û³Ý, ³ñ Ñ»ëï Ý» ñÇ, Ùß³ ÏáõÛ ÃÇ ¨ ³ÛÉ á Éáñï Ý» ñáõÙ, Ç ñ»Ýó ÙïùÇ áõ Ó»é ùÇ ßÝáñÑ Ý» ñáí µ³ ñÇù ë÷é»É: ä³ ï³ Ñ³ Ï³Ý ã¿, áñ Ý»ñ Ï³ ÛÇë Âáõñ ùÇ³ ÛáõÙ û ñ³ íáõñ ³ ×áÕ Ñ» ï³ùñù ñáõÃ ÛáõÝ Ï³ Ñ³ ÛáõÃ Û³Ý áõ Ð³ Û³ë ï³ ÝÇ Ñ³Ý ¹»å: Î³Ý Ý³¨ Ãáõñù Ñ» ÕÇ Ý³Ï-Ý»ñ, á ñáÝó áõ ëáõÙ Ý³ ëÇ ñáõÃ Û³Ý ³ é³ñ Ï³Ý ûë Ù³Ý Û³Ý Âáõñ ùÇ³-ÛáõÙ Ñ³ Û» ñÇ Ý»ñ¹ ñáõÙÝ ¿ ³é¨ïñÇ áõ ïÝï» ëáõÃ Û³Ý ³ë å³ ñ» ½áõÙ:

ºí ³ Ñ³ Ñ³Û áõ Ãáõñù ÁÝ Ã»ñ óáÕ Ý» ñÇ ë» Õ³ ÝÇÝ ¿ Âáõñ ùÇ³-ÛáõÙ Ñ³ Ûáó ïÝï» ë³ Ï³Ý ·áñ Íáõ Ý»áõÃ Û³Ý í» ñ³ µ»ñ Û³É ÷³ë ï»-ñÇ ÙÇ Åá Õá í³ Íáõ, áñÝ, ³ é³ çÇÝ Ñ»ñ ÃÇÝ, ³Õµ Ûáõ ñ³ ·Ç ï³ Ï³Ý Í³Ý ñ³Ï ßÇé Ýß³ Ý³ ÏáõÃ ÛáõÝ áõ ÝÇ: àõ ß³ ¹Çñ ÁÝ Ã»ñ óáÕÝ ³Ûë ï»Õ Ï·ïÝÇ ³é¨ïñ³ïÝ ï» ë³ Ï³Ý á Éáñ ïáõÙ Ñ³Û-Ãáõñ ù³ Ï³Ý Ñ³ Ù³-·áñ Í³Ï óáõÃ Û³Ý ÙÇ ß³ñù íÏ³ ÛáõÃ ÛáõÝ Ý»ñ: ØÇ±Ã» Ëáñ Ñ» Éáõ ³ éÇÃ ãÇ ï³ ÉÇë ³ÛÝ Ç ñá ÕáõÃ Ûáõ ÝÁ, áñ Î» ë³ ñÇ³ ÛÇ Ñ³ Ûáó §¶³Ý Ó³-Ý³ Ï¦ µ³ ñ» ·áñ Í³ Ï³Ý ÙÇáõÃ Û³Ý Ó»é Ý³ñÏ Ý» ñÇÝ Ù³ë Ý³ ÏÇó ¿ÇÝ Ý³¨ Ãáõñ ù» ñÁ:

²Ûë ·Çñ ùÁ å³ï ÙáõÃ Û³Ý ³ñ ¹Ç³ Ï³Ý Ù³ ïáõó Ù³Ý ÇÝù Ý³-ïÇå ¹ñë¨á ñáõÙ ¿:

ÆÝ ãá±õ »Ýù, Ç í»ñ çá, Ï³ñ¨á ñáõÙ ïÝï» ë³ Ï³Ý ³ë å³ ñ» ½Á: êñ³ ÝÇó 20-25 ï³ ñÇ ³ é³ç áã á ùÇ Ùïùáí ã¿ñ ³Ýó ÝÇ, áñ Ãáõñù Ó»é Ý³ñ Ï³ ï» ñ» ñÁ Ð³ Û³ë ï³ ÝáõÙ ÏÏ³ ñá Õ³ Ý³Ý Ñ³Û ·áñ ÍÁÝ-Ï»ñ Ý» ñÇ Ñ»ï ³ ½³ ïá ñ»Ý ½µ³Õ í»É µÇ½ Ý» ëáí: ØÇÝã ¹»é ¹³ ³Û-ëûñ Ç ñ³ Ï³ ÝáõÃ ÛáõÝ ¿, á ñÁ íÏ³ ÛáõÙ ¿ Ù»Ï µ³ ÝÇ Ù³ ëÇÝª ÷áË ß³-Ñ³ í»ï ïÝï» ë³ Ï³Ý Ñ³ Ù³ ·áñ Í³Ï óáõÃ Ûáõ ÝÁ Ç íÇ ×³ ÏÇ ¿ Ý³¨ Ýå³ë ï» Éáõ ù³ Õ³ ù³ Ï³Ý ÃÝçáõÏ Ý» ñÇ Ñ³Õ Ã³ Ñ³ñ Ù³ ÝÁ, »ñ Ïáõ Åá Õá íáõñ¹ Ý» ñÇ ÙÇç¨ ÷á ËÁÙµéÝ Ù³Ý, µ³ ñÇ¹ ñ³ óÇ³ Ï³Ý Ñ³ ñ³-µ» ñáõÃ ÛáõÝ Ý» ñÇ Ñ³ë ï³ï Ù³ ÝÁ:

ÎÏ³ Ù» Ý³ ÛÇ Ëáëùë ³ í³ñ ï»É É³ í³ ï» ëáõÃ Û³Ùµ: Ð³Û í³-×³ é³ Ï³Ý Î. Î» ñ»ù Ù»½ Û³ ÝÁ ³ é³ çÇÝÝ ¿ñ, áñ êï³Ù µáõ ÉÇó ¾ í»-ñ»Ï ·Ûáõ Õ³ ù³ Õ³ù µ» ñ»ó ³ é³ çÇÝ Ý³í Ã³ É³Ù åÁ: ¸³ ñáõ Ï»ë ¿ ³Ý ó»É, ¨ ³½ ·³ ÙÇç Û³Ý ³Û¹ ËáñÑñ ¹³Ý ß³ Ï³Ý Ý³í Ã³ É³Ù åÇ å³ïñáõÛ·Á ÁÝ ¹³ Ù» ÝÁ ÃñÃéáõÙ ¿: ¸Åí³ñ ¿ ³ ë»É, Ã» Ãáõñù³Ï³Ý ù³Õ³ù³Ï³Ý í»ñÝ³Ë³íÇó áí ¿ ³Û¹ ÃñÃéá óÁ Éáõ ë³ ïáõ µá óÇ í»-ñ³ Í» Éáõ, µ³Ûó áñ ³Ûë ·ñùÇ ÁÝ Ã»ñ óáÕ Ý»ñÝ Ç ñ»Ýó Ñá ·áõÙ µáñ µá-ù» Éáõ »Ý Ù»ñ Ó»ó Ù³Ý ÉáõÛ ëÁ, ³Ý Ï³ë Ï³Í ¿:

²ñë»Ý Ô²¼²ðÚ²Ü Ð³Û³ëï³ÝÇ

³ñ¹ÛáõÝ³µ»ñáÕÝ»ñÇ ¨ ·áñÍ³ñ³ñÝ»ñÇ

(·áñÍ³ïáõÝ»ñÇ) ÙÇáõÃÛ³Ý Ý³Ë³·³Ñ

5

Î²¼ Øà ÔÆ ÎàÔ ØÆò

²Ûë Åá Õá í³ ÍáõÝ ³Ûë µ»ñ ·Ç ÉáÏ ÙÇ µ» Ïáñ ¿£ ²Ûë µ»ñ·, áñ Ñ³Éí»ó Å³ Ù³ Ý³ ÏÇ ̈ Ç ñ³ ¹³ñ ÓáõÃ ÛáõÝ Ý» ñÇ ï³ù Ñá ë³Ýù Ý» ñÇó, ¨ µ» Ïáñ, á ñÇ ³Ý í³ Ýáõ ÙÁ ·ñù³ Ï³½ ÙÇ íñ³ ¿£àñ å»ë ½Ç ÃÛáõ ñÇ Ù³ óáõÃ ÛáõÝ ã³ é³ ç³ Ý³ª Ï³å í³Í í»ñ Ý³· ñÇ Ñ»ï, Ñ³ñÏ »Ýù Ñ³ Ù³ ñáõÙ ÙÇ ³ÝÑ ñ³ Å»ßï µ³ ó³ï ñáõÃ ÛáõÝ ï³É£ Ø»ñ Åá Õá í³ ÍáõÇ ÁÝ¹·ñ Ï³Í Å³ Ù³ Ý³ Ï³ßñ ç³ ÝÁª XV¹.1915Ã., ³Ý ßáõßï, í» ñ³ µ» ñáõÙ ¿ úë Ù³Ý Û³Ý Ï³Û ëñáõ ÃÛ³ ÝÁ (12991923), á ñÁ Ó·íáõÙ ¿ñ ìÇ»Ý Ý³ ÛÇ ¹³ñ µ³ë Ý» ñÇó ÙÇÝã¨ ä³ñ ëÇó Íáó, ÔñÇ ÙÇóª ²ý ñÇ Ï³ ÛÇ ÑÛáõ ëÇë£ ê³ Ï³ÛÝ Ù»Ýù Ý»ñÏ³ Û³ó ñ»É »Ýù Ñ³ Ûáó å³ï Ù³ Ï³Ý ³é¨ïñ³ïÝ ï» ë³ Ï³Ý ·áñ Íáõ Ý»áõÃ Ûáõ ÝÁ Ý»ñ Ï³ ÛÇë Âáõñ ùÇ³ ÛÇ Ð³Ý ñ³ å» ïáõ ÃÛ³Ý ï³ ñ³Í ùáõÙ, Ù»Ýù ã»Ýù ³Ý¹ ñ³ ¹³ñ Ó»É Ñ³ Ûáó ÝáõÛ Ý³ µÝáõÛÃ ·áñ Íáõ Ý»áõ ÃÛ³ ÝÁ, ³ ë»Ýù, ÝáõÛÝ ÔñÇ ÙáõÙ Ï³Ù º ·Çå ïá ëáõÙ, á ñáÝ óÇó Ûáõ ñ³ ù³Ýã Ûáõ ñÁ ³ é³Ý ÓÇÝ ·ñùÇ ÝÛáõÃ ¿£ ì»ñ Ý³· ñáõÙ ã¿ÇÝù Ï³ ñáÕ ·áñ Í³ Í»É Ý³¨ ² Ý³ ïá ÉÇ³ Ï³Ù öáùñ ² ëÇ³ ³Ý í³ ÝáõÙ Ý» ñÁ, á ñáí Ñ»ï¨ ÁÝ¹·ñ Ï»É »Ýù ³ñ ¹Ç Âáõñ ùÇ³ ÛÇ »í ñá å³ Ï³Ý Ù³ ëáõÙ ·ïÝíáÕ èá ¹áë ÃáÝ (Â» ùÇñ ¹³Õ), Ø³ÉÏ³ ñ³Ý, ²¹ ñÇ³ Ý³ åá ÉÇ ëÁ (¾ ¹Çñ Ý»)£Æ ëÏ½µ³ Ý» ë³Ñ Ù³Ý í³Í ¿ñ, áñ ·Çñ ùÁ Ññ³ ï³ ñ³Ï í» Éáõ ¿ñ »ñÏ É»½í Û³ª Ñ³ Û» ñ»Ý áõ Ãáõñ ù» ñ»Ý, ³Û ëÇÝùÝª Ý³ Ë³ ï»ë í»Éáõ ¿ñ Ý³¨ Ãáõñù ÁÝ Ã»ñ óá ÕÇ Ñ³ Ù³ñ£ ÆëÏ ¹³ Ýß³ Ý³ ÏáõÙ ¿ñ, áñ ³ÛÝ Ã» Ù»½ª Ñ³ Û» ñÇë, Ã» Ãáõñ ù» ñÇ Ñ³ Ù³ñ áõ Ý» Ý³ Éáõ ¿ñ ¨ ÇÝù Ý³ ×³ Ý³ ãá Õ³ Ï³Ý, ¨ ÷áË ×³ Ý³ ãá Õ³ Ï³Ý µÝáõÛÃ£ ²Û¹ Ýå³ ï³ ÏÇÝ Ñ³ë Ý» Éáõ É³ í³ ·áõÛÝ ÙÇ çá óÁ ½³ Ý³ ½³Ý ³Õµ ÛáõñÝ» ñÇó ù³Õ í³Í ÷³ë ï» ñÇ ëáë Ï³ Ï³Ý í» ñ³ ß³ ñ³¹ ñ³ÝùÝ ¿ñª ³ é³Ýó Ù»Ï Ý³ µ³ ÝáõÃ ÛáõÝ Ý» ñÇ, Ñ»ï¨áõÃ ÛáõÝ Ý»ñÝ áõ í»ñ ÉáõÍáõÃ Ûáõ ÝÁ ÃáÕ Ý» Éáí ÁÝ Ã»ñ óá ÕÇÝ£Â» å»ï ³Õµ Ûáõñ Ý» ñÁ Ñ³Û Ï³ Ï³Ý »Ý, ë³ Ï³ÛÝ ¹ñ³Ýó µ³ ó³ñÓ³Ï Ù» Í³ Ù³ë Ýáõ ÃÛáõ ÝÁ ëÏ½µÝ³Õµ Ûáõ ñ³ ÛÇÝ ¿áõÃ ÛáõÝ áõ ÝÇ, ³Û¹ ÇëÏ å³ï ×³ éáí ÷³ë ï» ñÇ Ñ³ í³ë ïÇáõÃ Ûáõ ÝÁ Ï³ë Ï³ ÍÇó í»ñ ¿£ Æ±Ýã ëÏ½ µáõÝ ùáí ¿ Ï³½Ù í»É Åá Õá í³ ÍáõÝ£Ø»½ Ñ³ Ù³ñ, Ý³Ë, Ï³ñ¨áñ ¿ñ ³ß Ë³ñ Ñ³· ñ³ Ï³Ý ÁÝ¹·ñÏáõ ÙÁ, ¨ §´Ý³ Ï³ í³Û ñ»ñ¦ ·ÉËáõÙ Ý» ñ³ é»É »Ýù ÷³ëï»ñ Âáõñ ùÇ³ ÛÇ 40 ù³ Õ³ù Ý»ñáõÙ Ñ³Ûáó ³é¨ïñ³ïÝï»ë³Ï³Ý ·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ý í»ñ³µ»ñÛ³É£ ÀÝ Ã»ñ óá ÕÇ Ùáï Ï³ ñáÕ »Ý Ñ³ñó»ñ Í³ ·»Éª ÇÝ ãáõ± ³Û ëÇÝã ù³ Õ³ ùÁ Ý» ñ³é í³Í ã¿ Ï³Ù ÇÝ ãáõ± ³Û ëÇÝã ù³ Õ³ ùÇ Ù³ ëÇÝ ÝÛáõ ÃÁ ß³ï ¿, ³Û ÝÇÝ ãÇ Ù³ ëÇÝª ùÇã£ ¸³ Ù»ñ Ã» ñ³ óáõ ÙÁ ã¿. Ý»ñ Ï³ ÛÇë Âáõñ ùÇ³ ÛÇ ï³ ñ³Í ùáõÙ Å³Ù³ Ý³ ÏÇÝ » Õ³Í ·ñ» Ã» µá Éáñ Ñ³ Û³µ Ý³Ï í³Û ñ» ñÁ Ã»¨ áõ Ý»Ý Ç ñ»Ýó ·ñ³ íáñ å³ï ÙáõÃ Ûáõ ÝÁ, ë³ Ï³ÛÝ ¹ñ³Ýó Ñ» ÕÇ Ý³Ï Ý» ñÁ Ï³Ù ³Ý ï» ë»É »Ý ³é¨ïñ³ïÝ ï» ë³ Ï³Ý ·áñ Íá ÝÁ, Ï³Ù Ç ñ»Ýó Ó»é ùÇ ï³Ï » Õ³Í ÝÛáõÃÝ ¿ Ýí³½ » Õ»É£ Ø»Ýù µ³ ñ»ËÕ ×á ñ»Ý Åá Õá í»É »Ýù ³Ù µáÕç » Õ³ ÍÁ£ ÀÝ¹ á ñáõÙ, Ëëïá ñ»Ý å³Ñ å³Ý»É »Ýù ·ñùÇ µÝáõÛ ÃÁ ¨ ã»Ýù ³Ý¹ ñ³ ¹³ñ Ó»É ù³ Õ³ ù³ Ï³Ý, Ïñá Ý³ Ï³Ý, í³ñ ã³ Ï³Ý, ³½ ·³ ÙÇç Û³Ý, µÝ³Ï ãáõÃ Û³Ý Ãí³ ù³Ý³ ÏÇ, ³ñ Ñ»ë ï³ ·áñ ÍáõÃ Û³Ý ¨ ³ÛÉ Ñ³ñ ó» ñÇ£ ºí, ÁÝ¹ á ñáõÙ, Ñ³ ïáõÏ áõ ß³¹ ñáõÃ ÛáõÝ »Ýù ¹³ñÓ ñ»É Ñ³ÛÃáõñ ù³ Ï³Ý å³ïÙ³ïÝ ï» ë³ Ï³Ý Ñ³ Ù³ ·áñ Í³Ï óáõÃ Û³Ý ÷³ë ï» ñÇÝ£Ð³í»É»Ýù Ý³¨, áñ ù³Õ³ùÝ»ñáõÙ Ñ³Ûáó ³é¨ïñ³ïÝï»ë³Ï³Ý ·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ý í»ñ³µ»ñÛ³É ïíÛ³ÉÝ»ñÇ Ù»Í³Ù³ëÝáõÃÛáõÝÁ í»ñ³µ»ñáõÙ ¿ XIX ¹. í»ñçÇÝ XX ¹³ñÇ ëÏ½µÇÝ:

Ê³ã³ïáõñ ¸² ̧ ² Ú²ÜîÝï»ë³Ï³Ý Ùß³ÏáõÃ³µ³Ý,

Ññ³å³ñ³Ï³Ëáë

6

§Ø³ñ ¹ÇÏ¦ ·ÉËáõÙ ÁÝ¹·ñ Ï»É »Ýù 28 ³Ý Ó³Ýó, ¨ ³Ûë ï»Õ ¨ë á ñáß µ³ ó³ï ñáõÃÛ³Ý Ï³ ñÇù Ï³£ Þáõñç ÑÇÝ· ¹³ ñ» ñÇ ÁÝ Ã³ó ùáõÙ ³ñ ¹Ç Âáõñ ùÇ³ ÛÇ ï³ ñ³Í ùáõÙ ³é¨ïñ³ïÝ ï» ë³ Ï³Ý ·áñ Íáõ Ý»áõÃ Û³Ùµ ½µ³Õ í³Í ï³ëÝ Û³Ï Ñ³ ½³ ñ³ íáñ Ñ³Û» ñÇó Ù»Ýù, ãÝãÇÝ µ³ ó³ éáõÃ Û³Ùµ, ÁÝï ñ»É »Ýù Ýñ³Ýó, áõÙ Éáõ ë³Ý Ï³ñ Ý» ñÁ å³Ñå³Ý í»É »Ý£ (Ø»Ýù ³é Ñ³ ë³ ñ³Ï ËÇëï Ï³ñ¨á ñ»É »Ýù Éáõ ë³Ý Ï³ñ Ý» ñÇ ³é Ï³ ÛáõÃÛáõ ÝÁ, ù³Ý ½Ç ¹ñ³Ýù ÇÝù ÝÇÝ ÷³ë ï³ å³ï Ï»ñ Ý»ñ »Ý)£ Ð³ í» É»Ýù ÙÇ³ÛÝ, áñ ³Û¹ Ù³ñ ¹ÇÏ, ³ÝË ïÇñ, ³Ñ é» ÉÇ ¹» ñ³ Ï³ ï³ ñáõÙ »Ý áõ Ý» ó»É ³½ ·³ ÛÇÝ ÇÝù Ý³å³Ñ å³ ÝáõÃ Û³Ý, Ñ³ Ù³ÛÝ ù³ ÛÇÝ ÇÝù Ý³ Ï³½ Ù³ Ï»ñå Ù³Ý ·áñ ÍáõÙª » é³Ý ¹áõÝ Ï»ñ åáí ½³ñ ·³ó Ý» Éáí Ñ³ Ûáó µ³½ Ù³ ¹³ñ Û³ µ³ ñ» ·áñ ÍáõÃ Û³Ý ³ í³Ý ¹áõÛÃ Ý» ñÁ£ ´³Ûó Ù»Ýù ã»Ýù ³Ý¹ ñ³ ¹³ñ Ó»É ³Û¹ Ù³ñ¹ Ï³Ýó µ³ ñ» ñ³ ñáõÃ Û³ ÝÁ, á ñáí Ñ»ï¨ Ñ³Û Åá Õáíñ ¹Ç 17¹³ñ Û³ µ³ ñ» ·áñ ÍáõÃ Û³Ý å³ï ÙáõÃ Ûáõ ÝÁ ÙÇ³Ý ·³ Ù³ÛÝ ³ÛÉ Ã»Ù³ ¿, ¨ ¹ñ³ Ù»Ïª Ãáõñ ù³µ Ý³Ï Ñ³ ÛáõÃ Û³Ý, ¿ çÁ ã¿ñ Ï³ ñáÕ Ñ» ï³ùñù ñ»É Ãáõñù ÁÝ Ã»ñ óá ÕÇÝ£§Ò»é Ý³ñ ÏáõÃ ÛáõÝ Ý»ñ¦ ·ÉËáõÙ ÁÝ¹·ñ Ï»É »Ýù ï» Õ» ÏáõÃ ÛáõÝ Ý»ñ ³ÝË ïÇñ µá Éáñ Ñ³ Û³ å³ï Ï³Ý ýÇñ Ù³ Ý» ñÇ, ·áñ Í³ ñ³Ý Ý» ñÇ, ý³µ ñÇ Ï³ Ý» ñÇ, ÁÝ Ï» ñáõÃ ÛáõÝ Ý» ñÇ, ïÝï» ë³ Ï³Ý ÙÇáõÃ ÛáõÝ Ý» ñÇ í» ñ³ µ»ñ Û³É£§¶á í³½¹ Ý»ñ¦ ·ÉËáõÙ ÁÝ¹·ñÏ í³Í å³ï Ï»ñ Ý» ñÇ ÁÝï ñáõÃ Ûáõ ÝÁ ÝáõÛÝ å»ë å³ï³ Ñ³ Ï³Ý ã¿£ Ø»Ýù ó³Ý Ï³ ó»É »Ýù óáõÛó ï³É, áñ Ñ³ Û³ å³ï Ï³Ý µÇ½ Ý» ëÇ ïÇå³ Ï³Ý ï³ ñ³ ï» ë³Ï Ý» ñÇó ½³ï /Ïáß Ï» Õ»Ý, Ñ³ ·áõëï, Ù³ Ýáõ ý³Ï ïáõ ñ³, ëå³ë³ñÏ Ù³Ý á Éáñï ̈ ³ÛÉÝ, Ñ³ Û» ñÁ Âáõñ ùÇ³ ÛáõÙ Ñ³Ý ¹Ç ë³ ó»É »Ý ³ñ ï³ ë³Ñ Ù³Ý Û³Ý µ³½ Ù³ ÃÇí ýÇñ Ù³ Ý» ñÇ Ý»ñ Ï³ Û³ óáõ óÇã Ý»ñ£ Â» å»ï Åá Õá í³ ÍáõÝ Ý» ñ³ éáõÙ ¿ ÙÇÝã¨ 1915Ã. Å³ Ù³ Ý³ Ï³ßñ ç³ ÝÁ, ë³ Ï³ÛÝ ½» ï» Õ»É »Ýù Ý³¨ ·á í³½ ¹³ å³ïÏ»ñ Ý»ñ, á ñáÝù íÏ³ ÛáõÙ »Ý Ù»Ï µ³Ý` » Õ»É »Ý Ñ³ Û³ å³ï Ï³Ý ýÇñ Ù³ Ý»ñ, á ñáÝù ·á Û³ï¨»É »Ý 1915Çó Ñ» ïá£Ä³ Ù³ Ý³ Ï³ ÏÇó ÁÝ Ã»ñ óá ÕÁ ·ñùáõÙ ÏÑ³Ý ¹Ç åÇ á ñáß ³Ý Ñ³ë Ï³ Ý³ ÉÇ µ³ é»½ ñ» ñÇ£ ¸ñ³Ýó ÙÇ Ù³ ëÇ µ³ ó³ï ñáõÃ ÛáõÝ Ý» ñÁ Ï³Ý µáõÝ ï»ùë ï» ñáõÙ, ÙÛáõë Ý» ñÇ ÁÙµé ÝáõÙÁ ¹Ûáõ ñ³ó Ý» Éáõ Ñ³ Ù³ñ Ù»Ýù Ï³½ Ù»É ̈ Åá Õá í³ Íá õÇ í»ñ çáõÙ ½» ï» Õ»É »Ýù Ñ³ Ù³å³ ï³ë Ë³Ý µ³ ó³ï ñ³ Ï³Ý µ³ é³ ñ³Ý£²Õµ Ûáõñ Ý» ñÇ µ³ ó³ñ Ó³Ï Ù» Í³ Ù³ë ÝáõÃ Ûáõ ÝÁ ³ñ¨Ùï³ Ñ³ Û» ñ»Ý ¿. ³ñ ¹Ç ÁÝ Ã»ñ óáÕÇ ÁÝ Ï³ Éáõ ÙÁ Ñ»ß ï³ó Ý» Éáõ Ýå³ ï³ Ïáí Ù»Ýù û· ï³ ·áñÍ í³Í ÷³ë ï³ Ï³Ý ÝÛáõÃÁ ËÙµ³· ñ»É áõ í» ñ³ Í»É »Ýù ³ñ¨» É³ Ñ³ Û» ñ» ÝÇ£Æ í»ñ çá, á±ñÝ ¿ñ Ý»ñ Ï³ ÛÇë Âáõñ ùÇ³ ÛáõÙ Ñ³ Ûáó ¹³ ñ³ íáñ ³é¨ïñ³ïÝ ï» ë³ Ï³Ý Ý»ñ Ï³ ÛáõÃ ÛáõÝÝ Ç óáõÛó ¹Ý» Éáõ Ýå³ ï³ ÏÁ£Ü³Ë, ¨ë Ù»Ï ³Ý ·³Ù ³ å³ óáõ ó» ÉÁ, áñ Ñ³Û Åá Õá íáõñ ¹Á Ù³ñ¹ ÏáõÃ Û³Ý ÑÝ³ ·áõÛÝ ù³ Õ³ ù³Ïñ Ã³ Ï³Ý ³ñ Å»ù Ý» ñÇó Ù» ÏÇª ïÝï» ë³ Ï³Ý Ùß³ ÏáõÛ ÃÇ ÏñáÕ ¿£ºñÏ ñáñ¹, Âáõñ ùÇ³ ÛÇ ïÝï» ëáõÃ Û³Ý Ù»ç Ñ³ Ûáó íÇÃ Ë³ ñÇ Ý»ñ¹ ñáõ ÙÁ Ù³ ïáõ ó» ÉÁ£ºí, »ñ ñáñ¹£ Ð³Ý ñ³ Ñ³Ûï ¿, áñ Ñ³ÛÃáõñ ù³ Ï³Ý Ý»ñ Ï³ ÛÇë ÷áË Ñ³ ñ³ µ» ñáõÃ ÛáõÝÝ» ñÁ ·ñ» Ã» ½ñá Û³ Ï³Ý Ù³ Ï³ñ ¹³ ÏÇ »Ý£ ¶ñ» Ã», á ñáí Ñ»ï¨ Ã» å»ï ÃáõÛÉ áõ ãÏ³ñ·³ íáñ í³Í, µ³Ûó ³Û ¹áõ Ñ³Ý ¹»ñÓ ·á ÛáõÃ ÛáõÝ áõ Ý»Ý Ý³¨ ³é¨ïñ³ïÝ ï» ë³ Ï³Ý ß÷áõÙ Ý»ñ£ ²é Ñ³ ë³ ñ³Ï µÇ½ Ý» ëáõÙ ³Ý ã³÷ Ñ³ñ ·Ç »Ý å³ï Ù³ Ï³Ý ³ í³Ý ¹áõÛÃ Ý» ñÁ. Ù»Ýù Ïáõ ½» Ý³ ÛÇÝù, áñ ³ñ ¹Ç Ñ³Û ¨ Ãáõñù µÇ½ Ý»ë Ù»Ý Ý» ñÁ ³Ûë ·ñùáí Ñ»ï³ ¹³ñÓ Ñ³ Û³óù Ó·»ÇÝ µ³½ Ù³ ¹³ñ Û³ ³Ýó Û³ ÉÇÝ áõ Ëáñ Ñ»ÇÝ, áñ ïÝï» ë³ Ï³Ý Ñ³ Ù³ ·áñ Í³Ï óáõÃ Ûáõ ÝÁ áã ÙÇ³ÛÝ ÑÝ³ ñ³ íáñ ¿, ³ÛÉ¨ª ÷áËÝ å³ë ï³ íáñ£ ² í» ÉÇÝ, ³ÛÝ Ç íÇ ×³ ÏÇ ¿ Ñ³ÛÃáõñ ù³ Ï³Ý Ñ³ ñ³ µ» ñáõÃ ÛáõÝ Ý» ñáõÙ Ýáñ ¹éÝ»ñ µ³ ó»É£

²Ûë Åá Õá í³ ÍáõÇ ² ¹³ µ³ ½³ ñÇÝ í» ñ³ µ» ñáÕ »Ý Ã³·É ËÇ í»ñ çáõÙ ½» ï» Õ»É »Ù ÙÇ Éáõ ë³Ý Ï³ñ, á ñÁ ×Çßï 100 ï³ñ í³ å³ï ÙáõÃ ÛáõÝ áõ ÝÇ£ ²Û¹ ï»Õ å³ï Ï»ñ í³Í ¿ Ï³ Û³ ñ³ ÝáõÙ Ï³Ý· Ý³Í ÙÇ Ù³ñ¹, á ñÁ ·Ý³ó ùÇ ¿ ëå³ ëáõÙ£ ²Õµ Ûáõ ñÁ ãÇ ÝßáõÙ, ¨ »ë ã·Ç ï»Ùª ³Û¹ Ù³ñ ¹Á Ñ³±Û ¿, Ã»ª Ãáõñù, µ³Ûó ¹³ Ï³ñ¨áñ ¿É ã¿£ Ø³ Ï³· ñáõÃ ÛáõÝÝ ¿É »Ù ÇÝùë Ñá ñÇ Ý»Éª §¶Ý³ó ùÇ ëå³ ë» ÉÇë¦£ Æ±Ýã · Ý³ó ùÇ ¿ ëå³ ëáõÙ ³Û¹ Ù³ñ ¹Á, ³ñ¹ Ûá±ù ºñ¨³Ý²Ý Ï³ ñ³£ Â»± ·Ý³óùáõñ í³ Ï³ ÝÇ, á ñÁ åÇ ïÇ ·³ àã ÙÇ ï» ÕÇó áõ ·Ý³ àã ÙÇ ï»Õ£ 100 ï³ ñÇ ¿, ³Û¹ Ù³ñ ¹Á ëå³ ëáõÙ ¿£ Ð³±Û ¿ Ý³, Ã» Ãáõñùª ã·Ç ï»Ù£

Ø³ ÛÇë, 2012Ã.ºñ¨³Ý

7

Î. äáÉ ëáõÙ Ñ³ Û» ñÇ ·á ÛáõÃ Ûáõ ÝÁ ÑÇ ß³ ï³Ï íáõÙ ¿ 5-6-ñ¹ ¹³ ñ» ñÇó. Ýñ³Ýó ÃÇíÝ ¿ñ 2000-5000 Ñá-·Ç, á ñáÝó Ù»ç, ³Ý ßáõßï, Ï³ ÛÇÝ í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý»ñ, áõë Û³É Ù³ñ ¹ÇÏ, ë» Õ³ Ý³ íáñ Ý»ñ1 áõ Ñá Õ³ ï» ñ»ñ£

äáÉ ëÇ ³ éáõ ÙÇó ßáõñç 20 ï³ ñÇ ³ é³ç Ô³ É³-ÃÇ³ ÛÇ Ñ³ Ûáó » Ï» Õ» óÇÝ Ï³ éáõ ó»É ¿ ÎáÙë í³ ×³-é³ Ï³ ÝÁ£

32] 112

ü³ ÃÇÑ êáõÉ Ã³Ý Ø³Ñ Ù»¹ ´ -Ç ÏáÕ ÙÇó Î. äá ÉÇ-ëÁ ·ñ³ í» Éáõó ßáõñç 150 ï³ ñÇ ³ é³ç, »ñµ ×» Ýá-í³ óÇ Ý» ñÁ ïÇ ñáõÙ ¿ÇÝ Ã» ÔñÇ ÙÁ ¨ Ã» Î. äáÉ ëá Ô³ É³ ÃÇ³ ù³ Õ³ ù³ Ù³ ëÁ, ÕñÇÙ óÇ Ñ³ Û» ñÁ ëÏë»-óÇÝ Î. äáÉ ëá Ñ»ï Ù» Í³ Í³ í³É ³é¨ïáõñ ³ Ý»É£

54] 1160

²´ ð² Ð²Ø ²ÜÎ Úàô ð² òÆàÔ´ Æ ìº ð²Ú Ø²Ú ð² ø² Ô² øÆÜ

Îàê î²Ü¸ Üàô äúÈ êàÚ

ºõ á°ã ÙÇ³ÛÝ î³× Ï³ó ³½ ·ÇÝ,²ÛÉ ½ùñÇë ïá Ý»³ÛëÝ Ç Ù¿ç µ» ñÇÝ, Æ ùë³Ý »õ áõÃ ÑáÏ ï»Ù µ» ñÇÝâáñë Ñ³Û Ç Û²Ý ÏÇõ ñÇáÛ µ» ñÇÝ£

1 ê»Õ³Ý³íáñ (ë³ñ³ý, ÉáõÙ³Û³÷áË) - Ëáßáñ ¹ñ³Ù³ï»ñ, áñ ½µ³ÕíáõÙ ¿ñ ýÇÝ³Ýë³í³ñÏ³ÛÇÝ ·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ùµª ïáÏáëáí ÷áÕ ïñ³Ù³¹ñ»Éáí Ï³Ù ï³ñ³¹ñ³Ù³ÛÇÝ ·áñÍ³ñùÝ»ñáí£

2 ²Ûë Ýß³Ýáí ] ÃÇíÁ óáõÛó ¿ ï³ÉÇë ³ÕµÛáõñÁ, áñ ½»ï»Õí³Í ¿ §²ÕµÛáõñÝ»ñÇ ó³ÝÏáõÙ¦, ÇëÏ Ñ³çáñ¹ ÃÇíÁ Ï³Ù Ãí»ñÁª ¿ç»ñÁ£ îíÛ³É å³ñ³·³ÛáõÙª ØÁñÙÁñ»³Ý Ú., ÐÇÝ ûñ»ñ áõ ³Û¹ ûñ»ñáõÝ Ñ³Û Ù»Í³ïáõÝÝ»ñÁ. 1550-1870, ì»Ý»ïÇÏ, 1901Ã., ¿ç 11£

²ë ïáõ³ Í³ ïáõñ ê³ ÃÁÉ ÙÇ ßÇÝ,ºí êÇ Ù¿áÝ ´³ ñÇ ÷³ ßÇÝ,ºõ ä³ å³ ÛÇ áñ ¹Ç ²Û í³ïÝ,ºõ å³ ñáÝ ¶áñ·Ý Ñ» ßÇÙ Ñ³ ×ÇÝ£

Î. äáÉ ëÇ ³Ý Ïáõ ÙÇó Ñ» ïá Ãáõñ ù»ñÝ Ç ñ»Ýó Çß-Ë³ ÝáõÃ Û³Ý ³ÛÉ í³Û ñ» ñÇó Ù»Í Ãíáí áã-ÑáõÛÝ Ñå³ ï³Ï Ý»ñ µéÝÇ ï» Õ³ ÷á Ë» óÇÝ ³ÛÝ ï»Õ, Ñáõ Ý³ Ï³Ý ï³ñ ñÇ ³½ ¹» óáõÃ Ûáõ ÝÁ Ñ³ Ï³Ïß é» Éáõ Ñ³ Ù³ñ£ ²Ûë Ýå³ ï³ Ïáí Î. äá ÉÇë µ»ñ í³Í Ñ³Û ·³Õ Ã³ Ï³Ý Ý» ñÇ ³ é³ çÇÝ Ý»ñ Ï³ Û³ óáõ óÇã Ý»ñÝ »Ý » Õ»É í» ñá ÑÇß Û³É ãáñë Ñá ·ÇÝ, á ñáÝù ²ÝÏ Ûáõ-ñÇ³ ÛÇ (²Ý Ï³ ñ³) »ñ¨» ÉÇ Ý» ñÇó ¿ÇÝ£ ìÏ³ ÛáõÃ ÛáõÝ Ï³, áñ ¹ñ³ ÝÇó ÙÇ ù³ ÝÇ ï³ ñÇ Ñ» ïáª 1464 Ãí³-Ï³ ÝÇó ³ é³ç, ³ í» ÉÇ Ù»Í Ãíáí Ñ³Û ·³Õ Ã³ Ï³Ý-Ý»ñ »Ý µ»ñ í»É ²ÝÏ Ûáõ ñÇ³ ÛÇó£ ²Û Ýáõ Ñ»ï¨ Ñ³ Û»ñ »Ý µ»ñ í»É Ý³¨ 1461Ã. îñ³ åÇ ½á ÝÇó, 1479Ã.ª Ô³-ñ³ Ù³ ÝÇ³ ÛÇó ¨ Ñ»ï½ Ñ» ï»ª ³ÛÉ í³Û ñ» ñÇó£

8] 49-50, 59

´³ óÇ ³Û¹, ï³ å³ Ý³ ù³ ñ» ñÇ ³ñ Ó³ Ý³· ñáõ-ÃÛáõÝ Ý» ñÇó Í³ Ýá Ã³ ÝáõÙ »Ýù ÙÇ ß³ñù ³ñ¨»É óÇ (å³ñë Ï³ Ñ³Û) í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý» ñÇ, á ñáÝù 16-ñ¹ ¹³ ñÇ ³ é³ çÇÝ ù³ éáñ ¹áõÙ ·ïÝíáõÙ ¿ÇÝ Î. äáÉ-ëáõÙ£ ÐÇ ß»ó Ý»Ýù Ýñ³Ý óÇó ÙÇ ù³ ÝÇ ëÇ ³ ÝáõÝ Ý»-ñÁª ² ·áõ É» óÇ Ø»É ùáÝ, Þá éá Ã» óÇ Ð³ Ïáµ, æáõ Õ³-Û» óÇ ² Õ³ µ³µ ¨ ëñ³ áñ ¹Ç ´³Õ ¹³ ë³ñ, ² é³ ù» ÉÇ

¶ÈàôÊ 1.

´ Ü ² Î ² ì ² Ú ð º ð

êàôÚÜ ¶ÈÊàôØ ²Ú´ ́ º Ü² Î²Ü Î²ð ¶àì, ´² òÆ Î. äàÈ êÆò, Üºð Î² Ú²ò ì²Ì ºÜ ²ÚÜ ´Ü² Î² ì²Ú ðº ðÀ, àð îºÔ ² èºìî ð²îÜ îº ê² Î²Ü ¶àð Ìàô ÜºàôÂ ÚàôÜ ºÜ Ì² ì² ÈºÈ Ð² Úº ðÀ

Î à ê î ² Ü ¸ Ü à ô ä à È Æ ê / ê î ² Ø ́ à ô È

äáÉ ëÇ êµ ºñ ñáñ ¹áõÃ ÛáõÝ Ñ³ Ûáó » Ï» Õ» óáõ Ùáï äá Éëá Ï³ÙáõñçÁ

8 ´Ý³Ï³í³Ûñ»ñ

áñ ¹Ç ²í ¹Á É» (²µ ¹áõÉ É³), öÇñ Ý³ Õ³ ÛÇ áñ ¹Ç Öá-Õ» óÇ (æáõ Õ³ Û» óÇ) ² í» ïÇù ¨ ³ÛÉÝ£

54] 1161

´Ûáõ ½³Ý ¹³ Ï³Ý Ï³Ûë ñáõÃ Û³Ý ³Ý Ïáõ ÙÇó Ñ»-ïá (1453) ûë Ù³Ý Û³Ý Ãáõñ ù» ñÇ Ù³Û ñ³ ù³ Õ³ù ¹³ñ Ó³Í Îáë ï³Ý¹ Ýáõ åáÉ ëÇÝ íÇ ×³Ï í³Í ¿ñ ÑÝ³ Ù» ÝÇ ù³ Õ³ ù³Ïñ ÃáõÃ Û³Ý ÷É³ ï³Ï Ý» ñÇ íñ³ Ç Ýá ñá ëÏë»É Çñ Ï»Ý ë³· ñáõÃ Ûáõ ÝÁ£ ´Ûáõ-½³Ý ¹³ Ï³Ý Ï³Ûë ñáõÃ Û³Ý ³ÝÏ Ù³ ÝÁ Ñ³ çáñ ¹áÕ ÙÇ ù³ ÝÇ ï³ë Ý³Ù Û³Ï Ý» ñÇ ÁÝ Ã³ó ùáõÙ ³Ûë ï»Õ, Ç ÃÇíë ³ÛÉ Ñ³Ý ñáõÃ ÛáõÝ Ý» ñÇ, ·á Û³ ó³í Ý³¨ Ñ³Û ·³Õ Ãû ç³Ë, áñÝ Çñ Ï³½ Ù³ íáñ Ù³Ý ·áñ ÍÁÝ Ã³-óÁ å»ïù ¿ ³å ñ»ñ ÑÇÙ Ý³ Ï³ ÝáõÙ ÙÇÝã¨ XVII¹. ³ é³ çÇÝ ù³ éáñ ¹Áª Ñ³Ý ¹»ë ·³ Éáí Çµñ¨ ³½ ·³ ÛÇÝ á ñá ß³ ÏÇ ¹³ í³ Ý³Ýù, ÝÏ³ ñ³ ·Çñ áõ Ë³éÝ í³Íù áõ Ý» óáÕ Ñ³Ý ñáõÃ ÛáõÝ ¨ ¹ñ³Ý Ñ³ Ù³ å³ ï³ë-Ë³Ýª ×³ Ý³ã í» Éáí Çµñ¨ ³ é³Ý ÓÇÝ Åá Õá íáõñ¹ (ÙÇ É»Ã) ûë Ù³Ý Û³Ý Ï³Ûë ñáõÃ Û³Ý ÙÇ É»Ã Ý» ñÇ Ñ³-Ù³ Ï³ñ ·áõÙ£

ä³ï Ù³ Ï³Ý ×³ Ï³ ï³· ñÇ µ» ñáõ Ùáí Î. äáÉ-ëÇ Ñ³Û Ñ³ Ù³ÛÝ ùÁ Ï³½ Ù³ íáñ í»ó Ð³ Û³ë ï³-ÝÇ ³ñ¨ÙïÛ³Ý ¨ ³ñ¨»É Û³Ý Ñ³ï í³Í Ý» ñÇ, ÇÝã-å»ë Ý³¨ ÎÇ ÉÇ ÏÇ³ ÛÇ Ñ³ Û» ñÇ µ³½ ÙáõÃ ÛáõÝ Ý» ñÇó£ ²Ûë ·³Õ Ãû ç³ ËÁ, Çµñ¨ Ñ³Û Åá Õáíñ ¹Ç ÁÝ¹ Ñ³Ý-ñáõ ÃÛáõ ÝÁ Ý»ñ Ï³ Û³ó ÝáÕ Ñ³ Ù³ÛÝù, µ³ ó³ éÇÏ Ýß³ Ý³ ÏáõÃ ÛáõÝ å»ïù ¿ áõ Ý» Ý³ñ ÙÇç Ý³ ¹³ ñÇó ÙÇÝã¨ Ýáñ Å³ Ù³ Ý³Ï Ý» ñÁ Ó·íáÕ ¹³ ñ³ßñ ç³Ý-Ý» ñáõÙ ³½ ·³ ÛÇÝ Ñá·¨áñ áõ Ùï³ íáñ ³ñ Å»ù Ý»-ñÇ Ñ³Ûï ÝáõÃ Û³Ý ¨ ½³ñ ·³ó Ù³Ý ³ë å³ ñ» ½áõÙ£ ²éÝã í» Éáí áã ÙÇ³ÛÝ µÝ³ß Ë³ñ ÑÇ, ³ÛÉ¨ ³ß Ë³ñ-Ñ³ ë÷Ûáõé Ñ³ ÛáõÃ Û³Ý Ñ»ïª Î. äáÉ ëÇ Ñ³Û ·³Õ Ãû-ç³ ËÁ Çñ Ï³ñ¨á ñ³ ·áõÛÝ Ýå³ë ïÁ µ» ñ»ó ³½ ·³-ÛÇÝ-Ñá·¨áñ ÙÇ³ë ÝáõÃ Û³Ý, Åá Õáíñ ¹Ç ÇÝù Ýáõ-ÃÛ³Ý å³Ñ å³ ÝáõÃ Û³Ý ·áñ ÍÇÝª Çñ ¿³ Ï³Ý ³½ ¹»-óáõÃ Ûáõ ÝÁ ÃáÕ Ý» Éáí ³½ ·Ç Ïñá Ý³ Ï³Ý, Ùï³ íáñ áõ Ùß³ Ïáõ Ã³ ÛÇÝ ½³ñ ·³ó Ù³Ý ÁÝ¹ Ñ³ Ýáõñ û ñÇ Ý³-ã³ ÷áõÃ ÛáõÝ Ý» ñÇ íñ³£

26] 49

´áõÝ Î. äáÉ ëÇ Ù»ñ Ó³ Ï³Û ùáõÙª ×» Ýá í³ Ï³Ý Ô³ É³ ÃÇ³ ÛáõÙ, ¹»é¨ë XIII ¹³ ñÇó ³Ûë ï»Õ ¿ÇÝ Ï³ Û³ Ý»É ¨ Ñ³ çá ÕáõÃ Û³Ùµ ·áñ Í³ éáõÙ ¿ÇÝ ÔñÇ-ÙÇó » Ï³Í Ñ³Û í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý» ñÁ£ Ð³Ûï ÝÇ ¿ 1281Ã. Ñáõ ÉÇ ëÇ 7-Ç Ãí³ ÏÇñ ³ñ Ó³ Ý³· ñáõÃ Ûáõ ÝÁ ÙÇ Ñ³Û ¹ñ³ Ù³ ïÇ ñáç ¨ »ñ Ïáõ ³ÛÉ ³Ý Ó³Ýó »ñÏ-ÏáÕ Ù³ ÝÇ å³Û Ù³ Ý³· ñÇ í» ñ³ µ»ñ Û³É, á ñáí í»ñ-çÇÝ Ý»ñë å³ñ ï³ íáñ íáõÙ ¿ÇÝ Î. äáÉ ëÇ Ý³ í³-Ñ³Ý·ë ïáõÙ Íá íÇ Ñ³ ï³ ÏÇó Ñ³ Ý»É ¹ñ³ Ù³ ïÇ-ñáç 120 ýáõÝï ³ñ Í³ ÃÁ£

Ô³ É³ ÃÇ³ ÛáõÙ ³ å³ë ï³ Ý³Í Ñ³Û í³ ×³ é³-Ï³Ý Ý» ñÁ ·áñ ÍáõÝ Ù³ë Ý³Ï óáõÃ ÛáõÝ ¿ÇÝ µ» ñáõÙ ë¨Íáí Û³Ý ³é¨ïñÇÝª ¹áõñë ·³ Éáí È» í³Ý ïÇ ÙÇ-ç³½ ·³ ÛÇÝ ³é¨ïñÇ ³ë å³ ñ»½, Ï³ å»ñ áõ Ñ³-ñ³ µ» ñáõÃ ÛáõÝ Ý»ñ Ñ³ë ï³ ï» Éáí ³ Ù» ÝÇó ³ é³ç Ç ï³ É³ Ï³Ý ³é¨ïñ³ Ï³Ý Ï»Ýï ñáÝ Ý» ñÇ Ñ»ï£

Î. äáÉ ëÇ ³é Ù³Ý Å³ Ù³ Ý³Ï Ô³ É³ ÃÇ³ ÛáõÙ ³å ñ»É »Ý µ³ í³ Ï³Ý Ãíáí Ñ³ Û»ñ, á ñáÝù ³ñ-¹»Ý ³ é³Ý ÓÇÝ Ã³ Õ³ Ù³ ë»ñ ¿ÇÝ Ï³½ Ù»É üñ¿Ýù üÇù ñáÝ, ¾ñ ÙÇ Û³Ý Ù³ Ñ³É É» ëÇ, ¾ñ Ù» Ýá ÷³Õ Ù»Ý Ù³ Ñ³ É» ëÇ, ¾ñ Ù» ÝÇ ß³ ïÇ å»Û Ù³ Ñ³É É» ëÇ ¨ ³ÛÉ ³ ÝáõÝ Ý» ñáí£

26] 268-269

XVI¹. Ñ³Û í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý» ñÁ ·áñ Í³ éáõÙ ¿ÇÝ å³ñë Ï³ Ï³Ý Ù» ï³ù ëÁ É» í³Ý ï³ Ï³Ý ³é¨ïñ³ Ï³Ý Ñ³Ý ·áõ ó³ Ï» ï»ñ Ñ³ëó Ý» Éáõ ¨ Ç ñ³ó Ý» Éáõ ³ë å³ ñ» ½áõÙ, Ù³ë Ý³ íá ñ³ å»ë Î. äá ÉÇë-Âá ù³ï-¾ñ½ ñáõÙ-Â³í ñÇ½ »ñ Ãáõ Õáí, á ñÁ Ï³½ ÙáõÙ ¿ñ ä³ñë Ï³ë ï³ ÝÇ ¨ Âáõñ ùÇ³ ÛÇ ÙÇç¨ ÁÝ Ï³Í ó³ Ù³ ù³ ÛÇÝ ï³ ñ³Ý óÇÏ ³é¨ïñÇ » ñ»ù ÑÇÙ Ý³ Ï³Ý ·Í» ñÇó Ù» ÏÁ£ ²Ûë »ñ Ãáõ ÕáõÙ ù³ ñ³-í³ Ý³ ÛÇÝ ³é¨ïñÇ Ï³ñ¨áñ Ï»Ýï ñáÝ ¿ñ ¹³ñ Ó»É ¼ÙÛáõé ÝÇ³Ý, ¨ ¹ñ³Ý ÝáõÛÝ å»ë Ç ñ»Ýó ¿³ Ï³Ý Ù³ë Ý³Ï óáõÃ ÛáõÝÝ ¿ÇÝ µ» ñáõÙ Ñ³Û í³ ×³ é³-Ï³Ý Ý» ñÁ£ ºí Î. äáÉ ëáõÙ ¨ Ã» ¼ÙÛáõé ÝÇ³ ÛáõÙ Ýñ³Ýù Ç ñ»Ýó ³å ñ³Ý ùÁ í³ ×³ éáõÙ ¿ÇÝ »í ñá-å³ óÇ ·Ýáñ¹ Ý» ñÇÝ£

26] 270-271

ØÇ ç»ñÏ ñ³ Íáí Û³Ýª ì» Ý» ïÇ ÏÇ ¨ ÈÇ íáé Ýá-ÛÇ Ñ»ï ³é¨ïñáõÙ ³ é³ÝÓ Ý³ å»ë ·áñ ÍáõÝ ¿ÇÝ çáõ Õ³ Ñ³Û (XVI¹. í»ñç), ³ å³ ì³ ÝÇó, Î» ë³-ñÇ³ ÛÇó, Üáñ æáõ Õ³ ÛÇó ¨ ¼ÙÛáõé ÝÇ³ ÛÇó » Ï³Í Ñ³Û í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý» ñÁ, á ñáÝù ³ñ ï³ Ñ³ ÝáõÙ ¿ÇÝ ÇÝã å»ë Ù» ï³ùë, ³ÛÝ å»ë ¿É ·áñÍ í³Í ù» Õ»Ý, Ñ³ Ù» ÙáõÝù Ý»ñ, å»ñ ×³Ý ùÇ ³ é³ñ Ï³ Ý»ñ ¨ ³ÛÉÝ£ ²Ûë í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý»ñÝ ¿ÇÝ, áñ Ï³Ý ·³ éáõÙ ¿ÇÝ Ý³¨ ûë Ù³Ý Û³Ý Ù³Û ñ³ ù³ Õ³ ùáõÙ, ³Ûë ï»Õ í³-×³ éáõÙ Ç ñ»Ýó ³å ñ³Ýù Ý» ñÁ ¨ Ï³Ù ¿É ß³ ñáõ Ý³-ÏáõÙ Ç ñ»Ýó ×³ Ý³ å³ñ ÑÁ í» ñá ÑÇß Û³É áõ ÕÇ Ý» ñáí£ Üñ³Ýó Ùßï³ Ï³Ý »ñÃ¨» ÏÁ ù³ Õ³ ùáõÙ ¨° ÁÝ¹-Ñ³ï ¿ñ, ¨° ³ ÝÁÝ¹ Ñ³ï£ Ð³Û í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý» ñÇ ÙÇ Ù³ ëÁ ë» ÷³ Ï³ ÝáõÃ ÛáõÝ ¿ñ Ó»éù µ» ñáõÙ ³Ûë-ï»Õ, ·ÝáõÙ ïÝ»ñ, Ï³É í³Íù Ý»ñ ¨ ³ÛÉÝ, ÇëÏ ÙÛáõëª ³ é³ í»É ëïí³ñ Ù³ ëÁ, Å³ Ù³ Ý³ Ï³ íá ñ³ å»ë ³ å³ë ï³ Ý» Éáí ù³ Õ³ ùÇ µ³ñ íáù ¨ ÁÝ ¹³ñ Ó³Ï Ë³ Ý» ñáõÙ, ù³ Õ³ ùÁ Ñ³ Ù³ ñáõÙ ¿ñ áñ å»ë Ï³-Û³Ýª Çñ ³é¨ïñ³ Ï³Ý áõ ÕÇÝ ß³ ñáõ Ý³ Ï» Éáõ Ñ³-Ù³ñ£ Ð³ Ù» Ý³ÛÝ ¹»åë, ù³ Õ³ ùáõÙ ë» ÷³ Ï³ Ýáõ-

9´Ý³Ï³í³Ûñ»ñ

ÃÛ³Ý ïÇ ñ³ ó³Í í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý» ñÁ ¹³é ÝáõÙ ¿ÇÝ Ñ³ Ù³ÛÝ ùÇ ³Ý ¹³Ù ¨ Ù³ë Ý³Ï óáõÙ Ýñ³ ÏÛ³Ý ùÇ Ç ñá ÕáõÃ Ûáõ Ý» ñÇÝ áõ ¹ñ³Ýó Ñ»ï Ï³å í³Í Ç ñ³-¹³ñ ÓáõÃ ÛáõÝ Ý» ñÇÝ£

26] 271-272

XVI¹. ûë Ù³Ý Û³Ý ù³ Õ³ù Ý»ñÝ ³å ñ» óÇÝ ïÝï» ë³ Ï³Ý ½·³ ÉÇ ³ß Ëáõ Å³ óáõÙª Ñ³ï Ï³ å»ë ³ñ Ñ»ëï Ý» ñÇ ¨ í³ ×³ é³ Ï³ ÝáõÃ Û³Ý ½³ñ ·³ó-Ù³Ý, ëñ³ Ñ»ï¨³Ý ùáíª ù³ Õ³ ù³ ÛÇÝ µÝ³Ï ãáõ-ÃÛ³Ý ³ ×Ç ßÝáñ ÑÇí£ Î. äáÉ ëÇ Ñ³Û í»ñ Ý³ Ë³ íÇ ÙÇ Ù³ ëÁ Ý³¨ Ý»ñ ùÇÝ ßáõ Ï³ ÛáõÙ ½µ³Õ íáõÙ ¿ñ ³é¨ïñáí áõ í³ ×³ é³ Ï³ ÝáõÃ Û³Ùµ ̈ ³Ûë ·áñ Í³-éáõÛ ÃÇ µ» ñáõ Ùáí ³Ý Ëáõ ë³ ÷» ÉÇ Ï³ å»ñ ¿ñ Ñ³ë-ï³ ïáõÙ ûë Ù³Ý Û³Ý å³ß ïá Ý»áõÃ Û³Ý Ñ»ïª Áëï Ñ³ñ ÏÇÝ í³ñ Ï³ íá ñ» Éáí Ýñ³Ý ¨ ÇÝã-ÇÝã ³ñ ïá-ÝáõÃ ÛáõÝ Ý»ñ ³ å³ Ñá í» Éáí Çñ ë» ÷³ Ï³Ý ß³ Ñ³-ëï³ óáõÃ Û³Ý Ñ³ Ù³ñ£

26] 272-273

XV¹. í»ñ ç» ñÇÝ ̈ XVI¹. ÁÝ Ã³ó ùáõÙ åáÉ ë³ Ñ³Û ã» É» µÇ Ý» ñÇ1 ß³ñ ùÁ Éñ³ó ÝáõÙ ¿ÇÝ Ñ³Û, ÑÇÙ Ý³ Ï³-ÝáõÙ ³ñ¨Ùï³ Ñ³Û ·³ í³é Ý» ñÇó Ù³Û ñ³ ù³ Õ³ù ï» Õ³ ÷áË í³Í í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý»ñÝ áõ ¹ñ³ Ù³ ï»-ñ» ñÁ£ ´ñáõ ë³ ÛÇ, êï³Ù µáõ ÉÇ, Î³ ÑÇ ñ»Ç, ²¹ ñÇ³-Ý³ åáÉ ëÇ ¨ ê³ Éá ÝÇ ÏÇ íñ³ Ûáí Ó·íáÕ ï³ ñ³Ý óÇÏ ·Íáí Ýñ³Ýù ³é¨ïáõñ ¿ÇÝ ³ ÝáõÙ áã ÙÇ³ÛÝ Ç ï³-É³ Ï³Ý ù³ Õ³ù Ý» ñÇ Ñ»ï, ³ÛÉ¨ Ù³ë Ý³Ï óáõÙ ·Ûáõ-Õ³ïÝ ï» ë³ Ï³Ý ÑáõÙ ùÇ, ÑáõÙ Ù» ï³ù ëÇ ¨ Ñ³ Ù»-ÙáõÝù Ý» ñÇ ³é¨ïñÇÝª Ý»ñ· ñ³í í» Éáí ä³ñë Ï³ë-ï³ ÝÇ áõ ÐÝ¹Ï³ë ï³ ÝÇ ³é¨ïñ³ Ï³Ý ßáõ Ï³ Ý»-ñáõÙ£

1 â»É»µÇ - ³½Ýí³Ï³Ý³Ï³Ý »ñ³Ý· áõÝ»óáÕ Ù³Ï¹Çñ, áñ ÑÇÝ Å³Ù³Ý³Ï ÂáõñùÇ³ÛáõÙ ïñíáõÙ ¿ñ ëáõÉÃ³Ý³½áõÝ ÇßË³ÝÝ»ñÇÝ ¨ µ³é³óÇ Ýß³Ý³ÏáõÙ ¿ §³ëïí³Í³ßáõù¦, §¹Çó³ßáõù¦, Ãáõñù»ñ»Ý ã»É»µª §¹Çù¦ µ³éÇó£

²é¨ïñ³ Ï³Ý Ý» ñÇó á Ù³Ýù Ç ñ»Ýó ¹ñ³ Ù³ Ï³Ý ÙÇ çáó Ý» ñÁ Ý»ñ¹ ÝáõÙ ¿ÇÝ Îáë ï³Ý¹ Ýáõ åá ÉÇë Ý»ñ ÙáõÍ íáÕ ·Ûáõ Õ³ïÝ ï» ë³ Ï³Ý ³å ñ³Ýù Ý» ñÇª Ñ³ ó³ Ñ³ ï ÏÇ, ÙëÇ, Ûáõ ÕÇ, µñÝÓÇ ¨ ³ÛÉ ÝÇ ßñç³-Ý³é íáÕ ³å ñ³Ý ù³ ÛÇÝ ½³Ý· í³ ÍÇ Ç ñ³ó Ù³Ý Ù»ç, ÙÇ Ù³ ëÁ ½µ³Õ íáõÙ ¿ñ ë» Õ³ Ý³ íáñ-í³ß Ë³-éáõÇ ß³ Ñ» Ï³Ý ·áñ Íáí, ÙÛáõë Ù³ ëÁª Éñ³ó ÝáõÙ ³ñ Ñ»ë ï³ íáñ-³é¨ïñ³ Ï³Ý Ý» ñÇ ß³ñ ù» ñÁ£

26] 275

Î. äáÉ ëÇ Ñ³Û ³é¨ïñ³ Ï³Ý Ý» ñÇó Ñ³ çá Õ³Ï-Ý» ñÁ Ï³å íáõÙ ¿ÇÝ (µÝ³ Ï³ Ý³ µ³ñ, å³ß ïá Ý»áõ-ÃÛ³ ÝÁ ÝÛáõ Ã³ å»ë ·á Ñ³ó Ý» Éáõó Ñ» ïá ¨ Ýñ³ Ñ³-Ù³ Ó³Û ÝáõÃ Û³Ùµ) µ³ Ý³ ÏÁ å³ ñ» Ý³ ÛÇÝ Ï³Ù ³ÛÉ ³å ñ³Ýù Ý» ñáí Ù³ ï³ Ï³ ñ³ ñ» Éáõ ·áñ ÍÇÝ£ ¼áñ-ùÁ å³ ñ» Ýáí, Ñ³ óáí ¨ ³ÛÉ ³å ñ³Ýù Ý» ñáí Ñ³-·»ó ÝáÕ ³é¨ïñ³ Ï³Ý Ý» ñÁ Ù» Ý³ß ÝáñÑ Ç ñ³ íáõÝù ¿ÇÝ ëï³ ÝáõÙ á ñá ß³ ÏÇ ³å ñ³Ýù Ý» ñÇ í³ ×³é ùÇ Ñ³ Ù³ñ£ ú ñÇ Ý³Ï, Ù³Û ñ³ ù³ Õ³ ùáõÙ Ýå³ ñ³ í³-×³ éáõÃ Û³Ùµ Ï³ ñáÕ ¿ÇÝ ½µ³Õ í»É ÙÇ³ÛÝ Î. äáÉ ëÇ, ´ñáõ ë³ ÛÇ, ²¹ ñÇ³ Ý³ åáÉ ëÇ ³ÛÝ ³é¨ïñ³ Ï³Ý Ý»-ñÁ, á ñáÝù µ³ Ý³ÏÝ ³ å³ Ñá íáõÙ ¿ÇÝ å³ ñ» Ýáí£

26] 277

äáÉ ë³ Ñ³Û Ñ³Ý ñáõÃ Û³Ý Ù»ç áõ ñáõÛÝ ï»Õ áõ-Ý»ÇÝ Ýñ³ Ý»ñ ëáõÙ ³ñ ¹»Ý Ñ³ë ï³ï í³Í Ñ³-ñáõëï í³ ×³ é³ Ï³Ý-Ëá ç³ Ý» ñÁ2 ¨° ²ñ¨ÙïÛ³Ý, ¨° ²ñ¨»É Û³Ý Ð³ Û³ë ï³ ÝÇó£ XVII¹. Ñ³Ûï ÝÇ Ëá-ç³ Ý» ñÇó ¿ÇÝ »ñ½Ý Ï³ óÇ Ëá ç³ Ðáí ë» ÷Á, Ýñ³ áñ-¹Ç Ëá ç³ Ðáí Ñ³Ý Ý» ëÁ, Ëá ç³ ² ËÇ ç³ ÝÁ ¨ Ëá ç³ èáõ ÑÇ ç³ ÝÁª ì³ ÝÇó, Ëá ç³ ä» ïÇ ÏÁª Ð³ É» åáõÙ£

26] 278-279

2 Êáç³ - å³ñëÏ»ñ»Ý Ýß³Ý³ÏáõÙ ¿ §ï»ñ¦, §ÇßËáÕ¦, §ï³Ýáõï»ñ¦, §Ñ³ñáõëï¦£ ì»ñçÇÝ »ñÏáõ ÇÙ³ëïáí Ëáç³ Ù³Ï¹ÇñÁ ÏñáõÙ ¿ÇÝ Ëáßáñ ï³Ýáõï»ñ»ñÝ áõ Ñ³ñáõëï í³×³é³Ï³ÝÝ»ñÁ£

äáÉ ëÇ ÷á Õáó äá ÉÇë, Úáõù ë»ù ø³É ¹Á ñÁÙ ÷á Õáó


XVII¹. Ñ³Û ³ Ù» Ý³ Ñ³ ñáõëï ¹ñ³ Ù³ ï» ñ» ñÇ Ù»ç ³ã ùÇ ¿ÇÝ ÁÝÏ ÝáõÙ Ù³ù ë³ï Ý» ñÇ ·ÉË³ íáñ-Ý» ñÁ, á ñáÝù, ÷³ë ïá ñ»Ý, ³Ûë ³ë å³ ñ» ½Á íÇ-×³ñ ÏáõÙ ¿ÇÝ Ññ»³ Ý» ñÇ Ñ»ï£ Ø³ù ë³ ï³Ý Ñ³Û ¿ ÙÇÝ Ý» ñÇó1 Ñ³Ûï ÝÇ ¿ÇÝ Ëá ç³ ä» ïÇ ÏÁ (Ð³-É»å), Ýñ³ »Õ µ³Ûñ Ëá ç³ ê³ Ýá ëÁ (¾ñ½ ñáõÙ), ²Ý ïáÝ â» É» µÇÝª íÇÃ Ë³ ñÇ Ñ³ñë ïáõÃ Û³Ý ï»ñ Ù³ñ ¹Á (¼ÙÛáõé ÝÇ³), Ù³ù ë³ ï³Ý ¿ ÙÇÝ ¿ñ Ý³¨ Ýñ³ »Õ µ³Û ñÁª ï³× Ï³ ó³Í Ð³ ë³Ý ³ Õ³Ý£

26] 283

Î. äáÉ ëáõÙ µÝ³ ÏáõÃ ÛáõÝ Ñ³ë ï³ ïáÕ í³ ×³-é³ Ï³Ý Ý» ñÇ Ýáñ Ñáëù ëÏëí»ó Ñ³ï Ï³ å»ë ç³-É³ ÉÇ Ý» ñÇ ³åë ï³Ù µáõÃ Ûáõ ÝÇó Ñ» ïáª 1610-³-Ï³Ý ÃÃ. ëÏë³Í ¨ Ñ» ï³ ·³ ÛáõÙ Ð³ Û³ë ï³ ÝÇ ¨° ³ñ¨ÙïÛ³Ý, ¨° ³ñ¨»É Û³Ý Ñ³ï í³Í Ý» ñÇó£ 1650-³ Ï³Ý ÃÃ. ³ é³ çÇÝ Ï» ëÇÝ Ù³Û ñ³ ù³ Õ³ ùÁ Éóí»É ¿ñ ³ñ¨Ùï³ Ñ³Û ·³ í³é Ý» ñÇóª Î» ë³ ñÇ³ ÛÇó, ºí ¹á ÏÇ³ ÛÇó, ê» µ³ë ïÇ³ ÛÇó, Î³ Ù³ ËÇó » Ï³Í Ëá ç³ Ý» ñáí, á ñáÝó ÏáÕ ùÇÝ ùÇã ã¿ÇÝ Ý³¨ í³-Ý» óÇ Ý» ñÁ, çáõ Õ³ Û» óÇ Ý» ñÁ, Ý³ ËÇç¨³Ý óÇ Ý» ñÁ ¨ ³ÛÉÝª Ð³ Û³ë ï³ ÝÇ ³ñ¨»É Û³Ý Ù³ ë» ñÇó£ äáÉ-ë³µ Ý³Ï ³Ûë Ýáñ ß»ñ ï» ñÇ Ù»ç µ³ í³ Ï³Ý Ù»Í áõÅ ¿ÇÝ Ý»ñ Ï³ Û³ó ÝáõÙ ë» µ³ë ï³ óÇ Ý» ñÁ, Ù³ë-Ý³ íá ñ³ å»ë îÇí ñÇ ÏÇó » Ï³Í í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý»-ñÁ£ 1620-1630-³ Ï³Ý ÃÃ. ëñ³Ýó Ù»ç ÑÇ ß³ ï³Ï-íáõÙ »Ý ²ëï í³ Í³ ïáõñ ´áÉ µáÉ çÇÝ, Ëá ç³ ì³Ñ-ñ³ ïÁ, ³ÏÝ óÇ Ëá ç³ ø³ ý³ ÉÁ, ³Ûë Å³ Ù³ Ý³Ï-Ý» ñÇó ¿, áñ »ñ¨» ÉÇ Ý» ñÇ Ù»ç Çñ ï»ÕÝ ¿ ·ñ³ íáõÙ í³ Ý» óÇ Ëá ç³ èáõ ÑÇ ç³ ÝÁ£ ì»ñ çÇÝë XVII¹. Ñ³Û »ñ¨» ÉÇ Ý» ñÇ Ù»ç, Ã»ñ¨ë, ³ Ù» ÝÇó ³ í» ÉÇ ï¨³ Ï³Ý ³½ ¹» óáõÃ ÛáõÝÝ ¿ áõ Ý» ó»É åáÉ ë³ Ñ³Û Ñ³ Ù³ÛÝ ùÇ íñ³ª 1630-1660-³ Ï³Ý ÃÃ., ßáõñç » ñ»ù ï³ë Ý³Ù Û³Ï£ Êá ç³ èáõ ÑÇ ç³ ÝÁ ëáëÏ Ù»Í í» ½Ç ñÇ ùÛáõñù ×Ç µ³ ßÇÇ (ë» Ý» Ï³ å»ï) Ï³Ù ë»-Õ³ Ý³ íá ñÇ å³ß ïá ÝÁ ã¿, áñ ½µ³ Õ»ó ñ»É ¿£ ÈÇ Ý»-Éáí í³ ×³ é³ Ï³ ÝÇ ·»ñ ¹³ë ï³ ÝÇóª Ý³ ß³ ñáõ-Ý³ Ï»É ¿ Ñáñª í³ Ý» óÇ Ëá ç³ ² ËÇ ç³ ÝÇ ·áñ ÍÁ, ³é¨ïñáí áõ í³ ×³ é³ Ï³ ÝáõÃ Û³Ùµ ½µ³Õ í» Éáí Ý³¨ ¼ÙÛáõé ÝÇ³ ÛáõÙ£

26] 285-287

Êá ç³ Ý» ñÇó áõ ã» É» µÇ Ý» ñÇó ï³ñ µ»ñ íáõÙ ¨ Ýñ³Ýó ÏáÕ ùÇÝ ·áñ ÍáõÙ ¿ÇÝ ù³ Õ³ ù³µ Ý³Ï Ù³Ýñ áõ ÙÇçÇÝ ³é¨ïñ³ Ï³Ý Ë³ í» ñÁ, á ñáÝù Ç ñ³ó-ÝáõÙ ¿ÇÝ ·³ í³é Ý» ñÇó µ» ñ³Í ·Ûáõ Õ³ïÝ ï» ë³-Ï³Ý ÑáõÙ ùÁ (Ï³ ßÇ, ³Ý ï³ é³Ý ÛáõÃ, óá ñ»Ý, ·³-ñÇ, Ù³Ýñ áõ Ëá ßáñ »Õ ç» ñ³ íáñ ³ Ý³ ëáõÝ Ý»ñ,

1 ¾ÙÇÝ – úëÙ³ÛÝ³Ý Ï³ÛëñáõÃÛáõÝáõÙ µ³ñÓñ³ëïÇ×³Ý å³ßïáÝÛ³Ý»ñÇÝ ïñíáÕ ïÇïÕáë:

µ³Ý ç³ ñ³ µáë ï³ Ý³ ÛÇÝ ÏáõÉ ïáõ ñ³ Ý»ñ, ÙÇñ· ¨ ³ÛÉÝ) ¨ Ï³Ù Ç ñ³ó ÝáõÙ Ëá ßáñ í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý»-ñÇ ³å ñ³Ý ù³ßñ ç³ Ý³ éáõÃ Ûáõ ÝÇó ëÝíáÕ Ù³Ý ñ³-Í³Ë ³é¨ïáõ ñÁ Î. äáÉ ëáõÙ áõ »ñÏ ñÇ Ëá ßáñ ù³-Õ³ù Ý» ñáõÙ ¨ ¹ñ³Ýó ßñç³ Ï³Û ùáõÙ£

26] 293

Ð³Û ³é¨ïñ³ Ï³Ý Ëá ßáñ Ï³ åÇ ï³ ÉÁ, áñ ßñç³ Ý³é íáõÙ ¿ñ ÙÇ ç³½ ·³ ÛÇÝ ³å ñ³Ý ù³ ÷á-Ë³ Ý³ ÏáõÃ Û³Ý É³ÛÝ ß³ é³ íÇÕ Ý» ñáí, Ï³ ï³ ñáõÙ ¿ñ ³ é³ ç³ ¹Ç Ù³ Ï³Ý Ï³ñ¨áñ ¹»ñ Ø»ñ Ó³ íáñ áõ ØÇ çÇ Ý³ñ¨»É Û³Ý ³é¨ïñáõÙª ÑáõÙù Ù³ ï³ Ï³-ñ³ ñ» Éáí ³ñ¨ÙïÛ³Ý ³ñ ï³¹ ñáõÃ Û³ ÝÁ ¨ Ï³Ù ¿É Çñ ·áñ Íáõ Ý»áõÃ Û³Ý ë³Ñ Ù³Ý Ý» ñáõÙ Ýå³ë ï» Éáí ³é Ñ³ ë³ ñ³Ï ÙÇ ç³½ ·³ ÛÇÝ ³å ñ³Ý ù³ ÷á Ë³-Ý³ ÏáõÃ Û³Ý ½³ñ ·³ó Ù³ ÝÁ£

26] 294

17-ñ¹ ¹³ ñÇ ëÏ½µÝ» ñÇÝ Î. äáÉ ëáõÙ Ñ³Ý ¹Ç-åáõÙ »Ýù µ³ í³ Ï³Ý Ãíáí Ñ³Û í³ ×³ é³ Ï³Ý-Ý» ñÇ. Ýñ³Ýù ³Ûë ï»Õ Ï³ Ýá Ý³ íáñ µÝ³ ÏáõÃ ÛáõÝ ã¿ÇÝ Ñ³ë ï³ ï»É, ³ÛÉ å³ñ µ» ñ³ µ³ñ ·³ ÉÇë ¿ÇÝ Ç ñ»Ýó ³å ñ³Ýù Ý» ñÁ í³ ×³ é» Éáõ ¨ ÙÇ ù³ ÝÇ ³ ÙÇë Ï³Ù ï³ ñáõ ã³÷ ÙÝ³ Éáõó Ñ» ïá ×³Ù ÷áñ-¹áõÙ ¿ÇÝ ³ÛÉ í³Û ñ»ñ Ï³Ù í» ñ³ ¹³é ÝáõÙ Ç ñ»Ýó µÝ³ Ï³ í³Û ñ» ñÁ£ ²Ûë Å³ Ù³ Ý³ Ï³ßñ ç³ ÝáõÙ Î. äáÉ ëáõÙ í³Ë ×³Ý í³Í ÙÇ ß³ñù Ñ³Û í³ ×³ é³-Ï³Ý Ý» ñÇ ³ ÝáõÝ Ý»ñÝ »Ýª Ü³ ËÇç¨³Ý óÇ ê» ñá µÇ áñ ¹Ç ¶¨áñ·, ² ·áõ É» óÇ Ðáí Ñ³Ý Ý» ëÇ áñ ¹Ç îÛáõÉ-å»Ýï ×Ç å³ ñáÝ êáõ ùÇ³ë, Ô³ ÷³Ý óÇ ² é³ ù» ÉÇ áñ ¹Ç Ø³Ý í»É, ö³ é³Ï óÇ Øáõ ñ³ ¹Ç áñ ¹Ç Êá ç³ ¸³ íÇÃ, Ô³ ÷³Ý óÇ Êá ç³ ´³ñ ë» ÕÇ áñ ¹Ç îÇ-ñ³ óáõ ä³ ñáÝ, Î³ Ù» Ý» óÇ îÇ ñ³ óáõ Øáõ ñ³¹ ¨ ³ÛÉù£

² Ý³ ïá ÉÇ³ ÛÇó Î. äá ÉÇë ·³Õ Ã³Í Ñ³Û »ñ¨» ÉÇ í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý» ñÇó, Ý³Ë¨³ é³ç, ÑÇ ß³ ï³ Ï» ÉÇ ¿ îÇí ñÇÏ óÇ ²ëï í³ Í³ ïáõñ ´áÉ µáÉ çÇ Ñáñ çáñç-í³Í Ù» Í³ Ñ³ ñáõëï ¨ ×³ñ ï³ ñ³ Ëáë Ñ³ ÛÁ, á ñÁ Ãáõñ ù³ Ï³Ý Ï³ é³ í³ ñáõÃ Û³Ý ¨ ÷³ ß³ Ý» ñÇ ëÇ-ñ» ÉÇÝ ¿ñ£

1644-1649ÃÃ. Î. äáÉ ëáõÙ ÷³Û ÉáõÙ »Ý ¸Ç³ñ-µ» ùÇñ óÇ Ø³ Õ³ ùÇ³ â» É» µÇÝª Ù»Í í» ½Çñ Ø» É»ù ²Ñ Ù»¹ ÷³ ß³ ÛÇ Ùï» ñÇ ÙÁ, ÇÝã å»ë Ý³¨ Æë Ï»Ý-¹»ñ â» É» µÇÝ£

´³Ûó 17-ñ¹ ¹³ ñÇ »ñÏ ñáñ¹ Ï» ëÇÝ Î. äáÉ-ëáõÙ »ñ¨» ÉÇ Ù» Í³ Ñ³ ñáõëï í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý»ñÝ ¿ÇÝ ØÇñ ½³Ý ¨ Êáë ñá íÁª Ü³ ËÇç¨³ ÝÇ æ³ ÑáõÏ ·Ûáõ ÕÇó, ¨ Ñ³ï Ï³ å»ë ²å ñá â» É» µÇÝª Ù»Í í»-½Ç ñÇ ïÝï» ë³ Ï³Ý ·áñ Í» ñÇ Ï³ é³ í³ ñÇãÝ áõ ËáñÑñ ¹³ Ï³ ÝÁ£

55] 553-554


ÀÝ Í³ Û³ µ»ñù µ³½ Ùáõ Ã»³Ýóª Ç ëå³ ëáõ å³ï ñ³ëï ·³Ý ·Ý³Ý,Æ Ñ» é³ë ï³ Ý¿ ÏÕ½»³óÝª »õ Ç Ùá ïáÛ ½µ³ ñÇëÝ Ñ³ Ù³ÛÝ£

Ûº ·Çå ïá ë¿ Á½ ß» ù»ñª ³ É³ ×¿ù1 Ñ³ ëÇñ »õ ùÁ Ã³Ý2,´Á ñÇÝÓ Ç ÜÇ Éáõë ·» ï¿ª » Õ»·Ý »õ ·³Ñ í»Ý »õ ÑÇ Ý³Ý£

Û² Õ¿ù ë³Ý¹ ñáõ »³ ý³ Ûáõª Ù¿ç Û» ½»ñë áñ Ç Ûáí ÏÇ³Ý,º ÉÇÝ Ý³ õáõù µ»é Ý³ µ³ñÓùª ÙÇßï Ç ë³ ³ ñ³ ·»³É ÷áõ Ã³Ý£

ºõ Û³Ý Í³ ÝûÃ ³ß Ë³ñ Ñ³óª ½Ãáõñ ý³Ý ï¿Ý3 µ» ñ»Ý ³ñ Ù³ Õ³Ý4,ºõ ýÇ³Ýï ñ³ Ûáõ5, Á½ ÉáÝï ñ³Ý6, ÛÁÝÏÉ Ã¿ ñ³Û7 Á½ ÉûÝï ñÇ Ý³Ý8£

Æ ì¿ Ý¿ ïÇ ÏáÛ ×³Ù9, ïÇõñ åÇÝ10, ÃáõÕÃ åÇÉ Éûñ11 »õ ½Ñ³ Û» ÉÇëÝ ³ÛÝ.´» ñ»Ý ½Ç ·Ç ï¿ Ç Û³ÛÝëª ½áõ³ñ ×³ë óÇ Ñ³ñ ëÁë å³ ïáõ³ Ï³Ý£

1 ´³Ùµ³Ï£2 ìáõß, Ïï³í, ù³Ã³Ý£3 Üáñ³Ñ³ë, »ñ³Ë³ÛñÇ£4 ÀÝÍ³, Ýí»ñ£5 ÐáÉ³Ý¹Ç³£6 ÈáÝ¹áÝ£7 ²Ý·ÉÇ³£8 ÈáÝ¹áÝÛ³Ý£9 ²å³ÏÇ£10 ¸Çï³Ï, Ñ»é³¹Çï³Ï£11 ´Ûáõñ»Õ£

ÀÝ Í³ Û»Ý Á½ ËÇ Ã³ ÛÇÝ12ª »õ ½Ñ³ ñ¿Ý13, ½ß³ ÙÇëÝ14 »õ ½ïÇ å³Ý15,¼³ñ ¹³ ñ»³É Á½ ·» Õ» óÇÏª ó³Ý Ï³ ÉÇ ½Ñ³ñ ëÁë ³Ý ÝÁ Ù³Ý£

Ü»ñÏù ·áÛÝ½ ·áÛÝ Í³Õ Ï»³Ûª ÝÁ Ï³ ñ»É ½ë» Ý»³Ï ½û Ã» õ³Ý.Æ ÝÏ³ ï»É ½Ûû ñÇ Ýáõ³Í ëÁÝª áõ ñ³ Ë³ë óÇ Ñ³ñ ëÁë ³½ Ýáõ³ Ï³Ý£

Æ å³ñ ëÇó ¹Ç å³Ï µ» Ñ¿½ª ë¿ ñ³ ë¿ñ Ï»ñ å³ë »õ ïÇ å³Ý.¼³ñ ¹»ñù Ûá ïÇó ÙÇÝã Ç ·ÉáõËª å»ñ ×³ó Ý»É ½Ñ³ñ ëÁë ëÇ ñ³ Ï³Ý£

Æ î³ÝÍ Ï³ Û¿16 ù¿Ñ ñÇ å³ñ17, ×Ç ÝÇ íÇ½18 Ùáõ ë³19 ·³Û Ù»ñ ×³Ý20,Ø³ñ ·³ñ ï»³õ Ç ÑñÙáõ ½¿21ª ×á Ë³ó Ý»É ½Ñ³ñ ëÁë í³ Û»É ã³ ½³Ý£

ÐÝ¹Ï³ó Ã³Ý ëáõË22 Ùáõ å³ ïÇÉ23ª ÑÇõ Ù³ ÛÇ24 ë¿ í³ ÛÇ25 ÁÝ Í³ÛÝ.àë Ï» Ã¿É ½³ñ26 Ù¿Ý ïÇ Éûù27ª Á½·É Ëáí Ñ³ñ ëÇë »Ý Áë ÷Áé Ù³Ý£

12 Î»ñå³ëÇ ï»ë³Ï£13 àëï³ÛÝ, Ï»ñå³ë£14 Î»ñå³ë£15 àëÏ»Ñáõé Ï»ñå³ë£16 ¸³ÝóÇ· (¶¹³ÝëÏ)£17 ê³Ã£18 Ö»Ýáí³Ï³Ý£19 Ê×³ÝÏ³ñ, Ë×³å³ïÏ»ñ£20 ´áõëï, Ïáñ³É£21 ÐáñÙáõ½ Íáí³Íáó£22 Ð³½í³·Ûáõï£23 öáõÃ³óáÕ, ßï³åáÕ£24 úñÑÝ³Í£25 ²½ÝÇí£26 ´³ñ³Ï ßÕ³ñß£27 ÊáõÛñ£

XVII ¹. Ñ³Û Ùß³ Ïáõ Ã³ ÛÇÝ ·áñ ÍÇã, Ù³ ï» Ý³ ·Çñ, µ³-Ý³ë ï»ÕÍ, Ã³ñ· Ù³ ÝÇã, º ñ» ÙÇ³ â» É» µÇ øÛá Ùáõñ×Û³ ÝÁ (1637, Î. äá ÉÇë-1695, Î. äá ÉÇë) Ñ» ÕÇ Ý³Ï ¿ µ³½-Ù³ ÃÇí Ïñá Ý³ Ï³Ý-Ñ³ Ï³ ×³ é³ Ï³Ý, ç³ ï³ ·á í³ Ï³Ý, ï³ ñ» ·ñ³ Ï³Ý áõ å³ï Ù³ Ï³Ý »ñ Ï» ñÇ, Ã³ñ· Ù³ Ýáõ-ÃÛáõÝ Ý» ñÇ, áõ Õ»ñÓ Ý» ñÇ, Ý»ñ µáÕ Ý» ñÇ, ï³ Õ» ñÇ: Üñ³ ·ñ³ íáñ Å³ é³Ý ·áõÃ Û³Ý Ù»ç ³ é³ÝÓ Ý³ ÏÇ áõ ß³¹ ñáõ-ÃÛ³Ý ¿ ³ñ Å³ ÝÇ §êï³Ù µáõ ÉÇ å³ï ÙáõÃ Ûáõ Ý¦ ëï»Õ Í³-·áñ ÍáõÃ Ûáõ ÝÁ, á ñÁ ·ñ»É ¿ 1661-1684ÃÃ.: êïáñ¨ µ»ñ íáÕ Ñ³ï í³ ÍÁ í» ñ³ µ» ñáõÙ ¿ Îáë ï³Ý¹ Ýáõ åáÉ ëÇÝ, á ñÇÝ Ñ» ÕÇ Ý³ ÏÁ Ñ³ Ù» Ù³ ï»É ¿ ·» Õ»ó Ï³ ï»ë Ñ³ñ ëÇ Ñ»ï, ¨ áõ ÝÇ Ï³ñ¨áñ ³é¨ïñ³ïÝ ï» ë³ Ï³Ý Ýß³ Ý³ ÏáõÃ ÛáõÝ: º ñ» ÙÇ³ øÛá Ùáõñ× Û³ ÝÁ ³ Ï³ Ý³ ï» ëÇ ·ñãáí Ãí³ñ Ï»É

¿ ³ÛÝ ³å ñ³Ý ù³ ï» ë³Ï Ý» ñÁ, á ñáÝù Ý»ñ ÙáõÍ í»É »Ý Î. äá ÉÇë, ³ÛÝ ¿ª º ·Çå ïá ëÇóª ß³ ù³ñ, µ³Ù µ³Ï, ù³ Ã³Ý, µñÇÝÓ, » Õ»·, ëáõñ×, ÑÇ Ý³, ½³ Ý³ ½³Ý ³å ñ³Ýù Ý»ñª Ðá É³Ý ¹Ç³ ÛÇó ¨ ²Ý· ÉÇ³ ÛÇó, ì» Ý» ïÇ ÏÇóª ³ å³ ÏÇ, Ñ»-é³ ¹Ç ï³Ï, Ñ³ Û» ÉÇ, µÛáõ ñ»Õ, Ï»ñ å³ë Ý»ñ, ä³ñë Ï³ë-ï³ ÝÇóª ¹Ç å³Ï Ý»ñ áõ Ï»ñ å³ë Ý»ñ, ¸³Ý óÇ ·Çóª ë³Ã, Ö» Ýá í³ ÛÇóª ·áõÛÝ½ ·áõÛÝ ³ å³ ÏÇ Ý» ñÇó å³ï ñ³ëï í³Í Ë×³ å³ï Ï»ñ Ý»ñ (íÇï ñ³Å), µáõëï, Ðáñ Ùáõ ½Ç Íá í³-Íá óÇóª Ù³ñ ·³ ñÇï, ÐÝ¹Ï³ë ï³ ÝÇóª Ñ³½ í³· Ûáõï µ³-ñ³Ï ßÕ³ñß áõ ËáõÛñ, Ð³Û ¹³ ñ³ µ³ ¹Çó (ÐÝ¹Ï³ë ï³Ý) áõ ä» ÏÇ ÝÇóª ÑÛáõë í³Íù Ý»ñ, ³ Ýáõ ß³ Ñáï ÷³Ûï, ÏÝ¹ñáõÏ, ²ý Õ³Ýë ï³ ÝÇóª Ã³Ý Ï³ ·ÇÝ ù³ ñ»ñ, èáõ ë³ë ï³ ÝÇóª ½³ Ý³ ½³Ý Ùáõß ï³Ï Ý»ñ áõ ë³ ¹³÷:

º ðº ØÆ² â¾ È¾ äÆ ø¾ú ØÆôð Öº²Ü

êî²Ø äú ÈàÚ ä²î Øàô ÂÆôÜ


1750-1765ÃÃ. Ï³ éáõó íáõÙ ¿ » é³ Ñ³ñÏ, » ñ»ù ¹éÝ» ñáí, 166 ë»Ý Û³Ï Ý» ñáí Ñá Û³ Ï³å Üáñ Ë³-ÝÁª â³ù Ù³ù ×Á É³ñ Ûá ·áõ ßÇÝ, á ñÁ ì³ ÉÇ ¹» Ë³ ÝÇ Ñ»ï ¹³é ÝáõÙ ¿ Ñ³Û í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý» ñÇ, ³ ÙÇ ñ³-Ý» ñÇ16 ¨ Ù³ Ý³ í³Ý¹ ë» Õ³ Ý³ íáñ Ý» ñÇ ·ÉË³ íáñ Ï»Ýï ñá ÝÁ£

33] 66

16 ²ÙÇñ³ ïÇïÕáëÁ Ïñ»Éáõ Çñ³íáõÝù áõÝ»ó»É »Ý ³ÛÝ ³ÝÓÇÝù, áñáÝù ûëÙ³ÝÛ³Ý ³ñùáõÝÇùÇ, Ù»Í í»½ÇñÝ»ñÇ áõ Ý³Ë³ñ³ñÝ»ñÇ ë»Õ³Ý³íáñÝ»ñÁ Ï³Ù í³×³é³å»ïÝ»ñÝ »Ý »Õ»É, ÇÝãå»ë Ý³¨ í³éá¹³ñ³ÝÇ áõ ¹ñ³Ù³Ñ³ï³ñ³ÝÇ ï»ëáõãÝ»ñÁ, ×³ñï³ñ³å»ïÝ»ñÁ ¨ ³ÛÉù£

1839Ã. ÙÇ ËáõÙµ Ñ³Û ³ ÙÇ ñ³ Ý»ñ, Ó¨³ íá ñ»-Éáí ¹ñ³ Ù³· ÉáõË, ÈáÝ ¹á ÝÇó µ» ñ»É »Ý ï³ ÉÇë ÙÇ ßá ·» Ý³í, áñÝ ³Ý í³ Ý» Éáí §¾ ë» ñÇ ÃÇ ×³ ñ»Ã¦, ³é¨ïñ³ Ï³Ý ãí»ñÃ Ý» ñÇ »Ý áõ Õ³ñ ÏáõÙ ê¨ Íá íÇ Ý³ í³ Ñ³Ý ·Çëï Ý»ñ£

32] 56

²ÙÇñ³ µ³éÁ Ã»¨ áã-Ñ³ÛÏ³Ï³Ý Í³·áõÙ áõÝÇ (³ñ³µ»ñ»Ý ³ÙÇñª Ññ³Ù³ÛáÕ, ¿ÙÇñª ÇßË³Ý), ë³Ï³ÛÝ ïÇïÕáëÁ ïñíáõÙ ¿ñ ÙÇ³ÛÝ Ñ³Û»ñÇÝ£ ºí ³éÑ³ë³ñ³Ï ³ÙÇñ³Ý»ñÁ Ãáõñù»ñ»ÝÇÝ ïÇñ³å»ïáÕ ³ÏÝóÇÝ»ñ ¿ÇÝ, áñáÝù ·áÛ³ï¨»É »Ý XVII-XIX¹¹.£

48] 629

Ð³Û ï³ ñ³ å³ï »õ ö¿ ùû1ª ÷» Ã¿Ý2 »õ Ñ³ í³Û3, ä¿ ï¿Ë ß³Ý4 É³ É³ÏÝ »õ ·û Ñ³ñ µÇõñ ÕÇõª ³ Õ»ñ ë»Ý ·ÉËáÛÝ Çë ïÇ ý³Ý5£

àõï6, ÙÇëÏ7, õ³ëñÉ å¿Ýï8 õ³Ù å»ñ, ÉÇ µ³ Ý¿ë9 ÏÝ¹ñáõÏ ½³ Ý³ ½³Ý,ø³Õó ñ³ Ñûï ÍË³ Ý» É»ûùª ½áõ³ñ Ã³ó Ý»Ý ½Ñ³ñ ëÁë Ù» Í³ ñ³ Ï³Ý£

1 ä»ÏÇÝ£2 ÖÛáõÕ»ñÇó Ï³Ù óáñ»ÝÇ Ã»É»ñÇó ÑÛáõë³Í£3 êåÇï³Ï£4 ´³¹³Ëß³Ý, Ý³Ñ³Ý· ²ýÕ³Ýëï³ÝáõÙ, áñÁ ÑÝáõÙ Ñ³ÛïÝÇ ¿ñ

Ã³ÝÏ³·ÇÝ ù³ñ»ñÇ ³ñ¹ÛáõÝ³Ñ³ÝÙ³Ùµ£5 äë³Ï£6 ²Ýáõß³Ñáï ÷³Ûï£7 ØáõßÏ£8 ÎÝ¹ñáõÏ£9 ÎÝ¹ñáõÏÇ ï»ë³Ï£

ÐÇÝï10 å³ Ñ³ ñ³ó Ç ýñ³Ý Ï³óÝª Áëï åÇ ïá ÛÇó ·³Õç Ù¿ç »õ ç»ñ Ù³Ý,¼á í³ Ý³É »õ ç»ñ Ù³ Ý³Éª ëÇñï Ñ³ñ ëÇë Ç å³ ñ³ñ ïáõ Ã»³Ý£

Æ Ùûë Ïáí Û»ñÏ ñ¿11 Ùáõß ï³Ïª Ë³Û ï³ ïáõÝ í³ ß³·Ý12 ³Ý ÝÁ Ù³Ý.Î»û ×¿Ý13, ·³ ·áõÙ14, ½¿ñ ï¿ í³Û15

»õ ë³ ÙáõñÝ Ñ³ñ ëÇë å³ ïáõ³ Ï³Ý£12] 21-23

10 ÐÝ¹ÇÏ£11 èáõë³ëï³ÝÇó£12 Ðáí³½£13 ê³¹³÷£14 ØÏÝ³ùÇë£15 Î½³ùÇë£ÌÝÃ. ì. Âáñ·áÙÛ³ÝÇ ¨ Ê. ¸³¹³Û³ÝÇ:

äáÉ ë» óÇ Ñ³ ó³ í³ ×³é Ý»ñ äá ÉÇë, Ð³ ñáõÃ ÛáõÝ Þ³ Ñ³ µÇ ÑÛáõ ñ³ Ýá óÁ


² ̧ ² ́ ² ¼ ² ð(ÐÆÜ Ð²Ú Î² Î²Ü ²Ü ì² Üàô ØÀª îà ÜÆ Î² ÞºÜ)

² ¹³ µ³ ½³ñ ù³ Õ³ ùÁ ÑÇÙ Ý»É »Ý ê» µ³ë ïÇ³-ÛÇó ·³Õ Ã³Í ÙÇ ËáõÙµ Ñ³ Û»ñ 1400Ã., È»ÝÏ Ã» Ùáõ-ñÇ ³ë å³ ï³ ÏáõÃ ÛáõÝ Ý» ñÇ Å³ Ù³ Ý³Ï£ ¸ñ³ ÝÇó ³ é³ç ³Û¹ ï³ ÷³ ñ³Ï ×³Ñ ×áõ ïáõÙ ·á ÛáõÃ ÛáõÝ ãáõ Ý»ÇÝ áã µÝ³ Ï³ í³Ûñ, áã û· ï³ ·áñ Í» ÉÇ ÑáÕ£ Ð³ Û»ñÝ »Ý, áñ Ç ñ»Ýó ³ÝÝ ÏáõÝ Ï³Ù ùáí µ³ ñ» ÷á-Ë» óÇÝ ³Û¹ í³Û ñÇ ¹³ Å³Ý ÝÏ³ ñ³ ·Ç ñÁ ¨ ¹³ñÓ-ñ» óÇÝ µÝ³ Ï» ÉÇ£ 1400-1461ÃÃ. ³ í³ ÝÁ Ïáã í»É ¿ îá ÝÇ Ï³ ß»Ý, á ñÇó Ñ» ïá Ãáõñ ù» ñÇ á ñáß Ù³Ùµ í»-ñ³Ý í³Ý í»É ¿ ² ¹³ Ï³Ù ² ¹³ ×Á·£ ² í» ÉÇ áõß, »ñµ ·Ûáõ Õ³ ù³ Õ³ ùÁ ³é¨ïñ³ Ï³Ý Ç Ù³ë ïáí Ç ñ»Ý ¿ Ó·»É ßñç³ Ï³Û ùÇ ·Ûáõ Õ³ óÇáõÃ Û³ ÝÁ, ëÏë»É ¿ ³Ý í³Ý í»É ² ¹³ µ³ ½³ñ£

37] 55

² ¹³ µ³ ½³ñ óÇÝ Ñ³ñ Ï³¹ñ í³Í ã¿ñ ³å ñáõëï Ñ³Û Ã³Û Ã» Éáõ Ñ³ Ù³ñ äá ÉÇë Ï³Ù ³Û Éáõñ ³ñ ï³-·³Õ Ã»É£ ²é Ñ³ ë³ ñ³Ï ³ß Ë³ ï³ ë»ñ ¿ñ ¨ Ç íÇ-×³ ÏÇ ¿ñ ÑÝ³ ñ³ íá ñÇÝë ³ñ¹ ÛáõÝù ù³ Õ»É Çñ ßé³ÛÉ Ñá ÕÇó£ ÐÛáõ ñ³ ë»ñ ¿ñ, µ³Ûó ³Ý ·áñ ÍÇÝ ³ ïáõÙ ¿ñ£

37] 98

äá ÉÇë–´³Õ ¹³¹ »ñ Ï³ Ãáõ Õ³· ÍÇÝ Ï³å í» Éáõó ³ é³ç ² ¹³ µ³ ½³ ñÁ ÙÇ »ñÏ ñáñ ¹³ Ï³Ý ù³ Õ³-ùÇ ï»ëù áõ Ý»ñª ³Ý å³ ×áõÛ× ïÝ» ñáí áõ ËÇëï ³Ý Ï³ ÝáÝ ÷á Õáó Ý» ñáí£

Ð³Û Ï³ Ï³Ý Ã³ Õ» ñáõÙ, » Ï» Õ» óÇ Ý» ñÇó áõ ¹åñáó Ý» ñÇó µ³ óÇ, ³ã ùÇ ÁÝÏ ÝáÕ ßÇ ÝáõÃ ÛáõÝ Ý»ñ ùÇã Ï³ ÛÇÝ£ îÝ» ñÇ ×³ñ ï³ ñ³ å» ï³ Ï³Ý å³ñ ½áõ-Ý³Ï Ó¨Á ³ í» ÉÇ ù³Ý ëá íá ñ³ Ï³Ý ¿ñ. ¹ñ³Ýù ·ñ»-Ã» ³ é³Ýó µ³ ó³ éáõÃ Û³Ý ÷³Û ï³ ß»Ý ¿ÇÝ, µ³Ûó ã³ ÷³ ½³Ýó ×³ ß³ Ïáí ½³ñ ¹³ñ í³Í Í³ ÕÇÏ Ý» ñáí£ Î³ ñ» ÉÇ ¿ ³ ë»É, áñ ² ¹³ µ³ ½³ ñÇ Ñ³Û Ï³ Ï³Ý Ã³-Õ³ Ù³ ë» ñÁ Çë Ï³ Ï³Ý Í³Õ Ï³ Ýáó Ý» ñÇ ¿ÇÝ ÝÙ³Ý£ ² Ù» Ý³ Ñ» ïÇÝ ïÝ³ ÏÇ ïÇ ñá çÇó ÙÇÝã¨ µ³ ñ» Ï»-óÇÏ ù³ Õ³ ù³ óÇÝ Í³Õ ÏÇ ëÇ ñ³ Ñ³ñ Ý»ñ ¿ÇÝ£ ä³-ïáõ Ñ³Ý Ý» ñÇ ³éç¨ ß³ñ í³Í Ã³ Õ³ñ Ý» ñÇó µ³-óÇ, å³ ï»ñÝ Ç í»ñ ËÇï ³é ËÇï Ù³·É óáõÙ ¿ÇÝ

³ÛÍ ï»ñ¨áõÏ Ý» ñÇ (Ñ³ ÝÁÙ-¿ ÉÇ) ¨ Ñ³ë ÙÇ ÏÇ É³ÛÝ §·áñ ·»ñ¦, á ñáÝù Ç ñ»Ýó µáõñ ÙáõÝ ùáí áõ »ñ÷ Ý»-ñ³Ý ·áõÃ Û³Ùµ ïá Ý³ Ï³Ý ûñ í³ ÑÙ³ ÛÇã ïå³ íá-ñáõ ÃÛáõÝ ¿ÇÝ ·áñ ÍáõÙ û ï³ ñ ³Û ó» Éáõ Ý» ñÇ íñ³£

² ¹³ µ³ ½³ ñÁ Ú³ í³ß-ëáõª â³ñË, ·» ï³ ÏÇó ¿ñ ëï³ ÝáõÙ ËÙ» Éáõ çáõ ñÁ, á ñÁ Ñ³ Ù»Õ ¿ñ áõ Ã»Ã¨£ Âáõñ ù³ Ï³Ý Ã³ Õ» ñÇ Ùáï, ½á ñ³ Ýá óÇó ùÇã í»ñ¨, ·» ï³ ÏÇ Ñáë ùÁ ë³ Ñ³Ý ùÇ í» ñ³ Í» Éáíª ¹ñ³ áõ Åáí ÙÇ Ù» Í³ ½³Ý· í³Í çñ³ ÝÇí ¿ÇÝ åïï»ó ÝáõÙ, áñ-å»ë ½Ç ³ÛÝ Çñ Ñ»ñ ÃÇÝ çñÙáõÕ Ù» ù» Ý³Ý ·áñ ÍÇ ¹Ý»ñ, á ñÁ çáõ ñÁ µ³ñÓ ñ³ó ÝáõÙ ¿ñ 20 Ù»ïñ ¨ É³ÛÝ Ëá Õá í³ Ïáí ÙÕáõÙ ù³ Õ³ù£

37] 79-80

ø³ Õ³ ùÇ ïÝ» ñÇó Ýß³ Ý³ íáñ ¿ÇÝ ä»ï ñáë Øáõ ñ³¹ Û³ ÝÇ ¨ Ðáí Ñ³Ý Ý»ë ÖñÏ³ Û³ ÝÇ ß»Ý ù» ñÁ, á ñáÝù äáÉ ëÇ ³ é³ÝÓ Ý³ï Ý» ñÇ ÝÙ³Ý µ³ñÓ ñ³-¹Çñ áõ ·» Õ» óÇÏ ¿ÇÝ£ ø³ Õ³ ùÇ µá Éáñ å» ï³ Ï³Ý áõ Ù³ë Ý³ íáñ ³Ï Ý³ éáõ ß»Ý ù» ñÁ, ë³ É³ Ñ³ ï³Ï-Ý»ñÝ áõ Ë×áõ ÕÇ Ý» ñÁ Ï³ éáõ ó»É ¿ñ ×³ñ ï³ ñ³-å»ï ì³ñ ¹» ñ»ë ¿ ý»Ý ¹ÇÝ£

37] 103

Ð³ ÛÁ, Ãáõñ ùÁ, µáß Ý³ ÕÁ, ÑáõÛÝÝ áõ Ññ»³Ý ³å ñáõÙ ¿ÇÝ Ç ñ³ ñÇó ³Ý ç³ï, ·ñ» Ã» Ñëï³Ï ë³Ñ Ù³ Ý³ ½³ï í³Í Ã³ Õ³ Ù³ ë» ñáõÙ£

ø³ Õ³ ùÇ Ï»Ýï ñá ÝáõÙ ·ïÝíáõÙ ¿ñ ßáõ Ï³Ýª Ãáõñ ù³ Ï³Ý Ã³ Õ³ Ù³ ë» ñáí ßñç³ å³ï í³Í, á ñÇ Ñ³ ñ³ í³ ÛÇÝ Í³Û ñáõÙ µáß Ý³Õ Ý»ñÝ ¿ÇÝ£ Þáõ Ï³-ÛÇ ÑÛáõ ëÇ ë³ ÛÇÝ Í³Û ñÇó ÙÇÝã¨ ÑÛáõ ëÇë-³ñ¨»Éù ³ Õ»Õ Ý³Ó¨ ÷éí³Í ¿ÇÝ Ñ³Û Ï³ Ï³Ý Ã³ Õ³ Ù³-ë» ñÁ£ Þáõ Ï³Ý ß³ ñáõ Ý³Ï íáõÙ ¿ñ Ô³ñ ÕÁ ×Ç ï³Ï Ïáã íáÕ ÷á Õá óáí, á ñÇ ³ç áõ Ó³Ë ÏáÕ Ù» ñáõÙ ï»-Õ³ íáñ í³Í ¿ÇÝ µáõÝ ßáõ Ï³ ÛáõÙ ³ñ ·»É í³Í Ë³-ÝáõÃ Ý» ñÁª ÓÏÝ³ í³ ×³ éÁ, ·Ç Ý» ïáõ ÝÁ, Ëá ½Ç ÙÇë Í³ Ëá ÕÁ, ÍË³ Ëá ï³ í³ ×³ éÁ, ÇÝã å»ë Ý³¨ åïáõÕ áõ å³ ñ»Ý í³ ×³ éáÕ Ý» ñÁ£ ²Ûë 100-120 Ë³ ÝáõÃ Ý» ñÇó ÙÇ³ÛÝ ÙÇ ù³ ÝÇëÝ ¿ÇÝ å³ï Ï³-

êµ. Ðñ»ß ï³ Ï³ å»ï Ñ³Û Ï³ Ï³Ý Ã³ Õ³ Ù³ ëÁ ² ¹³ µ³ ½³ ñÇ Ñ³ Ûáó ïÝï» ë³ Ï³Ý í»ñ Ý³ Ë³ íÁ


ÝáõÙ ÑáõÛ Ý» ñÇÝ, ÇëÏ ÙÝ³ó Û³ ÉÁª Ñ³ Û» ñÇÝ. ·»Ã Ù»Ï Ãáõñù Ë³ ÝáõÃ å³Ý ãÏ³ñ£

ÆëÏ µáõÝ ßáõ Ï³Ý Ùá ï³ íá ñ³ å»ë Ñ»ï¨Û³É å³ï Ï»ñÝ áõ Ý»ñ. 80%-Áª Ñ³Û, 10%-Áª Ãáõñù, 5%-Áª ÑáõÛÝ, 2%-Áª Ññ»³ áõ 3%-Áª ³ÛÉ ³½·áõÃÛáõÝÝ»ñ£

37] 89

Þ» ñ³ Ù³ µáõ ÍáõÃ ÛáõÝÝ áõ ÍË³ Ëá ïÇ Ùß³ Ïáõ-ÃÛáõ ÝÁ ÷³Û ÉáõÝ Ñ³ çá ÕáõÃ ÛáõÝ áõ Ý»ÇÝ ² ¹³ µ³-½³ ñáõÙ, á ñáÝ óÇó ³ é³ çÇ ÝÁ » ñ»ù ÙÇ ÉÇáÝ, ÇëÏ »ñÏ ñáñ ¹Á Ù»Ï ÙÇ ÉÇáÝ Õáõ ñáõ ßÇ ·áõ Ù³ñ ¿ñ µ» ñáõÙ Åá Õáíñ ¹ÇÝ£ 1879Ã. Ù» ï³ù ëÇ áõÃ Ù³ Ý³ ñ³Ý Ý»-ñÁ, á ñáÝó Ù»Í Ù³ ëÁ Ñ³ Û» ñÇÝ ¿ñ å³ï Ï³ ÝáõÙ, ³ß Ë³ ï³Ýù ¿ÇÝ ïñ³ Ù³¹ ñáõÙ Ñ³ñ Ûáõ ñ³ íáñ Ï³ Ý³Ýó áõ ³Õ çÇÏ Ý» ñÇ£

37] 97

² ¹³ µ³ ½³ ñÁ ÑÇÙ Ý³ Ï³ ÝáõÙ ³ñ ï³¹ ñáõÙ ¿ñ óá ñ»Ý, ù³ Ã³Ý, ÍË³ Ëáï, Ù» ï³ùë, ëáË, ëËïáñ, ·»ï Ý³ËÝ Óáñ áõ åïáõÕ Ý»ñ, ÇëÏ ï»-ÕÇ ³ñ Ñ»ë ï³ Ýáó Ý» ñáõÙ å³ï ñ³ëï í³Í ÁÝ ïÇñ Ï³ ßÇÝ Ùñóáõ Ý³Ï ¿ñ û ï³ñ ßáõ Ï³ Ý» ñÇ ·áõ Ý³ íáñ Ï³ ßÇ Ý» ñÇ Ï³Ù Ùáñ ÃÇ Ý» ñÇ Ñ»ï£

1905Ã. ù³ Ã³ ÝÁ ÷áù ñ³ ù³ Ý³Ï ·ÝáÕ ³é¨ïñ³-Ï³Ý Ý» ñÁ, á ñáÝù ÁÝ ¹³ Ù» ÝÁ 6-7 Ñá ·Ç ¿ÇÝ, û ·áë-

ïá ëÇ ëÏ½µÇó ÙÇÝã¨ ÑáÏ ï»Ù µ» ñÇ í»ñç û Ë³Ý 2-3 Õáõ ñáõ ßáí ·Ý» Éáí, Æ½ ÙÇ ÃáõÙ ³ÛÝ 2,5-3,5 Õáõ ñáõ-ßáí í³ ×³ éáõÙ ¿ÇÝ Ù» Í³ ù³ Ý³Ï ³é¨ïñ³ Ï³-ÝÇÝ, áñÝ ¿É Çñ Ñ»ñ ÃÇÝ ³ñ ï³ Ñ³ ÝáõÙ ¿ñ ºí ñá å³, Ù³ë Ý³ íá ñ³ å»ëª Ø³ñ ë»É, ÈáÝ ¹áÝ áõ Ð³Ù µáõñ·£

37] 105

ØÇÝã¨ 1915Ã. ² ¹³ µ³ ½³ ñáõÙ Ù» ï³ù ëÇ Ù³-Ý³ ñ³Ý Ý» ñÁ å³ï Ï³ ÝáõÙ ¿ÇÝ Ñ»ï¨Û³É ³Ý Ó³Ýó ¨ ÁÝ Ï» ñáõÃ ÛáõÝ Ý» ñÇÝª ä»ï ñáë Øáõ ñ³¹ Û³Ý, äá Õáë Øáõ ñ³¹ Û³Ý, §²Ý¹ ñ³ ÝÇÏ â³ñË× Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý»ñ¦ ÁÝ Ï» ñáõÃ ÛáõÝ, §²ñ Ã³ ùÇ Ø» ï³ñ-Û³Ý-² ñ³µ ½³ ¹» ê³ ÛÇ¹ ÁÝÏ.¦, §Ð³ Ïáµ î³Û É»ñ-Û³Ý-Ð³ ÙÇ¹ µ»Û ÁÝÏ.¦, §êáõ ñ»Ý ¶áõ ÛáõÙ× Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý»ñ¦ ÁÝ Ï» ñáõÃ ÛáõÝ, §ØÏñïÇã ÖñÏ³ Û³Ý ÁÝÏ.¦, §Þ³ ÑÇÝ Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý»ñ¦, ²Ý µ³ñÉ Û³Ý, Î³ ñ³ å»ï Âá ÷áõ½ Û³Ý£

37] 114

² ¹³ µ³ ½³ ñáõÙ ÙÇ³ÛÝ úë Ù³Ý Û³Ý µ³ÝÏÝ áõ-Ý»ñ Ù³ë Ý³× ÛáõÕ, ÙÛáõë µá Éáñ í³ñ Ï³ ïáõ Ý» ñÁ Ñ³-Û»ñ ¿ÇÝ£ Ð³ Û³ å³ï Ï³Ý Ñ³ë ï³ ïáõÃ ÛáõÝ Ý»ñ ¿ÇÝ Ý³¨ ï» Õ³ Ï³Ý ³ÛÝ »ñ Ïáõ µ³Ý Ï» ñÁ, á ñáÝù ÑÇÙÝ-í»É ¿ÇÝ 1908-Ç ë³Ñ Ù³ Ý³¹ ñáõÃ Ûáõ ÝÇó Ñ» ïáª »ñ Ïáõ µ³Å Ý» ïÇ ñ³ Ï³Ý ÁÝ Ï» ñáõÃ ÛáõÝ Ý» ñÇ ÏáÕ ÙÇó£

37] 115

² ¹³ µ³ ½³ ñÇ Ñ³Û Ï³ Ï³Ý Ã³ Õ³ Ù³ ëÇ µ³Õ ÝÇ ùÇ ÷á Õá óÁ

² ¹³ µ³ ½³ ñÇ »ñ Ï³ Ãáõ Õ³ ÛÇÝ Ï³ Û³ ñ³ ÝÁ

² ¹³ µ³ ½³ ñÇ êµ. Î³ ñ³ å»ï Ñ³Û Ï³ Ï³Ý Ã³ Õ³ Ù³ ëÁ

¶Ý³ó ùÇ ëå³ ë» ÉÇë


Ð³Û Åá Õáíñ ¹Ç Ñ³ Ù³ÛÝ ù³ ÛÇÝ µ³ Å³ ÝáõÙ Ý» ñÇ Ù»ç ³Ï Ý³ éáõ ¹Çñù ¨ ³ ÝáõÝ áõ Ý» óáÕ ÇÝù Ý³ ïÇå ¹»Ùù ¿ ³ÏÝ óÇÝ£ Ü³ Ùïùáí ×ÏáõÝ ¿ áõ ÑÝ³ ñ³ ÙÇï, Ó»é Ý» ñ»ó ¨ ³ß Ë³ ï³ ë»ñ£ ´³ñ íáù û ñ» ñáõÙ Ýñ³ ³å ñ» É³ Ï»ñ åÁ ßé³ÛÉ ¿ áõ ÷³ñ Ã³Ù, µ³Ûó Ñ³ß í»Ý-Ï³ ïáõÃ ÛáõÝ ¿ óáõ ó³ µ» ñáõÙª ³ã ùÇ ³ é³ç áõ Ý» Ý³-Éáí ³ å³ ·³Ý, ¨ ³Ûë ï» ÕÇó µËáõÙ ¿ Ýñ³ Ñ³Ûï-ÝÇ ËÝ³ Û³ ëÇ ñáõÃ Ûáõ ÝÁ£ ì³ Û»É ã³ ë»ñ ¿, »ñµ áõ ÝÇ, µ³Ûó Ý³¨ Ñ³ Ù³ Ï»ñå íáÕ, »ñµ ½ñÏ³Ý ùÇ û ñ»ñÝ »Ý íñ³ Ñ³ë ÝáõÙ£ Æñ ÁÝï ñ³Í ·áñ ÍÇ ³ë å³ ñ» ½áõÙ ëï»Õ Í³ ·áñÍ ÃéÇãù ¿ ¹ÝáõÙª µ³ñÓ ñ³ ·áõÛ ÝÇ Ñ³ë-Ý» Éáõ Ó·ïáõ Ùáí, µ³Ûó Ý³¨ Ñ³Ù µ» ñáÕ áõ Ñå³ñï ¿, Ó³ Ëá Õ³Ý ùÇ Å³ Ù³ Ý³Ï ãÇ ëïá ñ³ ÝáõÙ, ³Ý å³-ïÇí ù³Û É»ñ ãÇ ³ ÝáõÙ£ È³í ³å ñáõë ïÇ áõ áë Ïáõ å³ß ï³ ÙáõÝù áõ ÝÇ, á ñáÝó ïÇ ñ³ Ý³ Éáíª ßé³Û Éá-ñ»Ý, ³ÝË Ý³ ³ çáõ Ó³Ë ë÷éáõÙ ¿ ³½ ·ÇÝ, Ñ³Û ñ»-Ý³Ï óÇÝ ¨ ï»ë Ý» Éáí ¹ñ³Ý óÇó û·ï íáÕ Ý» ñÇÝª Ù»Í Ù³ñ ¹áõÝ í³ Û»É Ñå³ñ ï³Ýù ¿ ³å ñáõÙ£

47] 57

Ð³Û ³é¨ïñ³ Ï³ ÝÇ Ë³ Ýáõ ÃÁ Ñ³ ×³Ë ïá-Ý³ í³ ×³é ¿ñ ÑÇ ß»ó ÝáõÙ, áõñ Ï³ ñ» ÉÇ ¿ñ ³ Ù»Ý ³å ñ³Ýù ·ïÝ»É£ ¶ÉË³ íáñ Ñ³ ×³ Ëáñ ¹Á ùáõñ¹ ·Ûáõ Õ³ óÇÝ ¿ñ, áñ ³Û¹ ï» ÕÇó ³ Ù»Ý ÇÝã ·ÝáõÙ ¿ñª ÷á Ë³ ñ» ÝÁ ï³ Éáí óá ñ»Ý, Ï³ ñ³·, å³ ÝÇñ ¨ ³ÛÉÝ, ß³ï ³Ý ·³Ù ¿É ïá Ïá ëáí ÷á Ë³ éáõÃ ÛáõÝ ¿ñ í»ñó ÝáõÙ£ Ð³Û ³é¨ïñ³ Ï³ ÝÁ Ï³Ù ÷á Ë³ ïáõÝ ·³ÝÓ Ù³Ý Ñ³ Ù³ñ ùñ¹³ Ï³Ý ·Ûáõ Õ»ñ ¿ñ ·ÝáõÙ ÓÙé³ ÝÁ, ³Û ëÇÝùÝ ³ÛÝ Å³ Ù³ Ý³Ï, »ñµ ùáõñ¹ Ñá-Õ³ ·áñÍÝ ³ñ ¹»Ý Çñ µ»ñ ùÁ í³ ×³ é»É ¿ñ ¨ å³ñï-ùÁ Ù³ ñ» Éáõ Ñ³ Ù³ñ ¹ñ³Ù áõ Ý»ñ£

²Ï ÝáõÙ ³ñ ï³¹ ñáõÃ ÛáõÝ ·á ÛáõÃ ÛáõÝ ãáõ Ý»ñ, Ï³ ÛÇÝ ÙÇ³ÛÝ ³ñ Ñ»ëï Ý»ñª Ïáß Ï³ Ï³ ñáõÃ ÛáõÝ, ¹»ñ Ó³ ÏáõÃ ÛáõÝ, Ï³ Ñ³ ·áñ ÍáõÃ ÛáõÝ, Ù³ Ýáõ ë³ Û³-·áñ ÍáõÃ ÛáõÝ, åÕÝÓ³ ·áñ ÍáõÃ ÛáõÝ ¨ ³ÛÉÝ, á ñáÝ-óÇó ·ñ» Ã» µá Éá ñÁ ÑÇÙ Ý»É ¿ÇÝ Ñ³ Û» ñÁ£ ä³ï-ñ³ëï íáõÙ ¿ÇÝ ³ Ù»Ý ï» ë³ ÏÇ Ç ñ»ñª µ³ ó³ é³-å»ë ï» Õ³ Ï³Ý Ï³ ñÇù Ý» ñÁ µ³ í³ ñ³ ñ» Éáõ Ñ³-Ù³ñ£ ¶áñÍ íáõÙ ¿ÇÝ µ³Ù µ³ Ï» ¨ Ù³ Ýáõ ë³ Ïáã-í³Í Ù» ï³ù ë» Ï»ñ å³ë Ý»ñ, ÇÝã å»ë Ý³¨ Û³½ Ù³£

¼³ñ ·³ ó³Í ¿ñ Ý³¨ Ùáñ Ãáõ, Ùáõß ï³ ÏÇ ¨ Ï³ß íÇ å³ï ñ³ë ïáõ ÙÁ£ ê³ Ï³ÛÝ ãÏ³ ÛÇÝ á ñ³Ï Û³É Ï»ñ-å³ ë» áõ Ù» ï³ù ë» Ïïá ñ» Õ»Ý, ëåÇ ï³ Ï» Õ»Ý, ß³ ù³ñ, û ×³é, Éáõó ÏÇ, ÙáÙ ¨ ³ÛÉÝ. ëñ³Ýù Ý»ñ-ÙáõÍ íáõÙ ¿ÇÝ Î. äáÉ ëÇó ¨ Ñ³ï Ï³ å»ë Ð³ É» åÇó£

²ÏÝ óÇ µ³ ½Çñ· Û³Ý Ý» ñÁ (Ï³Ù, ÇÝã å»ë Ýñ³Ýó ³Ý í³ ÝáõÙ ¿ÇÝ, Ñ³ É»å íáñ Ý» ñÁ), ·³ñ Ý³ Ý³ Ùáõ-ïÇÝ, ·á ïÇ Ý» ñÇ Ù»ç áë ÏÇ Éóñ³Í, ù³ ñ³ í³Ý Ï³½-Ù» Éáí ³Ýó ÝáõÙ ¿ÇÝ Ø³ É³ ÃÇ³ – ´»ë ÝÇ»Ý – ²ÛÝ-Ã³å áõ ÕÇáí ¨ 20-25 ûñ Ñ» ïá Ñ³ë ÝáõÙ Ð³ É»å£ ²Ûë ï»Õ ·Ýí³Í ³å ñ³Ýù Ý» ñÁ µ³ñ ÓáõÙ ¿ÇÝ áõÕ-ï» ñÇ íñ³ áõ ù³ ñ³ í³Ý Ý» ñáí í» ñ³ ¹³é ÝáõÙ ²ÏÝ£ ºñµ Ï³Ý· ¿ÇÝ ³é ÝáõÙ ù³ Õ³ ùÇ ·» ñ»½ Ù³ Ý³ ï³Ý Ùáï áõ Ñ³ Ï»ñÝ Ç ç»ó ÝáõÙ, Çë ÏáõÛÝ ßñç³ å³ï íáõÙ ¿ÇÝ Ñ³ñ Ûáõ ñ³ íáñ µÝ³ ÏÇã Ý» ñáí, á ñáÝù ·ÝáõÙ ¿ÇÝ ³Û É³ ½³Ý áõ ³Ï Ý³ Ñ³ ×á Ù» ï³ù ë» Ï»ñ å³ë Ý»ñ, Ï»Ý ó³ Õ³ ÛÇÝ Ç ñ»ñ, ëå³ëù ¨ ³ÛÉÝ, ¨ ³ÛÉÝ, á ñáÝù µ»ñ í»É ¿ÇÝ Ñ» é³ íáñ, ³ é³ë å» É³ Ï³Ý ù³ Õ³ ùÇó...

¶Ûáõ Õ» ñÇ µ»ñ ùÁ ̈ ù³ Õ³ ùÇ ³é¨ïáõ ñÁ, ë³ Ï³ÛÝ, Ç íÇ ×³ ÏÇ ã¿ÇÝ µ³ í³ ñ³ ñ» Éáõ µ³½ Ù³ ÍÇÝ ¨ ³ ñ³· µÝ³ Ï³Ý ³× áõ Ý» óáÕ ³ÏÝ óÇ Ý» ñÇ å³ Ñ³Ý ç³ñ ÏÁ£ ²Û¹ å³ï ×³ éáí ïÕ³ Ù³ñ ¹ÇÏ ëÇ É³ ¿ÇÝ ·ÝáõÙ, ³Û ëÇÝùÝ å³Ý¹Ë ïáõÃ Û³Ý ¿ÇÝ ¹Ç ÙáõÙ ² Ý³ ïá-ÉÇ³ ÛÇ Ëá ßáñ ù³ Õ³ù Ý»ñ ¨ Ñ³ï Ï³ å»ë Î. äá ÉÇë£

ä³ ï³ ÝÇÝ Ù»Ï ÝáõÙ ¿ñ Ñ³ ½Çí Ý³Ë Ý³ Ï³Ý áõ-ëáõÙÝ ëï³ ó³Í£ ´³Ë ï³ íáñ ¿ñ Ñ³ Ù³ñ íáõÙ Ý³, áí Ù³Û ñ³ ù³ Õ³ ùáõÙ ³ñ ¹»Ý µÝ³ ÏáõÃ ÛáõÝ Ñ³ë-ï³ ï³Í Ñ³Ûñ, »Õ µ³Ûñ Ï³Ù Ù»ñ Ó³ íáñ ³½ ·³ Ï³Ý áõ Ý»ñ, áõÙ Ùáï ³é¨ïáõñ ¿ñ ëá íá ñáõÙ£ º Ã» ³Û¹-åÇ ëÇ Ù» ÏÁ ãÏ³ñ, ³ å³ á ñáß Å³ Ù³ Ý³Ï ³ ß³ Ï»ñ-ïáõÃ ÛáõÝ ¿ñ ³ ÝáõÙ Ñ³Û ñ» Ý³ ÏÇó ³é¨ïñ³ Ï³ ÝÇ Ï³Ù ³ñ Ñ»ë ï³ íá ñÇ Ùáï, ÙÇÝã¨ Ç íÇ ×³ ÏÇ ÉÇ Ý»ñ ë» ÷³ Ï³Ý ·áñÍ ÑÇÙ Ý» Éáõ£ Ð³½ í³ ¹»å ¿ñ ÉÇ ÝáõÙ, áñ ³ÏÝ óÇ » ñÇ ï³ ë³ñ¹Ý ³ß Ë³ ï»ñ áñ å»ë Ñ³-ë³ ñ³Ï µ³Ý íáñ, ÇÝã å»ë Ùß» óÇ Ý»ñÝ áõ ³ÛÉ ·³ í³-é³ óÇ Ý» ñÁ£ ²ÏÝ óáõ Ù»ç ½³ñ ·³ ó³Í ¿ñ ÇÝù Ýáõ ñáõÛÝ ·áñ Í» Éáõ áõ Ý³ Ë³ Ó»é Ýá Õ³ Ï³ ÝáõÃ Û³Ý á ·ÇÝ, ³ÛÝ-å»ë áñ áõß Ã» ßáõï Ý³ ï»ñ ¿ñ ¹³é ÝáõÙ ³ÝÓ Ý³ Ï³Ý ·áñ ÍÇª ë» Õ³ Ý³ íá ñáõÃ Û³Ý, Ã³å É³ù Û³ ñáõÃ Û³Ý, Ù³Ý ñ³ í³ ×³ éáõÃ Û³Ý, Ïáß Ï³ Ï³ ñáõÃ Û³Ý ¨ ³ÛÉÝ£

² Î Ü / ø º Ø ² È Æ Ú º


Ð³ ×³Ë, »ñµ å³ ï³ ÝÇÝ 18-20 ï³ ñ» Ï³Ý ¿ñ ¹³é ÝáõÙ, Ýñ³Ý ³ Ùáõë Ý³ó ÝáõÙ ¿ÇÝ ¨ åë³ Ï³-¹ñáõÃ Ûáõ ÝÇó ³Ý ÙÇ ç³ å»ë Ñ» ïá ëÇ É³ ÛáõÃ Û³Ý áõ-Õ³ñ ÏáõÙ£

êÇ É³ ·Ý³ óá ÕÁ ÙÇ ù³ ÝÇ ï³ ñÇ Î. äáÉ ëáõÙ ÙÝ³ Éáõó ¨ 50, 100, 200 áë ÏÇ, »ñ µ»ÙÝ ¿É ³ í» ÉÇ Ëá-ßáñ ·áõ Ù³ñ ïÝï» ë» Éáõó Ñ» ïá í» ñ³ ¹³é ÝáõÙ ¿ñ Ñ³Û ñ» ÝÇùª Çñ í³ë ï³ Ï³ ÍÁ ÁÝ ï³ ÝÇ ùÇ Ñ»ï í³-Û» É» Éáõ£ ÆëÏ »ñµ ËÝ³Û í³Í ·áõ Ù³ñÝ ëå³é íáõÙ ¿ñ, ÏñÏÇÝ Ó»éùÝ ¿ñ ³é ÝáõÙ óáõ åÁª å³Ý¹Ë ïÇ ÏÛ³Ý ùÁ í»ñëÏ ë» Éáõ Ñ³ Ù³ñ£ Üñ³Ýù, áí ù»ñ Ï³-ñá Õ³ ÝáõÙ ¿ÇÝ Î. äáÉ ëáõÙ µ³ñ ·³ í³× ·áñÍ ÑÇÙ-Ý»É, ²Ï ÝÇó µ» ñ»É ¿ÇÝ ï³ ÉÇë Ç ñ»Ýó ÁÝ ï³ ÝÇù-Ý» ñÁ ¨ í»ñç Ý³ Ï³ Ý³ å»ë µÝ³ ÏáõÃ ÛáõÝ Ñ³ë ï³-ïáõÙ Ù³Û ñ³ ù³ Õ³ ùáõÙ£

êÇ É³ ÛÇ Ù»ç ·ïÝíáÕ Ý»ñÝ ³å ñáõÙ ¿ÇÝ Ë³-Ý» ñáõÙ (ì» ½Çñ Ë³Ý, Ø»ñ ç³Ý ² ÉÇ ÷³ ß³ Ë³Ý, ´³Ñ ã» ÉÇ Ë³Ý ¨ ³ÛÉÝ)£ Üñ³Ýù, áí ù»ñ ÝÛáõ Ã³-Ï³Ý µ³ í³ ñ³ñ ÙÇ çáó Ý»ñ ãáõ Ý»ÇÝ Ï³Ù Í³Û ñ³ë-ïÇ ×³Ý ËÙ³ ÛáÕ ¿ÇÝ, »ñ Ïáõ, » ñ»ù, »ñ µ»ÙÝ ¿É ãáñë Ñ³Û ñ» Ý³ ÏÇó Ý» ñÇ Ñ»ï ÙÇ³ ëÇÝ ³å ñáõÙ ¿ÇÝ ÙÇ ë»Ý Û³ ÏáõÙ ¨ Ï»Ý ó³ Õ³ ÛÇÝ ³ß Ë³ ï³Ýù Ý» ñÁ µ³ Å³ ÝáõÙ Ù»Ï Ù» Ïáõ ÙÇç¨£ ²Û¹ ³å ñ» É³ Ï»ñ åÁ ï ̈ áõÙ ¿ñ ³ÛÝ ù³Ý, ÙÇÝã¨ å³Ý ¹áõË ïÁ Ï³Ù Ñ³Û-ñ» ÝÇù ¿ñ í» ñ³ ¹³é ÝáõÙ, Ï³Ù ¿É ÏÝáçÝ áõ ½³ í³Ï-Ý» ñÇÝ µ» ñ» Éáíª Ñ³ë ï³ï íáõÙ Î. äáÉ ëáõÙ£

ÊÇëï µ³½ Ù³ ÃÇí ¿ÇÝ ³ÛÝ ³ÏÝ óÇ Ý» ñÁ, áí ù»ñ Ù³ë Ý³ íá ñ³ µ³ñ XVII – XVIII¹¹. Ù³Û ñ³ ù³ Õ³-ùáõÙ ³ é³ç Ý³ Ï³ñ· ¹Çñ ùÇ ¿ÇÝ Ñ³ ë»É£ Üñ³Ý óÇó ß³ ï» ñÁ, ÇÝã å»ë Ú³ Õáõå ³ ÙÇ ñ³Ý, ÞÝáñÑù ³ ÙÇ-ñ³Ý, î³ï Û³ ÝÁ, Ö» ½³ ÛÇñÉ Û³Ý ³ ÙÇ ñ³Ý, æ³ ÝÇÏ ³ ÙÇ ñ³Ý, Üá ñ³ ïáõÝÏ Û³ ÝÁ, ä»ï ñáë ¨ ØÏñïÇã ³ ÙÇ ñ³ ² É»ù ë³Ý Û³Ý Ý» ñÁ, ³ÏÝ óÇ ¿ÇÝ Ï³Ù ³ÏÝ-óÇ³ Ï³Ý Í³ ·áõÙ áõ Ý»ÇÝ£ ²Ûë ÁÝ ï³ ÝÇù Ý» ñÁ áñ-å»ë ³ ÙÇ ñ³ ¹³ ¹³ ñ»É »Ý ·á ÛáõÃ ÛáõÝ áõ Ý» Ý³ Éáõó Ï³Ù Ïáñó ñ»É »Ý Ç ñ»Ýó Ï³ñ¨á ñáõÃ Ûáõ ÝÁ£ ´³Ûó Ýñ³Ýó Ñ³ çáñ ¹»É ¿ ³ÏÝ óÇ Ý» ñÇ Ýáñ ë» ñáõÝ¹, á ñÁ Ó»é Ý» ñ» óáõÃ Û³Ùµ, ³é¨ïñ³ Ï³Ý ÑÙïáõÃ Û³Ùµ ¨ ³Ý Ñ³ ï³ Ï³Ý Ñ³ï ÏáõÃ ÛáõÝ Ý» ñÇ ßÝáñ ÑÇí ÝÛáõ-Ã³ Ï³Ý áõ µ³ ñá Û³ Ï³Ý ÷³Û ÉáõÝ ¹Çñ ùÇ ¿ Ñ³ ë»É Ã» Âáõñ ùÇ³ ÛáõÙ ¨ Ã» ºí ñá å³ ÛáõÙ áõ ² Ù» ñÇ Ï³ ÛáõÙ£

48] 380-383

1559Ã. äáÉ ëáõÙ ÑÇ ß³ ï³Ï íáÕ áÙÝ Æë Ï»Ý ¹»ñ ³ ÙÇ ñ³ ÛÇó Ñ» ïá, Ù³Û ñ³ ù³ Õ³ ùáõÙ Ñ³ë ï³ï-í³Í ³ÏÝ óÇ Ý» ñÇ Ñ³ Ù³ÛÝ ùÇ Ù³ ëÇÝ ³ é³ çÇÝ ·ñ³-íáñ ³ñ Ó³ Ý³· ñáõÃ Ûáõ ÝÁ 1612Ã. ï³ ÉÇë ¿ å³ï-ÙÇã ¶ñÇ ·áñ ¸³ ñ³ Ý³Õ óÇÝ, íÏ³ Û» Éáí, áñ äáÉ ëÇ ëïí³ ñ³ ÃÇí ³ÏÝ óÇ Ý»ñÝ ³ÛÝ ù³Ý ³½ ¹» óÇÏ áõ µ³ñÓñ ¹Çñù ½µ³ Õ»ó ÝáÕ ¿ÇÝ, áñ ²Ï ÝáõÙ ÇÝù Ýáõ-ñáõÛÝ Ã»Ù ëï»Õ Í» Éáõ á ñá ßáõÙ ÁÝ ¹áõ Ý»É ïí» óÇÝ£

ºñÏ ñáñ¹ ³ñ Ó³ Ý³· ñáõÃ Ûáõ ÝÁ í» ñ³ µ» ñáõÙ ¿ 1628-1631ÃÃ. ä³ É³ ÃÇ³ ÛÇ êµ. Ðñ»ß ï³ Ï³ å»ï » Ï» Õ» óáõ Ï³ éáõó Ù³ ÝÁ, á ñÇÝ » é³Ý ¹áõÝ Ù³ë Ý³Ï-óáõÃ ÛáõÝ »Ý óáõ ó³ µ» ñ»É ³ÏÝ óÇ ³ ÙÇ ñ³ Ý» ñÁ£ ÆëÏ 1634Ã. » Ï» Õ» óáõÝ ½³ Ý³ ½³Ý ÁÝ Í³ Ý»ñ »Ý ÝíÇ ñ³-µ» ñ»É ´³Ï É³ ×Ç Ô³ ½³ ñÁ, Ëá ç³ Ðáí Ñ³Ý Ý» ëÁ, Ëá ç³ ä³ ñáÝ Èáõ ëÁ, ö³Ù µáõË áõ ÎÇ ñ³ Ïáë Ëá ç³ »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ, î»ñ-Ð³ Ïá µÇ »Õ µ³Ûñ Ëá ç³ Ü³ Ñ³-å» ïÁ, àõ ½áõÝ ö³ Ýá ëÁ, Ëá ç³ ´³ Ñ³ ¹áõ ñÁ, Ëá-ç³ Ø³ñ ·³ ñÁ, Üáõ ñáõ Ù»Ý, Ëá ç³ Ð³ Ïá µÁ ¨ ³ÛÉù£

47] 60

Âáõñù å³ß ïáÝ Û³ Ý» ñÇó Ûáõ ñ³ ù³Ýã Ûáõ ñÁ, ëÏë³Í Ù»Í í» ½Ç ñÇó, áõ Ý»ñ Çñ ýÇ Ý³Ý ë³ Ï³Ý ·áñ Í³ Ï³ ï³ ñÁª í³ ×³ é³ å» ïÁ Ï³Ù ë» Õ³ Ý³-íá ñÁ, Ñ³ñÏ » Õ³Í Å³ Ù³ Ý³Ï å³ Ñ³Ýç í³Í ·áõ-Ù³ñ Ý» ñÁ Ñ³Û Ã³Û Ã» Éáõ Ï³Ù Í³Ë ù» ñÁ Ï³ ï³-ñ» Éáõ ·áñ Í³é áõÛ Ãáí ¨ ³ Ù»Ý Ï»ñå Çñ Õ» Ï³ í³-ñÇ Ñ³ Ù³ñ ¹ñ³Ù ×³ ñ» Éáõ Ç ñ³ íáõÝù Ý» ñáí£ ²Û¹ Ç ñ³ íáõÝù Ý» ñÁ Ï³ñ ·áõ Ï³ ÝáÝ, ã³÷ áõ ë³Ñ Ù³Ý ãáõ Ý»ÇÝ£ ²ñ ¹³ ñáõÃ Ûáõ ÝÁ Ë» Õ»É, å³ß ïáÝ Ý»-ñÁ í³ ×³ é»É, ³ ÝÇ ñ³ íáõÃ Ûáõ ÝÁ ë³ëï Ï³ó Ý»É ¨ ÝÙ³ Ýû ñÇ Ý³Ï ·áñ Í» ñÁ í³ ×³ é³ å»ï Ý» ñÇ Ó»é-ùáí ¿ÇÝ Ï³ ï³ñ íáõÙ, á ñáÝù áã ÙÇ³ÛÝ Ç ñ»Ýó Ñá-í³ Ý³ íá ñÇÝ ¿ÇÝ Ñ³ñë ï³ó ÝáõÙ, ³ÛÉ¨ Ç ñ»Ýù ¿ÇÝ û·ï íáõÙ, áõ »ñµ Ñá í³ Ý³ íá ñÁ µ³ñÓñ ¹Çñ ùÇ ¿ñ Ñ³ë ÝáõÙ, Ç ñ»Ýù ¿É Áëï ³ÛÝÙ ³½ ¹» óáõÃ ÛáõÝ ¨ Çß-Ë³ ÝáõÃ ÛáõÝ ¿ÇÝ Ó»éù µ» ñáõÙ, á ñÇ Ñ»ï¨³Ý ùáí ³½ ·³ ÛÇÝ ßñç³ Ý³ ÏáõÙ Ýñ³Ýó Ï³Ù ùÁ í×éá ñáß ¿ñ ¹³é ÝáõÙ£ ´³Ûó ù³ ÝÇ áñ å» ï³ Ï³Ý å³ß ïáÝ Û³-Ý» ñÇ ¹ÇñùÝ ³Ý Ï³ ÛáõÝ ¿ñ, ¨ ³ Ý³ÏÝ Ï³É å³ß ïá-Ý³Ý ÏáõÃ ÛáõÝ Ý»ñÝ áõ áãÝ ã³ óáõÙ Ý» ñÁ ëá íá ñ³ Ï³Ý µ³Ý ¿ÇÝ, ³ å³ ³½ ·³ ÛÇÝ Ù» Í³ Ù»Í Ý»ñÝ ¿É ÝáõÛÝ µ³Ë ïÇÝ ¿ÇÝ ³ñ Å³ Ý³ ÝáõÙ, ¨ ùÇã ã¿ÇÝ ·ÉËáí áõ ·áõÛ ùáí å³ ï³ë Ë³Ý ïíáÕ, Ç ñ»Ýó Õ» Ï³ í³ ñÇ ³ ÝÇ ñ³ íáõÃ ÛáõÝ Ý» ñÁ ù³ íáÕ, ï³ å³É íáÕ áõ áãÝ-ã³ó íáÕ Ñ³ Û» ñÇ û ñÇ Ý³Ï Ý» ñÁ£

48] 630

È ̈ áÝ Þ³Ý ÃÁ ·ñ»É ¿.§ä³ï ñÇ³ñ ùÇó µ³ óÇ, XVIII¹. ëÏë³Í, µ³ñÓñ ¹Çñù áõ Ý»ÇÝ Ñ³Û ³ ÙÇ ñ³-Ý» ñÁ, ³Û ëÇÝùÝª Ë» É³ óÇ áõ ï³ Õ³Ý ¹³ íáñ Ñ³-Û»ñ, á ñáÝù Ï³ ñá Õ³ ó»É ¿ÇÝ Éáõñç Í³ é³ ÛáõÃ ÛáõÝ-Ý»ñ Ù³ ïáõ ó»É Ãáõñ ù³ Ï³Ý Ï³ é³ í³ ñáõÃ Û³ÝÝ áõ Ñ³ Ù³ñ íáõÙ ¿ÇÝ Ýñ³ ÙÝ³ ÛáõÝ å³ß ïáÝ Û³ Ý» ñÁª áñ å»ë ë» Õ³ Ý³ íáñ, ¹ñ³ Ù³ Ñ³ ï³ ñ³ ÝÇ Õ» Ï³-í³ñ, í³ éá ¹³ å»ï, ×³ñ ï³ ñ³ å»ï£ ´á ÉáñÝ ¿É, µÝ³ Ï³ Ý³ µ³ñ, Ï³ å»ñ, Ñ³ñë ïáõÃ ÛáõÝ ¨ ³½ ¹»-óáõÃ ÛáõÝ áõ Ý»ÇÝ, ÙÇ¨ÝáõÛÝ Å³ Ù³ Ý³Ï Ëá ñ³ å»ë Ñ³Û Ù³ñ ¹ÇÏ ¿ÇÝª Ñ³Û » Ï» Õ» óáõ, Ñ³Û ·ñÇ ¨ Ñ³Û ·á ÛáõÃ Û³Ý å³ßï å³Ý¦:

48] 631


² Ù³ ëÇ³ ÛÇ Ñ³ Û» ñÁ ÙÇ ù³ ÝÇ ËÙµÇ ¿ÇÝ µ³ Å³Ý-íáõÙ£ Þáõñç 40 Ñ³ ñáõëï ÁÝ ï³ ÝÇù Ý»ñ, á ñáÝó ³Ý ß³ñÅ ·áõÛ ùÁ ¨ ¹ñ³ ÙÁ Ï³½ ÙáõÙ ¿ñ 1000-7000 ûë Ù³Ý Û³Ý áë ÏÇ£ ØÇ çÇÝ ËáõÙµ, á ñÇ Ï³ ñá Õáõ ÃÛáõ-ÝÁ ë³Ñ Ù³ Ý³ ÷³Ï íáõÙ ¿ñ 200-1000 ûë Ù³Ý Û³Ý áë Ïáí, ¨ Ñ³ Ù»ëï, µ³Ûó áã ³Õ ù³ï ËáõÙµ, á ñÁ ÑÇÙ Ý³ Ï³ ÝáõÙ µ³Õ Ï³ ó³Í ¿ñ ³ñ Ñ»ë ï³ íáñ Ý»-ñÇó£ êñ³Ýó Ù» Í³ Ù³ë Ýáõ ÃÛáõ ÝÝ áõ Ý»ñ ïáõÝ ¨ ³Û ·Ç£

Î³ ÛÇÝ Ý³¨ ß³ï ÁÝ ï³ ÝÇù Ý»ñ, á ñáÝù ûñ í³ í³ë ï³ Ïáí ¿ÇÝ ³å ñáõÙ£ Î³ ñÇ ù³ íáñ Ý» ñÁ Ï³Ù ³Õ ù³ï Ý» ñÁ, Ñ³ Ûáó Ãí³ ù³ Ý³ ÏÇ Ñ³ Ù» Ù³ï, ß³ï ùÇã ¿ÇÝ£

´³ óÇ ³Û¹, ² ñ³µ ÏÇ ñÇó, ²Ï ÝÇó, Î» ë³ ñÇ³ ÛÇó, ÎÛáõ ñÇ ÝÇó ¨ ³ÛÉ ù³ Õ³ù Ý» ñÇó ²Ù³ ëÇ³ ·³Õ Ã³Í ßáõñç 30 ÁÝ ï³ ÝÇù Ý» ñÇ ïÕ³ Ù³ñ ¹ÇÏ ½µ³Õ íáõÙ ¿ÇÝ í³ ×³ é³ Ï³ ÝáõÃ Û³Ùµ ¨ ³ñ ï³¹ ñáõÃ Û³Ùµ£

43] 628

Ð² Úàò îÜîº ê² Î²Ü ¶àð Ìàô ÜºàôÂ Ú²Ü

îìÚ²È Üºð

(XIX¹. í»ñç – 1915Ã.)

²ß ×Ç£ Î³ ÛÇÝ ÁÝ ¹³ Ù» ÝÁ 4-5 Ñ³ Û»ñ, á ñáÝù ÁÝ-¹áõ ÝáõÙ ¿ÇÝ ¹ñëÇó Å³ Ù³ Ý³Í ÑÛáõ ñ» ñÇ£ ²Ý í³ ÝÇ ¿ñ Ð³ ñáõÃ ÛáõÝ ¶³ ñ³× Û³ ÝÁª ³ß ×Ç ²ñ ÃÇÝ ³ Õ³Ý, áí áõ Ý»ñ ÙÇ ù³ ÝÇ Ëáñï Ï³ ñ³Ý Ý»ñ£

² ñ³ µ³ çÇ£ ºñÏ ÓÇ áõ » é³ ÓÇ ù³ é³ ÝÇí Ï³é ù»ñ áõ Ý»ÇÝ 50 Ñ³ Û»ñ ¨ ßáõñç 10 ³Û É³½ ·Ç Ý»ñ£ Üñ³Ýù ½µ³Õ íáõÙ ¿ÇÝ ² Ù³ ëÇ³ ÛÇó ê³Ù ëáÝ, Ê³ñ µ»ñ¹, ¸Ç³ñ µ» ùÇñ, Î» ë³ ñÇ³ ¨ ³ÛÉ ù³ Õ³ù Ý»ñ ½³ Ý³-½³Ý ³å ñ³Ýù Ý» ñÇ ÷á Ë³¹ñ Ù³Ùµ£ Ð³Ûï ÝÇ ¿ÇÝ ¶ ̈ áñ· î³ Ý³× Û³ ÝÁ, Ð³ Ïáµ àõñ Õ³Ý× Û³ ÝÁ, ¶ ̈ áñ· Þ³Ñ ëáõ í³ñ Û³ ÝÁ, Ðáí Ñ³Ý Ý»ë ÂÛáõ É»Ï-Û³ ÝÁ ¨ Ð³ Ïáµ ç³Ý ö³ Ýáë Û³ ÝÁ£

¶³ ½³Ý ×Ç£ ² Ù³ ëÇ³ ÛáõÙ Ï³ñ 5 Ë³ ÝáõÃ å³Ý, á ñáÝ óÇó »ñ Ïáõ ëÁ åÕÝÓ» Ç ñ»ñ ¿ÇÝ í³ ×³ éáõÙ, » ñ» ùÁ å³ï ñ³ë ïáÕ í³ñ å»ï Ý»ñ ¿ÇÝ£ ²Ý í³-ÝÇ ¿ÇÝ Ø³í Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ ¨ Ðáí Ñ³Ý Ý»ë ¶³ ½³Ý× Û³ ÝÁ£

¸»Ûñ Ù»Ý ×Ç£ æñ³ Õ³ó å³Ý Ý» ñÁ µ³½ Ù³ ÃÇí ¿ÇÝ, µá Éá ñÁ Ñ³ Û»ñ ¿ÇÝª ë» ÷³ Ï³ Ý³ ï» ñ» ñÁ, Ù»-ù» Ý³ ·»ï Ý» ñÁ, Í³ é³ ÛáÕ Ý» ñÁ, ³ß Ë³ ïáÕ Ý» ñÁ£ ú· ï³ ·áñ Í» Éáí Ù»Í áõ ÷áùñ ·» ï» ñÇ Ñáëù Ý»-ñÁ, Ýñ³Ýù ÑÝ³Ù Û³ çñ³ Õ³ó Ý» ñÁ í» ñ³ Í»É ¿ÇÝ ¿ É»Ïï ñ³ Ï³ ÝáõÃ Û³Ùµ ³ß Ë³ ïáÕ Ó»é Ý³ñ Ïáõ-ÃÛáõÝ Ý» ñÇ£ ¶»ñ Ù³ Ý³ óÇ Ý» ñÇ Ï³ éáõ ó³Í Ø»Í ý³µ ñÇ Ï³Ý ·Ý»É ¨ µ³Å Ý» ïÇ ñ³ Ï³Ý ÁÝ Ï» ñáõ-ÃÛáõÝ ¿ÇÝ ÑÇÙ Ý»É Ð³ çÇ ÜÇÏ ë³ñÉ Û³ ÝÁ, ¶ñÇ ·áñ ¶³ ÛÁ· Û³ ÝÁ ¨ áõ ñÇß Ý»ñ£ Ò»é Ý³ñ Ï³ ï» ñ» ñÇó ³Ý í³ ÝÇ ¿ÇÝ Î³ ñ³ å»ï ö³ ÷³½ Û³ ÝÁ, Ê³ ãÇÏ-Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ, Üß³Ý Ú³ÕÉ Û³ ÝÁ, Ðáí Ý³Ý Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ, §Øáõ ß³Ù µ» ñÇ ý³µ ñÇ Ï³ ÛÇ ÁÝÏ.¦£ â³ É³Ý ý³µ ñÇ Ï³ Ïáã í³ ÍÁ å³ï Ï³ ÝáõÙ ¿ñ ÙÇ Ãáõñ ùÇ, á ñÇ í³ñ å» ïÁ ¨ ·áñ ÍÁÝ Ï» ñÁ ú Ñ³Ý ÂÛáõÃ ÛáõÝ× Û³ÝÝ ¿ñ£

ÂÛáõ ç³ñ£ Ð³ñ Ûáõ ñ³ íáñ Ñ³Û Ë³ ÝáõÃ å³Ý Ý»ñ ·Ûáõ Õ³ óÇ Ý» ñÇ Ñ³ ·áõë ïÇ ½³ Ý³ ½³Ý Ïïá ñ» Õ» ÝÇ Ù³Ý ñ³ Í³Ë ³é¨ïñ³ Ï³Ý Ý»ñ ¿ÇÝ. Ï³ñ ÙÇ³ÛÝ Ù»Ï Ãáõñù£ ÐÇ ß³ñ Å³Ý »Ý ØÏñïÇã ÂÇÝ ÃáÝ Û³ ÝÁ, îÇÝ ÏÇÉ Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ, ¶ñÇ ·áñ ¶Áñù ù» ë»É Û³-ÝÁ, ¶ ̈ áñ· ä»ÝÉ Û³ ÝÁ, Þ³ ÑÇÝ Û³ ÝÁ, Ö³· Ù³· Û³-ÝÁ, ² éáõ× Û³ ÝÁ, ² ÍÇÏ Û³ ÝÁ, ¼á ñÇÏ ¼á ñÇÏ Û³ ÝÁ, öÇ ÉÇÏ Û³ ÝÁ ¨ ³ÛÉù£

ø³ Õ³ ù³µ Ý³Ï Ý» ñÇ µñ¹», Ù» ï³ù ë», µ³Ù-µ³ Ï» Ïïá ñ» Õ» ÝÇ Ù³Ý ñ³ Í³Ë ³é¨ïñ³ Ï³Ý-Ý»ñ ¿ÇÝ º ë³ ÛÇ, ê³ñ ·Çë, Ðáí Ñ³Ý Ý»ë ¨ Ð³ Ïá µÇÏ ÜÇ Ïá Õáë Û³Ý Ý» ñÁ, ä³Ñ ×»Ï ÛáõÉ Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ, ä»ù ï» ÙÇñ Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ, Ð³ Ïáµ ê³ ñ³ý Û³ ÝÁ£

ºí ñá å³ ÛÇó áõ Î. äáÉ ëÇó Ïïá ñ» Õ»Ý Ý»ñ Ùáõ-ÍáÕ áõ Ù» Í³ ù³ Ý³Ï í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý»ñ ¿ÇÝ Ø³ñ-ïÇÏ Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ, ¾ý ÃÇ ùÇ ëÁ ¨ Ð³ çÇ Æë ÃÇ ÉÁ£

ÎÛáõ ñÇ ÝÇó µ»ñ íáõÙ ¿ÇÝ ï» Õ³ Ï³Ý ·áõ Ý³ ·»Õ ß³ É» ·á ïÇ Ý»ñ, ¸Ç³ñ µ» ùÇ ñÇóª Ù» ï³ù ë» Ïïá ñ»-Õ»Ý, Ø³ñ½ í³ ÝÇó áõ êÇÙ Ð³ çÇ ·Ûáõ ÕÇóª µ³Õ ÝÇ ùÇ ëñµÇã Ý»ñ ¨ ³Ý Ó» éá óÇÏ Ý»ñ£

¼³ Ý³ ½³Ý µ»ñ ù» ñÇ ¨ Ñ³ ó³ Ñ³ ïÇ Ï³ ÛÇÝ ÏáõÉ-ïáõ ñ³ Ý» ñÇ Ù³Ý ñ³ Í³Ë ³é¨ïñáí ½µ³Õ íáÕ Ý»-ñÇ 90%-Á Ñ³Û ¿ñ£

² Ø ² ê Æ ²


Ø» Í³ Í³Ë ³É Ûáõñ ³ñ ï³ Ñ³ ÝáÕ í³ ×³ é³-Ï³Ý Ý»ñ ¿ÇÝ Î³ ñ³ å»ï â» ù»Ù Û³ ÝÁ, ØÏñïÇã áõ ØÇÑ ñ³Ý êÇ ÙáÝ Û³Ý Ý» ñÁ, Ð³ ñáõÃ ÛáõÝ ÞÇß Ù³Ý-Û³ ÝÁ, Î³ ñ³ å»ï ö³ ÷³½ Û³ ÝÁ, ÜÇÏ ë³ñÉ Û³-ÝÁ, ÜÇ Ïá Õáë Û³ ÝÁ, È ̈ áÝ ¸áù Ù»ç Û³ ÝÁ, Ð³Û ñ³-å»ï Øáõ ñ³¹ Û³ ÝÁ, ¶ñÇ ·áñ ´á Û³ç Û³ ÝÁ, îÇ· ñ³Ý â³É ·³ ÛÁ× Û³ ÝÁ, Üß³Ý ä»Ý Ý» Û³ ÝÁ, Â³ å³· Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ£

ÊÝÓáñ ¿ñ ³ñ ï³ Ñ³ ÝáõÙ Î. ö³ ÷³½ Û³ ÝÁ, ³ ÷ÇáÝ, ÃÇý ïÇÏ, µ³ ÙÇ³, Ë³ß Ë³ßª îÇ· ñ³Ý Â»É É³É Û³ ÝÁ, Ð³ ñáõÃ ÛáõÝ öÇ ñ³Ý Û³ ÝÁ, Î³ ñ³-å»ï ö³ ÷³½ Û³ ÝÁ, Ú³ÕÉ Û³ ÝÁ, ¶ ̈ áñ· ä»Ý Ý»-Û³ ÝÁ, Î³ ñ³ å»ï àõñ Õ³Ý× Û³ ÝÁ£ Üñ³Ý óÇó µ³-óÇ, Ï³ ÛÇÝ ÙÇ ù³ ÝÇ Ãáõñ ù»ñ áõ ÑáõÛ Ý»ñ£

Üá ñ³Ó¨ ³ é³ñ Ï³ Ý»ñ, ¹åñá ó³ Ï³Ý åÇ ïáõÛù, Ù» ï³Õ Û³ Ç ñ»ñ, ·áñ ÍÇù Ý»ñ, Ý³í Ã³ É³Ù å»ñ, ëå³ëù ¨ ³ÛÉÝ Ù» Í³ ù³ Ý³Ï Ý»ñ Ùáõ ÍáÕ áõ Ù³Ý-ñ³ Í³Ë í³ ×³ éáÕ Ý»ñ ¿É ß³ï Ï³ ÛÇÝ, á ñáÝù ·ñ»-Ã» µá Éá ñÁ Ñ³ Û»ñ ¿ÇÝ£ Üñ³Ý óÇó ¿ÇÝ Ø³ñ ïÇÏ Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ, á ñáÝù Ù³ë Ý³× ÛáõÕ áõ Ý»ÇÝ ê³Ù ëá-ÝáõÙ ¨ ·ñ³ ë»Ý Û³Ïª äáÉ ëáõÙ, Ôáõ Ï³ë ê³É Û³ ÝÁ, ÊÝ¹Çñ Û³ ÝÁ, ü» Ý»ñç Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ, ä³Ñ ã»-ÏÛáõÉ Û³ ÝÁ, â» åÇß Û³ ÝÁ, Æ ÙÇñ ½» Û³ ÝÁ, Þ³Ñ ëáõ í³ñ-Û³ ÝÁ, ÞÇ ñÇÝ Û³ ÝÁ, ²ñ Ù³ Õ³Ý Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ£

Ê³Ý£ Æç¨³Ý Ý»ñÝ ÁÝ ¹³ñ Ó³Ï µ³Ï, ³ Ëáé Ý»ñ, Ï³ é³ å³Ý Ý» ñÇ áõ çá ñ» å³Ý Ý» ñÇ ·Ç ß» ñ» Éáõ Ñ³-ïáõÏ ï» Õ»ñ áõ Ý»ÇÝ, í» ñÇ Ñ³ñ Ï» ñáõÙ Ñ³ñ Ù³ ñ³-í»ï ÑÛáõ ñ³ Ýá ó³ ÛÇÝ ë»Ý Û³Ï Ý»ñÝ ¿ÇÝ£ ² Ù³ ëÇ³-ÛáõÙ Ï³ñ 6 Ë³Ý, á ñáÝ óÇó ÙÇ³ÛÝ Ù»ÏÝ ¿ñ å³ï-Ï³ ÝáõÙ Ãáõñ ùÇ£ È³ í³ ·áõÛ ÝÁ ²½ ·³ ÛÇÝ Ë³Ý Ïáã-í³ÍÝ ¿ñ, áñ ·ïÝíáõÙ ¿ñ ·ÉË³ íáñ åá Õá ï³ ÛáõÙ, ²É ã³· øÛá÷ñ Ûáõ Ï³Ùñ çÇó ùÇã Ý»ñù¨, ·» ï»½ ñÇÝ£

Î³ ½Ç Ýá£ ² Ù» Ý³ Ù» ÍÁ Ïáã íáõÙ ¿ñ §ÞÇñ ù»Ã¦, á ñÁ Ñ³ Ûáó Ëá ßáñ³·áõÛÝ ³½ ·³ ÛÇÝ » Ï³Ù ï³ µ»ñ Ñ³ë ï³ ïáõÃ ÛáõÝÝ ¿ñ. ·ïÝíáõÙ ¿ñ ·ÉË³ íáñ åá-Õá ï³ ÛÇ íñ³ª Ï³Ùñ çÇ ·ÉËÇÝ£ ²Ûë ï»Õ ï» ÕÇ ¿ÇÝ áõ Ý» ÝáõÙ » ñ³Åß ï³ Ñ³Ý ¹»ë Ý»ñ, óáõ ó³¹ñ íáõÙ ¿ÇÝ

ÏÇ ÝáÝ Ï³ñ Ý»ñ, Ñ³ Ù»ñ· Ý» ñáí Ñ³Ý ¹»ë ¿ÇÝ ·³ ÉÇë ¨ Ý»ñ Ï³ Û³ óáõÙ Ý»ñ µ» Ù³¹ ñáõÙ ÑÛáõ ñ³ Ë³ Õ» ñáí Å³ Ù³ Ý³Í » ñ³ ÅÇßï Ý»ñÝ áõ Ã³ ï» ñ³ËÙ µ» ñÁ£

ºñÏ ñáñ¹ Ï³ ½Ç ÝáÝ ·ïÝíáõÙ ¿ñ ·» ï³ ÷ÇÝ, ¨ å³ï Ï³ ÝáõÙ ¿ñ ² ë³ ïáõñ ¶³Û Ù³· Û³ ÝÇÝ£

Ô³Û ý³ Ë³ Ý³ Ý» ñáõÙ Ù³ ïáõó íáõÙ ¿ñ ëáõñ×, Ã»Û áõ Ý³ñ ·Ç É»£ Ô³Û ý» ×Ç Ý» ñÇó 8-Á Ñ³Û ¿ñ, Ù» ÏÁª Ãáõñù£

Ö³Ù ×Ç£ ² Ù³ ëÇ³ ÛáõÙ ³ é³ çÇÝ ³Ý ·³Ù å³-ïáõ Ñ³ ÝÇ áõ É³å ï» ñÇ ³ å³ ÏÇ Ý»ñ Ùáõ Íá ÕÁ » Õ»É ¿ ¶³µ ñÇ»É Ö³Ù× Û³ ÝÁ, á ñÇ ·áñ ÍÁ ß³ ñáõ Ý³ Ï»É ¿ áñ ¹ÇÝ£

âá ñ³å ×Ç£ îÕ³ Ù³ñ¹ Ï³Ýó, Ï³ Ý³Ýó áõ » ñ»-Ë³ Ý» ñÇ ·áõÛÝ½ ·áõÛÝ ÑÛáõë í³Í ·áõÉ å³ Ý»ñ í³-×³ éáÕ ÙÇ³ÛÝ Ù»Ï Ãáõñù Ï³ñ, á ñÇ Ñ³ ×³ Ëáñ¹-Ý» ñÁ µ³ ó³ é³ å»ë Ãáõñ ù»ñ ¿ÇÝ£ Ð³ Û» ñÁ Ñ³· ÝáõÙ ¿ÇÝ Ñ³Û ï³Ý ïÇ ÏÇÝ Ý» ñÇ ¨ ³Õ çÇÏ Ý» ñÇ ÑÛáõ ë³Í ·áõÉ å³ Ý» ñÁ£ ºí ñá å³ Ï³Ý ·áõÉ å³ Ý»ñ í³ ×³ éáÕ Ë³ ÝáõÃ å³Ý Ý» ñÁ Ñ³ Û»ñ ¿ÇÝ£ ¶ ̈ áñ· Ä³Ù Ïáã Û³-ÝÁ ¨ ¶³ë å³ñ Æ ÷»Ï Û³ÝÝ áõ Ý»ÇÝ 10-15 ·áõÉ å³-Û³ ·áñÍ Ù» ù» Ý³ Ý» ñáí ý³µ ñÇ Ï³ Ý»ñ£

ê³ ñ³ý Ý»ñ£ Î³ ÛÇÝ ãáñë Ñ³ Û»ñª Î³ ñ³ å»ï ä»Ý Ý» Ë³ ãÇÏ Û³Ý, ´³ñ ë»Õ, îÇ· ñ³Ý áõ Î³ ñ³-å»ï Â» É³É Û³Ý Ý»ñ, á ñáÝ óÇó Ûáõ ñ³ ù³Ýã ÛáõñÝ Çñ Ë³ Ýáõ ÃáõÙ ½µ³Õ íáõÙ ¿ñ áã ÙÇ³ÛÝ ¹ñ³ Ù³ ÷á-ËáõÃ Û³Ùµ, ³ÛÉ¨ ½³ñ ¹áë ÏÇ Ý» ñÇ, ½³ñ ¹» Õ» ÝÇ ¨ ³Ý ïÇÏ Ç ñ» ñÇ ³é¨ïñáí£

îáÝ ÉáõË ×Ç£ Ø³ Ýáõ ë³ ÛÇ ³ Ù» Ý³ Ëá ßáñ ·áñ-Í³ ñ³ Ý³ ï» ñ»ñÝ ¿ÇÝ Æµ ñ³ Ýáë Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ ¨ ¾Ý ýÇ Û³× Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ, á ñáÝó Ñ³ çáñ ¹áõÙ ¿ÇÝ Â»ñ ½Ç µ³ß Û³ ÝÁ, Ðáí Ñ³Ý Ý»ë ´»Ï Û³ ÝÁ, Ð³-Ïáµ ¶³ ½³Ý× Û³ ÝÁ, ä³Ñ ã»Ï ÛáõÉ Û³ ÝÁ ¨ ² Ù» ñÇ Ï³ ·³Õ Ã³Í Âá ñáë ¸áí É³Ã Û³ÝÝ áõ Ð³ ñáõÃ ÛáõÝ Æ ÙÇñ½ Û³ ÝÁ£

² Ù³ ëÇ³ ÛáõÙ Ï³ñ »ñ Ïáõ ³ñ ¹Ç³ Ï³Ý ÑÛáõ ñ³Ýáó, á ñáÝ óÇó Ù» ÏÁ å³ï Ï³ ÝáõÙ ¿ñ Ñ³ ÛÇ, ÙÛáõ ëÁª Ãáõñ ùÇ£

² Ù³ ëÇ³ óÇ î³Ù åáõ ñ³× Û³Ý ÁÝ ï³ ÝÇ ùÁ (1911Ã.) ² Ù³ ëÇ³ óÇ êÇ ÙáÝ Û³Ý ÁÝ ï³ ÝÇ ùÁ (1912Ã.)


üÇ Ý³Ýë Ý»ñ£ ¸ñ³ Ù³ Ï³Ý ·áñ Í³é ÝáõÃ ÛáõÝ-Ý» ñÁ Ï³ ï³ ñáõÙ ¿ÇÝ Ù» Í³ Ñ³ ñáõëï áõ Ñá Õ³-ï»ñ Ãáõñ ù» ñÁ£ ê³ Ï³ÛÝ Ãáõñù ·Ûáõ Õ³ óÇ Ý» ñÁ Ý³ ËÁÝï ñáõÙ ¿ÇÝ Ñ³Û Ñ³ ñáõëï Ý» ñÇó ÷á Ë³-éáõ ÃÛáõÝ Ý»ñ í»ñó Ý»É, ù³Ý ½Ç Ñ³ Û» ñÇ å³Û Ù³Ý-Ý» ñÝ ³ í» ÉÇ Ýå³ë ï³ íáñ ¿ÇÝ£ XIX¹. Ï» ë» ñÇó ÙÇÝã¨ 90-³ Ï³Ý ÃÃ. ² Ù³ ëÇ³ ÛáõÙ Ñ³Ûï ÝÇ ¿ÇÝ »ñ Ïáõ Ñ³ Û»ñª Ü»ñ ·Ç½-ûÕ ÉáõÝ ¨ ³Ý í³ ÝÇ ¹ñ³ Ù³-ï»ñ áõ Ï³É í³ Í³ ï»ñ ¼³ ïÇÏ-ûÕ ÉáõÝ£ ì»ñ çÇÝë µ³ ñ» Ï³ Ù³ Ï³Ý ë»ñï Ñ³ ñ³ µ» ñáõÃ ÛáõÝ Ý»ñ ¿ñ Ñ³ëï³ ï»É ² Ù³ ëÇ³ ÛáõÙ µÝ³Ï íáÕ »í ñá å³ óÇ-Ý» ñÇ Ñ»ï, ù³ ÝÇóë Ù»Ï Ý»É ¿ñ ¶»ñ Ù³ ÝÇ³, ù³-Õ³ ùÇ ê³ í³ ïÇ³ Ã³ Õ³ Ù³ ëáõÙ áõ Ý»ñ å³ É³-ï³Ý Ù³Ý ïáõÝª Ï³ Ñ³ íáñ í³Í »í ñá å³ Ï³Ý Ï³-ÑáõÛ ùáí áõ µ³Õ ÝÇ ùáí, ÇëÏ ï³Ý ³éç¨Ý áõ »ï Ý³-

Ù³ ëáõÙ Ï³ ÛÇÝ å³ñ ï»½ Ý»ñ áõ çñ³ í³ ½³Ý Ý»ñ£XX¹. ëÏ½µÇÝ ù³ Õ³ ùÇ Ýß³ Ý³ íáñ ¹ñ³ Ù³-

ï»ñÝ ¿ñ Âá ñáë ä»Ý Ý» Û³ ÝÁ, á ñÁ ·Ûáõ Õ³ïÝ ï»-ë³ Ï³Ý ÙÃ»ñù Ý» ñÇ Ù» Í³ Í³Ë ³é¨ïñÇó µ³ óÇ ½µ³Õ íáõÙ ¿ñ Ý³¨ ýÇ Ý³Ý ë³ Ï³Ý ·áñ Í³ñù Ý» ñáí£

43] 632-641

1912-1913ÃÃ. ² Ù³ ëÇ³ ÛÇ Ý³ Ñ³Ý ·Ç 50 ³ñ ï³ Ñ³ ÝáÕ í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý» ñÇó 45-Á Ñ³Û ¿ñ, 5-Áª Ãáõñù, 600 Ë³ ÝáõÃ å³Ý Ý» ñÇó 450-Áª Ñ³Û, 100-Áª Ãáõñù, 50-Áª ÑáõÛÝ, 1000 Ýå³ ñ³ í³ ×³é Ý»-ñÇó 600-Áª Ñ³Û, 300-Áª Ãáõñù, 100-Áª ³ÛÉ ³½ ·» ñÇ Ý»ñ Ï³ Û³ óáõ óÇã Ý»ñ£

29] 36-37

²ÛÝ Ã³ åÇ Ñ³ Û» ñÁ ïÝï» ë³ Ï³Ý ÷³Û ÉáõÝ áõ µ³ ñ» Ï» óÇÏ íÇ ×³Ï áõ Ý»ÇÝ£ Üñ³Ýù áõ ßÇÙ ¿ÇÝ, ×³ñ åÇÏ, ×³ñ ï³ñ, ³ß Ë³ ï³ ë»ñ ¨ Å³ Ù³ Ý³ ÏÇ ³ é³ ç³ ¹Ç Ù³ Ï³Ý á ·ÇÝ ÁÝ Ï³ ÉáÕ£ ø³ Õ³ ùÇ ·ñ»-Ã» ³Ù µáÕç ³é¨ïáõ ñÁ, ³ñ Ñ»ë ï³ ·áñ Í³ Ï³Ý ¨ ³ñ ï³¹ ñ³ Ï³Ý ³ë å³ ñ»½ Ý» ñÁ å³ï Ï³ ÝáõÙ ¿ÇÝ Ýñ³Ýó£ î» Õ³ óÇ Ñ³Û í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý» ñÇó á Ù³Ýù ³é¨ïñ³ ÛÇÝ ïÝ»ñ ¿ÇÝ ÑÇÙ Ý»É ³Ý ·³Ù º ·Çå ïá-ëáõÙ ¨ ³Û Éáõñ£ ²Û¹ åÇ ëÇ í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý» ñÇó ¿ÇÝ Ü³ ½³ ñ»Ã Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ, ²ß× Û³ ÝÁ, Ö» å»×-Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ, È»Û É»Ï Û³Ý Ý» ñÁ, ä³ñ ëáõÙ Û³ ÝÁ, Ðáí Ñ³Ý Ý»ë øÛáõñù× Û³ ÝÁ ¨ ³ÛÉù£

Î³ ÛÇÝ µ³½ Ù³ ÃÇí Ù» Í³ Ñ³ ñáõëï Ñ³ Û»ñ, á ñáÝ óÇó í»ñ çÇÝ Ý» ñÇó Ù»ÏÝ ¿ñ ² ïáõñ ³ Õ³ Ü»-½ÇµÉ Û³ ÝÁ£

28] 65-66

ú ×³ éÇ ·áñ Í³ ñ³Ý Ý» ñáõÙ (Ù³ë å³ Ý³) å³ï-ñ³ëï íáõÙ ¿ñ ÓÇ Ã³ Ûáõ ÕÇ Ë³é Ýáõñ ¹áí ·» ñÁÝ ïÇñ û ×³é, áñÝ ³ñ ï³ Ñ³Ý íáõÙ ¿ñ Âáõñ ùÇ³ ÛÇ ½³ Ý³-

½³Ý ù³ Õ³ù Ý»ñ£ ²Û¹ åÇ ëÇ ÙÇ Ýß³ Ý³ íáñ ·áñ-Í³ ñ³Ý áõ Ý»ñ Î³ ñ³ å»ï Ü³ ½³ ñ»Ã Û³ ÝÁ, ÇëÏ ³ñ ï³ Ñ³Ý Ù³Ý ³ë å³ ñ» ½áõÙ Ñ³Ûï ÝÇ ¿ÇÝ Ð³Ý-Ý» øÛáõñù× Û³ ÝÁ ¨ ²ñ ï³ ß»ë ² ¹³ Ý³É Û³ ÝÁ£

41] 292

²ÛÝ Ã³ åáõÙ ³ é³ çÇÝ ³é¨ïñ³ ÛÇÝ ïå³ ñ³ ÝÁ ÑÇÙÝ í»É ¿ 1910-ÇÝ, ÙÇ Ù³ë Ý³ íáñ ÁÝ Ï» ñáõÃ Û³Ý ÏáÕ ÙÇó, á ñÇ ³Ý ¹³Ù Ý»ñÝ ¿ÇÝ ² í» ïÇë Ê³Ý ½³¹-Û³ ÝÁ, Âá ñáë ´ÉµáõÉ Û³ ÝÁ, Êá ñ»Ý ì³ñ Å³ å»ï-Û³ ÝÁ, Ð³ Ïáµ ¶³å å»Ý× Û³ ÝÁ ¨ Ü³ ½³ñ ¶Á íÁñ-Û³ ÝÁ£ 1909-ÇÝ ÁÝ Ï» ñáõÃ Ûáõ ÝÁ Ð³ É»å ¿ñ áõ Õ³ñ Ï»É Ü. ¶Á íÁñ Û³ ÝÇÝ, áõñ Ý³ ëá íá ñ»É ¿ñ ïå³ ñ³-Ý³ Ï³Ý ·áñ ÍÁ ¨ í» ñ³ ¹³é Ý³ Éáíª Ñ» ïÁ µ» ñ»É ïå³· ñ³ Ï³Ý ë³ñ ù³ íá ñáõÙ Ý»ñ£

êÏ½µÝ³ Ï³Ý ßñç³ ÝáõÙ µÇ½ Ý» ëÁ Ññ³ ß³ ÉÇ ³ñ¹-ÛáõÝù Ý»ñ ¿ñ ïí»É, ë³ Ï³ÛÝ µ³É Ï³Ý Û³Ý å³ ï»-ñ³½ ÙÇ Ñ»ï¨³Ý ùáí 5-6 Ñ³ ½³ñ áë ÏÇ å³ñïù áõ-Ý» óáÕ å³ï íÇ ñ³ ïáõ Ý» ñÁ ãÏ³ ñá Õ³ ó³Ý í×³ ñ»É£

41] 292

² Ú Ü Â ² ä / ¶ ² ¼ Æ ² Ü Â º ä


²ÚÜÂ²äÆ Ð²Ú ì²Ö²è²Î²ÜÜºðÆ

²Üì²Ü²ò²ÜÎÀ

1909Ã.

ØÆÈÈºÂ Ê²ÜàôØ

1. Ð³Ïáµç³Ý Ú³ÕáõµÛ³Ý, ëáõñ× áõ ß³ù³ñ2. ê³Ñ³Ï äÅÛ³Ý, Ù³Ýáõë³3. Øáíë»ë ö³÷³½Û³Ý, Ù³Ýáõë³4. ¶¨áñ· ÐáéáÙÛ³Ý, Ù³Ýáõë³5. Ü»ñë»ë êÛáõÉ³ÑÛ³Ý áõ »Õµ³ÛñÝ»ñ,

÷³Ûï³ÝÛáõÃ, Ï³ßÇ ¨³ÛÉÝ6. Ø³Ã¨áë ºñÏ³ÝÛ³Ý ¨ ê»ñáµ ø»ßÇßÛ³Ý,

Ù³Ýáõë³7. ÐáíÑ³ÝÝ»ë äÅÛ³Ý, Ù³Ýáõë³8. ´³ëÙ³×Û³Ý »Õµ³ÛñÝ»ñ, Ù³Ýáõë³9. ØÏñïÇã ø»ßÏ»ÏÛ³Ý, Ù³Ýáõë³10. Ö»å»×Û³Ý »Õµ³ÛñÝ»ñ, ÷³Ûï³ÝÛáõÃ áõ Ï³ßÇ11. ¶¨áñ· È»ÛÉ»ÏÛ³Ý, Ù³Ýáõë³12. öÇÉÇåáë ²Õ×Û³Ý, Ù³Ýáõë³ ¨ ÷³Ûï³ÝÛáõÃ13. Øáíë»ë È»ÛÉ»ÏÛ³Ý, Ù³Ýáõë³ ¨ ÷³Ûï³ÝÛáõÃ14. ÐáíÑ³ÝÝ»ë Ê³ßË³ßÛ³Ý, Ù³Ýñ³í³×³é15. ØÇë³ù ÜáõñÑ³ÝÛ³Ý, Ù³Ýñ³í³×³é16. Î³ñ³å»ï ä³ñëáõÙÛ³Ý, ë»Õ³Ý³íáñ17. ºÕÇß» ´³ñë»ÕÛ³Ý, Ù³Ýáõë³18. Î³ñáõ× Ø»ñç³ÝÛ³Ý, Ù³Ýáõë³19. Ø³ñ·³ñ ÖÇÏ»ñ×Û³Ý, Ù³Ýáõë³20. Î³ñ³å»ï ¶³ÉáõëïÛ³Ý, Ù³Ýáõë³ ¨ ³ÛÉÝ21. ²ñÙ»Ý³Ï ²Û×Û³Ý, Ù³Ýáõë³ ¨ ÷³Ûï³ÝÛáõÃ22. Î³ñ³å»ï ²ñáõëÛ³Ý, Ù³Ýáõë³ ¨

÷³Ûï³ÝÛáõÃ23. Î³ñ³å»ï ä³½ÇÏÛ³Ý, Ù³Ýáõë³

Ü²¼²ð ²Ô² Ê²ÜàôØ

1. ¶¨áñ· Âá÷µ³ßÛ³Ý, Ï³ñå»ïÇ í³×³é³Ï³Ý2. ê³ñ·Çë ê³Ñ³ÏÛ³Ý ¨ Ðáíë»÷ ê³Ñ³ÏÛ³Ý,

ë»Õ³Ý³íáñÝ»ñ3. ä»ïñáë ²ß×Û³Ý, ë»Õ³Ý³íáñ áõ ÑáÕ³ï»ñ4. êï»÷³Ý ø»ßÇßÛ³Ý, ÷³Ûï³ÝÛáõÃ ¨ ³ÛÉÝ5. È¨áÝ ê³Ñ³ÏÛ³Ý, ÷³Ûï³ÝÛáõÃ ¨ ³ÛÉÝ6. ÐáíÑ³ÝÝ»ë öÇñ³ÝÛ³Ý, Ù³Ýáõë³7. Î³ñ³å»ï â³·Á×Û³Ý, ÷³Ûï³ÝÛáõÃ ¨ ³ÛÉÝ8. ¶ñÇ·áñ ºë³Û³Ý ¨ ´Ûáõ½³Ý¹ êáõùÇ³ëÛ³Ý,

ãÇÃ áõ ÷³Ûï³ÝÛáõÃ9. Ð³Ïáµ ²ñëÉ³ÝÛ³Ý ¨ áñ¹Ç, åÕÝÓÇ

í³×³é³Ï³ÝÝ»ñ10. ¶ñÇ·áñ ¶³å³·×Û³Ý ¨ áñ¹Ç, Ù³Ýáõë³11. èáõµ»Ý, Å³Ù³·áñÍ

Ð²æÆ ÚàØºð Ê²ÜàôØ

1. Ø³Ýáõ»É Âá÷µ³ßÛ³Ý, û×³éÇ í³×³é³Ï³Ý2. Î³ñ³å»ï ä³åÇÏÛ³Ý, Ù³Ýáõë³3. Âáñáë ê³Ñ³ÏÛ³Ý, ë»Õ³Ý³íáñ4. Ø»ÉùáÝ ¶³å³·Û³Ý áõ »Õµ³ÛñÝ»ñ, Ù³Ýáõë³

5. Ð³ñáõÃÛáõÝ È¨áÝÛ³Ý áõ »Õµ³ÛñÝ»ñ, Ù³Ýáõë³6. Ì»ñáõÝ Ì»ñÝÇÏÛ³Ý, Ù³Ýáõë³7. ÐáíÑ³ÝÝ»ë ê³Ñ³Ã×Û³Ý, Ù³Ýáõë³8. ÐáíÑ³ÝÝ»ë È¨áÝÛ³Ý, ë»Õ³Ý³íáñ ¨

åÇëï³ÏÇ í³×³é³Ï³Ý

ê²Ð²ÎÚ²ÜÔ²¼²ðÚ²Ü Ê²ÜàôØ

1. ¶³Éáõëï Ô³½³ñÛ³Ý ¨ áñ¹ÇÝ»ñ Âáñáë, Î³ñ³å»ï, Ð³Ïáµ, Ü³½³ñ, Ù³Ýáõë³ ¨ ³ÛÉÝ

2. Ü³½³ñ»Ã Ø³Ýáõß³ÏÛ³Ý, Ù³ùë³ï³Ý ³åñ³ÝùÝ»ñ

3. ¶¨áñ· Â³Ã³ñÛ³Ý, Ù³Ýáõë³4. ê³ñ·Çë ä. Ü³½³ñÛ³Ý, Ù³Ýáõë³

ÆøÆ ¶²´ÀÈÀ Ê²ÜàôØ

1. îÇ·ñ³Ý-èáõµ»Ý ºÏ³íÛ³Ý, Ù³Ýáõë³ ¨ ³ÛÉÝ2. ê³ñ·Çë Î. Ü³½³ñÛ³Ý, Ù³Ýáõë³ ¨ ³ÛÉÝ3. Î³ñ³å»ï Ô³ñÕ³Û³Ý, Ù³Ýáõë³ ¨ ³ÛÉÝ4. ¶¨áñ· ¸»ÙÇñ×Û³Ý, Ù»ï³Õ5. Øáíë»ë ²ÙÙÇÛ³Ý, µ³Ùµ³Ï6. Î³ñ³å»ï ÐÇÝ¹áÛ³Ý, ÛáõÕ ¨ ³ÛÉÝ

ÚàôøêÚàôøÖÚàô Ê²ÜàôØ

1. Øáíë»ë ²ñëÉ³ÝÛ³Ý, åÕÝÓ»Õ»Ý

¾ØÆð ²ÈÆ Ê²ÜàôØ

1. º. Î³ñ³Ù³ÝáõÏÛ³Ý áõ »Õµ³ÛñÝ»ñ, Ù³Ýáõë³

´²êØ²ÖÚ²Ü Ê²ÜàôØ

1. Ð³ñáõÃÛáõÝ ´³ëÙ³×Û³Ý, í³×³é³Ï³Ý

Ê²ÜºðÆò ¸àôðê ¶àðÌàÔ ì²Ö²è²Î²ÜÜºð

1. Ð³ÝÝ» øÛáõñù×Û³Ý, û×³é2. Î³ñ³å»ï Ü³½³ñ»ÃÛ³Ý, û×³é áõ

·ÛáõÕ³ïÝï»ë³Ï³Ý ÙÃ»ñùÝ»ñ3. ²ñï³ß»ë ²¹³Ý³ÉÛ³Ý, û×³é4. ê³ñ·Çë ¶ñ³×Û³Ý, ³ë»ÕÝ³·áñÍ Çñ»ñ5. Ðáíë»÷ ²é³ù»ÉÛ³Ý, Ù³Ýáõý³Ïïáõñ³ ¨

áãË³ñ6. Î³ñáõ× Î³ñ³Ù³ÝáõÏÛ³Ý, Ù³Ýáõý³Ïïáõñ³

¨ ³ë»ÕÝ³·áñÍ Çñ»ñ7. Î³ñ³å»ï Ú³ÕëÁ½Û³Ý, Ù³Ýáõë³8. Ð³ñáõÃÛáõÝ ²ÙÙÇÛ³Ý, Ù³Ýáõë³9. Ø»ÉùáÝ Î³ñ³Ù³ÝáõÏÛ³Ý, Ù³Ýáõë³10. Ð³Ïáµ äáÕ³ñÛ³Ý, Ù³Ýáõë³11. ¶¨áñ· Ö»å»×Û³Ý, Ù³Ýáõë³12. úÑ³Ý ¶Ûáõñ»ÉÛ³Ý, ÷³Ûï³ÝÛáõÃ13. Ü³½³ñ ä»ñ»×ÇùÉÛ³Ý, ë»Õ³Ý³íáñ14. Ð³ñáõÃÛáõÝ ä»ñ»×ÇùÉÛ³Ý, ë»Õ³Ý³íáñ15. ØÇë³ù Ø³ÃáëÛ³Ý, §¼ÇÝ·»ñ¦ Ù³ÏÝÇßÇ

Ï³ñÇ Ù»ù»Ý³Ý»ñ áõ Ï»ñå³ë


16. Ðñ³Ýï êÛáõÉ³ÑÛ³Ý, Ï³ñå»ï17. Ð³Ïáµ ä»½×ÇÛ³Ý, ¹»Õáñ³Ûù18. Ð³ñáõÃÛáõÝ øÛáõñù×Û³Ý, Ù³Ýáõý³Ïïáõñ³19. Ðáíë»÷ ø»ÝïÇñ×Û³Ý, ÑáÕ³ï»ñ,

Ù³Ýáõý³Ïïáõñ³20. ØÇÝ³ë ø»ÝïÇñ×Û³Ý, ÑáÕ³ï»ñ,

Ù³Ýáõý³Ïïáõñ³21. Øáíë»ë Âá÷×Û³Ý, Ù³Ýáõý³Ïïáõñ³22. ¶¨áñ· ÈáßË³×Û³Ý, Ù³Ýáõý³Ïïáõñ³23. ÐáíÑ³ÝÝ»ë ä»ñ»×ÇùÉÛ³Ý, ë»Õ³Ý³íáñ24. ²µñ³Ñ³Ù ä³åÇÏÛ³Ý, ë»Õ³Ý³íáñ25. Âáñáë ¶ñ³×Û³Ý, í³×³é³Ï³Ý26. ¶¨áñ· ¶ñ³×Û³Ý, í³×³é³Ï³Ý27. ÐáíÑ³ÝÝ»ë Ö»å»×Û³Ý, Ï³Éí³Í³ï»ñ28. ºÕÇ³ Ê³ñ³çÛ³Ý, í³×³é³Ï³Ý29. ¶ñÇ·áñ Ö»å»×Û³Ý, í³×³é³Ï³Ý£

È. Ü³½³ñ»³Ý 41] 311-312

Ü³½³ñ Ü³½³ñ»ÃÛ³ÝÇ (Ýëï³ÍÁ) ÁÝï³Ý»Ï³Ý Éáõë³ÝÏ³ñÁ£ ºÕ»É ¿ áëÏ»ñÇã, ³å³ª í³×³é³Ï³Ý, XIX¹. ²ÛÝÃ³åÇ

³Ù»Ý³Ñ³ñáõëï Ù³ñ¹Á£ Üñ³Ý ¿ å³ïÏ³Ý»É Ü³½³ñ ³Õ³ Ë³ÝÁ ¨ ÏÇó û×³éÇ ³ñï³¹ñáõÃÛáõÝÁ

Ü»ñë»ë ä³ñáÝÛ³Ý£ Üñ³Ý ¿ñ å³ïÏ³ÝáõÙ ²ÛÝÃ³åÇ ûÕáõ ÃáñÙ³Ý ÙÇ³Ï ¨ Ñ³Ýñ³Ñ³Ûï ·áñÍ³ñ³ÝÁ

ä»ïñáë ²ß×Û³Ý£ Êáßáñ í³×³é³Ï³Ý£ àõÝ»ñ å³É³ï³ÝÙ³Ý ïáõÝ, ·ÛáõÕ»ñ, ³·³ñ³ÏÝ»ñ, áãË³ñÇ Ñáï»ñ ¨ åÇëï³Ï»Ýáõ

Ñ³½³ñ³íáñ Í³é»ñáí ³Ýï³éÝ»ñ. Ñ³Ù³ñíáõÙ ¿ñ §åÇëï³ÏÇ ³ñù³¦


ø³ Õ³ ùÇ ßáõ Ï³Ý µ³Õ Ï³ ó³Í ¿ñ ßáõñç 3000 Ë³ ÝáõÃ Ý» ñÇó, 12 µ³Õ ÝÇ ùÇó, 21 Ë³ ÝÇó, ÇëÏ Â³-å³Õ Ë³ Ý³ ·» ï³ ÏÇ íñ³ Ï³ ÛÇÝ µ³½ Ù³ ÃÇí çñ³-Õ³ó Ý»ñ£ ²ÝÏ Ûáõ ñÇ³ ÛÇ ßñç³ Ï³Û ùÇ ¨ Ïáõ ë³ Ï³ Éáõ-ÃÛ³Ý µ»ñ ù»ñÝ ¿ÇÝª Ñéã³ Ï³ íáñ ³Ý ·á ñ³ Ï³Ý ³Û ÍÇ µáõñ ¹Á, á ñÇÝ µñáÝ ¿ÇÝ ³Ý í³ ÝáõÙ, áã Ë³ ñÇ µáõñ ¹Á, Ù»Õ ñÁ, óá ñ» ÝÁ ¨ ³ÛÉ Ñ³ ó³ Ñ³ ïÇ Ï³ ÛÇÝ ÏáõÉ ïáõ-ñ³ Ý»ñ, Ë» ÅÁ, Ë³ß Ë³ ßÁ, Ë³ Õá ÕÁ, ï³Ý ÓÁ, ËÝÓá-ñÁ ¨ ³ÛÉ Ùñ·»ñ, µñÇÝ ÓÁ, µ³Ù µ³ ÏÁ, ÍË³ Ëá ïÁ£

1893Ã. å³ß ïá Ý³ Ï³Ý íÇ ×³ Ï³· ñ³ Ï³Ý ÙÇ Ñ³ß í»ï íáõÃ Û³Ý Ñ³ Ù³ Ó³ÛÝ, ³ñ ï³ Ñ³Ý í»É ¿ñ 12,5 ÙÉÝ ý ñ³Ý ÏÇ ³å ñ³Ýù£ Ü»ñ ÙáõÍ íáõÙ ¿ÇÝ ß³-ù³ñ, ëáõñ×, µ³Ù µ³ Ï» áõ µñ¹» Ñ³ ·áõëï, »í ñá-å³ Ï³Ý ãáõ Ë³, ý»ë, »ñ Ï³Ã, åáÕ å³ï, ³ÛÉ Ù»-ï³Õ Ý»ñ, Ý³íÃ ¨ ³ÛÉÝ£

51] 27-28

Ð³ Û» ñÁ »ñ Ï³ñ ¹³ ñ»ñ ³å ñ»É ¿ÇÝ ³Û¹ ÑÇÝ áõ

å³ï Ù³ Ï³Ý ù³ Õ³ ùáõÙª Ãáõñ ù» ñÇ, ³ ñ³µ Ý» ñÇ, ë»É çáõÏ Ý» ñÇ Ý»ñ Ëáõ ÅáõÙ Ý» ñÇó ß³ï ³ é³ç£

Ê³éÝ í³Í ùáí Ýñ³Ýù Ñ» ½³ Ñ³Ù µáõÛñ ¿ÇÝ, Ñ³ Ù³ñ Ó³Ï, Ñ³ë ï³ ï³ ÙÇï, ³ß Ë³ ï³ ë»ñ ¨ ËÇëï Ñ³ çá Õ³Ï Ù³ Ý³ í³Ý¹ ³é¨ïñáõÙ£ ²Û¹ Ñ³ï Ï³ ÝÇß Ý» ñÇ ßÝáñ ÑÇí Ýñ³Ýù Ï³ñ× Å³ Ù³-Ý³ ÏáõÙ Ñ³ñë ïáõÃ ÛáõÝ ¿ÇÝ Ó»éù µ» ñáõÙ, Ñ³ï Ï³-å»ëª û ï³ñ í³Û ñ» ñáõÙ£

51] 27, 29

²ÝÏ Ûáõ ñÇ³Ý áñ ã³÷ Ññ³ åáõ ñÇã ï»ëù áõ Ý»ñ Ñ»é íÇó, ÝáõÛÝ ã³÷ ïËñ³ ÉÇª Ç Ùá ïá£ ´³ óÇ ÙÇ ù³ ÝÇ Ýá ñ³ Ï³ éáõÛó ëåÇ ï³ Ï³ íáõÝ ß»Ý ù» ñÇó áõ ÙÇ Ý³ ñ» Ý» ñáí Ù½ÏÇÃ Ý» ñÇó, ÙÝ³ ó³ÍÝ ³Ûñ í³Í ù³ Õ³ ùÇ ïå³ íá ñáõÃ ÛáõÝ ¿ñ ÃáÕ ÝáõÙ. ÷á Õáó Ý»-ñÁ Ý»Õ ¿ÇÝ, Ï»Õ ïáï áõ ÍáõéÙé ïÇÏ, ïÝ» ñÁ ÑÇÙ-Ý³ Ï³ ÝáõÙ Ï³ éáõó í³Í ¿ÇÝ ³ñ¨Ç ï³Ï ãá ñ³-óñ³Í Ñ³ñ ¹³ Ë³éÝ ß³ Õ³ Ëáí ¨ ³Û¹ å³ï ×³-éáí ë¨ áõ ïËáõñ ï»ëù áõ Ý»ÇÝ£

ÐáõÛ Ý» ñÁ, Ññ»³ Ý»ñÝ áõ Ñ³ Û»ñÝ áõ Ý»ÇÝ ³ é³Ý ÓÇÝ Ã³ Õ³ Ù³ ë»ñ£ Ð³ Û» ñÇÝ å³ï Ï³ ÝáõÙ ¿ÇÝ ³ Ù» Ý³ ·» Õ» óÇÏ ¨ ³ñ ¹Ç³ Ï³Ý Ã³ Õ³ Ù³ ë»-ñÁ, áõñ Ù» Í³ Ù³ë ÝáõÃ ÛáõÝ ¿ÇÝ Ï³½ ÙáõÙ Ï³ Ãá ÉÇÏ Ñ³ Û» ñÁ£

51] 23-24, 136-137

²ÝÏ Ûáõ ñÇá Ñ³ Û» ñÁ í³ Õ» ÙÇ Å³ Ù³ Ý³Ï Ý» ñÇó, Çµñ¨ »í ñá å³ Ï³Ý »ñÏñ Ý» ñÇ Ñ»ï ³é¨ïñ³ Ï³Ý ·áñ Í³é ÝáõÃ ÛáõÝ Ý»ñ áõ Ý» óáÕ Ñ³ ñáõëï í³ ×³ é³-Ï³Ý Ý»ñ Ï³Ù å» ï³ Ï³Ý å³ß ïáÝ Û³ Ý»ñ, ÉÇ Ý»ñ Ï³ Ãá ÉÇÏ, Éáõ ë³ íáñ ã³ Ï³Ý, Ã» ³ í» ï³ ñ³ Ý³ Ï³Ý Ñ³ Ù³ÛÝ ùÇó, ³é Ñ³ ë³ ñ³Ï áõ Ý»ÇÝ ù³ ñ³ Ï»ñï Ï³Ù ÏÕÙÇÝ¹ ñ³ Í³ÍÏ ï³ ÝÇù Ý» ñáí ïÝ»ñ áõ Ù³-ùáõñ ÷á Õáó Ý»ñ£

Ð³Û Ï³ Ï³Ý Ã³ Õ³ Ù³ ë» ñÇó Ýß³ Ý³ íáñ ¿ñ Ñ³ï Ï³ å»ë â»ß Ù»Ý Ï³Ù ÐÇ ë³ñ úÝ ÛáõÝ, áõñ ·ïÝíáõÙ ¿ÇÝ µá Éáñ »í ñá å³ Ï³Ý ÑÛáõ å³ ïá ë³-ñ³Ý Ý» ñÁ ¨ ¹Ç í³ Ý³ ·»ï Ý» ñÇ µÝ³ Ï³ ñ³Ý Ý» ñÁ£

²Ûë ï»Õ ¿ÇÝ µÝ³Ï íáõÙ ù³ Õ³ ùÇ »ñ¨» ÉÇ Ñ³Û ·»ñ ¹³ë ï³Ý Ý» ñÁ, ¨ áñ å»ë ½Ç å³ï ÙáõÃ Û³Ý ¿ ç»-ñÇó ã³Ý Ñ» ï³ Ý³Ý ³Û¹ Ù» Í³ Ñ³ ñáõëï ÁÝ ï³ ÝÇù-Ý» ñÁª Ãí³ñ Ï»Ù Ýñ³Ýó ³ ÝáõÝ Ý» ñÁ, áñ ù³Ý áñ Ý»-ñáõÙ ¿ ÑÇ ßá ÕáõÃ ÛáõÝë. ²ë É³Ý· ÛáõÉ Û³Ý, êÇ³Ñ Û³Ý, Ðá É³ë Û³Ý, ü»ñ Ù³Ý Û³Ý, Æµ ñ³ Ýáë Û³Ý, ´³Ý Û³Ý, Ð³ ñáÝ Û³Ý, ´»ñ Ý³ Û³Ý, Âá ÷³É Û³Ý, Ø»É ùáÝ Û³Ý, Ð³ Ù³É Û³Ý, îá Ý»É Û³Ý, ²ë É³Ý Û³Ý, úñ Ù³Ý Û³Ý, ¶ÛáõÉ µ»ÝÏ Û³Ý, Ü³½É Û³Ý, Ø»Ñ ï»ñ Û³Ý, Ø³Ñ ï»ë-Û³Ý, ²í ·»ñ Û³Ý, ²· Û³Ý, êÇ ÙÇÃ Û³Ý, Î³é í³-ñ»Ýó, Ð³ Ïáµ Û³Ý, Þ»í Ã» Û³Ý, Þ³ÙÉ Û³Ý, ØÇëù×-Û³Ý, ¶³Ù åáõñ Û³Ý, º Ýáíù Û³Ý, ÞÇß Ù³Ý Û³Ý, Ü³· ·³ß Û³Ý, ¶³Û ë»ñÉ Û³Ý, ü» ñ³Ñ Û³Ý, ¶³ ñ³-Ù³Ý Û³Ý, Â³ µÇµ Û³Ý, ´³ É³ µ³Ý Û³Ý, ¶áõ ÛáõÙ×-Û³Ý, úï Û³Ý, ² ×»Ù µ³É Û³Ý, ¸áí É³Ã Û³Ý, îáõñ-ëáõÝ Û³Ý, ² åÇï Û³Ý, ø» ïÇ× Û³Ý, ø» µ³µ× Û³Ý, ¶½Çñ Û³Ý, Æ½ ÙÇñÉ Û³Ý, Úáñ ï»ù Û³Ý, ú ×³· Û³Ý, Ö»Ý ï» ñ»× Û³Ý, ÆëÏ Û³Ý, ÞÇñ Û³Ý, ú Ñ³Ý Û³Ý,

² Ü Î Ú à ô ð Æ ² / ² Ü Î ² ð ²

²ÝÏ³ñ³. ÷áñ³·Çñ å³ïÏ»ñ ²ÝÏ³ñ³ÛÇ Ñ³ÛÏ³Ï³Ý Ã³Õ³Ù³ëÁ


²ß× Û³Ý, ¼³ ù³ñ Û³Ý, ¶³ ñ³ ·³ß Û³Ý, Â»ñ ½Ç-Û³Ý, Ö» í³ ÑÇñ× Û³Ý, êÇ Ý³å Û³Ý, ¶³Ñ í»× Û³Ý, Þ³ ÑÇÝ Û³Ý, ä³ å³ Û³Ý, ¾É Ù³ë Û³Ý, ²É ÃáõÝ Û³Ý, Ü»í ß» ÑÇñÉ Û³Ý, Þ»Ùë Û³Ý, ¸»ñ Ó³Ï Û³Ý, Ø³ñ-·³ñ Û³Ý, ê³ íáõÉ Û³Ý, ÎÛáõ ñáõÝÉ Û³Ý, î³ Û³Ý, ² í³· Û³Ý, ´³Ù åáõù× Û³Ý, ê» ñáµ Û³Ý, º ë³-Û³Ý, Æë å» ã»ñ Û³Ý, ä³É Û³Ý, ØáÙ× Û³Ý, î³ïñ-Û³Ý, êï³Ù µáÉ Û³Ý, ²µ ¹³É Û³Ý, ì³ñ ¹³Ý Û³Ý, ² ë³ ïáõñ Û³Ý, ö»ß ïÇ Ù³Éç Û³Ý, ²ñ Ù³ Õ³Ý Û³Ý, î»ñ-ê³ Ñ³Ï Û³Ý, Ø»ñ ×Ç Ù»ù Û³Ý, ì³é í³é Û³Ý, öÇ ñÇÙ Û³Ý, ²ëï í³ Í³ ïáõñ Û³Ý, ¶³É ý³ Û³Ý, Ê³ ã³ ïáõñ Û³Ý, ¶³ë å³ñ Û³Ý, ÂÛáõÃ ÛáõÝ× Û³Ý, Þ³Ñ µ³½ Û³Ý, î»ñ ï»ñ Û³Ý, ² é³ ù»É Û³Ý, ÖñÁ·-Û³Ý, ê³ ñ³ý Û³Ý, â» ã» Û³Ý, Ø³ ÝÇ ë³É Û³Ý, Ø³-ñ³ßÉ Û³Ý, ä³É·× Û³Ý, Ðáí Ñ³Ý ÝÇë Û³Ý, ÎÇ ñ³ Ïáë-Û³Ý, Â³ß× Û³Ý, ² ×»Ù Û³Ý, ¶ñÇ ·áñ Û³Ý, ´³ñ ë»Õ-Û³Ý ¨ ³ÛÉù, ¨ ³ÛÉù£

Ð³Û Ï³ Ï³Ý Ã³ Õ³ Ù³ ëÇ Ï»Ýï ñá ÝáõÙ ¿ÇÝ ·ïÝíáõÙ ¶á ×³ Ù³Ý úÕ ÉáõÇ Ù»Í ÑÛáõ ñ³ ÝáóÝ áõ Ã³ï ñá ÝÁ, á ñÇ ³ß Ë³ ï³Ý ùÁ í³ ñáõÙ ¿ñ ÙÇ ÑáõÛÝ£ Â³ï ñáÝÝ áõ Ý»ñ ÁÝ ¹³ñ Ó³Ï å³ ñ³ë ñ³Ñ, áõñ ï» ÕÇ ¿ÇÝ áõ Ý» ÝáõÙ Ñ³ñ ë³ Ý» Ï³Ý Ñ³Ý ¹»ë Ý»ñ, ¨ ³ Ù»Ý ï³ ñÇ ï» Õ³ óÇ Ñ³ Û» ñÁ, ÑáõÛ Ý» ñÇ Ñ»ï ÙÇ³ ëÇÝ, Ï³½ Ù³ Ï»ñ åáõÙ ¿ÇÝ Ù»Í å³ ñ³ Ñ³Ý ¹»ë, á ñÇÝ Ý»ñ Ï³ ¿ÇÝ ÉÇ ÝáõÙ Ý³¨ ³Û É³½ ·Ç Ý» ñÁ£

51] 29, 137

² ð ² ´ Î Æ ð

²ÝÏ³ñ³ÛÇ ÷áÕáóÝ»ñÇó Ù»ÏÁ

² ñ³µ ÏÇñ óÇ Ñ³ ÛÁ ëá íá ñ³ µ³ñ ÙÇ ç³ Ñ³ ë³Ï ¿, áõ ë» ñÁª É³ÛÝ, ÏáõñÍ ùÁª óóáõÝ, çÉáõï µ³ ½áõÏ-Ý»ñÝ ³ í³ñï íáõÙ »Ý ÷áùñ Ó»é ù» ñáí áõ ÙÇ çÇÝ Ñ³ë ïáõÃ Û³Ý Ù³ï Ý» ñáí£ àï Ý³ Ã³ Ã» ñÁ Ï³ñ× »Ý áõ ï³ ÷³Ï, ÇÝ ãÁ íÏ³ ÛáõÙ ¿ µá ÏáïÝ ù³Û É» Éáõ ëá íá ñáõÃ Û³Ý Ù³ ëÇÝ£ ¶Éáõ ËÁ Ù³ñÙ ÝÇ Ñ³ Ù» Ù³ï Ëá ßáñ ¿, ¹»Ù ùÁ Ñ» ½áõÃ Û³Ý ¨ ÝáõÛ ÝÇëÏ µÝ³½ ¹³-ÛÇÝ Ã³Ë ÍÇ ÝÏ³ ñ³ ·Çñ áõ ÝÇ£ Ö³ Ï³ ïÁ ·ñ» Ã»

ù³ é³ Ïáõ ëÇ ¿, á ñÇ íñ³ å³ ï³ Ý» Ï³Ý Ñ³ ë³ ÏÇó ÏÝ×Çé Ý»ñ »Ý µáõÛÝ ¹ÝáõÙ£ øÇ ÃÁ, ß³ï ùÇã µ³ ó³-éáõÃ Û³Ùµ, ÙÇ çÇÝ Ù» ÍáõÃ Û³Ý ¿, µ³Ûóª ³ñÍ í³ ÛÇÝ Ï³Ù ÏÇ ë³ñÍ í³ ÛÇÝ£ ²ã ù» ñÁ Ù»Í »Ý áõ É³Û Ý³-µ³ó, Ùáõ·-Ï³ Ý³ã Ï³Ù ÃáõË, Ñ³½ í³· Ûáõï »Ý Ï³å ï³ã Û³ Ý» ñÁ£ ²Û ï» ñÁ ÏÉáñ »Ý, Ï³ñ ÙÇñ Ï³Ù í³ñ ¹³ ·áõÛÝ£ Þáõñ Ã» ñÁ ÙÇ çÇÝ Ñ³ë ïáõÃ Û³Ý »Ý£ Ø³ß ÏÁ ÃáõË ¿£ Â ̈ » ñÁ, ÏáõñÍ ùÁ, ëñáõÝù Ý» ñÁ


ËÇï å³ï í³Í »Ý ë¨ Ï³Ù ÃáõË Ù³ ½³ Í³Í ÏáõÛ-Ãáí£ ¶ÉËÇ Ù³ ½» ñÁ Ñ³ë ÝáõÙ »Ý ÙÇÝã¨ ×³ Ï³ ïÇ Ï» ëÁ, ÇëÏ Ùá ñáõùÝ áõ µ» Õ» ñÁ ·ñ³ íáõÙ »Ý ¹»Ù ùÇ Ï» ëÇó ³ í» ÉÇÝ£ º Ã» Ï³ñÙ ñ³ Ñ»ñ Ï³Ù åÕÝÓ³ Ñ»ñ ³Ý ÓÇÝù ËÇëï Ñ³½ í³· Ûáõï »Ý, ³ å³ Ë³ñï-Û³ß Ý»ñ µÝ³í ãÏ³Ý£

Ü³ ³ ÙáÃ ¿ñ Ñ³ Ù³ ñáõÙ ¹éÝ»-¹áõé Ùáõ ñ³ó-Ï³ ÝáõÃ ÛáõÝ ³ Ý» ÉÁ. ÁÝ ¹³ Ù» ÝÁ ÙÇ ù³ ÝÇ ÏáõÛñ áõ Ñ³ß Ù³Ý ¹³Ù ³Õ ù³ï Ý»ñ Ï³ ÛÇÝ, á ñáÝù Ùáõ ñ³ Éáí ßñçáõÙ ¿ÇÝ£ Ð³ ïáõÏ Ù³ñ ÙÇÝ Ý»ñ Ï³ ÛÇÝ, á ñáÝù Ù»ñ ÃÁÝ¹ Ù»ñÃ Ñ³Ý ·³ Ý³ ÏáõÃ ÛáõÝ ¿ÇÝ Ï³ ï³ ñáõÙ ¨ Åá Õá í³Í ¹ñ³ ÙÁ, áõ ï» ÉÇùÝ áõ Ñ³ ·áõë ïÁ µ³-Å³ ÝáõÙ Ï³ ñáï Û³É ÁÝ ï³ ÝÇù Ý» ñÇÝ£

Ø. ¸³ õÇÃ´¿Ï 42] 53, 135

¶Ûáõ Õ³ïÝ ï» ëáõÃ ÛáõÝ ·ñ» Ã» ·á ÛáõÃ ÛáõÝ ãáõ-Ý»ñ. óá ñ»ÝÝ áõ µ³Ý ç³ ñ» Õ» ÝÁ, ÙÇëÝ áõ ³ Íáõ ËÁ µ» ñáõÙ ¿ÇÝ ßñç³ Ï³ ·Ûáõ Õ» ñÇó£ ² ñ³µ ÏÇ ñÇ Ñ³ Ûáó ïÝï» ëáõÃ Ûáõ ÝÁ ÑÇÙÝ í³Í ¿ñ ³ñ Ñ»ëï Ý» ñÇ íñ³£ ìëï³ Ñ³ µ³ñ Ï³ ñ» ÉÇ ¿ ³ ë»É, áñ ³ ñ³µ ÏÇñ óÇ Ý»-ñÁ ³ñ Ñ»ë ï³ íáñ Ù³ñ ¹ÇÏ ¿ÇÝ£ ø³ Õ³ ùÇ ·ÉË³-íáñ ½µ³Õ ÙáõÝ ùÁ Ù³ Ýáõ ë³ Û³ ·áñ ÍáõÃ ÛáõÝÝ ¿ñ, á ñÁ ï³ ñ» Ï³Ý ³éÝ í³½Ý 50.000 áë ÏÇ » Ï³ Ùáõï ¿ñ µ» ñáõÙ£

Ø³ Ýáõ ë³ Û³ ·áñ ÍáõÃ Ûáõ ÝÁ Ù»Í ½³ñ ·³ óáõÙ ³å ñ»ó XIX¹. »ñÏ ñáñ¹ Ï» ëÇÝ, »ñµ ³ ñ³µ ÏÇñ óÇ Ñ³Û í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý» ñÁ Ù³ë Ý³× Ûáõ Õ»ñ ÑÇÙ Ý» óÇÝ Î³ ñÇ ÝáõÙ, Øáõ ßáõÙ, Ð³ É» åáõÙ, äáÉ ëáõÙ, ä³ñë-Ï³ë ï³ ÝáõÙ, º ·Çå ïá ëáõÙ áõ º Ãáí åÇ³ ÛáõÙ£

42] 135

ì³ ×³ é³ Ï³ Ý³ Ï³Ý ï» ë³ Ï» ïÇó ² ñ³µ ÏÇ ñÇ ¹Çñ ùÁ ËÇëï ³ÝÝ å³ëï ¿ñ, á ñáí Ñ»ï¨ áã ÙÇ³ÛÝ ³ÝÏ ÛáõÝ ÁÝ Ï³Í ÙÇ ù³ Õ³ù ¿ñ, ³ÛÉ¨ª ßáõ Ï³ Ý» ñÇó ß³ï Ñ» éáõ£ ² Ù» Ý³ Ùáï »í ñá å³ Ï³Ý ù³ Õ³ ùÇó ³ Ù» Ý³ Ñ³ñ Ù³ñ ·Ýáí ·Ýí³Í ³å ñ³Ý ùÁ Ù»Ï ³Ù-ëÇó Ñ³ ½Çí ¿ñ Ñ³ë ÝáõÙ ² ñ³µ ÏÇñ£ Æñ ³ñ ï³¹ ñ³Í Ù³ Ýáõ ë³ ÛÇ ëå³é Ù³Ý ³ Ù» Ý³ Ï³ñ¨áñ ßáõ Ï³ª Î³ ñÇÝ, Ñ³ë Ý» Éáõ Ñ³ Ù³ñ É³ í³ ·áõÛÝ ¹»å ùáõÙ »ñ Ïáõ ß³ µ³Ã ¿ñ å»ïù£

²Ûë å³Û Ù³Ý Ý» ñáõÙ í³ ×³ é³ Ï³ ÝáõÃ Û³Ý ÑÇÙ-Ý³ Ï³Ý ·áñ Í³ éáõÛ ÃÁ ï» Õ³ Ï³Ý Ï³ ñÇù Ý» ñÁ Ñá-·³ Éáõ Ñ³ Ù³ñ ³ÝÑ ñ³ Å»ßï ³å ñ³Ýù Ý» ñÇ Ó»éù-µ» ñáõÙÝ ¿ñ ² ñ³µ ÏÇ ñÇÝ ³ Ù» Ý³ Ùáï ·ïÝíáÕ Ëá-ßáñ ù³ Õ³ ùÇó£ ´³Ûó ·Ýí³Í ³å ñ³Ý ùÁ ÙÇÝã¨ Åá-

Õáíñ ¹Ç Ó»é ùÁ Ñ³ë Ý» ÉÁ ³ÛÝ ù³Ý ¿ñ Ã³Ý Ï³ ÝáõÙ, áñ Ñ³ Ù³ñ Û³ ³Ý Ù³ï ã» ÉÇ ¿ñ ¹³é ÝáõÙ£

Ø. ì³ñ ¹³Ý »³Ý 42] 140

² ñ³µ ÏÇ ñáõÙ ÑÝáõó Ç í»ñ ÙÇßï » Õ»É »Ý Ëá-ßáñ Ñ³Û í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý»ñ, á ñáÝù ½³ Ý³ ½³Ý ³å ñ³Ýù Ý»ñ ¨ Ù³ Ý³ í³Ý¹ ÑëÏ³ Û³ Ï³Ý ù³ Ý³-ÏáõÃ Û³Ùµ Ù³ Ýáõ ë³ ¿ÇÝ ³ñ ï³ Ñ³ ÝáõÙ£ ÐÇÝ áõ Ýáñ Å³ Ù³ Ý³Ï Ý» ñÇ ³Û¹ Ï³ñ ·Ç í³ ×³ é³ Ï³Ý-Ý» ñÇó ¿ÇÝ Ð³ Ý»ë Û³ ÝÁ, Â» í» ù»É Û³ ÝÁ, ¶³Éëï-Û³ ÝÁ, ÎÛáõ ñ»Õ Û³ ÝÁ, Æ ÷»ù× Û³ ÝÁ, àõë ï³ ñ³Ù-Û³ ÝÁ, Ø³ ÉáõÙ Û³ ÝÁ, Ô³ ½ÇÏ Û³ ÝÁ, Ð³ ½³ñ Û³ ÝÁ, î»ñ å» ï»ñ Û³ ÝÁ, ¸» í»× Û³ ÝÁ, ÎÛáõ Ùáõß Ï»ñ ï³Ý-Û³ ÝÁ, ø»ß Ï»Ï Û³ ÝÁ, Ôá É³Ý× Û³ ÝÁ, ü» ñ» ß»Ã Û³-ÝÁ, ² ñáë Û³ ÝÁ, ø» ë» Û³ ÝÁ ¨ ³ÛÉù£ ²Ûë Ñ³ ñáõëï í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý» ñÇó µ³ óÇ, Ï³ ÛÇÝ Ý³¨ ÙÇ ß³ñù Ù» Í³ ïáõÝ ÁÝ ï³ ÝÇù Ý»ñ, á ñáÝ óÇó ¿ÇÝ î»ñ-Ðáí-Ñ³Ý ÝÇë Û³ ÝÁ, ÈÇ ñ³× Û³ ÝÁ, æá ñ» å³Ý Û³ ÝÁ, ²Û×-Û³ ÝÁ, ØÇ ñÇ ç³Ý Û³ ÝÁ, øÛá ë» Û³ ÝÁ, ² Õ³ ç³Ý Û³ ÝÁ, ¾Å ïÇ Ñ³ñ Û³ ÝÁ, ¶Ûáõ É»½ Û³ ÝÁ ¨ ³ÛÉù£

28] 95-96

²ñ¨»É Û³Ý ù³ Õ³ù Ý» ñÇ ÑÇ Ù³ñ ëá íá ñáõÃ Û³Ý Ñ³ Ù³ Ó³ÛÝ, ² ñ³µ ÏÇ ñÇ ßáõ Ï³ Ý»ñÝ ¿É ¿ÇÝ µ³-Å³Ý í³Í ù³ Õ³ ùÇ ÙÛáõë Ù³ ë» ñÇó áõ ·ïÝíáõÙ ¿ÇÝ ·ñ» Ã» Ï»Ýï ñá ÝáõÙ£ ² ñ³µ ÏÇñÝ áõ Ý»ñ »ñ Ïáõ ßáõ Ï³ª Ø»Í ¨ öáùñ, Ù» ÏÁ ÙÛáõ ëÇó Ùáï 20 ñá å» Ñ» é³ íá ñáõÃ Û³Ý íñ³£ Þáõ Ï³ Ý» ñáõÙ ¿ÇÝ ·ïÝíáõÙ µá Éáñ Ë³ ÝáõÃ Ý» ñÁ, Ïñå³Ï Ý» ñÁ, Ë³ Ý» ñÁ, µ³Õ-ÝÇù Ý» ñÁ£ Ø»Í ßáõ Ï³ ÛáõÙ ¿ñ ·ïÝíáõÙ ù³ Õ³ ù³-ÛÇÝ ïáõ ÝÁ (Ð» ùÇ Ù³Ã), óá ñ» Ý³ í³ ×³ éáõ ÃÛ³Ý Ññ³ å³ ñ³ ÏÁ (äáõÕ ï³ ÛÇ Ù»Û ¹³Ý), ÷³Û ï³ í³-×³ éáõÃ Û³Ý Ññ³ å³ ñ³ ÏÁ (ú ïáõÝ Ù»Û ¹³Ý)£ Þáõ-Ï³ Ý»ñÝ ¿ÇÝ ² ñ³µ ÏÇ ñÇÝ Ï»Ý ¹³ ÝáõÃ ÛáõÝ ïíáÕ »ñ Ïáõ Ãá ù» ñÁ£

²ß Ý³Ý ³ ÙÇë Ý» ñÇÝ ßáõ Ï³ Ý»ñ ¿ÇÝ µ»ñ íáõÙ ï³ëÝ Û³Ï Ñ³ ½³ ñ³ íáñ ·ÉáõË áã Ë³ñ, ³ÛÍ, ·³é, áõÉ, ¨ ³Û¹ Å³ Ù³ Ý³Ï ëÏëíáõÙ ¿ñ Ùë³ í³ ×³ é³-Ï³Ý ÙÇ ß³ñ ÅáõÙª ÓÙ»é í³ å³ ß³ñ Ïáõ ï³ Ï» Éáõ Ýå³ ï³ Ïáí£ Ðå³Ý óÇÏ Ýß»Ýù, áñ ³ ñ³µ ÏÇñ óÇÝ, ï³ ñû ñÇ Ý³Ï áõ ¹³ ï³ å³ñ ï» ÉÇ ëá íá ñáõÃ Û³Ý Ñ³ Ù³ Ó³ÛÝ, Ïá íÇ, » ½³Ý, Ëá ½Ç ÙÇë µÝ³í ã¿ñ áõ-ïáõÙ, áõ ïáÕ Ý» ñÇ íñ³ ¿É Ë»Ã ³ã ùáí ¿ñ Ý³ ÛáõÙ£

Ø. ¸³ õÇÃ´¿Ï 42] 148


ø³ Õ³ ùÇÝ ³ é³ í»É » Ï³ Ùáõï ¨ Ñéã³Ï µ» ñá-ÕÁ ï» Õ³ Ï³Ý ³ ÷ÇáÝÝ ¿ñ, áñÝ ³ñ ï³ Ñ³Ý íáõÙ ¿ñ ³ñ ï³ ë³Ñ Ù³Ý Û³Ý ß³ï »ñÏñ Ý»ñ£

² ÷ÇáÝÝ ëï³ó íáõÙ ¿ ùÝ³ µ»ñ Ï³ Ï³ ãÇó (P. soinni ferum), á ñÁ ÙÇ³Ù Û³ µáõÛë ¿, ë»ñ Ù» ñÁ ß³ï Ù³Ýñ »Ý, Ûáõ Õ³Û ÝáõÃ Ûáõ ÝÁª 48-50%£ ÚáõÕÝ áõ ÝÇ ëÝÝ¹³ ÛÇÝ ¨ ï»Ë ÝÇ Ï³ Ï³Ý Ýß³ Ý³ ÏáõÃ ÛáõÝ, ë»ñ Ù»ñÝ û· ï³-·áñÍ íáõÙ »Ý Ý³¨ Ññáõ ß³ Ï» Õ» ÝÇ ³ñ ï³¹ ñáõÃ Û³Ý µÝ³ ·³ í³ éáõÙ£ Î³ Ï³ ãÇ Ë³Ï ïáõ ÷Ç ÏÇ (åïÕÇ) íñ³ ³ñ í³Í Ïïñí³Íù Ý» ñÇó Íá ñáõÙ ¿ Ï³Ã Ý³-ÑÛáõ ÃÁ, á ñÇ ãá ñ³ óáõ ÙÇó ëï³ó íáõÙ ¿ û ÷ÇáõÙ£ ì»ñ çÇ ÝÇë µ³ Õ³¹ ñáõÃ Û³Ý Ù»ç ÙïÝáõÙ ¿ Ùáï 20% ³É Ï³ ÉáÇ¹, ³Û¹ ÃíáõÙª Ùáñ ýÇÝ (10%), Ïá ¹»ÇÝ (Ùáï 4,5%), å³ å³ í» ñÇÝ (Ùáï 1%), Ý³ñ Ïá ïÇÝ (Ùáï 6%) ¨ ³ÛÉÝ£ ú ÷Çáõ ÙÇ å³ï ñ³ë ïáõÏ Ý»ñÝ áõ Ý»Ý ïÑ³× Ñáï ¨ ¹³ éÁ Ñ³Ù, û· ï³ ·áñÍ íáõÙ »Ý Éáõ ÍÇ ¹»Ù áñ å»ë ¹» Õ³ ÙÇ çáó, Ù»Õ Ù³ó ÝáõÙ »Ý á ñá í³Û Ý³ ÛÇÝ ó³ í» ñÁ, ·³ É³ ñ³ÏÍ Ïá Õ³ Ï³Ý (å»-ñÇë ï³É ïÇÏ) ß³ñ ÅáõÙ Ý»ñÝ áõ ïá Ýáõ ëÁ, Ï³Ý ËáõÙ ë»Õ Ù³Ù Ï³Ý Ý» ñÇ (ëýÇÝÏ ï»ñ Ý»ñ) çÕ³Ó ·áõÙ Ý» ñÁ£

36] 40-41

ø³ Õ³ ùÇ Ùá ï»ñ ùáõÙª ´³ Ý³ ½áõÙ, ³ñ¹ Ûáõ Ý³-Ñ³Ý íáõÙ ¿ñ ÁÝ ïÇñ ï» ë³ ÏÇ Ù³ñ Ù³ñ, á ñÇ Ù»Í Ù³ëÝ áõ Õ³ñÏ íáõÙ ¿ñ ¼ÙÛáõé ÝÇ³£ Ø³ñ Ù³ ñÇ ³ñ ¹Ûáõ Ý³ Ñ³Ý Ù³Ý Ù»ç Ù»Í µ³ ÅÇÝ áõ Ý»ñ Ñ³Û Ëá-ßáñ í³ ×³ é³ Ï³Ý À ßÁÉ Û³ ÝÁ£

36] 41

² ýÇáÝ-Î³ ñ³ ÑÇ ë³ ñáõÙ ùÇã ã¿ÇÝ ³é¨ïñáí ½µ³Õ íáÕ Ý» ñÁ£ ²Ûë ï»Õ í³ ×³ é³ Ï³ ÝáõÃ Ûáõ ÝÁ å³ï í³ íáñ ½µ³Õ ÙáõÝù ¿ñ ¨ Ëñ³ Ëáõë íáõÙ ¿ñ å» ïáõÃ Û³Ý ÏáÕ ÙÇó£ Ð³ ñáõëï í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý»-ñÁ, Ç ñ»Ýó Ó»é ùáõÙ Ï»Ýï ñá Ý³ó Ý» Éáí ÑëÏ³ Û³-Ï³Ý ·áõ Ù³ñ Ý»ñ, ïá Ïá ëáí ¹ñ³Ù »Ý ïí»É å» ï³-Ï³Ý å³ß ïáÝ Û³ Ý» ñÇÝ£

36] 43

Êá ßáñ ³é¨ïñ³ Ï³Ý Ý»ñÝ ³å ñ³Ýù Ý»ñ »Ý µ»-ñ»É áã ÙÇ³ÛÝ Î. äáÉ ëÇó, ¼ÙÛáõé ÝÇ³ ÛÇó ¨ Âáõñ-ùÇ³ ÛÇ ³ÛÉ ù³ Õ³ù Ý» ñÇó, ³ÛÉ¨ ²Ý· ÉÇ³ ÛÇó, üñ³Ý-ëÇ³ ÛÇó, ¶»ñ Ù³ ÝÇ³ ÛÇó, Ðá É³Ý ¹Ç³ ÛÇó, Æ ï³ ÉÇ³-ÛÇó, ³Ý ·³Ùª âÇ Ý³ë ï³ ÝÇó áõ Ö³ åá ÝÇ³ ÛÇó£

Âáõñ ùÇ³ ÛÇ ³ñ¨»É Û³Ý Ý³ Ñ³Ý· Ý» ñÇ ù³ Õ³ù-Ý» ñÇ Ñ³ Ù» Ù³ ïáõÃ Û³Ùµ ² ýÇáÝ-Î³ ñ³ ÑÇ ë³ ñáõÙ ³é¨ïñÇ ½³ñ ·³ó Ù³Ý É³ÛÝ ÑÝ³ ñ³ íá ñáõÃ ÛáõÝ Ý»ñ Ï³ ÛÇÝ£ ºñÏ ñÇ ãáñë ÏáÕ Ù» ñÁ Ó·íáÕ »ñ Ï³ Ãáõ ÕÇ-Ý»ñÝ áõ Ë×áõ Õ³ ÛÇÝ ×³ Ý³ å³ñÑ Ý» ñÁ, Ëá ßáñ ù³-Õ³ù Ý» ñÇ Ñ»ï ë»ñï Ï³ åÁ, Íáí ¹áõñë ·³ Éáõ ¹Ûáõ-ñÇ ÝáõÃ Ûáõ ÝÁ, ëå³ ë³ñÏ Ù³Ý ï³ ñ³Í ùÇ ÁÝ ¹³ñ-

Ó³ ÏáõÃ Ûáõ ÝÁ, ×³ Ý³ å³ñÑ Ý» ñÇ Ñ³ Ù» Ù³ ï³ µ³ñ ³Ýí ï³Ý· íÇ ×³ ÏÁ ¨ ³ÛÉÝ Ýå³ë ï»É »Ý ³é¨ïñÇ í³Õ ¨ ³ ñ³· ½³ñ ·³ó Ù³ ÝÁ£ ²é¨ïáõ ñÁ ë» ½á Ý³-ÛÇÝ µÝáõÛÃ ãÇ Ïñ»É, ÇÝã å»ë »ñÏ ñÇ ³ñ¨»É Û³Ý ß³ï ù³ Õ³ù Ý» ñáõÙ. Ë³ ÝáõÃ Ý» ñÁ µ³ó »Ý » Õ»É ³Ù µáÕç ï³ ñÇÝ, í³ ×³é í»É »Ý ³ Ù» Ý³ ï³ñ µ»ñ ³å ñ³Ýù-Ý»ñ£ Ê³ ÝáõÃ Ý» ñÁ ÉÇùÝ »Ý » Õ»É ³å ñ³Ýù Ý» ñáí, Ûáõ ñ³ ù³Ýã ÛáõñÝ áõ Ý» ó»É ¿ ÁÝ ¹³ñ Ó³Ï å³ Ñ»ëïª Éóí³Í ÁÝ ïÇñ ³å ñ³Ýù Ý» ñáí, Ñ³ ó³ Ñ³ ïÇ Ïáí, ÃÇí ÃÇ ùáí1, Ë³ß Ë³ ßÇ ¨ ³ ÷Çá ÝÇ ÑáõÙ ùáí£

ø³ Õ³ ùÇ Ñ³ ñáõëï í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý» ñÇ Ñ³Ù-µ³ íÁ ï³ ñ³Í í³Í ¿ » Õ»É Ù³Û ñ³ ù³ Õ³ ùáõÙ áõ »ñÏ ñÇ ³ÛÉ ù³ Õ³ù Ý» ñáõÙ£

²ñ Ñ»ë ï³ ·áñ ÍáõÃ Û³Ý ̈ ³é¨ïñÇ ½³ñ ·³ óáõÙÝ ¿ íÏ³ ÛáõÙ Ý³¨ ³ÛÝ ÷³ë ïÁ, áñ ³ ýÇáÝ óÇ Ý» ñÁ å³Ý¹Ë ïáõÃ Û³Ý ã»Ý ¹Ç Ù»É£ ¸ñ³ ³ÝÑ ñ³ Å»ß ïáõ-ÃÛáõ ÝÁ ãÇ ½·³ó í»É, á ñáí Ñ»ï¨ ï» ÕáõÙ ÙÇßï ·áñÍ ¿ ×³ñ í»É, ÝáõÛ ÝÇëÏ ³ÛÉ í³Û ñ» ñÇó ³Ûë ï»Õ »Ý » Ï»É ³ß Ë³ ï» Éáõ£ ø³ Õ³ ùÇ »ñ¨» ÉÇ í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý»-ñÇó ¿ÇÝ À ßÁÉ Û³Ý Ý» ñÁ, Æµ ñ³ Ýáë Û³Ý Ý» ñÁ, Ü»ñ-ëÇë Û³Ý Ý» ñÁ, ²Ý ïáÝ Û³Ý Ý» ñÁ, ¼³ é³ý Û³Ý Ý» ñÁ, Ø³ñ ·³ñ Û³Ý Ý» ñÁ, ²ñ¨Û³Ý Ý» ñÁ, Îáõ ïÇ Û³Ý Ý» ñÁ, ì³ñ å»ï Û³Ý Ý» ñÁ, Ø½ñ³Ï Û³Ý Ý» ñÁ, ² í³· Û³Ý-Ý» ñÁ, ²É ÃáõÝ Û³Ý Ý» ñÁ, Ð³ ñáõÃ ÛáõÝ ö³ É³Ý× Û³ ÝÁ ¨ áõ ñÇß Ý»ñ£ XIX¹. í»ñ çáõÙ ³Ûë ï»Õ » Õ»É ¿ ÑÇÝ· µ³ÝÏ, »ñ Ïáõ Ñ³Ý ñ³ Ë³ ÝáõÃ£

ÆÝã å»ë ³ñ Ñ»ëï Ý» ñÁ, ³ÛÝ å»ë ¿É ³é¨ïáõ-ñÁ ¹³ñ Ó»É ¿ÇÝ ÙÇ ï» ë³Ï Å³ é³Ý ·³ Ï³Ý ½µ³Õ-ÙáõÝù£ àñ ¹ÇÝ ß³ ñáõ Ý³ ÏáõÙ ¿ñ Ñáñ ·áñ ÍÁ ¨ ³ í»-ÉÇ Ï³ ï³ ñ» É³ ·áñ ÍáõÙ áõ Ñ³ñë ï³ó ÝáõÙ, ë³ Ï³ÛÝ µ³ ó³é í³Í ã¿ñ Ý³¨ ëÝ³Ý Ï³ óáõ ÙÁ£

Î³ ÛÇÝ Ý³¨ Ù³Ý ñ³ í³ ×³é Ý»ñ (÷» ñ» ½³Ï, ã³ñ ãÇ), á ñáÝù Ù³Ýñ ³å ñ³Ýù Ý» ñÁ ß³ É³ Ïáí Ï³Ù

1 ²Ý·áñ³Ï³Ý ³ÛÍÇ µáõñ¹£ ¼áõï ëåÇï³Ï ¿ ÉÇÝáõÙ, Ñ³ÛïÝÇ ¿ Çñ ÝñµáõÃÛ³Ùµ, Ù»ï³ùë³ÝÙ³ÝáõÃÛ³Ùµ áõ ÷³ÛÉáí£ ÌÝÃ. Ñ»Õ.£

² ü Æ à Ü Î ² ð ² Ð Æ ê ² ð

² ýÇáÝ óÇ Ñ³Û ÁÝ ï³ ÝÇù


ÓÇáí í³ ×³é ùÇ ¿ÇÝ Ñ³ ÝáõÙ ù³ Õ³ ù³ Ù»ñÓ ·Ûáõ-Õ»ñÝ áõ ³ í³Ý Ý» ñÁ£

²é¨ïñÇ Å³ Ù³ Ý³Ï ë³ Ï³ñ ÏáõÃ ÛáõÝ ³ Ý»-ÉÁ ëá íá ñáõÃ ÛáõÝ ¿ñ, ë³ Ï³ÛÝ ¹ñ³ ÙÇ Ù³Ý ñÁ ãí»-ñ³ ¹³ñÓ Ý» ÉÁ Ï³Ù å³ Ï³ë ï³ ÉÁ µ³ ó³é í³Í ¿ñ£ Î³ é³ å³ ÝÁ Ï³Ù ëñ×³ ñ³ Ý³ ï» ñÁ, Ýå³ ñ³ í³-×³ éÁ Ïí» ñ³ ¹³ñÓ Ý»ñ ÙÇÝã¨ í»ñ çÇÝ Ù³Ý ñ³¹ ñ³-ÙÁ ¨ ßÝáñ Ñ³ Ï³ ÉáõÃ ÛáõÝ ÏÑ³Ûï Ý»ñ£

36] 44-45

Þáõ Ï³ ÛáõÙ ·ïÝíáõÙ ¿ÇÝ ëÝÝ¹³Ù Ã»ñ ùÇ ³é¨ïñÇ Ñ³ Ù³ñ Ï³ éáõó í³Í Í³Í Ï³ ß³ñ ù»ñ, ÇëÏ Ùá ï³ Ï³Û ùáõÙ Ï³ ÛÇÝ Ñ³ ó³ Ñ³ ïÇ ÏÇ, ³ Ý³ ëáõ ÝÇ, µñ¹Ç, ÃÇí ÃÇ ùÇ, ³Ý ï³ é³Ý Ûáõ ÃÇ, ÷³Û ï³Í ËÇ, í³ é» É³ ÷³Û ïÇ ³é¨ïñÇ ³ é³Ý ÓÇÝ µ³ óûÃ Û³ ï» Õ»ñ£ Ð»Ýó ³Ûë ï»Õ ¿É ·ïÝíáõÙ ¿ÇÝ Çç¨³ Ý³-ïÝ» ñÁ ¨ ³ Ý³ë Ýáó Ý» ñÁ£

Þáõ Ï³ ÛáõÙ ïÇ ñáõÙ ¿ñ ³ß ËáõÛÅ » éáõ ½»é, ³Õ ÙáõÏ-³ Õ³ Õ³Ï, ß³ ï»ñÝ ³é¨ïáõ ñÁ áï ùÇ íñ³ ¿ÇÝ ³ ÝáõÙ£ Øñ·³ í³ ×³é Ý» ñÁ, Ýå³ ñ³ í³ ×³é-Ý» ñÁ ¨ Ù³Ý ñ³ í³ ×³é Ý» ñÁ ³å ñ³Ýù Ý» ñÁ ß³ É³-Ï³Í Ï³Ù ÓÇ» ñÇÝ µ³ñ Ó³Í, í³ ×³ éáõÙ ¿ÇÝ ù³ Õ³-ùÇ ÷á Õáó Ý» ñáõÙ, Ñ³ ×³Ë µ³ñÓ ñ³ Ó³ÛÝ »ñ ·» Éáí£

36] 45-46

ø³ Õ³ ùáõÙ Ï³ ÛÇÝ ß³ï ë³ ñ³ý Ý»ñ (¹ñ³ Ù³-÷áË Ý»ñ), á ñáÝó ÙÇ çá óáí Ï³ ï³ñ íáõÙ ¿ñ ¹ñ³ ÙÇ ÷á Ë³ Ý³ ÏáõÙ£

Þáõ Ï³ ï³ ÝáÕ ·ÉË³ íáñ ÷á Õá óÁ ¨ ÙÛáõë

Ï³ñ¨áñ ÷á Õáó Ý» ñÁ ·Ç ß»ñ Ý» ñÁ Éáõ ë³ íáñ íáõÙ ¿ÇÝ Ý³í Ã³ í³é É³å ï»ñ Ý» ñáí, á ñáÝù Ï³Ë í³Í ¿ÇÝ Ûáõ ñ³ ù³Ýã Ûáõñ Ë³ Ýáõ ÃÇ Ï³Ù ßÇ ÝáõÃ Û³Ý ×³ Ï³ ïÇÝ£

ø³ Õ³ ùÇ Ï»Ýï ñá Ý³ Ï³Ý Ù³ ëáõÙ ¿ÇÝ ·ïÝíáõÙ »ñ Ïáõ Ñ³Ý ñ³ Ë³ ÝáõÃ Ý» ñÁ, áõñ í³ ×³é íáõÙ ¿ÇÝ Ã³Ý Ï³ñ Å»ù Ï»ñ å³ë Ý»ñ, Ñ³ ·áõëï Ý»ñ, Ïá ßÇÏ-Ý»ñ, Ã³Ý Ï³ ·ÇÝ ù³ ñ»ñ, áë Ï» Õ»Ý, ½³ñ ¹» Õ»Ý, Ï³-ñÇ Ù» ù» Ý³ Ý»ñ, ½»Ý ù»ñ, ·ñù»ñ, å»ñ ×³Ý ùÇ ³ é³ñ-Ï³ Ý»ñ, ÙÇ Ëáë ùáíª µ³½ Ù³ ï» ë³Ï ³å ñ³Ýù Ý»ñ£ ¸ñ³Ý óÇó Ù» ÏÁ å³ï Ï³ ÝáõÙ ¿ñ Ñ³Û Ëá ßáñ í³-×³ é³ Ï³Ý Æµ ñ³ Ýáë Û³ ÝÇÝ£

1890-³ Ï³Ý ÃÃ. ù³ Õ³ ùáõÙ Ï³ñ í»ó ÑÛáõ ñ³ Ýáó£ 36] 47-48

² é³ çÇÝ Ñ³ Ù³ß Ë³ñ Ñ³ ÛÇÝ å³ ï» ñ³½ ÙÇ Ý³-Ëûñ Û³ ÏÇÝ ² ýÇáÝ-Î³ ñ³ ÑÇ ë³ ñÁ ¹³ñ Ó»É ¿ñ »ñ Ï³ Ãáõ Õ³ ÛÇÝ Ëá ßáñ Ñ³Ý ·áõÛó. ÙÇ ·Ç ÍÁ ·ÝáõÙ ¿ñ Ù³Û ñ³ ù³ Õ³ùª Î. äá ÉÇë, ÙÛáõ ëÁª ¼ÙÛáõé ÝÇ³, »ñ ñáñ ¹Áª ÎáÝ Û³, ãáñ ñáñ ¹Áª ²Û ¹ÁÝ£ ø³ Õ³ ùáõÙ Ï³ñ »ñ Ïáõ Ï³ Û³ ñ³Ýª êï³Ù µáÉ Çë ù» É» ëÇ (Î. äáÉ ëÇ Ï³ Û³ ñ³Ý) ¨ Æ½ ÙÇñ Çë ù» É» ëÇ (¼ÙÛáõé ÝÇ³ ÛÇ Ï³-Û³ ñ³Ý)£ âÑ³ß í³Í Î. äá ÉÇ ëÁ, Âáõñ ùÇ³ ÛáõÙ ãÏ³ñ ÙÇ ù³ Õ³ù, áñÝ áõ Ý» Ý³ñ »ñ Ïáõ »ñ Ï³ Ãáõ Õ³ ÛÇÝ Ï³-Û³ ñ³Ý, ÇÝã åÇ ëÇÝ áõ Ý»ñ ² ýÇáÝ-Î³ ñ³ ÑÇ ë³ ñÁ£ ºñ Ï³ Ãáõ ÕÇ Ý» ñÁ Ñ»ß ï³ó ñÇÝ ÑáõÙ ùÇ áõ å³ ñ» ÝÇ ³ñ ï³ Ñ³ Ýáõ ÙÁ ¨ û ï³ ñ»ñÏñ Û³ ³ñ¹ Ûáõ Ý³ µ» ñ³-Ï³Ý ³å ñ³Ýù Ý» ñÇ Ã³ ÷³Ý óáõ ÙÁ Ý»ñ ùÇÝ ßáõ Ï³£

36] 50-51

ø³ Õ³ ùÁ Í³ÕÏ Ù³Ý íÇ ×³ ÏÇ Ù»ç ¿, Ý³ áõ ÝÇ ÁÝ-¹³ñ Ó³Ï ßáõ Ï³` ³ í» ÉÇ ù³Ý 500 Ë³ ÝáõÃ Ý» ñáí, Ïñå³Ï Ý» ñáí ̈ µ³½ Ù³ åÇ ëÇ ³ñ Ñ»ë ï³ Ýáó Ý» ñáí£ ´³ óÇ ³ÛÝ, áñ ·³ í³ éÇ Ëá ßáñ µ»ñ ù» ñÇ ³é¨ïáõ ñÁ ´³Û µáõñÃÇ ßáõ Ï³ ÛáõÙ ¿ Ï³ ï³ñ íáõÙ, ï³ ñÇÝ Ù»Ï ³Ý ·³Ù` Ù³ ÛÇë ¨ Ñáõ ÝÇë ³ ÙÇë Ý» ñÇ ÁÝ Ã³ó ùáõÙ, ³Ûë ï»Õ ï» ÕÇ ¿ áõ Ý» ÝáõÙ » ñ»ù ß³ µ³Ã Û³ ïá Ý³-í³ ×³é, á ñÇ Å³ Ù³ Ý³Ï µ³½ Ù³ ï» ë³Ï µ»ñ ù» ñáí Ñ³ñë ï³ ó³Í ¨ µ³½ Ù³ ï³ññ ³Ù µá Ëáí Ë³é-Ýí³Í ßáõ Ï³Ý ³ í» ÉÇ ̈ ë Ï»Ý ¹³ ÝáõÃ ÛáõÝ ¿ ëï³ ÝáõÙ£

´³Û µáõñ ÃáõÙ Ï³Ý 400 ïáõÝ Ñ³ Û»ñ, á ñáÝó ·ÉË³-íáñ å³ ñ³å ÙáõÝùÝ »Ý ³é¨ïáõ ñÁ ¨ ³ñ Ñ»ëï Ý»-ñÁ. ³ñ Ñ»ëï Ý» ñÇó ³ é³Ý ÓÇÝ Ï³ ï³ ñ» ÉáõÃ Û³Ý ¿ Ñ³ ë»É áë Ï»ñ ãáõÃ Ûáõ ÝÁ, µ³Û µáõñÃ óÇ áë Ï»ñ ãÇ å³ï ñ³ë ï³Í ³ñ Í³Ã Û³ ½³ñ ¹» ñÁ í³ ×³é ùÇ »Ý Ñ³Ý íáõÙ ÝáõÛ ÝÇëÏ ß³ï Ñ» é³ íáñ í³Û ñ» ñáõÙ£1

1] 194

1 Â»¨ ëáõÛÝ ³ÕµÛáõñÁ ÉáõÛë ¿ ï»ë»É 1912Ã., ë³Ï³ÛÝ Ñ»ÕÇÝ³ÏÁ ßñç³·³Û»É ¨ ·ñ³éáõÙÝ»ñ ¿ Ï³ï³ñ»É 1900Ã.£

´ ² ´ º ð ¸ / ´ ² Ú ´ à ô ð Â

´³µ»ñ¹. ù³Õ³ùÝ áõ µ»ñ¹Á

´³µ»ñ¹Ç ÷áÕáóÝ»ñÇó

Ù»ÏÁ


´ ² Ô º Þ / ´ Æ Â È Æ ê

´ ð à ô ê ² / ´ à ô ð ê ²

´ÇÃ ÉÇ ëÁ ÙÇ í³ ×³ é³ ß³Ñ ù³ Õ³ù ¿ ¨ Çµñ¨ ³Û¹ åÇ ëÇÝ, Ý³ áõ Ý» ó»É ¿ Çñ Ù»Í ¹» ñÁ ³Ýó Û³ ÉáõÙ ¨ áõ Ý» Ý³ Éáõ ¿ Ý³¨ ³ å³ ·³ ÛáõÙ£ ´ÇÃ ÉÇ ëÁ, Çµñ¨ í³ ×³ é³ Ï³ ÝáõÃ Û³Ý Ï»Ýï ñáÝ, µ³ñÓñ ¿ Ï³Ý·-Ý³Í ² ëÇ³ Ï³Ý Âáõñ ùÇ³ ÛÇ ß³ï ù³ Õ³ù Ý» ñÇó£

´ÇÃ ÉÇ ëÇ ßáõ Ï³Ý µ³Õ Ï³ ó³Í ¿ Ùá ï³ íá ñ³ å»ë 1.000 ½³ Ý³ ½³Ý ï» ë³ ÏÇ Ù³Ýñ áõ Ù»Í Ïñå³Ï Ý»-ñÇó, ÙÇ ù³ ÝÇ ù³ñ í³Ý ë³ ñ³ Ý» ñÇó ¨ µ³½ Ù³ ÃÇí ëñ×³ ñ³Ý Ý» ñÇó£ Æµñ¨ ½µ³Õ ÙáõÝ ùÇ, ³é¨ïñÇ ¨ ³ñ ï³ Ñ³ ÝáõÃ Û³Ý ÝÛáõÃ Í³ é³ ÛáõÙ ¿ µ³ Õ» ßÇ ßÇ É³ Ïáã íáÕ Ï³ñ ÙÇñ Ïï³ íÁ, á ñÇ ¹Ç Ù³ó Ïáõ Ýáõ-ÃÛáõ ÝÁ ¨ Ï³ÛáõÝ ³É Ï³ñ ÙÇñ ·áõÛ ÝÁ Ýñ³Ý Ñ³ëó-ñ»É »Ý Ù»Í Ñéã³ ÏÇ£

´ÇÃ ÉÇ ëÇ Ñ³ Û» ñÁ µ³ í³ Ï³ ÝÇÝ ×³ñ åÇÏ »Ý ¨ ÁÝ ¹áõ Ý³Ï, Ýñ³Ýù ³ é³Ý ÓÇÝ ÁÝ ¹áõ Ý³ ÏáõÃ ÛáõÝ óáõÛó »Ý ï³ ÉÇë ³é¨ïñÇ Ù»ç. ³Ûë ï»Õ ³é¨ïáõ ñÁ Ù»Í Ù³ ë³Ùµ Ýñ³Ýó Ó»é ùáõÙ ¿ ·ïÝíáõÙ£ ́ ÇÃ ÉÇë óÇ Ñ³ ÛÁ áã ÙÇ³ÛÝ Çñ ï³Ý Ù»ç ¿ ³é¨ïñáí å³ ñ³-åáõÙ, ³ÛÉ¨ ¹Ç ÙáõÙ ¿ û ï³ñ í³Û ñ»ñ ¨ ³ Ù»Ý ï»Õ ¿É Ñ³Ý ¹Ç ë³ ÝáõÙ ¿ É³í Ùñó³ ÏÇó ³é¨ïñ³ Ï³Ý£

1] 82-83

ø³ Õ³ ùÇ í³ ×³ é³ Ï³ ÝáõÃ Ûáõ ÝÁ, Ù³Ýñ ³é¨-ïáõñÝ áõ ³ñ Ñ»ëï Ý» ñÁ Ñ³ Ûáó Ó»é ùáõÙ ¿ÇÝ£ ´³ ÕÇ ß³ Ñ³ Û» ñÇ Ù»ç ß³ï Ï³ ÛÇÝ Ñ³ ñáõëï Ý»ñ, Ù» Í³ ïáõÝ Ý»ñ ¨ Ý³ Ñ³ å» ï³ Ï³Ý Ï³ óáõ Ã³Ó¨áí ³å ñáÕ µ³½ Ù³Ý ¹³Ù ÁÝ ï³ ÝÇù Ý»ñ£

28] 130-131´ÇÃÉÇëÇ ÷áÕáó

´ÇÃÉÇë

ì³ ×³ é³ ß³Ñ ù³ Õ³ù ¿ñ ´ñáõ ë³Ý£ Üñ³ ßñç³ Ï³Û ùáõÙ Ï³ ÛÇÝ µáõ ÅÇã Ñ³Ý ù³ ÛÇÝ çñ»ñ, Ý³¨ ÁÝ ¹³ñ Ó³Ï ÃÃ³ë ï³Ý Ý»ñ, á ñáÝù ß» ñ³ Ù³-µáõ ÍáõÃ Û³Ý ³Ýë å³é ³Õµ Ûáõñ ¿ÇÝ£ Àëï íÇ ×³-Ï³· ñ³ Ï³Ý ïíÛ³É Ý» ñÇ, 1902Ã. ´ñáõ ë³ ÛáõÙ Ï³-ï³ñ í»É ¿ñ ³ í» ÉÇ ù³Ý 600.000 áë Ïáõ Ù» ï³ù ëÇ áõ Ù» ï³ù ë» Ïïá ñ» Õ» ÝÇ ³é¨ïáõñ£ ì»ñ çÇÝë å³ï-ñ³ëï íáõÙ ¿ñ ù³ Õ³ ùÇ ³ í» ÉÇ ù³Ý 50 Ù» ï³ù ë³-·áñ Í³ Ï³Ý ý³µ ñÇ Ï³ Ý» ñáõÙ£

´ñáõ ë³ ÛáõÙ ³ñ ï³¹ñ íáõÙ ¿ÇÝ Ý³¨ µ³ í³ Ï³Ý Ù»Í ù³ Ý³ ÏáõÃ Û³Ùµ Ï³ñ å»ï Ý»ñ, Ù» ï³ù ë» áõ áë Ï» Ã»É Ó» é³ ·áñÍ Ý»ñ, ³Ý Ó» éá óÇÏ Ý»ñ, » ñ»ëëñ-µÇã Ý»ñ áõ µ³Õ ÝÇ ùÇ Ë³ í³ íáñ Ë³ É³Ã Ý»ñ£

´ñáõ ë³Ý áõ Ý»ñ ³ é³ï ·Ûáõ Õ³ïÝ ï» ë³ Ï³Ý ÙÃ»ñù Ý»ñ, µ³Ù µ³Ï, Ï³Ã Ý³ïÝ ï» ë³ Ï³Ý áõ Ï»Ý-¹³ Ý³ µáõ Í³ Ï³Ý ³ñ¹ Ûáõ Ý³ µ» ñáõÃ ÛáõÝ, å³ï í³-Ï³Ý åïáõÕ Ý»ñ. Ù³ë Ý³ íá ñ³ å»ë ³Ý í³ ÝÇ ¿ñ ·» ñ³ ½³Ýó Ëá ßá ñ³ Ñ³ ïÇÏ ß³ ·³ Ý³ ÏÁ, á ñÁ Ù»Í ëå³ éáõÙ ¿ñ í³ Û» ÉáõÙ£

´ñáõ ë³ ÛÇ Ñ³ Û»ñÝ ½µ³Õ íáõÙ ¿ÇÝ ³é¨ïñáí, ³ñ Ñ»ëï Ý» ñáí, ³ñ ï³¹ ñáõÃ Û³Ý ½³ Ý³ ½³Ý ×Ûáõ Õ»-ñáí, ß» ñ³ Ù³ å³ ÑáõÃ Û³Ùµ, åïÕ³ µáõ ÍáõÃ Û³Ùµ ¨ ³ÛÉÝ£ ¶ñÇ ·áñ ² Õ³ ÃáÝÝ ³Ûë ï»Õ ÑÇÙ Ý»É ¿ñ Ù» ï³ù-ëÇ ³ñ ¹Ç³ Ï³Ý ý³µ ñÇ Ï³£ ́ ñáõ ë³ ÛÇ ç»ñ ÙáõÏ Ý» ñÁ, Ù» ï³ù ëÇ ý³µ ñÇ Ï³ Ý» ñÁ, Ó» é³ ·áñÍ Ý» ñÇ, Ë³-í³ íáñ Ë³ É³Ã Ý» ñÇ áõ Ï³ñ å»ï Ý» ñÇ ³ñ ï³¹ ñ³-Ù³ ë» ñÁ Ù»Í Ù³ ë³Ùµ ·ïÝíáõÙ ¿ÇÝ Ñ³ Ûáó Ó»é ùáõÙ£

28] 610-612


Üñµ³ Ï»Ý ó³Õ ¿ÇÝ »í ¹á Ï³ Ñ³Ûù, í³ Û»Éù, µÝáõ-ÃÛáõÝ, ÃéãáõÝ, Í³ ÕÇÏ, ³ñ í»ëï ëÇ ñáÕ£ Ö³ ß³ Ï³-íáñ ÝÇë ïáõ Ï³ó áõ Ý»ÇÝ, µÝ³ íá ñáõÃ Û³Ùµ ¿É Ù»ÕÙ áõ Ë³ Õ³Õ ¿ÇÝ£ ´³ñÓ ñ³ Ñ³ ë³Ï ¿ÇÝ, Ï³ Ýá Ý³ íáñ ¹Ç Ù³· Í» ñáí, í³ Û» Éáõã ³ñ ï³ ùÇ Ýáí£ Þ³ ï»ñÝ áõ-Ý»ÇÝ Ï³ åáõÛï, Í³ íÇ ³ã ù»ñ áõ Ë³ñï Û³ß Ù³ ½»ñ£

28] 185

² Ýáõ ñ³ Ý³ ÉÇ ×ßÙ³ñ ïáõÃ ÛáõÝ ¿, áñ ²ñ¨»É-

ùáõÙ ßñçÇÏ í³ ×³ é³ Ï³ ÝáõÃ Û³Ý ³ë å³ ñ» ½áõÙ ÑÝ³ ·áõÛÝ Ý» ñÁ » Õ»É »Ý Ñ³ Û» ñÁ, á ñáÝù ·áñ ÍáõÙ ¿ÇÝ íÇÃ Ë³ ñÇ ï³ ñ³ ÍáõÃ ÛáõÝ Ý» ñÇ íñ³£ Âá ù³-ïÁ, áñ Ä¼, Ä¾ ¨ ÄÀ ¹³ ñ» ñáõÙ Ñ³ ñáõëï Ï»Ýï-ñáÝ ¿ñ, áõ Ý»ñ í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý»ñ, á ñáÝù Ñ» é³ íáñ »ñÏñ Ý» ñÇ Ñ»ï Ï³ å»ñ ¿ÇÝ Ñ³ë ï³ ï»É ¨ ÝáõÛ-ÝÇëÏ ³é¨ïñ³ Ï³Ý ß³ñ Åáõ ÙÁ ù³ ñ³ í³Ý Ý» ñáí Ï³ ï³ ñ» Éáõ ßñç³ ÝáõÙ Ñ³ ñ³ µ» ñáõÃ ÛáõÝ Ý»ñ áõ-Ý»ÇÝ Âá ù³ ïÇ Ñ»ï£ Ð³ë ï³ ï³ å»ë ·Ç ï»Ýù, áñ 1831Ã. Âá ù³ ïáõÙ ³å ñáõÙ ¿ñ Ýß³ Ý³ íáñ í³-

×³ é³ Ï³Ý, Ï³ Ãá ÉÇÏ Ñ³Û äá Õáë ö³Ù åáõù ×ÇÝ, áñÝ ³é¨ïñ³ Ï³Ý Ù»Í ïáõÝ áõ Ý»ñ áõ ºí ñá å³-ÛÇó ³å ñ³Ýù Ý»ñ ¿ñ Ý»ñ Ùáõ ÍáõÙ£ 1850-1870ÃÃ. §ö³Ù åáõù ×Ç ³é¨ïñ³ Ï³Ý ïáõÝÝ¦ ³ÛÝ åÇ ëÇ Ù»Í Ñéã³Ï áõ Ý»ñ, áñ »í ñá å³ Ï³Ý ³ñ ï³¹ ñáÕ-Ý»ñÝ Ç ñ»Ýó ³å ñ³Ýù Ý» ñÁ Ýñ³Ý ¿ÇÝ áõ Õ³ñ ÏáõÙª ² Ý³ ïá ÉÇ³ ÛáõÙ Ç ñ³ó Ý» Éáõ Ýå³ ï³ Ïáí£ ²Ûë ³é¨ïñ³ Ï³Ý ï³Ý ·áñ Íáõ Ý»áõÃ Û³Ý ¹³ ¹³ ñáõ-ÙÇó Ñ» ïá ³Ý ·³Ù ï³ ñÇ Ý»ñ ß³ ñáõ Ý³Ï Ýñ³ Ñ³ë-ó»áí ÷áë ïáí ³å ñ³Ý ùÇ ÝÙáõß Ý»ñ ¿ÇÝ áõ Õ³ñÏ-íáõÙ Âá ù³ï£

1831-ÇÝ Âá ù³ ïáõÙ ¿ñ ³å ñáõÙ Ý³¨ áÙÝ ²Õ É³ ù³Ý (Aglakan, Ñ³ í³ Ý³ µ³ñª ²Õ É³ Ë³Ý-Û³Ý), á ñÁ Ëá ßáñ ³é¨ïñ³ Ï³Ý ¿ñ£

Æ ñ³ å»ë, ³Ù µáÕç ÄÂ ¹³ ñÇ ÁÝ Ã³ó ùáõÙ Âá-ù³ ïÇ í³ ×³ é³ Ï³ ÝáõÃ Ûáõ ÝÁ ·ïÝíáõÙ ¿ñ Ñ³ Û» ñÇ Ó»é ùáõÙ£ Ð»ï¨³ µ³ñ ³Ý í³ ñ³Ý Ï³ ñ» ÉÇ ¿ ³ ë»É, áñ Âá ù³ ïÇ ïÝï» ë³ Ï³Ý ß³ñÅ Ù³Ý ·ÉË³ íáñ Õ» Ï³ í³ñ Ý» ñÁ Ñ³ Û»ñÝ ¿ÇÝ£

º ì ̧ à Î Æ ² / Â à ø ² î

ø³

Õ³ ù

³ ÛÇ

Ý Å³

Ù³ óá

õÛ óÁ

´»Û

½³

¹ Ã

³ Õ³

Ù³ ëá

õÙ

ºí ¹

á ÏÇ³

ÛÇ ï

» ë³

ñ³Ý


ì³ ×³ é³ Ï³ ÝáõÃ Û³Ý ¨ ÷» ñ» ½³ ÏáõÃ Û³Ý Ï³Ù Ù» Í³ ù³ Ý³Ï ¨ ÷áù ñ³ ù³ Ý³Ï ³å ñ³Ýù-Ý» ñÇ Ý»ñ ÙáõÍ Ù³Ý ¨ ³ñ ï³ Ñ³Ý Ù³Ý ·ÉË³ íáñ ³é¨ïñ³ Ï³Ý ïÝ» ñÁ Ñ³Û Ï³ Ï³Ý ¿ÇÝ ¨ ³ã ùÇ ¿ÇÝ ÁÝÏ ÝáõÙ ù³ Õ³ ùÇ ïÝï» ë³ Ï³Ý ÏÛ³Ý ùáõÙ£

1887-ÇÝ ·ñ» Ã» µá Éáñ ³ é³ç Ý³ Ï³ñ· í³ ×³ é³-Ï³Ý Ý» ñÁ Ñ³ Û»ñ ¿ÇÝ, á ñáÝ óÇó Ù»ÏÝ ¿ñ îÇ· ñ³Ý Ö·Ý³ íáñ Û³ ÝÁª Ü»ñ ë»ë Û³Ý Ù³ë Ý³ íáñ ³ ñ³ Ï³Ý í³ñ Å³ ñ³ ÝÇ ÑÇÙ Ý³ ¹Ç ñÁ, áõÕ Õ³ ÙÇï ¨ ³½ ÝÇí ÙÇ » ñÇ ï³ ë³ñ¹£

1895-ÇÝ Ù³ Ýáõ ý³Ï ïáõ ñ³ ÛÇ Ý»ñ ÙáõÍ Ù³Ý Âá-ù³ ïÇ Ëá ßáñ Ñ³Û Ï³ Ï³Ý ³é¨ïñ³ ÛÇÝ ïÝ»ñÝ ¿ÇÝ.

§Æ´ ð² Üàê Ú²Ü ºÔ ́ ²Úð Üºð¦

§¶º ìàð¶ ºì Ð² Îà´ ö² ö²¼ Ú²Ü ºÔ ́ ²Úð Üºð¦

§Ø²ð îÆ ðàê ¼²ð ̧ ²ð Ú²Ü¦

§¶² ð² Â² ìàô¶ Ú²Ü¦

§Ð. øº âºÖ Ú²Ü ºì àð ̧ Æ Üºð¦£

ÆëÏ ³ÛÉ ³å ñ³Ýù Ý» ñÇ (Ëáõñ ï³ í³Ã) í³ ×³-é³ Ï³Ý Ý»ñ ¿ÇÝ.

§Ø²ð îÆ ðàê øºê îºø Ú²Ü ºì ÀÜÎ.¦

§Î² ð² äºî Â²ÞÖ Ú²Ü¦

§¶²è ÜÆÎ Ü² ðÆÎ Ú²Ü¦

§Ð² Îà´ öºÚ ÜÆ ðº Øº¼ Ú²Ü¦£

äÕÝÓÇ Ýß³ Ý³ íáñ í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý»ñ ¿ÇÝ.§Ø²ð îÆ ðàê ²´ ̧ ²È Ú²Ü¦

§Î. Îàð Îàî Ú²Ü¦£

§²´ ̧ ²È Ú²Ü ºÔ ́ ²Úð Üºð¦ ¨ §ÞÆÞ Ø²Ü Ú²Ü ºÔ

´²Úð Üºð¦ ³é¨ïñ³ ÛÇÝ Ù»Í ïÝ» ñÁ Ù» Í³ ù³-Ý³Ï ÃÛáõÉ å»Ýï ¿ÇÝ Ý»ñ Ùáõ ÍáõÙ, áñ å»ë Û³½ Ù³ ÛÇ ³ñ ï³¹ ñ³ Ï³Ý Ó»é Ý³ñ ÏáõÃ ÛáõÝ Ý» ñÇ ÑáõÙù£

§Ð² æÆ Î² ð² äºî ²êî ì² Ì² îàôð Ú² ÜÀ¦ Û³½ Ù³-ÛÇ ³ñ ï³¹ ñáõÃ Û³Ý ³ Ù» Ý³Ý ß³ Ý³ íáñ ³é¨ïñ³-ÛÇÝ ïáõÝÝ ¿ñ£

ÆëÏ ³ñ ï³ Ñ³Ý Ù³Ý ³ë å³ ñ» ½áõÙ ³ Ù» Ý³ Ëá-ßá ñÁ §¶ÚàôÈ ́ ºÜÎ Ú²Ü¦ ³é¨ïñ³ ÛÇÝ ïáõÝÝ ¿ñ, á ñÁ Æµ ñ³ Ýáë Û³Ý Ý» ñÇ ÝÙ³Ý ·³ í³ é³ Ï³Ý µá Éáñ Ï»Ýï ñáÝ Ý» ñáõÙ, ³Û¹ ÃíáõÙ ¨ª Âá ù³ ïáõÙ, áõ Ý»ñ Çñ Ý»ñ Ï³ Û³ óáõ óÇ ãÁª Ô³ ½³ñ Û³Ý Ð³ çÇ ³ Õ³Ýª

·³ í³ éáõÙ ³ñ ï³¹ñ í³Í ³ ÷Çá ÝÇ Ëá ßáñ ·Ýáñ-¹Á, á ñÁ Ñ³ í³ ù³Í µ»ñùÝ ³ é³ ùáõÙ ¿ñ Î. äá ÉÇë£

²é¨ïñ³ ÛÇÝ ¨ ³ñ ï³¹ ñ³ Ï³Ý Ñ³ë ï³ ïáõ-ÃÛáõÝ ¿ñ Ý³¨ ¸³ ÝÇ»É â³Ù ù»ñ Ã»Ý Û³ ÝÇ ³É Ûáõ ñÇ ·áñ Í³ ñ³ ÝÁ, á ñÁ ÙÇ³ÏÝ ¿ñ Çñ ³ñ ¹Ç³ Ï³Ý ë³ñ-ù³ íá ñáõÙ Ý» ñáí áõ Ï³ ï³ ñ» ÉáõÃ Û³Ùµ£

Ü»ñ ÙáõÍ íáÕ ³å ñ³Ýù Ý»ñÝ ¿ÇÝ.³/ Ù³ Ýáõ ý³Ï ïáõ ñ³µ/ Ïï³ í³ ·áñ ÍáõÃ Û³Ý áõ ·á ï» ·áñ ÍáõÃ Û³Ý

ÑáõÙù. ëñ³Ýó Ù»ç ³ã ùÇ ¿ñ ÁÝÏ ÝáõÙ ë¨ ù³ß Ï³Ù Ïáã í³Í Ù³ Ý³ ÍÁ, áñÝ Ç ï³ É³ Ï³Ý ¿ñ ¨ ¿ Å³Ý ÉÇ-Ý» Éáõ å³ï ×³ éáí ³Ý ã³÷ É³ÛÝ ëå³ éáõÙ áõ Ý»ñ Ù³ Ý³ ÍÇ ßáõ Ï³ ÛáõÙ.

·/ ÃÛáõÉ å»Ýï, Ë³ ë³ ¨ Ù»ñ Ù»ñ ß³ ÑÇ, á ñáÝù Ñ³Ý ¹Ç ë³ ÝáõÙ ¿ÇÝ µ³ë Ù³ ×ÇáõÃ Û³Ý ÑáõÙù. ï³-ñ» Ï³Ý 50.000 áë Ïáõ ·ÝáõÙ ¿ñ Ï³ ï³ñ íáõÙ.

¹/ Ý»ñ Ï³Ý Ûáõ Ã»ñ, á ñáÝù û· ï³ ·áñÍ íáõÙ ¿ÇÝ µ³ë Ù³ ×ÇáõÃ Û³Ý Ù»ç. ëñ³Ý óÇó ÑÇ ß³ñ Å³Ý »Ý ·³ ÉÇ µ³ ñÇÝ, ³ ÉÇ ½³ ñÇ ÝÁ ¨ Í³ ÕÇ ÏÁ, á ñáÝ óáí å³ï ñ³ë ïáõÙ ¿ÇÝ ³ ÉÇ ½³ñ Û³½ Ù³ ¨ Í³ ÕÇÏ Û³½ Ù³.

»/ ½³ Ý³ ½³Ý ³ñ Ñ»ë ï³ ·áñ Í³ Ï³Ý Ç ñ»ñ áõ ÝÛáõ Ã»ñ, Ï³ ñÇ Ù» ù» Ý³ Ý» ñÇ, ÑÛáõë ÝÇ ¨ ³ ï³Õ-Ó³ ·áñ ÍÇ ·áñ ÍÇù Ý»ñ.

½/ ¹» Õá ñ³Ûù, å³ Ñ³ Íá Ý»ñ, ÁÙ å» ÉÇù, µáõ-ë³ Ï³Ý, Ï»Ý ¹³ Ý³ Ï³Ý ¨ Ñ³Ý ù³ ÛÇÝ Í³· Ù³Ý ³å ñ³Ýù Ý»ñ£

ÆëÏ ³ñ ï³ Ñ³ Ýáõ ÙÁ Ý³ Ë³ ï»ë í³Í ¿ñ ºí ñá-å³ ÛÇ ¨ Âáõñ ùÇ³ ÛÇ ï³ñ µ»ñ í³Û ñ» ñÇ Ñ³ Ù³ñ£

²Ûë å»ë, ³ñ ï³ ë³Ñ Ù³Ý ¿ÇÝ ³ é³ù íáõÙ Ñ³í-ÏÇÃ, Ù³Ñ É»å, ×»Ñ ñÇ, ÁÝ ÏáõÛ½, Ýáõß, Ñ³ ó³ Ñ³-ïÇ Ï³ ÛÇÝ ÏáõÉ ïáõ ñ³ Ý»ñ, Ù»Õ ñ³ ÙáÙ, Ï³ ßÇ ¨ ³ÛÉÝ£ ²ñ ï³ Ñ³Ý Ù³Ý Ù»ç Ù»Í Í³ í³É ¿ÇÝ Ï³½-ÙáõÙ Ñ³ï Ï³ å»ë ³ ÷Çá ÝÁ ¨ ÍË³ Ëá ïÁ, á ñáÝù ³ é³ù íáõÙ ¿ÇÝ Æ ï³ ÉÇ³, ØÇ³ó Û³É Ü³ Ñ³Ý· Ý»ñ, Ðá É³Ý ¹Ç³, â» Ëáë Éá í³ ÏÇ³, ¶»ñ Ù³ ÝÇ³, ²íë-ïñÇ³, ÐáõÝ ·³ ñÇ³, ´»É ·Ç³ ¨ ³Û Éáõñ£

Â»¨ Âá ù³ ïÇ ÍË³ Ëá ïÁ ê³Ù ëá ÝÇ áõ ´³ý ñ³ ÛÇ ÍË³ Ëá ï³ ï» ë³Ï Ý» ñÇÝ ½Ç çáõÙ ¿ñ Çñ

ºí ¹á Ï³ óÇ Ñ³Û í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý»ñ ºí ¹á ÏÇ³ ÛÇ ßáõ Ï³Ý


á ñ³ Ïáí, ë³ Ï³ÛÝ ¹Ûáõ ñ³ í³é ÉÇ Ý» Éáõ å³ï ×³-éáí ÑÇ³ Ý³ ÉÇ Ë³é Ýáõñ¹ ¿ñ Ñ³Ý ¹Ç ë³ ÝáõÙ£

Ðáí Ñ³Ý Ý»ë Ø³ Ãáë Û³ ÝÁ (1849-1927), á ñÁ Ñ»-ï³ ·³ ÛáõÙ º ·Çå ïá ëáõÙ ÑÇÙ Ý»ó Ñéã³ Ï³ íáñ §Ø³ Ãáë Û³Ý¦ ýÇñÙ³Ý, ³ é³ çÇÝ Ý» ñÇó Ù»ÏÝ ¿ñ, áñ Âá ù³ ïáõÙ ÑÇÙù ¹ñ»ó ÍË³ Ëá ï³ñ¹ Ûáõ Ý³-µ» ñáõÃ Û³ ÝÁª 1873-1875ÃÃ. ·áñ Í³ ñ³Ý µ³ ó» Éáí£

1887Ã. Âá ù³ ïáõÙ Ï³ñ.-Ù³ Ýáõ ý³Ï ïáõ ñ³ ÛÇ 200 Ë³ ÝáõÃ, Ï» ëÁª Ñ³-

Û»ñ, Ï» ëÁª ÑáõÛ Ý»ñ-Ù³Ý ñ³ í³ ×³é 60 Ë³ ÝáõÃ, 36-Áª Ññ»³, 15-Áª

Ãáõñù, ÙÝ³ ó³ ÍÁª Ñ³ Û»ñ áõ ÑáõÛ Ý»ñ-50 ëñ×³ ñ³Ý, 20-Áª Ñ³Û, 30-Áª ÑáõÛÝ-150 Ýå³ ñ³ í³ ×³é Ë³ ÝáõÃ, 100-Áª Ãáõñù,

ÙÝ³ ó³ ÍÁª Ñ³ Û»ñ áõ ÑáõÛ Ý»ñ-20 Ùë³ í³ ×³é Ë³ ÝáõÃ, 17-Áª Ãáõñù, 3-Áª Ñ³Û-10 áë Ï» ñÇã, µá Éá ñÁª Ñ³Û-Å³ Ù³ óáõÛ óÇ 20 Ë³ ÝáõÃ, 17-Áª Ñ³Û, 3-Áª ÑáõÛÝ-³ñ¨»É Û³Ý Ïá ß ÏÇ 50 Ë³ ÝáõÃ, Ù» Í³ Ù³ë Ýáõ-

ÃÛáõ ÝÁª Ãáõñù-»í ñá å³ Ï³Ý Ïá ß ÏÇ 20 Ë³ ÝáõÃ, 15-Áª Ñ³Û,

5-Áª ÑáõÛÝ£Ð³Û í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý» ñÇ ï³ ñ» Ï³Ý ÙÇ çÇÝ ß³-

ÑáõÛ ÃÁ Ï³½ ÙáõÙ ¿ñ 50-150 ÉÇ ñ³, Ë³ ÝáõÃ å³Ý Ý»-ñÇ ÝÁª 20-50 ÉÇ ñ³£

1915Ã. Âá ù³ ïáõÙ Ï³ñ Ñ³Û Ï³ Ï³Ý 100 ³é¨ïñ³ ÛÇÝ ïáõÝ£

4] 1305-1314

Ú³½ Ù³ ÛÇ Ï³Ù Û³ ÷Á ·Ç å³ï ñ³ëï Ù³Ý í³-Õ» ÙÇ ûñ ñ³ ÝÁ » Õ»É ¿ Âá ù³ ïÁª öáùñ ² ëÇ³ ÛÇ ÑÝ³ Ù» ÝÇ ³ñ ï³¹ ñ³ Ï³Ý Ï»Ýï ñáÝ Ý» ñÇó Ù» ÏÁ, áñ »ñ Ï³ñ Å³ Ù³ Ý³Ï å³ Ñ»É ¿ñ Ù» Ý³ß Ýáñ ÑÁ áõ µá í³Ý ¹³Ï Âáõñ ùÇ³ ÛÇÝ ÇÝùÝ ¿ñ Ù³ ï³ Ï³ ñ³-ñáõÙ£ Âá ù³ ïÇ Û³½ Ù³ ³Ý í³Ùµ ×³ Ý³ã í³Í ³Û¹ í³ñ ß³ Ù³Ï Ý» ñÁ, á ñáÝù áñ å»ë ³ å³ ñáß ·áñ-Í³ ÍáõÙ ¿ñ Çë É³Ù »ñÏ ë»é µÝ³Ï ãáõÃ Ûáõ ÝÁ Çµñ¨

·ÉË³ ½³ñ¹ Ï³Ù Í³Í Ïáó, û· ï³ ·áñ ÍáõÙ ¿ÇÝ Ý³¨ ùñÇë ïáÝ Û³ Ý» ñÁ£

3] 1497

1912 -1913ÃÃ. Âá ù³ ïÇ Ý³ Ñ³Ý ·Ç 40 ³ñ ï³-Ñ³ ÝáÕ í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý» ñÇó 30-Á Ñ³Û ¿ñ, 10-Áª Ãáõñù, 600 Ë³ ÝáõÃ å³Ý Ý» ñÇó 450-Áª Ñ³Û, 100-Áª Ãáõñù, 50-Áª ÑáõÛÝ, 700 Ýå³ ñ³ í³ ×³é Ý»-ñÇó 300-Áª Ñ³Û, 400-Áª Ãáõñù£

29] 36-37

Ú³½ Ù³ ÛÇ ³ñ ï³¹ ñ³ Ù³ë Ø³ Ýáõ ý³Ï ïáõ ñ³ ÛÇ ³ñ ï³¹ ñ³ Ù³ë

ì³ ×³ é³ Ï³Ý Ý»ñ º ÕÇ³ ½³ñ ¨ ¶ ̈ áñ· ø»ë ï»Ï Û³Ý Ý» ñÇ ÁÝ ï³ ÝÇ ùÁ


Ð³ Û»ñÝ áõ Ý»ÇÝ µ³ í³ Ï³ ÝÇÝ É³í ïÝï» ë³-Ï³Ý íÇ ×³Ï£ Î³ ÛÇÝ ÙÇ ß³ñù Ýß³ Ý³ íáñ Ù» Í³-Ñ³ ñáõëï Ý»ñ, ÇÝã åÇ ëÇù ¿ÇÝ ¸³ ÝÇ»É Û³ ÝÁ, È»÷-Û³ ÝÁ, ØáÙ× Û³ ÝÁ, î»ñ-êï» ÷³Ý Û³ ÝÁ ¨ áõ ñÇß Ý»ñ£

Ð³ Û» ñÇÝ ¿ÇÝ å³ï Ï³ ÝáõÙ Ý³¨ Ï³ß íÇ, Ïáß-ÏÇ, ÁÙ å» ÉÇ ùÇ ¨ ³ÛÉ ÝÇ µ³½ Ù³ ÃÇí Ù»Í áõ ÷áùñ ³ñ ï³¹ ñáõ ÃÛáõÝ Ý»ñ£

Üñ³Ýó Ó»é ùáõÙ ¿ñ ù³ Õ³ ùÇ í³ ×³ é³ Ï³ Ýáõ-ÃÛáõ ÝÁ£ Î³ ÛÇÝ äáÉ ëÇ ¨ ³ÛÉ í³Û ñ» ñÇ Ñ»ï Ñ³ ñ³-µ»ñ íáÕ Ëá ßáñ í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý»ñ, á ñáÝó ÙÇ Ù³ ëÁ ·áñ Í³ñù Ý»ñ ¿ñ Ï³ ï³ ñáõÙ ù³ Õ³ ùÇ Ï»Ýï ñá ÝáõÙ ·ïÝíáÕ ·ÉË³ íáñ ßáõ Ï³ ÛáõÙ` êáõ Éáõ Ë³ ÝáõÙ£

28] 162-163

¼ÙÛáõéÝÇ³ÛÇ Ñ³Ù³ÛÝ³å³ïÏ»ñÁ

¼ÙÛáõéÝÇ³ÛÇ ³é³÷ÝÛ³ÏÁ

º ð ¼ Ü Î ² / ¾ ð ¼ Æ Ü æ ² Ü

Þ³ñ ¹» ÝÁ ÝßáõÙ ¿, áñ 1672 Ã. ¼ÙÛáõé ÝÇ³ ÛáõÙ Ñá É³Ý ¹³ Ï³Ý í³ ×³ é³ Ï³ ÝáõÃ Û³Ý ·ÉË³ íáñ ß³-ÑÁ Ñ³ Û» ñÇÝ áõ Ýñ³Ýó ³å ñ³Ýù Ý» ñÁ ºí ñá å³ ï³ Ý»É-µ» ñ»ÉÝ ¿ñ (Voyage du Ch. Chardin en Perse et autre lieux de l’Oriente. Edit. de L.Langles, 1811)£

50] 32

ÜÛáõ Ã³ å»ë Ñ³ Û»ñÝ Ç ñ»Ýó Ý³Ë ÝÇ Ý» ñÇ Ñ³ çá-ÕáõÃ Ûáõ ÝÁ ãáõ Ý»Ý1, á ñáí Ñ»ï¨ Ã» » Ï³ Ùáõï Ý»ñÝ »Ý Ýí³ ½»É ¨ Ã» Í³Ë ë»ñÝ »Ý ³ í» É³ ó»É. ³Û ëáõ³-Ù» Ý³Û ÝÇí Ù» Í³ Ñ³ ñáõëï ³Ý ÓÇÝù ùÇã ã»Ý£ ÜÛáõ-Ã³ Ï³Ý ï» ë³ Ï» ïÇó, Áëï Ç ñ»Ýó ï³ ñ» Ï³Ý » Ï³Ù ïÇ ¨ Í³Ë ùÇ, Ñ³ Û» ñÇÝ Ï³ ñ» ÉÇ ¿ ãáñë ¹³ ëÇ µ³ Å³ Ý»É.

². ¹³ ëÁ ³ Ù» Ý³³Õ ù³ï Ý»ñÝ »Ý, á ñáÝù ûñ-í³ í³ë ï³ Ïáí »Ý ·á Û³ï¨áõÙ ¨ ÓñÇ ³å ñáõÙ »Ý ³½ ·³ å³ï Ï³Ý ÙÇ ù³ ÝÇ Ë³ Ý» ñáõÙ.

´. ¹³ ëÁ ï³ ñ» Ï³Ý 10-15 ÉÇ ñ³ í×³ ñ» Éáí µÝ³Ï íáõÙ ¿ í³ñ Óáõ ïÝ» ñáõÙ ¨ 5-6 Ñ³ ½³ñ Õáõ-ñáõ ßÇ Í³Ëë ¿ Ï³ ï³ ñáõÙ.

¶. ¹³ ëÁ 25-40 ÉÇ ñ³ í×³ ñ» Éáí µÝ³Ï íáõÙ ¿ í³ñ Óáõ ïÝ» ñáõÙ ¨ ï³ ñ» Ï³Ý 20-40 Ñ³ ½³ñ Õáõ-ñáõ ßÇ Í³Ëë ¿ Ï³ ï³ ñáõÙ.

¸. ¹³ ëÁ, áñ ³ Ù» Ý³ Ñ³ ñáõëïÝ ¿, 60-100 ÉÇ ñ³

1 êáõÛÝ Ù»çµ»ñáõÙÁ í»ñ³µ»ñáõÙ ¿ 1875 Ãí³Ï³ÝÇÝ£

í×³ ñ» Éáí µÝ³Ï íáõÙ ¿ í³ñ Óáõ ïÝ» ñáõÙ ¨ ï³ ñ»-Ï³Ý 50-80 Ñ³ ½³ñ Õáõ ñáõ ßÇ Í³Ëë ¿ Ï³ ï³ ñáõÙ£ ²Ûë ¹³ ëÁ Ý³¨ ÓÇ»ñ áõ Ï³é ù»ñ áõ ÝÇ, ¨ ùã»ñÝ »Ý, áñ ë» ÷³ Ï³Ý ïáõÝ ãáõ Ý»Ý£

Ð³ Û» ñÇ Ù»Í Ù³ ëÁ í³ ×³ é³ Ï³Ý ¿£ à Ù³Ýù, ÑÇÙ Ý³ Ï³ ÝáõÙ Ø³Ý ã»ëï ñÇó áõ ºí ñá å³ ÛÇ ³ÛÉ ù³ Õ³ù Ý» ñÇó, ³å ñ³Ýù Ý»ñ »Ý µ» ñáõÙ ̈ ³Ûë ï» ÕÇ Ë³ ÝáõÃ Ý» ñáõÙ í³ ×³ éáõÙ. ¹ñ³Ý óÇó »Ý §êå³ñ-ï³É Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý»ñ ¨ ÁÝÏ.¦, §¾ ùÇ½ Û³Ý »Õ µ³Ûñ-Ý»ñ ¨ ÁÝÏ.¦, §º ë³ Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý»ñ ¨ ÁÝÏ.¦, §Ø»É-ùáÝ Ð. Ø³ù ëáõ¹ Û³Ý¦, §¶áõ ÛáõÙ× Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý»ñ ¨ ÁÝÏ.¦£ êñ³Ý óÇó µ³ óÇ, »ñ¨» ÉÇ í³ ×³ é³ Ï³Ý-Ý»ñ »Ý Ý³¨ Ð³ Ïáµ ¨ êï» ÷³Ý º ë³ Û³Ý Ý» ñÁ, Ð³ Ïáµ Ø³ù ëáõ¹ Û³ ÝÁ, ¶ÛáõÉ µ»ÝÏ Û³Ý Ý» ñÁ ̈ ³ÛÉù, á ñáÝù öáùñ ² ëÇ³ ÛÇó ½³ Ý³ ½³Ý ³å ñ³Ýù Ý»ñ µ» ñ» Éáí, ÇÝã å» ëÇù »Ý µ³Ù µ³ ÏÁ, µáõñ ¹Á, Ý»ñ-Ï³Ý Ûáõ ÃÁ, ³ ÷Çá ÝÁ ¨ ³ÛÉÝ, Ï³Ù ³Ûë ï»Õ »Ý í³-×³ éáõÙ, Ï³Ù ºí ñá å³ »Ý ³ é³ ùáõÙ£ Üß³ Ý³ íáñ »Ý Ý³¨ ä³Û Éá½ Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ, á ñáÝù ² Ù» ñÇ-Ï³ ÛÇó Ù»Í ù³ Ý³ ÏáõÃ Û³Ùµ Ù» ï³Õ Û³ Ç ñ»ñ »Ý Ý»ñ Ùáõ ÍáõÙ£

31] 207-208

²é Ñ³ ë³ ñ³Ï ù³ Õ³ ùÇ ³ Ù» Ý³ß ù»Õ ß»Ý ù» ñÁ ·ïÝíáõÙ »Ý ³ é³÷Ý Û³ ÏáõÙ ¨, ³Ûë å»ë Ïáã í³Í,

¼ Ø Ú à ô è Ü Æ ² / Æ ¼ Ø Æ ð


üñ³ÝÏ Ý» ñÇ ÷á Õá óáõÙ£ ² é³÷Ý Û³ ÏáõÙ Ï³ éáõó-í³Í ß»Ý ù» ñÇ ÃíáõÙ ³ é³ çÇÝ ï» ÕÁ ·ñ³ íáõÙ »Ý êå³ñ ï³É Û³ ÝÇ` ³Ù µáÕ çÁ Ù³ñ Ù³ ñ³ ß»Ý ×³ Ï³-ïáí ÷³ é³ íáñ ïáõ ÝÁ ̈ ³ÛÉ Ñ³ ë³ ñ³ Ï³ Ï³Ý Ï³-éáõÛó Ý»ñ£

50] 18

ÀÝ¹ Ñ³Ý ñ³ å»ë ù³ Õ³ ùÇ ³é¨ïñÇ É» ½áõÝ Ñáõ-Ý³ ñ»ÝÝ ¿. ÷á Õáó Ý» ñáõÙ Ï³ ñ» ÉÇ ¿ ï»ë Ý»É Ó»é ùÇ íñ³ ³é¨ïáõñ ³ ÝáÕ Ý»ñ, Ùñ·³ í³ ×³é Ý»ñ, ÷» ñ»-½³Ï Ý»ñ ¨ ³ÛÉÝ, Ñ³ Û»ñ, Ññ»³ Ý»ñ, Ãáõñ ù»ñ, á ñáÝù Ñáõ Ý³ ñ»Ý »Ý Ëá ëáõÙ ³Ý ×áé ÝÇ ³ éá ·³ ÝáõÃ Û³Ùµ, Ñáõ Ý³ ñ»Ý ·Ýáñ¹ Ý»ñ »Ý Ï³Ý ãáõÙ£ ÆëÏ ºí ñá å³ ÛÇ Ñ»ï ³é¨ïñ³ ÛÇÝ ÃÕÃ³Ï óáõÃ Ûáõ ÝÁ Ï³ ï³ñ íáõÙ ¿ ³ÛÝ »ñÏ ñÇ É»½ íáí, á ñÇ Ñ»ï ÃÕÃ³Ï óáõÙ ¿ í³ ×³-é³ Ï³ ÝÁ£

º Ã» í³ ×³ é³ Ï³ Ý³ Ï³Ý ï» ë³ Ï» ïáí ¹Ç -ï³ñ Ï» Éáõ ÉÇ Ý»Ýù ¼ÙÛáõé ÝÇ³Ý, ³ å³ Ï³ ñ» ÉÇ ¿ Ñ»ï¨Û³É ÁÝ¹ Ñ³ Ýáõñ Ñ»ï¨áõÃ Û³ ÝÁ Ñ³Ý ·»É` ûë-Ù³Ý Û³Ý Çß Ë³ ÝáõÃ Û³Ý ï³Ï ·ïÝíáÕ µá Éáñ ù³-Õ³ù-Ý³ í³ Ñ³Ý ·Çëï Ý» ñÇó í³ ×³ é³ Ï³ Ýáõ ÃÛ³Ý åïáõÕ Ý» ñÁ ³ Ù» ÝÇó ³ í» ÉÇ í³ Û» É»É ¨ í³ Û» ÉáõÙ ¿ ¼ÙÛáõé ÝÇ³Ý£ Üñ³ ¹Çñ ùÁ Ç ñ»Ý Ï»Ýï ñá Ý³-Ï³Ý ÙÃ» ñ³ Ýáó ¿ ¹³ñÓñ»É ³ñ¨»É óÇ Ý» ñÇ Ñ³ Ù³ñ` ²ñ¨»É ùÇ ¨ ²ñ¨Ùáõï ùÇ ÙÇç¨ ³é¨ïñÇ ½³ñ ·³ó-Ù³Ý ï» ë³ Ï» ïÇó£

¼ÙÛáõé ÝÇ³Ý ºí ñá å³ ÛÇ ¨ ² ëÇ³ ÛÇ ÙÇç¨ ³å ñ³Ýù Ý» ñÇ ÷á Ë³ Ý³Ï Ù³Ý Ý³ í³ Ñ³Ý ·Çëï ¿£ ê³ ¿ å³ï ×³ éÁ, áñ XVII-XVIII¹¹., ÝáõÛ-ÝÇëÏ XIX¹. ëÏ½µÝ» ñÇÝ áõÕ ï» ñÇ ù³ ñ³ í³Ý Ý» ñÁ Ùßï³ Ï³Ý ß³ñÅ Ù³Ý Ù»ç ¿ÇÝ, Ýñ³Ýù ·³ ÉÇë ¿ÇÝ öáùñ ² ëÇ³ ÛÇ Ëáñ ù» ñÇó` µ»é Ý³ íáñ í³Í Ù»-ï³ù ëáí, Ñ³ Ù» ÙáõÝ ùáí, åïáõÕ Ý» ñáí ¨ ÙïÝáõÙ ¿ÇÝ ø³ ñ³ í³ ÝÇ Ï³Ùñ çáí (Pont des Caravans), áñ

ù³ Õ³ ùÇ ¹³ñ å³ëÝ ¿ñ Ñ³ Ù³ñ íáõÙ, ³ å³ ÝáõÛÝ ×³ Ý³ å³ñ Ñáí »ï ¿ÇÝ ¹³é ÝáõÙ` µ»é Ý³ íáñ í³Í ÈÇá ÝÇ, ì» Ý» ïÇ ÏÇ ¨ Ø³ñ ë» ÉÇ ³å ñ³Ýù Ý» ñáí£

50] 20-21

ºñÏ ñ³ Ù³ ëÇ ëÝÝ¹³ ñ³ñ µ»ñ ù»ñÝ »Ý` ëù³Ý-ã» ÉÇ ¨ ï» ë³Ï-ï» ë³Ï Ë³ Õá ÕÁ, Ç Ù³ë Ý³ íá ñÇ` ³Ý Ïá ñÇ ½Á, Ýß³ Ý³ íáñ Ýáõ éÁ, Ñ³ Ù»Õ Ãáõ ½Á, Ù»Í-Ï³Ï ã³ ÙÇ ãÁ, ½í³ñ Ã³ ñ³ñ áõ ½á ñ³ óáõ óÇã ·Ç ÝÇÝ, µ³ ÉÁ, ù³Õó ñ³ Ñ³Ù Ý³ ñÇÝ çÁ ¨ ³ÛÉ Ùñ·»ñ, óá ñ»-ÝÁ, ·³ ñÇÝ, ÓÇ Ã³å ïáõ ÕÁ, µ³Ï É³Ý, á ñáÝ óÇó ÙÇ ù³ ÝÇ ëÁ ºí ñá å³ ÛÇ ¨ ² Ù» ñÇ Ï³ ÛÇ Ñ»ï í³ ×³ é³-Ï³ ÝáõÃ Û³Ý ·ÉË³ íáñ ³å ñ³Ýù Ý»ñÝ »Ý, ÇÝã å»ë Ý³¨ ³ ÷Çá ÝÁ, µ³Ù µ³ ÏÁ, Ëá ½³ Ï³ ÕÇ ÝÁ ¨ ³ÛÉÝ£ ÆëÏ ºí ñá å³ ÛÇ Ù»Í å» ïáõÃ ÛáõÝ Ý» ñÇó ¼ÙÛáõé-ÝÇ³Ý ÑÇÙ Ý³ Ï³ ÝáõÙ ·ÝáõÙ ¿` ²Ý· ÉÇ³ ÛÇó` Ù³-Ýáõ ý³Ï ïáõ ñ³, Ïïá ñ» Õ»Ý, üñ³Ý ëÇ³ ÛÇó` å»ñ-×³Ý ùÇ Ç ñ»ñ, Ù³ Ýáõ ý³Ï ïáõ ñ³, ¶»ñ Ù³ ÝÇ³ ÛÇó ¨ ²íëï ñÇ³ ÛÇó` ³ å³ Ï» Õ»Ý, å³ï ñ³ë ïÇ Ñ³-·áõëï ¨ ³ÛÉÝ£ Â» ÐÇÝ ¨ Ã» Üáñ ³ß Ë³ñ ÑÇ Ñ»ï ³Ûë å»ë ¿ Ñ³ ñ³ µ»ñ íáõÙ ¼ÙÛáõé ÝÇ³Ý£

50] 22

¼ÙÛáõé ÝÇ³ ÛÇ Ñ³ Û» ñÁ ÑÇÙ Ý³ Ï³ ÝáõÙ í³ ×³ é³-Ï³Ý »Ý, á ñáÝù ºí ñá å³ ÛÇ, Ç Ù³ë Ý³ íá ñÇ` Ø³Ý-ã»ëï ñÇ áõ ÈáÝ ¹á ÝÇ, Ñ»ï áõÕ Õ³ ÏÇ Ñ³ ñ³ µ» ñáõ-ÃÛáõÝ Ý»ñ »Ý Ñ³ë ï³ ï»É ¨ µ³½ Ù³ ÃÇí ³é¨ïñ³-ÛÇÝ ïÝ»ñ ÑÇÙ Ý»É£ Üñ³Ýó ³é¨ïñÇ ·ÉË³ íáñ ³å ñ³Ýù Ý» ñÇó Ù» ÏÁ ³Ý· ÉÇ³ Ï³Ý Ù³ Ýáõ ý³Ï-ïáõ ñ³Ý ¿£ Ð³ Û» ñÁ í³ ×³ é³ Ï³ ÝÇ Ç ñ»Ýó ³ í³Ý-¹³ Ï³Ý Ñ³Ý ×³ ñáí ¨ áõ Ý³ ÏáõÃ Û³Ùµ ³ÛÝ åÇ ëÇ áõ Å»Õ Ùñó³Ï óáõÃ Û³Ý Ù»ç »Ý Ùï»É ³Ý· ÉÇ³ Ï³Ý áõ Ñáõ Ý³ Ï³Ý ýÇñ Ù³ Ý» ñÇ Ñ»ï, áñ í»ñ çÇÝ Ý»ñë ëïÇå í³Í ¹³ ¹³ ñ»ó ñ»É »Ý ·áñ Íáõ Ý»áõÃ Ûáõ ÝÁ£ ¼ÙÛáõé ÝÇ³ ÛáõÙ Ù³ Ýáõ ý³Ï ïáõ ñ³ ÛÇ ³é¨ïáõñÝ ³Ù µáÕ çá íÇÝ Ñ³ Ûáó Ó»é ùáõÙ ¿, á ñáÝù ßáõ Ï³ ÛáõÙ Ë³ ÝáõÃ å³Ý Ý» ñÇ ¨ ³é¨ïñ³ Ï³Ý Ý» ñÇ Ù» Í³-·áõÛÝ Ù³ëÝ »Ý Ï³½ ÙáõÙ£

50] 33-34

Î³ ñ³ å»ï ¾ ùÇ½ Û³ ÝÁ ½ÙÛáõé Ý³ óÇ Ý» ñÇó ³ é³ çÇÝÝ ¿, áí Ù»Ï Ý»É ¿ Ø³Ý ã»ëïñ ¨ 1855-1860 ÃÃ. ³ÛÝ ï»Õ ÑÇÙ Ý»É §ä. ä³ åá¦ ýÇñ Ù³Ý£ Üñ³Ý Ñ»ï¨»É »Ý Ðáí Ñ³Ý Ý»ë êå³ñ ï³É Û³ ÝÁ ¨ ³ÛÉù£ ºí ñá å³ ÛÇó µ³ óÇ, Ñ³ Û»ñÝ ³é¨ïñ³ ÛÇÝ Ñ³ ñ³-µ» ñáõÃ ÛáõÝ Ý»ñ áõ Ý»Ý Ý³¨ ÐÝ¹Ï³ë ï³ ÝÇ, º ·Çå-ïá ëÇ, ¸³ Ù³ë Ïá ëÇ, Ð³ É» åÇ ¨ ² Ù» ñÇ Ï³ ÛÇ Ñ»ï£

50] 288

¼ÙÛáõé ÝÇ³ ÛÇ Ñ³ Û» ñÁ ¹»é¨ë ½ µ³Õ íáõÙ »Ý Í³Õ Ï³Ý Ï³ñ í³ñ ß³ Ù³Ï Ý» ñÇ ³é¨ïñáí, á ñáÝ-

ÐáíÑ³ÝÝ»ë êå³ñï³ÉÛ³ÝÇ (1831-1887) Ù³Ñ³ñÓ³ÝÁ

(Ñ»ÕÇÝ³Ï` Çï³É³óÇ ù³Ý¹³Ï³·áñÍ äñ»íÇë³ÝÇ)

Ð³Ïáµ êå³ñï³ÉÛ³ÝÇ (1825-1882) Ù³Ñ³ñÓ³ÝÁ

(ù³Ý¹³Ïí»É ¿ ²Ý·ÉÇ³ÛáõÙ)


óáí ³ñ¨»É Û³Ý Ï³ Ý³Ûù Í³Í ÏáõÙ »Ý » ñ»ë Ý» ñÁ Ï³Ù ½³ñ ¹³ ñáõÙ ·ÉáõË Ý» ñÁ£ 1790 Ã. ¼ÙÛáõé ÝÇ³-ÛÇ Ýß³ Ý³ íáñ Ñ³ Û» ñÇó Ù» ÏÁ ëáõÉ Ã³Ý ê» ÉÇ ÙÇó ëï³ ó»É ¿ñ ïå³ Íá Ï»ñ å³ë Ý» ñÇ ·áñ Í³ ïáõÝ (µ³ë Ù³ Ë³ Ý³) Ï³ éáõ ó» Éáõ ÃáõÛÉï íáõÃ ÛáõÝ£

50] 34

Ð³ Û»ñÝ ³Ý Ñ³ Ù» Ù³ï ³ í» ÉÇ Ñ³ ñáõëï »Ý, ù³Ý É³ ïÇ Ý³ Ëáë Ý» ñÁ ¨ Ñ³ Ù» Ù³ ï³ µ³ñ ³ í» ÉÇ Ñ³ ñáõëï, ù³Ý ÑáõÛ Ý» ñÁ£ Ð³ Ûáó Ù»ç Ï³Ý áõÝ¨áñ ¨ Ï³É í³ Í³ ï»ñ ³Ý ÓÇÝù, á ñáÝó ·áõÛ ùÁ ÑáõÛ Ý» ñÇ áõ É³ ïÇ Ý³ Ëáë Ý» ñÇ áõ Ý»ó í³Í ùÇó Ñ³ Ù» Ù³ ï³-µ³ñ ³ í» ÉÇÝ ¿£

50] 35

Ð³Û Ñ³ ë³ ñ³ ÏáõÃ ÛáõÝÝ áõ ÝÇ ³ í» ÉÇ ù³Ý 100.000 ýñ³ÝÏ » Ï³ Ùáõï, á ñÇó 30.000-Á Ñ³ï-Ï³ó íáõÙ ¿ ¹åñáó Ý» ñÇÝ£

50] 37

ò²ÜÎ

¼ØÚàôè ÜÆ² ÚÆ Üºð Î² ÚÆê (1899Ã.)

Ð²Ú Î²È ì² Ì² îº ðº ðÆ ºì ì² Ö² è² Î²Ü Üº ðÆ

²Ü ì² ÜÆ Î²È ì² Ì² îº ðºð

Ðáí ë»÷ â» É» µÇ Úáõ ëáõý Û³Ý, ¶ñÇ ·áñ ¶áõ-ÛáõÙ× Û³Ý, êå³ñ ï³É Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý»ñ, ² í» ïÇù-Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý»ñ, ¼³ ñ»Ñ Â³· Ã³· Û³Ý, Âáí Ù³ë Âáí Ù³ë Û³Ý, Î³ ñ³ å»ï ² ñ³å Û³Ý, Î³ ñ³ å»ï ä³Û Éá½ Û³Ý, Î³ ñ³ å»ï ê»ñ ãá Û³Ý, Ôáõ Ï³ë º ë³ Û³Ý, Ø³ï Ã»áë ä³Û Éá½ Û³Ý, Ø³ ÝáõÏ â³ù×-Û³Ý, Øáí ë»ë Â¨Û³Ý, Ð³ ñáõÃ ÛáõÝ ¶áõ ÛáõÙ× Û³Ý, Ð³ Ïáµ ì»Ù Û³Ý, Ð³ ñáõÃ ÛáõÝ àë Ï³Ý Û³Ý, Ðáí-Ñ³Ý Ý»ë ´³ñ ë»Õ Û³Ý, ä»ï ñáë ä³·ñ× Û³Ý, äá-Õáë Îáë ï³Ý¹ Û³Ý£

Ø² Üàô ü²Î îàô ð² ÚÆ ² è² æÆÜ Î²ð ¶Æ

ì² Ö² è² Î²Ü Üºð

§ö³ ÷³½ Û³Ý-²Ý ïáÝ Û³Ý ÁÝÏ.¦, §Ú³Éï½-×Û³Ý-ú ¹³ µ³ß Û³Ý ÁÝÏ.¦, ² í» ïÇù Û³Ý »Õ µ³Ûñ-Ý»ñ, ¶áõ ÛáõÙ× Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý»ñ, Âá ÷³É Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý»ñ, êáõ ùÇ³ë Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý»ñ, êå³ñ ï³É-Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý»ñ, §º ë³ Û³Ý-´»ñ ·³ Ù³É Û³Ý ÁÝÏ.¦, Â³· íáñ êå³ñ ï³É Û³Ý, Î³ ñ³ å»ï ² ñ³å-Û³Ý, Î³ ñ³ å»ï Ð³ Ïáµ Û³Ý, Ð³Ù µ³ñ ÓáõÙ Ð³Ù-µ³ñ ÓáõÙ Û³Ý, Ü³ ½³ ñ»Ã ÎÛáõ ñÇÝ Û³Ý, ä»ï ñáë ä³·ñ× Û³Ý, §ê³ñ ·Çë êÇí ñÇ ë³ñ Û³Ý ¨ ÁÝÏ.¦, êï» ÷³Ý Æ÷ ÉÇù× Û³Ý, îÇ· ñ³Ý Æ÷ ÉÇù× Û³Ý£

Ø² Üàô ü²Î îàô ð² ÚÆ ºðÎ ðàð¸ Î²ð ¶Æ


¶³é ÝÇÏ ²ñ ¹³ñ Ùá ñáõù Û³Ý, î³ Ù³ï Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý»ñ, ú ¹³ µ³ß Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý»ñ, ¾ ¹áõ³ñ¹ ¶³ ñ³ ·³ß, ² É³ í»ñ¹ Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý»ñ, Ð³ÛÏ ¾É Ù³ë Û³Ý, §Ø³ Õ³ù Û³Ý-Æ½ ÙÇñÉ Û³Ý ÁÝÏ.¦, Ø»ë-ñáå ö³ ÷³½ Û³Ý, §ØÇ ë³ù ö³ Ýáë Û³Ý ¨ ÁÝÏ.¦,

Î³

Éí³

Í³ï

»ñ Ð

áíë»

÷ â

»É»µ

Ç Ú

áõëá

õýÛ³

Ý

Ø³

Ýáõý

³Ïï

áõñ³

ÛÇ »

ñÏñá

ñ¹ Ï

³ñ·

Ç í³

×³é

³Ï³

Ý î

Ç·ñ³

Ý ¶

³ëå

³ñÛ

³Ý

ÞÇÝ

³ÝÛ

áõÃ

Ç í³

×³é

³Ï³

Ý ¶

³Éá

õëï

ö³

÷³

½Û³

Ý


Ð³ Ïáµ ö³ ÷³½ Û³Ý, Ð³ Ïáµ ¶Ûáõ Ùáõß Û³Ý, ê³ñ-·Çë ²ñ ¹³ñ Ùá ñáõù Û³Ý, îÇ· ñ³Ý ²ñ ¹³ñ Ùá ñáõù-Û³Ý, îÇ· ñ³Ý ¶³ë å³ñ Û³Ý, §ê³ñ ·Çë êáõ ùÇ³ë-Û³Ý ¨ ÁÝÏ.¦, úÝ ÝÇÏ º ÕÇ³ ½³ñ Û³Ý£

Ø² Üàô ü²Î îàô ð² ÚÆ ºð ðàð¸ Î²ð ¶Æ


²ñ ÃÇÝ º ñ³Ù Û³Ý, ²ñ ÃÇÝ Âá ù³ïÉ Û³Ý, ² í» ïÇë ¶³ë å³ñ Û³Ý, ² í» ïÇë Ê³ ã³ ïáõñ Û³Ý, â³·×-Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý»ñ, §Â» ù» Û³Ý ¨ ê³Õñ Û³Ý ÁÝÏ.¦, Ê³ ã³ ïáõñ ² í³· Û³Ý, ØÇÑ ñ³Ý äá Õáë Û³Ý, Ðáí-Ñ³Ý Ý»ë Þ³ ÑÇÝ Û³Ý, Ðáí Ñ³Ý Ý»ë ä³ å³ Û³Ý, Ð³-Ïáµ Î³ ñ³ å»ï Û³Ý, Ð³ ñáõÃ ÛáõÝ Ü»í ß» ÑÇñÉ Û³Ý, ê³ñ ·Çë ¶áõ ÛáõÙ× Û³Ý, êÇ ñ³Ï äá Õáë Û³Ý£

´²Ø ́ ² ÎÆ, òà ðº ÜÆ, Â¼Æ, â² ØÆ âÆ ºì ² öÆà ÜÆ


² ñ³Ù Ð³Ù µ³ñ ÓáõÙ Û³Ý, ²ñ Ù» Ý³Ï ²ù ã»É-Û³Ý, ² í» ïÇë øÛá É» Û³Ý, ¶³ë å³ñ ºÕ í³ñ¹-Û³Ý, ¶¨áñ· Ö» É»å Û³Ý, ¾É Ù³ë Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý»ñ, ¸³íÃ Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý»ñ, ¼³ù Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý»ñ, º ë³ Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý»ñ, ÞÇ ñÇÝ Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý»ñ, ²ñ¨Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý»ñ, ì³ñ å»ï Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý»ñ, êÇ ÙáÝ Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý»ñ, ú Ñ³Ý Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý»ñ, È¨áÝ ØÏñïãÛ³Ý, Èá Õá ý»ï ä³Û Éá½ Û³Ý, Ê³ ã³-ïáõñ ¼³ù Û³Ý, Î³ ñ³ å»ï ² ñ³å Û³Ý, ¶ÛáõÉ µ»ÝÏ ÎÛáõ ñÇÝ Û³Ý, Îáë ï³Ý¹ êáõ ùÇ³ë Û³Ý, Ø³ï Ã»áë ä³Û Éá½ Û³Ý, ØÇÑ ñ³Ý ¼³Ý å³ù× Û³Ý, ØÇÑ ñ³Ý ö³ ÷³½ Û³Ý, Ð³ Ïáµ ç³Ý ä³Éù× Û³Ý, Ð³ Ïáµ îÇÉ-ëÇ½ Û³Ý, Ð³ ñáõÃ ÛáõÝ ø»ù ÉÇÏ Û³Ý, ´³Õ ¹³ ë³ñ Ö»ñ Ù³Ï Û³Ý, èáõ µ»Ý ² Õ³ ß³ñ Û³Ý£

Ø²Ü ð² ì² Ö²è Üºð

ì³ñ å»ï Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý»ñ, ØÏñïÇã ² Õ³Ù ç³Ý-Û³Ý, Ð³ Ïáµ ² Õ³Ù ç³Ý Û³Ý, Ðáí ë»÷ Ø³ Õ³ ½³×-Û³Ý, ê³ñ ·Çë ² í³· Û³Ý£

àê Îº ÂºÈ ÐÚàôê ì²Ìø Üº ðÆ

ì² Ö² è² Î²Ü Üºð (êÀð Ø² ÖÆ)

² é³ ù»É ö³ ÷³½ Û³Ý, Øáí ë»ë Â¨Û³Ý, ê³ñ-·Çë Ð³Ù µ³ñ ÓáõÙ Û³Ý, ê³ñ ·Çë äïïÇÙ Û³Ý, êï» ÷³Ý Ö» É»å Û³Ý£

Ì²Ô Î²Ü Î²ð ì²ð Þ² Ø²Î Üº ðÆ ºì ÞÔ²ðÞ Üº ðÆ

ì² Ö² è² Î²Ü Üºð (Ú²¼ Ø² ÖÆ, ÂÚàôÈ äºÜî ÖÆ)

²ñ ÃÇÝ Ø³ Ýáõ»É Û³Ý, ¶¨áñ· ö³ Ýáë Û³Ý, ¶³ë å³ñ Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý»ñ (·áñ Í³ ñ³ Ý³ ï» ñ»ñ), ¾ ÉÇ· Ûáõ ½»É Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý»ñ, Â³· íáñ Ô³ ½³ ñáë-Û³Ý, Î³ ñ³ å»ï Ð³ Ïáµ Û³Ý, Ð³Û ñ³ å»ï ö³-÷³½ Û³Ý, ØÏñïÇã Ø³ Õ³ù Û³Ý, ØÇÑñ ¹³ï Ô³-½³ ñáë Û³Ý, Ü»ñ ë»ë ¶³ë å³ñ Û³Ý, §ÞÇ ñÇÝ Û³Ý ¨ ÁÝÏ.¦, ê³ñ ·Çë Ô³ ½³ ñáë Û³Ý, §ê. êÇí ñÇ ë³ñ-Û³Ý ¨ ÁÝÏ.¦ (·áñ Í³ ñ³ Ý³ ï»ñ), ú Ñ³Ý ´³ù É³-í³× Û³Ý (·áñ Í³ ñ³ Ý³ ï»ñ), ú Ñ³Ý ç³Ý ¶³Éëï-Û³Ý, øñù³ Õ³×É Û³Ý, È¨áÝ ØÏñïãÛ³Ý, ø» ñ»ë-ï»× Û³Ý (·áñ Í³ ñ³ Ý³ ï»ñ)£

ÞÆ Ü²Ü Úàô ÂÆ ì² Ö² è² Î²Ü Üºð

²µ ñ³ Ñ³Ù ´»ñ ·³ Ù³É Û³Ý, ¶³ Éáõëï ö³ ÷³½-Û³Ý, ¶³é ÝÇÏ ê³ ñ³ý Û³Ý, Ø³ ÝáõÏ â³·× Û³Ý£

Üä² ð² ì² Ö²è Üºð

Þ» ñÇï× Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý»ñ, Ø³ Õ³ù Û³Ý »Õ µ³Ûñ-Ý»ñ, Ø»É ùáÝ ¶³ë å³ñ Û³Ý, Ð³ Ïáµ àõÝ× Û³Ý£

Ä² Ø² òàôÚ òÆ ì² Ö² è² Î²Ü Üºð

²ñ Ù» Ý³Ï ¶³ ñ³ ·³ß Û³Ý, §¶³ ñ³ ·³ß Û³Ý ¨ ¼ÙÛáõé Ý³ Ï»ë Û³Ý ÁÝÏ.¦, êÇ ÙáÝ êÇ ÙáÝ Û³Ý£

50] 289-292

êñ×³ñ³Ý ¼ÙÛáõéÝÇ³ÛáõÙ ¼ÙÛáõéÝÇ³ÛÇ ³é³÷ÝÛ³ÏÁ


1829Ã. ¾ ñ»Û ÉÇÇ ³ñ¨»É Û³Ý ÏáÕ ÙáõÙ ·ïÝíáÕ øÉá Ã³ Ý» ÉÇù Ïáã íáÕ ·Ûáõ ÕÇ µÝ³ ÏÇã àõ ½áõÝ Ø»Ñ-Ù» ¹Á` Ñ³Ý ù³ ÍáõË Ñ³ Ý» Éáí øÛá ë» ²Õ ½Á í³Û-ñÇó, ¹ñ³ ÝÇó áñ å»ë ÝÙáõß ÉóÝáõÙ ¿ Ïá Õá íÇ Ù»ç ¨ ó³ Ù³ ù³ ÛÇÝ ×³ Ý³ å³ñ Ñáí áõ Õ³ñ ÏáõÙ Î. äá-ÉÇë` Ï³Û ë» ñ³ Ï³Ý ¹ñ³ Ù³ Ñ³ ï³ ñ³Ý£ êñ³ Ñ³-Ù³ñ ÑÇß Û³É ³Ý ÓÇÝ Ñ³ï Ï³ó íáõÙ ¿ 5000 Õáõ ñáõß å³ñ·¨³í ×³ñ ¨ 600 Õáõ ñáõß ³Ù ë³ Ï³Ý£

1830-ÇÝ Ï³ é³ í³ ñáõÃ Ûáõ ÝÁ ¾ ñ»Û ÉÇ ¿ áõ Õ³ñ-ÏáõÙ Ëáñ í³Ã Ïñ³ ·áõñ (ùÇ ñ»× û ×³ ÕÁ) ØÇ Éá Þ³ ÑÇ ÝÇÝ, ù³ ñ³ Ïá÷ (·³½ Ù³ ×Ç) Úáõ ëáõ ýÇÝ ¨ ³ Ï³ Ý³ Ñ³ï (É³ ÕÁÙ ×Á) ¶á ×³ Âá Ù³ ÛÇÝ` 180 Ñ³ ë³ ñ³Ï µ³Ý íáñ Ý» ñÇ Ñ»ï£ ê³ Ï³ÛÝ ³Ûë ËáõÙ-µÁ Ñ³Ý ù³ ÛÇÝ ³ß Ë³ ï³Ýù Ý» ñÇ ÷áñ Ó³ éáõ ÃÛáõÝ ãáõ Ý»ñ, µñÇ ãáí áõ ÃÇáí ÙÇ³ÛÝ å» Õ»É ·Ç ï»ñ ¨ áñ-ï»Õ ¹Åí³ ñáõÃ Û³Ý ¿ñ Ñ³Ý ¹Ç åáõÙ` ÉùáõÙ ¿ñ ³Û¹

í³Û ñÁ ¨ ³Ýó ÝáõÙ ³ÛÉ ï»Õ£ ²Ûë » Õ³ Ý³ Ïáí 15-20 ï³ñ í³ ÁÝ Ã³ó ùáõÙ Ñ³ çáÕ í»É ¿ øÛá ë» ²Õ ½Á, ² É³ ×³ ²Õ ½Á, ¶á½ Éáõ, ¼áÝ·áõÉ ¹³Ï, øÇ ÉÇÙ ÉÇ, â³-Ã³É ²Õ ½Á í³Û ñ» ñÇó »ñ¨³Ý µ» ñ»É 150 ³Í Ë³ µáí (Ù³ ï»Ý ùÛá Ùáõ ñÇ û ×³ ÕÁ)£

1883Ã. §¶³ ñ³ Ù³Ý Û³ Ý ÁÝ Ï» ñáõÃ Ûáõ ÝÁ¦, 1884-ÇÝ` §¶Ûáõñ× Û³Ý ÁÝ Ï» ñáõÃ Ûáõ ÝÁ¦ ¨ 1885-ÇÝ §Ð³-É³× Û³Ý ÁÝ Ï» ñáõÃ Ûáõ ÝÁ¦ Ñ³Ý ù³ í³Û ñ» ñÁ ·Ý» Éáí` ³ñ¹ Ûáõ Ý³ Ñ³ Ý»É »Ý£ ²Ûë ÁÝ Ï» ñáõÃ ÛáõÝ Ý» ñÁ ÙÇ ù³ ÝÇ ï³ñ í³ ÁÝ Ã³ó ùáõÙ Ï³ ï³ ñ» É³ ·áñ Í»É »Ý ³Í Ë³ µá í» ñÇ ß³ Ñ³ ·áñ Íáõ ÙÁ Ýá ñ³· Ûáõï ·áñ-ÍÇù Ý» ñáí, »ñ Ï³ Ãáõ Õ³· Í» ñáí áõ »í ñá å³ Ï³Ý ³ÛÉ Ýá ñ³ ·áõÛÝ ë³ñ ù³ íá ñáõÙ Ý» ñáí£

Â. ´³µ³½»³Ý17] 339-340, 342-343

¼ à Ü ¶ à ô È ¸ ² Î ¾ ð º Ú È Æ

Ê ² ð ´ º ð ¸ / ¾ È ² ¼ À Ô

ÐÇÝ Å³ Ù³ Ý³Ï Ý» ñÇó Ç í»ñ Ê³ñ µ»ñ ¹Á » Õ»É ¿ Ï³ñ¨áñ ³é¨ïñ³ ÛÇÝ Ï»Ýï ñáÝ, áñ ï» Õáí ÑÛáõ-ëÇë áõ Ñ³ ñ³í »Ý ³Ý ó»É ù³ ñ³ í³Ý Ý» ñÁ` Ç ñ»Ýó Ñ»ï ï³ Ý» Éáí Ý³¨ ï» Õ³ Ï³Ý ³ñ ï³¹ ñ³Ý ùÁ£

Ê³ñ µ»ñ ¹Ç ³é¨ïñ³ ÛÇÝ ïÝ» ñÁ »ñ Ï³ñ ï³ ñÇ-Ý» ñÇ å³ï ÙáõÃ ÛáõÝ áõ Ý»ÇÝ£ Î³ ñ» ÉÇ ¿ íëï³ Ñ³-µ³ñ åÝ¹»É, áñ ù³ Õ³ ùÇ ³ñ ï³ Ñ³Ý Ù³Ý ¨ Ý»ñ-

ÙáõÍ Ù³Ý µá Éáñ ³é¨ïñ³ ÛÇÝ ·áñ Í³é ÝáõÃ ÛáõÝ Ý» ñÁ ·ïÝíáõÙ ¿ÇÝ Ñ³Û ï³ñ ñÇ Ó»é ùáõÙ. Ï³ ÛÇÝ Ý³¨ ùã³ ÃÇí ³ ëá ñÇ Ý»ñ áõ Ãáõñ ù»ñ, á ñáÝù á ñáß ¹Çñù ¿ÇÝ ½µ³ Õ»ó ÝáõÙ, ÁÝ¹ á ñáõÙ` í»ñ çÇÝ Ý»ñë ·áñ Í³Ï-óáõÙ ¿ÇÝ Ñ³Û Ï³ Ï³Ý ³é¨ïñ³ ÛÇÝ ïÝ» ñÇ Ñ»ï£

²ñ ï³ Ñ³Ý Ù³Ý ÑÇÙ Ý³ Ï³Ý ³å ñ³Ýù Ý»ñÝ ¿ÇÝ` µ³Ù µ³Ï, µáõñ¹, ³ÝÙ ß³Ï áõ Ùß³Ï í³Í Ï³ ßÇ, ³ Ý³-


ëáõÝ Ý»ñ, ³ ÷ÇáÝ, Ù»Õ ñ³ ÙáÙ, Ë»Å, ù³Õó ñ³ Ñ³Ù ¨ ¹³ éÁ Ïá ñÇ½, Ýáõß, ÁÝ ÏáõÛ½, óá ñ»Ý, ·³ ñÇ, Ëá ½³Ï, Ù» ï³ùë, Ù» ï³ùë Û³ Ïïá ñ» Õ»Ý, ·Ç ÝÇ, û ÕÇ, ÛáõÕ, ·áñ·, Ï³ñ å»ï, ÍÇ ñ³ ÝÇ áõ µ³ ÉÇ ãÇñ ¨ ³ÛÉÝ£

Ü»ñ ÙáõÍ Ù³Ý ÑÇÙ Ý³ Ï³Ý ³å ñ³Ýù Ý»ñÝ ¿ÇÝ` û ×³é, ß³ ù³ñ, ëáõñ×, ³Õ, Ý³íÃ, »ñ Ï³ Ã» áõ åÕÝÓ» Ç ñ»ñ, ßÇ Ý³Ý ÛáõÃ, Ëá Ñ³ Ýá ó³ ÛÇÝ ³ é³ñ-Ï³ Ý»ñ, µ³Ù µ³ Ï» áõ µñ¹» Ïïá ñ» Õ»Ý, ïÝ³ ÛÇÝ áõ ¹åñá ó³ Ï³Ý Ç ñ»ñ, ÓÇ Ã³å ïáõÕ, Ý³ ñÇÝç ¨ ³ÛÉ óÇï ñáõë Ý»ñ, ½³ñ ¹» Õ»Ý£

²ñ ï³ Ñ³Ý Ù³Ý áõ Ý»ñ ÙáõÍ Ù³Ý ·ÉË³ íáñ ³é¨ïñ³ ÛÇÝ Ï»Ýï ñáÝ Ý»ñÝ ¿ÇÝ Ð³ É» åÁ, Î. äá ÉÇ-ëÁ, ¸Ç³ñ µ» ùÇ ñÁ, ²ÛÝ Ã³ åÁ, ê» µ³ë ïÇ³Ý, ê³Ù-ëá ÝÁ, Âá ù³ ïÁ, ² ¹³ Ý³Ý, ² ñ³µ ÏÇ ñÁ, ´³ ÉáõÝ, Ø³ É³ ÃÇ³Ý£ Ê³ñ µ»ñ¹ óÇ í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý»ñÝ áõÕ-Õ³ ÏÇ Ï³ å»ñ áõ Ý»ÇÝ Îáí Ï³ ëÇ, ä³ñë Ï³ë ï³-ÝÇ, üñ³Ý ëÇ³ ÛÇ, ²Ý· ÉÇ³ ÛÇ ¨ ²ØÜ-Ç Ñ»ï£

¶ÈÊ² ìàð ì² Ö² è² Î²Ü Üºð

Ð³ ñáõÃ ÛáõÝ ¶³ ½³Ý× Û³Ý£ Æñ »Õ µ³Ûñ Ý»ñ ä»ï ñá ëÇ áõ Ðáí Ñ³Ý Ý» ëÇ Ñ»ï ½µ³Õ í»É ¿ µ³Ù-µ³ ÏÇ, ³ ÷Çá ÝÇ, µñ¹Ç ̈ ³ÛÉ ³å ñ³Ýù Ý» ñÇ ³ñ ï³-Ñ³Ý Ù³Ùµ£ ²é¨ïñ³ ÛÇÝ ·áñ Í³é ÝáõÃ ÛáõÝ Ý»ñ ¿ñ Ç ñ³ Ï³ Ý³ó ÝáõÙ ³ í» ÉÇ ù³Ý 40 ù³ Õ³ù Ý» ñÇ Ñ»ï£

§Þ³ Õ³É Û³Ý ³é¨ïñ³ ÛÇÝ ïáõÝ¦£ Ð³ ñáõÃ ÛáõÝ ¨ ü»ñ Ù³Ý Þ³ Õ³É Û³Ý Ý»ñÝ ½µ³Õ íáõÙ ¿ÇÝ Ï»ñ-å³ ë» ·áñÍ í³Íù Ý» ñÇ áõ Ù³ Ýáõ ý³Ï ïáõ ñ³ ÛÇ Ý»ñ ÙáõÍ Ù³Ùµ£

§Ð³Ù µ³ñ ÓáõÙ Û³Ý ³é¨ïñ³ ÛÇÝ ïáõÝ¦£ ÐÇÙ Ý³-¹ÇñÝ ¿ñ ´³Õ ¹³ ë³ñ Ð³Ù µ³ñ ÓáõÙ Û³ ÝÁ£ Üñ³ áñ-¹Ç Ý»ñ Ðáí Ñ³Ý Ý» ëÁ, Î³ ñ³ å» ïÁ, ²ñ ï³ ß»ëÝ áõ ºñ í³Ý¹Ý ÁÝ ¹³ñ Ó³ Ï»É »Ý µÇ½ Ý» ëÁ, ³é¨ïñ³ ÛÇÝ ·áñ Í³é ÝáõÃ ÛáõÝ Ý»ñ ¿ÇÝ Ç ñ³ Ï³ Ý³ó ÝáõÙ Î. äáÉ-ëÇ, Ð³ É» åÇ áõ ê³Ù ëá ÝÇ Ñ»ï£ ²ñ ï³ Ñ³ ÝáõÙ ¿ÇÝ ³ÝÙ ß³Ï ÑáõÙù, Ý»ñ Ùáõ ÍáõÙ Ù³ Ýáõ ý³Ï ïáõ ñ³£

§Â³í ñÇ½ Û³Ý ³é¨ïñ³ ÛÇÝ ïáõÝ¦£ Ø³ñ ïÇ-ñáë Â³í ñÇ½ Û³ ÝÁ Ý»ñ Ùáõ ÍáõÙ ¿ñ Ù³ Ýáõ ý³Ï-ïáõ ñ³, Ýñ³ »Õ µ³Ûñ Ê³ ã³ ïáõ ñÁ` Çñ áñ ¹Ç Ý»ñ

²ñ Ù» Ý³ ÏÇ ¨ ²ñ ï³ ß» ëÇ Ñ»ï, ³ñ ï³ Ñ³ ÝáõÙ ¿ñ ß» ñ³ ÙÇ Ëá ½³Ï£

§Ð³ Ïáµ î³ ñ³·× Û³Ý ³é¨ïñ³ ÛÇÝ ïáõÝ¦£ Ð³ É» åáõÙ áõ Ê³ñ µ»ñ ¹áõÙ Í³ í³ É»É ¿ñ Ï»ñ å³-ë» Õ» ÝÇ É³ÛÝ µÇ½ Ý»ë£

§º Ýáíù Û³Ý ³é¨ïñ³ ÛÇÝ ïáõÝ¦£ îá Ý³ å»ï áõ º Ýáíù »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ Ð³ É» åáõÙ áõ Ê³ñ µ»ñ ¹áõÙ ½µ³Õ íáõÙ ¿ÇÝ Ù³ Ýáõ ý³Ï ïáõ ñ³ ÛÇ ³é¨ïñáí£

Ð³ ñáõÃ ÛáõÝ ÂÛáõ ý»ÝÏ Û³Ý£ Âá ù³ ïÇ, Î. äáÉ-ëÇ áõ Ø³Ý ã»ëï ñÇ Ñ»ï ½µ³Õ íáõÙ ¿ñ Ù³ Ýáõ ý³Ï-ïáõ ñ³ ÛÇ Ù» Í³ ù³ Ý³Ï ³é¨ïñáí£

Ð³ Ïáµ ÐÇÝÃÉ Û³Ý£ Ð³ É» åÇó áõ Î. äáÉ ëÇó Ý»ñ-Ùáõ ÍáõÙ ¿ñ Ù³ Ýáõ ý³Ï ïáõ ñ³£

Ð³Ûï ÝÇ ¿ÇÝ Ý³¨ ØÏñïÇã àë ÏÇ³Ý Û³ ÝÁ, Ð³-ñáõÃ ÛáõÝ ² ¹³ Ý³É Û³ ÝÁ, ² ë³ ïáõñ ü»ñ Ù³Ý Û³ ÝÁ, º½ ÝÇÏ Âáõ ý»ÝÏ× Û³ ÝÁ, ¶ ̈ áñ· î³ ñ³·× Û³ ÝÁ, ¶ ̈ áñ· Âáõ Ù³ Ý³× Û³ ÝÁ, Âá ñáë ̈ ¶ ̈ áñ· î» ÙÇñ×-Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ, §¾ ùÇ½ Û³Ý ³é¨ïñ³ ÛÇÝ ïáõ ÝÁ¦, ´ñ³ ½ÇÉ Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ, Ø³ñ ïÇ ñáë ¨ ¶ñÇ ·áñ Ê³ ÝÇÏ Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ, §ØÏñïÇã ¶³ ñ³Ý-Û³Ý ³é¨ïñ³ ÛÇÝ ïáõ ÝÁ¦, §î»ñ-´³Õ ¹³ ë³ñ Û³Ý ³é¨ïñ³ ÛÇÝ ïáõ ÝÁ¦, Ðáí Ñ³Ý Ý»ë öÇ ÉÇ åáë Û³ ÝÁ, ² í» ïÇë ä³ñ ë³Ù Û³ ÝÁ, Ø³ ñáõÃ Û³ ÝÁ, ² Õ³ ç³Ý-Û³ ÝÁ, ÎÛáÉ ×Çù Û³ ÝÁ, Ú³ Õáõå Û³ ÝÁ, ä»ñ å»ñ Û³ ÝÁ, ì³ñ ¹ÇÏ Û³ ÝÁ, êï» ÷³Ý ¨ Ðáí Ñ³Ý Ý»ë îÇÝ× Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ, Ü³ ½³ ñ»Ã Â³í ñÇ½ Û³ ÝÁ, êá ÕÇÏ Û³-ÝÁ, Î³ ñ³ åá Õáë Û³ ÝÁ, î» ùÇ× Û³ ÝÁ, ¼áõ ÉáõÙ Û³ ÝÁ, Â³ß× Û³ ÝÁ, êáõ ùÇ³ë ö³ ßÇÏ Û³ ÝÁ, ² ïÇß Û³ ÝÁ, Ø³É× Û³ ÝÁ, Øáí ë»ë Û³ ÝÁ, ¶³ Éáõëï Û³ ÝÁ, Ð³ ñáõ-ÃÛáõÝ ²ë ïáõñ Û³ ÝÁ, îñ¹³ï ÖÇ Ï»ñ× Û³ ÝÁ£

XIX¹. í»ñ çÇÝ - XX¹. ëÏ½µÇÝ Ê³ñ µ»ñ ¹áõÙ Ï³ñ ³ í» ÉÇ ù³Ý 50 Ñ³ Û³ å³ï Ï³Ý ³é¨ïñ³ ÛÇÝ ïáõÝ£

30] 638-640

Ð³Û Ýå³ñ³í³×³é

§Ì³

ÕÏÇ

ûñÁ¦

Ê³

ñµ»ñ

¹áõÙ


¾ñ½ ñáõ ÙÁ Ñ³ Ù³ñ íáõÙ ¿ áã ÙÇ³ÛÝ é³½ Ù³-Ï³Ý í³Ûñ ¨ ½á ñ³ ï» ÕÇ, áã ÙÇ³ÛÝ Çµñ¨ ·ÉË³-íáñ Ï»Ýï ñáÝ Ñ³ñ¨³Ý íÇ É³ Û»Ã Ý» ñÇ Ñ³ ñ³ µ»-ñáõÃ ÛáõÝ Ý» ñÇ, ³ÛÉ¨ Ý³ª ·ïÝí» Éáí îñ³ åÇ ½á ÝÇó Â³í ñÇ½ ï³ ÝáÕ Ù»Í ×³ Ý³ å³ñÑ Ý» ñÇ íñ³, Ñ³Ý ¹Ç ë³ ÝáõÙ ¿ ·ÉË³ íáñ Ï³ Û³Ý »í ñá å³ Ï³Ý ³å ñ³Ýù Ý» ñÇ ¨ ä³ñë Ï³ë ï³ ÝÇó ÑáõÙ µ»ñ ù» ñÇ ÷á Ë³¹ ñáõÃ Û³Ý£

Ð³ ½³ ñ³ íáñ ù³ ñ³ í³Ý Ý»ñ ß³ ñáõ Ý³Ï ÙïÝáõÙ áõ ¹áõñë »Ý ·³ ÉÇë ³Û¹ ù³ Õ³ ùÁ »í ñá å³ Ï³Ý ³å ñ³Ýù Ý» ñáí ̈ ä³ñë Ï³ë ï³ ÝÇ µ»ñ ù» ñáí µ»é-Ý³ íáñ í³Í ̈ Ñ³ ½³ ñ³ íáñ ù³ ñ³ í³Ý Ý»ñ ³Û¹ ï»Õ Ñ³Ý ·Çëï ³é Ý» Éáõó Ñ» ïá í»ñó ÝáõÙ »Ý Ç ñ»Ýó Ñ³-Ù³ñ å³ ß³ñ ¨ Ýá ñÇó ×³ Ý³ å³ñÑ ÁÝÏ ÝáõÙ£ ÜáõÛÝ ·ÉË³ íáñ Ï»Ýï ñáÝ Ñ³Ý ¹Ç ë³ Ý³ Éáõ ¿ ¾ñ½ ñáõ ÙÁ Ý³¨ ³ å³ ·³ ÛáõÙ, »ñµ îñ³ åÇ ½á ÝÇó »ñ Ï³ Ãáõ ÕÇÝ Ïï³ñ íÇ ¹» åÇ Ñ³ ñ³ í³ ÛÇÝ »ñÏñ Ý» ñ£

¾ñ½ ñáõ ÙáõÙ Ñ³ßí íáõÙ ¿ ³ í» ÉÇ ù³Ý 60.000 µÝ³-ÏÇã, á ñÇó 15.000-Á Ñ³ Û»ñ »Ý. Ñ³ Û»ñÝ ³å ñáõÙ »Ý ù³ Õ³ ùÇ ÑÛáõ ëÇ ë³ ÛÇÝ ¨ ÑÛáõ ëÇë-³ñ¨ÙïÛ³Ý Ù³-ëáõÙ£ ø³ Õ³ ùÇ ³Ûë Ù³ ëÁ Ñ³ Ù» Ù³ ï³ µ³ñ ³ í»-ÉÇ Ï³ Ýá Ý³ íáñ ¿ ¨ Ù³ ùáõñ, ³Ûë Ù³ ëáõÙ ³å ñáõÙ »Ý éáõ ë³ó, ³Ý· ÉÇ³ óáó ¨ ýñ³Ý ëÇ³ óáó ÑÛáõ å³-ïáë Ý» ñÁ£

Ð³ Û» ñÁ å³ ñ³ åáõÙ »Ý ·ÉË³ íá ñ³ å»ë í³-×³ é³ Ï³ ÝáõÃ Û³Ùµ ¨ ³ñ Ñ»ëï Ý» ñáí£ ¾ñ½ ñáõ-ÙáõÙ Ñ³ßí íáõÙ »Ý ³ í» ÉÇ ù³Ý 3.000 Ë³ ÝáõÃ Ý»ñ ¨ Ïñå³Ï Ý»ñ, á ñáÝó Ñ³ Ù³ñ Û³ Ï» ëÁ å³ï Ï³-ÝáõÙ ¿ Ñ³ Û» ñÇÝ, Ñ³ Û» ñÇó Ùáï 500-Á å³ ñ³ åáõÙ ¿ ×á Ã³ í³ ×³ éáõÃ Û³Ùµ ¨ Ù³Ý ñ³ í³ ×³ éáõÃ Û³Ùµ. ëñ³Ýó Ù»ç Ï³Ý äáÉ ëÇ ¨ ³ÛÉ ù³ Õ³ù Ý» ñÇ Ñ»ï ³é¨ïñ³ Ï³Ý Ï³ å»ñ áõ Ý» óáÕ Ëá ßáñ í³ ×³ é³-Ï³Ý Ý»ñ, ÇëÏ ³ í» ÉÇ ù³Ý 1.000 Ñá ·Ç å³ ñ³ åáõÙ ¿ ³ñ Ñ»ëï Ý» ñáí£1

1] 162-163

Î³ñ Ýá Ý³ Ñ³Ý ·Áª ³é Ñ³ ë³ ñ³Ï ¨ Î³ ñÇÝ ù³-Õ³ ùÇ ³Ý ÙÇ ç³ Ï³Ý ßñç³ Ï³Û ùÁª Ù³ë Ý³ íá ñ³-µ³ñ, ·» ñ³ ½³Ý ó³ å»ë »ñÏ ñ³ ·áñ Í³ Ï³Ý ßñç³Ý

1 Ð»ÕÇÝ³ÏÁ ßñç³·³Û»É ¨ ·ñ³éáõÙÝ»ñ ¿ Ï³ï³ñ»É 1900Ã.£

¿, Çñ µÝ³ Ï³Ý Ñ³ñ Ù³ ñ³ í» ïáõÃ Û³Ùµ, ÁÝ ¹³ñ-Ó³Ï ¨ ³ñ ·³ í³Ý¹ Ñá Õ» ñáí, á éá· Ù³Ý µá Éáñ ÙÇ-çáó Ý» ñáí, á ñáÝó ÙÇÝã¨ 1914-1915ÃÃ. ÙÇ³ ó³Í ¿ñ ³ß Ë³ ï³ ë»ñ Ñ³Û ·Ûáõ Õ³ óáõ ÝíÇ ñ³ Ï³Ý ³ß Ë³-ï³Ý ùÁ£ ²Ûë å³Û Ù³Ý Ý» ñÇ ßÝáñ ÑÇí Î³ñ Ýá ¹³ß ï³ í³Û ñÇ, ´³ ë» ÝÇ áõ ÊÝáõ ëÇ ³ñ ï³¹ ñ³Í ÁÝ ïÇñ óá ñ» ÝÁª ëåÇ ï³Ï Ï³Ù Ï³ñÙ ñ³ Ñ³ ïÇÏ ï» ë³Ï Ý» ñáí, ë¨ áõ ëåÇ ï³Ï ·³ ñÇÝ Ñá ëáõÙ ¿ñ Î³ ñÇÝ, ³ÛÝ ¹³ñÓ Ý» Éáí Ñ³ ó³ Ñ³ ïÇ Ï³ ÛÇÝ ÏáõÉ-ïáõ ñ³ Ý» ñÇ ÙÇ Ù»Í ßï» Ù³ ñ³Ý£

¶Ûáõ Õ³ïÝ ï» ë³ Ï³Ý ï» ë³ Ï» ïÇó áõ ß³· ñ³í ¿ Ý³¨ Î³ñ Ýá ßñç³ Ï³Û ùÇ Ýå³ë ï³ íá ñáõÃ Ûáõ-ÝÁ ×³ÏÝ ¹» ÕÇ Ùß³Ï Ù³Ý Ñ³ Ù³ñ£ ¶³ ñáõ ¨ ×³ÏÝ-¹» ÕÇ ³ñ ¹Ç³ Ï³Ý Ùß³ Ïáõ ÙÁ Î³ ñÇ ÝÁ Ï³ ñáÕ ¿ñ ¹³ñÓ Ý»É ß³ ù³ ñÇ áõ ·³ ñ»ç ñÇ ³ñ ï³¹ ñáõÃ Û³Ý Ï³ñ¨áñ Ï»Ýï ñáÝ£

34] 28

Î³ñ Ýá Ý»ñ ùÇÝ ßáõ Ï³Ý áõ Ý»ñ Ñ³ñ Ûáõñ Ñ³ ½³-ñ³ íáñ ·Ûáõ Õ³ óÇ ³Û ó» Éáõ Ý»ñ, á ñáÝù Ç ñ»Ýó µ»ñ-ùÁ í³ ×³ éáõÙ ¿ÇÝ Î³ ñÇ ÝáõÙ ¨ ³Û¹ ï» ÕÇó ·ÝáõÙ Ç ñ»Ýó ³ÝÑ ñ³ Å»ßï åÇ ïáõÛù Ý» ñÁ£ ê³ ¿ å³ï-×³ éÁ, áñ Î³ ñÇ ÝÁ ÙÇßï áõ Ý» ó»É ¿ ÷³Û ÉáõÝ áõ µ³-ñ» Ï» óÇÏ ³ñ Ñ»ë ï³ íá ñáõÃ ÛáõÝ ¨ Ù³Ýñ ³é¨ïñ³-Ï³Ý Ý» ñÇ ÙÇ µ³½ ÙáõÃ ÛáõÝ£

²Ý¹ ñ³ ¹³é Ý³ Éáí ³ñ ï³ ùÇÝ ³é¨ïñÇÝ ³ ë»Ýù, áñ Î³ ñÇÝÝ Çñ ³ß Ë³ñ Ñ³· ñ³ Ï³Ý ¹Çñ-ùáí áõ ïÝï» ë³ Ï³Ý É³í íÇ ×³ Ïáí ÙÇ Ï»Ýï ñá-Ý³ Ï³Ý í³Ûñ ¿ñ Ã» Çñ ¨ Ã» ë³Ñ Ù³ Ý³ ÏÇó Ý³-Ñ³Ý· Ý» ñÇ Ñ³ Ù³ñ£ Î³ ñÇÝÝ Ç íÇ ×³ ÏÇ ¿ñ Ï³ ï³-ñ» Éáõ Ù» Í³ ù³ Ý³Ï Ý»ñ Ùáõ ÍáõÙ ¨ ³ñ ï³ Ñ³ ÝáõÙ£ ²ñ ï³ ùÇÝ ³é¨ïáõ ñÁ ëÏ½µÝ³ Ï³Ý ßñç³ ÝáõÙ Ï³-ï³ñ íáõÙ ¿ñ äáÉ ëÇ áõ ÂÇý ÉÇ ëÇ ÙÇ çá óáí, µ³Ûó Ñ» ï³ ·³ ÛáõÙ ³Û¹ Ï³ åÁ ÷á Ë³¹ñ í»ó áõÕ Õ³-ÏÇ ºí ñá å³ª ³Û¹ ï» ÕÇó Ý»ñ Ùáõ Í» Éáõ ¨ Ñ» é³ íáñ »ñÏñ Ý»ñ ³ñ ï³ Ñ³ Ý» Éáõ Ñ³ Ù³ñ£

Î³ ñÇÝÝ Çñ ³ß Ë³ñ Ñ³· ñ³ Ï³Ý ¹Çñ ùáí Ï»Ýï-ñá Ý³ Ï³Ý í³Ûñ ¿ñ ë³Ñ Ù³ Ý³ ÏÇó ³ÛÉ Ý³ Ñ³Ý·-Ý» ñÇ Ñ³ Ù³ñ, ÇÝã åÇ ëÇù ¿ÇÝ ´ÇÃ ÉÇ ëÁ, ì³ ÝÁ, îÇ· ñ³ Ý³ Ï»ñ ïÁ ¨ Ê³ñ µ»ñ ¹Á, á ñáÝù Î³ñ Ýá

Î ² ð Æ Ü / ¾ ð ¼ ð à ô Ø


ßáõ Ï³ ÛÇó ¿ÇÝ Ó»éù µ» ñáõÙ Ç ñ»Ýó ³ÝÑ ñ³ Å»ßï ³å ñ³Ýù Ý» ñÇ ÙÇ Ù³ ëÁ£

º Ã» ³ í» É³ó Ý»Ýù Ý³¨, áñ Î³ ñÇÝ ù³ Õ³-ùÁ ï³ ñ³Ý óÇÏ Ï»Ýï ñáÝ ¿ñ ä³ñë Ï³ë ï³ ÝÇ áõ äáÉ ëÇ ÙÇç¨, ³ å³ Ïáõ Ý» Ý³Ýù Î³ñ Ýá Åá Õáíñ-¹Ç ïÝï» ë³ Ï³Ý íÇ ×³ ÏÇ Ù³ ëÇÝ ³Ù µáÕ ç³ Ï³Ý å³ï Ï» ñÁª ³ñ Ñ»ë ï³ íá ñ³ Ï³Ý ¨ í³ ×³ é³ Ï³-Ý³ Ï³Ý Ç Ù³ë ïáí£ ´³ í³ Ï³Ý ¿ ÑÇ ß»É, áñ ï³ ñ»-Ï³Ý 50 Ñ³ ½³ñ µ»é Ý³ ÏÇñ áõÕ ï»ñ ¿ÇÝ ³Ýó ÝáõÙ îñ³ åÇ ½á ÝÇó ä³ñë Ï³ë ï³Ý áõ »ïª ÷á Ë³¹ ñ»-Éáí ³ñ ï³ Ñ³Ý Ù³Ý áõ Ý»ñ ÙáõÍ Ù³Ý ³å ñ³Ýù Ý»ñ£

´³ñÓñ Ð³Û ùÇ ÑáõÙ ùÁ, ÇÝã åÇ ëÇÝ ¿ÇÝ µáõñ ¹Á, Ùáñ ÃÇÝ, Ï³ ñ³ ·Á ¨ ³ åáõË ïÁ, Ï»Ýï ñá Ý³ ÝáõÙ ¿ÇÝ Î³ ñÇ ÝáõÙ, áñ ï» ÕÇó ³ñ ï³ Ñ³Ý íáõÙ ¿ÇÝ äá-ÉÇë Ï³Ù Îáí Ï³ëª ³ í» É³ó Ý» Éáí Î³ ñÇÝ ù³ Õ³ ùÇ Ï³ñ¨á ñáõÃ Ûáõ ÝÁ ¨ Ýñ³ ïÝï» ë³ Ï³Ý ³ é³ í»-ÉáõÃ ÛáõÝ Ý» ñÁ£

34] 34-35

ÐÇÝ Î³ ñÇ ÝÁª å³ Ñ» Éáí Ñ³Ý ¹»ñÓ ÙÇ ù³ ÝÇ ßáõ-Ï³ Û³ ï» ÕÇ Ý» ñÁ ¨ ¹ñ³Ýó ÏÇó ßáõ Ï³ Ý» ñÁ, ÇÝã-åÇ ëÇù ¿ÇÝ §Æç-Ù»Û ¹³ ÝÁ¦, §ê³ ñ³ ÛÇ ¹áõ éÁ¦, §Â³í ñÇ ½Ç ¹áõ éÁ¦, §²Ã-Ù»Û ¹³ ÝÁ¦, Çñ ³Ù µáÕç »ñ Ï³ÛÝ ùáí, ÏÇ ë³ µá Éáñ ·á ïáõ å»ë, ßñç³ å³ï-í³Í ¿ñ »ñ Ï³ ñ³ ÓÇ· áõ µ³ ÝáõÏ ßáõ Ï³ Ý» ñáí, á ñáÝ óÇó Ñ» ïá ëÏëíáõÙ ¿ÇÝ Ý³Ë Ë³ éÁ µÝ³Ï-ãáõÃ Û³Ùµ, ³ å³ ¨ ½áõï Ñ³ Û³µ Ý³Ï Ã³ Õ³ Ù³-ë» ñÁ, Éñ³ó Ý» Éáí Î³ñ Ýá µ»ñ ¹³ ù³ Õ³ ùÇ í»ñ çÇÝ ï³ ñÇ Ý» ñÇ Ñ³ Ù³Û Ý³ å³ï Ï» ñÁ ÙÇÝã¨ ² é³-çÇÝ Ñ³ Ù³ß Ë³ñ Ñ³ ÛÇÝ å³ ï» ñ³½ ÙÁª 1914-1915 Ãí³ Ï³Ý Ý» ñÁ£

34] 94

1913-1914ÃÃ. Î³ñ Ýá ßáõ Ï³ Ý» ñáõÙ ßñçáÕ û ï³ ñ³ Ï³ ÝÁ ÏÑ³ë ï³ ï»ñ, áñ ³Û¹ ³ Ù» ÝÁ å³ï Ï³ ÝáõÙ ¿ñ Âáõñ ùÇ³ ÛÇ Ù» Í³ ·áõÛÝ ù³ Õ³ù-Ý» ñÇó Ù» ÏÇÝ£ Æ ñ»Ýó ï³ ñ³Í ùáí ¨ ³ñ ï³ Ï³ñ·

×á Ëáõ ÃÛ³Ùµ ³Û¹ ßáõ Ï³ Ý» ñÁ Ï³ ñáÕ ¿ÇÝ µ³ í³-ñ³ ñ»É 3-4 Ñ³ñ Ûáõñ Ñ³ ½³ ñ³ Ýáó µÝ³Ï ãáõÃ Û³Ý Ï³ ñÇù Ý» ñÁ, ÙÇÝã ¹»é Ç ñ³ Ï³ ÝáõÙ Î³ ñÇÝÝ ³Û¹ Å³ Ù³ Ý³Ï áõ Ý»ñ ÁÝ ¹³ Ù» ÝÁ 60-65 Ñ³ ½³ñ µÝ³Ï-ãáõÃ ÛáõÝ£

Î³ñ Ýá ßáõ Ï³ Ý» ñÁ ÑÇÝ Å³ Ù³ Ý³Ï Ý» ñÇó » Õ»É »Ý ÷³Û ÉáõÝ, ³Ï Ý³ éáõ áõ » éáõÝ£ ÐÝ³ ·áõÛÝ Î³-ñÇ ÝÁ, ÇÝã å»ë ³ ë³ óÇÝù, Çñ ÷áùñ ï³ ñ³Í ùáõÙ ³Ý ·³Ù áõ Ý» ó»É ¿ ÁÝ ¹³ñ Ó³Ï ßáõ Ï³ Ý»ñ, á ñáÝù ÙÇÝã¨ 1914Ã. å³Ñ å³ Ý»É ¿ÇÝ Ç ñ»Ýó ·á Ûáõ ÃÛáõÝÝ áõ » éáõ ½» éÁ£ ²Û¹ åÇ ëÇù ¿ÇÝ ÙÇç Ý³ µ»ñ ¹Ç ³Ý ÙÇ-ç³ Ï³Ý Ñ³ñ¨³ ÝáõÃ Û³Ùµ áõ ùÇã Ñ» éáõ ï³ ñ³Í-íáÕ §ºñ½Ý Ï³ ÛÇ ¹áõ éÁ¦, §Â³í ñÇ ½Ç ¹áõ éÁ¦, §ê³ ñ³ ÛÇ ¹áõ éÁ¦, §Æç-Ù»Û ¹³ ÝÁ¦, §Üáñ ¹áõ-éÁ¦, §¶Ûáõñ çÇ ¹áõ éÁ¦, §²Ã-Ù»Û ¹³ ÝÁ¦, §ö³-Éáõï-Ù»Û ¹³ ÝÁ¦£ ²Ûë ßáõ Ï³ Ý»ñÝ Ç ñ³ Ï³ ÝáõÙ Ù»Í Ññ³ å³ ñ³Ï Ý»ñ ¿ÇÝ, á ñáÝó ßáõñç ßñç³ Ý³Ó¨ Ï³Ù ù³ é³ÝÏ Ûáõ ÝÇ ß³ñ í³Í ¿ÇÝ Ñ³ñ Ûáõ ñ³-íáñ í³ ×³ é³ï Ý»ñ, Ïñå³Ï Ý»ñ, Ë³ ÝáõÃ Ý»ñ áõ ³ñ Ñ»ë ï³ Ýáó Ý»ñ£

²é¨ïñ³ ÛÇÝ Ûáõ ñ³ Ñ³ ïáõÏ ³Ûë Ññ³ å³ ñ³Ï-Ý» ñÁª Ù»Û ¹³Ý Ý» ñÁ, ·ïÝí» Éáí ÙÇÙ Û³Ý óÇó ½·³ ÉÇ Ñ» é³ íá ñáõÃ Û³Ý íñ³, Ç ñ³ñ ÙÇ³ ó³Í ¿ÇÝ »ñ Ï³-ñ³ ÓÇ· áõ ß»Ý ßáõ Ï³ Ý» ñáí, á ñáÝù ·á ïáõ ÝÙ³Ý ßñç³ å³ ïáõÙ ¿ÇÝ ÑÝ³ ·áõÛÝ áõ ÑÇÝ Î³ ñÇÝ Ý» ñÁ, ¹ñ³Ýù ½³ ï» Éáí Ñ³Û Ï³ Ï³Ý Ã³ Õ» ñÇóª Ýá ñ³-·áõÛÝ Î³ ñÇ ÝÇó, Ï³ éáõó í³Í ù³ Õ³ ùÇ ³ñ í³ñ-Ó³Ý Ý» ñáõÙ£

Þñç³ Ý³Ó¨ »ñ Ï³ ñáÕ ³Ûë ßáõ Ï³ Ý»ñÝ ¿ÇÝ §ê³ ñ³ ÛÇ ¹éÝÇó¦ ëÏëíáÕ §Æç-Ù»Û ¹³ ÝÁ¦ª Çñ Ï»Ýï ñá Ýáí áõ ß³ ñáõ Ý³Ï íáÕ ßáõ Ï³ Ûáí, áë Ï»-ñÇã Ý» ñÇ ÷³Ï ßáõ Ï³Ý, ÙÇç Ý³ µ»ñ ¹áõÙ ·ïÝíáÕ ¨ ³Ù µáÕ çá íÇÝ Ïá ßÇ ÏÇ Ñ³ Ù³ñ Ý³ Ë³ ï»ë í³Í Ô³ ý³ý Ýá óÁ, §¶Ûáõñ çÇ ¹áõ éÁ¦ª Çñ Ññ³ å³ ñ³-Ïáí áõ Ïá Õ³Ýó »ñ Ï³ ñáÕ ßáõ Ï³ Ý» ñáí, §Î³Ùñ çÇ ·Éáõ ËÁ¦, » Ï» Õ» óáõ ßáõ Ï³Ýª §Ä³ ÙÇ ¹áõé¦ Ï»Ýï-ñá Ýáí, §Ü³ ½ÇÏ ßáõ Ï³Ý¦ (Ý³ ½ÇÏ ã³ñ ßÁ), §¶Ûá-

Î³ñÝá Ñ³ó³Ñ³ïÏÇ ßáõÏ³Ý Î³ñÇÝ. ×³ß³ïáõÝ


ÉÇ ·Éáõ ËÁ¦ª Çñ Ï»Ýï ñá Ýáí áõ Ïá Õ³Ýó »ñ Ï³ ñáÕ ßáõ Ï³ Ý» ñáí, ä³ñ ëÇÏ Ý» ñÇ ßáõ Ï³Ý, ØÇ ë»É É»Ç ßáõ Ï³Ý, ¶ÛáõÉ ²Ñ Ù» ¹Ç ßáõ Ï³Ý, §Â³ ÕÇ ·Éáõ-ËÁ¦ (Ù³ Ñ³É É» µ³ ßÁ), åÕÝÓ³ ·áñÍ Ý» ñÇ ßáõ Ï³Ý, ¹³ñ µÇÝ Ý» ñÇ ßáõ Ï³Ý, §¶Ûáõñ çÇ ¹éÝÇó¦ ÙÇÝã¨ §²Ã-Ù»Û ¹³ ÝÇ¦ Ññ³ å³ ñ³Ï Ý» ñÁ »ñ Ï³ ñáÕ ̈ Ùáï Ù» Ïáõ Ï»ë ÏÇ Éá Ù»ïñ »ñ Ï³Û ÝáõÃ Û³Ùµ §ê³ Ù³Ý µ³ ½³ ñÇÝ¦ª ù³ ñ³ ß»Ý áõ É³í Ñ³ñ ¹³ñ í³Í ×áË í³ ×³ é³ï Ý» ñáí£

²Ûë ßáõ Ï³ Ý» ñÇó áõ Ù»Û ¹³Ý Ý» ñÇó µ³ óÇ, á ñáÝù ÏÇ Éá Ù»ï ñ» ñáí Ó·íáõÙ ¿ÇÝ ¨ ãáñë ÏáÕ ÙÇó áõ Ý»ÇÝ µ³½ Ù³ ÃÇí Ù³ë Ý³ ÏÇ ßáõ Ï³ Ý»ñ, Î³ ñÇÝÝ áõ Ý»ñ Ý³¨ µ³½ Ù³ ù³ Ý³Ï ³é¨ïñ³ ÛÇÝ Ë³ Ý»ñ, áõñ Ï»Ýï ñá Ý³ ó³Í ¿ñ Ù» Í³ ù³ Ý³Ï Ý»ñ Ùáõ ÍáõÙÝ áõ ³ñ ï³ Ñ³ Ýáõ ÙÁ£ Þ»Ý ù» ñÇ ï»ë ùáí ³Ûë Ë³ Ý»-ñÁ ÇÝù ÝÁë ïÇÝù Û³Ý Ù»Í ßáõ Ï³ Ý»ñ ¿ÇÝª ÙÇ ù³ ÝÇ ï³ëÝ Û³Ï í³ ×³ é³ï Ý» ñáí áõ å³ Ñ»ëï Ý» ñáí, áõñ å³Ñ íáõÙ ¿ÇÝ í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý» ñÇ Ù» Í³ ù³-Ý³Ï ³å ñ³Ýù Ý» ñÁ£ ø³ ñáõ ÏÇñ, Ï³ Ù³ ñ³ Ï³å, »ñÏ ÷»ÕÏ ¹³ñ å³ ëÇó Ý»ñë ÙïÝ» Éáíª ³éç¨¹ µ³ó íáõÙ ¿ñ Ë³ ÝÇ Ù»Í µ³ ÏÁ, á ñÇ ãáñë ÏáÕ Ù» ñáõÙ ·ïÝíáõÙ ¿ÇÝ µ³½ Ù³ ÃÇí ³é¨ïñ³ ÛÇÝ ·ñ³ ë»Ý-

Û³Ï Ý»ñ áõ í³ ×³ é³ï Ý»ñ. ³Ûë ï»Õ ï» ÕÇ ¿ñ áõ Ý»-ÝáõÙ Ý»ñ ÙáõÍ í³Í ¨ ³ñ ï³ Ñ³Ý Ù³Ý Ñ³ Ù³ñ Ý³-Ë³ ï»ë í³Í ³å ñ³Ýù Ý» ñÇ Ù» Í³ ù³ Ý³Ï ³ éáõ-Í³ ËÁ£ ²é¨ïñ³ ÛÇÝ Ç Ù³ë ïáí Ë³ÝÝ ÇÝù ÝÇÝ ÙÇ ³Ù µáÕ çáõÃ ÛáõÝ ¿ñª Çñ ëñ×³ ñ³ Ýáí, ³Õµ Ûáõ ñáí, å³ß ïá Ý»áõÃ Û³Ùµ ¨ µ»é Ý³ ÏÇñ Ý» ñÇ µ³½ Ùáõ-ÃÛ³Ùµ, á ñáÝù ³Û¹ ï»Õ ³ß Ë³ ïáõÙ áõ Í³ é³ ÛáõÙ ¿ÇÝ í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý» ñÇÝ£

Úáõ ñ³ ù³Ýã Ûáõñ Ë³Ý Ù»Ï ï» ë³ ÏÇ ³å ñ³Ý ùÇ Ñ³ Ù³ñ ¿ñ Ý³ Ë³ ï»ë í³Í, ³Û ëÇÝùÝª ³Û¹ ï»Õ í³-×³ é³ ïáõÝ áõ Ý» óáÕ í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý» ñÁ ÙÇ¨ÝáõÛÝ Ù» Í³ ù³ Ý³Ï ³å ñ³ÝùÝ ¿ÇÝ ³ é³ ç³ñ ÏáõÙ, û ñÇ-Ý³Ïª Ï³ ßÇ áõ Ùáñ ÃÇ, û ×³é, µñÇÝÓ, Ïïá ñ» Õ»Ý ¨ ³ÛÉÝ£

²Û¹ åÇ ëÇ Ë³ Ý» ñÇó ÑÇ ß³ ï³ ÏáõÃ Û³Ý ³ñ Å³-ÝÇ »Ý §Ê³ ÉûÕ Éáõ Ë³ ÝÁ¦, §¶³Ù åáõ éÇ Ë³ ÝÁ¦,

§¸»í ñÇß ³ Õ³ ÛÇ Ë³ ÝÁ¦, §Âáõ Ãáõ ÝÇ Ë³ ÝÁ¦, §¶»Ýç ³ Õ³ ÛÇ Ë³ ÝÁ¦, §Ð³ çÇ ³ Õ³ ÛÇ Ë³-ÝÁ¦, §àõÃ ÛáõÃ Ù»½ Ë³ ÝÁ¦, §´³ó Ë³ ÝÁ¦, §Ð³-çÇ ²Ñ Ù» ¹Ç Ë³ ÝÁ¦, §Ð³ çÇ É³ñ Ë³ ÝÁ¦, §´ñÝÓÇ Ë³ ÝÁ¦, §Ä³ ÙÇ Ë³ ÝÁ¦, ö³ëïñ Ù³× Û³Ý Ý» ñÇ Ë³ ÝÁ, ä³ñ ëÇÏ Ý» ñÇ Ë³ ÝÁ, §Ü»Ù ÉÇ ¼³ ¹» Ë³-ÝÁ¦£ Úáõ ñ³ ù³Ýã Ûáõñ Ë³Ý áõ Ý»ñ Ñ³ñ Ûáõ ñ³ íáñ Ñ³ Ï» ñáí É» óáõÝ Çñ å³ Ñ»ë ïÁ£

´á Éáñ ßáõ Ï³ Ý» ñÁ Ù»Ï Ñ³ñ Ï³ ÝÇ ¿ÇÝ ¨ Ñ³ï-Ï³ó í³Í ¿ÇÝ µ³ ó³ é³ å»ë ³é¨ïñ³ ÛÇÝ Ýå³-ï³ ÏÇ, ³Û¹ Ù³ ë» ñáõÙ áã áù ã¿ñ µÝ³Ï íáõÙ£

Àëï á ñáß ïíÛ³É Ý» ñÇ, ßáõ Ï³ Ý» ñáõÙ ·ïÝíáÕ í³ ×³ é³ï Ý» ñÇ áõ Ë³ ÝáõÃ Ý» ñÇ ÃÇ íÁ ³éÝ í³½Ý 4 Ñ³ ½³ñ ¿ñ, ³ é³Ýó Ë³ Ý» ñÇ í³ ×³ é³ï Ý» ñÇ£

²Ûë ßáõ Ï³ Ý» ñÇó Ýñ³Ýù, á ñáÝù ·ïÝíáõÙ ¿ÇÝ ÑÇÝ Î³ ñÇ ÝÇ ï³ ñ³Í ùáõÙ, ÑÇÙ Ý³ Ï³ ÝáõÙ µ³Õ-Ï³ ó³Í ¿ÇÝ Ãáõñ ù³ Ï³Ý í³ ×³ é³ï Ý» ñÇó, Ã»¨ á ñáß Ñ³Û Ù³Ýñ ³é¨ïñ³ Ï³Ý Ý»ñ áõ ³ñ Ñ»ë ï³-íáñ Ý» ñÇ Ë³ ÝáõÃ Ý»ñ ¿É Ï³ ÛÇÝ£

ÐÇÝ Î³ ñÇ ÝÇ ï³ ñ³Í ùÇó ¹áõñë ·ïÝíáÕ µá Éáñ ßáõ Ï³ Ý» ñáõÙ ïÇ ñ³ å» ïáÕ ¿ÇÝ Ñ³Û Ï³ Ï³Ý í³-×³ é³ï Ý»ñÝ áõ Ë³ ÝáõÃ Ý» ñÁ, ÇëÏ á ñáß ßáõ Ï³ Ý»ñ

µ³Õ Ï³ ó³Í ¿ÇÝ µ³ ó³ é³ å»ë Ñ³Û Ï³ Ï³Ý í³ ×³-é³ï Ý» ñÇó áõ Ë³ ÝáõÃ Ý» ñÇó. û ñÇ Ý³Ï, áë Ï»ñ ã³-Ýá óÁ, §´»ñ ¹Ç Ù»ç¦ ³Ý í³Ùµ ßáõ Ï³Ý, ÷³Ëñ×-Ýá óÁ, åÕÝÓ³ ·áñÍ Ý» ñÇ ßáõ Ï³Ý, Ä³ ÙÇ ßáõ Ï³Ý, §Ü³ ½ÇÏ ã³ñ ßáõÝ¦£

² Ù» Ý³ Ï³ñ¨áñ Ë³ Ý»ñÝ ¿É ¿ÇÝ ·ïÝíáõÙ Ñ³Û í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý» ñÇ Ó»é ùáõÙ£ ²Û¹ Ë³ Ý» ñÇ ·áñ-Í³é ÝáõÃ Û³Ý Í³ í³ ÉÁ Ñ³ ×³Ë Ãáõñ ù³ Ï³Ý Ë³-Ý» ñÇ » é³ å³ ïÇÏÝ ¿ñ ¨ ³ í» ÉÇÝ£ ²Û¹ åÇ ëÇ ½áõï Ñ³Û Ï³ Ï³Ý ³é¨ïñ³ ÛÇÝ Ë³ Ý»ñÝ ¿ÇÝ » Ï» Õ» óáõ ë» ÷³ Ï³ ÝáõÃ Ûáõ ÝÁ Ñ³Ý ¹Ç ë³ óáÕ §Ä³ ÙÇ Ë³-ÝÁ¦, §Üáñ Ë³ ÝÁ¦, ö³ëïñ Ù³× Û³Ý Ý» ñÇ Ë³ ÝÁ, Ø³Ý ëáõñ-ûÕ Éáõ Ë³ ÝÁ, §àõÃ ÛáõÃ Ù»½ Ë³ ÝÁ¦£

Þáõ Ï³ Ý» ñÇ í³ ×³ é³ï Ý»ñÝ áõ Ë³ ÝáõÃ Ý» ñÁ ßÇ Ý³ ñ³ ñ³ Ï³Ý ï» ë³ Ï» ïÇó å³ñ½ ¿ÇÝ áõ ÑÇÝ£ ì»ñ çÇÝ ï³ë Ý³Ù Û³ ÏÇÝª 1905-1915ÃÃ., Ñ³Û í³-

§¶ÛáõñçÇ ¹áõéÁ¦, ßáõÏ³Ý ¨ áëïÇÏ³Ý³ïáõÝÁ Î³ñÝá ½µáë³í³Ûñ»ñÇó Ù»ÏÁª §ö³ß³ÛÇ ùÛáßÏÁ¦


×³ é³ Ï³Ý Ý»ñÝ áõ µ³ ñ» Ï» óÇÏ ³ñ Ñ»ë ï³ íáñ-Ý» ñÁ ëÏë»É ¿ÇÝ Ý»ñ Ï³ Û³ Ý³ ÉÇ áõ ×³ ß³ Ï³ íáñ í³ ×³ é³ï Ý»ñ Ï³ éáõ ó»É£ º Ï» Õ» óáõ ßáõ Ï³Ý, á ñÇ í³ ×³ é³ï Ý» ñÇ Ù» Í³ ·áõÛÝ Ù³ ëÁ êµ. ²ëï í³-Í³ ÍÇÝ » Ï» Õ» óáõ ë» ÷³ Ï³ ÝáõÃ ÛáõÝÝ ¿ñ, ¹³ñ Ó³í ÷³Û ÉáõÝ áõ Ý»ñ Ï³ Û³ Ý³ ÉÇ ßáõ Ï³ª Ã» Çñ ßÇ Ýáõ-ÃÛáõÝ Ý» ñáí ¨ Ã» Ï³ñ ·áõ ë³ñ ùáí, ³å ñ³Ýù Ý» ñÇ ¹³ ë³ íáñ Ù³Ùµ áõ óáõ ó³¹ñ Ù³Ùµ£

§Ä³ ÙÇ Ë³ ÝÁ¦, áñ ÝáõÛÝ å»ë êµ. ²ëï í³-Í³ ÍÇÝ » Ï» Õ» óáõ ë» ÷³ Ï³ ÝáõÃ ÛáõÝÝ ¿ñ, Ýáñ ßÇ-Ýáõ ÃÛáõÝ Ý» ñáí ³ñ ï³ Ï³ñ· ÷³ÛÉ ëï³ ó³í ¨ û ñÇ Ý³Ï ¹³ñ Ó³í ³Û Éáó Ñ³ Ù³ñ£ º Ï» Õ» óáõ Ë³-ÝáõÙ Ñ³ ïáõÏ ûë Ù³Ý Û³Ý å» ï³ Ï³Ý ¹ñ³ Ù³ ï³Ý Ñ³ Ù³ñ Ï³ éáõó í»ó »ñÏ Ñ³ñ Ï³ ÝÇ ÑëÏ³ ÙÇ ß»Ýù£ ÞÇ Ý³ ñ³ ñáõÃ Û³Ý µá Éáñ Í³Ë ù» ñÁ í×³ ñ»ó ¹ñ³-Ù³ ïáõ ÝÁ, ÇëÏ ï³ëÝ ÑÇÝ· ï³ ñÇ ³Ýó ³ÛÝ åÇ ïÇ Ñ³ÝÓÝ í»ñ êµ. ²ëï í³ Í³ ÍÇÝ » Ï» Õ» óáõ í³ñ-ãáõÃ Û³ ÝÁ£ Ð³Û Ñ³ Ù³ÛÝ ùÇ Ñ³ Ù³ñ ïÝï» ë³ Ï³Ý Ù»Í Ýí³ ×áõÙ Ñ³Ý ¹Ç ë³ óáÕ ³Ûë Ó»é Ý³ñ ÏÁ Ñ³ çá-Õ»ó Ñ³Û í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý» ñÇ ³ß Ë³ ï³Ý ùÇ ßÝáñ-ÑÇí, á ñáÝù ¹ñ³ Ù³ ï³Ý ·áñ Í³é ÝáõÃ ÛáõÝ Ý» ñáõÙ ³ é³ç Ý³ Ï³ñ· ï»Õ ¿ÇÝ ·ñ³ íáõÙ£

34] 106-108

î³ ñ³Ý óÇÏ ³é¨ïñÇó µ³ óÇ, Î³ ñÇÝÝ ³ñ ï³-ùÇÝ ³ß Ë³ñ ÑÇ Ñ»ï áõ Ý»ñ ½·³ ÉÇ ã³ ÷» ñÇ Ñ³ë ÝáÕ í³ ×³ é³ Ï³ ÝáõÃ ÛáõÝ£ Î³ñ Ýá í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý»ñÝ ¿ÇÝ, áñ ´³ñÓñ Ð³Û ùÇ áõ Ñ³ñ¨³Ý ÙÇ ù³ ÝÇ Ý³-Ñ³Ý· Ý» ñÇ Ñ³ Ù³ñ Ñ³Û Ã³Û ÃáõÙ ¿ÇÝ »í ñá å³ Ï³Ý ³å ñ³Ýù Ý»ñª ¹ñ³Ýù Ó»éù µ» ñ» Éáí äáÉ ëÇ ßáõ Ï³-ÛÇó Ï³Ù áõÕ Õ³ ÏÇ ºí ñá å³ ÛÇó, ³ é³ í» É³ å»ëª ²íëï ñÇ³ ÛÇó áõ ¶»ñ Ù³ ÝÇ³ ÛÇó, ÇÝã å»ë Ý³¨ ²Ý· ÉÇ³ ÛÇó áõ üñ³Ý ëÇ³ ÛÇó£ èáõ ë³ë ï³ ÝÇó ÑÇÙ Ý³ Ï³ ÝáõÙ Ý»ñÏ ñáõÙ ¿ÇÝ Ý³íÃ, ß³ ù³ñ, µñ¹» Í³Í Ïáó Ý»ñ, Ï³áõ ãáõ Ï» ÏñÏÝ³ Ïá ßÇÏ Ý»ñ£ ì»ñ çÇÝ ï³ ñÇ Ý» ñÇÝ Î³ñ Ýá Ëá ßáñ í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý» ñÇó ß³ ï» ñÁ ·áñ Í³ Ï³É Ý»ñ áõ Ù³ë Ý³× Ûáõ Õ»ñ áõ Ý»ÇÝ äáÉ ëáõÙ, Îáí Ï³ ëáõÙ áõ ÂÇý ÉÇ ëáõÙ£

²Ûë Ý»ñ ÙáõÍ Ù³Ý ¹Ç Ù³ó Ï³ñ Ý» óÇ í³ ×³ é³-Ï³Ý Ý» ñÁ ºí ñá å³ áõ èáõ ë³ë ï³Ý ¿ÇÝ ³ñ ï³-Ñ³ ÝáõÙ ½·³ ÉÇ ù³ Ý³ ÏáõÃ Û³Ùµ ÑáõÙùª Ùáñ ÃÇ, µáõñ¹, ³É Ûáõñ, Ï³ ñ³·, ÇëÏ äá ÉÇëª ³ åáõËï, å³ Ñ³ Íá Û³ó í³Í ÙÇë (Õ³ íáõñ Ù³), ï³ ñ³ ï»-ë³Ï Ï³ ñ³·, ÇÝã å»ë Ý³¨ ÁÝ ïÇñ áã Ë³ñ áõ ï³-í³ñ£

² Ñ³ ³Ûë åÇ ëÇ ³ é³ í» ÉáõÃ ÛáõÝ Ý»ñ áõ ¹Ç Ù³-·ÇÍ áõ Ý»ñ Î³ñ Ýá ï³ ñ³ ÍáõÝ ßáõ Ï³Ý£ Þáõ Ï³, áñ Çñ Ù» ÍáõÃ Û³Ùµ, ÷³Û Éáí, ×á ËáõÃ Û³Ùµ ¨ ßù»-ÕáõÃ Û³Ùµ Ëá ßáñ ù³ Õ³ ùÇ ïå³ íá ñáõÃ ÛáõÝ ¿ñ ·áñ ÍáõÙ, ÙÇ ÏáÕ ÙÇóª ³ Ý³ÏÝ Ï³ ÉÇ µ» ñ» Éáí Î³-ñÇÝ ³Û ó» ÉáÕ Ï³Ù ·áñ Íáí » Ï³Í Ù³ñ¹ Ï³Ýó, ÙÛáõë ÏáÕ ÙÇóª Çñ Ù»ç ³å ñ»ó Ý» Éáí áõ í» ñ»ÉùÇ ÙÕ» Éáí µ³ ñ» Ï» óÇÏ ³ñ Ñ»ë ï³ íá ñáõÃ Û³ ÝÁ, Ù³Ýñ ³é¨ïñ³ Ï³Ý Ý» ñÇ µ³½ ÙáõÃ Û³ ÝÁ ¨ í³ ×³ é³-Ï³ Ý³ Ï³Ý ¹³ ëÇÝ£ ²Ûë ¹³ ë»ñÝ áõ Ý»ÇÝ Ç ñ»Ýó á ñá ß³ ÏÇ Ï»ñ å³ ñÁ áñ å»ë ·áñ ÍÇ ï³ññ, áñ å»ë Ñ³Û ¨, áñ ³ é³ í»É Ï³ñ¨áñ ¿, Ñ³Ý ñ³ ÛÇÝ ÏÛ³Ý ùÇ Ù³ë Ï³½ ÙáÕ ¨ Ýñ³ û· ïÇÝ áõ ³ é³ ç³ ¹Ç ÙáõÃ Û³-ÝÁ Ýå³ë ïáÕ ·áñ ÍáÝ£

Î³ñ Ýá ³Ûë ÁÝ ¹³ñ Ó³Ï ¨ ³Û É³ ½³Ý ßáõ Ï³-ÛÇ ïÇ ñáÕ ï³ñ ñÁ Ñ³ÛÝ ¿ñª Çñ ³ñ Ñ»ë ï³ íáñ áõ í³ ×³ é³ Ï³Ý ¹³ ë» ñáí, ÇÝã å»ë Ý³¨ Ù³Ýñ ³é¨ïñ³ Ï³Ý Ý» ñÇ Ñ³ñ Ûáõ ñ³ íáñ Ïñå³Ï Ý» ñáí£

34] 113-114

ø³ Õ³ùÝ áõ Ý»ñ Ùáï 50-60 çñ³ Õ³ó Ý»ñ, Ù»Í Ù³ ë³Ùµª §øÁñù ¸» ÛÇñ Ù»Ý¦ Ïáã í³Í Óá ñáõÙ, áñ 2-3 ÏÇ Éá Ù»ïñ Ñ» é³ íá ñáõÃ Û³Ý íñ³ ·ïÝíáÕ Í³-é³ ½³ñ¹ áõ ·» Õ» óÇÏ ÙÇ í³Ûñ ¿ñ£

²ñ ï³¹ ñ³ Ï³Ý ÏÛ³ÝùÝ ¿É, Ã»¨ Ý³Ë Ý³ Ï³Ý íÇ-×³ Ïáí, µ³Ûó ÝÏ³ ï» ÉÇ ¿ñ Î³ ñÇ ÝáõÙ£ ø³ Õ³ ùáõÙ Ï³ ÛÇÝ Ñ»ï¨Û³É Ï³ ñá ÕáõÃ ÛáõÝ Ý» ñÁª 6 ëå³Ý ¹³-Ýáó, 6 Ý»ñ Ï³ ïáõÝ, 8 µñáõ ï³ ·áñ Í³ Ï³Ý, 4 ÏñÇ å³ï ñ³ëï Ù³Ý, 4 ³åË ïÇ ³ñ ï³¹ ñ³ Ù³ ë»ñ£ ²Ûë Ó»é Ý³ñ ÏáõÃ ÛáõÝ Ý» ñÁ û ñÁë ïû ñ» ½³ñ ·³ ÝáõÙ ¨ ³ í» É³ó ÝáõÙ ¿ÇÝ Ç ñ»Ýó Ãá Õ³ñ Ïáõ ÙÁ£

34] 114-115

Î³ñÝá Ñ³Ûáó í»ñÝ³Ë³íÁ

Î³ñÝ»óÇ Ñ³Û»ñ


Âáõñ ù» ñÇÝ í» ñ³ å³Ñ í³Í ¿ÇÝ ÙÇ³ÛÝ ³ñ Ñ»ëï Ý» ñÇó Ùë³ ·áñ ÍáõÃ Ûáõ ÝÁ, ³ Ý³ ëáõÝ Ý» ñÇ ³ éáõ Í³ ËÁ, Ýå³ ñ³ í³ ×³ éáõÃ Ûáõ ÝÁ, ³ Ý³ë Ý³-ëå³Ý ¹Á, µ³Õ Ý» å³ ÝáõÃ Ûáõ ÝÁ, Ã³Ù µ³ ·áñ Íáõ-ÃÛáõ ÝÁ ¨ å³Û ï³ ñáõÃ Ûáõ ÝÁ£

²é¨ïáõ ñÁª Ã» Ý»ñ Ùáõ Íáõ ÙÁ ¨ Ã» ³ñ ï³ Ñ³ Ýáõ-ÙÁ, å³ï Ï³ ÝáõÙ ¿ñ Ñ³ Û» ñÇÝ£ ²Ù µáÕç ù³ Õ³ ùáõÙ ÙÇ ù³ ÝÇ Ãáõñ ù³ Ï³Ý í³ ×³ é³ Ï³ Ý³ Ï³Ý ïÝ»ñ Ï³ ÛÇÝ, á ñáÝù Ñ³ ½Çí ¿ÇÝ ³ñ ¹³ ñ³ó ÝáõÙ Ç ñ»Ýó ³ Ýáõ ÝÁ£

Âáõñù ï³ñ ñÇ ÙÝ³ ó³Í Ù³ëÝ ³å ñáõÙ ¿ñ Ï³É-í³ Í³ ïÇ ñáõÃ Û³Ùµ áõ Ñá Õ³ ïÇ ñáõÃ Û³Ùµ, ÇëÏ Ñá-Õ»ñÝ ¿É ï³ ÉÇë ¿ÇÝ Ñ³Û ·Ûáõ Õ³ óÇ Ý» ñÇÝª í³ñ Ó³-Ï³ ÉáõÃ Û³Ùµ Ï³Ù ëï³ó í³Í µ»ñ ùÇ Ù³ë Ñ³Ý Ù³Ùµ£

34] 115

Î³ñ Ýá ßáõ Ï³Ý ¨ ³Û¹ ï»Õ ïÇ ñáÕ ³é¨ïñ³ ÛÇÝ ÏÛ³Ý ùÁ ùÝÝáÕ »Ï íáñ Ñ³ Û» ñÁ Ï³Ù û ï³ ñ»ñÏ ñ³-óÇ Ý» ñÁ Ñ³Ûï Ý»É »Ý, áñ Ï³ñ Ý» óÇ ³ñ Ñ»ë ï³ íá-ñÁ, ³é¨ïñ³ Ï³ÝÝ áõ í³ ×³ é³ Ï³ ÝÁ áõÕ Õ³ ÙÇï ¿ÇÝ áõ ßÇ ï³Ï£ âÝ³ Û³Í å» ï³ Ï³Ý ÑëÏá ÕáõÃ Û³Ý ¨ û ñ»Ýù Ý» ñÇ µ³ ó³ Ï³ ÛáõÃ Û³ ÝÁ, ³Û¹ ï»Õ ãÏ³ñ ·Ý» ñÇ ã³ ÷³ ½³Ý óáõÙ Ï³Ù Ë³ µ»áõÃ ÛáõÝ£ Þáõ-Ï³ ÛÇ Ï³ñ Ý» óÇÝ Çñ ³å ñ³Ý ùÇ Ñ³ Ù³ñ í³ ×³é ùÇ ÙÇ³ÛÝ ÙÇ ·ÇÝ ¿ñ ³ ëáõÙ, ¨ Çñ ³Û¹ Ëáë ùÇÝ ãÑ³-í³ ï³ ÉÁ íÇ ñ³ íá ñáõÙ ¿ñ Ýñ³ ³ñ Å³ Ý³ å³ï-íáõÃ Ûáõ ÝÁ áõ í»ñç ¹ÝáõÙ ·áñ Í³ñ ùÇÝ£

àñ å»ë ³ß Ë³ ï³ ëÇ ñáõÃ Û³Ý, å³ñ Ï»ß ïáõ-ÃÛ³Ý áõ ÷á Ë³ ¹³ñÓ íëï³ ÑáõÃ Û³Ý ³ å³ óáõÛóª Î³ñ Ýá ³é¨ïñ³ ÛÇÝ ÏÛ³Ý ùáõÙ Ñ³½ í³ ¹»å ¿ÇÝ ëÝ³Ý ÏáõÃ Ûáõ ÝÁ ¨ ¹ñ³ Ù³ Ï³Ý ËÝ¹Çñ Ý» ñáí ¹³ ï³ ñ³Ý Ý» ñáõÙ Ñ³ÛïÝ í» ÉÁ£ Êá ßáñ ·áõ Ù³ñ Ý»-ñÇ ³ éáõ Í³ ËÁ Ï³ ï³ñ íáõÙ ¿ñ ÙÇ³ÛÝ å³ñ½ Ëáë-ùáí, ³ é³Ýó Ùáõñ Ñ³ ÏÇ Ï³Ù áñ¨¿ ³ÛÉ ÷³ë ï³ÃÕ-ÃÇ£ ²Ý Í³ ÝáÃ Ý» ñÇ ÏáÕ ÙÇó ëïá ñ³· ñáõÃ Û³Ý å³ Ñ³Ý çÁ Ï³ñ Ý» óÇ ³é¨ïñ³ Ï³ ÝÇ Ñ³ Ù³ñ íÇ-ñ³ íá ñ³ Ï³Ý ¿ñ Ñ³ Ù³ñ íáõÙ áõ í»ñç ï³ ÉÇë ·áñ-Í³ñ ùÇÝ£ ²Ûë Ñ³Ý ·³ Ù³Ý ùÁ ß»ßï í³Í ¿ñ Ñ³ï-Ï³ å»ë ÷áù ñ³ ù³ Ý³Ï Ù³Ýñ ³é¨ïñ³ Ï³Ý Ý» ñÇ ¨ í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý» ñÇ ÙÇç¨£

àñ å»ë ³ñ¹ ÛáõÝù ³Ûë Ç ñá ÕáõÃ Û³Ý, Î³ñ Ýá ßáõ-Ï³ ÛáõÙ Ëá ßáñ í³ñÏ µ³ ó» ÉÁ ëá íá ñ³ Ï³Ý »ñ¨áõÛÃ ¿ñ ¨ Ýå³ë ïáõÙ ¿ñ ßáõ Ï³ ÛÇ ³ ñ³· ½³ñ ·³ó Ù³ ÝÁ£ ØÇ ù³ ÝÇ ï³ ñÇÝ ³ñ ¹»Ý µ³ í³ ñ³ñ ¿ñ, áñ ³ñ Ñ»ë-ï³ íá ñÁ Ï³Ù Ù³Ýñ ³é¨ïñ³ Ï³ ÝÁ Çñ Ñ³ Ù³ñ µ³ ñ» Ï» óÇÏ ¨ ÝáõÛ ÝÇëÏ áõÝ¨áñ ÏÛ³Ýù ëï»Õ Í»ñ£

ì³ ×³ é³ Ï³ Ý³ Ï³Ý ¹³ëÝ áõ Ý»ñ ³ í³Ý ¹³-Ï³Ý Ñ³ï Ï³ ÝÇß Ý»ñ, á ñáÝù ßñç³ å³ ïÇÝ Ñ³ñ-·³Ýù áõ å³ï Ï³ é³Ýù ¿ÇÝ Ý»ñßÝ ãáõÙ£ ì³ ×³-é³ Ï³ ÝÁ å»ïù ¿ å³ï í³ íáñ ÉÇ Ý»ñ ³ Ù»Ý ï» ë³-Ï» ïÇó, Ýñ³ Ëáë ùÁ å»ïù ¿ ÉÇ Ý»ñ ×Çßï áõ Ñ³ë-

ï³ï. Ý³ åÇ ïÇ å³ßï å³ Ý»ñ ³ñ Ñ»ë ï³ íá ñÇ ß³ÑÝ áõ ³ñ Å³ Ý³ å³ï íáõÃ Ûáõ ÝÁ, áñ å»ë Çñ Ñ»ï ³Ý ÙÇ ç³ Ï³ Ýá ñ»Ý Ï³å í³Í ³Ý ÓÇ, åÇ ïÇ Ýñ³Ý û· ÝáõÃ Û³Ý Ñ³ë Ý»ñ ó³Ý Ï³ ó³Í ÝÛáõ Ã³ Ï³Ý Ï³Ù µ³ ñá Û³ Ï³Ý ¹Åí³ ñáõÃ Û³Ý å³ ÑÇÝ£ ì³ ×³ é³-Ï³ ÝÇ ÝÇë ïáõ Ï³ óÁ åÇ ïÇ ÉÇ Ý»ñ Í³Ý ñ³ µ³ ñá áõ Ñ³ñ ·³Ýù Ý»ñßÝ ãáÕ£

²Ûë ³ Ù» Ýáí Î³ñ Ýá Ñ³Û Ï³ Ï³Ý ßáõ Ï³Ýª Çñ ³ñ Ñ»ë ï³ íá ñáí, ³é¨ïñ³ Ï³ Ýáí ¨ í³ ×³ é³-Ï³Ý ¹³ ëáí, ¹áõñë ¿ñ » Ï»É ßáõ Ï³ Û³ Ï³Ý Ñá ·» µ³-ÝáõÃ Ûáõ ÝÇó ¨ Ý»ñ Ï³ Û³ó ÝáõÙ ¿ñ ÙÇ Ù»Í ÁÝ ï³ ÝÇ ùÇ å³ï Ï»ñ, á ñÇ ÝÛáõ Ã³ Ï³Ý áõ µ³ ñá Û³ Ï³Ý ³ é³ í»-ÉáõÃ ÛáõÝ Ý» ñÁ í³ Û» ÉáõÙ ¿ñ ÇÝã å»ë Î³ñ Ýá Ñ³Ý ñ³-ÛÇÝ ÏÛ³Ý ùÁ, ³ÛÝ å»ë ¿É Ñ³ í³ ù³ Ï³Ý Ñ³ ÛáõÃ Ûáõ ÝÁ£

34] 117-118

Î²ð Üà ì² Ö² è² Î² ÜàôÂ Úàô ÜÀ

(1890-1914)

Î³ ñÇ ÝÁ å³ï ÙáõÃ Û³Ý ÁÝ Ã³ó ùáõÙª ÁÝ¹ Ñ³Ý-ñ³ å»ë ¨ 1890-1914ÃÃ.ª Ù³ë Ý³ íá ñ³ å»ë » Õ»É ¿ Âáõñ ùÇ³ ÛÇ ³ñ¨»É Û³Ý Ý³ Ñ³Ý· Ý» ñÇ ³é¨ïñ³-ÛÇÝ Ï»Ýï ñá ÝÁ£ ØÇÝã¨ 1890-³ Ï³Ý ÃÃ. Âáõñ-ùÇ³ ÛÇ Ý»ñ ùÇÝ ·³ í³é Ý» ñÇ í³ ×³ é³ Ï³ ÝáõÃ Ûáõ-ÝÁ ËÕ×áõÏ íÇ ×³ ÏáõÙ ¿ñ, ¨ ¹ñ³ å³ï ×³é Ý» ñÁ ³ å³ Ñá íáõÃ Û³Ý ã·á ÛáõÃ ÛáõÝÝ ¿ñ, ïÝï» ë³ Ï³Ý í³ï å³Û Ù³Ý Ý» ñÁ, ÇÝã å»ë Ý³¨ ×³ Ý³ å³ñÑ Ý»-ñÇ ¨ ÷á Ë³¹ ñ³ ÙÇ çáó Ý» ñÇ å³ Ï³ ëÁ£

²Ûë å³Û Ù³Ý Ý» ñÇ Ù»ç ÑÝáõó Ç í»ñ ·á ÛáõÃ ÛáõÝ áõ Ý» óáÕ Î³ñ Ýá í³ ×³ é³ Ï³ ÝáõÃ Ûáõ ÝÁ ³ñ ¹Ç³-Ï³Ý Ó¨ áõ Ï»ñ å³ ñ³Ýù ëï³ ó³í 1890-³ Ï³Ý Ãí³ Ï³Ý Ý» ñÇó£ Ò¨ áõ Í³ í³É ëï³ ó³í ³å ñ³Ýù-Ý» ñÇ Ý»ñ Ùáõ Íáõ ÙÁ äáÉ ëÇó áõ Ø³ñ ë» ÉÇóª îñ³ åÇ-½á Ýáí, áñ ï» ÕÇó Ñ³ñ Ûáõñ Ñ³ ½³ ñ³ íáñ Ï³Ý ËÇÏ áë ÏÇ ëÏë»ó ÙïÝ»É ·³ í³é Ý»ñ£

äáÉ ëÇó Ý»ñÏñ í³Í ³å ñ³Ýù Ý» ñÇ Ï» ëÇó ³ í»-ÉÇÝ µñ¹» Õ»Ý áõ µ³Ù µ³ Ï» Õ»Ý ¿ñ, ÇëÏ Ùáï 40%-Áª ³ å³ Ï» Õ»Ý, Ï³ß í» Õ»Ý, Ï³Ñ-Ï³ ñ³ ëÇ ¨ ³ÛÉÝ£

Ø³ñ ë» ÉÇó áõ îñ³ åÇ ½á ÝÇó Ý»ñ ÙáõÍ í³Í ³å ñ³Ýù Ý»ñÝ ¿ÇÝ ß³ ù³ ñÁ, Ý³í ÃÁ, Ã» ÛÁ, ëáõñ ×Á, Ù» ï³Õ Û³ Ç ñ» ñÁ ¨ ÃáõÕ ÃÁ£

Ü» ÙáõÍ Ù³Ý ¨ ³ñ ï³ Ñ³Ý Ù³Ý 90%-Á Ï³ ï³ñ-íáõÙ ¿ñ Ñ³ Û» ñÇ Ó»é ùáí£

Î³ñ Ýá Ñ³Û í³ ×³ é³ Ï³ ÝáõÃ Û³Ý ·ÉË³ íáñ Ý»ñ Ï³ Û³ óáõ óÇã Ý»ñÝ ¿ÇÝ µñ¹» Õ» ÝÇ áõ µ³Ù µ³-Ï» Õ» ÝÇ Ù» Í³ ù³ Ý³Ï í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý»ñ äá Õáë ÂñÙµÛ³ ÝÁ, ¼³ ù³ñ Ê»ñ å»Ï Û³ ÝÁ, Ð. ²ë É³Ý-Û³ ÝÁ, ê» ý»ñ Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ, Ø³Ý ·³ ë³ñ Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ, ì³ ëÇÉ Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ, ´» ½³Õ Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ, ¶³ Éáõëï ºñ Ï³Ý Û³ ÝÁ, ¶ñÇ ·áñ ºñ-Ï³Ý Û³ÝÝ áõ Ýñ³ áñ ¹Ç Ý» ñÁ, øÛá ë» Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý»-


ñÁ, ì³ñ ¹³Ý Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ, Î³ ñ³ å»ï ü»ñ-Ù³Ý Û³ ÝÁ, î»ñ-² ½³ñ Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ, ´³ñ ë»Õ È»÷ Û³ ÝÁ, ö³Ù µáõù× Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ, Î³ ñ³-å»ï Ø³ ÝáõÏ Û³ ÝÁ, Î. Êå» Û³ ÝÁ£

² å³ Ï» Õ» ÝÇ Ù» Í³ ù³ Ý³Ï í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý»ñ ¿ÇÝ §² ½³ ÝÇÏ ê³ åáõÝç Û³Ý áõ »Õ µ³Ûñ Ý»ñ¦ ýÇñ-Ù³Ý, ö³Ù µáõù× Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ, Ðáí Ñ³Ý Ý»ë ú íá Û³ ÝÁ, Ø³ñ ïÇ ñáë îÇ· ñ³Ý Û³ ÝÁ, §²Ý¹ ñ³ ÝÇÏ îÇ· ñ³Ý Û³Ý áõ »Õ µ³Ûñ Ý»ñ¦ ýÇñ Ù³Ý, Êáõ ¹³-í»ñ¹ Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ, Ð. æÇ í³Ý Û³ ÝÁ, Ô³Û Ã³Ýç-Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ, Ôáõ Ï³ë Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ£

Ø» ï³ù ë» Õ» ÝÇ í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý»ñ ¿ÇÝ §öÇ-ÉÇ åáë Û³Ý ¨ áñ ¹Ç Ý»ñ¦ ýÇñ Ù³Ý, î»ñ å» ï»ñ Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ, î»ñ-² ë³ ïáõñ Û³ ÝÁ, ¼³ ù³ñ Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ£

Î³ß í» Õ» ÝÇ í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý»ñ ¿ÇÝ Ð³ Ý»ë Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ, ê³ Ñ³Ã× Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ, ê. ê³-ñ³Û ¹³ñ Û³ ÝÁ, ØÝ³ ó³ Ï³Ý Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ, Êáõ-¹³ í»ñ¹ Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ£

Ø» ï³Õ Û³ Ç ñ» ñÇ Ý» Ùáõ ÍáÕ Ý»ñ ¿ÇÝ §ê. êá-å³× Û³Ý áõ »Õ µ³Ûñ Ý»ñ¦, §¸» ÉûÕ É³Ý Û³Ý ¨ áñ ¹Ç-Ý»ñ¦ ýÇñ Ù³ Ý» ñÁ, ÇÝã å»ë Ý³¨ ÙÇ Ãáõñù Ù» Í³-Ñ³ ñáõëïª Ü»Ù ÉÇ ¼³ ¹»Ý (ïñ³ åÇ ½áÝ óÇ É³½)£

Þ³ ù³ ñÇ, Ã» ÛÇ ¨ ëñ×Ç Ñ³Û í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý» ñÇ ß³ñ ùáõÙ Ï³ ÛÇÝ ÙÇ ù³ ÝÇ ÑáõÛ Ý»ñ ¨ ÝáõÛÝ Ü»Ù ÉÇ ¼³ ¹»Ý£

Îá íÇ áõ áã Ë³ ñÇ ³ñ ï³ Ñ³Ý Ù³Ý, ÇÝã å»ë Ý³¨ ³åË ïÇ å³ï ñ³ëï Ù³Ý ¨ ³ñ ï³ Ñ³Ý Ù³Ý ³ã ùÇ ÁÝÏ ÝáÕ í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý»ñÝ ¿ÇÝ §Ê³ ã³ ïáõñ Þ³-ÑÇÝ Û³Ý ¨ áñ ¹Ç Ý»ñ¦, §Ø³ñ ïÇ ñáë ¶³ ý³ý Û³Ý ¨ áñ ¹Ç Ý»ñ¦ ýÇñ Ù³ Ý» ñÁ£

èáõ ë³ë ï³ ÝÇó Ý³í ÃÇ Ëá ßá ñ³ ·áõÛÝ Ý»ñ Ùáõ-ÍáÕÝ ¿ñ éáõ ë³Ñ å³ ï³Ï úÝ ÝÇÏ ¸³ íÇ Ãá íÁ£

ì»ñ çÇÝ ï³ ñÇ Ý» ñÇÝ èáõ ë³ë ï³ ÝÇó Ý»ñ-ÙáõÍ íáõÙ ¿ÇÝ Ý³¨ ß³ ù³ñ, Ï³áõ ãáõ Ï» Ïá ßÇÏ Ý»ñ, ÇÝã å»ë Ý³¨ µñ¹» Í³Í Ïáó Ý»ñ ¨ ³ÛÉ Ç ñ»ñ£ ²Ûë ³å ñ³Ýù Ý» ñÁ Ý» Ùáõ ÍáÕ Ñ³Ûï ÝÇ í³ ×³ é³ Ï³Ý-Ý»ñÝ ¿ÇÝ Ø³ñ ïÇ ñáë ¶³ ý³ý Û³ ÝÁ, §Ø. ¼³ ù³ñ-Û³Ý áõ »Õ µ³Ûñ Ý»ñ¦ ýÇñ Ù³Ý ¨ ³ÛÉù£

Ð³ ó³ Ñ³ï ÏÇ Ù» Í³ ù³ Ý³Ï í³ ×³ éáÕ Ý»ñÝ ¿ÇÝ ². âÇ ÉÇÝ ·³ñ Û³ ÝÁ, Ð. ´³ É³ ë³Ý Û³ ÝÁ ¨ ¶ñÇ-·áñ ú Ñ³Ý Û³ ÝÁ£

1890-1908ÃÃ. Î³ñ Ýá í³ ×³ é³ Ï³ Ý³ Ï³Ý ³ë å³ ñ» ½Ç ß³ Ñ³ µ»ñ ÉÇ Ý» ÉÁ, ÇÝã å»ë Ý³¨ Å³-Ù³ Ý³ Ï³ßñ ç³ ÝÇ ³ í» ÉÇ ³ å³ ÑáíáõÃÛáõÝÁ å³ï-×³é ¹³ñ Ó³Ý, áñ Î³ ñÇÝ ï» Õ³ ÷áË í»Ý Ý»ñ-

Êáßáñ í³×³é³Ï³Ý ´³ñë»Õ î»ñ-²½³ñÛ³Ý

ì³×³é³Ï³Ý Ðáíë»÷ ²ëÉ³ÝÛ³Ý ì³×³é³Ï³Ý Ø³ñ·³ñ øñÙáÛ³Ý

Êáßáñ í³×³é³Ï³Ý ä»ïñáë ¼³ù³ñÛ³Ý


ùÇÝ ·³ í³é Ý» ñÇ Ñ³Û ³é¨ïñ³ Ï³Ý Ý» ñÁ, á ñáÝù ÁÝ ¹áõ Ý³Ï ¿ÇÝ Ñ³ Ù³ñ Ó³Ï ·áñ Íá ÕáõÃ ÛáõÝ Ý» ñÇ ¨ ÑÙáõï ¿ÇÝ ³é¨ïñáõÙ£ ¸ñ³ Ñ»ï¨³Ý ùáí í»ñ-çÇÝ ï³ ñÇ Ý» ñÇÝ Î³ñ Ýá ßáõ Ï³ ÛáõÙ Ï³ñ¨áñ ¹Çñù ½µ³ Õ»ó ñ» óÇÝ µ³ Û³ ½»¹ óÇ, ³ ñ³µ ÏÇñ óÇ, ³ÏÝ óÇ, Ùß» óÇ, µÇÃ ÉÇë óÇ ¨ ËÝáõë óÇ Ñ³Û í³ ×³ é³ Ï³Ý-Ý» ñÁ£ Üñ³Ý óÇó ÑÇ ß³ ï³ ÏáõÃ Û³Ý ³ñ Å³ ÝÇ »Ý ²ë É³Ý Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ, ¼³ ù³ñ Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý»-ñÁ, Ø»ë ñÇÏ Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ, àë Ï³Ý êÇ Ýá Û³ ÝÁ, ²ñ ß³Ï Ê³½ Ë³½ Û³ ÝÁ, ² ½³ ÝÇÏ ¶áñ· Ù³½ Û³ ÝÁ£ Üñ³Ý óÇó ²ë É³Ý Û³ ÝÁ, ¼³ ù³ñ Û³ ÝÁ, Ø»ë ñÇÏ Û³-ÝÁ ̈ Ê³½ Ë³½ Û³ ÝÁ, á·¨áñ í³Í Î³ ñÇ ÝáõÙ Ç ñ»Ýó Ó»éù µ» ñ³Í Ñ³ çá ÕáõÃ ÛáõÝ Ý» ñÇó, 1908-Çó µ³Ù-µ³ Ï» Õ» ÝÇ Ù»Í í³ ×³ é³ï Ý»ñ µ³ ó» óÇÝ äáÉ ëáõÙ£

² í» ÉÇ í³Õ äáÉ ëáõÙ ³é¨ïñ³ ÛÇÝ ïÝ»ñ ¿ÇÝ Ñ³ë ï³ ï»É ¶³ ñ» ·ÇÝ ² ¹³Ý Û³ ÝÁ ¨ Î. áõ Ø. Ê»ñ å»Ï Û³Ý Ý» ñÁ, á ñáÝù ·ÝÙ³Ý ¨ ³ é³ù Ù³Ý ·ñ³ ë»Ý Û³Ï Ý»ñ áõ Ý»ÇÝ Ø³Ý ã»ëï ñáõÙ£

ì» ñ»É ùÇ ³Ûë ßñç³ ÝáõÙ èáõ ë³ë ï³ ÝÇ Ñ»ï » Õ³Í Ù³ë Ý³ ÏÇ ³é¨ïáõ ñÁ ï³ë Ý³ å³ïÏ í»ó£ Îáí Ï³ ëÇó Î³ ñÇÝ ¿ñ Ñ³ë ÝáõÙ Ù»Í ù³ Ý³ Ïáõ-ÃÛ³Ý ß³ ù³ñ, Ý³íÃ, Ù» ï³Õ Û³ Ç ñ»ñ, Ï³áõ ãáõÏ, ÇëÏ Î³ ñÇ ÝÇó ³ñ ï³ Ñ³Ý íáõÙ ¿ñ Ð³ É» åÇ û ×³é, ßÕ³ñß (Ù³ Ýáõ ë³), ÎÛáõ ñÇ ÝÇ ß³É, ý»ë, Ã½Ç ãÇñ, Ã»Û ¨ ëáõñ×£

Ü»ñ ÙáõÍ Ù³Ý ¨ ³ñ ï³ Ñ³Ý Ù³Ý ³Ûë µ³½ Ù³-å³ ïÇÏ ³ í» É³ óáõ ÙÁ 1908-1914ÃÃ. Î³ ñÇ ÝÁ í»-ñ³ Í»É ¿ñ ÙÇ Ù» Í³ ·áõÛÝ ³é¨ïñ³ ÛÇÝ Ï»Ýï ñá ÝÇ, á ñÇ ÙÇ³Ï ¹» ñ³ Ï³ ï³ ñÁ Ñ³Û í³ ×³ é³ Ï³ÝÝ ¿ñª Çñ ï³ Õ³Ý ¹áí ¨ ³ß Ë³ ï³Ý ùáí£

ØÇÝã¨ 1908Ã. ë³Ñ Ù³ Ý³¹ ñáõÃ Û³Ý ÁÝ ¹áõ Ýáõ-ÙÁ Î³ ñÇ ÝáõÙ ¹ñ³ Ù³ ïáõÝ ãÏ³ñ£ ¸ñ³ Ù³ Ï³Ý ÷á Ë³Ý óáõÙ Ý» ñÁ ¨ ·áñ Í³é ÝáõÃ ÛáõÝ Ý» ñÁ Ï³-ï³ñ íáõÙ ¿ÇÝ ÷áë ï³ ï³Ý ÙÇ çá óáíª Ï³Ý ËÇÏ ÷á ÕÁ Íñ³ñ Ý» ñáí ÷á Ë³¹ ñ» Éáí Ï³Ù ýÇ Ý³Ý ë³-Ï³Ý ·áñ Í³ éÝáõÃ ÛáõÝ Ý» ñáí ½µ³Õ íáÕ Ëá ßáñ í³-×³ é³ Ï³Ý Ý» ñÇ ÷á Ë³ Ý³ Ï³· ñ» ñáí£ ²Ûë åÇ ëÇ ·áñ Í³é ÝáõÃ ÛáõÝ Ý» ñáí ½µ³Õ íáõÙ ¿ÇÝ Ð³ Ý»ë Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ, §² é³ ù»É ² í» ïÇë Û³Ý ¨ áñ ¹Ç Ý»ñ¦ ýÇñ Ù³Ý, Ðá í³ ÏÇÙ Ú³ ÝÇÏ Û³ ÝÁ, Î³ ñ³· ÛáõÉ Û³ ÝÁ£

1908-Çó Ñ» ïá Î³ ñÇ ÝáõÙ µ³ó í»ó §´³ÝÏ û ïá Ù³ ÝÇ¦ Ù³ë Ý³× ÛáõÕ, á ñÇ ÷áËï Ýû ñ»ÝÝ ¿ñ ê»¹ ñ³Ï ö³ëïñ Ù³× Û³ ÝÁ£

²ñ Å» ÑÇ ß³ ï³ Ï»É Ý³¨, áñ »ñ Ï³ñ ï³ ñÇ Ý»ñ Î³ñ Ýá å» ï³ Ï³Ý ³ñÏ Õ³ Ï³ ÉÇ (ë³Ý ïÁ·-¿ Ù»-ÝÇ) å³ß ïá ÝÁ í³ ñ»É ¿ Ð³ Ù³ ½³ëå ØÇ ïÇÝ Û³ ÝÁ£

Ð. Ø³Ý·³ë³ñ»³Ý

1950Ã., üñ»½ Ýá (Î³ ÉÇ ýáñ ÝÇ³) 34] 123-127

Î» ë³ ñÇ³Ý »ñ µ»Ù ÝÇ Ù»Í, µ³½ Ù³ Ù³ñ¹ áõ µ³ñ ·³ í³× ù³ Õ³ù ÉÇ Ý» Éáõ Ñ³Ù µ³ íÇ Ñ³ Ù³ñ å³ñ ï³ Ï³Ý ¿ñ, Ã»ñ¨ë, Çñ ³ß Ë³ñ Ñ³· ñ³ Ï³Ý ¹Çñ ùÇÝ ¨, áñ å»ë Ñ»ï¨³Ýù, ³ß ËáõÛÅ ³é¨ïñ³-Ï³Ý ß³ñÅ Ù³ÝÝ áõ ß³ï ×³ Ý³ å³ñÑ Ý» ñÇ Ë³ã-Ù» ñáõ ÏáõÙ Ï³ éáõó í³Í ÉÇ Ý» Éáõ Ñ³Ý ·³ Ù³Ý ùÇÝ, Ã» å»ï ½áõñÏ ¿ñ µÝ³ Ï³Ý Ñ³ñë ïáõÃ ÛáõÝ Ý» ñÇó£ ²Ûë ï» Õáí ¿ÇÝ ³Ýó ÝáõÙ êÇ ñÇ³, ØÇ ç³ ·»ïù, ä³ñë Ï³ë ï³Ý ¨ ÙÇÝã¨ Î»Ýï ñá Ý³ Ï³Ý ² ëÇ³ ·Ý³ óáÕ ù³ ñ³ í³Ý Ý» ñÁ£ Î» ë³ ñÇ³Ý Ý³¨ ²ñ¨»É-Û³Ý ² Ý³ ïá ÉÇ³ ÛÇ áõ ØÇ ç»ñÏ ñ³ Ï³Ý Íá íÇ ÙÇç¨ Ñ³ Õáñ ¹³Ï óáõÃ Û³Ý áõ ÕÇÝ ¿ñ, ³Ûë ï» Õáí ¿ñ ³Ýó-

ÝáõÙ ê¨ Íá íÇó ÎÇ ÉÇ ÏÇ³ ÛÇ Íá í» ½»ñù Ñ³ë ÝáÕ ×³ Ý³ å³ñ ÑÁ£

3] 1467

²ñ ï³ Ñ³Ý Ù³Ý ³å ñ³Ýù Ý»ñÝ ¿ÇÝ` ³ åáõËï, µ³Ù µ³ Ï» áõ µñ¹» Ù³Ý í³Íù, ·áñ·, Ï³ñ å»ï, Ï³-ßÇ áõ Ùáñ ÃÇ, åÕÇÝÓ ¨ ³ÛÉ Ù» ï³Õ Ý»ñ, ãá ñ³ óñ³Í åïáõÕ Ý»ñ, ÇëÏ ÍÇ ñ³ ÝÇ Ïá ñÇ ½Á í³ ×³é íáõÙ ¿ñ Î. äáÉ ëÇ ù³Õó ñ³ í³ ×³é Ý» ñÇÝ£

1890-³ Ï³Ý ÃÃ. Î» ë³ ñÇ³ ÛÇ ë³Ý ç³ ÏÇ ³ñ ï³-Ñ³ Ýáõ ÙÁ ·Ý³ Ñ³ï íáõÙ ¿ñ 650.000 Ãáõñ ù³ Ï³Ý ÉÇ ñ³ Ï³Ù 15 ÙÉÝ áë Ï» ýñ³ÝÏ£

Î º ê ² ð Æ ² / Î ² Ú ê º ð Æ


Ü»ñ ÙáõÍ íáõÙ ¿ÇÝ` µ³Ù µ³Ï, åÕÇÝÓ ¨ ³ÛÉ Ù»-ï³Õ Ý»ñ, ãáõ Ë³, ÍË³ Ëáï, µñÇÝÓ, ß³ ù³ñ, ëáõñ×, Ý³íÃ, ³Ý· ÉÇ³ Ï³Ý, ýñ³Ý ëÇ³ Ï³Ý ¨ ³ Ù»-ñÇÏ Û³Ý ³å ñ³Ýù Ý»ñ, á ñáÝù Ùáõïù ¿ÇÝ ·áñ ÍáõÙ Ø»ñ ëÇ ÝÇ Ý³ í³ Ñ³Ý·ë ïÇó, Ù³ ë³Ùµ ¿É` ê³Ù ëá-ÝÇó£

î³ ñ» Ï³Ý ÙÇ çÇÝ Ý»ñ Ùáõ Íáõ ÙÁ Ï³½ ÙáõÙ ¿ñ Ùá-ï³ íá ñ³ å»ë 400.000 Ãáõñ ù³ Ï³Ý ÉÇ ñ³ Ï³Ù ßáõñç 9 ÙÉÝ áë Ï» ýñ³ÝÏ£

ÆÝã å»ë å³ñ½ »ñ¨áõÙ ¿, ³é¨ïñ³ ÛÇÝ Ñ³ß-í»Ïß éáõÙ ³ñ ï³ Ñ³ Ýáõ ÙÁ ·» ñ³ ½³Ý óáõÙ ¿ñ Ý»ñ-ÙáõÍ Ù³ ÝÁ 250.000 Ãáõñ ù³ Ï³Ý ÉÇ ñ³ Ûáí£ º Ã» ³Ûë ï³ñ µ» ñáõÃ Ûáõ ÝÁ Ï³ ñ» ÉÇ ¿ Ñ³ Ù³ ñ»É Ï³ åÇ ï³-ÉÇ Ïáõ ï³ ÏáõÙ, ³ å³ ³Û¹ Ïáõ ï³ Ïáõ ÙÁ ³ é³ í»-É³ ·áõÛÝë Ï³ ï³ñ íáõÙ ¿ñ Ñ³ Û» ñÇ Ùáï, ù³Ý ½Ç ³é¨ïñ³ ÛÇÝ ß³ñÅ Ù³Ý ·ÉË³ íáñ ¹» ñ³ Ï³ ï³ñ-Ý» ñÁ ·ñ» Ã» ÙÇ³ÛÝ Ñ³ Û»ñÝ ¿ÇÝ£

3] 1469-1470

² é³ çÇÝ Ñ³Ý ñ³ Í³ ÝáÃ í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý» ñÁ » Õ»É »Ý ù³ Õ³ ùÇ ´³ß µ³ ½Çñ· ³ÝÛ³Ý, ¼³ñ ¹³ñ-Û³Ý, ¶Ûáõ Ùáõß Û³Ý, Ø³ ÝÇÏ Û³Ý, üñ»ÝÏ Û³Ý »ñ¨» ÉÇ ÁÝ ï³ ÝÇù Ý» ñÇ ³Ý ¹³Ù Ý» ñÁ£ êñ³Ýó Ñ³ çáñ ¹»É »Ý ¶ÛáõÉ µ»ÝÏ Û³Ý Ý» ñÁ, Ø³ ÝáõÏ Û³Ý Ý» ñÁ, ê»É Û³Ý Ý»-ñÁ ¨ ³ÛÉù£

3] 1476-1477

Àëï Î. î» í»É Û³ ÝÇ, Î» ë³ ñÇ³ ÛÇ ßáõ Ï³ ÛáõÙ ³ Ù»Ý µ³Ý ³ÛÝ ù³Ý Ï³ Ýá Ý³ íáñ ¿ñ, áñ Ñ³ Ù³-å³ ï³ë Ë³Ý ßù» ÕáõÃ Û³Ùµ ¿ñ Ý»ñ Ï³ Û³ ÝáõÙ ³Ûë ï»Õ ·áñ ÍáÕ ·áñ ÍáõÝ Û³ í³ ×³ é³ Ï³ ÝÇÝ£ Þáõ Ï³Ý ³Ù µáÕ çá íÇÝ ï³ ÝÇ ù³ å³ï ¿ñ` ÓÛáõ ÝÇó, µùÇó, ó» ËÇó, ³ÝÓñ¨Çó å³ïë å³ñ í³Í µ³½ Ù³-ÃÇí ëñ³Ñ Ý» ñÇ µ³ Å³Ý í³Í, »ñÏ ñ³ ã³ ÷³ Ï³Ý ×ß·ñïáõÃ Û³Ùµ Ï³ éáõó í³Í£ ² Ù»Ý ³ñ Ñ»ë ï³ íáñ Çñ Ñ³ ïáõÏ ëñ³ÑÝ áõ Ý»ñ, í³ ×³ é³ Ï³ ÝÁ` Çñ Ñ³-Ù³ñ Ý³ Ë³ ï»ë í³Í Ë³ ÝÁ. ³Û¹ ßù»Õ ëñ³Ñ Ý»-

ñáõÙ ß³ï Ï³ Ýá Ý³ íáñ ³é¨ïáõñ ¿ñ Ï³ ï³ñ íáõÙ£² é³ çÇÝ ³ß Ë³ñ Ñ³ Ù³ñ ïÇó ³ é³ç` 1914-ÇÝ

Î» ë³ ñÇ³ ³Û ó» É³Í ì. Â» ù» Û³ ÝÁ ·ñáõÙ ¿ñ.§Þáõ-Ï³Ý Î» ë³ ñÇ³ ÛÇ ÷³éùÝ ¿, á ñÇó Ù³ë Ý³ µ³ ÅÇÝ áõ ÝÇ Ûáõ ñ³ ù³Ýã Ûáõñ ù³ Õ³ ù³ óÇ, ¨ ³ é³ í» É³-å»ë Ñ³Û ù³ Õ³ ù³ óÇ Ý» ñÁ, á ñáÝù Ç ñ³ í³Ùµ ³ÛÝ Ç ñ»Ýó ë» ÷³ Ï³ ÝáõÃ ÛáõÝÝ »Ý Ñ³ Ù³ ñáõÙ, ³ÛÝ ù³Ý ïÇ ñáÕ ¿ ³Ûë ï»Õ Ñ³ Û» ñÇ ¹Çñ ùÁ` Ãí³ ù³ Ý³ Ïáí áõ Ï³ñ¨á ñáõÃ Û³Ùµ£ ¶áñ ·³ í³ ×³é Ý» ñÁ Ýáñ áõ ÷³Û ÉáõÝ ³å ñ³Ýù Ý»ñ áõ Ý»Ý, á ñáÝù ·áñÍ íáõÙ »Ý ù³ Õ³ ùáõÙ áõ ßñç³ Ï³ ·Ûáõ Õ» ñáõÙ` ïÝ» ñÇ Ù»ç ÑÇÙÝ í³Í µ³½ Ù³ ÃÇí ·áñ Í³ ë» Õ³Ý Ý» ñÇ íñ³` Ï³ Ý³Ýó ¨ ³Õ çÇÏ Ý» ñÇ Ó»é ùáí£ ²åË ïÇ ÝÙ³Ý ·áñ·Ý ¿É ³ÛÅÙ Î» ë³ ñÇ³ ÛÇ ß³ Ñ³ µ»ñ Ó»é Ý³ñÏ-Ý» ñÇó Ù»ÏÝ ¿¦£

Î» ë³ ñÇ³Ý áõ Ý»ñ Ý³¨ Ýß³ Ý³ íáñ Ë³ Ý»ñ£ êñ³Ý óÇó ³ Ù» Ý³·É Ë³ íáñ Ý»ñÝ ¿ÇÝ ¶ÛáÝ Ë³-ÝÁ, áñ 1523-ÇÝ Ï³ éáõ ó»É ¿ñ ´» ñÇ-÷³ ß³Ý, ¨ ì» ½Çñ Ë³ ÝÁ, áñ 1729-ÇÝ Ï³ éáõ ó»É ¿ñ Æµ ñ³-ÑÇÙ ÷³ ß³Ý£ Àëï W.G.Blackie-Ç (The Imperial Gazeteer a General Dict. of Geography etc., Ñï. ´, ¿ç 40), Ñ³Û í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý»ñÝ Ç ñ»Ýó ³å ñ³Ýù-Ý» ñÁ í³ ×³ éáõÙ »Ý ì» ½Çñ Ë³ ÝáõÙ£ ÐÇ ß³ ï³Ï-íáõÙ »Ý Ý³¨ ÎÁÉ É³ Ù³½ Ë³ ÝÁ, ´³Ù åáõ ùÁ Ï³Ù ´³Ù åáõù Ë³ ÝÁ, ¶³ ÃÁñ ×Á Ë³ ÝÁ ¨ ¶³Ý Ó³-Ý³Ï Ë³ ÝÁ£

²Ûë í»ñ çÇ ÝÁ Ï³ñ× Å³ Ù³ Ý³ ÏáõÙ ¹³ñ Ó»É ¿ñ ³é¨ïñ³ Ï³Ý Ï³ñ¨áñ Ï»Ýï ñá Ý³ í³Ûñ£ ì. Â»-ù» Û³ ÝÁ ·ñáõÙ ¿.§Þáõ Ï³ ÛÇó ¹áõñë Ù»Í í³ ×³ é³-ïÝ»ñ Ï³Ý£ êñ³Ý óÇó ³ Ù» Ý³ Ï³ñ¨á ñÁ §¶³Ý Ó³-Ý³Ï Ë³ÝÝ¦ ¿. ³Ûë å»ë Ïáã í³Í, á ñáí Ñ»ï¨ Ñ³ Ûáó §¶³Ý Ó³ Ý³ ÏÇ ÁÝ Ï» ñáõÃ Û³Ý¦ ¹ñ³ Ùáí ¿ Ï³ éáõó-í³Í ¨ Ýñ³ Ñ³ ëáõ Ã³ µ»ñ Ù»Í Ï³É í³ÍùÝ ¿£ Æµñ¨ Ë³Ý, äáÉ ëá Ë³ Ý» ñÇ Ó¨Á ãáõ ÝÇ, á ñáí Ñ»ï¨ áõ ñÇß µ³Ý ã¿, ù³Ý É³ÛÝ µ³ ÏÇ íñ³ ßáõñ ç³ Ý³ ÏÇ Ï³ éáõó-í³Í Ù»Ï-Ù» Ïáõ Ï»ë Ñ³ñ Ï³ ÝÇ í³ ×³ é³ï Ý» ñÇ ÙÇ

Ð³ ñáõÃ ÛáõÝ ´³ß µ³ ½Çñ ·³Ý Û³Ý

ØÇ Ý³ë º Ýáíù Û³Ý

ø»ßÇßÛ³Ý ÁÝï³ÝÇù


ËáõÙµ, á ñáÝó Ù»ç ë³ Ï³ÛÝ Ï³Ý µ³ í³ Ï³ ÝÇÝ ÁÝ-¹³ñ Ó³Ï áõ ×áË í³ ×³ é³ï Ý»ñ£ ²Ûë ßñç³ ÷³-ÏÇ Ù»ç ¿ Ý³¨ Ñ³ Ûáó §úë Ù³Ý Û³Ý ¹ñ³ Ù³ ï³Ý¦ Ù³ë Ý³× Ûáõ ÕÁ, áñ ³ é³Ý ÓÇÝ ëÇ ñáõÝ ÙÇ ß»Ýù ¿` §¶³Ý Ó³ Ý³ ÏÇ ÁÝ Ï» ñáõÃ Û³ ÝÁ¦ ÝáõÛÝ å»ë Ñ³ñ-Ï³ ïáõ£ ¶³Ý Ó³ Ý³Ï Ë³ ÝÁ Î» ë³ ñÇ³ ÛÇ ³ Ù» Ý³-å³ï Ï³ é» ÉÇ Ñ³ë ï³ ïáõÃ ÛáõÝÝ ¿, á ñÇ ³ Ýáõ ÝÁ Ñ³ Û» ñÁ Ñå³ñ ïáõÃ Û³Ùµ »Ý ³ñ ï³ ë³ ÝáõÙ£

¶³Ý Ó³ Ý³Ï Ë³ ÝáõÙ ·áñ Í»ñÝ ³ÛÉ ÁÝ Ã³ó ùáí, ³ÛÉ Ï»ñå »Ý ÁÝ Ã³ ÝáõÙ, ù³Ý ßáõ Ï³ ÛáõÙ£ ²Ûë ï»Õ ãÏ³ ßáõ Ï³ ÛÇ » éáõ ½» éÁ, µ³Ûó ¹ñ³ ÷á Ë³ ñ»Ý Ñ³-Ï» ñÁ, ëÝ¹áõÏ Ý»ñÝ áõ å³ñ Ï» ñÁ ï³ëÝ Û³Ï Ý» ñáí áõ Ñ³ñ Ûáõñ Ý» ñáí »Ý ÙïÝáõÙ-»É ÝáõÙ` Í³Ý ñ³ Ñ³-Û³ó ï» ñ» ñÇ ÑëÏá ÕáõÃ Û³Ý Ý»ñ ùá¦£

2] 688-690

1879-ÇÝ Î» ë³ ñÇ³ ÛáõÙ ÑÇÙÝ íáõÙ ¿ §²Õ ù³-ï³ó Ñá ·³ µ³ñ ÓáõÃ ÛáõÝ¦ Ï³½ Ù³ Ï»ñ åáõÃ Ûáõ ÝÁ, á ñÇ Ýå³ ï³ÏÝ ¿ñ Ñá ·³É ù³ Õ³ ùÇ ³Õ ù³ï Ý»-ñÇ Ñá· ë» ñÁ, í» ñ³ó Ý»É Ùáõ ñ³ó Ï³ ÝáõÃ Ûáõ ÝÁ, ÇëÏ ·áñ Í³ ½áõñÏ Ý» ñÇÝ ³ß Ë³ ï³Ýù ïñ³ Ù³¹ ñ»É£ ²Ûë Ù³ñ ÙÇ ÝÁ ï» Õ³ óÇ Ñ³ ñáõëï Ý» ñÇ ßÝáñ ÑÇí Åá Õá íáõÙ ¿ µ³ í³ Ï³ ÝÇÝ Ëá ßáñ ¹ñ³ Ù³· ÉáõË ¨ 1885-ÇÝ â³Ù ù»ñ Ã»Ý Û³Ý Ý» ñÇó ·ÝáõÙ ¿ Î» ë³-ñÇ³ ÛÇ ÎÛáÙ ñáõù Ë³ ÝÁ, á ñÁ Ñ» ïá ëá íá ñáõÃ Û³Ý áõ Åáí ëÏëáõÙ ¿ Ïáã í»É §¶³Ý Ó³ Ý³Ï Ë³Ý¦£

1886-Çó Ï³½ Ù³ Ï»ñ åáõÃ ÛáõÝÝ ëï³ ÝáõÙ ¿ §Ðá-·³ µ³ñ ÓáõÃ ÛáõÝ ³Õ ù³ ï³ó ·³Ý Ó³ Ý³ ÏÇ Ñ³-

Ûáó Î» ë³ ñÇá¦ ³Ýí³ÝáõÙÁ£ ²ÛÝ µ³Õ Ï³ ó³Í ¿ñ 11³Ý ¹³Ù Ý» ñÇó, ¨ µ³ óÇ ³ ï» Ý³ å» ïÇó` ÙÛáõë 10 ³Ý ¹³Ù Ý» ñÁ »ñ Ïáõ ï³ ñÇÝ Ù»Ï ÷áË íáõÙ ¿ÇÝ£ Þ³-µ³ ÃÁ Ù»Ï ³Ý ·³Ù Ñá ·³ µ³ñ ÓáõÃ Ûáõ ÝÁ ßáõ Ï³ ÛáõÙ åïï»ó ÝáõÙ ¿ñ ·³Ý Ó³ Ý³Ï, ¨ ³ Ù»Ý Ù³ñ¹ Çñ Ï³-Ù³ íáñ Ý»ñ¹ ñáõÙÝ ¿ñ Ï³ ï³ ñáõÙ£ º Ï» Õ» óÇ Ý»ñÝ Ç ñ»Ýó Ñ³ ëáõÛÃ Ý» ñÇó Ù³ë Ñ³ ÝáõÙ ¿ÇÝ ·³Ý Ó³ Ý³-ÏÇÝ, í×³ ñáõÙ Ý»ñ ¿ÇÝ Ï³ ï³ñ íáõÙ Ý³¨ Ï³É í³Íù-Ý» ñÇ ï³ ñ» Ï³Ý í³ñ Ó» ñÇó, ÇÝã å»ë Ý³¨ ÝíÇ ñ³-ïíáõÃ ÛáõÝ Ý»ñ ¿ÇÝ ÉÇ ÝáõÙ Åá Õáíñ ¹Ç ÏáÕ ÙÇó£

§¶³Ý Ó³ Ý³ ÏÁ¦ Î» ë³ ñÇ³ ÛÇ ï³ ñ³½ ·Ç µÝ³Ï-ãáõÃ Û³Ý ßñç³ ÝáõÙ Ù³ñÙ Ý³ íá ñáõÙ ¿ñ ·Ã³ëñ-ïáõÃ Û³Ý ³ÛÝ åÇ ëÇ ·» Õ» óÇÏ ¹ñë¨á ñáõÙ, µ³ ñá-Û³ Ï³ ÝáõÃ Û³Ý ³ÛÝ åÇ ëÇ ÑÙ³Ûù, áñ Ý³¨ Ãáõñ ù» ñÁ ëÇ ñáí ïñ³ Ù³¹ ñáõÙ ¿ÇÝ Ç ñ»Ýó Ùß³ Ï³Í Ï³ ßÇ-Ý» ñÁ, ³Ûë Ï»ñå ³ñ ï³ Ñ³Û ï» Éáí Ç ñ»Ýó Ñ³ Ù³-Ïñ³Ý ùÁ ¹» åÇ Ï³½ Ù³ Ï»ñ åáõÃ Ûáõ ÝÁ£

3] 1309, 1312

Ø² Üàô ü²Î îàô ð² ÚÆ ì² Ö² è² Î²Ü Üºð

Î» ë³ ñ³ óÇ Ù³ Ýáõ ý³Ï ïáõ ñ³ ÛÇ í³ ×³ é³-Ï³Ý Ý» ñÁ ³ é³ç Ý³ Ï³ñ· ï»Õ ¿ÇÝ ·ñ³ íáõÙ áã ÙÇ³ÛÝ ë³Ý ç³ ÏáõÙ, ³ÛÉ¨` ³Ù µáÕç Âáõñ ùÇ³ ÛáõÙ£

1915Ã. Î» ë³ ñÇ³ ÛáõÙ Ï³ñ 54 Ëá ßáñ Ñ³Û í³-×³ é³ Ï³Ý£

ä²î ð²ê îÆ Ð² ¶àôê îÆ ì² Ö² è² Î²Ü Üºð

²Ûë µÇ½ Ý» ëÇ ëÏ½µÝ³ íá ñá ÕÁ » Õ»É ¿ æ»µ ñ³ ÛÇÉ Æµ ÉÇù× Û³ ÝÁ` §Æµ ÉÇù× Û³Ý í³ ×³ é³ ïáõÝ¦ ýÇñ-Ù³ ÛÇ ÑÇÙ Ý³ ¹Ç ñÁ£ î³ ñ» Ï³Ý ÙÇ ù³ ÝÇ ³Ý ·³Ù ³é¨ïñ³ Ï³Ý ·áñ Í» ñáí Ù»Ï Ý»É ¿ ºí ñá å³ ¨ ²ØÜ£ 1910-ÇÝ ï» Õ³ ÷áË í»É ¿ Î. äá ÉÇë ¨ ¹³ñ-Ó»É ³ é³ ç³ ï³ñ£

æ. Æµ ÉÇù× Û³ ÝÇó µ³ óÇ, å³ï ñ³ë ïÇ Ñ³ ·áõë-ïÇ ³é¨ïñáí »Ý ½µ³Õ í»É Ð³ ñáõÃ ÛáõÝ äÛá ×»ù-Û³ ÝÁ ¨ Ð³ ñáõÃ ÛáõÝ áõ ì³ Ñ³Ý î»ñ-ØÏñïãÛ³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ£

ä² ð²ÜÆ ºì ²ÚÈ Ø²Üð ²ä ð²Üø Üº ðÆ

ì² Ö² è² Î²Ü Üºð (àôð Ô²Ü ÖÆ Üºð)

²Ûë ³å ñ³Ýù Ý» ñÁ É³ÛÝ ëå³ éáõÙ áõ Ý»ÇÝ ·³ í³é Ý» ñáõÙ, ¨ ëñ³Ýó ³é¨ïñáí ½µ³Õ íáõÙ ¿ÇÝ » ñ»ù ýÇñ Ù³ Ý»ñ` §Î³ ñ³ å»ï ´³ É³ Ùáõï-Û³Ý¦, §¶ÛáõñçÉ Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý»ñ¦, §ú Ñ³Ý Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý»ñ¦£

Î» ë³ ñÇ³ ÛÇ ¶³Ý Ó³ Ý³Ï Ë³ ÝÁ Î» ë³ ñÇ³ ÛÇ ßáõÏ³Ý


Øº î²ø êÆ ì² Ö² è² Î²Ü Üºð (¶² ¼²¼ Üºð)

XIX¹. ³ é³ çÇÝ ù³ éáñ ¹ÇÝ ³Ûë ³é¨ïñÇ ³ é³-ç³ ï³ ñÁ » Õ»É ¿ §ê³ñ ·Çë Â»É ý» Û³Ý¦ ýÇñ Ù³Ý, á ñÁ ´ñáõ ë³ ÛÇ áõ Î. äáÉ ëÇ Ñ»ï É³Û Ý³ Í³ í³É ³é¨ïáõñ ¿ñ í³ ñáõÙ£ ¶³ ½³½ ê³ñ· ëÇ áñ ¹Ç Ý»ñ Î³ ñ³ å» ïÁ (1832, Î» ë³ ñÇ³-1906, Î. äá ÉÇë) ¨ Øáí ë» ëÁ (1844, Î» ë³ ñÇ³-1900, Î. äá ÉÇë) ß³-ñáõ Ý³ Ï»É »Ý Ç ñ»Ýó Ñáñ ÑÇÙ Ý³Í ·áñ ÍÁ, ë³ Ï³ÛÝ Ñ» ïá ³Ý ó»É »Ý ·áñ ·³ í³ ×³ éáõÃ Û³Ý£

1915Ã. Î» ë³ ñÇ³ ÛáõÙ Ù» ï³ù ëÇ ³éï ñáí ¿ÇÝ ½µ³Õ íáõÙ §² é³ ù»É Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý»ñ¦, §Î³ ñ³-å»ï ¶³ ½³Ý× Û³Ý ¨ áñ ¹Ç Ý»ñ¦, §Âá ñáë â³ù-Ù³ù× Û³Ý¦, §¶³µ ñÇ»É øÛáõñù× Û³Ý ¨ áñ ¹Ç Ý»ñ¦ ýÇñ Ù³ Ý» ñÁ£

Ø²Ü ð² ì² Ö²è Üºð (Êàôð Â² ì²Â)1

1915-ÇÝ ³Ûë ³é¨ïñáí ½µ³Õ íáõÙ ¿ñ 10 Ñ³Û-Ï³ Ï³Ý ýÇñ Ù³£

¼Æ Ü² ì² Ö²è Üºð

¼³ Ý³ ½³Ý ½»Ý ù» ñÇ í³ ×³ é³ Ï³ ÝáõÃ Ûáõ-ÝÁ Ã³÷ ¿ ëï³ ó»É Ñ³ï Ï³ å»ë 1908Ã. ê³Ñ-Ù³ Ý³¹ ñáõÃ Û³Ý ÁÝ ¹áõ Ýáõ ÙÇó Ñ» ïá£ 1915Ã. ³Û¹ ³é¨ïñáõÙ Ù» Ý³ ïÇ ñ³ Ï³Ý ¹Çñù áõ Ý»ÇÝ 7 Ñ³ Û»ñ£

Øº î²Ô Ú² Æ ðº ðÆ ì² Ö² è² Î²Ü Üºð

Î» ë³ ñÇ³ ÛáõÙ ÑÇÙ Ý³ Ï³ ÝáõÙ Ç ñ³ó íáõÙ ¿ÇÝ ³Ý· ÉÇ³ Ï³Ý ¨ ßí» ¹³ Ï³Ý Ù» ï³Õ Û³ Ç ñ»ñ, á ñáÝó ³é¨ïñáí 1915-ÇÝ ½µ³Õ íáõÙ ¿ÇÝ ² ñ³Ù Øáë ïÇã-Û³ ÝÁ ¨ §ê» ý»ñ Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý»ñ¦ ýÇñ Ù³Ý£

äÔÜÒÆ ºì äÔÜÒº Æ ðº ðÆ ì² Ö² è² Î²Ü Üºð

öáùñ ² ëÇ³ ÛÇ µÝ³Ï ãáõÃ Û³Ý Ï»Ý ó³ ÕáõÙ ÑÝáõó Ç í»ñ Ï³ñ¨áñ ï»Õ ¿ÇÝ ·ñ³ íáõÙ åÕÝÓ» Ç ñ» ñÁ£ Ð»ï¨³ µ³ñ åÕÇÝ ÓÁ, áñ å»ë ÑáõÙù, ÇÝã å»ë Ý³¨ ¹ñ³ ÝÇó å³ï ñ³ëï í³Í í³ éáó Ý» ñÁ, Ï³Ã ë³ Ý»-ñÁ, ³÷ ë» Ý» ñÁ, ÷³ñ ã» ñÁ ¨ ³ÛÉ Ëá Ñ³ Ýá ó³ ÛÇÝ å³ ñ³ ·³ Ý»ñ É³ÛÝ ëå³ éáõÙ áõ Ý»ÇÝ£

Î» ë³ ñÇ³ ÛáõÙ ³é¨ïñÇ ³Ûë ×Ûáõ ÕÇ ÑÝ³-·áõÛÝ í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý»ñÝ ¿ÇÝ ¸³ ÝÇ»É ¨ Ð³ Ïáµ Ö³Ù× Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ£ ÆëÏ 1915-ÇÝ Ýñ³Ý óÇó µ³ óÇ ³ã ùÇ ¿ÇÝ ÁÝÏ ÝáõÙ Î³ ñ³ å»ï Ö³Ù× Û³-ÝÁ, Î³ ñ³ å»ï Ø³ Ãáë Û³ ÝÁ, ²ñ ÃÇÝ â³É· Û³ ÝÁ, §Ö³Ù× Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý»ñ¦, §Ø³ñ Ã³ Û³Ý »Õ µ³Ûñ-Ý»ñ¦ ýÇñ Ù³ Ý» ñÁ£

ØÆæ Üàð¸ Üºð (øà ØÆ êÆàÜ æÆ Üºð)

²å ñ³Ýù Ý» ñÇ Ý»ñ ÙáõÍ Ù³Ý ·áñ ÍáõÙ Ï³ñ¨áñ ¹» ñ³ Ï³ ï³ ñáõÃ ÛáõÝ »Ý áõ Ý» ó»É ÙÇç Ýáñ¹ Ý» ñÁ

1 ²Ûë ³åñ³Ýù³ï»ë³ÏÝ»ñÝ ¿ÇÝ ·»ñÙ³Ý³Ï³Ý ÃÇÃ»ÕÛ³ ïáõ÷»ñÁ, ³å³Ï» ÑáõÉáõÝùÝ»ñÁ, Î³ñÙÇñ ÍáíÇ Ë»óÇÝ»ñÁ, ÇÝãå»ë Ý³¨ ÙÏñ³ïÝ»ñ, ÃáõÕÃ, ëïí³ñ³ÃáõÕÃ£

Ï³Ù Ñ³ÝÓ Ý³ Ï³ ï³ñ Ý» ñÁ, á ñáÝù, Ñ³ Ù³ Ó³ÛÝ å³Û Ù³ Ý³ íáñ í³ ÍáõÃ ÛáõÝ Ý» ñÇ, Î. äáÉ ëÇó Î»-ë³ ñÇ³ ¿ÇÝ ³ é³ ùáõÙ Ñ³ï Ï³ å»ë Ù³ Ýáõ ý³Ï-ïáõ ñ³£ ÆëÏ Î» ë³ ñÇ³ ÛáõÙ ÝÙ³Ý ·áñ Í³é áõÛÃ Ç ñ³ Ï³ Ý³ó ÝáõÙ ¿ÇÝ Ð³ Ïáµ Æë å»Ýç Û³ ÝÁ, Î³-ñ³ å»ï êÛáõ½ Ù» Û³ ÝÁ, Î³ ñ³ å»ï ú Ñ³Ý Û³ ÝÁ, ºñ í³Ý¹ üñ»ÝÏ Û³ ÝÁ£

¶ð² ì² Ö²è Üºð

1860-Çó Î» ë³ ñÇ³ ÛáõÝ ëÏëí»ó ÏñÃ³ Ï³Ý » é³Ý ¹áõÝ ß³ñ ÅáõÙ, ÇÝ ãÁ Ñ³Ý ·»ó ñ»ó ·ñùÇ å³-Ñ³Ý ç³ñ ÏÇ£ Î. äáÉ ëÇó ëï³ó íáõÙ ¿ÇÝ ¹³ ë³·ñ ù»ñ, Ïñá Ý³ Ï³Ý ·ñù»ñ, ÙÇ ëÇá Ý» ñ³ Ï³Ý ¿ Å³Ý Ññ³ ï³-ñ³ ÏáõÃ ÛáõÝ Ý»ñ ¨ Ñ³ Û³ ï³é Ãáõñ ù» ñ»Ý í» å»ñ£

¶ñ³ í³ ×³ éáõÃ Û³Ý é³Ñ íÇ ñ³Ý » Õ»É ¿ Ð³-ñáõÃ ÛáõÝ Üáõñ× Û³ ÝÁ (1824-1892), á ñÇÝ Ñ³ çáñ ¹»É »Ý Ð³ ñáõÃ ÛáõÝ ´³ß µ³ ½Çñ ·³Ý Û³ ÝÁ ¨ ¶³ Éáõëï ¶³÷ É³Ý Û³ ÝÁ£

²ð î² Ð² ÜàÔ ì² Ö² è² Î²Ü Üºð (ú Ê² Ø² ÈÆ)

²Ûë ×Ûáõ ÕÇ Ý³ Ë³ Ó»é Ý³ñÏ Ý» ñÁ » Õ»É »Ý ¶ÛáõÉ-µ»ÝÏ Û³Ý Ý» ñÁ ¨ ä³Û Éá½ Û³Ý Ý» ñÁ, á ñáÝù Ñ» ï³-·³ ÛáõÙ ï» Õ³ ÷áË í» Éáí Î. äá ÉÇë áõ ¼ÙÛáõé ÝÇ³` Ñ³ ë»É »Ý ³Ñ é» ÉÇ Ñ³ çá ÕáõÃ ÛáõÝ Ý» ñÇ£

1915-ÇÝ ³ñ ï³ Ñ³Ý Ù³Ùµ ½µ³Õ íáõÙ ¿ÇÝ Ð³-Ïáµ ² É³ í»ñ¹ Û³ ÝÁ, ² ñ³Ù Øáë ïÇã Û³ ÝÁ, Î³ ñ³-å»ï â³Õ× Û³ ÝÁ ¨ §¶áõ ÛáõÝ× Û³Ý áñ ¹Ç Ý»ñ¦ ýÇñ-Ù³Ý£

ØàôÞ î² Î² ì² Ö²è Üºð (øÚàôðø ÖÆ Üºð)

²ñ ï³ Ñ³Ý Ù³Ý Ù³ë ¿ñ Ï³½ ÙáõÙ Ý³¨ Ùáõß-ï³ ÏÇ áõ Ùáñ Ã» Õ» ÝÇ í³ ×³ é³ Ï³ ÝáõÃ Ûáõ ÝÁ, á ñÇ Ñ³ çá Õ³Ï Ý»ñ Ï³ Û³ óáõ óÇã Ý»ñÝ ¿ÇÝ Ð³ Ïáµ ¨ Î³-ñ³ å»ï Öñ×ñÛ³Ý Ý» ñÁ, Ð³ Ïáµ ²ñ Ù³ Õ³Ý Û³ ÝÁ, ¶¨áñ· ¾É Ù³ Û³ ÝÁ, ä»ï ñáë ê³ ñ³ÛÉ Û³ ÝÁ, äá Õáë Ü»í ß» ÑÇñÉ Û³ ÝÁ£

¸ð² Ø² öàÊ Üºð (ê² ð²ü Üºð)

Î» ë³ ñÇ³ ÛáõÙ ¹ñ³ Ù³ ÷á ËáõÃ Û³Ý Ï³Ù Éáõ Ù³-Û³ ÷á ËáõÃ Û³Ý, ³Û ëÇÝùÝ` í³ß Ë³ éáõÃ Û³Ý Ï³Ù ïá Ïá ëáí ÷á Ë³ï íáõÃ Û³Ý, ÑÇÝ ³ í³Ý ¹áõÛÃ Ý»ñ ã»Ý » Õ»É£ ê³ Ï³ÛÝ Å³ Ù³ Ý³ ÏÇ ÁÝ Ã³ó ùáõÙ »ñ¨³Ý » Ï³í ¹ñ³ ÙÁ Ù³Ý ñáÕ Ï³Ù û ï³ñ ¹ñ³Ù Ý» ñÁ ï»-Õ³ Ï³ Ýáí ÷á Ë³ Ý³ ÏáÕ ¨ ¹ñ³ ¹Ç Ù³ó í³ñÓ ëï³ óáÕ Éáõ Ù³ Û³ ÷áË Ý» ñÇ ¹³ë, áñÝ ëï³ ó³í ë³ ñ³ý ÁÝ¹ Ñ³Ý ñ³ Ï³Ý ³Ý í³ Ýáõ ÙÁ£

1915-ÇÝ ³Ûë µÇ½ Ý» ëáí ½µ³Õ íáõÙ ¿ñ 17 Ñá ·Ç£

² ä² ðà ÞÆ (Ú²¼ Ø² ÚÆ) ²ð î²¸ ðàôÂ ÚàôÜ

Î» ë³ ñÇ³Ý Çñ ³ñ ï³¹ ñ³Í Û³½ Ù³Ý ³ñ ï³-Ñ³ ÝáõÙ ¿ñ Î³ ñÇÝ, ê» µ³ë ïÇ³, ¾Ý ÏÛáõ ñÇ,


¶³ë Ã» Ùáõ ÝÇ Ý³ Ñ³Ý· Ý»ñ, èáõ Ù» ÉÇ áõ ´áõÉ Õ³-ñÇ³£

1898-ÇÝ 35 ·áñ Í³ ñ³Ý Ý»ñ` ßáõñç 500 µ³Ý íáñ-Ý» ñáí, ³ß Ë³ ïáõÙ ¿ÇÝ ³Ù µáÕç ï³ ñÇÝ ³ ÝÁÝ¹-Ñ³ï£ ´³Ý íáñ Ý» ñÁ` µá ÉáñÝ ¿É ïÕ³ Ù³ñ¹, ³Ù ë³-Ï³Ý ÙÇ çÇÝ Ñ³ß íáí í³ë ï³ ÏáõÙ ¿ÇÝ 600, ÇëÏ ï³ ñ» Ï³Ý` 7200 áë ÏÇ£

²Ûë ³ñ ï³¹ ñáõÃ Ûáõ ÝÁ Ñ³Û Ï³ Ï³Ý ¿ñ ¨ ·ñ» Ã» µá Éáñ ·áñ Í³ ñ³ Ý³ ï» ñ» ñÁ Ñ³ Û»ñ ¿ÇÝ£ 1915-ÇÝ Ã» ³ñ ï³¹ ñáÕ ¨ Ã» ³ñ ï³ Ñ³ ÝáÕ ·áñ Í³ ñ³ Ý³ ï»-ñ»ñÝ ¿ÇÝ ²ý ß³ñ Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ, Ð³ Ïáµ ¾ù Ù»ù-×Û³ ÝÁ ¨ Ýñ³ áñ ¹Ç Ðáí Ñ³Ý Ý» ëÁ, Ð³ ñáõÃ ÛáõÝ ¾ù Ù»ù× Û³ ÝÁ, ¶¨áñ· Â³ß× Û³ ÝÁ, ê³ñ ·Çë ÐÛáõñ-Ùáõ½ Û³ ÝÁ, ´³ñ ë»Õ Øáõ Ã³ý Û³ ÝÁ, Î³ ñ³ å»ï Ü»í ñáõ½ Û³ ÝÁ, Ð³ Ïáµ âñ³ù Û³ ÝÁ, Î³ ñ³ å»ï äá ×áõù Û³ ÝÁ, Ð³ ñáõÃ ÛáõÝ äáÑ×»É Û³ ÝÁ, ¶¨áñ· êÇÉ ÏÇÝ Û³ ÝÁ£ ÆëÏ ëáëÏ ³é¨ïñáí ½µ³Õ íáõÙ ¿ÇÝ Ð³ Ïáµ äáÑ ×»É Û³ ÝÁ ¨ Ü³ ½³ñ äáÑ ×»É Û³ ÝÁ£

3] 1497-1498

¶àð ¶² ì² Ö² èàôÂ ÚàôÜ

Î» ë³ ñÇ³ ÛáõÙ ·áñ ·³ñ ï³¹ ñáõÃ Ûáõ ÝÁ ëÏë»É ¿ ³ é³ç Ý³ Ï³ñ· í³ ×³ é³ Ï³Ý ¶ñÇ ·áñ ¶áõÝï³ù× Û³ ÝÁ, á ñÁ 1893-1894ÃÃ. ù³ Õ³ ùÇ Ã³ Õ³-Ù³ ë» ñÇó Ù» ÏáõÙ ¹³½ ·³ ÑÇ íñ³ ÷áñ Ó»É ¿ Ù»-ï³ùë Û³ ·áñ· ·áñ Í»É£ ÆëÏ ³ é³ çÇÝ Ï³ Ýá Ý³ íáñ ·áñ ·³ñ ï³¹ ñá ÕÁ ÝáõÛÝ Ãí³ Ï³Ý Ý» ñÇÝ » Õ»É ¿ ØÏñïÇã º ë³ Û³ ÝÁ£

²Ûë Ý³ Ë³ Ó»é ÝáõÃ Ûáõ ÝÁ í³ ñ³ ÏÇã » Õ³í, ¨ 1897-1898ÃÃ. Î» ë³ ñÇ³ ÛáõÙ áõ ßñç³ Ï³ µÝ³-Ï³ í³Û ñ» ñáõÙ ³ñ ¹»Ý ·á ÛáõÃ ÛáõÝ áõ Ý»ÇÝ 2000 ¹³½ ·³Ñ Ý»ñ, ÇëÏ 1901-ÇÝ ¹ñ³Ýó ÃÇ íÁ Ñ³ë ÝáõÙ ¿ñ 5000-Ç` ³å ñáõë ïÇ ÙÇ çáó Ý»ñ ïñ³ Ù³¹ ñ» Éáí ßáõñç 10.000 ³ß Ë³ ïá ÕÇ£

1898-ÇÝ ·ÉË³ íáñ ·áñ ·³ñ ï³¹ ñáÕ Ý»ñÝ ¿ÇÝ (÷³ Ï³· Í» ñáõÙ Ýßí³Í ¿ ¹³½ ·³Ñ Ý» ñÇ ÃÇ íÁ)` Ð³-ñáõÃ ÛáõÝ ÎÛáõ ñáõÝÉ Û³ ÝÁ (50), §¶½ÉÛ³Ý ¨ ¶É×Û³Ý ÁÝÏ.¦ (60), §îÇ· ñ³Ý â³· Ù³·É Û³Ý ¨ Ð³ ñáõÃ ÛáõÝ ¶³É µ³ù Û³Ý ÁÝÏ.¦ (50), ØÏñïÇã ¸áù Ù»× Û³ ÝÁ (40), §ì³ñ Å³ å» ï³ó ËÝ³ Ûá Õ³ Ï³Ý ÙÇáõÃ Ûáõ ÝÁ¦ (30), Ð³ Ïáµ ä³É Û³ ÝÁ (40), ¸³ ÝÇ»É ê³ ñ³ý Û³-ÝÁ (20), Î³ ñ³ å»ï Ø³ñ Ã³ Û³ ÝÁ (20), Ðáí Ñ³Ý-Ý»ë ¶Ý³× Û³ ÝÁ (20), èáõ µ»Ý Ú³ Õáõå Û³ ÝÁ (20), Ü³ ½³ñ Ð³ çÇ·½ Û³ ÝÁ (20), ä»ï ñáë Æë µ» ã»ñ-Û³ ÝÁ (20), ´» ÝÇ³ ÙÇÝ Ð³ Ù³É Û³ ÝÁ (20), îÇ· ñ³Ý ¶³É ÷³· Û³ ÝÁ (20), ØÇÑ ñ³Ý º÷ ñ»Ù Û³ ÝÁ (20)£ ´³ óÇ ³Ûë, ·á ÛáõÃ ÛáõÝ áõ Ý»ÇÝ µ³½ Ù³ ÃÇí ³ÛÉ Ù³ñ-¹ÇÏ, á ñáÝù áõ Ý»ÇÝ 20-Çó å³ Ï³ë ¹³½ ·³Ñ Ý»ñ£

3] 1500-1501

Î» ë³ ñÇ³ ÛÇ ·áñ ·³ñ ï³¹ ñáõÃ Û³Ý áõ ·áñ ·³-í³ ×³ éáõÃ Û³Ý ½³ñ ·³ó Ù³ ÝÁ Ýå³ë ï» Éáõ Ñ³-

Ù³ñ 1898Ã. Ýá ñÁÝ ïÇñ ÙÛáõ Ã» ë³ ñÇý Ø»Ñ Ù»¹ Ü³ ½ÇÙ ÷³ ß³Ý Ï³½ Ù»ó §Ê³ ÉÇ ·á ÙÇ ëÇá ÝÁ¦ ³Ý í³Ùµ ÙÇ Ñ³ÝÓ Ý³ Åá Õáí, á ñÁ µ³Õ Ï³ ó³Í ¿ñ Ý³ Ë³ ·³ ÑÇó áõ 5 ³Ý ¹³Ù Ý» ñÇó£ Ü³ Ë³ ·³ÑÝ ¿ñ Æ Ù³Ù ½³ ¹» Úá Ù» ñÁ, áñ ÇÝùÝ ¿É áõ Ý»ñ 50 ¹³½-·³Ñ, ÇëÏ ³Ý ¹³Ù Ý»ñÝ ¿ÇÝ ·áñ Í³ ñ³ Ý³ ï» ñ»ñ ¶ñÇ ·áñ ¶áõÝ ï³ù× Û³ ÝÁ, Ð³ Ïáµ Øá ñáõù Û³ ÝÁ, Ðáí Ñ³Ý Ý»ë ² í³· Û³ ÝÁ, Ð³Û Ï³ ½áõÝ Ú³ Õáõå Û³-ÝÁ, Ð³ ñáõÃ ÛáõÝ ê³ ñÇ Û³ ÝÁ£

3] 1505

Î» ë³ ñÇ³ ÛáõÙ å³ï ñ³ëï íáõÙ ¿ÇÝ ·áñ ·»ñ, á ñáÝó íñ³ å³ï Ï»ñ í³Í ¿ÇÝ Î. äáÉ ëÇ ÁÝ¹ Ñ³-Ýáõñ ï» ë³ ñ³ ÝÁ, ö³ ñÇ ½Ç ³ñ¹ Ûáõ Ý³ µ» ñ³ Ï³Ý óáõ ó³ Ñ³Ý ¹» ëÁ, Íá í³ Ï³É Ü»É ëá ÝÁ` îñ³ ý³É-·³ ñÇ ×³ Ï³ ï³ Ù³ñ ïáõÙ Ù³ñ ï³ Ý³ íÇ íñ³ íÇ-ñ³ íáñ í³Í, ÜÛáõ Úáñ ùÁ` Ï³ Ëá íÇ Ï³ Ùñ çáí ¨ ² ½³ ïáõÃ Û³Ý ³ñ Ó³ Ýáí, ìÇÏ ïá ñÇ³ Ã³ ·áõ ÑÇÝ, º ·Çå ïá ëÁ ¨ ³ÛÉÝ, ¨ ³ÛÉÝ, á ñáÝù 50-200 áë ÏÇ ·Ýáí í³ ×³é í»É »Ý äáÉ ëÇ, º ·Çå ïá ëÇ ¨ Æ½ ÙÇ-ñÇ ßáõ Ï³ Ý» ñáõÙ£ ²Ûë ï» ë³Ï ·áñ ·» ñÇ Ù»Í Ù³ ëÁ å³ï ñ³ë ï»É ¿ñ Þ³ í³ñß º ë³ Û³ ÝÁ, á ñÁ Ñ³ ïáõÏ ·áñ ·³ å³ï Ï»ñ Ý» ñÇ Ñ³ Ù³ñ ÝÏ³ñ ã³ ïáõÝ áõ Ý»ñ£

3] 1506-1507

¶áñ ·³ í³ ×³ éáõÃ Ûáõ ÝÁ ï³ ñ» Ï³Ý ÙÇ çÇÝ Ñ³ß-íáí 35-40 Ñ³ ½³ñ áë ÏÇ ¿ñ µ» ñáõÙ, á ñÇó 10.000-Á ½áõï ß³ ÑáõÛÃ ¿ñ£ º Ã» ³Ûë ·áõ Ù³ ñÇ ÙÇ Ù³ ëÁ å³ï Ï³ ÝáõÙ ¿ñ Ù» ï³ù ë³ í³ ×³ éÇÝ Ï³Ù ·áñ-·³ í³ ×³ éÇÝ, ³ å³ Ù» Í³ ·áõÛÝ Ù³ ëÁ` ³Õ ù³ï áõ ÙÇ çÇÝ ¹³ ëÇ ·áñ ·³ ·áñÍ ·Ûáõ Õ³ óÇ ÁÝ ï³ ÝÇù Ý»-ñÇÝ£ ²Ûë ¹³ ëÁ, áñÝ ³å ñáõÙ ¿ñ Ý³¨ ÑÇÝ ·áñ ·» ñÁ Ýá ñá ·» Éáí áõ Ï³ñ Ï³ ï» Éáí, 1898Ã. í³ë ï³ Ï»É ¿ñ ³éÝ í³½Ý 18.000 áë ÏÇ£

3] 1507

1915Ã. Î» ë³ ñÇ³ ÛáõÙ Ï³ñ 23 Ñ³Û Ï³ Ï³Ý ·áñ-·³ í³ ×³ é³ Ï³Ý ýÇñ Ù³1£

3] 1507-1509

¶àðÌ ì²Ì ì² ð² ¶àôÚð Üº ðÆ (æÆ æÆØ)

²ð î²¸ ðàôÂ ÚàôÜ

²Ûë ·áñ ÍÇ Ý³ Ë³ Ó»é Ýá ÕÁ » Õ»É ¿ Øáí ë»ë Â»Éý» Û³ ÝÁ (1844-1900ÃÃ.), á ñÁ ÙÇÝã¨ Î» ë³ ñÇ³ ÛÇó Ñ» é³ Ý³ ÉÁ (1896Ã.), ÑÇÙ Ý»É ¿ñ ³ñ ï³¹ ñáõÃ ÛáõÝ, áõñ ³ß Ë³ ïáõÙ ¿ÇÝ ³ í» ÉÇ ù³Ý 200 µ³Ý íáñ Ý»ñ£

Üñ³ ·áñ ÍÁ ß³ ñáõ Ý³ Ï»É ¿ Çñ ³ ß³ Ï»ñï Î³-ñ³ å»ï Ü³ ·³ß Û³ ÝÁ£

3] 1509

1 ²ÕµÛáõñáõÙ Ù»Ï ³é Ù»Ï Ýßí³Í »Ý ýÇñÙ³Ý»ñÇ ³Ýí³ÝáõÙÝ»ñÁ. Ù»Ýù ï»ÕÇ ëÕáõÃÛ³Ý ÝÏ³ï³éáõÙÇó »ÉÝ»Éáí` ÝßáõÙ »Ýù ÙÇ³ÛÝ ÁÝ¹Ñ³Ýáõñ ÃÇíÁ£


²äÊ î² ¶àð ÌàôÂ ÚàôÜ ºì

²äÊ î² ì² Ö² èàôÂ ÚàôÜ

Â»ñ¨ë, ³ åáõËïÝ ¿ » Õ»É ³ÛÝ ³å ñ³Ý ù³ ï»-ë³ ÏÁ, á ñÁ Î» ë³ ñÇ³ ÛÇÝ Ñ³Ù µ³í ¿ µ» ñ»É ³Ù µáÕç úë Ù³Ý Û³Ý Ï³Ûë ñáõÃ Ûáõ ÝáõÙ£

²åË ïÇ ³ é³ çÇÝ í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý» ñÁ » Õ»É »Ý Ð³ Ïáµ, Ü³ ½³ñ, ¶³µ ñÇ»É ¨ ì³ñ ¹³Ý Þ³É× Û³Ý-Ý» ñÁ, Î³ ñ³ å»ï Ø³ ÛÇë Û³ ÝÁ, ¶¨áñ· Ø³ ÛÇë Û³-ÝÁ ¨ ¶¨áñ· ²Û Ý³× Û³ ÝÁ£

ÆëÏ 1915Ã. ·ÉË³ íáñ í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý»ñÝ ¿ÇÝ §² é³ ù»É Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý»ñ¦ ýÇñ Ù³Ý, ¸³ íÇÃ ¶³É Ã³ù× Û³ ÝÁ, Î³ ñ³ å»ï ¶³É Ã³ù× Û³ ÝÁ, §ê³ñ ·Çë Öñ×ñÛ³Ý ¨ áñ ¹Ç Ð³ ñáõÃ ÛáõÝ¦ ýÇñ-Ù³Ý, Ð³ Ïáµ äáÑ ×»É Û³ ÝÁ, Ðáí ë»÷ î³Õ É³ñ Û³ ÝÁ£

3] 1512

***Î» ë³ ñ³ óÇ Ñ³ Û» ñÁ ³Ûë å»ë Ë» É³Ù ïáõÃ Û³Ùµ,

ßñç³ Ñ³ Û³ óáõÃ Û³Ùµ ¨ í³ ×³ é³ Ï³ ÝáõÃ Û³Ý Ù»ç Ç ñ»Ýó ³ é³ ç³ ¹Ç ÙáõÃ Û³Ùµ Í³ é³ ÛáõÙ ¿ÇÝ »ñÏ ñÇÝ ¨ Ýå³ë ïáõÙ Ýñ³ µ³ñ ·³ í³× Ù³ ÝÁ£

3] 1480-1491

Î» ë³ ñ³ óÇ í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý» ñÇ Ù»ç ËÇëï Ñ³½ í³· Ûáõï ¿ÇÝ ëÝ³ÝÏ Ý» ñÁ, á ñáí Ñ»ï¨ ëÝ³Ý ÏáõÃ Ûáõ ÝÁ Ýñ³Ýù Ñ³-Ù³ ñáõÙ ¿ÇÝ ³Ý å³ï íáõÃ ÛáõÝ Ç ñ»Ýó ¨ Ç ñ»Ýó ë» ñáõÝ¹ Ý» ñÇ Ñ³ Ù³ñ£ ÆëÏ ³Ý Ëáõ-ë³ ÷» ÉÇ å³ ñ³ ·³ Ý» ñÇ ¹»å ùáõÙ Ý³Ë-ÁÝï ñáõÙ ¿ÇÝ áã Ã» ¹³ ï³ ñ³Ý ¹Ç Ù»É, ³ÛÉ Ñ³ß ï³ ñ³ ñáõÃ Û³Ùµ Éáõ Í»É Ç ñ»Ýó ËÝ¹Ç-ñÁ£ Î» ë³ ñ³ óÇ Ñ³Û í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý»-ñÁ ³ Ýá Õáù ¨ ã³ ÷³ ½³Ýó ³Ý Ý» ñáÕ ¿ÇÝ Ç ñ»Ýó Ë³ íÇ Ñ³½ í³· Ûáõï Ñ³Ý ¹Ç åáÕ Ë³ñ ¹³Ë ëÝ³ÝÏ Ý» ñÇ Ñ³Ý ¹»å£

Ð³Û í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý» ñÇ ³é¨ïñ³ ÛÇÝ í» ×» ñÁ Éáõ ÍáõÙ ¿ÇÝ Ü³ ½³ ñ»Ã ú ¹³ µ³ßÛ³ ÝÁ ¨ Î³ ñ³ å»ï Ø³ñ Ã³ Û³ ÝÁ, á ñáÝù Ï³ ï³ ñáõÙ ¿ÇÝ Ç ñ³ í³ ñ³ ñÇ ¹»ñ` í»-×Ç ³ é³ñ Ï³ Ñ³ñ ó» ñÁ ùÝÝ» Éáí ¨ ï³ Éáí Ç ñ»Ýó í×Ç éÁ, á ñÇÝ ³ é³Ýó ³ é³ñ Ïáõ-ÃÛ³Ý »Ý Ã³ñÏ íáõÙ ¿ÇÝ »ñ Ïáõ ÏáÕ Ù»ñÝ ¿É` á ñá ß³ ÏÇ í³ñ Ó³ï ñáõÃ ÛáõÝ Ñ³ï Ï³ó-Ý» Éáí ¶³Ý Ó³ Ý³ ÏÇÝ, ³Û ëÇÝùÝ` ²Õ ù³-ï³Ë Ý³ ÙÇÝ£

3] 1491

¾ ìº ðºÎ ¶Úàô Ô² ø² Ô²ø

¾ í» ñ» ÏÇ ßáõ Ï³Ý` Úá ÕáõñÃ å³ ½³ñ Ïáã í³ ÍÁ, áõ Ý»ñ 150 Ë³ ÝáõÃ, ³ é³ í» É³ å»ë` Ù³ Ýáõ ý³Ï-ïáõ ñ³ ÛÇ áõ Ýå³ ñ» Õ» ÝÇ, á ñáÝù µá ÉáñÝ ¿É Ñ³ Û»-ñÇÝ ¿ÇÝ å³ï Ï³ ÝáõÙ£ ÜáõÛÝÝ ¿ñ íÇ ×³ ÏÁ ü» Ý»-ë»Ç ßáõ Ï³ ÛáõÙ£

ºí ñá å³ Ï³Ý ßáõ Ï³ Ý» ñÇ Ñ»ï áõÕ Õ³ ÏÇ Ñ³-ñ³ µ» ñáõÃ ÛáõÝ Ý»ñ áõ Ý» óáÕ í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý»ñ Ï³-ÛÇÝ, á ñáÝù µ³ í³ Ï³ ÝÇÝ ÁÝ ¹³ñ Ó³Ï ·áñ Í³ñù-Ý»ñ ¿ÇÝ Ï³ ï³ ñáõÙ£

Ð³ Û» ñÁ Ãáõñ ù» ñÇ ÁÝ Ï» ñ³Ï óáõÃ Û³Ùµ ½µ³Õ-íáõÙ ¿ÇÝ Ý³¨ Ëá ßáñ »Õ ç» ñ³ íáñ ³ Ý³ ëáõÝ Ý» ñÇ í³ ×³ é³ Ï³ ÝáõÃ Û³Ùµ (×» É»å ×ÇáõÃ ÛáõÝ)£

²ñ ï³ Ñ³Ý Ù³Ý ³å ñ³Ýù Ý»ñÝ ¿ÇÝ ùÇÃ ñ»Ý ¨ µáõñ ¹Á£

ä³ï ñ³ëï íáõÙ ¿ñ µ³ í³ Ï³Ý É³í Ï³ ßÇ, ½³ñ ·³ ó³Í ¿ñ Ý³¨ ·áñ ·³ ·áñ ÍáõÃ Ûáõ ÝÁ£

2] 825

¾ í» ñ»Ï óÇ Î³ ñ³ å»ï Î» ñ»ù Ù»½ Û³ ÝÁ (1820-1877), áñ Ñ³ ½Çí ï³ñ ñ³ Ï³Ý ÏñÃáõÃ ÛáõÝ ¿ñ ëï³ ó»É ÍÝÝ¹³ í³Û ñáõÙ, ¾ í» ñ»Ï Ýá ñáõÛÃ Ý»ñ µ» ñáÕ ³ÝÓ ¿ñ£ Ü³, áñ í³ ×³ é³ Ï³ ÝáõÃ Û³Ùµ áõ ÙÇç Ýáñ¹ ³é¨ïñáí ¿ñ ½µ³Õ íáõÙ ¾ í» ñ» ÏÇ áõ Î. äáÉ ëÇ ÙÇç¨, ³ é³ çÇÝÝ ¿ñ, áñ äáÉ ëÇó µ» ñ»ó Ý³í Ã³ É³Ùå£ Ü³ ¿ñ, áñ Î. äáÉ ëáõÙ ¨ ³ÛÉ Ëá-ßáñ ù³ Õ³ù Ý» ñáõÙ ï»ë Ý» Éáí Ñ³Ý ñ³ ÛÇÝ ÷é»ñ, ³ é³ çÇÝ ³Ý ·³Ù ¾ í» ñ» ÏáõÙ Ï³ éáõ ó»ó ÷áõé£ ¸ñ³ ÝÇó Ñ» ïá ¿ñ, áñ Ñ³ óÁ ëÏë» óÇÝ ÃË»É ÷é»-ñáõÙ£

Ø»Ï ³ÛÉ ¿ í» ñ»Ï óÇ` ØÇ Ý³ë ê³ñ· ëÇ º Ýáíù-Û³ ÝÁ, îÇ· ñ³Ý â³ù Ù³ù× Û³ ÝÇ ÁÝ Ï» ñ³Ï óáõ-ÃÛ³Ùµ, ÍÝÝ¹³ í³Û ñáõÙ ÑÇÙ Ý»ó ³ é³ çÇÝ ·áñ ·³-·áñ Í³ Ï³Ý Ó»é Ý³ñ ÏáõÃ Ûáõ ÝÁ£

Ð³ Ïáµ â³ù Ù³ù× Û³ ÝÁ` ÇÝù Ý³ß Ë³ ïáõ-ÃÛ³Ùµ ½³ñ ·³ ó³Í ¨ ÝÛáõ Ã³ Ï³Ý ¹Çñ ùÇ Ñ³-ë³Í ×³ñ åÇÏ, ·áñ ÍáõÝ Û³ » ñÇ ï³ ë³ñ ¹Á, ¹»é¨ë ² ¹³ Ý³ ÛáõÙ, ´³ ñÇÏ Û³ ÝÇ ÁÝ Ï» ñ³Ï óáõÃ Û³Ùµ, ·áõÉ å³ ³ñ ï³¹ ñáÕ Ù» ù» Ý³ ¿ñ ³ß Ë³ ï»ó ÝáõÙ£ ² å³ í» ñ³ ¹³é Ý³ Éáí ¾ í» ñ»Ï ¨ Ý»ñ¹ Ý» Éáí Ëá-ßáñ ¹ñ³ Ù³· ÉáõË, Üß³Ý Úáõ ëáõý Û³ ÝÇ ÁÝ Ï» ñ³Ï-óáõÃ Û³Ùµ ÑÇÙ Ý»ó ·áõÉ å³ ÛÇ ý³µ ñÇ Ï³, áñÝ û ñ³-Ï³Ý Ãá Õ³ñ ÏáõÙ ¿ñ 500 ½áõÛ·£

3] 1591-1592


Ð³ Û»ñÝ ½µ³Õ íáõÙ ¿ÇÝ ³é¨ïñáí, ³ñ Ñ»ëï-Ý» ñáí, åïÕ³ µáõ ÍáõÃ Û³Ùµ, ·áñ ·³ ·áñ ÍáõÃ Û³Ùµ£ î» ÕÇ Ýß³ Ý³ íáñ í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý»ñÝ ¿ÇÝ ² ñ³å-Û³Ý Ý» ñÁ, Âá ÷³É Û³Ý Ý» ñÁ, Ø³ é³Ý Û³Ý Ý» ñÁ ¨

³ÛÉù, á ñáÝù ³é¨ïñ³ ÛÇÝ Ñ³ ñ³ µ» ñáõÃ ÛáõÝ Ý»ñ ¿ÇÝ Ñ³ë ï³ ï»É äáÉ ëÇ, »ñÏ ñÇ ³ÛÉ Ëá ßáñ ù³ Õ³ù-Ý» ñÇ ¨ ³ñ ï³ ë³Ñ Ù³ ÝÇ Ñ»ï£

28] 348

²ÝÅË ï» ÉÇ Ç ñá ÕáõÃ ÛáõÝ ¿, áñ ÑÇÝ Å³ Ù³ Ý³Ï-Ý» ñÇó Ø³ É³ ÃÇ³Ý » Õ»É ¿ Ï³ñ¨áñ ÙÇ Ï»Ýï ñáÝ£

Æñ ³é¨ïñÇ ³ é³ çÇÝ ³ é³ñ Ï³Ý Ñá ÕÇó ëï³ó-íáÕ ³ñ¹ ÛáõÝùÝ ¿ñ, á ñÁ ï» Õ³ Ï³Ý ëå³é Ù³ ÝÁ ÉÇáõ ÉÇ ·á Ñ³ óáõÙ ï³ Éáõó Ñ» ïá Ý³¨ ³ñ ï³ Ñ³Ý-Ù³Ý ÝÛáõÃ ¿ñ, Ã» å»ï ÙÇÝã¨ Âáõñ ùÇ³ ÛÇ Ð³Ý ñ³-å» ïáõÃ Û³Ý ÑÇÙ Ýáõ ÙÁ Ø³ É³ ÃÇ³Ý ãáõ Ý»ñ Ñ³ Õáñ-¹³Ï óáõÃ Û³Ý áõ ÕÇ Ý»ñ áõ »ñ Ï³ Ãáõ Õáí ã¿ñ Ñ³ ñ³-µ»ñ íáõÙ ³ÛÉ ù³ Õ³ù Ý» ñÇ, Ù³ Ý³ í³Ý¹` Ý³ í³-Ñ³Ý ·Çëï Ý» ñÇ Ñ»ï, áñ å»ë ½Ç Çñ ³ñ ï³¹ ñ³ÝùÝ ³ é³ù í»ñ Ñ» éáõ í³Û ñ»ñ áõ í³ ×³é í»ñ£

ÆëÏ Ý»ñ ÙáõÍ íáõÙ ¿ÇÝ »í ñá å³ Ï³Ý ³ñ ï³-¹ñáõÃ Û³Ý ³å ñ³Ýù Ý»ñ, á ñáí Ñ»ï¨ ûë Ù³Ý Û³Ý å» ïáõÃ Ûáõ ÝÁ µá Éá ñá íÇÝ ½áõñÏ ¿ñ ³ñ¹ Ûáõ Ý³ µ»-ñ³ Ï³Ý Ñ³ë ï³ ïáõÃ ÛáõÝ Ý» ñÇó áõ ·áñ Í³ ñ³Ý-Ý» ñÇó£

5] 985

Ð³Û ë» Õ³ Ý³ íáñ Ý»ñÝ ¿ÇÝ, áñ ·áñ Í³ Ï³ ï³ ñÇ ¹»ñ ¿ÇÝ Ï³ ï³ ñáõÙ ³å ñ³Ýù Ý» ñÇ Ý»ñ ÙáõÍ Ù³Ý ·áñ ÍáõÙ£ Üñ³Ýù ¿ÇÝ Ù»Í áõ ÷áùñ ³ñ Ñ»ë ï³ íá-ñ³ Ï³Ý Ñ³ë ï³ ïáõÃ ÛáõÝ Ý» ñÇ áõ í³ ×³ é³ï Ý» ñÇ Ñ³ Ù³ñ í³ñÏ µ³ óáÕ Ù³ñ ÙÇÝ Ý» ñÁ£

Ø³ É³ ÃÇ³ Ý»ñ ÙáõÍ í³Í ³å ñ³Ýù Ý» ñÁ ß³ï ¿ÇÝ áõ µ³½ Ù³ ½³Ý£ ¸ñ³Ý óÇó ·ÉË³ íáñ Ý»ñÝ ¿ÇÝ ³ Ù» Ý³ ï³ñ µ»ñ Ù» ï³Õ Ý» ñÁ, á ñáÝù ëï³ó íáõÙ ¿ÇÝ Óáõ É³ Íá íÇ ×³ ÏáõÙ, Ï»ñ å³ ë» Õ»Ý, éáõ ë³ Ï³Ý ¨ ³ Ù» ñÇÏ Û³Ý Ï³ ßÇ, Ý³íÃ, ³Õ, û ×³é, Éáõó ÏÇ áõ Ñ³ ïáõÏ Ù³Ý ñ³ í³ ×³é Ý» ñÇ Ñ³ Ù³ñ` ³ñ ï³-ë³Ñ Ù³ ÝáõÙ å³ï ñ³ëï í³Í ïÝ³ ÛÇÝ ½³ñ ¹»ñ ¨ ³ é³ñ Ï³ Ý»ñ£

Â» Ý»ñ Ùáõ Íáõ ÙÁ ̈ Ã» ³ñ ï³ Ñ³ Ýáõ ÙÁ Ï³ ï³ñ-íáõÙ ¿ñ ·ñ» Ã» ÝáõÛÝ Ï»ñå, ³ÛÝ ï³ñ µ» ñáõÃ Û³Ùµ ÙÇ³ÛÝ, áñ ³ñ ï³ Ñ³ ÝáÕ ·áñ Í³ Ï³ ï³ñ Ý»ñÝ ³ í» ÉÇ Ù»Í ÃÇí ¿ÇÝ Ï³½ ÙáõÙ£

øÛá Ã³ ÑÇ³Ý Ïïá ñ» Õ» ÝÇ ¨ Ù³ë Ý³ íá ñ³ å»ë Ïï³ í» ·áñÍ í³Íù Ý» ñÇ Ù»Í ³é¨ïáõñ áõ Ý»ñ£ Ð³-ó³ Ñ³ ïÇ Ï³ ÛÇÝ ÏáõÉ ïáõ ñ³ Ý» ñÇó, Ùñ·» ñÇó ¨ ³ÛÉ ·Ûáõ Õ³ïÝ ï» ë³ Ï³Ý ÙÃ»ñù Ý» ñÇó µ³ óÇ, Ñ³Ý ñ³-Ñ³Ûï ¿ÇÝ øÛá Ã³ ÑÇ³ ÛáõÙ ³ñ ï³¹ñ í³Í Ñ³Ë ×³-å³ Ï» Ç ñ» ñÁ, á ñáÝù ²ØÜ-áõÙ ¿É ¿ÇÝ í³ ×³é íáõÙ áõ Ù»Í Ñ³ñ· í³Û»ÉáõÙ£

Ð³ Û»ñÝ ½µ³Õ íáõÙ ¿ÇÝ ³é¨ïñáí, ½³ Ý³ ½³Ý ³ñ Ñ»ëï Ý» ñáí ¨ çáõÉ Ñ³ ÏáõÃ Û³Ùµ£ ø³ Õ³ ùáõÙ

Ï³ ÛÇÝ ³ã ùÇ ÁÝÏ ÝáÕ í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý»ñ, á ñáÝù Ù»Í ù³ Ý³ ÏáõÃ Û³Ùµ ï» Õ³ Ï³Ý ³å ñ³Ýù Ý»ñ ¿ÇÝ ³ñ ï³ Ñ³ ÝáõÙ ¨ Ñ³Ý ¹Ç ë³ ÝáõÙ ¿ÇÝ ï» ÕÇ Ñ³-ñáõëï Ù» Í³ ïáõÝ Ý» ñÁ£ Üñ³Ý óÇó ¿ÇÝ ¸³ ù»ë Û³-ÝÁ, Ð³Û ñ³ å»ï Û³ ÝÁ, âÛáõ ñáõù ïÇß Û³ ÝÁ, Â³Ñ-ÙÇ½ Û³ ÝÁ, ´³ É³Ýó Û³ ÝÁ, î»ñ-ÔáõÝ ÏÇ³ Ýáë Û³ ÝÁ, Ø»É ïáÝ Û³ ÝÁ, êÇ ÙÇï Û³ ÝÁ, ø»Ñ Û³ Û³ ÝÁ, Â»-ù» Û³ ÝÁ, î»ñ-Ð³ ñáõÃ ÛáõÝ Û³ ÝÁ, Þ³Ý ÏáõÉ Û³ ÝÁ ¨ ³ÛÉù£

28] 792

Î Ú à ô ð Æ Ü / ¶ Ú à ô ð à ô Ü

Ø ² È ² Â Æ ²

Î à ô î Æ Ü ² / ø Ú à Â ² Ð Æ ²


Ø³ É³ ÃÇ³Ý ·ÉË³ íá ñ³ å»ë ¹áõñë ¿ñ Ñ³ ÝáõÙ ³ ÷ÇáÝ, Ù» ï³ùë, ÍÇ ñ³ ÝÇ ãÇñ, ÃÃÇ ãÇñ, åïáõÕ-Ý»ñ, ï³ÝÓ, ËÝÓáñ, ã³ ÙÇã, ÍÇ ñ³ ÝÇ Ïá ñÇ½ (ù³Õó-ñ³ Ñ³Ù áõ ¹³é Ý³ Ñ³Ù)£

Ø³ É³ ÃÇ³ ÛÇó ³ñ ï³ Ñ³Ý í³Í ³å ñ³Ý ù³-ï» ë³Ï Ý» ñÇ Ù» Í³ Ù³ë ÝáõÃ Ûáõ ÝÁ ëå³é íáõÙ ¿ñ Âáõñ ùÇ³ ÛáõÙ, µ³ óÇ ÙÇ ù³ ÝÇ ëÇó, á ñáÝù í³-×³é íáõÙ ¿ÇÝ »í ñá å³ Ï³Ý Ý»ñ Ï³ Û³ óáõ óÇã Ý» ñÇ ÙÇ çá óáí ¨ ³ é³ù íáõÙ áõ ÕÇÕ ºí ñá å³, û ñÇ Ý³Ï` ÍÇ ñ³ ÝÇ Ïá ñÇ½, Ù» ï³ùë, ÍË³ Ëáï ¨ ³ ÷ÇáÝ£ Âáõñ ùÇ³ ÛáõÙ áõ Ù»ñ Ó³ Ï³ »ñÏñ Ý» ñáõÙ ëå³é-íáÕ ³å ñ³Ýù Ý»ñÝ ¿ÇÝ` ÃÃÇ ãÇñ, ÃÃÇ û ÕÇ, å³ë-ï»Õ ¨ ³ÛÉ ù³Õó ñ³ í» ÝÇù, ÍÇ ñ³Ý, ¹»ÕÓ, ï³ÝÓ, ËÝÓáñ, ã³ ÙÇã ¨ ë³ Éáñ Ý» ñÇ ï» ë³Ï Ý»ñ` Ã» Ã³ñÙ ¨ Ã» å³ Ñ³ Íá Û³ó í³Í£ ²Ûë ï»Õ Ñ³ñÏ ¿ ÙÇ ç³ÝÏ-Û³É ÑÇ ß»É, áñ Ø³ É³ ÃÇ³ ÛÇ í³ ×³ é³ ÝÇ ßÁ Ñ³Ý ¹Ç-ë³ óáÕ ÍÇ ñ³ ÝÁ, ï³ÝÓÝ áõ ËÝÓá ñÁ Ù»Í Ñ³Ù µ³í ¿ÇÝ í³ Û» ÉáõÙ. ¹ñ³Ýù áã ÙÇ³ÛÝ Âáõñ ùÇ³ ÛáõÙ, ³ÛÉ¨ »í ñá å³ Ï³Ý Ëá ßáñ ù³ Õ³ù Ý» ñáõÙ ×³ Ý³ã-í³Í ¿ÇÝ áñ å»ë Ñ³ Ù»Õ ¨ ³Ý ½áõ ·³ Ï³Ý Ùñ·»ñ£ ²ñ ï³ Ñ³Ý íáõÙ ¿ÇÝ Ý³¨ ÍÇ ñ³ ÝÇ Ïá ñÇ½, ÁÝ ÏáõÛ½, Ï³ ÕÇÝ, Ýáõß, ÇÝã å»ë Ý³¨ óá ñ»Ý, ·³ ñÇ, » ·Çå-ï³ óá ñ»Ý, Ïá ñ»Ï, áëå, ëÇ ë»é, µñÇÝÓ, Éá µÇ£ Ü»ñ-ùÇÝ û· ï³ ·áñÍ Ù³Ý Ñ³ Ù³ñ Ý³ Ë³ ï»ë í³Í ³ÛÝ-åÇ ëÇ ³å ñ³Ý ù³ ï» ë³Ï Ý»ñ, ÇÝã åÇ ëÇù ¿ÇÝ µ³Ù-

µ³ ÏÁ, µáõñ ¹Á, Ï³ Ý» ÷Á, Ë³ß Ë³ ßÁ, ÍË³ Ëá ïÁ ¨ Ï³ ßÇÝ, ÝáõÛÝ å»ë ³ñ ï³ Ñ³Ý íáõÙ ¿ÇÝ£

5] 1000

XIX¹. í»ñ çÇÝ-XX ¹. ëÏ½µÇÝ ³ñ¹ Ûáõ Ý³ µ» ñáõ-ÃÛáõÝ ³ ë³Í µ³ ÝÁ ·ñ» Ã» ·á ÛáõÃ ÛáõÝ ãáõ Ý»ñ ² é³-çÇÝ ³ß Ë³ñ Ñ³ Ù³ñ ïÇó ³ é³ç, ̈ ÇÝã å»ë ³Ù µáÕç Âáõñ ùÇ³ ÛáõÙ, ³ÛÝ å»ë ¿É Ø³ É³ ÃÇ³ ÛáõÙ ³ñ¹ Ûáõ-Ý³ µ» ñáõÃ Ûáõ ÝÁ ã¿ñ ù³ ç³ É»ñ íáõÙ áõ å» ï³ Ï³Ý å³ßï å³ ÝáõÃ Û³Ý ã¿ñ ³ñ Å³ Ý³ ÝáõÙ£

Ø³ É³ ÃÇ³ ÛáõÙ ³ñ¹ Ûáõ Ý³ µ» ñ³ Ï³Ý Ïáã í» Éáõ ³ñ Å³ ÝÇ áñ¨¿ ·áñÍ ·á ÛáõÃ ÛáõÝ ãáõ Ý»ñ, á ñÇ Ù³ ëÇÝ Ï³ ñ» ÉÇ ÉÇ ÝÇ Ñå³ñ ïáõÃ Û³Ùµ Ëá ë»É, µ³ óÇ Ù³ Ýáõ-ë³ ÛÇ Ù»Ý-ÙÇ³Ï ·áñ Í³ ñ³ ÝÇó, á ñÁ ÙÇ Ãáõñù ·áñ-Í³ ñ³ Ý³ ï»ñ ¿ñ ÑÇÙ Ý»É` ³ß Ë³ ï»ó Ý» Éáí ³ ñ³µ-ÏÇñ óÇ Ñ³Û ³ñ Ñ»ë ï³ íáñ Ý» ñÇ£ ²Û¹ ·áñ Í³ ñ³ ÝáõÙ ³ñ ï³¹ñ íáõÙ ¿ÇÝ ½³ Ý³ ½³Ý ï» ë³ ÏÇ ë÷éáó Ý»ñ, ·áñÍ í³Íù Ý»ñ ¨ ³ÛÉÝ£ Ð³ë ï³ ïáõÃ ÛáõÝÝ ³ é³ çÇÝ ÇëÏ û ñÇó Ù»Í Ýß³ Ý³ ÏáõÃ ÛáõÝ ëï³ ó³í ³ÛÝ å³ñ½ å³ï ×³ éáí, áñ ³Û¹ Ãáõñù ·áñ Í³ ñ³ Ý³ ï»ñÝ û·-ï³ ·áñ Í»ó Ñá ëáÕ çñÇ áõ ÅÁ` Çñ ë³ñ ù³ íá ñáõÙ Ý»ñÝ ³ß Ë³ ï»ó Ý» Éáõ Ñ³ Ù³ñ ¨ çáõÉ Ñ³ ÏáõÃ Ûáõ ÝÁ µ³ñÓ-ñ³ó ñ»ó ³ÛÝ åÇ ëÇ ³ë ïÇ ×³ ÝÇ, áñ ß³ñ Å»ó ³ ñ³µ-ÏÇñ óÇ ¨ ÏÛáõ ñÇÝ óÇ Ñ³Û í³ñ å»ï Ý» ñÇ Ý³ Ë³Ý ÓÁ£

5] 1003

èá ¹áë Ãá ÛÇó 57ÏÙ Ñ Ûáõ ëÇë-³ñ¨»Éù ÁÝ Ï³Í Ø³É Ï³ ñ³Ý ³ñ¨»É Û³Ý á ×Ç ù³ Õ³ù ¿ñ` ÙÇ Ñ³ñ-Ï³ ÝÇ Ï³Ù »ñÏ Ñ³ñ Ï³ ÝÇ ÷³Û ï³ ß»Ý ïÝ» ñáí, ³Ý Ï³ ÝáÝ ÷á Õáó Ý» ñáí£ È³ í³ ·áõÛÝ ïÝ» ñÁ` å³ñ ï»½ Ý» ñáí, »ñ µ»ÙÝ` ù³ ñ³ ß»Ý, ·ïÝíáõÙ ¿ÇÝ Ñ³ Ûáó Ã³ ÕáõÙ£

Ð³ Ûáó ÑÇÙ Ý³ Ï³Ý ½µ³Õ ÙáõÝù Ý» ñÁ ³ñ Ñ»ëï-Ý»ñÝ ¿ÇÝ áõ ßÇ Ý³ ñ³ ñáõÃ Ûáõ ÝÁ£ ê³ Ï³ÛÝ Ï³ ÛÇÝ Ý³¨ Ñá Õ³ ï»ñ í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý»ñ, á ñáÝó ³Ý í³-ÝáõÙ ¿ÇÝ ãáñ µ³ çÇ. Ñ³Ûï ÝÇ ¿ÇÝ ²ñ ÃÇÝ âáñ µ³-çÇÝ, Âá ñáë âáñ µ³ çÇÝ ¨ áõ ñÇß Ý»ñ£

27] 9, 29

¶³ Õáõ ÃÇ ïÝï» ë³ Ï³Ý íÇ ×³ ÏÁ Ï³ ñ» ÉÇ ¿ñ µ³ í³ ñ³ñ Ñ³ Ù³ ñ»É£ ´³ óÇ ³ñ Ñ»ëï Ý» ñÇó, Ñ³-Û»ñÝ ½µ³Õ íáõÙ ¿ÇÝ Ý³¨ ÙÇ ù³ ÝÇ ³é¨ïñ³-ïÝï» ë³ Ï³Ý ×Ûáõ Õ» ñáí£

²Ûë å»ë, Ý³í ÃÇ Ùáõïù ·áñ Í» Éáõó ³ é³ç ß³-Ñ³ µ»ñ ·áñÍ ¿ñ Ïï³ í³ ïÇ Ó» ÃÇ (å» ½Çñ Û³ ÕÇ) ³ñ ï³¹ ñáõÃ Ûáõ ÝÁ£ ²ÛÝ û· ï³ ·áñÍ íáõÙ ¿ñ Ã» Éáõ-ë³ íáñ Ù³Ý Ñ³ Ù³ñ ¨ Ã» Ï» ñ³Ï ñÇ Ù»ç, ÇÝã å»ë Ý³¨ Ý»ñÏ ëï³ Ý³ Éáõ Ýå³ ï³ Ïáí£ Ð³ Û»ñÝ áõ Ý»ÇÝ

6 ³Û¹ åÇ ëÇ ÓÇÃ Ñ³Ý Ý»ñ (å» ½Çñ Ñ³ Ý» Ý»ñ), á ñáÝó Ù³Ù ÉÇã Ý»ñÝ ³ß Ë³ ï»ó ÝáõÙ ¿ÇÝ ·á Ù»ß Ý» ñÁ£

êñ³Ý Ñ³ ñ³ ÏÇó ¿ñ ßáõß Ù³ ÛÇ Ó» ÃÁ, áñÝ ³ñ ï³-Ñ³Ý íáõÙ ¿ñ èá ¹áë Ãá áõ Î. äá ÉÇë£ Ø³É Ï³ ñ³ ÛáõÙ Ï³ ÛÇÝ 26 ³Û¹ åÇ ëÇ ÓÇÃ Ñ³Ý Ý»ñ (Û³Õ Ñ³ Ý»), á ñáÝ-óÇó 13-Á å³ï Ï³ ÝáõÙ ¿ÇÝ Ñ³ Û» ñÇÝ, ÙÝ³ ó³ ÍÁ` ÑáõÛ Ý» ñÇÝ áõ Ãáõñ ù» ñÇÝ£

Ð³ Ûáó Ã³ ÕÇ »ñ Ïáõ Í³Û ñ» ñÇÝ, ÇÝã å»ë Ý³¨ Ñáõ Ý³ó Ã³ ÕÇÝ ÏÇó Ï³ ÛÇÝ ßáõñç 20 ÑáÕ Ù³ Õ³óÝ»ñ, á ñáÝó Ï» ëÇó ³ í» ÉÇÝ Ñ³ Û³ å³ï Ï³Ý ¿ÇÝ£ Ð» ïá ÑÇÙÝ í» óÇÝ »ñ Ïáõ Ù» ù» Ý³ Û³ Ï³Ý ³ Õ³ó Ý»ñ, á ñáÝ óÇó Ù» ÏÁ Ý³ Ë³ Ó»é Ý»ó ä»ï ñáë ¸» í»ç Û³-ÝÁ, ÙÛáõ ëÁ` Þáõ µ³ ñ³É Û³Ý áõ ì³ñ ¹³Ý Û³Ý ÁÝ ï³-ÝÇù Ý» ñÁ` Ñ» ï³ ·³ ÛáõÙ ³ÛÝ ÷á Ë³Ý ó» Éáí ² ×»Ù-Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÇÝ£

ä³Ý ñ³ ·áñ ÍáõÃ Û³Ý Ù»ç Ù»Í Ñ³Ù µ³í ¿ÇÝ í³ Û» ÉáõÙ öÛáõëÏ ÛáõÉ Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ, á ñáÝù ³é¨ïñ³ ÛÇÝ ïáõÝ áõ Ý»ÇÝ ê³ Éá ÝÇ ÏáõÙ, ÇÝã å»ë Ý³¨ Ç ñ»Ýó ³ñ ï³¹ ñ³ÝùÝ ³ñ ï³ Ñ³ ÝáõÙ ¿ÇÝ º ·Çå ïáë áõ üñ³Ý ëÇ³£

Ð³ ó³ Ñ³ ïÇ Ï³ ÛÇÝ ÏáõÉ ïáõ ñ³ Ý» ñÇ ¨ ³É Ûáõ ñÇ ³é¨ïáõ ñÁ ·ñ» Ã» ³Ù µáÕ çáõÃ Û³Ùµ Ñ³ Û» ñÇ Ó»é-

Ø ² È Î ² ð ²


ùáõÙ ¿ñ£ ²Ûë ·áñ ÍÇ ³ é³ ç³ ï³ñ Ý»ñÝ ¿ÇÝ ä»ï-ñáë î» ï»× Û³ ÝÁ ¨ ä³ ñ»ï áõ Ðáí Ñ³Ý Ý»ë ² ×»Ù-Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ£ ì»ñ çÇÝ Ý»ñë Ç ñ»Ýó ³É ÛáõñÝ ³ñ ï³ Ñ³ ÝáõÙ ¿ÇÝ Íá í»½ñ Û³ ù³ Õ³ù Ý»ñ£

Ø³É Ï³ ñ³ ÛáõÙ Ï³ ÛÇÝ Ù³ Ýáõ ý³Ï ïáõ ñ³ ÛÇ 15 Ë³ ÝáõÃ Ý»ñ, á ñáÝ óÇó 2-Á å³ï Ï³ ÝáõÙ ¿ÇÝ ÑáõÛ-Ý» ñÇÝ, ÙÝ³ ó³ ÍÁ` Ñ³ Û» ñÇÝ£ ² é³ ç³ ï³ñ Ý»ñ ¿ÇÝ Ð³ ñáõÃ ÛáõÝ áõ ê» ñáí µ» äá Õáë Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ, ä»ï ñáë ¶³í Ã³ÝÉ Û³ ÝÁ, Ð³ Ïáµ àë Ï³Ý Û³ ÝÁ£ ²Ûë ³ë å³ ñ» ½áõÙ Ñ³ Û»ñÝ ³é Ñ³ ë³ ñ³Ï ³ÝÙñ ó» ÉÇ ¿ÇÝ£

Üå³ ñ³ í³ ×³ éáõÃ Ûáõ ÝÁ µ³ Å³Ý í³Í ¿ñ Ñ³-Û» ñÇ áõ ÑáõÛ Ý» ñÇ ÙÇç¨£ ²Ûë ×Ûáõ ÕáõÙ É³ í³ ·áõÛÝ ¹Çñù ¿ÇÝ ·ñ³ íáõÙ ¶» Õ³Ù áõ Î³ ñ³ å»ï îáÙ-å³½ Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ, Ð³ Ïáµ º ñ³Ù Û³ ÝÁ, Ø³É-Ë³ë Û³ ÝÁ, ´³ñ ë»Õ Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ£

Ø» ï³Õ Û³ Ç ñ» ñÇ ¨ ÷³Û ï³Ý Ûáõ ÃÇ ³é¨ïáõñÝ ¿É ¿ñ µ³ ó³ é³ å»ë Ñ³ Û» ñÇ Ó»é ùáõÙ£ ² é³ ç³ ï³-ñÁ §Î³ ñ³ å»ï äá ïáõ× Û³Ý ¨ áñ ¹Ç Ý»ñ¦ ýÇñ-Ù³Ý ¿ñ£

Ü³Ë ÏÇ ÝáõÙ Ø³É Ï³ ñ³ ÛáõÙ ëå³ë ùÇ ¨ ³ å³Ï» Õ» ÝÇ ³é¨ïñáí ½µ³Õ íáõÙ ¿ñ Ù»Ï Ññ»³ ÁÝ-ï³ ÝÇù, ë³ Ï³ÛÝ Ñ³ Û»ñÝ, Ç í»ñ çá, ³Û¹ ·áñÍÝ ¿É í»ñó ñÇÝ Ç ñ»Ýó Ó»é ùÁ£

²é¨ïñ³ Ï³Ý » éáõ ½» éÁ ï» ÕÇ ¿ñ áõ Ý» ÝáõÙ »ñ Ïáõ ß³µ ÃÇ` Ø³É Ï³ ñ³ ÛÇ ïá Ý³ í³ ×³ é³ ÛÇÝ û ñ» ñÇÝ£ Þñç³ Ï³ ·Ûáõ Õ³ óÇ Ý» ñÁ Ã³÷ íáõÙ ¿ÇÝ ù³ Õ³ù` µ» ñ» Éáí Ñ³ ó³ Ñ³ ïÇ Ï³ ÛÇÝ ÏáõÉ ïáõ ñ³-Ý»ñ, ÷³Ûï, ³ ÍáõË, Ï³ ñ³·, ÁÝ ï³ ÝÇ Ï»Ý ¹³ ÝÇ-Ý»ñ, µ³Ý ç³ ñ» Õ»Ý ¨ ÷á Ë³ ñ» ÝÁ ·Ý» Éáí Ç ñ»Ýó ³ÝÑ ñ³ Å»ßï ³å ñ³Ýù Ý» ñÁ£

27] 38-40

Ø³ ñ³ ßÁ, áñ å»ë ³é¨ïñ³ ÛÇÝ µ³ ÝáõÏ áõ ÕÇ Ý»-ñÇó Ñ» éáõ áõ Ù» Ïáõ ëÇ ù³ Õ³ù, Ù»Í í³ ×³ é³ Ï³-ÝáõÃ ÛáõÝ ãáõ Ý»ñ£ ²ÛÝ Çñ ³å ñ³Ýù Ý»ñÝ ³ñ ï³-Ñ³ ÝáõÙ áõ Ý»ñÏ ñáõÙ ¿ñ Ø»ñ ëÇ ÝÇ ¨ ³ é³ í» É³ å»ë ² É»ù ë³Ý¹ ñ» ïÇ ×³ Ý³ å³ñ Ñáí£

Ü»ñ ÙáõÍ íáÕ ·ÉË³ íáñ ³å ñ³Ýù Ý» ñÁ »í ñá-å³ Ï³Ý ¿ÇÝ` Ù» ï³Õ Û³ Ç ñ»ñ, ³ å³ Ï» Õ»Ý, Ñ³Ë-×³ å³ ÏÇ, ·áñÍ í³Íù Ý»ñ, ³ ëáõ, Ïï³í, ·áõ Ý³ íáñ Ï³ ßÇ Ý»ñ, ß³ ù³ñ, ëáõñ×, Ý³íÃ, ÃáõÕÃ ¨ ³ÛÉÝ£

²ñ ï³ Ñ³Ý íáõÙ ¿ÇÝ ÑÇÙ Ý³ Ï³ ÝáõÙ µñÇÝÓ, ã³-ÙÇã, åÇë ï³Ï, ·Ëïáñ, ïá ñáÝ, ÷³Ûï, ÁÝ ÏáõÛ½£

Ø³ ñ³ ßÇ ·ÉË³ íáñ í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý»ñÝ ¿ÇÝ.Ù³ Ýáõ ý³Ï ïáõ ñ³ ÛÇ` ÊÁñ É³· Û³Ý Ý» ñÁ, Ðáí-

Ñ³Ý Ý»ë, ´³Õ ¹³ ë³ñ, äá Õáë ¨ ì³ñ ¹Ç í³é âáñ-µ³ç Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ, Ø»É ùáÝ Ð³ ½³ ñ³ å»ï Û³ÝÝ áõ Ýñ³ áñ ¹Ç Ý» ñÁ, Ø»É ùáÝ ä³ åÇÏ Û³ ÝÁ, Îáë-ï³Ý ì³ñ Å³ å»ï Û³ ÝÁ, ¼Ç Û³ ê³ ÉÇµ Û³ ÝÁ, Þ³-ï³ñ¨Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ ¨ ³ÛÉù.

³Ã Ã³ ñÇ» ÛÇ` äÇ É» ½Çù× Û³Ý Ý» ñÁ, Î³ ñ³ å»ï ö³ñ Ã³Ù Û³ÝÝ áõ Ýñ³ áñ ¹Ç Ý» ñÁ, ØÏñïÇã ² ÙÇ-ñ³É Û³ÝÝ áõ »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ, ¸³ ù»ë Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý»-ñÁ, î»ñ-Ø»ë ñáå Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ, ¶³ ½³½ Û³Ý-Ý» ñÁ, Ð³ çÇ â³ñ·× Û³ ÝÁ, ê»¹ ñ³Ï ¸Çß ã» ù»Ý Û³-ÝÁ, Ð³Ù Ù³É Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ, Ð³ ñáõÃ ÛáõÝ ä³-å³ Û³ ÝÁ, ê³ñ ·Çë ² Ñ³ ñáÝ Û³ ÝÁ.

·áñ ·Ç` Ðáí ë»÷ ¸Çß ã» ù»Ý Û³ ÝÁ, ê³ñ ·Çë âáñ-µ³ç Û³ ÝÁ ¨ ³ÛÉù£

9] 305-306

´ñÝÓ³Ù ß³ ÏáõÃ Û³Ý Ù»ç Ñ³ Û» ñÁ Ï³ñ¨áñ ¹»ñ ¿ÇÝ Ï³ ï³ ñáõÙ, ¨ ³ñ ï³¹ ñ³Í µ»ñ ùÇ Ï» ëÇó ³ í» ÉÇÝ Ýñ³Ýó ¿ñ å³ï Ï³ ÝáõÙ£ ø³ ÝÇ áñ Ãáõñù ³ ·³ ñ³ Ï³ ï» ñ» ñÁ Ùß³Ï Ý» ñÇÝ µ³ í³ ñ³ñ áõ Ï³-Ýá Ý³ íáñ û ñ³ í³ñÓ ã¿ÇÝ í×³ ñáõÙ, í»ñ çÇÝ Ý»ñë Ãáõñù ³ Õ³ Ý» ñÇó ËáõÛë ¿ÇÝ ï³ ÉÇë ¨ ·» ñ³ ¹³-ëáõÙ Ñ³ Û» ñÇÝ£ Âáõñ ù» ñÇó µñÝÓ³Ù ß³ ÏáõÃ Û³Ùµ

Ø ² ð ² Þ

ÞáõÏ³Ý òáñ»Ý³í³×³é³ÛÇÝ ßáõÏ³Ý


½µ³Õ íáõÙ ¿ÇÝ ¶³ ¹Çñ ÷³ ß³Ý, ÞÛáõù ñÇ µ» ÛÁ, Ð³ ë³Ý ½³ ¹»Ý, âáõ ·³ ¹³ñ ½³ ¹» Ý» ñÁ, Ð³ çÇ Úá-Ù»ñ ½³ ¹» Ý» ñÁ ¨ ³ÛÉù, ÇëÏ Ñ³ Û» ñÇó` ÊÁñ É³· Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ, Âá ÷³É Û³Ý Ý» ñÁ, Øáõ ñ³¹ Û³Ý Ý»-ñÁ, ² ñÁ· Û³Ý Ý» ñÁ, Îáë ï³Ý ì³ñ Å³ å»ï Û³ ÝÁ, ¶Á ë³ ×Á· Û³Ý Ý» ñÁ ¨ ³ÛÉù£

9] 278

àñ å»ë çñ³ é³ï ù³ Õ³ù` Ø³ ñ³ßÝ Çñ ¹Çñ-ùáí áõ ÏÉÇ Ù³ Ûáí ß³ï Ñ³ñ Ù³ñ ¿ñ µ³Ý ç³ ñ³Ù ß³

ÏáõÃ Û³Ý Ñ³ Ù³ñ£ ´á Éáñ ³Ï Ý³Õµ Ûáõñ Ý» ñÇ çñ» ñÁ, ³ÝÑ ñ³ Å»ßï Ï³ ñÇù Ý» ñÇ Ñ³ Ù³ñ û· ï³ ·áñÍ í»-Éáõó Ñ» ïá, Ïáõ ï³Ï íáõÙ ¿ÇÝ ù³ Õ³ ùÇ Ñ³ ñ³ í³-ÛÇÝ ÏáÕ ÙáõÙ ¨ ·áñ Í³Í íáõÙ µ³Ý ç³ ñ³ Ýáó Ý» ñÁ á éá ·» Éáõ Ñ³ Ù³ñ£ ´³Ý ç³ ñ³Ù ß³Ï å³ñ ïÇ½-å³Ý Ý»ñÝ ³é Ñ³ ë³ ñ³Ï Ñ³ Û»ñ ¿ÇÝ, áñ Ùß³ ÏáõÙ ¿ÇÝ ³ Ù» Ý³ ï³ ñ³ ï» ë³Ï µ³Ý ç³ ñ» Õ»Ý£

9] 282-283

ÐÇÙ Ý³ Ï³ ÝáõÙ Ñ³ Ûáó Ó»é ùáõÙ ¿ÇÝ ßáõ Ï³ ÛÇ ³é¨ïáõñÝ áõ ³ñ Ñ»ëï Ý» ñÁ£ î» ÕÇ Ñ³Û í³ ×³ é³-Ï³Ý Ý» ñÇó ³Ý í³ ÝÇ ¿ÇÝ ² ¹³Ù Û³Ý-´³Ï É³ Û³ ÝÁ, Æµ ñ³ Ýáë Û³ ÝÁ, ÖÇ ÝÇ íÇ½ Û³ ÝÁ, ¶ÛáõÉ µ»ÝÏ Û³ ÝÁ ¨

³ÛÉù£ ²é Ñ³ ë³ ñ³Ï ³ Ù»Ý Ï³ñ ·Ç ³é¨ïñ³ Ï³Ý-Ý» ñÁ, ³ñ Ñ»ë ï³ íáñ Ý» ñÁ, »ñÏ ñ³ ·áñÍ Ý»ñÝ áõ-Ý»ÇÝ ïÝï» ë³ Ï³Ý É³í íÇ ×³Ï£ Üñ³Ýó Ù»ç Ñ³-ñáõëï Ù» Í³ ïáõÝ ÁÝ ï³ ÝÇù Ý»ñ ¿É Ï³ ÛÇÝ£

28] 195-196

Ø³ñ½ í³ÝÝ ³ñ ï³¹ ñáõÙ ¿ñ óá ñ»Ý, Ñ³ ó³ Ñ³-ïÇ Ï³ ÛÇÝ ³ÛÉ ÏáõÉ ïáõ ñ³ Ý»ñ, åïáõÕ Ý»ñ áõ ·Ûáõ-Õ³ïÝ ï» ë³ Ï³Ý ÙÃ»ñù Ý»ñ£ Üß³ Ý³ íáñ ¿ñ Ï³ñ-ÙÇñ ·Ç ÝÇÝ, áñ É³ÛÝ ëå³ éáõÙ áõ Ý»ñ£ ø³ Õ³ ùáõÙ Ï³ ÛÇÝ ³ñ ¹Ç³ Ï³Ý ³É ñ³ Õ³ó Ý»ñ, ÇÝã å»ë Ý³¨

µ³½ Ù³ ÃÇí ³ñ ï³¹ ñ³ Ù³ ë»ñ, áõñ å³ï ñ³ëï-íáõÙ ¿ñ µ³Ù µ³ Ï», µñ¹», Ù» ï³ù ë» Ïïá ñ» Õ»Ý£

Þáõ Ï³ ÛÇ ï» ñ» ñÁ ÑÇÙ Ý³ Ï³ ÝáõÙ Ñ³ Û»ñÝ ¿ÇÝ£ 28] 414-415

Øßá Ñ³ Û»ñÝ ½µ³Õ íáõÙ ¿ÇÝ ³é¨ïñáí, ³ñ Ñ»ëï-Ý» ñáí, Ïïá ñ» Õ» ÝÇ, ÍË³ Ëá ïÇ ³ñ ï³ ¹ñáõÃ Û³Ùµ ¨ ·Ûáõ Õ³ïÝ ï» ëáõÃ Û³Ý ³ÛÉ ×Ûáõ Õ» ñáí£ Î³ ÛÇÝ µ³ í³ Ï³ ÝÇÝ Ãíáí Ëá ßáñ í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý»ñ, á ñáÝ óÇó ¿ÇÝ Ü³ ½³ ñ»Ã ø» ßÇß Û³ ÝÁ, Ø³ñ ïÇ ñáë ê³ Ñ³Ï Û³ ÝÁ, ØÇ ñÇ ç³Ý Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ, ² ë³-ïáõñ ²ë É³Ý Û³ ÝÁ, ØÇ ë³ù ´¹» Û³ ÝÁ, Ø³ñ ·³ñ ØÝ¹á Û³ ÝÁ£

28] 430

Øßá Ñ³ Û» ñÇ ·ÉË³ íáñ ½µ³Õ ÙáõÝ ùÝ»ñÁ í³ ×³-é³ Ï³ ÝáõÃ ÛáõÝÝ ¿ñ ¨ ³ é³ÝÓ Ý³ å»ë ³ñ Ñ»ëï Ý»-ñÁ£ Øßá ßáõ Ï³ ÛáõÙ Ñ³ßí íáõÙ »Ý Ùá ï³ íá ñ³ å»ë 800 ½³ Ý³ ½³Ý ï» ë³ ÏÇ Ù³Ýñ áõ Ù»Í Ïñå³Ï Ý»ñ, á ñáÝ óÇó 500-Á å³ï Ï³ ÝáõÙ »Ý Ñ³ Û» ñÇÝ£ Ð³Û Ë³ ÝáõÃ å³Ý Ý» ñÇó Ùá ï³ íá ñ³ å»ë 200-Á å³-ñ³ åáõÙ »Ý ×á Ã³ í³ ×³ éáõÃ Û³Ùµ ¨ Ù³Ý ñ³ í³-×³ éáõÃ Û³Ùµ, ÇëÏ 300-Á` ³ñ Ñ»ëï Ý» ñáí£

1] 110

Ø ² ð ¼ ì ² Ü / Ø º ð ¼ Æ ü à Ü

Ø à ô Þ

Ú à ¼ Ô ² î


¶³ í³éÝ ³ñ ï³¹ ñáõÙ ¿ñ ·Ûáõ Õ³ïÝ ï» ë³ Ï³Ý ÙÃ»ñùÝ»ñ, Ù³ ë³Ùµ` í³ é» É³Ý ÛáõÃ, ßÇ Ý³ ÷³Ûï ¨ ·áñÍ í³Íù Ý»ñ£

ì³ñ ã³ Ï³Ý Ï»Ýï ñáÝ ÜÇ Ïá ÙÇ ¹Ç³Ý 50-60 ï³ ñÇ ³ é³ç, »ñµ ¹»é »ñ Ï³ Ãáõ ÕÇÝ Ï³ éáõó í³Í ã¿ñ, öáùñ ² ëÇ³ ÛÇ ³ Ù» Ý³ í³ ×³ é³ ß³Ñ áõ µ³-ÝáõÏ Ý³ í³ Ñ³Ý ·Çëï Ý» ñÇó Ù»ÏÝ ¿ñ£

10] 182

Þ» ñ³ Ù³ å³ ÑáõÃ Ûáõ ÝÁ, áñ å»ë µÝ³Ï ãáõÃ Û³Ý ·Ûáõ Õ³ïÝ ï» ë³ Ï³Ý ½µ³Õ ÙáõÝù, 100 ï³ñ í³ ÑÝáõÃ ÛáõÝ áõ ÝÇ£ ²ÛÝ Å³ Ù³ Ý³Ï, »ñµ Ëá ½³ ÏÇ ÏÇ Éá· ñ³ÙÝ ³ñ Å»ñ 300-400 Õáõ ñáõß, ·Ûáõ Õ³ óáõ ³ß Ë³ ï³Ý ùÁ ÉÇáõ ÉÇ í³ñ Ó³ïñ íáõÙ ¿ñ£ ²Û¹ ÇëÏ å³ï ×³ éáí µ³½ Ù³ ÃÇí ·Ûáõ Õ»ñ ÝíÇñ í» óÇÝ ß»-ñ³ Ù³ å³ ÑáõÃ Û³Ý` Ç ñ»Ýó » Ï³Ù ï³ µ»ñ Ñá Õ» ñÁ í» ñ³ Í» Éáí ÃÃ³ë ï³Ý Ý» ñÇ£ Þ» ñ³ Ù³ å³ Ñáõ-ÃÛ³Ý ½³ñ ·³ó Ù³ ÝÁ ½áõ ·³ Ñ»é, ·³ í³ éáõÙ, µÝ³-Ï³ Ý³ µ³ñ, µ³ó í» óÇÝ Ý³¨ Ù³ Ý³ ñ³Ý Ý»ñ` Ëá-½³ ÏÁ Ù» ï³ù ëÇ í» ñ³ Í» Éáõ Ñ³ Ù³ñ£ Ü³Ë, ³ Ù»Ý áù ÇÝùÝ ¿ñ Çñ Ëá ½³ ÏÁ Ù» ï³ù ëÇ í» ñ³ ÍáõÙ, ë³ Ï³ÛÝ Ñ»ï½ Ñ» ï» ÑÇÙÝ í» óÇÝ Ù³ Ý³ ñ³Ý Ý»ñ, á ñáÝó ÃÇíÝ ³Û ëûñ 60-Çó ³ í» ÉÇ ¿. ëñ³Ý óÇó 40 –Á ·áñ ÍáõÙ ¿ñ 1910-1912ÃÃ.£

ÜÇ Ïá ÙÇ ¹Ç³ ÛÇ ·³ í³ éÇ Ù³ Ý³ ñ³Ý Ý»ñÝ ÁÝ¹-Ñ³ Ýáõñ ³é Ù³Ùµ ³ñ ï³¹ ñáõÙ »Ý 1500 Ñ³Ï ï³-ñ³ ï» ë³Ï Ù» ï³ùë1£ Úáõ ñ³ ù³Ýã Ûáõñ Ñ³Ï Ù³-Ý³ ñ³ ï» ñÁ í³ ×³ éáõÙ ¿ ÙÇ çÇ ÝÁ 150 áë Ïáí, ÏÝß³ Ý³ ÏÇ` 225.000 áë ÏÇÝ ï» Õ³ Ï³Ý Ëá ½³ ÏÇó ëï³ó íáÕ Ù» ï³ù ëÇ ï³ ñ» Ï³Ý ³ñ Å»ùÝ ¿£

10] 186-190

1 1 Ñ³ÏÁ = 400 ÏÇÉá·ñ³ÙÇ£ î»ë³ÏÝ»ñÝ »Ý` Grand prima, court et long (510 Ñ³Ï), Première ordre, court et long (745 Ñ³Ï), Bon deuxième, court et long (390 Ñ³Ï), Deuxième long, court et long (775 Ñ³Ï), Troisième (775 Ñ³Ï)£ ÀÝ¹Ñ³Ýáõñ ù³Ý³ÏÁ` Ùáï 1500 Ñ³Ï£ ÌÝÃ. Ñ»Õ.£

ÐÚàôê ì²Ìø Üº ðÆ ¶àð Ì² ð² Üºð

² é³ çÇ ÝÁ ¨ ³ Ù» Ý³ ÑÇ ÝÁ Î³Û ë» ñ³ Ï³Ý ãáõ Ë³ÛÇ ·áñ Í³ ñ³ÝÝ ¿, áñ ·ïÝíáõÙ ¿ Æ½ ÙÇÃ ù³ Õ³ ùÇ Ñ³ ñ³í-³ñ¨»É Û³Ý ÏáÕ ÙáõÙ, øÇ É»Õ ·» ïÇ ³ ÷ÇÝ£ Î³ éáõó í»É ¿ 1836-ÇÝ ëáõÉ Ã³Ý ²µ ¹áõÉ Ø» çÇ ¹Ç û ñáù, Ðáí Ñ³Ý Ý»ë î³ï Û³ ÝÇ ÑëÏá ÕáõÃ Û³Ùµ, áí ÝáõÛÝ Ãí³ Ï³Ý Ý» ñÇÝ Ï³ éáõ ó»ó Ý³¨ Ðñ» ù»Ç Ï³Û-ë» ñ³ Ï³Ý ·áñ Í³ ñ³ ÝÁ£ âáõ Ë³ ÛÇ ·áñ Í³ ñ³ ÝÁ Ù»Í Ñ³Ù µ³í ¿ñ í³ Û» ÉáõÙ ³Ù µáÕç Ï³Ûë ñáõÃ Ûáõ ÝáõÙ ¨ Ñ³Ý ¹Ç ë³ ÝáõÙ ¿ñ ûë Ù³Ý Û³Ý µ³ Ý³ ÏÇ Ù³ ï³ Ï³-ñ³ ñÁ£ Ð³ ÙÇ ¹Ç û ñáù ³ÛÝ »ñ Ï³ñ Å³ Ù³ Ý³Ï ÷³Ï-í³Í ÙÝ³ó, ë³ Ï³ÛÝ ë³Ñ Ù³ Ý³¹ ñáõÃ Û³Ý ÁÝ ¹áõ-Ýáõ ÙÇó Ñ» ïá Ï³ é³ í³ ñáõÃ Ûáõ ÝÁ áõ ß³¹ ñáõÃ ÛáõÝ ¹³ñÓ ñ»ó áõ í» ñ³ Ï³Ý· Ý»ó ³ñ ï³¹ ñáõÃ Ûáõ ÝÁ£

Î³ ñ³ Ùáõ ë³ ÉÇ ·áñ Í³ ñ³ ÝÁ ÑÇÙÝ í»É ¿ 1893-1894ÃÃ. ÙÇ ËáõÙµ µáß Ý³Õ ¹ñ³ Ù³ ï» ñ» ñÇ ÏáÕ-ÙÇó, Î³ ñ³ Ùáõ ë³É ù³ Õ³ ùÇ ³ñ¨»É Û³Ý ÏáÕ ÙáõÙ£ ²ñ ï³¹ ñáõÙ ¿ Ï³ñ å»ï, ·áñÍ í³Íù, ý»ë ¨ ³ÛÉÝ, á ñáÝù ëå³ éáõÙ áõ Ý»Ý£ Ü»ñ Ï³ ÛáõÙë µ³ í³ Ï³-ÝÇÝ µ³ñ ·³ í³× íÇ ×³ ÏÇ Ù»ç ¿ ¨ Ñ³ Ù³ñ íáõÙ ¿ Ï³Û ëñáõÃ Û³Ý Ñ³Ù µ³ í³ íáñ ³ñ ï³¹ ñ³ Ï³Ý Ó»é-Ý³ñ ÏáõÃ ÛáõÝ Ý» ñÇó Ù» ÏÁ£

Î³ ñ³ Ùáõ ë³ ÉáõÙ Ï³ Ý³¨ Û³½ Ù³ ÛÇ ·áñ Í³ñ³Ý, á ñÁ å³ï Ï³ ÝáõÙ ¿ ÙÇ Ñ³ ÛÇ£

10] 191-193

Øº î²ø êÆ Ø² Ü² ð²Ü Üºð

1910-1912ÃÃ. ÜÇ Ïá ÙÇ ¹Ç³ ÛÇ ßñç³ ÝÇ ¶áõñï-µ» É»Ý, ¶ÁÝ ×Á É³ñ, ¾ß Ù», ØÇ ç³· ÛáõÕ, ê³ ñ³ß ÉÁ, äáõñ Ñ³ ÝÇ Û», ² ¹³ µ³ ½³ñ, ²ë É³Ý µ»Ï, ä³ñ ïÇ-½³Ï, Üáñ ·ÛáõÕ, Â» ÷» ·ÛáõÕ µÝ³ Ï³ í³Û ñ» ñáõÙ ·áñ ÍáõÙ ¿ñ 35 Ù³ Ý³ ñ³Ý, á ñÇó 21-Á å³ï Ï³-ÝáõÙ ¿ñ Ñ»ï¨Û³É Ñ³ Û» ñÇÝ` ². Î³ ñ³ å»ï Û³Ý, ¶. ¸»Ûñ Ù»Ýç Û³Ý, ú. Þ³ÙÉ Û³Ý, ¸. Î³ ñ³ å»ï Û³Ý,

Ü Æ Î à Ø Æ ̧ Æ ² / Æ ¼ Ø Æ Â

Æ½ ÙÇ ÃÇ Ñ³Û Ï³ Ï³Ý Ã³ Õ³ Ù³ ëÁ


ä. Øáõ ñ³¹ Û³Ý, â³ñù× Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý»ñ, Ø» ï³ñ-Û³Ý, Ð. î³Û É»ñ Û³Ý, ¶áõ ÛáõÙ× Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý»ñ, Ø. ÖñÏ³ Û³Ý, ². ²Ý µ³ñÉ Û³Ý, Î. Âá ÷áõ½ Û³Ý, Î. î»ñ-Ï³ ñ³ å»ï Û³Ý, ØÏñÛ³Ý, Ê. ² í»ï Û³Ý, î»ñ-ê³ Ñ³Ï Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý»ñ£ ÀÝ¹ á ñáõÙ, Ø» ï³ñ Û³ ÝÇ

·áñ ÍÁÝ Ï»ñÝ ¿ñ Ãáõñù ê» ÛÇ ¹Á, Ð³ Ïáµ î³Û É»ñ Û³-ÝÇ ÝÁ` Ð³ ÙÇ¹ µ» ÛÁ£

ØÝ³ ó³Í 14 Ù³ Ý³ ñ³Ý Ý» ñÁ å³ï Ï³ ÝáõÙ ¿ÇÝ ÑáõÛ Ý» ñÇÝ áõ Ãáõñ ù» ñÇÝ£

10] 201-211

âÙßÏ³ Í³ ·Á ëÇ ñáõÝ, ÷áù ñÇÏ ·Ûáõ Õ³ ù³ Õ³ù ¿ Ê³ñ µ»ñ ¹Ç ÑÛáõ ëÇë-³ñ¨ÙïÛ³Ý ÏáÕ ÙáõÙ, Ýñ³ ÝÇó 12 Å³Ù Ñ» é³ íá ñáõÃ Û³Ý íñ³£ ¸»ñ ëÇ ÙÇ É»é Ý³-ßÕÃ³ ÛÇ ³Ý ÑáõÝ ù³ ñ³ Ï³ñ Ï³é Ý» ñÇ Ù»ç ÏÕ½Ç³-ó³Í, ³Ý ÃÇí Ñá í³ Ýáõï å³ñ ï»½ Ý» ñÇ Ù»ç Ã³Õ-í³Í ÙÇ í³Ûñ ¿£

Æ µÝ» ·áñ ÍáõÝ Û³, ÁÝ ïÇñ ³ñ Ñ»ë ï³ íáñ, ÏñÃí» Éáõ ÁÝ ¹áõ Ý³Ï ãÙßÏ³ Í³· óÇÝ ãÇ Ï³ ñá Õ³-ÝáõÙ ³å ñ»É Çñ µÝ³ í³Û ñáõÙ ¨ ß³ï ÑÇÝ Å³ Ù³-Ý³Ï Ý» ñÇó Ç í»ñ ëá íáñ ¿ å³Ý¹Ë ï»É äá ÉÇë, Ð³-É»å, îñ³ åÇ ½áÝ ̈ ³Û Éáõñ, áñ ï»Õ ÑÇ Ù³ µ³ í³ Ï³-Ý³ ã³÷ ·³Õ Ã³ Ï³ ÝáõÃ ÛáõÝ ¿ ËéÝí³Í` ÁÝ¹ Ñ³-Ýáõñ ³é Ù³Ùµ µ³ ñ» Ï» óÇÏ íÇ ×³ ÏáõÙ£

Î. ÂáõËÙ³Ý»³Ý, 1898Ã. 39] 291-292

²é¨ïáõ ñÁ Ï»Ýï ñá Ý³ ó³Í ¿ñ ù³ Õ³ ùÇ Ù»ç£ êá íá ñáõÃ Û³Ý Ñ³ Ù³ Ó³ÛÝ, ß³ µ³ ÃÁ Ù»Ï ûñ å³ñ-ï³ ¹Çñ ßñç³ Ï³ 50-60 ·Ûáõ Õ» ñÇ Ù³ñ ¹ÇÏ ù³ Õ³ù ¿ÇÝ ·³ ÉÇë ³é¨ïñÇ Ñ³ Ù³ñ£ ²Û¹ û ñÁ ãá ñ»ù ß³µ-ÃÇÝ ¿ñ, ³Û¹ Ù»Ï û ñÁ á ñáß ¿ñ£ ²Û¹ û ñÁ µá Éáñ Ñ³Û ·Ûáõ Õ³ óÇ Ý» ñÁ Ñ³Ý ¹Ç åáõÙ ¿ÇÝ Ù»Ï Ù» Ïáõ, Í³ Ýá-Ã³ ÝáõÙ, Ùï» ñÇÙ Ñ³ ñ³ µ» ñáõÃ ÛáõÝ Ý»ñ Ñ³ë ï³-ïáõÙ, µ³ ñ» Ï³Ù Ý»ñ ¹³é ÝáõÙ£

ø³ Õ³ùÝ áõ Ý»ñ Ù»Í ßáõ Ï³, µ³ó ßáõ Ï³, ÷³Ï ßáõ Ï³£ Î³ ÛÇÝ Ï»ñ å³ ëÇ, Ñ³ ·áõë ïÇ, Ï»Ý ó³ Õ³-ÛÇÝ Ç ñ» ñÇ, Ù³Ý ñ³ í³ ×³ éÇ, Ïáß Ï³ Ï³ ñÇ, ¹»ñ Ó³-ÏÇ ¨ ½³ Ý³ ½³Ý ³ÛÉ Ë³ ÝáõÃ Ý»ñ£ ´³ó ßáõ Ï³Ý Ñ³ ó³ Ñ³ ïÇ Ï³ ÛÇÝ ÏáõÉ ïáõ ñ³ Ý» ñÇ ßáõ Ï³Ý ¿ñ. ³Û¹ ï»Õ Ï³ ÛÇÝ Ý³¨ ßÇ Ý³Ý Ûáõ Ã» ñÇ, Ù» ï³Õ Û³ Ç ñ» ñÇ, ³ å³ Ï» áõ Ñ³Ë ×³ å³ Ï» ³ ÝáÃ Ý» ñÇ,

³ Ý³ ·³ ·áñ ÍÇ Ë³ ÝáõÃ Ý»ñ£ Þáõ Ï³Ý Ï»Ý ëáõ Ý³Ï ¿ñ ¨ ³ß ËáõÛÅ£ Ê³ ÝáõÃ å³Ý Ý» ñÇ, í³ ×³ é³ Ï³Ý-Ý» ñÇ, ³ñ Ñ»ë ï³ íáñ Ý» ñÇ 90%-Á Ñ³Û ¿ñ£

ø³ Õ³ ùÇ µÝ³Ï ãáõÃ ÛáõÝÝ Çñ Ñ³ ó³ Ñ³ ïÇ ÏÁ, µ³Ý ç³ ñ» Õ» ÝÁ, ÷³Û ïÁ (Ã» í³ é» ÉÇ ùÇ ¨ Ã» ßÇ-Ý³ ñ³ ñáõÃ Û³Ý), Ûáõ ÕÁ, Ï³ ñ³ ·Á, å³ ÝÇ ñÁ, ÙÇ-ëÁ, ³é Ñ³ ë³ ñ³Ï ³Ù µáÕç å³ ñ»ÝÝ ëï³ ÝáõÙ ¿ñ ßñç³ Ï³ ·Ûáõ Õ» ñÇó, »ñ µ»ÙÝ ¿É` Ñ» é³ íáñ ¸»ñ ëÇ-ÙÇó£ ø³ Õ³ùÝ ³é¨ïñ³ ÛÇÝ Ñ³ ñ³ µ» ñáõÃ Ûáõ Ý»ñ ¿ñ å³Ñ å³ ÝáõÙ Ê³ñ µ»ñ ¹Ç, ² ñ³µ ÏÇ ñÇ, ²Ï ÝÇ, Êá ½³ ÃÇ, Ð³ É» åÇ, äáÉ ëÇ ̈ ³ÛÉ ù³ Õ³ù Ý» ñÇ Ñ»ï£

ø³ Õ³ ùÇ Í³Û ñ³ ·áõÛÝ ÑÛáõ ëÇ ëÇ` êµ. Âá ñá-ëÇ ¨ ´³ ñ³ Óá ñÇ ßñç³ ÝÇ µÝ³Ï ãáõÃ Ûáõ ÝÁ, Ñ» éáõ ·ïÝí» Éáí, Çñ ³é¨ïñÇ 25%-Á âÙßÏ³ Í³ ·áõÙ Ï³-ï³ ñ» Éáí Ñ³Ý ¹»ñÓ, ÙÝ³ó Û³ÉÝ Ç ñ³ Ï³ Ý³ó ÝáõÙ ¿ñ ²Ï ÝÇ, »ñ µ»ÙÝ ¿É` ºñ½Ý Ï³ ÛÇ áõ ø» Ù³ ËÇ Ñ»ï£

ø³ Õ³ ùÇó ¹áõñë ·ïÝíáÕ ³ñ Ñ»ë ï³ íáñ Ý»-ñÁ, ³é¨ïñ³ Ï³Ý Ý» ñÁ, ßÇ Ý³ ñ³ñ í³ñ å»ï Ý»ñÝ ³ é³Ýó µ³ ó³ éáõÃ Û³Ý Ñ³ Û»ñ ¿ÇÝ£

39] 123-124

âÙßÏ³ Í³ ·Ç Ï»Ýï ñá ÝáõÙ ·ïÝíáõÙ ¿ñ Í³Í-Ï³Í ßáõ Ï³Ý, áõñ Ï³ ÛÇÝ ³éï ñ³ Ï³Ý Ý» ñÇ Ë³-ÝáõÃ Ý»ñ£ ²Û¹ ßáõ Ï³ ÛÇ 6 ¹³ñ å³ë Ý» ñÁ ·Ç ß»ñ Ý» ñÁ ÷³Ï íáõÙ ¿ÇÝ. ³ å³ Ñá íáõÃ Û³Ý Ñ³ Ù³ñ ¹³ñ å³ë-Ý» ñÇ Ùáï å³ Ñ³Ï Ý»ñ ¿ÇÝ Ï³ñ· íáõÙ£

Þáõ Ï³ ÛÇ ³ñ¨ÙïÛ³Ý ÏáÕ ÙáõÙ Ï³ñ Ãñù³ Ï³Ý Ù½ÏÇÃ, á ñÁ ÙÇ Ñ³Û ¿ñ Ï³ éáõ ó»É£ ²Û¹ ÝáõÛ Ý ³Ý-ÓÁ Ï³ éáõ ó»É ¿ñ Ý³¨ ºñ Ï³ ÝÇ » Ï» Õ» óÇÝ, ¨ Åá Õá-íáõñ ¹Á Ýñ³Ý ³Ý í³ ÝáõÙ ¿ñ âÙßÏ³ Í³ ·ÁÝ ÙÇ Ý³ñ» ëÇ í» ºñ Ï³ ÝÁÝ ùÇ ÉÇ ë» ëÇ µÇñ áõë ï³£

39] 142

â Ø Þ Î ² Ì ² ¶


ø³ Õ³ ùÇ µÝ³Ï ãáõÃ Û³Ý ³å ñáõë ïÇ ÙÇ çá óÁ ³é¨ïáõñÝ ¿ñ£

Î³ ÛÇÝ Ñ³ ·áõë ï» Õ» ÝÇ, ß³ ù³ ñÇ, ëñ×Ç, Ã» ÛÇ, û ×³ éÇ í³ ×³ é³ï Ý»ñ£ ²å ñ³Ýù Ý»ñÝ ³é Ñ³ ë³-ñ³Ï Ý»ñ ÙáõÍ íáõÙ ¿ÇÝ Ê³ñ µ»ñ ¹Çó, Ð³ É» åÇó, Î. äáÉ ëÇó ¨ §Ù³ Ýáõ ë³¦ ² ñ³µ ÏÇ ñÇó£

Î³ ÛÇÝ Ý³¨ ³é¨ïñ³ Ï³Ý Ý»ñ, á ñáÝù Ï³å-í³Í ¿ÇÝ ·Ûáõ Õ» ñÇ áõ ¸»ñ ëÇ ÙÇ Ñ»ï£ êñ³Ýù Ý»ñ-Ùáõ ÍáõÙ ¿ÇÝ Ùë³ ïáõ Ï»Ý ¹³ ÝÇ Ý»ñ, Ï³ ñ³·, å³-ÝÇñ, Ã³ñÙ áõ ãá ñ³ó ñ³Í åïáõÕ Ý»ñ£

39] 154-155

î» Õ³ óÇ Ñ³ Û» ñÁ ïÝï» ë³ å»ë É³í íÇ ×³ ÏÇ Ù»ç ¿ÇÝ£ Üñ³Ýù Ù» Ý³ ïÇ ñ³ Ï³Ý ¹Çñù ¿ÇÝ ·ñ³-íáõÙ ù³ Õ³ ùÇ ³é¨ïñ³ Ï³Ý, ³ñ Ñ»ë ï³ íá ñ³ Ï³Ý ¨ Ï³ ß» ·áñ Í³ Ï³Ý ³ë å³ ñ»½ Ý» ñáõÙ£ Ð³ ñáõëï í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý» ñÇó ³ã ùÇ ¿ÇÝ ÁÝÏ ÝáõÙ ²Ã Ã³ñ-

Û³Ý Ý» ñÁ, ø» Û³ Ë³ ãá Û³Ý Ý» ñÁ, Þ³ ÑÇÝ Û³Ý Ý» ñÁ, Øáõ ñ³¹ Û³Ý Ý» ñÁ£ Ø» Í³ ïáõÝ Ý» ñÇó ³ é³ í»É Ñ³Ý-ñ³ Ñ³Ûï ¿ñ Úáù ëáõÉ Û³Ý ÁÝ ï³ ÝÇ ùÁ, áñÝ áõ Ý»ñ ÁÝ ¹³ñ Ó³Ï Ï³É í³Íù Ý»ñ£

28] 507

èá ¹áë Ãá ÛÇ Ñ³ Û» ñÇ Ï» ëÁ Ñá Õ³ ·áñ ÍáõÃ Û³Ùµ ¿ñ ½µ³Õ íáõÙ, 40%-Á` ³ñ Ñ»ëï Ý» ñáí ¨ ÁÝ ¹³ Ù» ÝÁ 10%-Á` ³é¨ïñáí£

Ð³Û í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý» ñÇ Ñ» ï³ùñù ñáõÃ Û³Ý ÍÇ ñáõÙ ¿ñ Ñ³ ó³ Ñ³ ïÇ Ï³ ÛÇÝ ÏáõÉ ïáõ ñ³ Ý» ñÇ, Ïáß Ï» Õ» ÝÇ, ÷³Û ï³Ý Ûáõ ÃÇ áõ Ù» ï³Õ Û³ Ç ñ» ñÇ ³é¨ïáõ ñÁ, ÇëÏ Ýå³ ñ» Õ» ÝÇ ³é¨ïáõ ñÁ ·ñ» Ã» ³Ý µáÕ çáõÃ Û³Ùµ ÑáõÛ Ý» ñÇ Ó»é ùáõÙ ¿ñ£

Â»¨ ù³ Õ³ ùáõÙ ·áñ ÍáÕ Ñ³ ó³ Ñ³ ïÇ Ï³ ÛÇÝ ÏáõÉ ïáõ ñ³ Ý» ñÇ í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý» ñÇ Ù»Í Ù³ ëÁ ÑáõÛ Ý»ñ ¿ÇÝ, ë³ Ï³ÛÝ í»ñ çÇÝ Å³ Ù³ Ý³Ï Ý» ñáõÙ Ñ³ Û»ñÝ ¿É ëÏë» óÇÝ ³Û¹ ³ë å³ ñ» ½áõÙ á ñá ß³-ÏÇ ï»Õ ·ñ³ í»É áõ »í ñá å³ Ï³Ý »ñÏñ Ý» ñÇ Ñ»ï ³é¨ïñ³ ÛÇÝ Ñ³ ñ³ µ» ñáõÃ ÛáõÝ Ý»ñ Ñ³ë ï³ ï»É£ ²Û¹ á Éáñ ïÇ Ñ³Û í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý»ñÝ ¿ÇÝ Üß³Ý ê³·½É Û³ ÝÁ, Ø³ ÝáõÏ ´»ñ µ»ñ Û³ ÝÁ, Øáí ë»ë Ø³-

â Ü ø à ô Þ

èà¸àêÂà / ÂºøÆð¸²Ô


É³ù Û³ ÝÁ, èáõ µ»Ý ÖÇ½ Ù»× Û³ ÝÁ, öáë ï³× Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ, Ø»Ñ Ã»ñ Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ, ¸» ÙÇñ-Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ, ´³ ÝÇÏ Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ£

ø³ Õ³ ùÇ ³ñ Ñ»ë ï³ íáñ Ý» ñÇ ³ Ù» Ý³ Ù»Í ïá-Ïá ëÁ Ï³½ ÙáõÙ ¿ÇÝ Ïáß Ï³ Ï³ñ Ý» ñÁ, á ñáÝù Ý»ñ ùÇÝ å³ Ñ³Ý ç³ñ ÏÁ µ³ í³ ñ³ ñ» Éáõó µ³ óÇ` Ù»Í ù³-Ý³ Ïáí Ïáß Ï» Õ»Ý ¿ÇÝ ³ñ ï³ Ñ³ ÝáõÙ Âáõñ ùÇ³-ÛÇ ½³ Ý³ ½³Ý Ù³ñ ¹³ ß³ï Ï»Ýï ñáÝ Ý»ñ, ÇÝã å»ë Ý³¨ º ·Çå ïáë ¨ ³ ñ³ µ³ Ï³Ý ³ÛÉ »ñÏñ Ý»ñ£ ²Û¹ ³é¨ïñáí ½µ³Õ íáÕ Ýß³ Ý³ íáñ í³ ×³ é³ Ï³Ý-Ý» ñÁ ÙÇ³ÛÝ Ñ³ Û»ñ ¿ÇÝ, á ñáÝ óÇó ÑÇ ß³ñ Å³Ý »Ý ¼» ÷»Ã Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ, Ö³Ù× Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ, üñáõÝ× Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ, úÝ ÝÇÏ ¶³ë å³ñ Û³-ÝÁ, ¶ñÇ ·áñ ØËÇ Ã³ñ Û³ ÝÁ, ² Õ³ ëÇ ê³ ñ³ç Û³ ÝÁ, Ø³ ÝáõÏ Â³¹¨áë Û³ ÝÁ£

ø³ Õ³ ùÇÝ ¨ Ùá ï³ Ï³ ·Ûáõ Õ» ñÇÝ ³ÝÑ ñ³-Å»ßï ³Ù µáÕç ÷³Û ï³Ý Ûáõ ÃÁ Ý»ñ ÙáõÍ íáõÙ ¿ñ, ¨ ³Û¹ µÇ½ Ý»ëÝ Ç ñ³ Ï³ Ý³ó ÝáõÙ ¿ÇÝ öáë ï³× Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ, Ø» ÉÇ ïáë Ö³Ù× Û³ ÝÁ, èáõ µ»Ý ö³-÷³½ Û³ ÝÁ, ¶ ̈ áñ· ¶³ ÷áõÃë½ Û³ ÝÁ, Ø³ ÝáõÏ ø»-ñ»ë Ã»× Û³ ÝÁ áõ ö³ ÷³½ Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ£

ø³ Õ³ ùáõÙ Ï³ ÛÇÝ Ù³ Ýáõ ý³Ï ïáõ ñ³ ÛÇ 26 Ë³ ÝáõÃ Ý»ñ£ ´³ óÇ ² ñÇë ïÇ ä³ñ ï³É ³Ý í³Ùµ ÙÇ ÑáõÛ ÝÇó, ÙÝ³ ó³Í µá Éáñ Ë³ ÝáõÃ Ý» ñÇ ï»-ñ» ñÁ Ñ»ï¨Û³É Ñ³ Û»ñÝ ¿ÇÝ` Ð³ çÇ Ø»ë ñáå ³ Õ³, äá Õáë Ö³Ù× Û³Ý, §îá Ý³ å»ï Û³Ý ÁÝÏ.¦, îÝÏ½Û³Ý, Ðá í³ ÏÇÙ ¶³ ñ³Ý ýÇÉ Û³Ý, êï» ÷³Ý Â» ýÇÏ Û³Ý, Ðáí Ñ³Ý Ý»ë ¶³ ñ³Ý ýÇÉ Û³Ý, §Î³ñ-åÇë Â³¹¨áë Û³Ý ÁÝÏ.¦, ¼» Ýáµ Î³ é³ í³ñ Û³Ý, ¼³ ù³ñ Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý»ñ, ² É»ù ë³Ý ÎÛáõ ñ»Õ Û³Ý, º ñ» ÙÇ³ êï» ÷³Ý Û³Ý, Î³ ñ³ å»ï Ü»í ñáõ½ Û³Ý, §¶ñÇ ·áñ ² ×»Ù Û³Ý ÁÝÏ.¦, äá Õáë ¶É×Û³Ý, ÜÇ Ïá-Õáë º ñ»ó Û³Ý, ê³ñ ·Çë Ô³ ½³ ñáë Û³Ý, êï» ÷³Ý Â³ ñ³ù× Û³Ý, ØÇÑ ñ³Ý Â³ß× Û³Ý, ì³ñ ¹» ñ»ë âÇ ÉÇÝ ÏÇñ Û³Ý, ¶ñÇ ·áñ öÇ ÉÇ åáë Û³Ý, Ð³ ñáõÃ ÛáõÝ ¶³ í³ý Û³Ý, ² µÇ ëá ÕáÙ Ô³ ½³ ñáë Û³Ý, ²ñ ß³Ï ² É»ù ë³Ý Û³Ý, Ð³ ñáõÃ ÛáõÝ Æ½ ÙÇñÉ Û³Ý ¨ ¶ ̈ áñ· ø» ñáí µ» Û³Ý£

Ø» ï³Õ Û³ Ç ñ» ñÁ »í ñá å³ Ï³Ý »ñÏñ Ý» ñÇó Ý»ñ Ùáõ ÍáõÙ ¿ÇÝ ä³Éù× Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ, ø» ñ»Ù-Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ, Ð³Ù µ³ñ ÓáõÙ ö³í ÉÇ Û³ ÝÁ ¨ øñÇë ï³ ÷áñ Â³ ÃáÝ Û³ ÝÁ£

èá ¹áë Ãá ÛÇ »ñ Ï³ Ã³ ·áñ Í³ Ï³Ý áõ »ñ Ï³ Ã³í³ ×³ é³ Ï³Ý 51 Ë³ ÝáõÃ Ý» ñÇó ÙÇ³ÛÝ 5-Ý ¿ñ å³ï Ï³ ÝáõÙ Ãáõñ ù» ñÇÝ, ÙÝ³ó Û³ ÉÇ ï» ñ» ñÁ Ñ³-Û»ñ ¿ÇÝ£

² ¹³ Ù³Ý ¹Ç ¨ Ã³Ý Ï³ ·ÇÝ ³ÛÉ ù³ ñ» ñÇ ³ Ù»-Ý³Ý ß³ Ý³ íáñ í³ ×³ é³ Ï³ ÝÁ äá Õáë ö³ ÷³½-Û³ ÝÝ ¿ñ, á ñÁ Ý³¨ Ñ» é³· ñ³ ÛÇÝ áõ Ñ» é³ Ëá ë³ ÛÇÝ ë³ñ ù» ñÇ å» ï³ Ï³Ý Ù³ ï³ Ï³ ñ³ñÝ ¿ñ£

ø³ Õ³ ùáõÙ Ï³ ÛÇÝ 7 ³É ñ³ Õ³óÝ»ñ, á ñáÝù µá-ÉáñÝ ¿É å³ï Ï³ ÝáõÙ ¿ÇÝ Ñ³ Û» ñÇÝ£ ² Ñ³ Ýñ³Ýó ³ ÝáõÝ Ý» ñÁ` ØÇ ÙÇ ùá, Ô³ ½³ñ ³ Õ³, ö³ ÷³½ Û³Ý, ² ë³ ïáõñ ´á Û³ç Û³Ý, ² ÛÁ× Û³Ý Ý»ñ, êÇáÉ× Û³Ý-Ý»ñ, Ð³ ýÁ½ úÝ ÝÇÏ£

45] 207-209

èá¹áëÃáÛÇ Â³·³íáñ Ã³Õ³Ù³ëÇ §üñ³ÝÏ Ù³ÑÉ³¦ ÷áÕáóÁ£ ºñ¨³óáÕ µáÉáñ ïÝ»ñÁ å³ïÏ³ÝáõÙ ¿ÇÝ Ñ³Û»ñÇ`

Ú³ÏáµáíÇãÝ»ñÇÝ (²ÉÛ³Ý³ùÛ³Ý), ¶³ñ³ÝýÇÉÛ³ÝÝ»ñÇÝ ¨ ³ÛÉáó£ Ú³ÏáµáíÇãÝ»ñÇÝ å³ïÏ³ÝáÕ ³Ûë ³é³çÇÝ ß»ÝùáõÙ »ñ»ù ûñ

Çç¨³Ý»É »Ý ´áõÉÕ³ñÇ³ÛÇ ó³ñ ü»ñ¹ÇÝ³Ý¹Á ¨ ´áñÇë áõ ÎÇñÇÉ Ã³·³Å³é³Ý·Ý»ñÁ£


Ð³ Û» ñÁ ù³ Õ³ ùÇ í³ ×³ é³ Ï³ Ý³ Ï³Ý ³ë å³-ñ» ½áõÙ ³ é³ ç³ ï³ñ ¹Çñù ¿ÇÝ ·ñ³ íáõÙ£ Üñ³Ýù ½µ³Õ íáõÙ ¿ÇÝ ³ñ Ñ»ëï Ý» ñáí, »ñÏ ñ³ ·áñ Íáõ-ÃÛ³Ùµ, Ñ³ÝÓ Ý³ Ï³ ï³ ñáõÃ Û³Ùµ, å³Ý ¹á Ï³ å³-ÝáõÃ Û³Ùµ ¨ ³ÛÉ ·áñ Í» ñáí£ Ð³ï Ï³ å»ë ³ã ùÇ ¿ÇÝ ÁÝÏ ÝáõÙ ÍË³ Ëá ï³ñ¹ Ûáõ Ý³ µ» ñáõÃ Û³Ý ¨ ÍË³-Ëá ïÇ ³ñ ï³ Ñ³Ý Ù³Ý ³ë å³ ñ» ½áõÙ£

ê³Ù ëá ÝÇ ïÝï» ë³ Ï³Ý µ³ñ ·³ í³× íÇ ×³ ÏáõÙ ·ïÝíáÕ Ñ³ Ûáó Ù»ç ³Ý í³ ÝÇ í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý»ñ áõ ÍË³ Ëá ï³ñ¹ Ûáõ Ý³ µ» ñáÕ Ý»ñ ¿ÇÝ Æ ÷»Ï Û³Ý-Ý» ñÁ, Ê»ñ Û³Ý Ý» ñÁ, Æµ ñ³ Ýáë Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ, ÎÛáõ ïáõÏ Û³ ÝÁ, ØëñÛ³ ÝÁ, ²µ ñ³ Ñ³Ù Û³ ÝÁ, ä³Ñ-×»Ï ÛáõÉ Û³ ÝÁ, â» ù»Ù Û³ ÝÁ ¨ ³ÛÉù£

28] 624

ê» µ³ë ïÇ³ ÛÇ í³ ×³ é³ Ï³ ÝáõÃ Ûáõ ÝÁ µ³-í³ Ï³ ÝÇÝ ÁÝ ¹³ñ Ó³Ï ¿, ³ÛÝ, ³Ý ßáõßï, ³ í» ÉÇ Ï½³ñ ·³ Ý³, »ñµ ³ í³ñ ïÇÝ Ñ³ëó í»Ý ê³Ù ëá-ÝÇó ê» µ³ë ïÇ³ ¨ Ïóáñ¹ í» ÉÇù ÙÛáõë »ñ Ï³ Ãáõ-Õ³· Í» ñÁ£ ºí ñá å³ Ï³Ý ³å ñ³Ýù Ý» ñáí ÉÇ »Ý Ïñå³Ï Ý»ñÝ áõ Çç¨³ Ý³ ï» Õ» ñÁ, µ³Ûó ê» µ³ë-ïÇ³Ý áõ ·³ í³éÝ Ç ñ»Ýù µ³½ Ù³ ÃÇí ³å ñ³Ýù-Ý»ñ »Ý ³ñ ï³¹ ñáõÙ` óá ñ»Ý, ·³ ñÇ, ïá ñáÝ ¨ ³ÛÉ Ñ³ ó³ Ñ³ ïÇ Ï³ ÛÇÝ ÏáõÉ ïáõ ñ³ Ý»ñ, ÛáõÕ, å³ ÝÇñ, Ù»Õñ, Ë»Å, ë³Ñ É»å, ç»Ñ ñÇ, µáõñ¹, Ïá íÇ, áã Ë³-ñÇ, ³Û ÍÇ, ³Õ í» ëÇ, ë³ ÙáõÛ ñÇ, ·³Û ÉÇ ¨ ³ÛÉ Ï»Ý-¹³ ÝÇ Ý» ñÇ Ùáñ ÃÇ Ý»ñ£ Ð³Ý ù» ñÁ µ³½ Ù³ ÃÇí »Ý` ·³ç, µá ñ³Ï, Ù³ñ Ù³ñ, É»é Ý» ñáõÙ` ³½ ÝÇí Ù»-ï³Õ Ý»ñ, ï» ë³Ï-ï» ë³Ï í³ Ý³ ù³ ñ»ñ, á ñáÝù ³Ý Ó³Ùµ Ñ³ í³ ù»É »Ù£

ê» µ³ë ïÇ³ ÛÇ ³ Õ³ Ñ³Ýù Ý» ñÁ ËÇëï ³ é³ï »Ý, á ñáÝ óÇó ÙÇ ù³ ÝÇ ëÁ ï» ë»É »Ù ³Ý Ó³Ùµ, Ù³-Ý³ í³Ý¹` ²Õ Íá íÁ (Âáõ½ É³) Ëá ñáõÝÏ Óá ñÇ Ù»ç, » ñ»ù ÏáÕ ÙÇó ßñç³ å³ï í³Í µ³ñÓñ É»é Ý» ñáí, ÙÇ³ÛÝ ³éç¨Á µ³ó. Ý»ñù¨áõÙ ³ Õ³ç ñÇ ï³ëÝ ³ í³ ½³Ý Ï³, ßñç³ Ï³ É»é Ý» ñÁ Ë³Û ïáõÙ »Ý Ï³ Ý³ã, Ï³ åáõÛï, Ï³ñ ÙÇñ ¨ ·áñß ·áõÛ Ý» ñáí£ ²Û¹ ï» ÕÇó áã Ñ» éáõ Í³Ý Í³Õ Óá ñ³ ÏÇ Ù»ç Ù»Ï ³ÛÉ ³Õ Íáí Ï³, ¨ »ñ Ïáõ ëÁ ÙÇ³ ëÇÝ ï³ ñ» Ï³Ý 250 Ñ³ ½³ñ ÏÇ Éá· ñ³Ù ³Õ »Ý ³ñ ï³¹ ñáõÙ. Áëï »ñ¨áõÛ ÃÇÝ, ³Û¹ ï»Õ Å³ Ù³ Ý³ ÏÇÝ É³Û Ý³ ï³ ñ³Í çñ³ ï³ ñ³Íù ¿ » Õ»É£

Î³Ý Ý³¨ å³Õ É»Õ ¨ ³ÛÉ Ù» ï³Õ Ý»ñ, ÇÝã å»ë Ý³¨ ³ñç Ý³ ù³ñ. ÎÛáõ ñÇ ÝáõÙ Ï³ ÍÍÙµÇ ³ é³ï Ñ³Ý ù³ í³Ûñ ¨ ³ÛÉÝ£

´Ý³ ÏÇã Ý»ñÝ ³é Ñ³ ë³ ñ³Ï ÷áõ Ã³ ç³Ý »Ý, ¨ É³í ½³ñ ·³ ó³Í ¿ »ñÏ ñ³ ·áñ ÍáõÃ Ûáõ ÝÁ£

7] 361

§Æµ ñ³ Ýáë Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý»ñ¦ ýÇñ Ù³ ÛÇ ê» µ³ë-ïÇ³ ÛÇ Ù³ë Ý³× ÛáõÕÝ áõ Ý»ñ ÙÇ ù³ ÝÇ í³ ×³ é³-ïÝ»ñ£

ø³ ñ» Ë³ ÝáõÙ (Â³ß Ë³Ý) Æµ ñ³ Ýáë Û³Ý Ý»ñÝ áõ Ý»ÇÝ Ù» Í³ Í³Ë ³é¨ïñÇ ·ñ³ ë»Ý Û³Ï, á ñÇ ïÝû ñ»Ý Ý»ñÝ ¿ÇÝ ¶³ë å³ñ Ê³ ã»ñ Û³ÝÝ áõ ê»¹-ñ³Ï ø» å³å ×Ç Û³ ÝÁ. í»ñ çÇÝë »ñµ ï» Õ³ ÷áË-í»ó ²Ý Ï³ ñ³ ÛÇ Ù³ë Ý³× ÛáõÕ, Ýñ³ ÷á Ë³ ñ»Ý Ýß³ Ý³Ï í»ó àë Ï³Ý Â³ ý»× Û³ ÝÁ£

Ø³Ý ñ³ Í³Ë í³ ×³ é³ ïáõ ÝÁ ·ïÝíáõÙ ¿ñ ÝáõÛÝ Ë³ ÝÇ ¹é³Ý Ùáï` ºñ í³Ý¹ Â³ ý»× Û³ ÝÇ ¨ Ð³ ñáõÃ ÛáõÝ ä³ï ñÇ³ñù Û³ ÝÇ í³ñ ãáõÃ Û³Ý Ý»ñ-ùá£ ²Ûë Ë³ ÝÇ »ñÏ ñáñ¹ ¹é³Ý Ùáï Ù»Ï ³ÛÉ í³-×³ é³ ïáõÝ ¿É Ï³ñ£

ºñ ñáñ¹ í³ ×³ é³ ïáõ ÝÁ ·ïÝíáõÙ ¿ñ ²Ñ Ù»¹ ´» ÛÇ Ë³ ÝáõÙ` Âá ñáë Ì³é Ù³Ý Û³ ÝÇ ¨ ¶ ̈ áñ· ´á Û³ç Û³ ÝÇ ïÝû ñÇ ÝáõÃ Û³Ùµ£ Þáõ Ï³ ÛáõÙ Ï³ñ Ý³¨ ãáñ ñáñ¹ Ë³ Ýáõ ÃÁ£

²Ñ Ù»¹ ´» ÛÇ Ë³ ÝáõÙ Ù³ Ýáõ ý³Ï ïáõ ñ³ ÛÇ Ù»-Í³ Í³Ë áõ Ù³Ý ñ³ Í³Ë í³ ×³ é³ ïáõÝ áõ Ý»ñ §Âáí Ù³ë Âáõ Ù³ ×³Ý Û³Ý ¨ ¶ñÇ ·áñ ØñÙñÛ³Ý¦ ÁÝ Ï» ñáõÃ Ûáõ ÝÁ, á ñÇ Ñ³ß í³ å³ÑÝ ¿ñ Ð³ ñáõÃ ÛáõÝ Ø³ Ýáõ»É Û³ ÝÁ` ß³ï ½³ñ ·³ ó³Í áõ å³ï í³ Ï³Ý ÙÇ ³ÝÓ Ý³ íá ñáõÃ ÛáõÝ£

ÆÝã å»ë ³ñ¨»É Û³Ý ß³ï ù³ Õ³ù Ý» ñáõÙ, ³ÛÝ-å»ë ¿É ê» µ³ë ïÇ³ ÛáõÙ ³é¨ïñ³ Ï³Ý Ñ³ë ï³ ïáõ-

ê ² Ø ê à Ü / ê ² Ø ê à ô Ü

ê º ´ ² ê î Æ ² / ê Æ ì ² ê


ÃÛáõÝ Ý» ñÇ Ù»Í Ù³ ëÁ ·ïÝíáõÙ ¿ñ Ë³ Ý» ñáõÙ£ Î³-ÛÇÝ Ù»Ï ï³ëÝ Û³Ï Ë³ Ý»ñ, áõë ïÇ ³ñ Å» §ßñç»É¦ ³Û¹ Ë³ Ý» ñáí ¨ Ñ³ Ù³ éá ï³ ÏÇ Ãí»É ¹ñ³Ý óáõÙ ·áñ ÍáÕ í³ ×³ é³ï Ý»ñÝ áõ ·ñ³ ë»Ý Û³Ï Ý» ñÁ£

²Ñ Ù»¹ ´» ÛÇ Ë³ ÝÇ ë³ ñ³ç Ñ³ Ý»Ç ¹é³Ý Ùáï ·ïÝíáõÙ ¿ñ Ùáõß ï³ Ï³ ·áñÍ ê³ñ ·Çë ¨ ØÇ ñÇ ç³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÇ Ë³ Ýáõ ÃÁ£

ºñÏ ñáñ¹ ¹é³Ý Ùáï Ñ³Û íñ³ Ý³ ·áñÍ Ý» ñÇ ³ñ Ñ»ë ï³ ÝáóÝ ¿ñ. ëñ³Ýù ÑÇÙ Ý³ Ï³ ÝáõÙ å» ï³-Ï³Ý å³ï í»ñ Ý»ñ ¿ÇÝ Ï³ ï³ ñáõÙ, ÇÝã å»ë Ý³¨ í³ñ Óáí íñ³Ý Ý»ñ ¿ÇÝ ï³ ÉÇë û ¹³ ÷á ËáõÃ Û³Ý ·Ý³ óáÕ Ý» ñÇÝ£

ºñ ñáñ¹ ¹áõ éÁ ï³ ÝáõÙ ¿ñ ¹» åÇ âá ñ³å ×Ç Ýáó, áõñ µá Éáñ Ë³ ÝáõÃ å³Ý Ý» ñÁ Ñ³ Û»ñ ¿ÇÝ£ Âáõñù ¨ Ñ³Û Ï³ Ý³Ûù Ç ñ»Ýó ïÝ» ñáõÙ ÑÛáõ ë³Í ëåÇ ï³Ï Å³Ý Û³Ï Ý»ñÝ áõ ·áõ Ý³ íáñ Ý³Ë ß» ñáí ·áõÉ å³ Ý»-ñÁ ³Û¹ ï»Õ ¿ÇÝ í³ ×³é ùÇ Ñ³ÝÓ ÝáõÙ£ ê» µ³ë ïÇ³-ÛáõÙ å³ï ñ³ëï í³Í ³Û¹ ·áõÉ å³ Ý» ñÁ ËÇëï Ñ³ñ-·Ç ¿ÇÝ äáÉ ëáõÙ, Ð³ É» åáõÙ, ²ÛÝ Ã³ åáõÙ ¨ ³Û Éáõñ£

âáñ ñáñ¹ ¹é³Ý Ùáï Üß³Ý ´á Û³ç Û³ÝÝ áõ Ý»ñ á ·» ÉÇó ËÙÇãù Ý» ñÇ ¨ Ýå³ ñ» Õ» ÝÇ Ë³ ÝáõÃ£

ê³ ñ³ç Ñ³ Ý» ßáõ Ï³ ÛÇ ëïá ñÇÝ Ù³ ëáõÙ ãÇ µáõË å³ï ñ³ë ïáÕ Ý»ñÝ ¿ÇÝ, µá Éá ñÁ` Ãáõñù£ âÇ µáõ ËÇ íñ³ Ù» ï³ù ë» ·áõ Ý³ íáñ Ã» É» ñ ¿ÇÝ Ý»ñÑÛáõëí³Í£ Ð³Û ³é¨ïñ³ Ï³Ý Ý» ñÁ ¹ñ³Ýù ·ÝáõÙ ¨ áõ Õ³ñ-ÏáõÙ ¿ÇÝ äá ÉÇë, º ·Çå ïáë, ÙÇÝã¨ ÇëÏ ²Ý· ÉÇ³, áõñ Ñ³ñ ·Ç ¿ÇÝ áñ å»ë ³ñ¨»É Û³Ý á ×Ç Ç ñ»ñ£

Ð³ Ù³Ù çÇûÕ ÉáõÇ Ë³ ÝÁ ·ïÝíáõÙ ¿ñ âÛá ñ»ù µ³ ½³ ñáõÙ. ¹é³Ý Ùáï Ñ³ çÇ ² ÉÇÇ í³ ×³ é³-ïáõÝÝ ¿ñ, áõñ Ù» Í³ ù³ Ý³Ï ß³ ù³ñ, ëáõñ×, û ×³é ¨ ³ÛÉ ³å ñ³Ýù Ý»ñ ¿ÇÝ í³ ×³é íáõÙ£ ì³ ×³ é³-ï³Ý ïÝû ñ»ÝÝ ¿ñ Ð³ Ïáµ Üáñ Ñ³ï Û³ ÝÁ£

Ø³ Ýáõ ý³Ï ïáõ ñ³ ÛÇ Ù³Ý ñ³ Í³Ë Ë³ ÝáõÃ áõ-Ý»ÇÝ Ï³ñ ë» óÇ Þ³ ÙÇÉÝ áõ Ù»Ï ³ÛÉ Ãáõñù, ÙÝ³ ó³Í µá Éá ñÁ Ñ³ Û»ñ ¿ÇÝ£

Ê³ ÝÇ Ý»ñù¨Ç Ñ³ñ ÏáõÙ ¿ÇÝ í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý»ñ Î³ ñ³ å»ï öÇ ñ³Ý Û³ ÝÁ, áñ Ð³ É» åÇ Ù» ï³ù ë»-Õ»Ý ¨ ²ÛÝ Ã³ åÇ ÃÇ ñ» ¿ñ Ù» Í³ ù³ Ý³Ï í³ ×³-éáõÙ, Ø³ï Ã»áë øÛáõñù× Û³ ÝÁ ¨ Ýñ³ áñ ¹Ç Ô ̈ áÝ-¹Á, ¶ñÇ ·áñ, ØÇÑ ñ³Ý ¨ îÇ· ñ³Ý øÛáõñù× Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ, öÇ ÉÇ åáë Þ³ÙÉ Û³ÝÝ áõ áñ ¹Ç Ý» ñÁ` æ³ ÝáÝ áõ Ø»É ùá ÝÁ, ´³ñ ë»Õ î³Ù É³Ù Û³ ÝÁ, Ð³-ñáõÃ ÛáõÝ ì³ñ ¹ÇÏ Û³ ÝÁ, Ø³ Ýáõ»É ² í³ ½³Ý Û³ ÝÁ, ² ñ³Ù Øáõ ñ³¹ Û³ ÝÁ, îÇ ñ³ ïáõñ Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ, ê³ñ ·Çë ´³ë Ù³× Û³ ÝÁ£

ì»ñ¨Ç Ñ³ñ ÏáõÙ ³é¨ïñ³ ÛÇÝ ·ñ³ ë»Ý Û³Ï Ý»ñ áõ Ý»ÇÝ Î³ ñ³ å»ï Âá÷ µ³ß Û³ ÝÁ, Ðáí Ñ³Ý Ý»ë Ø» Í³ ïáõñ Û³ ÝÁ, ØÇÑ ñ³Ý Ü³· ·³ß Û³ ÝÁ, ÇëÏ ÙÝ³ ó³ ÍÁ ¹»ñ Ó³Ï Ý» ñÇ ³ñ Ñ»ë ï³ Ýáó Ý»ñ ¿ÇÝ£

Þ»Û ËÇ Ë³ ÝÇ Ý»ñù¨Ç Ñ³ñ ÏáõÙ µá Éá ñÁ Ñ³Û í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý»ñ ¿ÇÝ` ¸³ íÇÃ øÛáõñù× Û³ÝÝ áõ »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ, Ü³ ½³ ñ»Ã áõ Ô³ ½³ ñáë Ô³ ½³ñ-Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ, ¶ ̈ áñ· ä³ åÇÏ Û³ ÝÁ, Ø³ ¹³-ÃÇ³ öÇ ñ³Ý Û³ ÝÁ£

ì»ñ¨Ç Ñ³ñ ÏáõÙ Ùáñ Ãáõ ³é¨ïñáí ½µ³Õ íáÕ-Ý»ñÝ ¿ÇÝ£

öáùñ ²½ ·³ ÛÇÝ Ë³ ÝÇ Ý»ñù¨Ç Ñ³ñ ÏáõÙ ·ïÝíáõÙ ¿ÇÝ Üß³Ý áõ Ü³ ½³ ñ»Ã ²Ý¹ ñ»³ë Û³Ý-Ý» ñÇ ¨ â³ïñ× Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÇ í³ ×³ é³ï Ý» ñÁ£

ì»ñ¨Ç Ñ³ñ ÏáõÙ Ñ³Û ¹»ñ Ó³Ï Ý» ñÇ ³ñ Ñ»ë ï³-Ýáó Ý»ñÝ ¿ÇÝ£

î»ñ µ³µ Û³Ý Ý» ñÇ Ë³ ÝáõÙ î»ñ µ³µ Û³Ý »Õ µ³Ûñ-Ý» ñÁ Ù³ Ýáõ ý³Ï ïáõ ñ³ ÛÇ í³ ×³ é³ ïáõÝ áõ Ý»ÇÝ, ÇëÏ èáõ µ»Ý ø»ë ï»Ï Û³ ÝÁ` Û³½ Ù³ ÛÇ£ ²Ûë ï»Õ ¿ñ Ý³¨ ÑáõÛÝ Ë³ ÝáõÃ å³Ý Ø³ ÝÇ ùÁ£

¼ÇÝ çÇñ ÉÇ Ë³ ÝÁ ·ïÝíáõÙ ¿ñ ²Ñ Ù»¹ ´» ÛÇ Ë³-ÝÇ »ñ ñáñ¹ ¹é³Ý ¹Ç Ù³ó. ³Ûë ï»Õ ûÏ Ï³ Ûáí í³-×³é íáÕ ³å ñ³Ýù Ý» ñÇ Ë³ ÝáõÃ Ý»ñÝ ¿ÇÝ, ÇÝã å»ë Ý³¨ Ù» ï³Õ Û³ Ç ñ» ñÇ í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý» ñÇ å³-Ñ»ëï Ý» ñÁ£

ö³ ß³ ÛÇ Ë³ ÝÁ ÏÇó ¿ñ ¼ÇÝ çÇñ ÉÇ Ë³ ÝÇÝ£ ²Ûë-ï»Õ Ï³ é³ å³Ý Ý» ñÇ Ï»Ýï ñáÝÝ ¿ñ, Ï³ ÛÇÝ ³ Ëáé-Ý»ñ£ ÆëÏ í»ñ¨Ç Ñ³ñ ÏÁ ½µ³ Õ»ó ñ»É ¿ÇÝ Ùáñ ÃÇ Ñ³ í³ ùáÕ Ñ³Û ³é¨ïñ³ Ï³Ý Ý» ñÁ£ î³ ÝÇ ùÇ íñ³ ãá ñ³ó ÝáõÙ ¿ÇÝ Ùáñ ÃÇ Ý» ñÁ, ³ å³ Ï³ åáó Ý» ñáí áõ Õ³ñ ÏáõÙ ³ñ ï³ ë³Ñ Ù³Ý£

²½ ·³ ÛÇÝ »ñÏ ñáñ¹ Ë³ ÝÁ ·ïÝíáõÙ ¿ñ óá ñ»-ÝÇ ßáõ Ï³ ÛÇ Ùáï, áõñ Ù³ Ýáõ ý³Ï ïáõ ñ³ ÛÇ í³ ×³-

´áõñ¹ Ù³ÝáÕ Ï³Ý³Ûù

´³óûÃÛ³ ßáõÏ³Ý


é³ï Ý»ñ áõ Ý»ÇÝ Ð³ ñáõÃ ÛáõÝ Ø»ñ Ï»ñ Û³ÝÝ áõ áñ-¹Ç Ý» ñÁ, È»Û É»Ï Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ, â³ ÷áõÃ Û³Ý Ý»-ñÁ ¨ ³ÛÉù£

ì»ñ¨Ç Ñ³ñ ÏáõÙ ³é¨ïñ³ ÛÇÝ ·ñ³ ë»Ý Û³Ï-Ý»ñ áõ Ý»ÇÝ îÇ· ñ³Ý ¨ ØÇ ñÇ ç³Ý ¾ ÉÇ µá Ûáõù Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ, Ü³ ½³ ñ»Ã öá Ãáõù Û³ ÝÇ ³ í³· áñ-¹ÇÝ£ Î³ ÛÇÝ Ý³¨ ÷³ë ï³ µ³Ý Ý» ñÇ ·ñ³ ë»Ý Û³Ï-Ý»ñ áõ ¹»ñ Ó³Ï Ý» ñÇ ³ñ Ñ»ë ï³ Ýáó Ý»ñ£

Ê³ Ý» ñáõÙ »í ñá å³ Ï³Ý Ïïá ñ» Õ» ÝÇ í³ ×³-é³ï Ý» ñÇó µ³ óÇ, ¹ñëáõÙ` ßáõ Ï³ ÛÇ µ³ ÝáõÏ Ï» ï»-ñáõÙ ¿É í³ ×³ é³ï Ý»ñ Ï³ ÛÇÝ£

Î³ñ Ý³¨ ä» ½³½ Ýáó Ïáã í³Í »ñ Ï³ñ Í³Í Ï³Í ßáõ Ï³Ý, áõñ í³ ×³é íáõÙ ¿ÇÝ ·Ûáõ Õ³ óÇ Ý» ñÇ ·áñ-Í³ ÍáõÃ Û³Ý Ñ³ Ù³ñ Ý³ Ë³ ï»ë í³Í ï» Õ³ Ï³Ý ·áñÍ í³Íù Ý»ñ` Ù³ Ýáõ ë³, ³ É³ ×³, ÎÛáõ ñÇ ÝÇ ß³-É»ñ, Âá ù³ ïÇ ïå³ Íá Ïï³ í» Õ»Ý ¨ ³ÛÉÝ£

´á Éáñ ³Û¹ Ë³ ÝáõÃ å³Ý Ý» ñÁ Ñ³ Û»ñ ¿ÇÝ, ßáõñç 180 Ë³ ÝáõÃ£ Ð³Ûï ÝÇ ¹»Ù ù»ñ ¿ÇÝ ä»ï ñáë áõ êï» ÷³Ý Ø»ñ Ï»ñ Û³Ý Ý» ñÁ, Î³ ñ³ å»ï áõ ØÇÑ-ñ³Ý Ô³ ½³ñ Û³Ý Ý» ñÁ, ì³ Ñ³Ý àõ ×áõ½ Û³ ÝÁ, Üß³Ý âáõ ·³ë½ Û³ ÝÁ, ºñ í³Ý¹ áõ Üß³Ý ¸Ç É³Ý-Û³Ý Ý» ñÁ, ê» ñáµ È»Û É»Ï Û³ ÝÁ, àë Ï³Ý ́ ñáõï Û³ ÝÁ, Üß³Ý Î³ñ ÙÇñ-´á Û³ç Û³ ÝÁ, Ü³ ½³ ñ»Ã ² µ³ç Û³-ÝÁ, Â³¹¨áë ÜÇ ½³Ù Û³ ÝÁ, àë Ï³Ý Â³ ý»× Û³ ÝÁ, Üß³Ý Ø»ñ Ï»ñ Û³ ÝÁ, ø»É ²ñ ÃÇÝ âáõ ·³ë½ Û³ ÝÁ, È ̈ áÝ â³ ÷áõÃ Û³ ÝÁ, Ð³ ñáõÃ ÛáõÝ öá Ãáõù Û³-ÝÁ, ¶³é ÝÇÏ â³ñß Û³ ÝÁ, ÐÙ³ Û³Ï áõ Ü³ ½³ ñ»Ã ´³ ñáõ Ý³Ï Û³Ý Ý» ñÁ, ØÇ ù³ Û»É ² µ³ç Û³ ÝÁ ¨ ³ÛÉù£

öéá ïÇ Ë³ ÝÁ ·ïÝíáõÙ ¿ñ Ø»Û ¹³ ÝáõÙ` í³ é»-É³ ÷³Û ïÇ, ³Í ËÇ í³ ×³ é³ ï» ÕÇáõÙ£ Ê³ ÝáõÙ ãá-ñ³ó ñ³Í Ùñ·Ç ³é¨ïñáí ½µ³Õ íáÕ Ñ³Û í³ ×³ é³-Ï³Ý Ý»ñÝ Ç ñ»Ýó å³ Ñ»ëï Ý»ñÝ áõ Ý»ÇÝ£ Üñ³Ýù Ø³ É³ ÃÇ³ ÛÇó áõÕ ï» ñÇ ù³ ñ³ í³Ý Ý» ñáí µ» ñ»É ¿ÇÝ ï³ ÉÇë ³ Ù» Ý³ÁÝ ïÇñ ãá ñ³ó ñ³Í Ùñ·»ñ` ÍÇ-ñ³ ÝÇ, ã³Ù ãÇ, ÃÃÇ ½³ Ý³ ½³Ý ï» ë³Ï Ý»ñ, ë³ Éá ñÇ, ËÝÓá ñÇ, ï³Ý ÓÇ ãÇñ, Ë³ Õá Õ³Ñ Ûáõ Ãáí å³ï-ñ³ëï í³Í å³ë ï»Õ Ý» ñÇ ï» ë³Ï Ý»ñ ¨ ³ÛÉÝ£

Îáß ÏÇ ï³ ñ³ ï» ë³Ï Ï³ ßÇ Ý»ñ ¿ÇÝ í³ ×³ éáõÙ §îÇ ñ³ ïáõñ Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý»ñ¦ ýÇñ Ù³ ÛÇ Ý»ñ Ï³-Û³ óáõ óÇã Ý»ñ ê³ñ ·Çë ´³ë Ù³× Û³ ÝÁ ¨ ¼³ éáõ ´á Û³ç Û³ ÝÇ »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ£

Ø» ï³Õ Û³ Ç ñ» ñÇ í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý»ñ ¿ÇÝ Ü³-½³ ñ»Ã áõ Ô³ ½³ ñáë Ô³ ½³ñ Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ, Üß³Ý, îÇ· ñ³Ý áõ Ðá í³ ÏÇÙ ä³ï ñÇ³ñù Û³Ý-Ý» ñÁ, Üß³Ý äïÏ×Û³ ÝÁ, ´³ñ ë»Õ î³Ù É³Ù Û³-ÝÁ, Ð³ ñáõÃ ÛáõÝ ì³ñ ¹áõÏ Û³ ÝÁ (í»ñ çÇÝë ß³ ù³ñ, û ×³é ¨ ³ÛÉ Ï³ñ ·Ç ³å ñ³Ýù Ý»ñ ¿É ¿ñ í³ ×³-éáõÙ)£ ä»ï ñáë ê³ Ýáë Û³ ÝÁ í³ ×³ éáõÙ ¿ñ ÏáÕ-å»ù, ÍËÝÇ, ·³Ù, ÷³ Ï³Ýù ¨ ³ÛÉÝ£

Üß³ Ý³ íáñ ¿ñ Þ» ù»ñ ×Ç ¶³ Éáõë ïÇ Ë³ Ýáõ ÃÁ, áõñ ³ Ù»Ý ï» ë³ ÏÇ ³å ñ³Ýù Ï³ ñ» ÉÇ ¿ñ ·ïÝ»É,

·ÉË³ íá ñ³ å»ë` Ù» ï³Õ Û³ Ç ñ»ñ` µ³ Ý³ ÉÇ, ÏáÕ-å»ù, ÝáõÛ ÝÇëÏ` ÇÝã-ÇÝã ¹» Õ»ñ áõ ·ñ» Ý³ Ï³Ý åÇ-ïáõÛù Ý»ñ£

Ø³Ýñ ³å ñ³Ýù Ý» ñÇ í³ ×³ é³ï Ý»ñ áõ Ý»ÇÝ ê»ñ ÏÇ× Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ, ì³ñ ¹³Ý Ø» Í³ ïáõñ-Û³ ÝÁ (ø³ ñ» Ë³ ÝáõÙ), Ðáí Ñ³Ý Ý»ë Ôáñ Õ³Ý Û³ ÝÁ (§² ýÇáÝ¦ ÑÛáõ ñ³ Ýá óÇ ³ é³ çÇÝ Ñ³ñ ÏáõÙ)£

²Ã Ã³ñ Ýá óÁ Í³Í Ï³Í ÷áùñ ßáõ Ï³ ¿ñ, áõñ í³-×³é íáõÙ ¿ÇÝ Ñ³ Ù» ÙáõÝù Ý»ñ, Ý»ñ Ï»ñ áõ ½³ Ý³ ½³Ý ãá ñ³ó ñ³Í ¹» Õ³ µáõÛ ë»ñ£ êï» ÷³Ý ¸»Õ Ý³Í Û³ ÝÁ Ñ³Ûï ÝÇ ¿ñ áñ å»ë Ëá ï» ñÇó ¹» Õ»ñ å³ï ñ³ë ïáÕ£

ä»ñ ×³Ý ùÇ Ç ñ» ñÇ, û Í³ Ý» ÉÇù Ý» ñÇ ̈ ïÝ³ ÛÇÝ ÙÇ ß³ñù ³å ñ³Ýù Ý» ñÇ §´áÝ Ù³ñ ß»¦ Ïáã í³Í Ù»Í í³-×³ é³ ïáõÝ áõ Ý»ñ ØÇ ñÇ ç³Ý ú ¹³ µ³ß Û³ ÝÁ, ÝáõÛÝ-åÇ ëÇ ³é¨ïñáí ¿ñ ½µ³Õ íáõÙ §Üß³Ý ²Ù µñáõÏ Û³Ý ¨ àë Ï³Ý ÞÇ ñÇÝ Û³Ý ÁÝ Ï» ñ³Ï óáõ ÃÛáõ ÝÁ¦£

ê» µ³ë ïÇ³ ÛÇ Ùá ï³ Ï³ ¸³í é³ ·Ûáõ ÕÇó í»ñ Ï³ ÛÇÝ ÙÇ ù³ ÝÇ Ñ³ çáñ ¹³ Ï³Ý çñí»Å Ý»ñ, á ñáÝó íñ³ Ñ³ Û» ñÁ ÑÇÙ Ý»É ¿ÇÝ »í ñá å³ Ï³Ý Ù» Ë³ ÝÇ-Ï³ Ï³Ý ³É ñ³ Õ³ó Ý»ñ£ ²É Ûáõ ñÇ Ñ³Û Ã³ÛÃ Ù³Ý å»-ï³ Ï³Ý Ñ³ÝÓ Ý³ éáõ Ý»ñ ¿ÇÝ ¹ñ³ Ù³ ï» ñ»ñ Üß³Ý î»ñ µ³µ Û³ ÝÁ, ¶ñÇ ·áñ Ô³ ½³ñ Û³ ÝÁ, Þ³ ÑÇÝ Û³ ÝÁ ¨ ² ýÇáÝ Û³ ÝÁ£

38] 592-596

1912-1913ÃÃ. ê» µ³ë ïÇ³ ÛÇ Ý³ Ñ³Ý ·áõÙ ïÇ-ñáõÙ ¿ñ Ñ»ï¨Û³É ïÝï» ë³ Ï³Ý Ç ñ³ íÇ ×³ ÏÁ.

- Ù³ Ýáõ ý³Ï ïáõ ñ³ Ý»ñ Ùáõ ÍáÕ 20 í³ ×³ é³-Ï³Ý Ý» ñÇó 18-Á Ñ³Û ¿ñ, 2-Á` ÑáõÛÝ

- Ï³ß í» Õ»Ý ¨ ³ÛÉ ³å ñ³Ýù Ý»ñ Ý»ñ Ùáõ ÍáÕ 25 í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý» ñÇó 23-Á Ñ³Û ¿ñ, 2-Á` Ãáõñù

- Ù» ï³Õ Ý»ñ Ý»ñ Ùáõ ÍáÕ µá Éáñ 12 í³ ×³ é³-Ï³Ý Ý» ñÁ Ñ³Û ¿ÇÝ

- ÎÛáõ ñÇ ÝÇ ï» Õ³ Ï³Ý ·áñÍ í³Íù Ý» ñÇ 20 ³ñ Ñ»ë ï³ Ýáó Ý» ñÇó 19-Á å³ï Ï³ ÝáõÙ ¿ñ Ñ³ Û» ñÇÝ, 1-Á` Ãáõñ ùÇ

- 8 ³É ñ³ Õ³ó Ý» ñÇó 4-Á å³ï Ï³ ÝáõÙ ¿ñ Ñ³-Û» ñÇÝ, 4-Á` Ãáõñ ù» ñÇÝ

- µá Éáñ 10 ë» Õ³ Ý³ íáñ Ý» ñÁ Ñ³Û ¿ÇÝ- 9800 Ë³ ÝáõÃ å³Ý Ý» ñÇó ¨ ³ñ Ñ»ë ï³ íáñ-

Ý» ñÇó 6800-Á Ñ³Û ¿ÇÝ, 2250-Á` Ãáõñù, 450-Á` ³Û É³½ ·Ç

- 150 ³ ñï³ Ñ³ ÝáÕ í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý» ñÇó 127-Á Ñ³Û ¿ñ, 23-Á` Ãáõñù

- 166 Ý»ñ Ùáõ ÍáÕ í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý» ñÇó 141-Á Ñ³Û ¿ñ, 13-Á` Ãáõñù, 12-Á` ³Û É³½ ·Ç

- 153 ·áñ Í³ ñ³ Ý³ ï» ñ» ñÇó ¨ ³ñ¹ Ûáõ Ý³ µ»-ñáÕ Ý» ñÇó 130-Á Ñ³Û ¿ñ, 20-Á` Ãáõñù, 3-Á` ³Û É³½ ·Ç

- 37 ¹ñ³ Ù³ ï» ñ» ñÇó áõ ë» Õ³ Ý³ íáñ Ý» ñÇó 32-Á Ñ³Û ¿ñ, 5-Á` Ãáõñù£

38] 586-590


Ð³ çÇ ú Ñ³Ý ²ë É³Ý Û³ ÝÁ ê» µ³ë ïÇ³ ÛÇ ³Ù µáÕç Ïáõ ë³ Ï³ ÉáõÃ Ûáõ ÝáõÙ Ù»Í ³½ ¹» óáõÃ ÛáõÝ áõ Ñ³Ù-µ³í ¿ñ í³ Û» ÉáõÙ ¨ Ù³Ñ Ù» ¹³ Ï³Ý ßñç³ Ý³Ï Ý» ñáõÙ ×³ Ý³ã í³Í ¿ñ áñ å»ë §ú Ñ³Ý âáñ µ³ çÇ¦£

² é³ë å» É³ Ï³Ý ¿ñ Ýñ³ Çß Ë³ Ý³ í³ Û»É ³ é³-ï³ Ó»é ÝáõÃ Ûáõ ÝÁ ¨ Ñ³ï Ï³ å»ë µ³ ñ» ëÇ ñáõ-ÃÛáõÝÁ£

îÝï» ë³ Ï³Ý ÙÇ ³ Ñ³ íáñ ×·Ý³ Å³ ÙÇ Å³ Ù³-Ý³Ï, Ñ³ñ Ûáõ ñ³ íáñ ³ Ýá ÃÇ ·Ûáõ Õ³ óÇ Ý» ñÇ ·áñÍ Ñ³Û Ã³Û Ã» Éáõ Ñ³ Ù³ñ ú Ñ³Ý âáñ µ³ çÇÝ Ññ³ Ù³-ÛáõÙ ¿ Ö»Ñ ñÇÇ Çñ ÁÝ ¹³ñ Ó³Ï ³ ·³ ñ³ ÏÇ å³ ñÇë-åÁ ù³Ý ¹»É ¨ Ýá ñÇó ßÇ Ý»É£

4] 374

ê» í» ñ» ÏÇ ·ÉË³ íáñ µ»ñ ù»ñÝ ¿ÇÝ óá ñ»ÝÝ áõ µñÇÝ ÓÁ£ ²ñ ï³ Ñ³Ý íáõÙ ¿ÇÝ Ý³¨ Ùë³ ïáõ Ï»Ý-¹³ ÝÇ Ý»ñ, Ùáñ ÃÇ, Ï³ ßÇ, µáõñ¹ áõ åïáõÕ Ý»ñ£

Ð³ Û» ñÁ ï» ñáõ ïÇ ñ³ Ï³Ý ¿ÇÝ ù³ Õ³ ùÇ ßáõ Ï³-ÛáõÙ£ î» Õ³ óÇ Ñ³Û í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý» ñÇó ³ã ùÇ ¿ÇÝ

ÁÝÏ ÝáõÙ Ðáí Ñ³Ý Ý»ë ÎÇ ñ³ Ïáë Û³ ÝÁ, áñ ³Û ·Ç Ý»-ñÇ ¨ ß³ï ³ÛÉ Ï³É í³Íù Ý» ñÇ ë» ÷³ Ï³ Ý³ ï»ñ ¿ñ, Þá ñ³ çáÝù, ¸áù Ù»ç Û³ ÝÁ£ ¸á ùáõ½É Û³Ý Ý»ñÝ áõ Ý»ÇÝ Ëá ßáñ ëå³Ý ¹³ Ýáó, áñÝ ³ñ ï³¹ ñáõÙ ¿ñ Ù»Í ù³ Ý³ ÏáõÃ Û³Ùµ Ùáñ ÃÇ áõ Ï³ ßÇ£

28] 657

ê º ì º ð º Î

ÐÝ³ ñ³ ÙÇï ¿ñ ëÇí ñÇ ÑÇ ë³ñ óÇÝ. ³ é³Ýó ³ ñá-ï³ í³Ûñ áõ Ý» Ý³ Éáõ` ³ Ý³ë Ý³ å³Ñ ¿ñ áõ Ï»Ý-¹³ Ý³ µáõÛÍ, ³ é³Ýó Ùß³ Ï» ÉÇ çñ³ é³ï Ñá Õ³ ÛÇÝ ï³ ñ³ ÍáõÃ ÛáõÝ áõ Ý» Ý³ Éáõ` Ùß³Ï ¿ñ áõ Ñá Õ³ ·áñÍ, ß³ Ñ³Ï ó³ Ï³Ý Ï³ å» ñáí Ï³å í³Í ¿ñ ùáõñ¹ ³Ý-ÃÇí ·Ûáõ Õ³ óÇ Ý» ñÇ Ñ»ï ¨ ½µ³Õ íáõÙ ¿ñ ï³ í³-ñ³ µáõ ÍáõÃ Û³Ùµ áõ Ñá Õ³Ù ß³ ÏáõÃ Û³Ùµ£ ² Ù» Ý³-Ýß³ Ý³ íáñ ¹»Ù ù» ñÇó ¿ñ Ýá ñ³ ß»Ý ²½ ·³ ÛÇÝ í³ñ-Å³ ñ³ ÝÇ µ³ ñ» ñ³ñ êï» ÷³Ý ³ Õ³ Âá ëáõÝ Û³ ÝÁ, áñÝ áõ Ý»ñ 5-6 Ñ³ ½³ñ ·ÉáõË Ù» Íáõ ÷áùñ ³ Ù»Ý Ï³ñ ·Ç ÁÝ ï³ ÝÇ ³ Ý³ ëáõÝ Ý»ñ£

Ð³Û ³é¨ïñ³ Ï³Ý Ý» ñÇ Ù» Ý³ ïÇ ñáõÃ ÛáõÝÝ ¿ñ ³ñ ï³ Ñ³ ÝáõÙÝ áõ Ý»ñ Ùáõ Íáõ ÙÁ. ·ÉË³ íáñ ³å ñ³Ýù Ý»ñÝ ¿ÇÝ ³Û ÍÇ Ù³ ½Á (åñáÝ), ³ ÷Çá ÝÁ,

³ É³ ç»Ñ ñÇÝ, ·Ëïá ñÁ (Ù³ ½Á), Ù³ ïáõ ï³ ÏÁ (Ù»-ï³Ý ùÛáù Ûáõ), ßáõß Ù³Ý, ÇÝã å»ë Ý³¨ óá ñ» ÝÁ, ·³ ñÇÝ, Ñ³ ×³ ñÁ, áë åÁ ¨ ³ÛÉ Ñá Õ³ µ»ñ ùÁ, á ñáÝù ÑÇÙ Ý³ Ï³Ý ¹»ñ ¿ÇÝ Ë³ ÕáõÙ ïÝï» ë³ Ï³Ý µ³ñ-·³ í³× Ù³Ý ï» ë³ Ï» ïÇó£

44] 33

² é³ç Ý³ Ï³ñ· ³ Ý³ë Ý³ µáõÛÍ í³ ×³ é³ Ï³Ý-Ý»ñ ¿ÇÝ Î³ ñ³ å»ï (âáñ µ³ çÇ) ¨ äá Õáë Ð»É-í³× Û³Ý Ý» ñÁ, Ù³ Ýáõ ý³Ï ïáõ ñ³ ÛÇ Ù» Í³ ù³ Ý³Ï í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý»ñ ¿ÇÝ Î. äáÉ ëÇ ßáõ Ï³ ÛÇ Ñ³Ûï ÝÇ ¹»Ù ù»ñ ä³É Û³Ý Ý» ñÁ, ä³Û Éá½ Û³Ý Ý» ñÁ, ÎÛáë-ï»Ý Û³Ý Ý» ñÁ£ ø³ Õ³ ùÇ ³ Ù» Ý³ Ñ³Ûï ÝÇ å³ï í³-Ï³Ý ¹»Ù ù» ñÇó ¿ñ ¶³É ÷³ù× Û³Ý Ð³ Ïáµ ³ Õ³Ý,

ê Æ ì ð Æ Ð Æ ê ² ð


áñ ÙÇ³ÛÝ Æ½ ÙÇ ñÇó Ý»ñ Ùáõ ÍáõÙ ¿ñ Ù» Í³ ù³ Ý³Ï Ù³ Ýáõ ý³Ï ïáõ ñ³£

Þáõ Ï³ ÛáõÙ ³Ï Ý³ éáõ ¹Çñù áõ Ý»ÇÝ äá ïáõñ-Û³ ÝÁ, â» ÃÇÝ Û³ ÝÁ, ÂáõÃÉ Û³ ÝÁ, ¶³Ù åáõñ Û³ ÝÁ, È ̈ áÝ ´³ñ ë»Õ Û³ ÝÁ£ îÇ· ñ³Ý áõ Ø»ë ñáå ¶Ç ½Çñ-Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÇ, Ð³ ñáõÃ ÛáõÝ ² ñ³å Û³ ÝÇ Ó»é-ùáõÙ ¿ñ Ù»ï³ÕÛ³ Ç ñ» ñÇ ¨ ³ Ù»Ý Ï³ñ ·Ç ßÇ Ý³Ý-Ûáõ Ã» ñÇ ³é¨ïáõ ñÁ£

44] 34-35

êÇí ñÇ-ÐÇ ë³ ñáõÙ É³ÛÝ ï³ ñ³ ÍáõÙ áõ Ý»ñ ·áñ-·³ ·áñ ÍáõÃ Ûáõ ÝÁ, á ñÇ Ý³ Ë³ Ó»é ÝáÕ Ý» ñÁ » Õ³Ý ¸³íÃ Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ£ Î³ ÛÇÝ Ý³¨ ÁÝ ï³ ÝÇù-Ý»ñ, á ñáÝù, áñ å»ë ß³ Ñ³ µ»ñ ·áñÍ, Ç ñ»Ýó ï³ÝÝ áõ Ý»ÇÝ ë» ÷³ Ï³Ý ¹³½ ·³Ñ Ý»ñ£

² Ù»Ý ëÇí ñÇ ÑÇ ë³ñ óÇ ÁÝ ï³ ÝÇù Çñ ï³Ý Ï³-Ñ³ íá ñ³Ý ùáõÙ áõ Ý»ñ ·áñ· áõ Ï³ñ å»ï£ Ø» Í³-Ñ³ ñáõëï ·áñ ·³ í³ ×³é êï» ÷³Ý ² í» ïÇù Û³ÝÁ, á ñÇ Ñ³ñë ïáõÃ Ûáõ ÝÁ ·Ý³ Ñ³ï íáõÙ ¿ñ ßáõñç 100.000 ûë Ù³Ý Û³Ý áë ÏÇ, Æ½ ÙÇ ñÇó êÇí ñÇ-ÐÇ ë³ñ ·³ Éáí` ÑÇÙ Ý»ó »ñ Ïáõ ï³ëÝ Û³Ï ³ñ ï³¹ ñ³ Ù³-ë»ñ` ³ß Ë³ ï³Ýù ïñ³ Ù³¹ ñ» Éáí ù³ Õ³ ùÇ Ñ³Û Ï³ Ý³Ýó áõ ³Õ çÇÏ Ý» ñÇÝ£

44] 36

Ê³ Õá ÕÁ ù³ Õ³ ù³ óáõ ³ Ù» Ý³ Ï»Ý ë³ Ï³Ý å³-ñ»ÝÝ ¿ñ, ÇÝã å»ë Ñ³ ó³ Ñ³ ïÇ ÏÁ. Ù³ é³Ý Ý» ñáõÙ ÷áùñ Ï³ ñ³ë Ý» ñáí ³Ù µáÕç ï³ ñÇÝ ½³ Ý³ ½³Ý ù³Õó ñ³ í» ÝÇù Ý»ñ ¿ÇÝ å³ ÑáõÙ£ ÆÝã å»ë Ý³¨ å³ ß³ ñáõÙ ¿ÇÝ ¹¹ÙÇ, ëÙµáõ ÏÇ, ÍÇ ñ³ ÝÇ, Ï» é³-ëÇ, Ã½Ç ù³Õó ñ³ í» ÝÇù Ý»ñ, ÁÝ ÏáõÛ ½áí å³ë ï»Õ, ×áõË ï³Ï, Ã³ñ Ë³ Ý³ ¨ ³ÛÉÝ£

Âáõñù ·Ûáõ Õ³ óÇ Ý» ñÁ ëå³ ëáõÙ ¿ÇÝ ï³ñ í³ ³Û¹ » Õ³ Ý³ ÏÇÝ ¨ ÉóíáõÙ ¿ÇÝ Ñ³Û Ï³ Ï³Ý Ã³ Õ»-ñÁ` ³ í³ Ý³Ï Ý» ñÁ µ»é Ý³Í Ï³Ù ß³ É³ Ïáí ¹¹áõÙ, å³ ÝÇñ, ëÙµáõÏ, Ï³ Ý³ã Éá µÇ, » ·Çå ï³ óá ñ»Ý, ³ñ¨³ Í³Õ ÏÇ ë»ñÙ, ÁÝ ÏáõÛ½, Ï³ ñ³· ¨ ³ÛÉ ÙÃ»ñù-Ý»ñ Í³ Ë» Éáõ£

44] 510-511

ø³ Õ³ ù³ óáõ ·ÉË³ íáñ Ùï³ Ñá ·áõÃ Ûáõ ÝÁ í³-é» É³Ý ÛáõÃÝ ¿ñ, Ù³ Ý³ í³Ý¹` ÓÙé³Ý » ñ»ù ³ ÙÇë-Ý» ñÇÝ£ Êá ñÁ ÓÙ»é, 3-4 Ù»ïñ ÓÛáõÝ, ³Ù µáÕç ù³-Õ³ ùÁ ÏÕ½Ç³ ÝáõÙ ¿ñ, Ñ³ Õáñ ¹³Ï óáõÃ Û³Ý µá Éáñ ÙÇ çáó Ý» ñÁ ÷³Ï íáõÙ ¿ÇÝ£ â¿ñ ÉÇ ÝáõÙ ÙÇ ÓÙ»é, áñ Ñ³ñ Ûáõ ñ³ íáñ ³ Ý³ ëáõÝ Ý»ñ, Ù³ñ ¹ÇÏ ãë³é ã»ÇÝ ·Ûáõ Õ» ñÇ ×³Ù ÷³ Ý» ñÇÝ£ ÜáõÛ ÝÇëÏ ù³ Õ³ ùÇ ÑëÏ³ Å³ Ù³ óáõÛ óÇ Ó³Û ÝÁ ã¿ñ ÉëíáõÙ£ ØÇ³ÛÝ ³ é³ íáï-Ç ñÇ ÏáõÝ Å³Ù Ïáã ¶³ë å³ ñÇ Ïáã Ý³ ÏÇ ÑÝãÛáõÝ-Ý» ñÁ Ëá ñÁ ÉéáõÃ Û³Ý Ù»ç Ñ³ë ÝáõÙ ¿ÇÝ ù³ Õ³ ùÇ Í³Û ñ³ Ù³ ë» ñÁ£

44] 511

àõ ñ³ ËáõÃ ÛáõÝë Ù»Í » Õ³í` Ç Ù³ Ý³ Éáí, áñ ÍÝÝ¹³ í³Û ñÇë` êÇí ñÇ-ÐÇ ë³ ñÇ å³ï Ù³ ·Çñ ùÁ ïå³· ñáõÃ Û³Ý ÁÝ Ã³ó ùáõÙ ¿£ î³ ñÇ Ý»ñ Ç í»ñ, áñ-å»ë Ù³ ëáõÝù, å³ Ñ»É »Ù ³Ûë ¹ñ³ Ù³ ÝÇ ßÁ` 10 ÷³-ñ³ ³ñ Åá ÕáõÃ Û³Ùµ. Ù»Ýù áõ Ý»ÇÝù Ý³¨ 20 ÷³ ñ³, 1 Õáõ ñáõß ¨ 2 Õáõ ñáõß ³ñ Åá ÕáõÃ Û³Ùµ ¹ñ³ Ù³ ÝÇß-Ý»ñ, á ñáÝù, ¹Åµ³Ë ï³ µ³ñ, Ø»Í » Õ»é ÝÇ Å³ Ù³-Ý³Ï ß³ï ³ÛÉ ³ñ Å» ù³ íáñ ÷³ë ï³ÃÕ Ã» ñÇ Ñ»ï ³Ý Ñ» ï³ ó³Ý£ ØÇ³ÛÝ ³Ûë 10-÷³ ñ³ Û³ Ýá óÁ, áñ-å»ë Ã³Ý Ï³ ·ÇÝ ÑÇ ß³ ï³Ï, å³ Ñ»É »Ù£

Ø»ñ ù³ Õ³ ùáõÙ ï³ Õ³ í³ñ ïá Ý» ñÇÝ, ³é Ñ³-ë³ ñ³Ï ÏÇ ñ³ ÏÇ û ñ» ñÇÝ » Ï» Õ» óáõÝ ß³ï ùÇã ¿ñ Ï³Ý ËÇÏ ¹ñ³Ù ïñ³ Ù³¹ñ íáõÙ£ ² Ù»Ý ï³ ñÇ Üáñ ï³ ñáõÝ Ñ³ ñáõëï Ã» ³Õ ù³ï » Ï» Õ» óáõ ¹é³Ý Ùáï ·ÝáõÙ ¿ñ á ñáß ù³ Ý³ ÏáõÃ Û³Ùµ ³Ûë ¹ñ³ Ù³-ÝÇß Ý» ñÇó, á ñáÝó ÷áõÉ ¿ÇÝù ³ ëáõÙ, ¨ ·ñ» Ã» ³ Ù»Ý ÁÝ ï³ ÝÇù Çñ å³ ß³ñÝ áõ Ý»ñ` ³ é³ íáï í³ áõ » ñ» Ïá Û³Ý Å³ Ù»ñ ·áõÃ ÛáõÝ Ý» ñÇ Å³ Ù³ Ý³Ï » Ï»-Õ» óáõÝ, ²Õ ù³ ï³Ë Ý³ ÙÇÝ, äáÉ ëá êµ. öñÏãÇÝ áõ º ñáõ ë³ Õ» ÙÇ í³Ý ùÇÝ ïñ³ Ù³¹ ñ» Éáõ Ñ³ Ù³ñ£

Ð. ÐáÃáÝ»³Ý 44] 495-496

ø³ ÝÇ áñ ù³ Õ³ ùÁ ·ïÝíáõÙ ¿ñ µ³ ÝáõÏ ×³ Ý³-å³ñÑ Ý» ñÇó Ñ» éáõ, Ñ³½ í³ ¹»å Ï³ ñ» ÉÇ ¿ñ Ñ³Ý-¹Ç å»É û ï³ ñ³ Ï³Ý Ý» ñÇ£ Ð³ Ù³ÛÝ ù³ ÛÇÝ íÇ ×³Ï ·á ÛáõÃ ÛáõÝ ãáõ Ý»ñ` áã Ï³ Ãá ÉÇÏ, áã µá Õá ù³ Ï³Ý£


ØÇ³ÛÝ Ñ³ ñáõëï í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý» ñÁ Î» ë³ ñÇ³-ÛÇó, äáÉ ëÇó, Æ½ ÙÇ ñÇó, ¾ë ÏÇ-Þ» ÑÇ ñÇó ï³ ñÇÝ Ù»Ï ³Ý ·³Ù` ·³ñ Ý³ ÝÁ Ï³Ù ³Ù é³ ÝÁ, ·³ ÉÇë ¿ÇÝ ³ ÷ÇáÝ, ÃÇý ÃÇÏ (³Û ÍÇ Ù³½), ·áõÉ å³, ·áñ·, Ó»-é³ ·áñÍ Ý»ñ ·Ý» Éáõ£ Ð³ ×³Ë Ïï»ëÝ í»ÇÝ Ã³ ÷³-é³ Ï³Ý Ù³Ý ñ³ í³ ×³é Ññ»³ Ý»ñ` Ç ñ»Ýó ³ í³-Ý³Ï Ý» ñáí, ÇÝã å»ë Ý³¨ ÏÛ³Ý ùÇ ³ å³ Ñá· ñ³-

Ï³Ý ÁÝ Ï» ñáõÃ ÛáõÝ Ý» ñÇ Ñ³Û ¨ û ï³ ñ»ñÏ ñ³ óÇ å³ß ïáÝ Û³ Ý»ñ£ Ø»Í Ãíáí ÍÝáÕ Ý»ñ` áã ÙÇ³ÛÝ Ñ³ ñáõëï, ³ÛÉ¨ ÙÇ çÇÝ ¹³ ëÇ ³Ý ÓÇÝù, Ç ñ»Ýó ÑÝ³-ñ³ íá ñáõÃ Û³Ý ë³Ñ Ù³Ý Ý» ñáõÙ, ùë³Ý ï³ñ í³ Ñ³ Ù³ñ Ï³Ù óÏÛ³Ýë ³ å³ Ñá í³·ñ íáõÙ ¿ÇÝ` Ç Ýå³ëï Ç ñ»Ýó ½³ í³Ï Ý» ñÇ£

44] 500-501

êÇí ñÇ-ÐÇ ë³ ñÇ ßáõ Ï³Ý

Ø» Í³ Ñ³ ñáõëï í³ ×³ é³ Ï³Ý ¶ ̈ áñ· Ö»Ý ï» ñ»× Û³Ý, µ³ Ý³ë ï»ÕÍ Øáõ ß»Õ

Æß Ë³ ÝÇ å³ åÁ

Ò³ ËÇó` ³ç, Î³ ñ³ å»ï ¶. ö³ ÷³½ Û³Ý, ¶ ̈ áñ· Ð»É í³× Û³Ý, êï» ÷³Ý Ð»É í³× Û³Ý, Î³ ñ³ å»ï ä. Ð»É í³× Û³Ý (1880Ã.)£

Ð³ ½³ ñ³ íáñ ·ÉáõË ³ Ý³ ëáõÝ Ý» ñÇ ë» ÷³ Ï³ Ý³ ï» ñ»ñ

êÇí ñÇ-ÐÇ ë³ ñÇ Ñ³Û Ï³ Ï³Ý ¹ñ³ Ù³ ÝÇ ßÁ` 10 ÷³ ñ³ ³ñ Åá ÕáõÃ Û³ Ùµ

Ð³Ûï

ÝÇ í

³ ×³

é³

Ï³Ý

Î

ÕÙ»ë

Âá ë

áõÝ Û

³Ý

Ð³ ñá

õëï

í³

×³ é

³ Ï³

Ý Î

³ ñ³

å»ï

Ð»É

í³× Û

³Ý

(âáñ

µ³ çÇ

)


ì³ ÝÇ Ñ³ Û»ñÝ ³ã ùÇ »Ý ÁÝÏ ÝáõÙ Ç ñ»Ýó ÁÝ ¹áõ-Ý³ ÏáõÃ ÛáõÝ Ý» ñáí. Ýñ³Ýù É³í í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý»ñ »Ý, ßÝáñ Ñ³ ÉÇ ³ñ Ñ»ë ï³ íáñ Ý»ñ ¨ û ï³ ñáõÃ Û³Ý Ù»ç` ËÇëï ×³ñ åÇÏ£

ì³ ÝÇ ³é¨ïáõ ñÁ Ñ³ Ù³ñ Û³ ³Ù µáÕ ç³ å»ë ·ïÝíáõÙ ¿ Ñ³ Û» ñÇ Ó»é ùáõÙ. Ñ³Û ×á Ã³ í³ ×³é Ý»-ñÇ ¨ Ù³Ý ñ³ í³ ×³é Ý» ñÇ ÃÇ íÁ Ñ³ßí íáõÙ ¿ 500£

Þáõ Ï³ ÛáõÙ ³é¨ïñáí ³å ñáÕ ï³ ×ÇÏ Ý» ñÁ å³ ñ³ åáõÙ »Ý ·ÉË³ íá ñ³ å»ë Ã» Û³ï Ý»ñ å³ Ñ»-Éáí, Ùñ·³ í³ ×³ éáõÃ Û³Ùµ, Ùë³ í³ ×³ éáõÃ Û³Ùµ, Ñ³ ó³ ·áñ ÍáõÃ Û³Ùµ ¨ Ù³ ë³Ùµ ¿É` Ïáß Ï³ ·áñ Íáõ-ÃÛ³Ùµ áõ ¹»ñ Ó³ ÏáõÃ Û³Ùµ£

1] 18

Ð³ Ûáó ïÝï» ë³ Ï³Ý ¹Çñ ùÁ ÷³Û ÉáõÝ ¿ñ£ Üñ³Ýù ½µ³Õ íáõÙ ¿ÇÝ í³ ×³ é³ Ï³ ÝáõÃ Û³Ùµ, ½³Ý³½³Ý ³ñ Ñ»ëï Ý» ñáí, ·Ûáõ Õ³ïÝ ï» ëáõÃ Û³Ùµ ̈ ³ÛÉ ·áñ-Í» ñáí£ Î³ ÛÇÝ Ý³¨ Ñ³Û Ï³É í³ Í³ ï» ñ»ñ£ ÆëÏ ï» Õ³ óÇ í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý» ñÇó ³ã ùÇ ¿ÇÝ ÁÝÏ ÝáõÙ ¶ÛáõÉ µ»ÝÏ Û³ ÝÁ, Âáí Ù³ ØÇ Ý³ë Û³ ÝÁ, äá Õáë ÂÇ Ùáõñ Û³ ÝÁ, Î³ ñ³ å»ï Ð³É í³× Û³ ÝÁ£ îÇ· ñ³-Ý³ Ï»ñ ïÇ Ù» ï³ùë Û³ Ñ³ ·áõë ï» Õ» ÝÁ ¨ Ïïá ñ»-Õ» ÝÁ Ñ³ Ûáó Ó» é³Ùµ ¿ñ ³ñ ï³¹ñ íáõÙ áõ ÑÇÙ Ý³-

Ï³ ÝáõÙ ³ñ ï³ Ñ³Ý íáõÙ£ Ø³ñ ïÇ ñáë ²Ã Ã³ñ Û³ ÝÁ ³ñ ¹Ç³ Ï³Ý Ù» ï³ù ë³ ·áñ Í³ Ï³Ý ý³µ ñÇ Ï³ ÛÇ ÑÇÙ Ý³ ¹Çñ ¿ñ£

Î³ ÛÇÝ ÑÇÝ, Ý³ Ñ³ å» ï³ Ï³Ý ÁÝ ï³ ÝÇù Ý»ñ ¨ µ³½ Ù³ ÃÇí Ù» Í³ Ñ³ ñáõëï Ý»ñ, ÇÝã åÇ ëÇù ¿ÇÝ Êá ç³ àõ ë» ÷Á, Ê³ ½³½ ´³ ½³ ½Á, Ø³í ÉÇ Û³ ÝÁ, ² ×»Ù Û³ ÝÁ, Â» ñ» ù»× Û³ ÝÁ, Âá ÷³Ý× Û³ ÝÁ ¨ áõ-ñÇß Ý»ñ£

28] 746

ì ² Ü

î Æ ¶ ð ² Ü ² Î º ð î / ¸ Æ ² ð ´ º ø Æ ð


² Ñ³ »ñ¨³ó îÇí ñÇ ÏÁ. áñ ù³¯Ý ó³Ý Ï³ ÉÇ »ë ÃíáõÙ, û¯ ù³ Õ³ù£ Þñç³ Ý³Ó¨ É»é Ý» ñáí å³ñëå-í³Í, Ñáí ïÇ ÙÇ ÏáÕ ÙáõÙ Ï³ éáõó í³Í, Í³ é³ë-ï³Ý Ý» ñáí ½³ñ ¹³ñ í³Í, Ùñ·áí áõ çñáí ³ é³ï, í³ Û» Éáõã ÙÇ ù³ Õ³ù ¿ îÇí ñÇ ÏÁ£

ø³ Õ³ ùÁ »ñ Ïáõ Ù³ ëÇ ¿ µ³ Å³Ý í³Í ÙÇ Óá ñ³-Ïáí, áñ ï» Õáí ³Õ ïáï çáõñ ¿ Ñá ëáõÙ` öáË Éáõ ã³Û ³Ý í³Ùµ£ ØÇ ÏáÕ ÙáõÙ ÑÇÝ µ»ñ¹Ý ¿` µ³ñÓñ µÉñÇ íñ³, á ñÇ å³ ñÇëå Ý» ñÁ ï»Õ-ï»Õ ù³Ý¹ í³Í »Ý, µ³Ûó ³Ù ñ³ ß»Ý ³ß ï³ ñ³Ï Ý» ñÁ ¹»é Ï³Ý ·áõÝ »Ý£ ´»ñ ¹Ç íñ³ áõ ëïá ñá ïÇÝ ïÝ»ñ Ï³Ý Ï³ éáõó-í³Í. ³Ûë Ù³ëÝ ³Ý í³ ÝáõÙ »Ý ´»ñ ¹Ç ï³Ï£ ÆëÏ ÙÛáõë ÏáÕ ÙÁ ³ í» ÉÇ µ³½ Ù³µ Ý³Ï ¿, Ã» Ñ³ Ûáó ¨ Ã» Ãñù³ó ïÝ» ñáí áõ ÁÝ ¹³ñ Ó³Ï å³ñ ï»½ Ý» ñáí, áõñ ·ïÝíáõÙ »Ý Ý³¨ ßáõ Ï³Ý, Ï³ é³ í³ñ ã³ ïáõ-ÝÁ, µ³Õ ÝÇù Ý»ñ, Ññ³ å³ ñ³Ï Ý»ñ ¨ ³ÛÉÝ£

¶. êñí³ÝÓï»³Ýó, §Âá ñáë ²Õ µ³ñ¦ 40] 43-44

îÇí ñÇÏ óáõ Ñ³ Ù³ñ å³Ý¹Ë ïáõÃ Ûáõ ÝÁ ëá íá-ñ³ Ï³Ý »ñ¨áõÛÃ ¿ñ£ ²é Ñ³ ë³ ñ³Ï å³Ý¹Ë ïáõ-ÃÛ³Ý ¿ÇÝ Ù»Ï ÝáõÙ Ýñ³Ýù, áí ù»ñ ã¿ÇÝ Ï³ ñá-Õ³ ÝáõÙ µ³ ñ» Ï» óÇÏ ³å ñáõëï ³ å³ Ñá í»É, ÇëÏ áõÝ¨áñ Ý» ñÁ »ñ µ»ù ã¿ÇÝ ÉùáõÙ ù³ Õ³ ùÁ£ Üñ³Ýù, áí ù»ñ å³Ý¹Ë ïáõÃ Û³Ý Ù»ç Ñ³ñë ï³ ÝáõÙ ¿ÇÝ, Ý³ ËÁÝï ñáõÙ ¿ÇÝ ÁÝ ï³ ÝÇù Ý» ñÁ ÃáÕ Ý»É îÇí ñÇ-ÏáõÙ ¨ µ³ í³ ñ³ñ íáõÙ ¿ÇÝ ÙÇ ù³ ÝÇ ï³ñ í³ ÁÝ-Ã³ó ùáõÙ Ù»Ï ³Ý ·³Ù ³Û ó» ÉáõÃ Û³Ý ·³ Éáí£

îÇí ñÇÏ óÇÝ ëÇ ñáõÙ ¿ñ ³Ý Ï³Ë ³å ñ» É³ Ï»ñ åÁ, Ý³ ËÁÝï ñáõÙ ¿ñ ³ ½³ ïáõÃ Û³Ý Ù»ç Ó»éù µ» ñ³Í ãáñ Ñ³ óÁ, ù³Ý Ï³ñ Ï³Ý ¹³ ÏÁ` áõ ñÇ ßÇÝ Í³ é³ Û»-Éáí£ Î. äáÉ ëÇó µ³ óÇ, ïÇí ñÇÏ óÇ å³Ý ¹áõËï Ý»ñ Ï³ ÛÇÝ ´áõÉ Õ³ ñÇ³ ÛáõÙ, ²ØÜ-áõÙ, Ð³ ñ³ í³ ÛÇÝ ² Ù» ñÇ Ï³ ÛáõÙ, Ðáõ Ý³ë ï³ ÝáõÙ, º ·Çå ïá ëáõÙ ¨ ³ÛÉ »ñÏñ Ý» ñáõÙ. Ýñ³Ýó Ãí³ ù³ Ý³ ÏÁ Ñ³ ½Çí » ñ»ù Ñ³ñ Ûáõñ Ñá ·Ç ÉÇ Ý»ñ£

²é¨ïñ³ Ï³Ý ï» ë³ Ï» ïÇó ù³ Õ³ ùÁ Ñ» ï³-ÙÝ³ó ¿ñ, á ñáí Ñ»ï¨ ³ é³ í» É³ å»ë Ñ³ Õáñ ¹³-

ÏóíáõÙ ¿ñ ê» µ³ë ïÇ³ ÛÇ Ñ»ï, ÇëÏ Çñ Ý»ñ ëáõÙ ¨ ßñç³ Ï³Û ùáõÙ ³é¨ïñ³ ÛÇÝ Ëá ßáñ Ï»Ýï ñáÝ Ý»ñ ãÏ³ ÛÇÝ£ ì»ñ çáõÙ Ñ³ Û» ñÁ ½³ñÏ ïí» óÇÝ ·áñ ·³ ·áñ-ÍáõÃ Û³ÝÝ áõ ß» ñ³ Ù³ µáõ ÍáõÃ Û³ ÝÁ£ Ð³Û ³é¨ïñ³-Ï³Ý Ý»ñÝ Ç ñ»Ýó ³é¨ïñ³ ÛÇÝ ·áñ Í³ éáõÃ ÛáõÝ Ý»ñÝ ³ ÝáõÙ ¿ÇÝ Ù³ Ýáõ ý³Ï ïáõ ñ³ ÛÇ §Æµ ñ³ Ýáë Û³Ý¦ Ù» Í³ Ñ³Ù µ³í í³ ×³ é³ï ÝÇó, »ñ µ»ÙÝ ¿É ×³ Ý³-å³ñÑ íáõÙ ¿ÇÝ Ð³ É»å` ³å ñ³Ýù ·Ý» Éáõ£ ø³ Õ³-ùáõÙ Ï³ ÛÇÝ ß³ï Ñ³Û í³ ×³ é³Ï³Ý Ý»ñ, ½³ Ý³-½³Ý ³ñ Ñ»ë ï³ íáñ Ý»ñ, µÅÇßÏ Ý»ñ, ÷³ë ï³ µ³Ý-Ý»ñ, ¹» Õ³ ·áñÍ Ý»ñ, áõ ëáõ óÇã Ý»ñ ¨ ³ÛÉù£

Þáõ Ï³ ÛáõÙ ÃËíáõÙ ¿ñ Ã» ÃáÝ ñÇ ¨ Ã» ÷éÇ Ñ³ó£ Þáõ Ï³ ÛÇó Ñ³ó ·Ý» ÉÁ ³Õ ù³ ïáõÃ Û³Ý Ýß³Ý ¿ñ ¨ ³ ÙáÃ£

îÇí ñÇÏÝ áõ Ý»ñ ³ Ù»Ý ï» ë³ ÏÇ ÁÝ ïÇñ ÙÇñ·, µ³Ûó ¹ñ³Ý óÇó ³ Ù» Ý³ ëÇñ í³ ÍÁ, ³ Ù» Ý³ Ã³Ý Ï³-·Ç ÝÁ, Ï³ñ¨áñÝ áõ ûñÑÝ í³ ÍÁ ÃáõÃÝ ¿ñ£ Ð»Ýó áñ Ãáõ-ÃÁ Ñ³ë ÝáõÙ ¿ñ, ïÇí ñÇÏ óÇÝ ³ÛÉ¨ë áñ¨¿ µ³ ÝÇ Ï³-ñÇù ãáõ Ý»ñ£ Âáõ ÃÁ ãá ñ³ó ÝáõÙ ¿ÇÝ ̈ å³ï ñ³ë ïáõÙ Ýß³ Ý³ íáñ å³ë ï» ÕÁ£ Þ³ï ÁÝ ï³ ÝÇù Ý»ñ ÃÃÇ û ÕÇáí ³ÛÝ ù³Ý ¹ñ³Ù ¿ÇÝ í³ë ï³ ÏáõÙ, áñ í³ ñáõÙ ¿ÇÝ µ³ ñ» Ï» óÇÏ ÏÛ³Ýù ¨ ÝáõÛ ÝÇëÏ Ñ³ñë ï³ ÝáõÙ£

Ð. ¼³ñ¹³ñ»³Ý 40] 332-333

î Æ ì ð Æ Î / ¸ Æ ì ð Æ ¶ Æ

îÇíñÇÏóÇ Ñ³Û í³×³é³Ï³ÝÇ ÁÝï³ÝÇù


Ð³ Ûáó ïÝï» ë³ Ï³Ý íÇ ×³ ÏÁ ËÇëï µ³ñ íáù ¿ñ£ Üñ³Ýù ÑáõÛ Ý» ñÇ Ù»Í Ùñó³ ÏÇó Ý»ñÝ ¿ÇÝ, ¨ Ñ³ Û»-ñÇÝ Ñ³ çáÕ í»É ¿ñ ·ñ³ í»É ù³ Õ³ ùÇ ³é¨ïñ³ Ï³Ý, ³ñ Ñ»ë ï³ íá ñ³ Ï³Ý, ³ñ ï³¹ ñ³ Ï³Ý, ·áñ Í³ Ï³-É³ Ï³Ý ¨ ³ñ¹ Ûáõ Ý³ µ» ñ³ Ï³Ý ·áñ Í³é Ýáõ ÃÛáõÝ-Ý» ñÁ£ Üñ³Ýó ÃíáõÙ Ï³ ÛÇÝ Ñ³ ó³ Ñ³ ïÇ Ï³ ÛÇÝ ÏáõÉ ïáõ ñ³ Ý» ñÇ, åïáõÕ Ý» ñÇ, Ï³ ÕÇ ÝÇ, ÇÝã å»ë Ý³¨ ³ÛÉ ÙÃ»ñù Ý» ñÇ, ³ñ ï³¹ ñí³Í ¨ Ý»ñ ÙáõÍ-í³Í ³å ñ³Ýù Ý» ñÇ ³é¨ïñáí ½µ³Õ íáÕ Ëá ßáñ í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý»ñ£ Üñ³Ýù ³ñ ï³ Ñ³Ý Ù³Ý Ëá ßáñ ·áñ Í³ñù Ý»ñ ¿ÇÝ Ï³ ï³ ñáõÙ, ¨ á Ù³Ýù Ù³ë Ý³-×Ûáõ Õ»ñ, Ý»ñ Ï³ Û³ óáõó ãáõÃ ÛáõÝ Ý»ñ áõ Ý»ÇÝ »ñÏ-ñÇ ï³ñ µ»ñ ù³ Õ³ù Ý» ñáõÙ ¨ ³ñ ï³ ë³Ñ Ù³ ÝáõÙ£ ²Û¹ åÇ ëÇ í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý» ñÇó ³ Ù» Ý³Ý ß³ Ý³ íáñ-Ý»ñÝ ¿ÇÝ äá Õáë ² ñ³å Û³ ÝÁ, Î³Û Í³Ï ² ñ³å Û³-ÝÁ, Æµ ñ³ Ýáë Û³Ý Ý» ñÁ, Ø³ é³Ý Û³Ý Ý» ñÁ, Ð. Â³Ñ-Ù³½ Û³ ÝÁ, ². ØÇ Ý³ë Û³ ÝÁ, ÎÛáõ ñ»Õ Û³ ÝÁ, º ë³-Û³ ÝÁ, ²ë É³Ý Û³ ÝÁ, ÇÝã å»ë Ý³¨ ²½ Ý³ íáñ Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ, á ñáÝó Ó»é ùáõÙ ¿ñ îñ³ åÇ ½á ÝÇ Ý³-

Ñ³Ý ·Ç Ï³ ÕÇ ÝÇ ·ñ» Ã» ³Ù µáÕç ³é¨ïáõ ñÁ£ îÇ ñ³-ïáõñ Û³Ý Ý»ñÝ áõ Ý»ÇÝ ³É Ûáõ ñÇ ÑëÏ³ ·áñ Í³ ñ³Ý£ Ð³ Ûáó ÃíáõÙ Ï³ ÛÇÝ Ý³¨ ÍË³ Ëá ïÇ áõ Ù» ï³ù ëÇ ý³µ ñÇ Ï³ ï» ñ»ñ£ Æ ï³ É³ Ï³Ý ßá ·» Ý³ í³ ÛÇÝ ÁÝ-Ï» ñáõÃ Û³Ý ·áñ Í³ Ï³ÉÝ ¿ñ §¶Ûáõ Ùáõß Û³Ý¦ ýÇñ-Ù³Ý, ÇëÏ ýñ³Ý ëÇ³ Ï³Ý §´³ ù»¦ ÁÝ Ï» ñáõÃ Û³Ý` §ØëñÛ³Ý¦ ýÇñ Ù³Ý£

ì» ñá ÑÇß Û³É ³Ý Ó³Ý óÇó µ³ óÇ, îñ³ åÇ ½á ÝáõÙ Ï³ ÛÇÝ Ñ³ ñáõëï áõ Ù» Í³ ïáõÝ ³ÛÉ ·»ñ ¹³ë ï³Ý-Ý»ñ ¨ë, ÇÝã åÇ ëÇù ¿ÇÝ ä³É É³ñ Û³Ý, Êáõ å» ë»ñ-Û³Ý, Øáõ ñ³¹ Û³Ý, ÂÛáõñù Û³Ý, ü»Ã í³× Û³Ý, Ø³-ËáË Û³Ý, ì³ Ñ³Ý Û³Ý, Ø³ ñÇÙ Û³Ý, Øáõ Ã³ý Û³Ý, ö³ ã³× Û³Ý, ÂÇ ñ³ù Û³Ý, Úáõ ëáõý Û³Ý ÁÝ ï³ ÝÇù-Ý» ñÁ£

îñ³ åÇ ½á ÝÇ Ñ³ ÛáõÃ ÛáõÝÝ áõ Ý»ñ ÙÇ ß³ñù Ñ³-ëáõ Ã³ µ»ñ ³½ ·³ ÛÇÝ Ï³É í³Íù Ý»ñ, á ñáÝó » Ï³-Ùïáí å³Ñ å³Ý íáõÙ ¿ÇÝ í³ñ Å³ ñ³Ý Ý»ñÝ áõ Ùß³ Ïáõ Ã³ ÛÇÝ Ñ³ë ï³ ïáõÃ ÛáõÝ Ý» ñÁ£

28] 774-776

ºñÏ ñ³ ·áñ Í³ Ï³Ý í³Ûñ ¿ñ øÕÇÝ ¨ ÙÇ³ Å³-Ù³ Ý³Ï ³é¨ïñ³ ÛÇÝ Ñ³ Õáñ ¹³Ï óáõÃ Û³Ý Ï»Ý-ïñáÝ` ßñç³ Ï³ µÝ³ Ï³ í³Û ñ» ñÇ ÙÇç¨£ ÀÝ ¹³ñ-Ó³Ï ¹³ß ï» ñÁ ï³ ÉÇë ¿ÇÝ Ù»Í ù³ Ý³ ÏáõÃ Û³Ùµ µ»ñù, Ñ³ ó³ Ñ³ ïÇ Ï³ ÛÇÝ ÏáõÉ ïáõ ñ³ Ý»ñ ¨ ³ÛÉÝ£ øÕÇÝ Çñ ßñç³ Ï³Û ùáõÙ áõ Ý»ñ Ý³¨ åÕÝÓÇ, ãáõ-·áõ ÝÇ áõ »ñ Ï³ ÃÇ Ñ³Ý ù»ñ, á ñáÝù ÑÇÝ ¹³ ñ» ñÇó Ç í»ñ ³ñ ¹Ûáõ Ý³ Ñ³Ý íáõÙ ¿ÇÝ£ Î³ ÛÇÝ ¨ ÑÝ³ ·áõÛÝ Å³ Ù³ Ý³Ï Ý» ñÇó ÙÝ³ ó³Í Óáõ É³ ñ³Ý Ý»ñ, ¹³ñµ-Ýáó Ý»ñ£

Ð³ Û»ñÝ ½µ³Õ íáõÙ ¿ÇÝ ³é¨ïñáí, Ù³Ý ñ³ í³-×³ éáõÃ Û³Ùµ, ³ñ Ñ»ëï Ý» ñáí áõ ·Ûáõ Õ³ïÝ ï»-

ëáõÃ Û³Ùµ£ àõ Ý»ÇÝ ÇÝù Ý³ µ³í íÇ ×³Ï£ Î³ ÛÇÝ Ý³¨ µ³ í³ Ï³Ý Ãíáí Ñ³ ñáõëï í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý»ñ, á ñáÝ óÇó ¿ÇÝ ² Ù» ñÇÏ Û³ ÝÁ, Ðá í³ ÏÇÙ Û³ ÝÁ, ² É»Ù-Û³ ÝÁ, úÛ Ýá Û³ ÝÁ, Êáß Ù³ÃÉ Û³ ÝÁ ¨ áõ ñÇß Ý»ñ£

øÕ» óÇ Ñ³ Û» ñÁ ½³ Ý³ ½³Ý ·áñÍ Ý³ Ï³Ý ³ë å³-ñ»½ Ý» ñáõÙ áõ ßÇÙ ¿ÇÝ, ×³ñ åÇÏ, Ó»é Ý» ñ»ó£ ØÇ³-Å³ Ù³ Ý³Ï ËÇëï ËÝ³ Û³ ë»ñ ¿ÇÝ, ïÝï»ë í³ñ, Ç ñ»Ýó µá Éáñ Í³Ë ë» ñÁ É³í Ñ³ß í³ñ ÏáõÙ ¿ÇÝ£ Ð»ß-ïáõÃ Û³Ùµ Ó»éù Ý» ñÁ ·ñå³ ÝÁ ã¿ÇÝ ï³ ÝÇ, ÙÇÝã¨ É³í ãÏßé³ ¹³ ï»ÇÝ áõ ãÑ³ Ùá½ í»ÇÝ, áñ ï³ÉÝ ³ÝÑ ñ³ Å»ß ïáõÃ ÛáõÝ ¿£

28] 802-803

î ð ² ä Æ ¼ à Ü

îñ³åÇ½áÝÇ Ý³í³Ñ³Ý·ÇëïÁ ÞáõÏ³ÛÇ ÙáõïùÁ

ø Ô Æ


úñ ¹áõÝ ³ñ ï³¹ ñáõÙ ¿ñ Ù»Í ù³ Ý³ ÏáõÃ Û³Ùµ Ï³ ÕÇÝ, ³ñ ù³ Û³ Ï³ ÕÇÝ, Ïá ñ»Ï, Éá µÇ, ÍË³ Ëáï, Ñ³í ÏÇÃ ¨ ³ÛÉÝ£ Æñ ßñç³ Ï³Û ùáõÙ áõ Ý»ñ ³ñ Í³-ÃÇ áõ áë Ïáõ Ñ³Ý ù»ñ, á ñáÝù ¹»é ã¿ÇÝ ³ñ¹ Ûáõ Ý³-Ñ³Ý íáõÙ£

Ð³ Û»ñÝ áõ Ý»ÇÝ ³Ï Ý³ éáõ, ÷³Û ÉáõÝ ïÝï» ë³-Ï³Ý íÇ ×³Ï£ Â»¨ Ãí³ ù³ Ý³ ÏÇ áã Ù» Í³ ÃÇí ÉÇ-Ý» ÉáõÝ (Ùáï 5.000 Ñá ·Ç), Ýñ³Ýù ½µ³Õ íáõÙ ¿ÇÝ í³ ×³ é³ Ï³ ÝáõÃ Û³Ùµ, ³ñ Ñ»ëï Ý» ñáí, Ñ³ÝÓ Ý³-

Ï³ ï³ ñáõÃ Û³Ùµ, ÑÛáõ ñ³ Ýá ó³ ÛÇÝ µÇ½ Ý» ëáí ¨ Ù»-Ý³ ïÇ ñ³ Ï³Ý ¹Çñù áõ Ý»ÇÝ ßáõ Ï³ ÛáõÙ£ Êá ßáñ í³-×³ é³ Ï³Ý Ý» ñÇó ¿ÇÝ Æµ ñ³ Ýáë Û³Ý Ý» ñÁ, ¸³ ÝÇ»É âÇÉ× Û³ ÝÁ, äáõ Éáõ× Û³Ý Ý» ñÁ, Ö·Ý³ íáñ Û³Ý Ý» ñÁ, ì³ñ¹ Û³Ý Ý» ñÁ, Ì³ ïáõñ Û³Ý Ý» ñÁ, ²Ý Ù³Ñ Û³Ý Ý»-ñÁ£ Üß³ Ý³ íáñ ë» Õ³ Ý³ íáñ ¿ñ º ñ³ Ýáë ³ Õ³Ý£ ì» ñá ÑÇß Û³É Ý» ñÇó ½³ï, Ñ³ ñáõëï ÁÝ ï³ ÝÇù Ý»ñ ¿ÇÝ ¶ ̈ áñ· ¨ ²ñ Ã³ ùÇ âÇÉ× Û³Ý Ý» ñÁ, âáñ µ³ç Û³-ÝÁ, ²Ý¹ ñ»³ë Û³ ÝÁ£

28] 812

ú ð ¸ à ô

67

²ä ðà âº Èº ́ Æ àð ̧ Æ Øàôð²¸Ê² ÜÆ

(²´ ð² Ð²Ø ´ºÈ¶ ð²¸ òÆ, 1621,

´ºÈ¶ð²¸ – 1676, ¾ ̧ Æð Üº)

Àëï ³ í³Ý ¹áõÃ Û³Ý` ë» ñáõÙ ¿ Ñ³ Ûáó ´³· ñ³ ïáõÝ Û³ó ³ñ ù³ Û³-Ï³Ý ½³ñ ÙÇó£

15-³Ù Û³ Ñ³ ë³ ÏÇó Ý»ñ· ñ³í-í»É ¿ ³é¨ïñ³ Ï³Ý ·áñ Íáõ Ý»áõ-ÃÛ³Ý Ù»ç, 10 ï³ ñÇ ³Ýó ¹³ñ Ó»É ¿ ûë Ù³Ý Û³Ý µ³ Ý³ ÏÇ å³ ñ» Ý³-ÙÃ»ñ ùÇ Ù³ ï³ Ï³ ñ³ ñÁ£ êáõÉ Ã³Ý Æµ ñ³ ÑÇ ÙÇó áõ Ý» ó»É ¿ ³ ½³ï ¨ ³Ý Ù³ùë ³é¨ïáõñ ³ Ý» Éáõ Ññá-í³ñ ï³Ï: Æñ Å³ Ù³ Ý³ ÏÇ ³ Ù» Ý³-Ñ³ ñáõëï ³ñ¨Ùï³ Ñ³ÛÝ ¿ñ£

11] 17-40

²ê È²Ü Ú²Ü Ð² ðàôÂ ÚàôÜ (²ð Â² øÆ) Ø²ð îÆ ðà êÆ

(1852, Âà ø²î – 1917, Î. äà ÈÆê)

ä³ ï³ ÝÇ Ñ³ ë³ ÏáõÙ Âá ù³-ïÇó ï» Õ³ ÷áË í»É ¿ Î. äá ÉÇë ¨ ½µ³Õ í»É í³ ×³ é³ Ï³ ÝáõÃ Û³Ùµ£ 1892-Çó » Õ»É ¿ å» ï³ Ï³Ý Ï³ ñÇù-Ý» ñÇ Ñ³Û Ã³Û ÃÇã, Ù³ë Ý³ íá ñ³ å»ë Ù³ ï³ Ï³ ñ³ ñ»É ¿ Íá í³ ÛÇÝ Ý³-Ë³ ñ³ ñáõÃ Ûáõ ÝÁ£ º Õ»É ¿ Íá í³ ÛÇÝ »ñÃ¨» ÏáõÃ Û³Ý ëå³ ë³ñ ÏáõÃ Û³Ý

(Æ ï³ ñ» Ù³Ë ëáõ ë») í³ ñÇ ãÁ£Î. äáÉ ëÇ Ê³ë· ÛáõÕ Ã³ Õ³ Ù³-

ëáõÙ áõ Ý»ñ Ï³ß»·áñÍ³ñ³Ý£ ¾ ñ»Û-ÉÇÇ ³Í Ë³ Ñ³Ý ù» ñÇ ß³ Ñ³ ·áñÍ-Ù³Ý §¶³ ñ³ Ù³Ý Û³Ý ¨ ÁÝÏ.¦ ýÇñ-Ù³ ÛÇ µ³Å Ý» ÏÇóÝ ¿ñ£

4] 1667

¶² ð² Ø²Ü Ú²Ü ºÔ ́ ²Úð Üºð

Ð³ ñáõÃ ÛáõÝ ¶³ ñ³ Ù³Ý Û³ ÝÁ (1850, Î» ë³ ñÇ³ – 1909, Î. äá-ÉÇë) ³ñ¨Ùï³ Ñ³ Ûáó Ù»ç » Õ»É ¿ ëÏ½µÝ³ íá ñá ÕÁ »ñ Ïáõ Ó»é Ý³ñÏ-Ý» ñÇ. Ç ñ³ íáõÝù ¿ Ó»éù µ» ñ»É ß³-Ñ³ ·áñ Í» Éáõ ¾ ñ»Û ÉÇ - ¼áõÝ ·áõÉ ¹³ ÕÇ ù³ ñ³Í ËÇ Ñ³Ý ù³ í³Û ñ» ñÁ ¨ ÑÇÙ-Ý»É ¿ ßá ·» Ý³ í³ ÛÇÝ ÁÝ Ï» ñáõÃ ÛáõÝ, áñÝ ³ å³ Ñá íáõÙ ¿ñ Ï³ Ýá Ý³ íáñ Ñ³ Õáñ ¹³Ï óáõÃ ÛáõÝ Î. äáÉ ëÇ áõ ê¨ ¨ Î³ñ ÙÇñ Íá í» ñÇ Ý³ í³ Ñ³Ý-·Çëï Ý» ñÇ ÙÇç¨£

úë Ù³Ý Û³Ý Ï³ é³ í³ ñáõÃ Û³Ý ÏáÕ ÙÇó ³ñ Å³ Ý³ ó»É ¿ å³ï íá ³ë ïÇ ×³Ý Ý» ñÇ áõ å³ñ·¨³ïñ í»É ßù³Ý ß³Ý Ý» ñáí£

Ð³ Ïáµ ¶³ ñ³ Ù³Ý Û³ ÝÁ (1854, Î» ë³ ñÇ³ – 1905, Î. äá ÉÇë) 1872-ÇÝ ÍÝÝ¹³ í³Û ñÇó ï» Õ³ ÷áË í»É ¿ Î. äá ÉÇë áõ Ý»ñ· ñ³í í»É »Õ µáñ µÇ½-Ý» ëáõÙ£ 1895-Çó ½µ³Õ í»É ¿ ³ÝÓ-Ý³ Ï³Ý Ï³É í³Íù Ý» ñÁ í³ñ Ó³ Ï³-ÉáõÃ Û³Ùµ ïñ³ Ù³¹ ñ» Éáí£

3] 2196-2198

¶² ö² Ø²Ö Ú²Ü äºî ðàê

(1840, ì²Ü – 1912, ì²Ü)

¶ÈàôÊ 2.

Ø ² ð ¸ Æ Î

êàôÚÜ ¶ÈÊàôØ ÀÜ¸¶ðÎ ì²Ì ºÜ ² èºìî ð²îÜ îº ê² Î²Ü ¶àðÌàô ÜºàôÂ Ú²Ø´ ¼´²Ô ì²Ì ²Ü ÒÆÜø

Ð²ðàôÂÚàôÜ ¶²ð²Ø²ÜÚ²Ü

Ð²Îà´ ¶²ð²Ø²ÜÚ²Ü

68 Ø³ñ¹ÇÏ

º ñÇ ï³ ë³ñ¹ ï³ ñÇ ùÇó ½µ³Õ-í»É ¿ Ù³ Ýáõ ý³Ï ïáõ ñ³ ÛÇ É³Û Ý³-Í³ í³É ³é¨ïñáí` ·áñÍ Ý³ Ï³Ý Ñ³ ñ³ µ» ñáõÃ ÛáõÝ Ý»ñ Ñ³ë ï³ ï»-Éáí ²ÛÝ Ã³ åÇ, Ð³ É» åÇ ¨ Ñ³ï-Ï³ å»ë Ø³Ý ã»ëï ñÇ Ñ»ï£ 1870Ã. äáÉ ëáõÙ ÑÇÙ Ý»É ¿ §ê³Ý¹Ëï Û³Ý ³é¨ïñ³ ÛÇÝ ÁÝ Ï» ñáõÃ Ûáõ ÝÁ¦, á ñÇ Ñ³ ëáõÛ Ãáí ì³ ÝáõÙ ÑÇÙ Ý»É áõ å³-Ñ»É ¿ñ Ñ³ Ù³ ÝáõÝ Ç ·³ Ï³Ý ³Ý ¹ñ³-ÝÇÏ ¹åñá óÁ£ 1879-ÇÝ ÁÝïñ í»É ¿ Ð³ É» åÇ ³½ ·³ ÛÇÝ ·áñ Í» ñÇ í³ñ-ã³ Ï³Ý Ù³ñÙ ÝÇ ³ ï» Ý³ å»ï ¨ Ãáõñ ù³ Ï³Ý Ï³ é³ í³ ñáõ ÃÛáõ ÝáõÙ Ï³ Ãá ÕÇ Ïá ë³ Ï³Ý Ý»ñ Ï³ Û³ óáõ-óÇã£ 1900-1904ÃÃ.` ì³ Ý³ Ïáõ ë³-Ï³ ÉáõÃ Û³Ý Åá Õá íÇ ³Ý ¹³Ù£ ì³-ÝÇ ·Ûáõ Õ³ïÝ ï» ë³ Ï³Ý å³ É³ ïÇ Ý³ Ë³ ·³Ñ£ 1908-ÇÝ ÁÝïñ í»É ¿ ì³ ÝÇ ù³ Õ³ ù³· ÉáõË` ³Û¹ å³ß-ïá ÝáõÙ ÙÝ³ Éáí Ù» Ïáõ Ï»ë ï³ ñÇ£ 1909-ÇÝ ÁÝïñ í»É ¿ ì³ ÝÇ ù³ Õ³-ù³ å» ï³ Ï³Ý Åá Õá íÇ ³Ý ¹³Ù, ³ å³` Ý³ Ë³ ·³Ñ£ 1910-ÇÝ` úë-Ù³Ý Û³Ý ·³ í³ é³ Ï³Ý ÁÝ¹ Ñ³ Ýáõñ Åá Õá íÇ ³Ý ¹³Ù, ÝáõÛÝ Ãí³ Ï³ ÝÇÝ ÑÇÙ Ý»É ¿ Ð³Û Ï³ Ï³Ý µ³ ñ» ·áñ Í³-Ï³Ý ÁÝ¹ Ñ³ Ýáõñ ÙÇáõÃ Û³Ý ì³ ÝÇ Ù³ë Ý³× Ûáõ ÕÁ£

Ð³Ý ¹Ç ë³ ÝáõÙ ¿ñ ì³ Ý³ É×Ç íñ³ ßá ·» Ý³ í³ ÛÇÝ Ý³ í³ñ Ïáõ ÃÛ³Ý ÑÇÙ Ý³ ¹Ç ñÁ` ³ é³ çÇÝ ³Ý ·³Ù ë»-÷³ Ï³Ý ßá ·» Ý³ íÁ çáõñÝ Ç ç»ó Ý»-Éáí 1910Ã. û ·áë ïá ëÇ 25-ÇÝ£

´»Û£ 18] 253-254, 19] 382-383

¶ÚàôÈ ́ ºÜÎ Ú²Ü ä²î ðÆÎ êº ðàì ́ ºÆ

(1858, Â² È²ê – 1930, ÜÚàô Úàðø)

Ü³Ë Ý³ Ï³Ý ÏñÃáõÃ ÛáõÝÝ ëï³ ó»É ¿ ÍÝÝ¹³ í³Û ñáõÙ, ³ å³ Ù»Ï Ý»É ¿ Î. äá ÉÇë, Ñ³ ×³ Ë»É Þ³Ñ-Ý³ ½³ñ Û³ ÝÇ í³ñ Å³ ñ³Ý, á ñÇó Ñ»-ïá ³ í³ñ ï»É §èá µ»ñï ùá É» çÁ¦£

¸³ñ Ó»É ¿ Ñáñ ¨ Ñá ñ»Õ µáñ ÑÇÙ-Ý³Í §¶ÛáõÉ µ»ÝÏ Û³Ý¦ ýÇñ Ù³ ÛÇ í³ñ ãáõÃ Û³Ý ³Ý ¹³Ù, áñÝ ³ñ ¹»Ý Ù³ë Ý³× Ûáõ Õ»ñ áõ Ý»ñ Âáõñ ùÇ³-ÛÇ µá Éáñ Ëá ßáñ ù³ Õ³ù Ý» ñáõÙ, ä³ñë Ï³ë ï³ ÝáõÙ (¸³í ñ»Å), Îáí Ï³ ëáõÙ (ÂÇý ÉÇë), üñ³Ý ëÇ³-ÛáõÙ (Ø³ñ ë»É), µ³É Ï³Ý Û³Ý »ñÏñ-Ý» ñáõÙ£

Ðáñ Ù³ ÑÇó Ñ» ïá, Ñá ñ»Õ µ³Ûñ ê³ñ· ëÇ ¨ Çñ Ïñïë»ñ »Õ µ³Ûñ Ý» ñÇ Ñ»ï, ëï³ÝÓ Ý»É ¿ ýÇñ Ù³ ÛÇ Õ» Ï³-í³ ñáõÃ Ûáõ ÝÁ£

²ñ Ó³ Ý³· ñ» Éáí Ýá ñ³ Ýáñ Ñ³-çá ÕáõÃ ÛáõÝ Ý»ñ` 1890Ã. §¶ÛáõÉ-µ»ÝÏ Û³ ÝÁ¦ Ýáñ Ù³ë Ý³× Ûáõ Õ»ñ ¿ µ³ ó»É ÈáÝ ¹á ÝáõÙ áõ ÜÛáõ Úáñ ùáõÙ£ ê³ Ï³ÛÝ Âáõñ ùÇ³ ÛáõÙ ï» ÕÇ áõ-Ý» ó³Í ù³ Õ³ ù³ Ï³Ý Ç ñ³ ¹³ñ Óáõ-ÃÛáõÝ Ý» ñÁ ¹ñ¹»É »Ý, áñ ¶ÛáõÉ µ»ÝÏ-Û³Ý Ý»ñÝ ³ë ïÇ ×³ Ý³ µ³ñ ë³Ñ-Ù³ Ý³ ÷³ Ï»Ý Ç ñ»Ýó ³é¨ïñ³ ÛÇÝ ·áñ Í³é ÝáõÃ ÛáõÝ Ý» ñÁ Âáõñ ùÇ³-ÛáõÙ áõ µÇ½ Ý» ëÁ ï» Õ³ ÷á Ë»Ý ³ñ ï³ ë³Ñ Ù³Ý£

¿ç 3] 2153-2154

¶ÚàôÈ ́ ºÜÎ Ú²Ü ê²ð ¶Æê ¶Úàô È² ́ ÆÆ

(1836, Â² È²ê – 1893, Î. äà ÈÆê)

Ø³Ý ÏáõÃ ÛáõÝÝ áõ » ñÇ ï³ ë³ñ-¹áõÃ ÛáõÝÝ ³Ý ó»É ¿ ÍÝÝ¹³ í³Û-ñáõÙ£ ² å³ »Õ µáñ` ê» ñáí µ»Ç, Ñ»ï Ù»Ï Ý»É ¿ ¼ÙÛáõé ÝÇ³, ½µ³Õ í»É

í³ ×³ é³ Ï³ ÝáõÃ Û³Ùµ áõ í» ñ³-¹³é Ý³ Éáí Î. äá ÉÇë` ß³ ñáõ Ý³ Ï»É ³é¨ïñ³ïÝ ï» ë³ Ï³Ý ·áñ Íáõ-Ý»áõÃ Ûáõ ÝÁ, í³ë ï³ Ï» Éáí Ù»Í Ñ»-ÕÇ Ý³ ÏáõÃ ÛáõÝ£

Ð³ÛñÝ ¿ Ñ³ Ù³ß Ë³ñ Ñ³ ÛÇÝ Ý³í Ã³ µÇ½ Ý» ëÇ ³ Ï³ Ý³ íáñ ·áñ-ÍÇã ¶³ Éáõëï ¶ÛáõÉ µ»ÝÏ Û³ ÝÇ£

3] 2152

¶ÚàôÈ ́ ºÜÎ Ú²Ü êº ðàì ́ º ¶Úàô È² ́ ÆÆ

(1833, Â² È²ê – 1886, Î. äà ÈÆê)

Îñïë»ñ »Õ µáñ` ê³ñ· ëÇ, Ñ»ï ÍÝÝ¹³ í³Û ñÇó Ù»Ï Ý»É ¿ ¼ÙÛáõé-ÝÇ³, ÑÇÙ Ý»É §¶ÛáõÉ µ»ÝÏ Û³Ý¦ ýÇñ Ù³Ý áõ ÛáÃ ï³ ñÇ ½µ³Õ í»É í³ ×³ é³ Ï³ ÝáõÃ Û³Ùµ£ ÔñÇ ÙÇ å³-ï» ñ³½ ÙÇó Ñ» ïá »Õ µáñ Ñ»ï í»-ñ³ ¹³ñ Ó»É ¿ Î. äá ÉÇë, ½µ³Õ í»É ½³ Ý³ ½³Ý ³å ñ³Ýù Ý» ñÇ ³ñ ï³-Ñ³Ý Ù³Ùµ áõ Ý»ñ ÙáõÍ Ù³Ùµ, ÇÝã-å»ë Ý³¨ ýÇ Ý³Ý ë³ í³ñ Ï³ ÛÇÝ ·áñ Íáõ Ý»áõÃ Û³Ùµ£

1869Ã. ´. ¸é³Ý ÏáÕ ÙÇó Ýß³-Ý³Ï í»É ¿ Ê³ éÁ Åá Õá íÇ ³Ý ¹³Ù£

3] 2150

¶àô ÚàôØÖ Ú²Ü Ð² Îà´ Ø²ð îÆ ðà êÆ

(1842, Â² È²ê – 1913, ´²Ô ̧ ²¸)

69Ø³ñ¹ÇÏ

ÌÝÝ¹³ í³Û ñáõÙ Ý³Ë Ý³ Ï³Ý ÏñÃáõÃ ÛáõÝ ëï³ Ý³ Éáõó Ñ» ïá Ñáñ Ñ»ï Ù»Ï Ý»É ¿ Î³ ñÇÝ ¨ ½µ³Õ í»É í³ ×³ é³ Ï³ ÝáõÃ Û³Ùµ£ ¶áñÍ Ý³-Ï³Ý ÷áñ Ó³ éáõÃ ÛáõÝ Ó»éù µ» ñ»-Éáí` Ù»Ï Ý»É ¿ ¸Ç³ñ µ» ùÇñ ¨, áñ-å»ë ·áñ ÍÁÝ Ï»ñ, ³ß Ë³ ï³Ý ùÇ ³Ý ó»É §¶ÛáõÉ µ»ÝÏ Û³Ý¦ ³é¨ïñ³-ÛÇÝ ýÇñ Ù³ ÛáõÙ` ³Û¹ Ï³ñ ·³ íÇ ×³-ÏáõÙ ÙÝ³ Éáí ßáõñç Ï»ë ¹³ñ£

¸Ç³ñ µ» ùÇ ñáõÙ »ñ Ï³ñ Å³ Ù³-Ý³Ï » Õ»É ¿ Ïáõ ë³ Ï³ ÉáõÃ Û³Ý Æ ï³ñ» Åá Õá íÇ ¨ å» ï³ Ï³Ý Ñ³ÝÓ Ý³-Åá Õáí Ý» ñÇ ³Ý ¹³Ù, ²é¨ïñ³ ÛÇÝ å³ É³ ïÇ Ý³ Ë³ ·³Ñ£ ²ñ Å³ Ý³-ó»É ¿ ØÛáõ Ã» Ù³ ÛÇ ½Ç ³ë ïÇ ×³ ÝÇ, å³ñ·¨³ïñ í»É ßù³Ý ß³Ý Ý» ñáí£

² å³, áñ å»ë §¶ÛáõÉ µ»ÝÏ Û³Ý¦ ýÇñ Ù³ ÛÇ Ý»ñ Ï³ Û³ óáõ óÇã, ï» Õ³-÷áË í»É ¿ Ð³ É»å, ´³ë ñ³ ¨ ´³Õ-¹³¹, » Õ»É ¿ Æ ï³ ñ» Åá Õá íÇ ¨ å»-ï³ Ï³Ý Ñ³ÝÓ Ý³ Åá Õáí Ý» ñÇ ³Ý-¹³Ù£

3] 2212-2214

º ê ² Ú ² Ü Ü º ð¶¨áñ· º ë³ Û³ ÝÁ (1810, Î»-

ë³ ñÇ³ – 1870, Î. äá ÉÇë) äáÉ ëáõÙ ½µ³Õ í»É ¿ åÕÝÓ» áõ »ñ Ï³ Ã» Ç ñ» ñÇ ³é¨ïñáí ¨ Ñ³ çá ÕáõÃ Û³Ý Ñ³ë Ý»-Éáí` ÑÇÙ Ý»É §º ë³ Û³Ý¦ ýÇñ Ù³Ý£ ´Ç½ Ý» ëÁ ß³ ñáõ Ý³ Ï»É áõ ½³ñ ·³ó-ñ»É »Ý áñ ¹Ç Ý» ñÁ` Ðáí Ñ³Ý Ý» ëÁ (1841, Î» ë³ ñÇ³ – 1900, Î. äá ÉÇë) ¨ ØÏñïÇ ãÁ (1843, Î» ë³ ñÇ³ – 1921, Î. äá ÉÇë)£

º ë³ Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ 1875-1895ÃÃ. åáÉ ë³ Ñ³ Ûáó ßñç³ ÝáõÙ í³ Û» É»É »Ý Ù»Í Ñ» ÕÇ Ý³ ÏáõÃ ÛáõÝ, í³ ñ»É »Ý äáÉ ëÇ Ñ³Û í³ ×³ é³-Ï³Ý Ý» ñÇ Ù»Í Ù³ ëÇ, ÇÝã å»ë Ý³¨ ·ñ» Ã» µá Éáñ åáÉ ë³µ Ý³Ï Ï» ë³ ñ³-óÇ í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý» ñÇ ýÇ Ý³Ý ë³-Ï³Ý ·áñ Í³é ÝáõÃ ÛáõÝ Ý» ñÁ£ ÈáÝ-¹á ÝáõÙ ÑÇÙ Ý»É »Ý Ç ñ»Ýó ýÇñ Ù³ ÛÇ Ù³ë Ý³× Ûáõ ÕÁ£

Ðáí Ñ³Ý Ý» ëÇ Ù³ ÑÇó Ñ» ïá ¨ ØÏñïãÇ` ï³ ñÇ ùÇ å³ï ×³ éáí µÇ½ Ý» ëÁ ÃáÕ Ý» Éáõ Ñ»ï¨³Ýùáí §º ë³ Û³Ý¦ ýÇñ Ù³Ý Õ» Ï³ í³ ñ»É ¿ ³Ý· ÉÇ³ Ï³Ý §Ð³ ñááõ¦ µ³ñÓ ñ³-·áõÛÝ í³ñ Å³ ñ³ ÝÇ, ÄÝ¨Ç å» ï³-Ï³Ý ·ÇÙ Ý³ ½Ç³ ÛÇ, êáñ µá ÝÇ Ñ³-Ù³É ë³ ñ³ ÝÇ Ç ñ³ í³ ·Ç ïáõÃ Û³Ý ý³ ÏáõÉ ï» ïÇ ßñç³ Ý³ í³ñï ì³Ñ³Ý ØÏñïãÇ º ë³ Û³ ÝÁ£

3] 2164-2167

¼²ð ̧ ²ð Ú²Ü ¶º ìàð¶ ²´ ð² Ð² ØÆ

(1834, Îº ê² ðÆ² – 1888, Î. äà ÈÆê)

Ðáñ Ù³ ÑÇó Ñ» ïá, 17-³Ù Û³ » ñÇ-ï³ ë³ñ ¹Á Ù»Ï Ý»É ¿ Î. äá ÉÇë` Ùá-ñ»Õ µ³Ûñ Ð³ Ïáµ üñ»ÝÏ Û³ ÝÇ Ùáï, ¨ ³ í³ñ ï»É Ø³Ûñ í³ñ Å³ ñ³ ÝÁ£ 1863-ÇÝ Ð³ Ïáµ ²ñ ß³ ÏÇ ÁÝ Ï»-ñ³ÏóáõÃ Û³Ùµ ÑÇÙ Ý»É ¿ §¼³ñ ¹³ñ-Û³Ý¦ ÃÕÃ³ í³ ×³ é³ ïáõ ÝÁ£ 1870-ÇÝ ³ é³ÝÓ Ý³ ó»É ¿, ÑÇÙ Ý»É ë» ÷³-Ï³Ý ïå³ ñ³Ý, ¹ñ³Ý ÏÇó` Ï³½-Ù³ ïáõÝ, ÇÝã å»ë Ý³¨ ëÇ ·³ ñ» ïÇ ÃÕÃÇ ·áñ Í³ ñ³Ý, 1872-ÇÝ` ëïí³-ñ³ÃÕ ÃÇ ·áñ Í³ ñ³Ý` º ¹Ç-¶áõ É» Ã³ Õ³ Ù³ ëáõÙ£

² é³ çÇÝ ³Ý ·³Ù Î. äáÉ ëáõÙ Ññ³ ï³ ñ³ Ï»É ¿ áõÃ É»½í Û³ å³ ïÇ û ñ³ óáõÛó Ý»ñ£ 1873-ÇÝ ÝáõÛÝ å»ë ³ é³ çÇÝ ³Ý ·³Ù Ññ³ ï³ ñ³ Ï»É ¿ Åá Õáíñ ¹³ Ï³Ý û ñ³ óáõÛó, ·ñå³-ÝÇ Ñ³ Ù³ éáï ¨ ÁÝ ¹³ñ Ó³Ï û ñ³-óáõÛó Ý»ñ£ Úáõ ñ³ó ñ»É ¨ ïå³ ñ³-ÝáõÙ û· ï³ ·áñ Í»É ¿ ³ Ù» Ý³ Å³-Ù³ Ý³ Ï³ ÏÇó ë³ñ ù³ íá ñáõÙ Ý»ñ£ ÐÇ ß³ ï³ Ï» ÉÇ ¿ Ýñ³ ïå³· ñ³Í úë Ù³Ý Û³Ý Ï³Ûë ñáõÃ Û³Ý ù³ñ ï»-½Á (Ñ» ÕÇ Ý³Ï` ² ÉÇ ÷³ ß³)£ Üá-ï³· ñáÕ ¾ ÙÇÝ µ» ÛÇ Ñ»ï ïå³· ñ»É ¿ Ýá ï³ ÛÇ ï»ï ñ»ñ` ¹³ß Ý³ Ùáõ ñÇ áõ çáõ Ã³ ÏÇ Ñ³ Ù³ñ£

Ð³ Ûáó êµ. öñÏãÛ³Ý ³½ ·³ ÛÇÝ ÑÇ í³Ý ¹³ Ýá óÇÝ ÏÇó ÑÇÙ Ý»É ¿ Ùá-ÙÇ ³ñ ï³¹ ñáõÃ ÛáõÝ ¨ Ñ³ë ï³ ïáõ-ÐàìÐ²ÜÜºê ºê²Ú²Ü

ì²Ð²Ü ºê²Ú²Ü

ØÎðîÆâ ºê²Ú²Ü

70 Ø³ñ¹ÇÏ

ÃÛ³Ý Ñ³ Ù³ñ ³ å³ Ñá í»É » Ï³ ÙïÇ Ï³ñ¨áñ ³Õµ Ûáõñ£

º Õ»É ¿ §²ñ¨»É Û³Ý ïÝï» ë³-Ï³Ý ÙÇáõÃ Û³Ý¦ ÑÇÙ Ý³ ¹Çñ Ý» ñÇó Ù» ÏÁ£

3] 2182-2184

¼ÆÈÖ Ú²Ü øº ðàì ́ º(1829, Î. äà ÈÆê – 1911, Î. äà ÈÆê)

Æñ ï³Ý å³ñ ï» ½áõÙ ÑÇÙ-Ý³Í ·áñ Í³ ñ³ ÝáõÙ å³ï ñ³ë ï»É ¿ ÍÝÍÕ³ Ý»ñ (cymbale, ½ÇÉ), á ñáÝù ÑÝãá ÕáõÃ Û³Ùµ ¨ á ñ³ Ïáí ·» ñ³-½³Ý ó»É »Ý »í ñá å³ Ï³Ý Ý» ñÇÝ£ ÌÝÍÕ³ Ý» ñÇ ÓáõÉ Ù³Ý ·áñ Íá Õáõ-ÃÛáõ ÝÁ 200 ï³ñ í³ ÁÝ ï³ Ý» Ï³Ý ·³Õï ÝÇù ¿ñ, ÷á Ë³Ýó íáõÙ ¿ñ ë»ñÝ ¹»-ë» ñáõÝ¹, ¨ ·áñ ÍÁ ß³ ñáõ-Ý³ Ï»É ¿ Ïñïë»ñ áñ ¹Ç È¨á ÝÁ£

ºí ñá å³ Ï³Ý ½³ Ý³ ½³Ý óáõ ó³-Ñ³Ý ¹»ë Ý» ñáõÙ ¼ÇÉ× Û³ ÝÇ ÍÝÍÕ³-Ý» ñÝ ³ñ Å³ Ý³ ó»É »Ý µ³½ Ù³ ÃÇí Ùñó³ Ý³Ï Ý» ñÇ. 1867-ÇÝ` ö³ ñÇ-½áõÙ, 1851Ã. ¨ 1862Ã.` ÈáÝ ¹á ÝáõÙ, 1873-ÇÝ` ìÇ»Ý Ý³ ÛáõÙ, ´á Éá ÝÇ³-ÛáõÙ` 1888-ÇÝ ¨ 1907-ÇÝ` Grand Prix, 1883-ÇÝ` ´áë ïá ÝáõÙ, 1893-ÇÝ` âÇ Ï³ ·á ÛáõÙ, 1898-ÇÝ` ´»é ÉÇ-ÝÇ §Allgemeine Musik Ausstellung¦ ÁÝ Ï» ñáõÃ Û³Ý å³ï íá· ñÇ£

ø. ¼ÇÉ× Û³ ÝÁ » Õ»É ¿ §²ñ¨»É Û³Ý ïÝï» ë³ Ï³Ý ÙÇáõÃ Û³Ý¦ ·³Ý Ó³-å»ï£

18] 371

ÂÆ ð²ø Ú²Ü Î² ð² äºî ¶º ìàð ¶Æ

(?, Â² È²ê – 1918, Î. äà ÈÆê)

Ø³Ý Ïáõó ÁÝ ï³Ý Ûáù Î» ë³-ñÇ³ ÛÇó ï» Õ³ ÷áË í»É ¿ Î. äá ÉÇë£ ² í³ñ ï»É ¿ êµ. Ü»ñ ë»ë Û³Ý í³ñ-Å³ ñ³ ÝÁ ¨ áïù ¹ñ»É ³é¨ïñÇ ³ë-å³ ñ»½, ½µ³Õ í»É Ù³ Ýáõ ý³Ï ïáõ-ñ³ ÛÇ í³ ×³ é³ Ï³ ÝáõÃ Û³Ùµ£ Ø³Ý-ã»ëïñ óÇ Ù³ Ýáõ ý³Ï ïáõ ñ³ ÛÇ ý³µ-ñÇ Ï³ ï»ñ øÇÉù ñÇë ÃÇ Ñ»ï ÑÇÙ Ý»É ¿ §øÇÉù ñÇëÃ-ÂÇ ñ³ù Û³Ý ¨ ÁÝÏ.¦ Ñ³ Ù³ ï»Õ Ó»é Ý³ñ ÏáõÃ Ûáõ ÝÁ, á ñÁ ·á Û³ï¨»É ¿ »ñ Ï³ñ ï³ ñÇ Ý»ñ£

Ð³ Û» ñ» ÝÇó áõ Ãáõñ ù» ñ» ÝÇó µ³-óÇ, ÇÝù Ýáõ ñáõÛ Ý³ µ³ñ Ûáõ ñ³ó ñ»É ¿ ³Ý· É» ñ» ÝÁ£

3] 2214-2216

ÂàØ äàôÈ Ú²Ü Ð² ðàôÂ ÚàôÜ êîº ö² ÜÆ

(1863, ² ̧ ² ́ ² ¼²ð – 1908, ² ̧ ² ́ ² ¼²ð)

öé³ ï»ñ ¨ Ñ³ ó³ Ñ³ ïÇ Ï³ ÛÇÝ ÏáõÉ ïáõ ñ³ Ý» ñÇ ³ é³ç Ý³ Ï³ñ· í³ ×³ é³ Ï³Ý£ îÇ ñ³ å» ï»É ¿ Ãáõñ-ù» ñ» ÝÇ ¨ áõ ëáõÙ Ý³ ëÇ ñ»É ¿ û ñ»Ýë-·Ç ïáõÃ ÛáõÝ£ Ø»ç ÉÇ ëÁ Ç ¹³ ñ»Ç ³Ý-¹³Ù ¿ñ, å³ñ·¨³ïñ í»É ¿ §èáõÃ-µ» ÛÇ ë³ ÝÇ Û»¦ ßù³Ý ß³ Ýáí£

37] 656-657

Ð² È²Ö Ú²Ü ´²ð êºÔ(1832, Îº ê² ðÆ² – 1920, Î. äà ÈÆê)

15 ï³ ñ» Ï³Ý Ñ³ ë³ ÏáõÙ ï»-Õ³ ÷áË í»É ¿ Î. äá ÉÇë ¨ 5 ï³-ñÇ ³ß Ë³ ï»É §¶³ í³ý Û³Ý¦ ³é¨ïñ³ ÛÇÝ ýÇñ Ù³ ÛáõÙ£ 20-³Ù-Û³ Ñ³ ë³ ÏÇó ëÏë»É ¿ ÇÝù Ýáõ ñáõÛÝ ·áñ Í»É` áñ å»ë Ù» ï³Õ Û³ Ç ñ» ñÇ ¨ ³Í ËÇ í³ ×³ é³ Ï³Ý£ ÔñÇ ÙÇ å³-ï» ñ³½ ÙÇ Å³ Ù³ Ý³Ï (1854-1855) Ù»Ï Ý»É ¿ ÔñÇÙ, ³é¨ïñ³ ÛÇÝ ß³-Ñ³ í»ï Ï³ å»ñ Ñ³ë ï³ ï»É ¨ í»-ñ³ ¹³é Ý³ Éáí äá ÉÇë` ÁÝ¹ É³Û Ý»É µÇ½ Ý»ëÁ£ ² å³ Ù»Ï Ý»É ¿ º ·Çå ïáë ¨ ¹³ñ Ó»É » ·Çå ïáë Û³Ý Ï³ é³ í³-ñáõÃ Û³Ý ³Í ËÇ Ù³ ï³ Ï³ ñ³ ñÁ£

1868-ÇÝ í» ñ³ ¹³ñ Ó»É ¿ äá-ÉÇë, ÇëÏ 1890-³ Ï³ÝÝ»ñÇó ëÏë»É ¿ ½µ³Õ í»É Ñ³Ý ù³ñ¹ Ûáõ Ý³ µ» ñáõ-ÃÛ³Ùµ` Ñ³Ý ¹Ç ë³ Ý³ Éáí ¾ ñ»Û ÉÇÇ ³Í Ë³ Ñ³Ý ùÇ ÁÝ Ï» ñáõÃ Û³Ý ÑÇÙ-Ý³ ¹Çñ Ý» ñÇó Ù» ÏÁ£

3] 2206

71Ø³ñ¹ÇÏ

Ø² ÜàôÎ Ú²Ü êº Üº øº ðÆØ ´²ð êº ÔÆ

(1824, Îº ê² ðÆ² – 1908, Î. äà ÈÆê)

16 ï³ ñ» Ï³Ý Ñ³ ë³ ÏáõÙ Î» ë³-ñÇ³ ÛÇó ï» Õ³ ÷áË í»É ¿ Î. äá ÉÇë ¨ ßáõ Ï³ ÛáõÙ µ³ ó» Éáí Ë³ ÝáõÃ` ëÏë»É ½µ³Õ í»É Ù³Ýñ ³é¨ïñáí, ÙÇ³ Å³-Ù³ Ý³Ï` »í ñá å³ óÇ áõ ï» Õ³ Ï³Ý ÑáõÛÝ í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý» ñÇó ·Ý» Éáí áõ Î» ë³ ñÇ³ áõ Õ³ñ Ï» Éáí ½³ Ý³-½³Ý Ù» Í³ ù³ Ý³Ï ³å ñ³Ýù Ý»ñ£ Î³ñ× Å³ Ù³ Ý³ ÏáõÙ Ñ³ çá ÕáõÃ Û³Ý Ñ³ë Ý» Éáí` ÷á Ë³¹ñ í»É ¿ ø» å» ×Ç Ë³Ý ¨ ½µ³Õ í»É Ù³ Ýáõ ý³Ï ïáõ-ñ³ ÛÇ Ù» Í³ ù³ Ý³Ï ³é¨ïñáí£ 29-30 ï³ ñ» Ï³Ý Ñ³ ë³ ÏáõÙ ¹³ñ Ó»É ¿ñ Î. äáÉ ëÇ ³ é³ çÇÝ û ï³ ×ÇÝ` Ù»-Í³ ù³ Ý³Ï ³é¨ïñ³ Ï³ ÝÁ£

Âáõñ ùÇ³ ÛÇ Ý»ñ ùÇÝ ßáõ Ï³ ÛÇÝ Í³ Ýá Ã³ Ý³ Éáõ Ñ³ Ù³ñ ê. Ø³ ÝáõÏ-Û³ÝÝ ³Û ó» É»É ¿ ¼ÙÛáõéÝÇ³, ́ »Û ñáõÃ áõ Ø»ñ ëÇÝ, ³ å³ Î» ë³ ñÇ³ ÛÇó µ»-ñ»É ³ í³· »Õ µá ñÁ ¨ ¿³ Ï³ Ýá ñ»Ý ÁÝ ¹³ñ Ó³ Ï»É ³é¨ïñ³ Ï³Ý ·áñ-Í³ñù Ý» ñÁ` ï³ ñ» Ï³Ý ³é¨ïñ³ßñ-ç³ Ý³ éáõÃ Ûáõ ÝÁ Ñ³ëó Ý» Éáí 50-60 Ñ³ ½³ñ áë Ïáõ£ Ü³ Ù³ Ýáõ ý³Ï-ïáõ ñ³ ³ñ ï³¹ ñáÕ »í ñá å³ Ï³Ý Ï»Ýï ñáÝ Ý» ñÇ ¨ Ù³ë Ý³ íá ñ³ å»ë Ø³Ý ã»ëï ñÇ Ñ»ï áõÕ Õ³ ÏÇ Ï³å Ñ³ë ï³ ï³Í ¶³ ÷³ Ù³× Û³Ý Ý» ñÇ µ³ë Ù³ ÛÇ ³ Ù» Ý³ Ëá ßáñ ·Ýáñ¹Ý ¿ñ£

ÔñÇ ÙÇ å³ ï» ñ³½ ÙÇó Ñ» ïá (1853-1854), »ñµ »í ñá å³ Ï³Ý »ñÏñ Ý» ñÁ Ã³ ÷³Ý ó» óÇÝ Âáõñ ùÇ³

¨ ëå³ éáõÙÝ ÁÝ¹ É³ÛÝ í»ó, ê. Ø³-ÝáõÏ Û³ ÝÁ, áñ å»ë Ç ñ»Ýó ýÇñ Ù³ ÛÇ Ý»ñ Ï³ Û³ óáõ óÇã, Ø³Ý ã»ëïñ áõ Õ³ñ-Ï»ó ùñáç áñ ¹Ç Î³ ñ³ å»ï º ÕÇ³-½³ñ Û³ ÝÇÝ, á ñÁ ßáõñç 45 ï³ ñÇ Ù³-Ýáõ ý³Ï ïáõ ñ³ Ù³ ï³ Ï³ ñ³ ñ»ó£

ê. Ø³ ÝáõÏ Û³ ÝÁ » Õ»É ¿ äáÉ ëÇ ²é¨ïñ³ ÛÇÝ å³ É³ ïÇ ÑÇÙ Ý³ ¹Çñ-Ý» ñÇó Ù» ÏÁ ¨ ÙÇÝã Ç Ù³Ñ í³ ñ»É ³ é³ çÇÝ ËáñÑñ ¹³ Ï³ ÝÇ å³ß ïá ÝÁ£

3] 1477-1478, 2179, 13] 75

Ø²î Âºàê ²ä ðà(1654, Î. äà ÈÆê – 1697, ¼ØÚàôè ÜÆ²)

²å ñá â» É» µÇÇ áñ ¹ÇÝ£ ²å ñá-Û³Ý ·»ñ ¹³ë ï³ ÝÇ ½ÙÛáõé Ý³ Ï³Ý ×Ûáõ ÕÇ ÑÇÙ Ý³ ¹ÇñÝ ¿£

15-³Ù Û³ Ñ³ ë³ ÏáõÙ ï» Õ³-÷áË í»É ¿ ¼ÙÛáõé ÝÇ³ ¨ Ý»ñ· ñ³í-í»É í³ ×³ é³ Ï³ Ý³ Ï³Ý ·áñ Íáõ-Ý»áõÃ Û³Ý Ù»ç£

1687-ÇÝ ÈÛáõ ¹á íÇ Ïáë XIV Ã³-·³ íá ñÇ ÏáÕ ÙÇó å³ñ·¨³ïñ í»É ¿ ³½Ý í³ Ï³ ÝÇ ïÇï Õá ëáí ¨ ³ñ Å³-Ý³ ó»É Ñá í³ Ý³ íá ñáõÃ Û³Ý£

11] 46-55

ØÚàô ÐºÜ îÆê Ú²Ü Ðàì Ð²Ü Üºê

(1810, Î. äà ÈÆê – 1891, Î. äà ÈÆê)

Ü³Ë ½µ³Õ í»É ¿ áë Ï»ñ ãáõÃ Û³Ùµ, ³ å³ ³Ý ó»É ·ñ³ï åáõÃ Û³Ý á Éáñï` 1840-ÇÝ ³ é³ çÇÝ ³Ý ·³Ù Ññ³ ï³-ñ³ Ï» Éáí û ñ³ óáõÛó£ êï»Õ Í»É ¿ Çñ ³ Ýáõ ÝÁ ÏñáÕ Ñ³Û Ï³ Ï³Ý, ÇÝã å»ë Ý³¨ Ãáõñ ù³ Ï³Ý éÁù ù³ ï³ é³-

ï» ë³Ï Ý» ñÁ£ 1844-ÇÝ å³ï ñ³ë ï»É ¿ Ãáõñ ù³ Ï³Ý ÉÇ ñ³ ÛÇ ½³ñ ¹³ Ý³Ë-ß» ñÁ ¨ ÃÕÃ³¹ ñ³ ÙÇ Ù³ Ï³· ñáõ-ÃÛáõÝ Ý» ñÁ` Ã³³ ÉÇ· ï³ é³ ï» ë³-Ïáí£ ä³ñ·¨³ïñ í»É ¿ ßù³Ý ß³Ý Ý»-ñáí áõ Ï»Ý ë³ Ãá ß³ Ïáí£

18] 272

Ø àô ð ² ¸ Ú ² Ü Ü º ð¶¨áñ· Ê³ ã³ ïáõ ñÇ Øáõ

ñ³¹ Û³ ÝÁ (1819, Î» ë³ ñÇ³ – 1901, Î. äá ÉÇë) µ³ ó³ éÇÏ ¹»Ùù ¿ ³ñ¨Ùï³ Ñ³Û µÇ½ Ý» ëÇ å³ï Ùáõ-ÃÛ³Ý Ù»ç£ Ü³ äáÉ ëáõÙ ëåÇ ï³-Ï» Õ» ÝÇ Ñ³Ûï ÝÇ í³ ×³ é³ Ï³Ý ¿ñ. ÇÝã-ÇÝã ³Ý Ñ³ çá ÕáõÃ ÛáõÝ Ý» ñÇó ¹ñ¹í³Í` ÁÝ Ï»É ¿ Í³Ýñ å³ñï ù»-ñÇ ï³Ï ¨ å³ñ ï³ ï» ñ» ñÇ Ñ»ï Ñ³ Ù³ Ó³Û ÝáõÃ Û³Ý » Ï»É, áñ ³ß Ë³-ïÇ ¨ ³ë ïÇ ×³ Ý³ µ³ñ å³ñï ù» ñÁ Ù³ ñÇ£ àï ùÇ Ï³Ý· Ý» Éáí ¨ Ýáñ Ñ³-çá ÕáõÃ ÛáõÝ Ý» ñÇ Ñ³ë Ý» Éáí` µá Éáñ å³ Ñ³Ý ç³ ï» ñ» ñÇÝ í×³ ñ»É ¿, ÁÝ¹ á ñáõÙ` Ý³¨ ïá Ïáë Ý» ñÁ£ î» Õ» Ï³-Ý³ Éáí, áñ ÙÇ ÑáõÛÝ å³ñ ï³ ï»ñ ï³ ñÇ Ý»ñ ³ é³ç Ù»Ï Ý»É ¿ Ðáõ Ý³ë-ï³Ý ¨ Ù³ Ñ³ ó»É, ¶. Øáõ ñ³¹ Û³ ÝÁ Ù»Ï Ý»É ¿ ² Ã»Ýù ¨ Ýñ³ ÁÝ ï³ ÝÇ ùÇ ³Ý ¹³Ù Ý» ñÇÝ í×³ ñ»É å³ñï ùÁ` ïá Ïáë Ý» ñáí£ ²Ûë ÷³ë ïÁ ³ñ ï³-éáó »ñ¨áõÛÃ ¿ñ ³é¨ïñÇ å³ï-ÙáõÃ Û³Ý ï³ ñ»· ñáõÃ ÛáõÝ Ý» ñáõÙ ¨ ¶. Øáõ ñ³¹ Û³ ÝÇÝ µ» ñ»É ¿ í» ñÇÝ

ØÆÐð²Ü Øàôð²¸Ú²Ü

72 Ø³ñ¹ÇÏ

³ë ïÇ ×³ ÝÇ å³ñ Ï»ßï í³ ×³ é³-Ï³ ÝÇ Ñ³Ù µ³í£

´³ ñÇ ³ Ýáõ ÝÁ ß³ ñáõ Ý³ Ï»É ¿ áñ ¹ÇÝ` ØÇÑ ñ³Ý Øáõ ñ³¹ Û³ ÝÁ, á ñÁ ÙÇÝã¨ 1921Ã. ½µ³Õ í»É ¿ Ñáñ ÑÇÙ Ý³Í µÇ½ Ý» ëáí, ³ å³ ·³Õ-Ã»É º Ãáí åÇ³ ¨ ÑÇÙ Ý»É §¶¨áñ· Øáõ ñ³¹ Û³Ý¦ ýÇñ Ù³Ý, á ñÁ Ù³ë-Ý³ ×Ûáõ Õ»ñ áõ Ý»ñ Æ ï³ ÉÇ³ ÛáõÙ, èáõ ÙÇ ÝÇ³ ÛáõÙ, ´áõÉ Õ³ ñÇ³ ÛáõÙ, º ·Çå ïá ëáõÙ£

Æ ÑÇ ß³ ï³Ï Ñáñ, Ø. Øáõ ñ³¹ Û³-ÝÁ Ï³ éáõ ó»É ¿ ² ¹Çë-² µ» µ³ ÛÇ êµ. ¶¨áñ· Ñ³Û Ï³ Ï³Ý » Ï» Õ» óÇÝ£

3] 2198-2199

ä²Ú Èà¼ Ú²Ü Èà Ôà üºî Ð²Ø ́ ²ð Òàô ØÆ

(1851, Â² È²ê – 1899, ÜÚàô Úàðø)

Ü³Ë Ý³ Ï³Ý ÏñÃáõÃ ÛáõÝÝ ëï³-ó»É ¿ ÍÝÝ¹³ í³Û ñáõÙ£ ² å³ ï»-Õ³ ÷áË í»É ¿ Î. äá ÉÇë, áõñ ² µ»É ¶ÛáõÉ µ»ÝÏ Û³ ÝÇ ÁÝ Ï» ñ³Ï óáõÃ Û³Ùµ ½µ³Õ í»É ¿ Ù» ï³Õ Û³ Ç ñ» ñÇ í³-×³ é³ Ï³ ÝáõÃ Û³Ùµ£ ²é¨ïñ³ Ï³Ý ·áñ Í» ñáí Ù»Ï Ý»É ¿ ²Ý· ÉÇ³ ¨ ãáñë ï³ ñÇ ³ÛÝ ï»Õ ³å ñ»É£ 1882-ÇÝ í»-ñ³ ¹³ñ Ó»É ¿ ¨ ¼ÙÛáõé ÝÇ³ ÛáõÙ ß³-ñáõ Ý³ Ï»É µÇ½ Ý» ëÁ£

1899-ÇÝ ûë Ù³Ý Û³Ý Ï³ é³ í³-ñáõÃ Ûáõ ÝÁ Ýñ³Ý Ýß³ Ý³ Ï»É ¿ üÇ É³-¹»É ýÇ³ ÛáõÙ ï» ÕÇ áõ Ý» Ý³ ÉÇù ÙÇ-ç³½ ·³ ÛÇÝ ³é¨ïñ³ ÛÇÝ Ñ³ Ù³ Åá-Õá íÇ å³ï íÇ ñ³Ï. Ù»Ï Ý»É ¿ ²ØÜ ¨ ÜÛáõ Úáñù Ñ³ë Ý» Éáõó »ñ Ïáõ ûñ ³Ýó í³Ë ×³Ý í»É£

È. ä³Û Éá½ Û³ ÝÁ ³Ý· É» ñ» ÝÇó áõ ýñ³Ý ë» ñ» ÝÇó Ñ³ Û» ñ»Ý ¿ Ã³ñ· Ù³-Ý»É ùÇ ÙÇ³ ÛÇÝ í» ñ³ µ» ñáÕ ·ñù»ñ,

ÇÝã å»ë Ý³¨ Þ»ùë åÇ ñÇ §ì» Ý»-ïÇ ÏÇ í³ ×³ é³ Ï³ ÝÁ¦ ëï»Õ Í³-·áñ ÍáõÃ Ûáõ ÝÁ£

3] 2194-2195

ä²Ú Èà¼ Ú²Ü Ø²î Âºàê ê²ð¶ êÆ

(1846, Â² È²ê – 1902, ¼ØÚàôè ÜÆ²)

Ü³Ë Ý³ Ï³Ý ÏñÃáõÃ ÛáõÝÝ ëï³-ó»É ¿ ÍÝÝ¹³ í³Û ñÇ ì³ñ¹-ä³ï-ñÇÏ Û³Ý í³ñ Å³ ñ³ ÝáõÙ, á ñÇó Ñ» ïá »Õ µáñ` Î³ ñ³ å» ïÇ, Ñ»ï ï» Õ³-÷áË í»É ¿ ¼ÙÛáõé ÝÇ³, Ç ñ³ Ï³ Ý³ó-ñ»É ³ñ ï³ Ñ³Ý Ù³Ý áõ Ý»ñ ÙáõÍ Ù³Ý Ëá ßáñ ·áñ Í³ñù Ý»ñ ¨ ¹³ñ Ó»É ¼ÙÛáõé ÝÇ³ ÛÇ 3-4 Ñ³Ûï ÝÇ Ï³É í³-Í³ ï» ñ» ñÇó Ù» ÏÁ£ 1880-1890ÃÃ. Ý³ ¼ÙÛáõé ÝÇ³ ÛÇ Ñ³Û Ñ³ Ù³ÛÝ ùÇ ³ Ù»-Ý³³ Ï³ Ý³ íáñ ¨ ³½ ¹» óÇÏ ³ÝÓÝ ¿ñ, ÇÝã å»ë Ý³¨ ù³ Õ³ ùÇ ³ Ù» Ý³-Ñ³ ñáõëï Ù³ñ ¹Á£ 1880-³ Ï³Ý ÃÃ. Ýñ³Ý ¿ÇÝ å³ï Ï³ ÝáõÙ ¼ÙÛáõé-ÝÇ³ ÛÇ ßñç³ ÝÇ Ø³ ÝÇ ë³ µÝ³ Ï³-í³Û ñÇ µ³Ù µ³ ÏÇ ³ñ ï³¹ ñáõÃ Ûáõ ÝÁ, áõñ áõ Ý»ñ µ³Ù µ³ ÏÇ ÑëÏ³ Û³ Ï³Ý ·áñ Í³ ñ³Ý, ÇÝã å»ë Ý³¨ Ñ³ñ Ûáõ-ñ³ íáñ Ñ»Ï ï³ñ Ñá Õ»ñ£

ºñ Ï³ñ Å³ Ù³ Ý³Ï » Õ»É ¿ Ïáõ-ë³ Ï³ ÉáõÃ Û³Ý Æ ï³ ñ» Ù»ç ÉÇ ëÇ ¨ Ã³ Õ³ å» ï³ Ï³Ý Åá Õá íÇ (å» É»ïÇ Û») ³Ý ¹³Ù, Ãáõñ ù³ Ï³Ý Ï³ é³-í³ ñáõÃ Û³Ý ÏáÕ ÙÇó å³ñ·¨³ïñ-í»É ¿ ßù³Ý ß³Ý Ý» ñáí£

3] 2193

æàôÜ¸ ²êî ì² Ì² îàôð(1825, êàô â² ì² – 1897, Î. äà ÈÆê)

Àëï ³ í³Ý ¹áõÃ Û³Ý, æáõÝ¹ Û³Ý ïáÑ ÙÁ ë» ñáõÙ ¿ ² ÝÇÇó ¨ XIV¹. ·³Õ Ã»É ¿ ²íëï ñá-ÐáõÝ ·³ ñÇ³ ÛÇ ¶³ ÉÇ óÇ³ Ý³ Ñ³Ý·£

². æáõÝ ¹Á 1837-Çó ÏñÃáõÃ ÛáõÝ ¿ ëï³ ó»É ìÇ»Ý Ý³ ÛÇ ØËÇ Ã³ñ Û³Ý ÙÇ³ µ³ ÝáõÃ Ûáõ ÝáõÙ, Ëá ñ³ ÙáõË ÉÇ-Ý» Éáí Ñ³ï Ï³ å»ë å³ï ÙáõÃ Û³Ý áõ ÷Ç ÉÇ ëá ÷³ ÛáõÃ Û³Ý Ù»ç£ ì» ñ³ ¹³ñ-Ó»É ¿ ÍÝÝ¹³ í³Ûñ ̈ Ýß³ Ý³Ï í»É ï»-ÕÇ Ñ³Û Ï³ Ï³Ý í³ñ Å³ ñ³ ÝÇ ï» ëáõã£

1853-ÇÝ Ù»Ï Ý»É ¿ Î. äá ÉÇë, Í³-Ýá Ã³ ó»É ï» ÕÇ ßáõ Ï³ ÛÇÝ, ³ å³ Ù»Ï Ý» Éáí ìÇ»Ý Ý³` Âáõñ ùÇ³ ÛÇ Ñ»ï ÷³Û ï³Ý Ûáõ ÃÇ í³ ×³ é³ Ï³-ÝáõÃ Û³Ùµ ½µ³Õ í»É£

Ð³Ý ¹Ç ë³ ÝáõÙ ¿ñ äáÉ ëÇ ³íëï-ñÇ³ Ï³Ý Ñ³ Ù³ÛÝ ùÇ ³ Ï³ Ý³ íáñ ¹»Ù ù» ñÇó Ù» ÏÁ, ³ é³ÝÓ Ý³ ïáõÝ áõ Ý»ñ ´á Ûáõù-¸» ñ»áõÙ£

º ñÇ ï³ ë³ñ¹ Ý» ñÇÝ »í ñá å³-Ï³Ý ³ é³ç Ý³ Ï³ñ· Ñ³ Ù³É ë³-ñ³Ý Ý» ñáõÙ ÏñÃáõÃ Û³Ý áõ Õ³ñ Ï» Éáõ Ñ³ Ù³ñ 100.000 ýñ³ÝÏ ¹ñ³ Ù³·É-Ëáí ëï»Õ Í»É ¿ æáõÝ¹ ÑÇÙ Ý³¹ ñ³ÙÁ (Fondation chevalier Thunt)£

º Õ»É ¿ ³ í» ÉÇ ù³Ý 15 Ù³ñ ¹³ ëÇ-ñ³ Ï³Ý, ³ñ í»ë ï³ ·Ç ï³ Ï³Ý ÁÝ-Ï» ñáõÃ ÛáõÝ Ý» ñÇ ¨ ·ñ³ Ï³Ý ³ Ï³-¹» ÙÇ³ Ý» ñÇ ³Ý ¹³Ù£

üñ³Ýó-Úá ½»ý Ï³Û ë»ñ ÏáÕ-ÙÇó å³ñ·¨³ïñ í»É ¿ §ÆÑñ¦ áõ §ºñ Ï³ Ã» Ã³·¦ ßù³Ý ß³Ý Ý» ñáí, ÇëÏ 1875Ã. ¹³ë í»É ¿ Å³ é³Ý ·³-Ï³Ý ³½Ý í³ Ï³ ÝáõÃ Û³Ý Ï³ñ ·Á ¨ ³ñ Å³ Ý³ ó»É Î³Ûë ñáõÃ Û³Ý ³ëå»ï ïÇï Õá ëÇ£

úë Ù³Ý Û³Ý Ï³ é³ í³ ñáõÃ Û³Ý ÏáÕ ÙÇó å³ñ·¨³ïñ í»É ¿ §Ø» çÇ-¹Ç Û»¦ ßù³Ý ß³ Ýáí£

13] 156-157

êºÂ Ú²Ü ØÆÐ ð²Ü(1842, Î. äà ÈÆê – 1911, Î. äà ÈÆê)

Üß³ Ý³ íáñ Ù» ï³ù ë³ í³ ×³é£ ²é¨ïñ³ Ï³Ý ·áñ Í» ñáí Ù»Ï Ý»É ¿ Ð³ Û³ë ï³Ý áõ »í ñá å³ Ï³Ý »ñÏñ-Ý»ñ£

18] 369

î²î Ú²Ü ² è² øºÈ ÜÆ Îà Ôà êÆ(1753, Î² Ø² ð² Î²ä – 1812, Î. äà ÈÆê)

18 ï³ ñ» Ï³Ý Ñ³ ë³ ÏÇó óáõ ó³-µ» ñ»É ¿ µ³ ó³ éÇÏ ·Ûáõ ï³ ñ³ ñ³-Ï³Ý ÓÇñù£

73Ø³ñ¹ÇÏ

²ÏÝ ù³ Õ³ ùÇ Ù»ñ Ó³ Ï³ Î³-Ù³ ñ³ Ï³å ·Ûáõ ÕáõÙ Ï³ éáõ ó»É ¿ ÙÇ ù³ ÝÇ çñ³ Õ³ó, Ï³ Ùáõñç áõ ×³Ù ÷³ Ý»ñ£

ÀÝ ï³ ÝÇ ùÁ å³ Ñ» Éáõ Ýå³ ï³-Ïáí 1778Ã. ï» Õ³ ÷áË í»É ¿ äá-ÉÇë, ½µ³Õ í»É ë» Õ³ Ý³ íá ñáõÃ Û³Ùµ ¨ ³ß Ë³ ï»É ³É Ûáõ ñÇ ³ñ ï³¹ ñáõ-ÃÛ³Ý §ö³Û ïáë¦ ÁÝ Ï» ñáõÃ Ûáõ ÝáõÙ£

êáõÉ Ã³Ý ê» ÉÇÙ III-Ç û ñáù 1794Ã. äáÉ ëÇ í³ éá ¹³ ñ³ ÝÇ Ñ³-Ù³ñ Ñá ñÇ Ý»É ¿ ×³ Ë³ ñ³Ï£ 1795-ÇÝ ² ½³¹ ÉÇÇ í³ éá ¹³ ñ³ ÝÇ Ñ³-Ù³ñ Ñá ñÇ Ý»É ¿ çñÇ áõ Åáí ·áñ ÍáÕ ×³ Ë³ ñ³Ï, ÇÝ ãÇ Ñ³ Ù³ñ Ýß³ Ý³Ï-í»É ¿ í³ éá ¹³ ñ³ ÝÇ Õ» Ï³ í³ñ` ³ ½³ï í» Éáí Ñ³ñ Ï» ñÇó áõ ïáõñ ù»-ñÇó£ ØÇ ù³ ÝÇ ï³ ñÇ ³Ýó Ñá ñÇ Ý»É ¿ í³ éá ¹Ç ½³Ý· í³ ÍÁ Ù³Ý ñ³ó ÝáÕ Ù» ù» Ý³, ³Ý í³ íáñ Ý³ í³Ï, Ý³ í»-ñÇ çñÑ³Ý åáÙå, 1800Ã.` ·» ñ³Ý-Ý» ñÁ ëÕá óáÕ áõ ï³Ë ï³ ÏÇ í» ñ³-ÍáÕ Ù» ù» Ý³, 1802-ÇÝ` åÕÝÓ³ ÓáõÉ-í³Íù Ý» ñÁ ï³ ÷³ Ï»ó ÝáÕ Ù³Ù ÉÇã, 1805-ÇÝ` ãáõ Ë³Ý Ýá ñá íÇ ·áñ Í» Éáõ 5 ¹³½ ·³Ñ£ êáõÉ Ã³Ý Ø³Ñ Ùáõ ¹Ç û ñáù Ñá ñÇ Ý»É ¿ áë Ïáõ ¨ ³ñ Í³ ÃÇ Óáõ É³Ï ïáñ Ý» ñÁ ï³ ÷³ Ï»ó ÝáÕ ·áñ ÍÇù, áñÝ û· ï³ ·áñÍ í»É ¿ ¹ñ³-Ù³ Ñ³ ï³ ñ³ ÝáõÙ£

² ÙÇ ñ³£ 13] 352-353

î²î Ú²Ü Ðàì Ð²Ü Üºê ² è² øº ÈÆ

(1789, Î. äà ÈÆê – 1869, Î. äà ÈÆê)

ÎñÃáõÃ ÛáõÝÝ ëï³ ó»É ¿ Ù³ë Ý³-íáñ áõ ëáõ óÇã Ý» ñÇ áõ ØËÇ Ã³ñ Û³Ý ÙÇ³ µ³Ý Ý» ñÇ Ùáï£

1820-ÇÝ Ýß³ Ý³Ï í»É ¿ ï» ëáõã ´»Û ùá ½Ç ÃÕÃÇ ·áñ Í³ ñ³ ÝÇ, á ñÇ ÑÇÙ Ý³ ¹ÇÁ » Õ»É ¿ ìÇ»Ý Ý³ ÛáõÙ áõ-ë³ Ý³Í ² é³ ù»É ³ Ýáõ Ýáí ÙÇ Ñ³Û£ 1829Ã. Ñá ñÇ Ý»É ¿ Ññ³ ó³ ÝÇ ÷á Õ» ñÁ Í³ ÏáÕ Ù» ù» Ý³, ÇëÏ 1832-ÇÝ Ýß³-Ý³Ï í»É ² ½³¹ ÉÇÇ í³ éá ¹³ ñ³ ÝÇ ï» ëáõã£ 1835-ÇÝ Ù»Ï Ý»É ¿ ºí ñá å³, Ù»Ï ï³ ñÇ áõ ëáõÙ Ý³ ëÇ ñ»É ³ñ¹ Ûáõ-Ý³ µ» ñ³ Ï³Ý ½³ Ý³ ½³Ý ×Ûáõ Õ»ñ, ³ å³ í» ñ³ ¹³é Ý³ Éáí` í³ éá ¹³-ñ³ ÝÁ Ñ³ Ù³É ñ»É ³ñ ¹Ç³ Ï³Ý ë³ñ-ù³ íá ñáõÙ Ý» ñáí£

ÐÇÙ Ý»É ¿ ́ »Û ùá ½Ç ëå³Ý ¹³ Ýá óÁ, ÜÇ Ïá ÙÇ ¹Ç³ ÛÇ ãáõ Ë³ ÛÇ, Ð» ñ» ù»Ç Ù» ï³ùë Û³ Ï»ñ å³ë Ý» ñÇ ̈ ¼»Û ÃáõÝ ´áõñ ÝÇÇ »ñ Ï³ Ã³ Óáõ É³ Ï³Ý ·áñ-Í³ ñ³Ý Ý» ñÁ£ ²Ûë ·áñ Í³ ñ³Ý Ý» ñÇ Å³ Ù³ Ý³ Ï³ ÏÇó ë³ñ ù³ íá ñáõÙ-Ý» ñÁ Ó»éù µ» ñ» Éáõ Ýå³ ï³ Ïáí 1842Ã. ¨ 1847Ã. Ù»Ï Ý»É ¿ ºí ñá å³£

Ü»ñ¹ ñ³Í ³ í³Ý ¹Ç Ñ³ Ù³ñ ³ñ Å³ Ý³ ó»É ¿ µ» ÛÇ ïÇï Õá ëÇ, 1856-ÇÝ Ýß³ Ý³Ï í»É ¿ úë Ù³Ý-Û³Ý Ï³Ûë ñáõÃ Û³Ý ´³ñÓ ñ³ ·áõÛÝ ³ï Û³ ÝÇ, ÇëÏ 1857-ÇÝ` Ñ³Ý ñ³ ÛÇÝ ÏñÃáõÃ Û³Ý Åá Õá íÇ ³Ý ¹³Ù£

² ÙÇ ñ³£ 47] 136-138

îºðÜºð êºê Ú²Ü Ê² â² îàôð ² ìº îÆ øÆ

(1810, ´ÆÂ ÈÆê – 1895, Î. äà ÈÆê)

16 ï³ ñ» Ï³Ý Ñ³ ë³ ÏáõÙ ï» Õ³-÷áË í»É ¿ äá ÉÇë£ 1834-ÇÝ Ù»Ï Ý»É ¿ ² É»ù ë³Ý¹ ñ³ åáÉ ¨ ²ëï í³ Í³-ïáõñ Ðá í³ ë³÷ Û³ ÝÇ Ñ»ï ½µ³Õ í»É ³é¨ïñáí£ 1842-ÇÝ ·áñ ÍÁÝ Ï» ñáç Ñ»ï ï» Õ³ ÷áË í»É ¿ Î³ ñÇÝ ¨ Ð³-

Ïáµ ç³Ý Û³ ÝÇ áõ ¶³ ½³½ Û³ ÝÇ Ñ»ï ÑÇÙ Ý»É ³é¨ïñ³ ÛÇÝ ÁÝ Ï» ñáõÃ ÛáõÝ` ëï³ÝÓ Ý» Éáí ä³ñë Ï³ë ï³ ÝÇ Ñ»ï ·áñ Í³é ÝáõÃ ÛáõÝ Ý» ñÁ£ ä³ñ ëÇó Ï³-é³ í³ ñáõÃ Û³ ÝÁ Ù³ ïáõ ó³Í ïÝï»-ë³ Ï³Ý Í³ é³ ÛáõÃ ÛáõÝ Ý» ñÇ Ñ³ Ù³ñ ³ñ Å³ Ý³ ó»É ¿ Ë³ ÝÇ ïÇï Õá ëÇ£

î³ ñÇ Ý»ñ ³Ýó í» ñ³ ¹³ñ Ó»É ¿ áõ ëï³ÝÓ Ý»É Î³ñ Ýá, ³ å³ ì³-ÝÇ å» ï³ Ï³Ý Ù³ù ë» ñÇ Ï³ å³-É³ éáõÃ Ûáõ ÝÁ£ º Õ»É ¿ ì³ ÝÇ Ïáõ-ë³ Ï³ ÉáõÃ Û³Ý Åá Õá íÇ ³Ý ¹³Ù, éáõ ë³ Ï³Ý ÑÛáõ å³ ïá ë³ ñ³ ÝÇ å³ï í³ íáñ Ã³ñ· Ù³ ÝÇã£ úë Ù³Ý-Û³Ý ³ é³ çÇÝ ë³Ñ Ù³ Ý³¹ ñ³Ï³Ý 1877Ã. »ñÏ ñáñ¹ Ýëï³ßñ ç³ ÝÇÝ Ù³ë Ý³ ó»É ¿ áñ å»ë Î³ñ Ýá Ïáõ ë³-Ï³ ÉáõÃ Û³Ý å³ï ·³ Ù³ íáñ, ³ å³ µÝ³ ÏáõÃ ÛáõÝ Ñ³ë ï³ ï»É äáÉ ëáõÙ£

19] 404-405

øº ÈºÎ Ú²Ü ¶º ìàð¶ Î² ð² äº îÆ

(1851, Îº ê² ðÆ² – 1908, Î. äà ÈÆê)

Ü³Ë Ý³ Ï³Ý ÏñÃáõÃ ÛáõÝÝ ëï³-ó»É ¿ ÍÝÝ¹³ í³Û ñÇ ²½ ·³ ÛÇÝ í³ñ-Å³ ñ³ ÝáõÙ£ 1872-ÇÝ ï» Õ³ ÷áË í»É ¿ Î. äá ÉÇë ¨ ½µ³Õ í»É ³Ý ïÇÏ Ç ñ»-ñÇ ³é ùáõ í³ ×³é ùáí, ÑÝ³ ·Ç ï³-Ï³Ý ³ é³ñ Ï³ Ý» ñÇ ·Ý³ Ñ³ï Ù³Ùµ£ Ð³Ý ¹Ç ë³ ÝáõÙ ¿ñ µÇ½ Ý» ëÇ ³Û¹ á Éáñ ïÇ É³ í³ ·áõÛÝ Ù³ë Ý³ ·» ïÁ ¨ Ã³Ý Ï³ ·ÇÝ ù³ ñ» ñÇ ³ é³ç Ý³ Ï³ñ· í³ ×³ é³ Ï³ ÝÁ£ ºÕ µ³Ûñ Ý»ñ îÇ·ñ³ ÝÇÝ áõ Ðáí Ñ³Ý Ý» ëÇÝ áõ Õ³ñ Ï»É ¿ ³ñ ï³ ë³Ñ Ù³Ý` ëï»Õ Í» Éáí µ³½-Ù³× ÛáõÕ Ñ³ë ï³ ïáõÃ ÛáõÝ£

¼³ Ý³ ½³Ý óáõ ó³ Ñ³Ý ¹»ë Ý»-ñáõÙ ³ñ Å³ Ý³ ó»É ¿ µ³½ Ù³ ÃÇí å³ñ·¨Ý» ñÇ£

3] 2168-2169

74

² ̧ ² ́ ² ¼² ðÆ ² î²Ô Ò² ¶àðÌ Üº ðÆ

ÀÜ Îº ðàôÂ ÚàôÜÐÇÙÝ í»É ¿ 1901Ã., Ýå³ ï³ÏÝ

¿ñ ³ ï³Õ ÓÇ ³é¨ïáõñ ³ Ý» ÉÁ£ ê³-Ï³ÛÝ 1904Ã. ÑáÏ ï»Ù µ» ñÇÝ ÁÝ Ï»-ñáõÃ Ûáõ ÝÁ í» ñ³Í í»É ¿ §èáõ µ»Ý ´³ñ ÃÇÏ Û³Ý ¨ ÁÝÏ.¦, á ñÁ Nauman ýÇñ Ù³ ÛÇ Ï³ ñÇ Ù» ù» Ý³ Ý» ñÇ í³-×³é ùáí ëÏë»É ¿ Ùñó³Ï ó»É Singer-Ç Ñ»ï£ àõ Ý»ñ 800 ûëÙ. áë ÏÇ ¹ñ³-Ù³· ÉáõË£ äÇ ïÇ ·á Û³ï¨»ñ ÙÇÝã¨ 1919Ã.£ ² ¹³ µ³ ½³ ñáõÙ áõ Ý»ñ Ï³-ñÇ Ù» ù» Ý³ Ý» ñÇ í³ ×³ é³ ï» ÕÇ£ ÀÝ Ï» ñáõÃ Û³Ý µá Éáñ 14 ³Ý ¹³Ù Ý»-ñÁ Ñ³ Û»ñ ¿ÇÝ£

10] 202-203

² ̧ ² ́ ² ¼² ðÆ ² ðº ìºÈ Ú²Ü ¶Úàô Ô²îÜ îº ê² Î²Ü

ØÆàôÂ ÚàôÜÐÇÙÝ í»É ¿ 1910Ã. ÑáõÝ í³-

ñÇ 1-ÇÝ, ÑÇÙ Ý³ ¹ÇñÝ ¿ñ Ø³ñ Ïáë Â»ñ½ Û³ ÝÁ£ Üå³ ï³ÏÝ ¿ñ ÑáÕ ·Ý»É, Ï³ ï³ ñ»É Ñ³ ó³ Ñ³ ïÇ Ï³-ÛÇÝ ÏáõÉ ïáõ ñ³ Ý» ñÇ Ùß³ ÏáõÃ ÛáõÝ, ÑÇÙ Ý»É ³Û ·» ·áñ ÍáõÃ ÛáõÝ, Í³ é³-µáõ ÍáõÃ ÛáõÝ, ³ Ý³ë Ý³ µáõ ÍáõÃ ÛáõÝ, ÓÏÝ³ µáõ ÍáõÃ ÛáõÝ, Ù»Õ í³ µáõ Íáõ-

ÃÛáõÝ, ß» ñ³ Ù³ µáõ ÍáõÃ ÛáõÝ, ³ å³ ·Ýí³Í Ñá Õ» ñÁ ß³ Ñ³ µ» ñáõÃ Û³Ùµ Ñ³ÝÓ Ý»É í³ñ Ó³ Ï³É Ý» ñÇ£ ì³ñ-ãáõÃ Û³Ý ³Ý ¹³Ù Ý»ñÝ ¿ÇÝ ¶. ² ÏáÝ-Û³ ÝÁ, ê. â³ñË× Û³ ÝÁ, ê. º ÕÇ³-Û³ ÝÁ, ². èáõë Û³ ÝÁ, Ð. ²Û í³½ Û³-ÝÁ, ². ö» ë³ Û³ ÝÁ£

ØÇÝã¨ 1914Ã. ÑáõÝ í³ñ åÇ ïÇ ·áñ Í»ñ áñ å»ë §Ñ³ í³ ù³ Ï³Ý ÁÝ-Ï» ñáõÃ ÛáõÝ¦, á ñÇó Ñ» ïá í» ñ³Í-í»ñ µ³Å Ý» ïÇ ñ³ Ï³Ý ÁÝ Ï» ñáõ-ÃÛ³Ý` 99 ï³ ñÇ Å³Ù Ï» ïáí£ äÇ ïÇ áõ Ý» Ý³ñ 3500 µ³Å Ý» Ù³ë. ÙÇÝã¨ 1910Ã. áõ Ý»ñ 295 µ³Å Ý» Ù³ë, 236 ³Ý ¹³Ù, á ñáÝù ß³ µ³ Ã³ Ï³Ý í×³-ñáõÙ ¿ÇÝ 5 Õáõ ñáõß£

10] 202, 37] 248

² ̧ ² ́ ² ¼² ðÆ Þ² Ð²Î ò² Î²Ü ØÆàôÂ ÚàôÜ

ÐÇÙÝ í»É ¿ 1909Ã. ÑáõÝ í³ ñÇÝ£ ÐÇÙ Ý³ ¹Çñ Ý»ñÝ »Ý » Õ»É Ð. ¨ ê. ÜÇ-Ïá Õáë Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ, ¼. Ø³ñ-ïÇ ñáë Û³ ÝÁ, ê. äáõñ Ù³ Û³ ÝÁ ¨ Ø. ´³ñ ë»Õ Û³ ÝÁ£ 1913Ã. ÁÝ Ï» ñáõ-ÃÛáõÝÝ áõ Ý»ñ 1050 ûëÙ. áë ÏÇ ¹ñ³-Ù³· ÉáõË ̈ ·áñ ÍáõÙ ¿ñ §ê. äáõñ Ù³-Û³Ý ¨ ÁÝ Ï»ñ Ý»ñ¦ ³Ý í³Ý Ý»ñ ùá£

37] 246

² Ø² êÆ² ÚÆ ²ì îà Øà ́ Æ È² ÚÆÜ ÀÜ Îº ðàôÂ ÚàôÜ

ÐÇÙÝ í»É ¿ 1910Ã.£ ² Ù» ñÇ Ï³-µÝ³Ï îÇ· ñ³Ý ¨ ² µÇ ëá ÕáÙ ê³-Ùáõñ ù³ß Û³Ý Ý» ñÁ ³Û¹ Ãí³ Ï³ ÝÇÝ Ç ñ»Ýó »Õ µ³Ûñ ²ñ Ù» Ý³Ï ê³ Ùáõñ-ù³ß Û³ ÝÇÝ` ÁÝ Ï» ñáõÃ Û³Ý ³Ý ¹³-ÙÇÝ, áõ Õ³ñ Ï»É »Ý ³ é³ çÇÝ ³í ïá-Ùá µÇ ÉÁ£ ². ê³ Ùáõñ ù³ß Û³ ÝÁ ½µ³Õ-íáõÙ ¿ñ ºí ñá å³ ÛÇó Ñ» Í³ ÝÇí Ý»ñ Ý»ñÏ ñ» Éáí£

43] 632

²ê È²Ü ́ º ÎÆ úê Ø²Ü Ú²Ü Þ² Ð²Î ò² Î²Ü

ÀÜ Îº ðàôÂ ÚàôÜ ÐÇÙÝ í»É ¿ 1910Ã., Ýå³ ï³ÏÝ

¿ñ ¹ñ³ Ù³· ÉáõË Ó¨³ íá ñ» Éáí` Ó»é-Ý³ñ Ï»É ³ñ¹ Ûáõ Ý³ µ» ñ³ Ï³Ý Ï³Ù ³é¨ïñ³ ÛÇÝ µÇ½ Ý»ë£ ¸ñ³ Ù³·É ËÇ Ó¨³ íá ñáõ ÙÁ åÇ ïÇ ï¨»ñ 5 ï³ ñÇ£

10] 204

²ð Ø² ÞÆ ¶Úàô Ô²îÜ îº ê² Î²Ü ØÆàôÂ ÚàôÜ

ÐÇÙÝ í»É ¿ 1909Ã., Ýå³ ï³ÏÝ ¿ñ ½³ñ ·³ó Ý»É ·Ûáõ Õ³ïÝ ï» ëáõÃ Ûáõ-ÝÁ Ýá ñ³ ·áõÛÝ Ù» Ãá¹ Ý» ñáí£ àõ Ý»ñ

¶ÈàôÊ 3.

Ò º è Ü ² ð Î à ô Â Ú à ô Ü Ü º ð

êàôÚÜ ¶ÈÊàôØ ÀÜ¸¶ðÎ ì²Ì ºÜ üÆð Ø² Üº ðÀ, ¶àð Ì² ð²Ü Üº ðÀ, ü²´ ðÆ Î² Üº ðÀ, ÀÜÎº ðàôÂ ÚàôÜ Üº ðÀ, îÜîº ê² Î²Ü ØÆàôÂ ÚàôÜ Üº ðÀ

Ð³Û Ï³ Ï³Ý ³é¨ïñ³ ÛÇÝ ÁÝ Ï» ñáõÃ Û³Ý µ³Å Ý» ïáÙë Ð³Û Ï³ Ï³Ý ³é¨ïñ³ ÛÇÝ ÁÝ Ï» ñáõÃ Û³Ý Ï³ Ýá Ý³¹ ñáõÃ Û³Ý ÝÙáõß

75Ò»éÝ³ñÏáõÃÛáõÝÝ»ñ

35 ³Ý ¹³Ù, µ³ ó³ é³ å»ë` »ñÏ-ñ³ ·áñÍ Ý»ñ, á ñáÝù ïñ³ Ù³¹ ñ»É ¿ÇÝ ¹ñ³ Ù³· ÉáõË ¨ áõ Ý»ó í³Íù` ë»ñ Ù³ óáõ, ³ ñáñ, ·áõ Ã³Ý ¨ ³ÛÉÝ£ ØÇáõÃ Ûáõ ÝÁ Ñá ÕÁ Ùß³ ÏáõÙ ¿ñ Ï³-å³ Éáí, áõ µá Éáñ ³Ý ¹³Ù Ý» ñÁ Ù³ë-Ý³Ï óáõÙ ¿ÇÝ í³ ñáõ ó³Ý ùÇÝ ¨ ³ÛÉ ³ß Ë³ ï³Ýù Ý» ñÇ£ ´»ñùÝ ³Ù µ³ñ-íáõÙ ¿ñ ÙÇáõÃ Û³Ý ßï» Ù³ ñ³ ÝáõÙ, á ñÇó 25%-Á Ñ³ï Ï³ó íáõÙ ¿ñ 35 ³Ý ¹³Ù Ý» ñÇ Ï³ ñÇù Ý» ñÇÝ, ÇëÏ ÙÝ³ó Û³ ÉÁ ïñíáõÙ áã-³Ý ¹³Ù ·Ûáõ-Õ³ óÇ Ý» ñÇÝ` 100 Õáõ ñáõß ³ñ Å» ùáí, Ñ³ ó³ Ñ³ ïÇ Ï³ ÛÇÝ ÏáõÉ ïáõ ñ³ ÛÇ ¹Ç Ù³ó 1,5 ³Ù ë³ Ï³Ý ïá Ïá ëáí£ 1910Ã. ÙÇáõÃ Ûáõ ÝÁ ó³ Ý»É ¿ñ 100 Ï· Ñ³ ó³ Ñ³ ïÇ Ï³ ÛÇÝ ÏáõÉ ïáõ ñ³ ¨ ëï³ ó»É 500 ÏÇ Éá· ñ³Ù£

10] 201

²ð Ø² ÞÆ Þ² Ð²Î ò² Î²Ü êä² èà Ô² Î²Ü ØÆàôÂ ÚàôÜ

ÐÇÙÝ í»É ¿ 1909Ã.£ Üå³ ï³ÏÝ ¿ñ µ³Ý íáñ Ý» ñÇ Ù³ë Ý³Ï óáõÃ Û³Ùµ Ó¨³ íá ñ»É ¹ñ³ Ù³· ÉáõË ¨ ïÝï»-ë³ Ï³Ý ³ë å³ ñ» ½áõÙ å³ßï å³-Ý»É ³ß Ë³ ï³ íáñ Ý» ñÇ ß³ Ñ» ñÁ£ ÀÝ Ï» ñáõÃ ÛáõÝÝ ³ é³ çÇÝ ï³ ñáõÙ µ³ ó»É ¿ñ Ýå³ ñ» Õ» ÝÇ, ³É Ûáõ ñÇ áõ ë»ñ Ù³ óáõÇ ÙÇ Ë³ ÝáõÃ, ÇëÏ 1910-ÇÝ ½µ³Õ í»É Ý³¨ Ïïá ñ» Õ»-ÝÇ ³é¨ïñáí£ ²ß Ë³ ï³ íáñ Ý» ñÇÝ ïñ³ Ù³¹ ñ»É ¿ í³ñ Ï»ñ ¨ å³Û ù³-ñ» Éáí í³ß Ë³ éáõ Ý» ñÇ ¹»Ù` 1 áë Ïáõ ¹Ç Ù³ó ³Ù ë³ Ï³Ý 5 Õáõ ñáõß ïá-Ïá ë³¹ ñáõÛ ùÇ ÷á Ë³ ñ»Ý ·³Ý ÓáõÙ ¿ñ 1,5 Õáõ ñáõß£ àõ Ý»ñ 102 ³Ý ¹³Ù, á ñáÝù ³Ù ë³ Ï³Ý í×³ ñáõÙ »Ý 5 Õáõ ñáõß, ï³ ñ» Ï³Ý 1 áë ÏÇ` 5 ï³-ñÇ Å³Ù Ï» ïáí£ 1910Ã. áõ Ý»ñ 500 áë ÏÇ ¹ñ³ Ù³· ÉáõË ¨ ³ñ Ó³ Ý³· ñ»É ¿ñ Ù»Í Ñ³ çá ÕáõÃ ÛáõÝ£

10] 206

´² ðÆÎ Ú²Ü Üº ðÆ Øº î² Ô² Òàô È² Î²Ü

¶àð Ì² ð²Ü(Ê²ð ́ ºð¸)

´³ ñÇÏ Û³Ý ²µ ñ³ Ñ³Ù (1839-1905), ´³ ñÇ ç³Ý (Ù³ Ï³ Ýáõ ÝÁ` î»ï ² Ùáõ, 1841-1931, Èáë ²Ý ç»-É»ë), Ø³ ÝáõÏ (1857-1915) »Õ µ³Ûñ-Ý» ñÁ ÍÝí»É »Ý Ê³ñ µ»ñ ¹Çó Ù» Ïáõ-Ï»ë ÙÕáÝ Ñ» é³ íá ñáõÃ Û³Ý íñ³

·ïÝíáÕ ÐÛáõ ë»Û ÝÇÏ ·Ûáõ Õ³ ù³ Õ³-ùáõÙ£ ¼Ç Ý³ ·áñÍ ²µ ñ³ Ñ³ ÙÁ ¨ áë-Ï» ñÇã ́ ³ ñÇ ç³ ÝÁ 1865-Çó ½µ³Õ í»É »Ý »ñ Ï³ Ã³ ·áñ ÍáõÃ Û³Ùµ£ 1870-ÇÝ Ê³ñ µ»ñ ¹Ç êÇ Ý³ Ùáõï Ã³ Õ³ Ù³-ëÇ Óá ñáõÙ Ó»é Ý³ ÙáõË »Ý » Õ»É Ù»-ï³ Õ³ Óáõ É³ Ï³Ý ·áñ Í³ ñ³Ý ÑÇÙ-Ý» ÉáõÝ£ Êá ñáõÝÏ ¨ ³ å³ é³ Åáï Óá ñáí Ñá ëáõÙ ¿ñ Êáõ ñ³ Ûáõï ³ é³-ï³ çáõñ ·» ï³ ÏÁ, áõ »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ á ñá ß»É »Ý çñÇ ÑáëùÝ û· ï³ ·áñ Í»É ë³ñ ù»ñÝ ³ß Ë³ ï»ó Ý» Éáõ Ñ³ Ù³ñ£ Ü³Ë Ï³ éáõ ó»É »Ý » ñ»ù çñ³ Õ³ó, ³ å³ ¨` Ù» ï³ Õ³ Óáõ É³ ñ³Ý£

1880-ÇÝ Ø³ ÝáõÏ ´³ ñÇÏ Û³ ÝÁ Ù»Ï Ý»É ¿ ²ØÜ` Ç ñ»Ýó Ó»é Ý³ñ-ÏÇ Ù»ç Ëá ñ³ ÙáõË ÉÇ Ý» Éáõ Ñ³ Ù³ñ

¨ àõáñ ã»ëÃñ ù³ Õ³ ùáõÙ Í³ Ýá-Ã³ ó»É ³½ ·³ ÏÇó îÇ· ñ³Ý Â»ñ½-Û³ ÝÇÝ (ÝáõÛ ÝÇÝ ùÁ` ¸ÇÏ Â»Û Éáñ), áñÝ ³ß Ë³ ï»É ¿ñ ³ Ù» ñÇÏ Û³Ý Ù» ï³ Õ³ Óáõ É³ ñ³ ÝáõÙ ¨ áõ Ý»ñ ³ÝÑ ñ³ Å»ßï ÷áñ Ó³ éáõÃ ÛáõÝ£ Ø. ´³ ñÇÏ Û³ ÝÁ î. Â»ñ½ Û³ ÝÇ Ñ»ï í»-ñ³ ¹³ñ Ó»É ¿ Ê³ñ µ»ñ¹` µ» ñ» Éáí Ý³¨ ³ñ ¹Ç³ Ï³Ý ë³ñ ù³ íá ñáõÙ-Ý»ñ£ ´³ ñÇÏ Û³Ý Ý» ñÇ Ù» ï³ Õ³-Óáõ É³ ñ³ÝÝ ³Ý ÙÇ ç³ å»ë Ó»éù ¿ µ» ñ»É ³ÏÝ Ñ³Ûï Ñ³ çá ÕáõÃ ÛáõÝ Ý»ñ. Ýá ñ³ ·áõÛÝ Ñ³ Éáó Ý» ñáõÙ »ñ Ï³-ÃÇó, åÕÝÓÇó, ³ ñáõÛ ñÇó ¨ ³ÛÉ Ù»-ï³Õ Ý» ñÇó å³ï ñ³ëï í»É »Ý ·Ûáõ Õ³ïÝ ï» ë³ Ï³Ý ·áñ ÍÇù Ý»ñ, á ñáÝù É³ÛÝ ëå³ éáõÙ »Ý áõ Ý» ó»É áã ÙÇ³ÛÝ Ê³ñ µ»ñ ¹Ç Ý³ Ñ³Ý ·áõÙ, ³ÛÉ¨ Âáõñ ùÇ³ ÛÇ ³ÛÉ í³Û ñ» ñáõÙ£

´³ ñÇÏ Û³Ý Ý» ñÇ Ù» ï³ Õ³ Óáõ-É³ ñ³ ÝÁ » ñ»ù ³Ý ·³Ù ÷³Ï í»É ¿` ½»Ýù áõ ½Ç Ý³Ù Ã»ñù å³ï ñ³ë ï»-Éáõ Ï³ë Ï³ Í³Ý ùáí, µ³Ûó ³ Ù»Ý ³Ý ·³Ù í» ñ³ µ³ó í»É ¿ ̈ ·á Û³ï¨»É ÙÇÝã¨ 1923Ã., »ñµ ´³ ñÇ ç³Ý ´³ ñÇÏ Û³ÝÝ ³ñ ï³ ·³Õ Ã»É ¿ ²ØÜ£

30] 644-648

§´²¶ ð² îàôÜ Ú²ò¦ ÀÜ Îº ðàôÂ ÚàôÜ

(âØÞÎ² Ì² ¶Æ Þðæ² ÜÆ

ØÆ² îàôÜ ¶ÚàôÔ)

ÐÇÙÝ í»É ¿ 1840-ÇÝ£ àõ Ý»ñ µ³ÝÏ ¨ ¹ñ³ Ù³· ÉáõË, á ñÇ ïá Ïáë Ý» ñáí å³Ñ å³Ý íáõÙ ¿ñ ·Ûáõ ÕÇ ´³· ñ³-ïáõÝ Û³ó í³ñ Å³ ñ³ ÝÁ£

39] 334

§´²Ô ̧ ² ê²ð ¸ºÚð ØºÜæ Ú²Ü ºì àð ̧ Æ Üºð¦ üÆð Ø²

(Îàê î²Ü¸ Üàô äà ÈÆê)

²´ð²Ð²Ø ´²ðÆÎÚ²Ü

´²ðÆæ²Ü ´²ðÆÎÚ²Ü (îºî ²Øàô)

´ºÜàÜ ¸ºÚðØºÜæÚ²Ü

76 Ò»éÝ³ñÏáõÃÛáõÝÝ»ñ

Î» ë³ ñ³ óÇ ´» ÝáÝ ¨ Ðáí ë»÷ ¸»Ûñ Ù»Ýç Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ 1884-ÇÝ Ñ³ë ï³ï í» Éáí Î.äáÉ ëáõÙ` Ç å³ ïÇí Ç ñ»Ýó Ñáñ ÑÇÙ Ý»É »Ý §´³Õ ¹³ ë³ñ ¸»Ûñ Ù»Ýç Û³Ý ¨ áñ¹Ç Ý»ñ¦ ýÇñ Ù³Ý, á ñÁ ä³ É³ ÃÇ Ý³ í³ Ù³ ïáõÛ óÇ Ùáï áõ Ý»ñ ³É Ûáõ-ñÇ, ³ ï³Õ ÓÇ ¨ óÇÝ ÏÇ ·áñ Í³ ñ³Ý, ÇÝã å»ë Ý³¨ ßÇ Ý³Ý Ûáõ Ã» ñÇ Ëá ßáñ í³ ×³ é³ ïáõÝ£

3] 2237-2238

´²ð êºÔ ºð Î²Ü Ú² ÜÆ §¾ð ØÆê¦ ä² Ð² Ìà Üº ðÆ

¶àð Ì² ð²Ü(Îàê î²Ü¸ Üàô äà ÈÆê)

´³ñ ë»Õ ºñ Ï³Ý Û³ ÝÁ ÍÝí»É ¿ Î» ë³ ñÇ³ ÛáõÙ, Ý³Ë Ý³ Ï³Ý ÏñÃáõÃ ÛáõÝÝ ëï³ ó»É ¿ ÍÝÝ¹³ í³Û-ñÇ í³ñ Å³ ñ³ ÝáõÙ, ³ å³ ½µ³Õ í»É

³é¨ïñáí£ î» Õ³ ÷áË í»É ¿ Î. äá-ÉÇë, áõñ ÑÇÙ Ý»É ¿ §¾ñ ÙÇë¦ ³Ý í³Ùµ å³ Ñ³ Íá Ý» ñÇ ·áñ Í³ ñ³ ÝÁ, á ñÇ ³ñ ï³¹ ñ³Ý ùÁ Ù»Í Ñ³ñ· áõ Ý»ñ Ã» Ãáõñ ù» ñÇ, Ã» û ï³ ñ»ñÏ ñ³ óÇ Ý» ñÇ ßñç³ ÝáõÙ£

´. ºñ Ï³Ý Û³ ÝÁ í³Ë ×³Ý í»É ¿ 1932-ÇÝ£

3] 2236

§¶àðÌ¦ ´²Ä Üº îÆ ð² Î²Ü ÀÜ Îº ðàôÂ ÚàôÜ

(Î² ðÆÜ)

ÐÇÙÝ í»É ¿ 1913Ã. ÑáõÝ í³ ñÇ ëÏ½µÇÝ£ àõ Ý»ñ 100 Ù³ë Ý³× ÛáõÕ£ ² ï» Ý³ å»ïÝ ¿ñ Ê. ö³ëïñ Ù³×-Û³ ÝÁ£

ÀÝ Ï» ñáõÃ Û³Ý ÁÝ¹ Ñ³ Ýáõñ Åá-Õáí Ý» ñÇó » ñ»ù ³Ý ·³Ù µ³ ó³ Ï³-Ûá ÕÁ ïáõ ·³Ý íáõÙ ¿ñ 5 Õáõ ñáõß£

¶ñ³ ë»Ý Û³ ÏÇ í³ ñÇãÝ ¿ñ ². Â³ Åá Û³ ÝÁ, ù³ñ ïáõ Õ³ ñÁ` Ø. Ø³-ñ³Ýç Û³ ÝÁ£

34] 330

§øàôØ ́ ² ÜÆ Úº¦ Þ² Ð²Î ò² Î²Ü ÀÜ Îº ðàôÂ ÚàôÜ

(âØÞÎ² Ì²¶)

ÐÇÙÝ í»É ¿ 1875-ÇÝ£ Üå³ ï³ÏÝ ¿ñ âÙßÏ³ Í³ ·áõÙ ·áñÍ í³Í Ï»ñ-å³ ë» Õ» ÝÁ í³ ×³é ùÇ Ñ³ Ý»É£ Èáõ-Í³ñ í»É ¿ 1877-ÇÝ` éáõë-Ãáõñ ù³-Ï³Ý å³ ï» ñ³½ ÙÇ Ñ»ï¨³Ý ùáí£

39] 325

¸ÚàÜ ¶º ÈÆ Þ² Ð² êÆ ð²ò ÀÜ Îº ðàôÂ ÚàôÜ

ÐÇÙÝ í»É ¿ 1909-ÇÝ£ Üå³ ï³ÏÝ ¿ñ ¹ñ³Ù í³ë ï³ Ï»É ¨ Ùñó³Ï ó»É í³ß Ë³ éáõ Ý» ñÇ Ñ»ï£ àõ Ý»ñ Ë³-ÝáõÃ, ½µ³Õ íáõÙ ¿ñ Ýå³ ñ» Õ» ÝÇ ¨ ³É Ûáõ ñÇ ³é¨ïñáí£ ´³Õ Ï³ ó³Í ¿ñ 25 ³Ý ¹³Ù Ý» ñÇó£

10] 206

§Æ´ ð² Üàê Ú²Ü ºÔ ́ ²Úð Üºð¦ ² èºìî ð² ÚÆÜ îàôÜ

º÷ ñ»Ù ¨ Ø³ ñáõ ù» Æµ ñ³ Ýáë-Û³Ý Ý» ñÇ ýÇñ Ù³Ý » Õ»É ¿ ³ñ¨Ùï³-Ñ³ Û» ñÇ XIX¹. Ï» ë» ñÇ–XX¹. ³ é³-çÇÝ ï³ë Ý³Ù Û³Ï Ý» ñÇ ³ Ù» Ý³ Ëá-ßáñ ³é¨ïñ³³ñ¹ Ûáõ Ý³ µ» ñ³ Ï³Ý Ó»é Ý³ñ ÏáõÃ Ûáõ ÝÁ£

ºÕ µ³Ûñ Ý» ñÁ ÍÝí»É »Ý ² Ù³-ëÇ³ ÛáõÙ, ëï³ ó»É »Ý ï³ñ ñ³ Ï³Ý ÏñÃáõÃ ÛáõÝ£ Üñ³Ýó Ñ³Û ñÁ` Î³-ñ³ å»ï ³ Õ³Ý Ï³Ù, ÇÝã å»ë ï»-Õ³ óÇ Ý»ñÝ ¿ÇÝ ³Ý í³ ÝáõÙ, Æµ ñ³-Ýáë Ñ³ çÇ ³ Õ³ µ» ÛÁ, ² Ù³ ëÇ³ ÛÇ »ñ¨» ÉÇ í³ ×³ é³ Ï³Ý Ý» ñÇó ¿ñ, ³é¨ïñ³ ÛÇÝ Ï³ å»ñ ¿ñ Ñ³ë ï³-ï»É ÔñÇ ÙÇ Ñ»ï, ÇÝã å»ë Ý³¨ Ù³ Ñáõ¹ ¿ñ Ý»ñ Ùáõ ÍáõÙ éáõ ÙÇ Ý³-Ï³Ý ´ñ³ ßáí ù³ Õ³ ùÇó£ àñ ¹Ç Ý»-ñÇó Ûáõ ñ³ ù³Ýã Ûáõ ñÇÝ Ïï³ Ï»É ¿ 400-³ Ï³Ý ûë Ù³Ý Û³Ý áë ÏÇ, áñÝ ¿É Ñ³Ý ¹Ç ë³ ó»É ¿ ³ å³ ·³ µÇ½ Ý»ë-Ï³Ûë ñáõÃ Û³Ý Ù»Ï Ý³ñ Ï³ ÛÇÝ ¹ñ³-Ù³· Éáõ ËÁ£

º÷ ñ»Ù Æµ ñ³ Ýáë Û³ ÝÇ Ù³ ëÇÝ ï» Õ» ÏáõÃ ÛáõÝ Ý» ñÁ ëáõÕ »Ý, Ñ³Ûï-ÝÇ ¿, áñ 1890-³ Ï³Ý ÃÃ. ÁÝ ï³Ý Ûáù ï» Õ³ ÷áË í»É ¿ Î. äá ÉÇë ¨ ³ÛÝ-ï»Õ ÑÇÙ Ý»É ³é¨ïñ³ ÛÇÝ ·ñ³ ë»Ý-Û³Ï áõ Ïïá ñ» Õ» ÝÇ å³ Ñ»ëï£

´Ç½ Ý» ëÇ ÑÇÙ Ý³ ¹Ç ñÁ, ß³ñ ÅÇã áõ ÅÁ ¨ ½³ñ ·³ó Ýá ÕÁ » Õ»É ¿ Ø³-ñáõ ù» Æµ ñ³ Ýáë Û³ ÝÁ£ ² Ù³ ëÇ³ ÛáõÙ Ý³ ÑÇÙ Ý»É ¿ µ³Ù µ³ ÏÇ, Ù» ï³ù ë» Ïïá ñ» Õ» ÝÇ ¨ Ù» ï³ù ë» ýÇ É³Ã Ûáõ-ñÇ Ëá ßáñ ý³µ ñÇ Ï³ Ý»ñ£

Ðàìêºö ¸ºÚðØºÜæÚ²Ü

Ø²ðàôøº Æ´ð²ÜàêÚ²Ü (1902Ã.)

Æµ ñ³ Ýáë Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÇ ¹»ñ Ó³ Ï³ ïáõ ÝÁ ² Ù³ ëÇ³ ÛáõÙ


1896-Çó Ñ» ïá ÁÝ ï³Ý Ûáù ï»-Õ³ ÷áË í»É ¿ Î. äá ÉÇë ¨ Ï³½ Ù³-Ï»ñ å³ Ï³Ý µ³ ó³ éÇÏ ï³ Õ³Ý ¹Ç, ³ Ý»ñ¨³ Ï³ Û» ÉÇ ³ß Ë³ ï³ ëÇ-ñáõÃ Û³Ý ßÝáñ ÑÇí ² Ý³ ïá ÉÇ³ ÛáõÙ µ³ ó»É ßáõñç 50 Ù³ë Ý³× Ûáõ Õ»ñ áõ »Ý Ã³ Ù³ë Ý³× Ûáõ Õ»ñ£ ´³Ý íáñ-Ý» ñÇ, Í³ é³ ÛáÕ Ý» ñÇ ³ í» ÉÇ ù³Ý 5 Ñ³ ½³ñ Ñ³Û ÁÝ ï³ ÝÇù Ý»ñ Ý»ñ-·ñ³í í³Í »Ý » Õ»É Ýñ³ µÇ½ Ý» ëáõÙ£ Ðáñ Ù³ ÑÇó Ñ» ïá (1865Ã.) í³ ×³-é³ Ï³Ý Ð³ Ïáµ äá ñ³Ý Û³ ÝÇ ÁÝ Ï»-ñ³Ï óáõÃ Û³Ùµ ² Ù³ ëÇ³ ÛÇ êµ. Ð³-Ïáµ » Ï» Õ» óáõ ï³ ñ³Í ùáõÙ ÑÇÙ Ý»É ¿ ¹åñáó, á ñÁ ·á Û³ï¨»É ¿ 3 ï³ ñÇ£ à ñáß Å³ Ù³ Ý³Ï ³Ýó êµ. ÜÇ Ïá Õáë » Ï» Õ» óáõ ï³ ñ³Í ùáõÙ ·ïÝíáÕ ³½ ·³ ÛÇÝ í³ñ Å³ ñ³ ÝÇ »ñÏ ñáñ¹ Ñ³ñ ÏáõÙ µ³ ó»É ¿ Æµ ñ³ Ýáë Û³Ý ³é¨ïñ³ ÛÇÝ í³ñ Å³ ñ³ ÝÁ, ÇëÏ ³ é³ çÇÝ Ñ³ñ ÏáõÙ` Ç ·³ Ï³Ý í³ñ-Å³ ñ³Ý. ³é¨ïñ³ ÛÇÝ í³ñ Å³ ñ³-ÝÇ ßñç³ Ý³ í³ñï Ý» ñÁ, áñ å»ë Ï³ ÝáÝ, ³ ß Ë³ ï³Ý ùÇ »Ý ³Ý ó»É ýÇñ Ù³ ÛÇ ½³ Ý³ ½³Ý Ù³ë Ý³× Ûáõ-Õ» ñáõÙ£

ØÇÝã¨ 1915Ã. Æµ ñ³ Ýáë Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÇ ÁÝ¹ Ñ³ Ýáõñ ¹ñ³ Ù³-·Éáõ ËÁ Ï³½ ÙáõÙ ¿ñ 500 Ñ³ ½³ñ ûë-Ù³Ý Û³Ý áë ÏÇ£

1915-ÇÝ, ßÇÝ Íáõ Ù» Õ³¹ ñ³Ý ùáí, Ø³ ñáõ ù» Æµ ñ³ Ýáë Û³ ÝÇ ÝÏ³ï-Ù³Ùµ ùñ»³ Ï³Ý ·áñÍ ¿ Ñ³ ñáõ óí»É£ ÜÛáõ Úáñ ùáõÙ ·ïÝíáÕ Ñ³Û Ó»é-Ý³ñ Ï³ ïÇ ñá çÁ µ»ñ Ù³Ý »Ý »Ý Ã³ñ-Ï»É ¨ µ³Ý ï³ñ Ï»É Î» ë³ ñÇ³ ÛáõÙ£ ì» ñ³ Ñ³ë Ù³ Ñ³ å³ï ÅÇó Ëáõ-ë³ ÷» Éáõ Ñ³ Ù³ñ ÁÝ ¹áõ Ý»É ¿ Çë É³Ù ¨ Ïñ»É Æµ ñ³ Ýáë ½³ ¹» êáõ É»Û Ù³Ý êÁñ ñÇ µ»Û ³ Ýáõ ÝÁ£ ö³Ï í»É »Ý ýÇñ Ù³ ÛÇ µá Éáñ Ù³ë Ý³× Ûáõ Õ» ñÁ£ 1918-Ç ÑáÏ ï»Ù µ» ñÇ ½Ç Ý³ ¹³-¹³ ñÇó ³Ý ÙÇ ç³ å»ë Ñ» ïá ÏñÏÇÝ Ñ³ í³ ï³ ¹³ñ Ó»É ¿ Ð³ Ûáó ² é³-ù» É³ Ï³Ý » Ï» Õ» óÇ ¨ ÷áñ Ó»É í»-ñ³ Ï³Ý· Ý»É Ïáñó ñ³ ÍÁ. 6 ³Ù ëáõÙ Ï³ ñá Õ³ ó»É ¿ í³ë ï³ Ï»É 16 ÙÉÝ Ãáõñ ù³ Ï³Ý ÉÇ ñ³, áñÝ ³ÛÝ Å³ Ù³-Ý³Ï Ñ³ í³ ë³ñ ¿ñ 4 ÙÉÝ ³Ý· ÉÇ³-Ï³Ý ýáõÝï ëÃ»ñ ÉÇÝ ·Ç1£

1920Ã. Ù³ ÛÇ ëÇÝ Ù»Ï Ý»É ¿ Æ ï³-ÉÇ³, üñ³Ý ëÇ³ ¨ ²Ý· ÉÇ³ áõ ³é¨ïñ³ ÛÇÝ å³Û Ù³ Ý³· ñ»ñ ÏÝù»É

1 Æµñ³ÝáëÛ³Ý »Õµ³ÛñÝ»ñÇ ßá·»Ý³-í³ ÛÇÝ ÁÝÏ»ñáõÃÛ³Ý ·áí³½¹Á ï»°ë §¶á í³½¹Ý»ñ¦ ·ÉËáõÙ£

ï»ùë ïÇÉ ³ñ ï³¹ ñáÕ ýÇñ Ù³ Ý» ñÇ Ñ»ï£ º ñ»ù ³ ÙÇë ³Ýó, ö³ ñÇ ½Çó Î. äá ÉÇë í» ñ³ ¹³é Ý³ ÉÇë, ·Ý³ó ùÁ, á ñÇ Ù»ç ·ïÝí»É ¿ Ñ³Û Ó»é Ý³ñ Ï³-ï» ñÁ, ³ Õ» ïÇ ¿ »Ý Ã³ñÏ í»É, ¨ Ø. Æµ ñ³ Ýáë Û³ ÝÁ ½áÑ í»É ¿£

¸ñ³ ÝÇó Ñ» ïá Æµ ñ³ Ýáë Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÇ ³Ù µáÕç ·áõÛ ùÁ ¨ áõ-Ý»ó í³Í ùÁ Ï³ é³ í³ ñáõÃ Û³Ý ÏáÕ-ÙÇó ³ ×áõñ ¹áí í³ ×³é í»É ¿£

Ø. Æµ ñ³ Ýáë Û³ ÝÁ Ã³Õ í»É ¿ ÞÇß ÉÇÇ Ñ³ Ûáó ·» ñ»½ Ù³ Ý³ ï³ ÝÁ£

43] 503-513

Ø³ ñáõ ù» Æµ ñ³ Ýáë Û³ ÝÁ í»-ñÇÝ ³ë ïÇ ×³ ÝÇ ËÝ³ Û³ ë»ñ Ù³ñ¹ ¿ñ, ÙëËáõ ÙÁ Ñ³ Ù³ ñáõÙ ¿ñ ³Ý ù³-í» ÉÇ Ù»Õù£ Üñ³ ýÇñ Ù³ ÛÇ Ù³ë-Ý³× Ûáõ Õ» ñÇ Ñ³ñ Ûáõ ñ³ íáñ ïÝû-ñ»Ý Ý»ñ áõ Í³ é³ ÛáÕ Ý»ñ Ñ» é³ ÝáõÙ ¿ÇÝ` å³ï ß³× í³ñ Ó³ï ñáõÃ ÛáõÝ ãëï³ Ý³ Éáõ ¨ ³ñ Å³ ÝÇ ·Ý³ Ñ³ï-Ù³Ý ã³ñ Å³ Ý³ Ý³ Éáõ å³ï ×³ éáí, ÇëÏ Ó»é Ý³ñ Ï³ ï»ñÝ ¿É Ó·ïáõÙ ¿ñ Ýñ³Ýó Ýá ñ» ñáí ÷á Ë³ ñÇ Ý»É` ó³Íñ í³ñ Ó³ï ñáõÃ Û³Ùµ£

Æµ ñ³ Ýáë Û³ ÝÇ ³ é³ë å» É³ Ï³Ý ÅÉ³ ïáõÃ Û³Ý Ù³ ëÇÝ íÏ³ ÛáõÙ ¿ Ñ»ï¨Û³É ÷³ë ïÁ£

ØÇ ³Ý ·³Ù, ´ñáõ ë³ ÛÇ Çñ Ù³ë-Ý³× ÛáõÕ Ù»Ï Ý» ÉÇë, ÝëïáõÙ ¿ »ñ-ñáñ¹ Ï³ñ ·Ç í³ ·áÝ£ Ì³ ÝáÃ ÙÇ Ñ³Û í³ ×³ é³ Ï³Ý ³Û¹ ï»ë Ý» Éáí ½³ñ Ù³ ó³Í Ñ³ñó ÝáõÙ ¿.

-¸áõ ³Û¹ ù³Ý Ñ³ ñáõëï Ù³ñ¹ »ë, ÇÝ ãáõ± »ë »ñ ñáñ¹ Ï³ñ ·Ç í³ ·á-Ýáí ×³Ù ÷áñ ¹áõÙ£

-à ñáí Ñ»ï¨ ãáñ ñáñ¹ Ï³ñ ·Ç í³ ·áÝ ãÏ³,- å³ ï³ë Ë³ ÝáõÙ ¿ Æµ ñ³ Ýáë Û³ ÝÁ£

43] 508

Æ¼ ØÆ ÂÆ Ð²ðê îàôÂ Ú²Ü ØÆ æàò (ì² êÀ Â² ÚÆ êºð ìºÂ)

ÐÇÙÝ í»É ¿ 1908Ã. ë»å ï»Ù µ» ñÇÝ, Ýå³ ï³ÏÝ ¿ñ ³Ý ¹³ Ù³í ×³ñ Ý» ñáí ¹ñ³ Ù³· ÉáõË ·á Û³ó Ý»É ¨ 5 ï³ ñÇ ³Ýó ß³ Ñáõ Ã³ µ»ñ ·áñÍ Ó»é Ý³ñ Ï»É£ àõ Ý»ñ 200 µ³Å Ý» Ù³ë` 130 ³Ý ¹³Ù-Ý» ñáí£ ÐÇÝ· ï³ ñÇ ³Ýó ³Ù ë³ Ï³Ý 1 Ù» çÇÃ í×³ ñáí åÇ ïÇ ·á Û³ Ý³ñ 2400 áë ÏÇ£ ¶Ý»É ¿ »ñ Ï³ Ãáõ Õáõ ¨ Credit Foncier-Ç ³ñ Å»ÃÕ Ã» ñÁ£ ´³Å Ý» Ù³ ë» ñÇ Ï» ëÁ å³ï Ï³ Ý»É

¿ Ñ³ Û» ñÇÝ, ÙÝ³ó Û³ ÉÁ` Ãáõñ ù» ñÇÝ, ÑáõÛ Ý» ñÇÝ áõ Ññ»³ Ý» ñÇÝ£

10] 203

Êàê ðàì øÚàôðøÖ Ú² ÜÆ Øº î²ø êÆ ¶àð Ì² ð²Ü

(Ê²ð ́ ºð¸)

Ò»é Ý³ñ ÏáõÃ Ûáõ ÝÁ 1881Ã. ÑÇÙ-Ý»É ¿ñ ¶ñÇ ·áñ øÛáõñù× Û³ ÝÁ£ Üñ³ ãáñë áñ ¹Ç Ý» ñÇó Êáë ñá íÁ (1860-1915), ï» ÕÇ Ñ³Û Ï³ Ï³Ý í³ñ Å³-ñ³ÝÝ ³ í³ñ ï» Éáõó Ñ» ïá, 1883-ÇÝ Ù»Ï Ý»É ¿ ÈÇáÝ ¨ Ù»Ï ï³ ñÇ áõ ëáõÙ-

Ý³ ëÇ ñ»É Ù» ï³ù ëÇ Å³ Ù³ Ý³ Ï³-ÏÇó ³ñ ï³¹ ñáõÃ Ûáõ ÝÁ£ ² å³ í»-ñ³ ¹³ñ Ó»É ¿ Ê³ñ µ»ñ¹` Çñ Ñ»ï µ» ñ» Éáí Ýá ñ³ ·áõÛÝ ë³ñ ù³ íá ñáõÙ-Ý»ñ áõ í» ñ³ ½Ç Ý»É ·áñ Í³ ñ³ ÝÁ£ Ê. øÛáõñù× Û³ ÝÇ ³ñ ï³¹ ñ³Í Ñ³½-í³· Ûáõï ·» Õ»ó ÏáõÃ Û³Ý, ½³ñ ¹³-Ý³Ë ß» ñÇ áõ µÝ³ Ï³Ý ·áõ Ý» ñ³Ý·-Ý» ñÇ Ù» ï³ù ë» ·áñÍ í³Íù Ý» ñÁ Ù»Í Ñ³Ù µ³í áõ Ý»ÇÝ ³Ý ·³Ù Î. äáÉ ëáõÙ£

30] 649

Êáë ñáí øÛáõñù× Û³ ÝÇ ïáõ ÝÁ ¨ Ù» ï³ù ëÇ ·áñ Í³ ñ³ ÝÁ Ê³ñ µ»ñ ¹áõÙ

Êàêðàì øÚàôðøÖÚ²Ü


§Êà ðºÜ Ú²Ü ÀÜ Îº ðàôÂ ÚàôÜ¦

(âØÞÎ² Ì²¶)

ÐÇÙÝ í»É ¿ 1880-ÇÝ£ Üå³ ï³ÏÝ ¿ñ ÷áù ñ³ Ï³ Ý³Ï ³é¨ïñÇ Ï³½-Ù³ Ï»ñ åáõ ÙÁ£

39] 325

§Ð²Ú ÎàÞ Î² Î²ð Üº ðÆ ØÆàôÂ ÚàôÜ¦

(èà ̧ àê Âà)

ÐÇÙÝ í»É ¿ 1903Ã.£ ú ñ³ Ï³Ý ³ñ ï³¹ ñáõÙ ¿ñ ßáõñç 2000 ½áõÛ· Ïá ßÇÏ, áñÝ ³ñ ï³ Ñ³Ý íáõÙ ¿ñ Âáõñ ùÇ³ ÛÇ ½³ Ý³ ½³Ý ù³ Õ³ù Ý»ñ£

45] 208

§Øº î²ø êÆ ´²Ü ìà ð² Î²Ü ØÆàôÂ ÚàôÜ¦

(² ̧ ² ́ ² ¼²ð)

Ð³Û Ï³ Ý³Ýó ÙÇáõÃ ÛáõÝ, á ñÁ ÑÇÙÝ í»É ¿ 1908Ã. ë»å ï»Ù µ» ñÇ 20-ÇÝ£ ´³ ó»É ¿ Ñ³Ý ñ³ ÛÇÝ ³Ýí ×³ñ ¹åñáó£ ² ï» Ý³ å» ïáõ ÑÇÝ ¿ñ ïÇ-ÏÇÝ ² Õ³í ÝÇ ²Ý¹ ñáë Û³ ÝÁ, ³ ï»-Ý³¹ åÇ ñÁ` û ñÇáñ¹ ºí ·Ç Ý» Î³-ñ³Í Û³ ÝÁ£

37] 246

Ü² ¼²ð ¶² ê²ðÖ Ú² ÜÆ îºøê îÆÈ ü²´ ðÆ Î²

(Îº ê² ðÆ²)

ºñµ Ï» ë³ ñ³ óÇ Ñ³Û í³ ×³ é³-Ï³Ý Ý»ñÝ ëÏë»É »Ý Ù» Í³ ù³ Ý³Ï ¨ ¿ Å³Ý Ù³ Ýáõ ý³Ï ïáõ ñ³ Ý»ñ-

Ïñ»É, µáõÝ Î» ë³ ñÇ³ ÛáõÙ Ù³ Ýáõ-ý³Ï ïáõ ñ³ ÛÇ ³ñ ï³¹ ñáõÃ ÛáõÝÝ ³Ý ÏáõÙ ¿ ³å ñ»É£ ê³ Ï³ÛÝ ï» Õ³-óÇ Ý» ñÁ Ý³ Ë³ å³ï íáõÃ ÛáõÝ ¿ÇÝ ï³ ÉÇë ³ É³ ×³ ÛÇÝ, ¨ ë³ ¹ñ¹»ó ëï»Õ Í» Éáõ ³ñ ï³¹ ñ³ Ï³Ý Ýáñ Ó»é Ý³ñ ÏáõÃ ÛáõÝ£

Î³ ñ³ å»ï ̈ Ü³ ½³ñ ¶³ ë³ñ×Û³Ý Ý» ñÁ` Ç ñ»Ýó »Õ µ³Ûñ Ý»ñ ¶¨áñ·Ç áõ ØÇÑ ñ³ ÝÇ Ñ»ï, 1875Ã. ÑÇÙ-Ý»É »Ý ³ É³ ×³ ÛÇ ³ñ ï³¹ ñáõÃ Û³Ý ý³µ ñÇ Ï³£ Î³ñ× Å³ Ù³ Ý³ ÏáõÙ Ýñ³Ýó ³ñ ï³¹ ñ³Ý ùÁ É³ÛÝ ëå³é-Ù³Ý ¿ ³ñ Å³ Ý³ ó»É Î» ë³ ñÇ³ ÛáõÙ áõ ßñç³ Ï³ µÝ³ Ï³ í³Û ñ» ñáõÙª Ñ³Ûï ÝÇ ¹³é Ý³ Éáí ¶³ ë³ñ ×ÁûÕÉáõ ³ É³ Ý³ ëÁ ³Ý í³Ùµ£

1894-ÇÝ Î. ¶³ ë³ñ× Û³ ÝÁ Ëá-É» ñ³ ÛÇó Ù³ Ñ³ ó»É ¿, ¨ µÇ½ Ý» ëÁ Õ»-Ï³ í³ ñ»É ¿ Ü³ ½³ ñÁ` ³ é³ÝÓ Ý³-Ý³ Éáí Ïñïë»ñ »Õ µ³Ûñ Ý» ñÇó£

¾Ý Ã³ ñÇÇ Ñ³ Ù³ñ ·áñ Í³Í íáÕ ³ É³ ×³ ÛÇó µ³ óÇ, ý³µ ñÇ Ï³ ÛáõÙ ³ñ ï³¹ñ í»É ¿ ÷»ß ïÇ Ù³É, ëñµÇã (÷»ß ÏÇñ), ë÷éáó (Ñ³í Éáõ), Ù»-ï³ù ë» ³ É³ ×³, Í³Õ Ï³ ½³ñ¹ ÷³-É³ë (çÇçÇÙ) ¨ ³ÛÉÝ£

ü³µ ñÇ Ï³Ý ·ïÝíáõÙ ¿ñ ¶Á ãÇ-¶³ µáõÇ Ùáï` Ø³Ûñ ²ëï í³ Í³ ÍÇÝ » Ï» Õ» óáõ Ñ³Ý ¹Ç å³ Ï³ó ÷á Õá-óáõÙ, ¨ áõ Ý»ñ 400 ¹³½ ·³Ñ£ ²Ûë ï»Õ Ùßï³ Ï³Ý ³ß Ë³ ï³Ýù áõ Ý»ÇÝ ßáõñç 500 µ³Ý íáñ Ý»ñ, á ñáÝó Ù» Í³-Ù³ë ÝáõÃ Ûáõ ÝÁ` Ùáï 60%-Á Ãáõñ ù»ñ ¿ÇÝ, ÙÝ³ ó³ ÍÁ` Ñ³ Û»ñ áõ ÑáõÛ Ý»ñ£ Ò»é Ý³ñ ÏáõÃ Û³Ý Ý³Ë Ý³ Ï³Ý ¹ñ³-Ù³· Éáõ ËÁ Ï³½ ÙáõÙ ¿ñ 1800 áë ÏÇ£

ê³ Ï³ÛÝ ²ÛÝ Ã³ åÇ ³ É³ ×³Ý ³ Ýû ñÇ Ý³Ï Ñ³ çá ÕáõÃ ÛáõÝ Ó»éù µ»-ñ» Éáí` Ñ» Õ» Õ»ó Ý³¨ Î» ë³ ñÇ³Ý, ¨ ¶³ ë³ñ× Û³ ÝÇ ý³µ ñÇ Ï³Ý ãÏ³-ñá Õ³ ó³í ¹Ç Ù³ Ý³É Ùñó³Ï óáõ-ÃÛ³ ÝÁ£ ²Û¹ Å³Ù Ñ³ çÇ Ü³ ½³ ñÁ` å³Ñ å³ Ý» Éáí ³ñ ï³¹ ñáõÃ Ûáõ ÝÁ, ëÏë»É ¿ ½µ³Õ í»É Ý³¨ Ï³É í³Íù Ý»-ñÇ ³ éáõ Í³ Ëáí áõ µ³Ý Ï³ ÛÇÝ ·áñ-Í³é ÝáõÃ ÛáõÝ Ý» ñáí£

3] 1498-1499

ä²ð îÆ ¼² ÎÆ ¶Úàô Ô²îÜ îº ê² Î²Ü

ØÆàôÂ ÚàôÜÐÇÙÝ í»É ¿ 1909Ã., Ýå³ ï³ÏÝ ¿ñ

½³ñ ·³ó Ý»É ·Ûáõ Õ³ïÝ ï» ëáõ ÃÛ³Ý ½³ Ý³ ½³Ý ×Ûáõ Õ» ñÁ, Ñ³ï Ï³-

å»ë` å³ßï å³ Ý»É Ùß³ Ï³ µáõÛ ë»-ñÁ íÝ³ ë³ ïáõ Ý» ñÇó£ ØÇáõÃ ÛáõÝÝ áõ Ý»ñ ³ í» ÉÇ ù³Ý 1000 »ñÏ ë»é ³Ý ¹³Ù Ý»ñ ¨ 1909-1910ÃÃ. ³ å³-Ñá í»É ¿ñ 6000 Õáõ ñáõß Ùáõïù£ ¶áñ-Í»É ¿ Ù»Ï ï³ ñÇ£

10] 201-202

ä²ð îÆ ¼² ÎÆ Ð² Ø² ¶àð Ì²Î ò² Î²Ü

êä² èà Ô² Î²Ü ÀÜ Îº ðàôÂ ÚàôÜ

ÐÇÙÝ í»É ¿ 1911Ã. Ù³ ÛÇ ëÇÝ£ Üå³ ï³ÏÝ ¿ñ » Ï³ Ùáõï ³ å³ Ñá-í»É, ¨ Çñ ³Ý ¹³Ù Ý» ñÇ Ñ³ Ù³ñ µ³-ó»É ¿ñ Ýå³ ñ³ í³ ×³ é³ Ï³Ý Ë³-ÝáõÃ£ ÐÇÙ Ý³ ¹Çñ ³Ý ¹³Ù Ý»ñÝ ¿ÇÝ 100 Ñá ·Ç, ·á Û³ ó³Í ¹ñ³ Ù³· Éáõ-ËÁ` 400 áë ÏÇ£

10] 206

§êº äàôÐ Ú²Ü ² èºìî ð² ÚÆÜ ÀÜ Îº ðàôÂ ÚàôÜ¦

(² ̧ ² ́ ² ¼²ð)

ÐÇÙÝ í»É ¿ 1852Ã. Ù³ ÛÇ ëÇ 1-ÇÝ£ ÐÇÙ Ý³ ¹Çñ Ý» ñÁ » Õ»É »Ý í»ó Ñ³Û » ñÇ ï³ ë³ñ¹ Ý»ñ, á ñáÝù ãáõ Ý»-Ý³ Éáí ¹ñ³ Ù³· ÉáõË` û ñ³ Ï³Ý Ý»ñ ¹ñ»É »Ý 40 ÷³ ñ³£ ÈÇ Ý» Éáí ³é¨ïñÇ ï»ñ ¨ ³ñ Ñ»ë ï³ íáñ ³Ý ÓÇÝù, ÑÇÙ Ý³ ¹Çñ Ý» ñÁ Åá Õá í³Í ·áõ Ù³ ñÁ Ý»ñ¹ ñ»É »Ý ½³ Ý³ ½³Ý Ó»é Ý³ñÏ Ý» ñÇ Ù»ç ¨ Ù»Ï ï³ñ í³ ÁÝ Ã³ó ùáõÙ Ç íÇ ×³ ÏÇ » Õ»É 10.000 ¹³ Ñ» Ï³ ÝÇ ³é¨ïñ³ ÛÇÝ ·áñ Í³ñù-Ý»ñ Ç ñ³ Ï³ Ý³ó Ý»É£

37] 240

§êÆÈÎÖ Ú²Ü ê² ðÆ Ú²Ü¦ üÆð Ø²

(Îº ê² ðÆ², Î. äà ÈÆê)

1886-Çó Ð³ Ïáµ êÇÉÏ× Û³ ÝÁ ¨ Ð³ ñáõÃ ÛáõÝ ê³ ñÇ Û³ ÝÁ` ÑÇÙ Ý»-Éáí Ç ñ»Ýó ³½ ·³ ÝáõÝ Ý» ñÁ ÏñáÕ ýÇñ Ù³, ½µ³Õ í»É »Ý ³Ûë å»ë Ïáã-í³Í ÙÃ³í ÉÁ ·Ç` ÓÇáõ ¨ ¿ ßÇ Ù³ ½Çó ïáå ñ³Ï Ý» ñÇ, íñ³Ý Ý» ñÇ, áõÕ-ï» ñÇ Ñ³ Ù»ï Ý» ñÇ ¨ ÝÙ³ Ý³ ïÇå ³å ñ³Ýù Ý» ñÇ ³é¨ïñáí, á ñáÝù å³ï ñ³ëï íáõÙ ¿ÇÝ Õ³ ½ÁÉ ùÛ³ñË³ Ý» ëÇ Ïáã í³Í ëïá ñ»ñÏñ Û³ ³ñ ï³¹ ñ³ Ù³ ë» ñáõÙ£

1898-Çó Ýñ³Ýù ½µ³Õ í»É »Ý ·áñ ·³ í³ ×³ éáõÃ Û³Ùµ, ¨ Å³ Ù³-


Ý³ ÏÇ ÁÝ Ã³ó ùáõÙ §êÇÉÏ× Û³Ý-ê³ ñÇ Û³Ý¦ ýÇñ Ù³Ý Ó»éù ¿ µ» ñ»É ³ é³ç Ý³ Ï³ñ· ÁÝ Ï» ñáõÃ Û³Ý Ñ³Ù-µ³í` ³ñ ï³ Ñ³ Ý» Éáí ï³ ñ³ ï»-ë³Ï ³å ñ³Ýù Ý»ñ£

1914-ÇÝ ·áñ ÍÁÝ Ï»ñ Ý» ñÁ ï»-Õ³ ÷áË í»É »Ý Î. äá ÉÇë ¨ ß³ ñáõ-Ý³ Ï»É µÇ½ Ý» ëÁ ÙÇÝã¨ 1922Ã., á ñÇó Ñ» ïá Ð. êÇÉÏ× Û³ ÝÁ µÝ³ ÏáõÃ ÛáõÝ ¿ Ñ³ë ï³ ï»É ìÇ»Ý Ý³ ÛáõÙ, ÇëÏ Ð. ê³ ñÇ Û³ ÝÁ` º ·Çå ïá ëáõÙ£

3] 2176-2177

îÆ ð² îàôð Ú²Ü ºÔ ́ ²Úð Üº ðÆ Î²Þ ìÆ ¶àð Ì² ð²Ü

(² Ø² êÆ²)

Ðáí Ñ³Ý Ý»ë, Ð³ Ïáµ, ÎÇ ñ³ Ïáë ¨ îÇ· ñ³Ý Ð³ ñáõÃ Ûáõ ÝÇ îÇ ñ³ïáõñ Û³Ý Ý» ñÁ ² Ù³ ëÇ³ ÛáõÙ Ï³ß-íÇ ³ñ ï³¹ ñáõÃ Û³Ý ÑÇÙ Ý³ ¹Çñ-Ý»ñÝ ¿ÇÝ£ ºÕ µ³Ûñ Ý» ñÇó ³ é³ çÇÝ »ñ Ïáõ ëÁ Ù³ Ñ³ ó»É »Ý ÑÇ í³Ý ¹áõ-ÃÛáõÝ Ý» ñÇó, ·áñ ÍÁ ß³ ñáõ Ý³ Ï»É »Ý ÎÇ ñ³ ÏáëÝ áõ îÇ· ñ³ ÝÁ£ Üñ³Ýù ù³ Õ³ ùÇ Ù»ñ Ó³ Ï³ ´»Û ´³Õ Ïáã-íáÕ Ç ñ»Ýó Ï³É í³Í ùáõÙ ÑÇÙ Ý»É »Ý Ï³ß íÇ ·áñ Í³ ñ³Ý, á ñÇ ³ñ ï³-¹ñ³Ý ùÁ á ñ³ Ïáí ã¿ñ ½Ç çáõÙ »í ñá-å³ Ï³Ý Ý» ñÇÝ£ Ð³ë Ý» Éáí Ù»Í Ñ³-çá ÕáõÃ Û³Ý` »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ ýÇñ Ù³ ÛÇ Ï»Ýï ñá Ý³ Ï³ Û³ ÝÁ ï» Õ³ ÷á Ë»É »Ý Î. äá ÉÇë ¨, ² Ù³ ëÇ³ ÛÇó µ³ óÇ, Ýáñ Ù³ë Ý³× Ûáõ Õ»ñ µ³ ó»É ê³Ù ëá-ÝáõÙ, Ø³ñ½ í³ ÝáõÙ, ¼Ç É»áõÙ áõ ê»-µ³ë ïÇ³ ÛáõÙ£

43] 516

§úê Ø²Ü Ú²Ü ´² ÈÀø ´² ¼²ð ÀÜ Îº ðàôÂ ÚàôÜ¦

(ÜÆ Îà ØÆ ̧ Æ²)

ÐÇÙÝ í»É ¿ 1912Ã. Ù³ñ ïÇ 5-ÇÝ, Ï»Ýï ñá ÝÁ` Æ½ ÙÇÃ£ Üå³ ï³ÏÝ ¿ñ µ³ í³ Ï³ Ý³ ã³÷ ¹ñ³ Ù³· ÉáõË Ó¨³ íá ñ» Éáí` Ó»é Ý³ñ Ï»É ýÇ Ý³Ý-ë³ Ï³Ý, ³é¨ïñ³ ÛÇÝ Ï³Ù Ù³ Ý³-ñ³ Ý³ ÛÇÝ µÇ½ Ý»ë£

ÀÝ Ï» ñáõÃ Û³Ý ³Ý í³ Ýáõ ÙÁ Ã»¨ í» ñá·ñ Û³ÉÝ ¿, ë³ Ï³ÛÝ ÛáÃ ï³ ñÇ åÇ ïÇ Ïáã í»ñ ïÝû ñ» ÝÇ ³Ý í³Ùµ` §Ð³ ñáõÃ ÛáõÝ øÛáõÃ Ý»ñ Û³Ý ¨ ÁÝÏ.¦£ ´³Å Ý» Ù³ ë» ñÇ ÃÇ íÁ 150 ¿ñ, Ûáõ ñ³ ù³Ýã Ûáõñ ³Ý ¹³ Ù³Ï óáÕ åÇ-ïÇ í×³ ñ»ñ 20 ¹³ Ñ» Ï³Ý Ùáõï ùÇ í×³ñ ¨ ß³ µ³ Ã³ Ï³Ý 5 ¹³ Ñ» Ï³Ý£ ÀÝ Ï» ñáõÃ Ûáõ ÝÁ åÇ ïÇ Ó»é Ý³ñ Ï»ñ ßá ·» Ý³ í³ ÛÇÝ Ñ³ Õáñ ¹³Ï óáõÃ ÛáõÝ ÜÇ Éá ÙÇ ¹Ç³ – ä³ñ ïÇ ½³Ï – Î³-ñ³ Ùáõ ë³ ÉÇ ·Íáí£

10] 204

§ü²´ ðÆ Î² îàð Ú²Ü ² èºìî ð² ÚÆÜ îàôÜ¦

(Øº ¼Æ ðº)

²Ûë Ñ³ë ï³ ïáõÃ Û³Ý ÑÇÙ Ý³-¹Çñ ¶ñÇ ·áñ ü³µ ñÇ Ï³ ïáñ Û³ ÝÁ ÍÝí»É ¿ 1840-³ Ï³Ý ÃÃ. ² ñ³µ ÏÇ-ñáõÙ£ º ñÇ ï³ ë³ñ¹ ï³ ñÇ ùáõÙ Ù»Ï-Ý»É ¿ ÈÇ µ³ Ý³ ÝÇ æÛáõ ÝÇ Û» ù³ Õ³ù, áõñ ³ ß³ Ï»ñ ï»É ¿ Ðáí ë»÷ ²ñ Ù»Ý-Û³ ÝÇ Ù» ï³ù ëÇ ·áñ Í³ ñ³ ÝáõÙ£ ² å³ í» ñ³ ¹³ñ Ó»É ¿ ² ñ³µ ÏÇñ, 1869-ÇÝ ³ Ùáõë Ý³ ó»É ¨ ÁÝ ï³Ý-Ûáù ï» Õ³ ÷áË í» Éáí Ø» ½Ç ñ» (Ø³-Ùáõ ñ»Ã-áõÉ ² ½Ç½)` ÑÇÙ Ý»É Í³Õ-

Ï³ í»ï Ù» ï³ùë Û³ Ïïá ñ» Õ» ÝÇ ·áñ Í³ ñ³Ý ¨ Ï³ñ× Å³ Ù³ Ý³ ÏáõÙ í³ë ï³ Ï»É Ýß³ Ý³ íáñ í³ñ å» ïÇ Ñ³Ù µ³í£ 1884Ã. ÈÇá ÝÇ ÙÇ ç³½ ·³-ÛÇÝ óáõ ó³ Ñ³Ý ¹» ëáõÙ Ýñ³ ³ñ ï³-¹ñ³ÝùÝ ³ñ Å³ Ý³ ó»É ¿ å³ï íá-·ñÇ áõ Ùñó³ Ý³ ÏÇ£ Àëï á ñáß ï»-Õ» ÏáõÃ ÛáõÝ Ý» ñÇ, ëáõÉ Ã³Ý ²µ ¹áõÉ Ð³ ÙÇ ¹ÇÝ ÝíÇ ñ»É ¿ ÙÇ Ã³Ý Ï³ ·ÇÝ Ù» ï³ù ë» ·áñÍ í³Íù, á ñÇ Ñ³ Ù³ñ å³ñ·¨³ïñ í»É ¿ ßù³Ý ß³ Ýáí£ 1889Ã. ½·³ ÉÇá ñ»Ý ÁÝ ¹³ñ Ó³ Ï»É ¿ Ó»é Ý³ñ ÏáõÃ Û³Ý ·áñ Íáõ Ý»áõÃ Ûáõ-ÝÁ` ºí ñá å³ ÛÇó ¨ ²ØÜ-Çó µ» ñ»-Éáí ³ñ ¹Ç³ Ï³Ý ë³ñ ù³ íá ñáõÙ Ý»ñ£

¶. ü³µ ñÇ Ï³ ïáñ Û³ ÝÁ í³Ë-×³Ý í»É ¿ 1902Ã., á ñÇó Ñ» ïá ·áñ Í³ ñ³ ÝÇ Õ» Ï³ í³ ñáõÃ ÛáõÝÝ ëï³ÝÓ Ý»É »Ý Ýñ³ ÑÇÝ· áñ ¹Ç Ý»ñ Ø³ Ù³ ëÁ, îÇ· ñ³ ÝÁ, ê³Ù í» ÉÁ, Î³ ñ³ å» ïÁ ¨ ² Ñ³ ñá ÝÁ` ¿É ³ í» ÉÇ ³ñ ¹Ç³ Ï³ Ý³ó Ý» Éáí Ó»é Ý³ñ Ïáõ-ÃÛáõ ÝÁ£ ²Ûë ï»Õ Ùßï³ å»ë ³ß Ë³-ïáõÙ ¿ÇÝ 200-300 Ù» ½Ç ñ» óÇ áõ Ë³ñ µ»ñ¹ óÇ Ñ³Û Ï³ Ý³Ûù£

Ø» ï³ù ë» ·áñÍ í³Íù Ý» ñÇ ·áñ-Í³ ñ³ ÝÇÝ ½áõ ·ÁÝ Ã³ó, ü³µ ñÇ-

Ï³ ïáñ Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÁ ÑÇÙ Ý»É »Ý Ý³¨ Ù³Ý í³Í ùÇ ý³µ ñÇ Ï³` ³ñ ï³¹ ñ» Éáí áõ Ù³ï ã» ÉÇ ·Ý» ñáí í³ ×³ é» Éáí µ³Ù µ³ Ï» áõ Ïï³ í» ·áñÍ í³Íù Ý»ñ, ³Ý Ó» éá óÇÏ Ý»ñ ¨ ³ÛÉ ³å ñ³Ýù Ý»ñ£

ºÕ µ³Ûñ Ý» ñÇó Î³ ñ³ å» ïÁ, ³ å³ Ý³¨ Ø³ Ù³ëÝ áõ îÇ· ñ³ ÝÁ Ù»Ï Ý»É »Ý ²ØÜ, áõñ áõ ëáõÙ Ý³ ëÇ ñ»É »Ý Ù» ï³ù ë» áõ µ³Ù µ³ Ï» ·áñÍ-í³Íù Ý» ñÇ ³ñ ï³¹ ñáõÃ Ûáõ ÝÁ ¨ í»-

Ð²ðàôÂÚàôÜ ê²ðÆÚ²Ü

ü³µ ñÇ Ï³ ïáñ Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý»ñ


ñ³ ¹³é Ý³ Éáí Ø» ½Ç ñ»` Ç ñ»Ýó Ñ»ï µ» ñ»É ßá ·» ß³ñÅ ë³ñ ù³ íá ñáõÙ Ý»ñ, ³Û¹ åÇ ëáí Ï³ ï³ ñ» ·áñ Í» Éáí ë»-÷³ Ï³Ý Ó»é Ý³ñ ÏáõÃ ÛáõÝ Ý» ñÁ£

ü³µ ñÇ Ï³ ïáñ Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÇ Ù³Ý í³Í ùÇ ý³µ ñÇ Ï³ÛÇ ³ñ ï³-¹ñ³Ý ùÁ ÈÇá ÝÇ, Ø³ñ ë» ÉÇ, ö³ ñÇ-½Ç, ´ñÛáõ ë» ÉÇ ÙÇ ç³½ ·³ ÛÇÝ óáõ-ó³ Ñ³Ý ¹»ë Ý» ñáõÙ ³ñ Å³ Ý³ ó»É ¿ñ Ù» ¹³É Ý» ñÇ, á ñáÝù å³ï Ï»ñ í³Í ¿ÇÝ Ýñ³Ýó ýÇñ Ù³ ÛÇÝ µÉ³ÝÏ Ý» ñÇ ·ÉË³ Ù³ ëáõÙ£

30] 641-642

¶ñÇ ·áñ ü³µ ñÇ Ï³ ïáñ Û³ ÝÁ áñ ¹ÇÝ ¿ñ ³ ñ³µ ÏÇñ óÇ Î³ ñ³ å»ï Æ ÷»ù× Û³ ÝÇ1, á ñÁ XIX¹. ³ é³-çÇÝ ù³ éáñ ¹áõÙ ½µ³Õ íáõÙ ¿ñ » ñÇ-½³ ·áñ ÍáõÃ Û³Ùµ. Ï»ë ï³ñ í³ ³ñ ï³¹ ñ³Ý ùÁ ï³ ÝáõÙ-í³ ×³-éáõÙ ¿ñ Î³ ñÇ ÝáõÙ, í³ë ï³ ÏáõÙ 40-50 áë ÏÇ ¨ ï³ñ í³ ÙÛáõë Ï» ëÁ í³ Û» ÉáõÙ í³ë ï³ Ï³ ÍÁ£

Ð³ ½Çí ·ñ»É-Ï³ñ ¹³É ëá íá ñ³Í ¶ñÇ ·á ñÁ` ïÇ ñ³ å» ï» Éáí Ñáñ ³ñ Ñ»ë ïÁ, å³ ï³ ÝÇ Ñ³ ë³ ÏáõÙ Ù»Ï ÝáõÙ ¿ Î³ ñÇÝ£ ²Ûë ï»Õ å³-ï³ Ñ³ µ³ñ ï»ë ÝáõÙ ¿ ºí ñá å³-ÛÇó µ»ñ í³Í Ïïá ñ» Õ»Ý ³ñ ï³¹ ñáÕ ÷ã³ ó³Í ÙÇ ·áñ ÍÇù, ·ÝáõÙ ¿ ³ÛÝ, µÝ³ ïáõñ áõ ßÇ ÙáõÃ Û³Ý ßÝáñ ÑÇí í» ñ³ó ÝáõÙ Ã» ñáõÃ Ûáõ ÝÁ ¨ ëÏëáõÙ ³ß Ë³ ï»ó Ý»É, ëÏ½µáõÙ` Ó»é ùáí, ³ å³` ÓÇáõ ù³ñ ßáí£ Î³ñ× Å³ Ù³-Ý³ ÏáõÙ ßáõñç 1000 ³Ý ·³Ù ³ í»-É³ó Ý» Éáí ³ñ ï³ ¹ñá Õ³ Ï³ Ýáõ ÃÛáõ-ÝÁ` ßáõ Ï³ ¿ Ñ³ ÝáõÙ ³ñ ï³¹ ñ³Ý ùÁ£ ¸³ å³ï ×³é ¿ ¹³é ÝáõÙ, áñ Ïïá-ñ» Õ» ÝÇ ³é¨ïñáí ½µ³Õ íáÕ Î³ñ Ýá

1 Ð»ï³·³ÛáõÙ, »ñµ ¶ñÇ·áñÁ ÑÇÙÝáõÙ ¿ »íñáå³Ï³Ý ë³ñù³íáñáõÙÝ»ñáí ³ñ ¹Ç³ Ï³Ý ý³µñÇÏ³, ÅáÕáíáõñ¹Á Ýñ³Ý ëÏëáõÙ ¿ Ïáã»É §ý³µñÇÏ³-ïáñ¦, ÇÝãÇ ³ñ¹ÛáõÝùáõÙ Æ÷»ù ×Û³Ý ³½ ·³ ÝáõÝÁ ÷áËíáõÙ ¿ ü³µñÇÏ³ïáñ-Û³ ÝÇ£

Ñ³ñ Ûáõ ñ³ íáñ Ë³ ÝáõÃ Ý»ñ ÷³Ï-í»Ý` ã¹Ç Ù³ Ý³ Éáí Ùñó³Ï óáõÃ Û³ ÝÁ, ù³ ÝÇ áñ ¶ñÇ ·á ñÇ ³ñ ï³¹ ñ³ÝùÝ ³Ý Ñ³ Ù» Ù³ï ¿ Å³Ý ¿ñ£ ä³ñï í³Í ³ñ Ñ»ë ï³ ÏÇó Ý» ñÇ µ³ ó³ Ñ³Ûï ÃßÝ³ Ù³Ý ùÇó áõ ëå³é Ý³ ÉÇù Ý» ñÇó ËáõÛë ï³ Éáí` » ñÇ ï³ ë³ñ¹ ¶ñÇ-·áñÝ ëïÇå í³Í ¿ ÉÇ ÝáõÙ ÃáÕ Ý»É Î³ ñÇ ÝÁ ¨ ï» Õ³ ÷áË í»É ´»Û ñáõÃ, ³ å³` ¸³ Ù³ë Ïáë£

²Ûë ï»Õ ³ß Ë³ ï»ó ÝáõÙ ¿ Çñ ·áñ ÍÇ ùÁ ¨ ßáõ ïáí Ñ³Ûï ÝÇ ¹³é ÝáõÙ áñ å»ë ÑÙáõï Ù» ù» Ý³-·»ï£ ² å³ Ñ³Ý ¹Ç åáõÙ ¿ Ð³Ý Ý» öá É³¹ ³Ý í³Ùµ ÙÇ ï» Õ³ óáõ, áñÝ áõ Ý»ñ Ù³ Ýáõ ý³Ï ïáõ ñ³ ÛÇ ý³µ-ñÇ Ï³. Ï³ñ ·Ç ¿ ·óáõÙ Ýñ³ »í ñá-å³ Ï³Ý ë³ñ ù³ íá ñáõÙ Ý»ñÝ áõ ¹³é ÝáõÙ ·áñ ÍÁÝ Ï»ñ£

ò³Ý Ï³ Ý³ Éáí Ëá ñ³ ÙáõË ÉÇ Ý»É ·áñ ÍÇ Ù»ç` ¸³ Ù³ë Ïá ëÇó Ù»Ï ÝáõÙ ¿ ´»Û ñáõÃ ¨ áõ ëáõÙ Ý³ ëÇ ñáõÙ ýÇÉ³Ã Ûáõ ñÇ` µ³Ù µ³ Ï³ ·áñ ÍáõÃ Û³Ý, ³ñ ï³¹ ñáõÃ Ûáõ ÝÁ£ ² å³ Ù»Ï ÝáõÙ ¿ ÈÇáÝ, áñ ï»Õ ßñç» Éáí ½³ Ý³ ½³Ý ï»ùë ïÇÉ ý³µ ñÇ Ï³ Ý» ñáõÙª ÑÇÙ-Ýá íÇÝ ·áñÍ Ý³ Ï³Ý ·Ç ï» ÉÇù Ý»ñ Ó»éù µ» ñáõÙ£

1854Ã. ¶. ü³µ ñÇ Ï³ ïáñ Û³-ÝÁ í» ñ³ ¹³é ÝáõÙ ¿ ² ñ³µ ÏÇñ ¨ ³ Ùáõë Ý³ ÝáõÙ£ ² å³ ÁÝ Ï» ñ³Ï óáõÙ ¿ Ëá ßáñ í³ ×³ é³ Ï³Ý ä»ï ñáë

ØÇ ë³ù Û³ ÝÇ ¨ Ù»Ï ³ÛÉ í³ ×³ é³-Ï³ ÝÇ Ñ»ï áõ Ù»Ï Ý» Éáí Ø» ½Ç ñ»` ³ÛÝ ï»Õ ÑÇÙ ÝáõÙ ¿ Ù³ Ý³ Í³ ·áñ-Í³ Ï³Ý ý³µ ñÇ Ï³ ¨ 10 ï³ ñÇ ³Ýó ¹³é ÝáõÙ ÙÇ³Ï ë» ÷³ Ï³ Ý³ ï» ñÁ£

1886-ÇÝ ² Ù³ ëÇ³ ÛáõÙ ·ÝáõÙ ¿ Í³Õ Ï³Ñ Ûáõë Ù» ù» Ý³ Ý»ñ ¨ áñ ¹Ç îÇ· ñ³ ÝÇÝ áõ Õ³ñ ÏáõÙ Ø³ñ ë»É` ¹ñ³Ýó ³ñ ï³¹ ñ³ Ï³Ý ·³Õï ÝÇù-Ý» ñÇ Ù»ç Ëá ñ³ ÙáõË ÉÇ Ý» Éáõ Ñ³-Ù³ñ£ 1888-ÇÝ Ãáõñ ù³ Ï³Ý Ï³ é³-í³ ñáõÃ Ûáõ ÝÁ ¶. ü³µ ñÇ Ï³ ïáñ-Û³ ÝÇÝ ïñ³ Ù³¹ ñáõÙ ¿ ÙÇ ù³ ÝÇ ³ñ ïá ÝáõÃ ÛáõÝ Ý»ñ` ³ñ ï³¹ ñ³Ý ùÁ ³ ½³ ïáõÙ ¿ Ù³ù ë» ñÇó, ÑÝ³ ñ³-íá ñáõÃ ÛáõÝ ï³ ÉÇë å» ï³ Ï³Ý ßá-·» Ý³ í» ñáí ³ñ ï³¹ ñ³Ý ùÁ ÓñÇ ÷á Ë³¹ ñ»É, ÇëÏ äáÉ ëÇ ´» ßÇÏ Ã³ß Ã³ Õ³ Ù³ ëáõÙ ³Ý í³ñÓ ïñ³ Ù³-¹ñáõÙ ß»Ýù` Ïïá ñ» Õ» ÝÁ í³ ×³ é»-Éáõ Ñ³ Ù³ñ£ ÜáõÛÝ Ãí³ Ï³ ÝÇÝ ¶. ü³µ ñÇ Ï³ ïáñ Û³ ÝÁ áñ ¹Ç Ý» ñÇ Ñ»ï Å³ Ù³ ÝáõÙ ¿ äá ÉÇë, å³ñ·¨³ïñ-íáõÙ §úë Ù³ ÝÇÛ»¦ 3-ñ¹ ³ë ïÇ ×³-ÝÇ ßù³Ý ß³ Ýáí ¨ Ù»Ï ÝáõÙ üñ³Ý-ëÇ³, ÏñÏÇÝ ³Û ó» ÉáõÙ µ³½ Ù³ ÃÇí ý³µ ñÇ Ï³ Ý»ñ áõ Ñ» ïÁ µ» ñáõÙ ßá-·» ß³ñÅ Ù» ù» Ý³£

²ñ ï³¹ ñ³ Ï³Ý µÇ½ Ý» ëáõÙ ¶. ü³µ ñÇ Ï³ ïáñ Û³ ÝÇ Ñ³ çá ÕáõÃ Ûáõ-ÝÁ å³Û Ù³ Ý³ íáñ í³Í ¿ñ µÝ³ ïáõñ ï³ Õ³Ý ¹áí, ÇÝù Ý³Ïñ ÃáõÃ Û³Ý, ÇÝù Ý³ ½³ñ ·³ó Ù³Ý Ó·ïáõ Ùáí ¨ ³ é³ë å» É³ Ï³Ý ³ß Ë³ ï³ ëÇ ñáõ-ÃÛ³Ùµ£ Ü³ í³Ë ×³Ý í»É ¿ 1903Ã., 75 ï³ ñ» Ï³Ý Ñ³ ë³ ÏáõÙ£

àñ ¹Ç Ý» ñÇó ² Ñ³ ñá ÝÁ ïÝû ñÇ-ÝáõÙ ¿ñ ÑáõÙ ùÇ ·ÝÙ³Ý ¨ ³ñ ï³-¹ñ³Ý ùÇ í³ ×³é ùÇ ×Ûáõ ÕÁ£ îÇ·ñ³ ÝÁ Ù» ù» Ý³ ·»ï ¿ñ ¨ Ñ»ï¨áõÙ ¿ñ ë³ñ ù³ íá ñáõÙ Ý» ñÇ ³Ý Ë³ ÷³Ý ³ß Ë³ ï³Ý ùÇÝ£ Î³ ñ³ å» ïÁ û·-ÝáõÙ ¿ñ îÇ· ñ³ ÝÇÝ£ ê³Ù í» ÉÁ Ïïá-ñ» Õ» ÝÇ Ý»ñÏ Ù³Ý ¨ ·áõ Ý³ ½³ñ¹-Ù³Ý Ù³ë Ý³ ·»ï ¿ñ£

ü³µ ñÇ Ï³ ïáñ Û³Ý Ý» ñÇ ï»ùë-ïÇÉ ý³µ ñÇ Ï³Ý, á ñÁ ·á Û³ï¨»É ¿ ÙÇÝã¨ 1915Ã., úë Ù³Ý Û³Ý Ï³Û-ëñáõÃ Ûáõ ÝáõÙ » ½³ ÏÇ Ó»é Ý³ñ Ïáõ-ÃÛáõÝ ¿ñ£

42] 149-156

ü³µ ñÇ Ï³ ïáñ Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý» ñÇ ÑÇÝ· µÝ³ Ï³ ñ³Ý Ý» ñÁ Ø» ½Ç ñ»áõÙ

ü³µ ñÇ Ï³ ïáñ Û³Ý Ý» ñÇ Ó»é Ý³ñ ÏáõÃ Û³Ý ³ñ ï³¹ ñ³Ý ùÇ ÝÙáõß£ Øáõ·-Ï³ åáõÛï

Ñ³ëï ·áñÍ í³Íù, áñÝ û· ï³ ·áñÍ íáõÙ ¿ñ Ñ³ ·áõëï áõ í»ñ Ù³Ï å³ï ñ³ë ï» Éáõ

Ñ³ Ù³ñ£ ê³ Ñ³Ý ñ³ Ñ³Ûï ¿ñ ³Ù µáÕç úë-Ù³Ý Û³Ý Ï³Ûë ñáõÃ Ûáõ ÝáõÙ, Ãáõñ ù»ñÝ ³ÛÝ

³Ý í³ ÝáõÙ ¿ÇÝ §Æ ÷»ù ÉÇ¦

81

² ̧ ² ́ ² ¼² ðÆ ÊÜ² Úà Ô² Î²Ü êÜ¸àôÎÐÇÙÝ í»É ¿ 1909Ã. ÑáõÝ í³ ñÇ

1-ÇÝ, Ýå³ ï³ÏÝ ¿ñ ýÇ Ý³Ý ë³ Ï³Ý ·áñ Í³é ÝáõÃ ÛáõÝ Ý» ñÇ Ç ñ³ Ï³ Ý³-óáõ ÙÁ£ äÇ ïÇ ·á Û³ï¨»ñ 10 ï³ ñÇ£ êÏ½µáõÙ ·áñ Í»É ¿ §². ¶Ûáõ Ùáõß-Û³Ý, ². Ø»ñ ç³Ý Û³Ý ¨ ÁÝ Ï»ñ Ý»ñ¦ ³Ý í³Ý Ý»ñ ùá£ 1913Ã. áõ Ý»ñ 8000 ûëÙ. áë ÏÇ ¹ñ³ Ù³· ÉáõË ¨ ³ í» ÉÇ ù³Ý 200 ³Ý ¹³Ù£

ì³ñ ãáõÃ Û³Ý Ý³ Ë³ ·³ÑÝ ¿ñ ². ¶Ûáõ Ùáõß Û³ ÝÁ, ³Ý ¹³Ù Ý»ñª ². Ø»ñ ç³Ý Û³ ÝÁ, Î. ¸³íÃ Û³ ÝÁ, Ê. Þ³ ù³ñ Û³ ÝÁ, Ø. îá å³× Û³ ÝÁ, ¶. Þ³ ÑÇÝ Û³ ÝÁ£

10] 205, 36] 261

² Ø² êÆ² ÚÆ Þ² Ð² êÆ ð² Î²Ü ÀÜ Îº ðàôÂ ÚàôÜ

ÐÇÙÝ í»É ¿ 1871Ã.£ ÐÇÙ Ý³ ¹Çñ-Ý»ñÝ ¿ÇÝ ØÇ Ý³ë ¶¨áñ· Û³ ÝÁ, øñÇë ïá ë³ ïáõñ Ø³Ã¨áë Û³ ÝÁ, Âá ñáë ê³ ¹»Ã Û³ ÝÁ, ÜÇ Ïá Õáë Ê³ ã»ñ Û³ ÝÁ£

43] 521

§¾ ̧ Æð ÜºÆ úê Ø²Ü Ú²Ü ÊÜ²Úà Ô² Î²Ü êÜ¸àôÎ¦äáÉ ëÇ ¿ë Ý³ý ¹³ ëÇ » ñÇ ï³-

ë³ñ ¹áõÃ Û³Ý Ñ³ Ù³ñ ³Ûë ÷áù ñÇÏ ¹ñ³ Ù³ ïáõ ÝÁ å³ï í³ íáñ ÙÇ Ó»é-Ý³ñÏ ¿ñ, áñ ÑÇÙÝ í»É ¿ñ 1910-ÇÝª Ñ³ Ù³ ·áñ Í³Ï ó³ ÛÇÝ ëÏ½µáõÝ ùáí, §¾ ¹Çñ Ý»Ç ûë Ù³Ý Û³Ý ËÝ³ Ûá Õ³-Ï³Ý ëÝ¹áõÏ ³Ý í³Ùµ¦£ ÐÇÙ Ý³ ¹Çñ-Ý»ñÝ ¿ÇÝ ² É»ù ë³Ý øÛáõ ãáõÏ Û³ ÝÁ, Ü»ñ ë»ë Êá ñ³ ë³Ý× Û³ ÝÁ, êáõ-ùÇ³ë Ú³ Õáõå Û³ ÝÁ, È¨áÝ Ú³½×-Û³ ÝÁ, ² ë³ ïáõñ êï³Ù µáÉ Û³ ÝÁ, È¨áÝ Ø» ñ³ Ù»Ã× Û³ ÝÁ ¨ ³ÛÉù£

²Ý ¹³Ù Ý» ñÁ ß³ µ³ Ã³ Ï³Ý ÷áù-ñÇÏ í×³ ñáõÙ Ý» ñáí Ó»éù ¿ÇÝ µ»-ñáõÙ µ³Å Ý» Ù³ ë»ñ, á ñáÝ óÇó Ûáõ ñ³-ù³Ý ãÛáõ ñÇ ³ñ Å» ùÁ 1 ûë Ù. áë ÏÇ ¿ñ£

¸ñ³ Ù³ ïáõ ÝÁ Ñ³ ßÇí Ý»ñ ¿ñ µ³-ó»É äáÉ ëÇ Ð³Û Ï³ Ï³Ý µ³Ý ÏáõÙ, úë-Ù³Ý Û³Ý ¨ ê³ Éá ÝÇ ÏÇ µ³Ý Ï» ñáõÙ£

Î³ ï³ ñáõÙ ¿ñ µ³Ý Ï³ ÛÇÝ ³ Ù»Ý ·áñ Í³é ÝáõÃ ÛáõÝ, Ã»¨ í×³ ñá íÇ å³ß ïáÝ Û³ Ý»ñ ãáõ Ý»ñ ¨ ³Ù µáÕç ·áñ ÍÁ Ï³ ï³ ñáõÙ ¿ÇÝ µ³Å Ý» ï»ñ-í³ ñÇã Ý» ñÁ£ öá Ë³ éáõÃ ÛáõÝ Ý»ñ ¿ñ ïñ³ Ù³¹ ñáõÙ Ñ³Û Ù³Ýñ ³é¨ïñ³-Ï³Ý Ý» ñÇÝ ¨ ³ñ Ñ»ë ï³ íáñ Ý» ñÇÝ£ î³ ñ» í»ñç Û³Ý ß³ Ñ³ µ³ ÅÇ ÝÁ Ï³½-ÙáõÙ ¿ñ 15%£

1913-ÇÝ ù³ Õ³ ùÁ Ãáõñ ù» ñÇ ÏáÕ ÙÇó ·ñ³í í» Éáõó Ñ» ïá µ³Å Ý»-ïÇ ñ³ Ï³Ý ÁÙ Ï» ñáõÃ Ûáõ ÝÁ ¹³ ¹³-ñ»ó ñ»ó ·á ÛáõÃ Ûáõ ÝÁ£

¸ñ³ Ù³· Éáõ ËÁ Ï³½ ÙáõÙ ¿ñ 3250 áë ÏÇ£

6] 121-122

Î. äàÈ êÆ §² Ü² îà Èàô¦ ºì §èàô Øº ÈÆ øàôØ ́ ² ÜÆ² êÀ¦

Ø» Í³ ïáõÝ Ñ³ Û» ñÇ ÙÇ ËáõÙµ, ÙÇÙ Û³Ýó Ñ»ï Ñ³ Ù³ Ó³Û ÝáõÃ ÛáõÝ Ï³ Û³ó Ý» Éáí ̈ ëï³ Ý³ Éáí å» ïáõÃ-Û³Ý Ñ³ í³ ÝáõÃ Ûáõ ÝÁ, ÑÇÙ Ý»É »Ý ÙÇ ÑëÏ³ ýÇ Ý³Ý ë³ Ï³Ý ÁÝ Ï» ñáõÃ ÛáõÝª »ñ Ïáõ ×Ûáõ Õ» ñáíª §² Ý³ ïá Éáõ¦ ¨ §èáõ Ù» ÉÇ ùáõÙ µ³ ÝÇ³ ëÁ¦£ 1800-1850ÃÃ. ·áñ Í³Í ³Ûë ÁÝ Ï» ñáõÃ Ûáõ-ÝÁ, Çñ Ñ³ñ Ûáõ ñ³ íáñ ·áñ Í³ Ï³É-Ý» ñáí, ½µ³Õ íáõÙ ¿ñ ï» ñáõÃ Û³Ý Ñ³ñ Ï»ñÝ áõ ïáõñ ù» ñÁ ·³Ý Ó» Éáíª ½·³ ÉÇá ñ»Ý Ýå³ë ï» Éáí å» ï³ Ï³Ý µÛáõ ç»Ç Ñ³ß í»Ïß éÇ å³Ñ å³Ý Ù³ ÝÁ£

32] 52

ä²ð îÆ ¼² ÎÆ ¶ÚàôÔ²îÜîºê²Î²Ü ºì ² èºìî ð² ÚÆÜ êÜ¸àôÎ

ÐÇÙÝ í»É ¿ 1911Ã. û ·áë ïá ëÇÝ£ Üå³ ï³ÏÝ ¿ñ »ñÏ ñ³ ·áñÍ Ý» ñÇÝ, ³ñ Ñ»ë ï³ íáñ Ý» ñÇÝ, ³ñ ï³¹ ñ³-Ï³Ý Ó»é Ý³ñ ÏáõÃ ÛáõÝ Ý» ñÇÝ ïñ³-Ù³¹ ñ»É ïá Ïá ë³ ÛÇÝ ÷á Ë³ï íáõ-

ÃÛáõÝ Ý»ñ ¨ Ó»é Ý³ñ Ï»É ³é¨ïñ³-ÛÇÝ µÇ½ Ý»ë£ ÀÝ Ï» ñáõÃ Ûáõ ÝÁ åÇ ïÇ ·á Û³ï¨»ñ 12 ï³ ñÇ£

10] 205

ä²ð îÆ ¼² ÎÆ ÊÜ² Úà Ô² Î²Ü êÜ¸àôÎÐÇÙÝ í»É ¿ 1910Ã.£ ÀÝ ¹áõ ÝáõÙ

¿ñ ËÝ³ Ûá ÕáõÃ ÛáõÝ Ý»ñª ëÏë³Í 10 ÷³ ñ³ ÛÇó£

10] 205

§úê Ø²Ü Ú²Ü ² èºìî ð² ÚÆÜ ´²ÜÎ¦

² è² æÆÜ Ð²Ú Î² Î²Ü ´²Ü ÎÀ

¶ÈàôÊ 4.

ü Æ Ü ² Ü ê Ü º ð º ì ü Æ Ü ² Ü ê Æ ê î Ü º ð

êàôÚÜ ¶ÈÊàôØ ÀÜ¸¶ðÎ ì²Ì ºÜ üÆ Ü²Ü ê² ì²ð Î² ÚÆÜ Ð²ê î² îàôÂ ÚàôÜ Üº ðÀ ºì ²ÚÜ ²Ü ÒÆÜø, àì øºð ¼´²Ô ìºÈ ºÜ üÆ Ü²Ü ê²îÜ îº ê² Î²Ü ¶àð Ìàô ÜºàôÂ Ú²Ø´

82 üÇÝ³ÝëÝ»ñ ¨ ýÇÝ³ÝëÇëïÝ»ñ

¸ð² Ø²¶ Èàô ÊÀª 100.000 ûë Ù³Ý-Û³Ý áë ÏÇ

Ð³ë ó»Ýª êï³Ù µáõÉ, øÛáõ Ãáõå-Ñ³ Ý» ÷áÕ. ¸ÇÉ ëÇ½ ½³ ¹» Ë³Ý

ì²ð âàôÂ ÚàôÜ¶¨áñ· ²ë É³Ý Û³Ý (Ý³ Ë³ ·³Ñ),ØÏñïÇã Ø³ ÝáõÏ Û³Ý (÷áË Ý³-

Ë³ ·³Ñ),

². Î. ²ñ ë»Ý, §². Î. ²ñ ë»Ý ¨ ÁÝÏ¦ ýÇñ Ù³ ÛÇ ë» ÷³ Ï³ Ý³ ï»ñ,

êÇ ÙáÝ ¶³Û ë»ñÉ Û³Ý, ö³ ñÇ-½Ç §Úáõ ÝÇáÝ¦ ³ å³ Ñá í³· ñ³-Ï³Ý ÁÝ Ï» ñáõÃ Û³Ý Ý»ñ Ï³ Û³ óáõ óÇã ²ñ¨»É ùáõÙ,

²ñ ß³Ï Î³ ñ³· Ûá½ Û³Ý, §². ¨ Ø. Î³ ñ³· Ûá½ Û³Ý¦ ýÇñ Ù³ ÛÇ ë»-÷³ Ï³ Ý³ ï»ñ,

ê³ñ ·Çë ¶Ý³× Û³Ý, §Ð³ñáõ-ÃÛáõÝ ¶Ý³× Û³ÝÇ áñ ¹Ç Ý»ñ¦ ýÇñ-Ù³ ÛÇ ë» ÷³ Ï³ Ý³ ï»ñ,

Ð» ÃáõÙ ê»Ã Û³Ý, í³ ×³ é³ Ï³Ý,îÇ· ñ³Ý ø» É»Ï Û³Ý, í³ ×³ é³-

Ï³Ý ö³ ñÇ ½áõÙ£

îÝû ñ»Ýª Â³· íáñ êáõ ùÇ³ë Û³Ý£Î³ ï³ ñáõÙ ¿ñ ³ Ù»Ý ï» ë³-

ÏÇ µ³Ý Ï³ ÛÇÝ ·áñ Í³ éáõÛÃ Ý»ñª ÷á Ë³ï íáõÃ ÛáõÝ Ý»ñ, ã» Ï» ñÇ ïñ³-Ù³¹ ñáõÙ, Ñ» é³· ñ³ ÛÇÝ í×³ ñáõÙ-Ý»ñ ÇÝã å»ë Âáõñ ùÇ³ ÛáõÙ, ³ÛÝ å»ë ¿É ³Ù µáÕç ³ß Ë³ñ ÑáõÙ, ·ÝáõÙ ¨ í³ ×³ éáõÙ ¿ñ µ³Å Ý»ÃÕ Ã»ñ, ÁÝ ¹áõ-ÝáõÙ ¹ñ³ Ù³ Ï³Ý ³ í³Ý¹ Ý»ñ£

´³ÝÏÝ ÁÝ ¹áõ ÝáõÙ ¿ñ ËÝ³ Ûá-Õ³ Ï³Ý ·áõ Ù³ñ Ý»ñª ëÏë³Í 25 Õáõ-ñáõ ßÇó£

¶ÝáõÙ, í³ ×³ éáõÙ, ÷á Ë³ Ý³-ÏáõÙ, Ý»ñ Ùáõ ÍáõÙ ¨ ³ñ ï³ Ñ³-ÝáõÙ ¿ñ ³ñ¹ Ûáõ Ý³ µ» ñ³ Ï³Ý ¨ ³ÛÉ ³å ñ³Ýù Ý»ñ£

ÐÇÙ ÝáõÙ ¿ñ ³é¨ïñ³³ñ¹ Ûáõ-Ý³ µ» ñ³ Ï³Ý ÁÝ Ï» ñáõÃ ÛáõÝ Ý»ñ ¨ µ³Å Ý» ïÇ ñ³ Ï³Ý Ù³ë Ý³Ï óáõ-ÃÛáõÝ áõ Ý» ÝáõÙ ³ÛÉ ýÇñ Ù³ Ý» ñÇ ·áñ Íáõ Ý»áõÃ Ûáõ ÝáõÙ£

Ø³ë Ý³Ï óáõÙ ¿ñ Ñ³Ý ñ³ ÛÇÝ ßÇ-ÝáõÃ ÛáõÝ Ý» ñÇ Ï³ éáõó Ù³ ÝÁ£

Ð³Ý ¹Ç ë³ ÝáõÙ ¿ñ Ý³¨ ´³ Ãáõ-ÙÇ §´. ÞËÛ³Ýó¦ áõ §Ø. Ê³ ã³ïñ-Û³Ýó ¨ ÁÝÏ.¦ Ý³í Ã³Ù Ã»ñù Ý» ñÇ ³ñ ï³ Ñ³Ý Ù³Ý ýÇñ Ù³ Ý» ñÇ Ý»ñ-Ï³ Û³ óáõ óÇ ãÁ£

21] 406

²ê È²Ü Ú²Ü ¶º ìàð¶ Ø²Üàô ÎÆ(1849, Î. äà ÈÆê-1922, Î. äà ÈÆê)

² í³ñ ï»É ¿ ö³ ñÇ ½Ç Î»Ýï ñá-Ý³ Ï³Ý ÉÇ ó» ÛÁª ×³ñ ï³ ñ³ ·» ïÇ

Ù³ë Ý³ ·Ç ïáõÃ Û³Ùµ£ ì» ñ³ ¹³é Ý³-Éáí Î. äá ÉÇëª Ýß³ Ý³Ï í»É ¿ Ð³Ý ñ³-ÛÇÝ ßÇ ÝáõÃ ÛáõÝ Ý» ñÇ Ý³ Ë³ ñ³ ñáõ-ÃÛ³Ý å³ß ïáÝ Û³, Ð³Û ¹³ñ ÷³ ß³ - Æ½ ÙÇÃ »ñ Ï³ Ãáõ Õ³· ÍÇ ×³ñ ï³ ñ³-·»ï£ 1892-1902ÃÃ.ª Ï³ Ùáõñç Ý» ñÇ ¨ Ë×áõ ÕÇ Ý» ñÇ í³ñ ãáõÃ Û³Ý ïÝû ñ» ÝÇ û· Ý³ Ï³Ý, 1909-ÇÝª ïÝû ñ»Ý, 1910-ÇÝ ³Ý ó»É ¿ Ñ³Ý·ë ïÇ£

Ð³Û Ï³ Ï³Ý ¹åñáó Ý» ñÇ Ñ³-Ù³ñ 1882Ã. Ññ³ ï³ ñ³ Ï»É ¿ µÝ³-·Ç ïáõÃ Û³Ý, 1883-ÇÝª ³ß Ë³ñ-Ñ³· ñáõÃ Û³Ý ¹³ ë³·ñ ù»ñ£ ºí ñá-å³ ÛáõÙ Ñ³ Û» ñÇÝ Ý»ñ Ï³ Û³ó Ý» Éáõ Ñ³ Ù³ñ 1909Ã. ýñ³Ý ë» ñ»Ý ÉáõÛë ¿ ÁÝ Í³ Û»É Etudes Historiques sur le peuple Arménien Í³ í³ ÉáõÝ ³ß Ë³-ïáõÃ Ûáõ ÝÁ£ Ð» ÕÇ Ý³ Ï»É ¿ ÙÇ ß³ñù Ù³ë Ý³ ·Ç ï³ Ï³Ý Ñá¹ í³Í Ý»ñ, á ñáÝ óÇó ÑÇ ß³ñ Å³Ý ¿ §Î. äáÉ ëá Ýß³ Ý³ íáñ Ù½ÏÇÃ Ý» ñÁ¦£

Î³ éáõ ó»É ¿ Ð³ Ûáó å³ï ñÇ³ñ-ù³ ñ³ ÝÇ Ýáñ ß»Ý ùÁ£

ä³ñ·¨³ïñ í»É ¿ å» ï³ Ï³Ý ßù³Ý ß³Ý Ý» ñáí£

2] 1666, 15] 192-193

¶Ü²Ö Ú²Ü ê²ð ¶Æê Ð²ðàôÂ Úàô ÜÆ

(1873, Î. äà ÈÆê - ?)

ÎñÃáõÃ ÛáõÝÝ ëï³ ó»É ¿ Ð³ Ïáµ ¶áõñ ·» ÝÇ §Ð³Û Ï³ Ï³Ý ÏñÃ³ ñ³-ÝáõÙ¦, áñÝ ³ í³ñ ï»É ¿ 1889-ÇÝ£ 1891-Çó ½µ³Õ í»É í³ ×³ é³ Ï³-ÝáõÃ Û³Ùµ, ÇëÏ 1896-Çó Õ» Ï³-í³ ñ»É Ñáñ ÑÇÙ Ý³Í §Ð³ ñáõÃ ÛáõÝ ¶Ý³× Û³ÝÇ áñ ¹Ç Ý»ñ¦ Ù³ Ýáõ ý³Ï-ïáõ ñ³ ÛÇ Ýß³ Ý³ íáñ ³é¨ïñ³ ÛÇÝ ýÇñ Ù³Ý£

ØÎðîÆâ Ø²ÜàôÎÚ²Ü

²ðÞ²Î Î²ð²¶Úà¼Ú²Ü

îÆ¶ð²Ü øºÈºÎÚ²Ü

83üÇÝ³ÝëÝ»ñ ¨ ýÇÝ³ÝëÇëïÝ»ñ

1914-ÇÝ » Õ»É ¿ Ð³Û Ï³ Ï³Ý µ³Ý-ÏÇ í³ñ ãáõÃ Û³Ý ³Ý ¹³Ù£

3] 2226-2227, 19] 405-406

²¼ Ü² ìàôð Ú²Ü Î² ð² äºî Ðàì Ð²Ü Üº êÆ

(1745, ² äàô âºÊ – 1853, Î. äà ÈÆê)

Ø³Ý Ïáõó ï» Õ³ ÷áË í»É ¿ äá-ÉÇë, ¨ ÙÇÝã¨ 1800Ã. ³Ý Í³ ÝáÃ ¿ » Õ»É åáÉ ë³ Ñ³ Ûáó ßñç³ ÝáõÙ£

¼µ³Õ í»É ¿ ë» Õ³ Ý³ íá ñáõÃ Û³Ùµ, Ó»éù µ» ñ»É Ù»Í Ñ³ñë ïáõÃ ÛáõÝ áõ µ³ñÓñ ¹Çñù£ º ÝÇ ¶³ µáõ Ã³ Õ³-Ù³ ëÇ Íá í»½ ñáõÙ áõ Ý»ñ ßù»Õ ³ å³-ñ³Ýù£ º Õ»É ¿ Ñ³Û ê» Õ³ Ý³ íáñ Ý» ñÇ (ë³ ñ³ý Ý» ñÇ) ÙÇáõÃ Û³Ý Ý³ Ë³ ·³-ÑÁ, ëáõÉ Ã³ ÝÇó Ç ñ³ íáõÝù ¿ ëï³ ó»É Ùáõß ï³Ï Ïñ»É áõ ÓÇ Ñ»Í Ý»É£

² ÙÇ ñ³£47] 148-151

²¼ Ü² ìàôð Ú²Ü Ðàì Ð²Ü Üºê Î² ð² äº îÆ

(1792, Î. äà ÈÆê – 1864, Î. äà ÈÆê)

ÎñÃáõÃ ÛáõÝÝ ëï³ ó»É ¿ ¶. ö»ß-ïÇ Ù³Éç Û³ ÝÇ ¨ Ç ï³ É³ óÇ Ï³ Ãá ÉÇÏ Ñá·¨á ñ³ Ï³ ÝÇ Ùáï£

ÀÝ¹·ñÏ í»É ¿ Ñáñ ë» Õ³ Ý³ íá ñ³-Ï³Ý ·áñ Íáõ Ý»áõÃ Û³Ý Ù»ç, ³ å³ Í³ é³ ÛáõÃ Û³Ý ³Ý ó»É ¹ñ³ Ù³ Ñ³-ï³ ñ³ ÝáõÙ áõ Ù»Í Ñ³ñë ïáõÃ ÛáõÝ Ó»éù µ» ñ»É£

1820Ã. áõÃ ï³ ñáí ³ù ëáñ í»É ¿ Æ ÉÇ ÙÇ³ (È»Ù Ýáë) ÏÕ½Ç, ³ å³ í»-ñ³ ¹³ñ Ó»É áõ ß³ ñáõ Ý³ Ï»É ¿ ½µ³Õ-í»É ë» Õ³ Ý³ íá ñáõÃ Û³Ùµ£ ²Û ¹Ç ÝáõÙ áõ Ý»ñ ³ é³ÝÓ Ý³ ïáõÝ ¨ ³ ·³ ñ³Ï£

² ÙÇ ñ³£47] 152

²¼ Ü² ìàôð Ú²Ü

ØÆÐ ð²Ü Ø² Âº ìà êÆ(1836, ²Ú ̧ ÆÜ – 1929, ¶² È²ò,

Â²Ô ì²Ì ¾ ö² ðÆ ¼Æ äºð È² Þº¼

¶º ðº¼ Ø² Ü² î² ÜÀ)

Ø³ ÝáõÏ Ñ³ ë³ ÏáõÙ ÁÝ ï³Ý Ûáù ï» Õ³ ÷áË í»É ¿ ¼ÙÛáõé ÝÇ³, áõñ ÏñÃáõÃ ÛáõÝ ëï³ Ý³ Éáõó Ñ» ïá Í³-é³ ÛáõÃ Û³Ý ¿ ³Ý ó»É ùñáç ³ Ùáõ ëÇÝ ê³ñ ·Çë êÇí ñÇ ë³ñ Û³ ÝÇ Ñ³Ý ñ³-Ñ³Ûï áõ Ëá ßá ñ³ ·áõÛÝ í³ ×³ é³-ï³ ÝÁ£

´Ç½ Ý» ëáõÙ Ïñ³Í ³Ý Ñ³ çá-ÕáõÃ Û³Ý å³ï ×³ éáí ê. êÇí ñÇ-ë³ñ Û³ÝÝ ÇÝù Ý³ë å³Ý ¿ » Õ»É ¨ Ïï³ Ïáí Ñ³ÝÓ Ý³ ñ³ ñ»É Éáõ Í³ ñ»É ýÇñ Ù³Ý áõ å³ñï ù» ñÁ í×³ ñ»É£ Ø. ²½ Ý³ íáõñ Û³ ÝÁ Ï³ ï³ ñ»É ¿ ÷»-ë³ ÛÇ Ï³Ù ùÁ, µ³Ûó Ï³ ñá Õ³ ó»É ¿ å³Ñ å³ Ý»É ÑÇÙ Ý³ Ï³Ý ÙÇ çáó Ý» ñÁ ¨ ÑÇÙ Ý» Éáí §êÇí ñÇ ë³ñ Û³Ý²½ Ý³íáõñ Û³Ý¦ Ýáñ ýÇñ Ù³ª ëÏë»É ÇÝ ùáõ-ñáõÛÝ ·áñ Í»É, ·áñÍ Ý³ Ï³Ý µ³ ó³-éÇÏ ÁÝ ¹áõ Ý³ ÏáõÃ ÛáõÝ Ý» ñÇ ßÝáñ ÑÇí Ó»éù µ» ñ»Éáí Ù»Í Ñ» ÕÇ Ý³ ÏáõÃ ÛáõÝ£

1923Ã. µÇ½ Ý» ëÁ ¼ÙÛáõé ÝÇ³ ÛÇó ï» Õ³ ÷á Ë»É ¿ ´áõ Ë³ ñ»ëï, á ñÇ ³ñ í³ñ Ó³Ý Ý» ñÇó Ù» ÏáõÙ ÑÇÙ Ý»É ¿ Ù³ Ýáõ ý³Ï ïáõ ñ³ ÛÇ Ëá ßáñ ·áñ-Í³ ñ³Ý£

ÆÝù Ý³ë å³Ý ¿ » Õ»É£47] 156-160

²Þ Ü²Ü Ú²Ü äà Ôàê(1800, Î. äà ÈÆê – 1869, Î. äà ÈÆê)

1826-ÇÝª Î. äáÉ ëÇ Ê³ë· ÛáõÕ Ã³ Õ³ Ù³ ëÇ ÙÛáõ Ã» í» ÉÇ Ý» ñÇó Ù» ÏÁ£

1842-ÇÝ ûë Ù³Ý Û³Ý Ï³ é³ í³-ñáõÃ Ûáõ ÝÁª Ó·ï» Éáí Ï³ Ýá Ý³ íá ñ»É Âáõñ ùÇ³ ÛÇ ýÇ Ý³Ý ë³ Ï³Ý µá Éáñ ·áñ Í³é ÝáõÃ ÛáõÝ Ý»ñÝ Ç ñ³ Ï³Ý³ó-ÝáÕ ³ ÙÇ ñ³ Ý» ñÇ ·áñ Íáõ Ý»áõ-ÃÛáõÝÁ, ëï»Õ Í»É ¿ ºí ñá å³ Ï³Ý ¨ ² ëÇ³ Ï³Ý Âáõñ ùÇ³ ÛÇ ¹ñ³ Ù³ ï»


ñ» ñÇ ÙÇáõÃ ÛáõÝ Ý»ñ£ ä. ²ß Ý³Ý Û³-ÝÁ » Õ»É ¿ §² ëÇ³ Ï³Ý Âáõñ ùÇ³ ÛÇ ¹ñ³ Ù³ ï» ñ» ñÇ ÙÇáõÃ Û³Ý¦ í³ñ-ãáõÃ Û³Ý ³Ý ¹³Ù£

² ÙÇ ñ³£48] 222

Ðàì Ð²Ü ÜÆê Ú²Ü Ð² Îà´ Ú² Ôàô ́ Æ

(Ú² Ôàô´ ² ØÆ ð², 1672, ²ÎÜ – 1752,

Î. äà ÈÆê)

ä³ ï³ Ý» Ï³Ý Ñ³ ë³ ÏáõÙ ï»-Õ³ ÷áË í»É ¿ Î. äá ÉÇë£ ¼µ³Õ í»É ¿ ýÇ Ý³Ý ë³ Ï³Ý ·áñ Í³é ÝáõÃ ÛáõÝ Ý»-ñáí, » Õ»É å» ï³ Ï³Ý Ï³ ñÇù Ý» ñÇ ³ éáõ Í³ ËÇ Ï³ å³ É³ éáõ£ 1703Ã. ëáõÉ Ã³Ý ²Ñ Ù» ¹Á Ýß³ Ý³ Ï»É ¿ ³ñ ùáõ ÝÇ ë» Õ³ Ý³ íáñ ¨ í³ éá ¹³å»ï (µ³ ½Çñ· Û³Ý µ³ ßÇ)£

Ð³ ÝÇ ñ³ íÇ ³Ù µ³ë ï³Ý í»É ¿ áõ ·ÉË³ï í»É£

47] 172-174

Öº ¼² ÚÆðÈ Ú²Ü ØÎðîÆâ ê²ð¶ êÆ

(1805, Î. äà ÈÆê – 1861, Î. äà ÈÆê)

ÈÇ Ý» Éáí Ù» Í³ Ñ³ ñáõëï Ñáñ ½³ í³Ïª 20 ï³ ñ» Ï³ ÝÇó ½µ³Õ í»É ¿ ë» Õ³ Ý³ íá ñáõÃ Û³Ùµ ¨ ³ é³ë-å» É³ Ï³Ý Ñ³ñë ïáõÃ ÛáõÝ ¹Ç ½»É£ º Õ»É ¿ Ý³¨ å» ï³ Ï³Ý å³ß ïáÝ-

Û³ª Ù³ù ë³ ÛÇÝ í» ñ³ ï» ëáõã£ Ø»Í Ý»ñ¹ ñáõÙ ¿ áõ Ý» ó»É Âáõñ ùÇ³ ÛáõÙ ·Ûáõ Õ³ïÝ ï» ëáõÃ Ûáõ ÝÁ ¨ Ù» ï³ù-ë³ ·áñ ÍáõÃ Ûáõ ÝÁ ·Ç ï³ Ï³Ý ÑÇÙ ù»-ñÇ íñ³ ¹Ý» Éáõ ·áñÍáõÙ£ Î³ éáõ ó»É ¿ Ê³ë·ÛáõÕ Ã³ Õ³ Ù³ ëÇ ²Û í³Ý-ê³ ñ³ öÇ ñÇ-÷³ ß³ ÛÇ Ï³ Ùáõñ çÁ, ¶³ ñ³ ³ Õ³ ×Ç ³ é³÷Ý Û³ ÏÁ, í»-ñ³ Ýá ñá ·»É ¿ ÷á Õáó Ý»ñ£

Æñ Ñá í³ Ý³ íáñ Ø»Í í» ½Çñ è» ßÇ¹ ÷³ ß³ ÛÇ ³Ý Ïáõ ÙÇó Ñ» ïá, 1859Ã. µéÝ³· ñ³í í»É ¿ ³Ù µáÕç áõ Ý»ó í³Í ùÁ£ Ø»Ï Ý»É ¿ ²Ý· ÉÇ³, Ýå³ ï³Ï áõ Ý» Ý³ Éáí µñÇ ï³ Ý³-Ï³Ý Ñå³ ï³ ÏáõÃ ÛáõÝ ÁÝ ¹áõ Ý»É ¨ Ãáõñ ù³ Ï³Ý Ï³ é³ í³ ñáõÃ Ûáõ ÝÇó ¹³ ï³ Ï³Ý ×³ Ý³ å³ñ Ñáí »ï ëï³ Ý³É Ïáñó ñ³ ÍÁ, ë³ Ï³ÛÝ ãÇ Ñ³ çá Õ»É£ 1860Ã. ³ éáÕ çáõÃ Ûáõ ÝÁ ù³Û ù³ Û³Í í» ñ³ ¹³ñ Ó»É ¿ äá ÉÇë, µÝ³ ÏáõÃ ÛáõÝ Ñ³ë ï³ ï»É ¶³ ïÁ-·ÛáõÕ Ã³ Õ³ Ù³ ëáõÙ áõ Ù»Ï ï³-ñÇ ³Ýó í³Ë ×³Ý í»É ÉÇ³ Ï³ ï³ñ Ãßí³ éáõÃ Û³Ý Ù»ç£

²íëï ñÇ³ ÛÇ ¹»ë å³ Ý³ ï³Ý í» ñ³Í í³Í º ÝÇ øÛá ÛÇ Íá í»½ñ Û³ Ýñ³ ³ å³ ñ³Ý ùÇ ×³ Ï³ ïÇÝ ÙÝ³-ó»É ¿ÇÝ Ýñ³ ³ ÝáõÝ-³½ ·³Ý í³Ý ëÏ½µÝ³ ï³ é» ñÁª Ø. Ö.£

² ÙÇ ñ³£ 13] 28, 47] 184-187

ØÆ ðÆ æ²Ü Ú²Ü ØÎðîÆâ ¶²´ ðÆº ÈÆ

(ÞÜàðÐø ² ØÆ ð², 1742 – 1800,

Î. äà ÈÆê)

ÌÝÝ¹³ í³Û ñÁ Ñ³Ûï ÝÇ ã¿£º ñÇ ï³ ë³ñ¹ ï³ ñÇ ùáõÙ Ù»Ï Ý»É

¿ Æ ï³ ÉÇ³ª ïÇ ñ³ å» ï» Éáõ Ç ï³ É»-

ñ» ÝÁ£ 1780-1790ÃÃ. ½µ³Õ í»É ¿ Ñ³-ï³ í³ ×³ éáõÃ Û³Ùµ, » Õ»É ¿ ³ é³-çÇÝ Ï³ñ ·Ç å» ï³ Ï³Ý ë» Õ³ Ý³-íáñ, ÇÝã å»ë Ý³¨ ¶á ÝÇ³ í³ ÉÇ ëÇÇ ¨ â³ ÷áõÝ ûÕ ÉáõÇ ë» Õ³ Ý³ íá ñÁ£

1790Ã. äáÉ ëÇ ¶áõÙ ·³ µáõ Ã³-Õ³ Ù³ ëÇ üÁ ãÁ ×Ç ÷á Õá óáõÙ ÑÇÙ Ý»É ¿ ³ é³ çÇÝ Ñ³Û Ï³ Ï³Ý í³ñ Å³ ñ³-ÝÁ£ º Ï» Õ» ó³ ëÇ ñáõÃ Û³Ý ¨ ÏñÃ³-Ýí»ñ ·áñ Íáõ Ý»áõÃ Û³Ý Ñ³ Ù³ñ ëï³ ó»É ¿ ÞÝáñÑù Ù³ Ï³ Ýáõ ÝÁ£

13] 56, 47] 177-178

Üà ðÆÎ Ú²Ü ÜÞ²Ü Üà ðàô ÎÆ(1801, ²ÎÜ – 1866, Î. äà ÈÆê)

85üÇÝ³ÝëÝ»ñ ¨ ýÇÝ³ÝëÇëïÝ»ñ

º ñÇ ï³ ë³ñ¹ Ñ³ ë³ ÏáõÙ ï»-Õ³ ÷áË í»É ¿ äá ÉÇë, ³ å³ Ù»Ï Ý»É ´»Û ñáõÃ, ¸³ Ù³ë Ïáë, ¾ñ½ ñáõÙ, Æ½ ÙÇñ áõ º ·Çå ïáë£ à ñáß ÷áñ Ó³-éáõÃ ÛáõÝ Ó»éù µ» ñ» Éáíª ½µ³Õ í»É ¿ ë» Õ³ Ý³ íá ñáõÃ Û³Ùµ, Ý³¨ª ï³-ë³ Ýáñ¹ Ý» ñÇ (³ ß³ñ) ·áñ Í³é Ýáõ-Ã ÛáõÝ Ý» ñáí£

²ÙÇñ³:47] 270

äº¼Ö Ú²Ü Ð² ðàôÂ ÚàôÜ äà Ôà êÆ

(1771, Î. äà ÈÆê – 1834, Î. äà ÈÆê)

Æñ Å³ Ù³ Ý³ ÏÇ ³ Ù» Ý³ Ñ³ ñáõëï ³ñ¨Ùï³ Ñ³ ÛÁ ¨ ³ Ù» Ý³ Ëá ßáñ ³½ ·³ ÛÇÝ µ³ ñ» ñ³ ñÁ. ßáõñç 250.000 áë ÏÇ ¿ ïñ³ Ù³¹ ñ»É µ³ ñ» ·áñ Íáõ-ÃÛ³ ÝÁ£ Î³ éáõ ó»É áõ Ýá ñá ·»É ¿ » Ï»-Õ» óÇ Ý»ñ, ¹åñáó Ý»ñ, Ýå³ë ï»É ·ñ³Ñ ñ³ ï³ ñ³Ï ãáõÃ Û³ ÝÁ, ÑÇÙ Ý»É êµ. öñÏãÛ³Ý ³½ ·³ ÛÇÝ ÑÇ í³Ý ¹³-Ýá óÁ, áñ ·á Û³ï¨áõÙ ¿ ÙÇÝã ûñë£

ÎñÃáõÃ ÛáõÝ ·ñ» Ã» ãÇ ëï³ ó»É, 12 ï³ ñ» Ï³ ÝÇó µáõéÝ Ó·ïáõÙ ¿ óáõ-ó³ µ» ñ»É ³é¨ïñÇ Ñ³Ý ¹»å, ½µ³Õ-í»É ¿ Ù» ï³ù ë³ í³ ×³ éáõÃ Û³Ùµ£

1802-Çó » Õ»É ¿ Ðáí Ñ³Ý Ý»ë îÛáõ½ Û³ ÝÇª Ù» ï³ù ëÇ å» ï³ Ï³Ý Ù³ù ëÇ ·³ÝÓ Ù³Ý ·ñ³ ë»Ý Û³ ÏÇ Õ»-Ï³ í³ ñÁ£ 1819-Çó Ýß³ Ý³Ï í»É ¿ úë-Ù³Ý Û³Ý Ï³Ûë ñáõÃ Û³Ý ¹ñ³ Ù³ Ñ³-ï³ ñ³ ÝÇ í» ñ³ ï» ëáõã£ ´³ ó³ éÇÏ ï³ Õ³Ý¹ ¿ ¹ñë¨á ñ»É ýÇ Ý³Ý ë³ïÝ-ï» ë³ Ï³Ý ³ë å³ ñ» ½áõÙ, ÇÝ ãÇ Ñ³-Ù³ñ å³ñ·¨³ïñ í»É ¿ §Â³ë íÇ ñÇ ÑÛáõ Ù³ ÛáõÝ¦ µ³ñÓñ ßù³Ý ß³ Ýáí£

² ÙÇ ñ³£14] 17-25

öÇß ÙÇß Û³Ý ØÇ ù³ Û»É ³ ÙÇ ñ³Ý ëï³ ó»É ¨ ÑÇ í³Ý ¹³ Ýá óÇÝ ¿ Ñ³ï-Ï³ó ñ»É º ïÇ-¶áõ É»áõÙ, ¶³½ ÉÁ-â»ß Ù»Ç »ï Ý³ Ù³ ëáõÙ ·ïÝíáÕ, ÑÇ í³Ý ¹³ Ýá óÇÝ ÏÇó øÇ ñÇß ×Ç â³ ÛÁ ñÁ Ïáã í³Í µ³Ý ç³ ñ» Õ» ÝÇ å³ñ ï» ½Áª 27 1/2 ³ñ ï³ í³ñ, ¨ ¹ñ³Ý ÏÇó ÑÇ í³Ý ¹³ Ýá óÇ ¹Ç Ù³ó ·ïÝíáÕ øÇ ñÇß ×Ç Â³ñ É³ ëÁ Ïáã-í³Í ³ñ ïÁª 38 1/2 ³ñ ï³ í³ñ, ÁÝ-¹³ Ù» ÝÁª 66 ³ñ ï³ í³ñ£

Üáñ ÑÇ í³Ý ¹³ Ýá óÇ ³ é³ çÇÝ ÙÛáõ Ã» í» ÉÇ Ý» ñÇó Ù» ÏÁª 88-³Ù Û³ êï» ÷³Ý ³ Õ³ ²½ Ý³ íáõñ Û³ ÝÁ, áñ ³Ý Ó³Ùµ ³éÝ ãáõÃ ÛáõÝ ¿ñ áõ Ý»-ó»É ëáõÛÝ ·áñ Í³ñ ùÇ Ñ»ï, å³ï-ÙáõÙ ¿, Ã» ØÇ ù³ Û»É ³ ÙÇ ñ³Ý ã·Ý»ó ³Ûë Ñá Õ» ñÁ, ³ÛÉ ÑÇ í³Ý ¹³ Ýá óÇ Ùáï ¹ñ³Ýó Ï³ñ¨á ñáõÃ Ûáõ ÝÁ ÝÏ³-ï» Éáí ¨ Ùï³ Í» Éáí, áñ ÑÇ í³Ý ¹³-Ýá óÇÝ ÙÇ ûñ ¹ñ³Ýù å»ïù Ï·³Ý, ËÝ¹ñáõÙ ¿ ³½Ý í³ ÙÇï ÙÇ Ãáõñ ùÇ, á ñÇ ë» Õ³ Ý³ íáñÝ ¿ñ ÇÝ ùÁ, ï³-ñ³Í ùÁ Ñ³ Ûáó ÑÇ í³Ý ¹³ Ýá óÇÝ ÝíÇ ñ»É£ ´³ ñ» ëÇñï Ãáõñ ùÁ Ñ³-Ù³ Ó³Û ÝáõÙ ¿, µ³Ûó ãáõ ½» Éáí, áñ ³Ûë ³é ÃÇí Çñ ³ Ýáõ ÝÁ Ñá Éáí íÇ, ³ é³ ç³ñ ÏáõÙ ¿ ·ÝÙ³Ý û ñÇ Ý³ Ï³Ý ·áñ Í³ñù Ï³ ï³ ñ»É, Ëáë ï³ Ý³-Éáí, áñ ÇÝ ùÁ ÷á ÕÇó ÏÑñ³ Å³ñ-íÇª Ç Ýå³ëï Ñ³ Ûáó ÑÇ í³Ý ¹³-Ýá óÇ£ ØÇ ù³ Û»É ³ ÙÇ ñ³Ý ³Û¹ å»ë ¿É í³ñ íáõÙ ¿ ¨ û ñÇ Ý³ Ï³Ý Ï³É-í³ Í³· ñáí ëï³ ÝáõÙ ï³ ñ³Í ùÁ, ³ é³Ýó ÙÇ ÷³ ñ³ ÇëÏ í×³ ñ» Éáõ£

²ñ¹, ÑÇ í³Ý ¹³ Ýá óÇ ÑÇÝ ³ñ Ó³-Ý³· ñáõÃ ÛáõÝ Ý» ñÇó Ù» ÏÇó ï» Õ»-Ï³ ÝáõÙ »Ýù, áñ ³Û¹ ³ñ ï» ñÁ ·Ýí»É »Ý ² ÉÇ Ü» çÇµ µ» ÛÇó, á ñÇ ÏÇ ÝÁª èáõ ·Ç Û» Ð³ ÝÁ ÙÁ, ¨ë ë» ÷³ Ï³ Ýáõ-ÃÛ³Ý Ç ñ³ íáõÝù áõ Ý»ñ ÝáõÛÝ Ñá Õ»-ñÇ íñ³£ àõ ñ»ÙÝ, Ñ³ Ûáó ÑÇ í³Ý ¹³-ÝáóÝ Çñ µ³ ñ» ñ³ñ Ý» ñÇ ß³ñ ùáõÙ å»ïù ¿ ÑÇ ß³ ï³ ÏÇ Ý³¨ ÙÇÝã ³ÛÅÙ ³Ý Ñ³Ûï Ãáõñ ùÇ ¨ Ýñ³ ïÇÏ Ýáç ³ ÝáõÝ Ý» ñÁ£

49] 20-21

îÚàô¼ Ú²Ü ¶ºð ̧ ²ê î²Ü²Ûë ÑÝ³ Ù» ÝÇ Ñ³Û Ï³ Ï³Ý ïáÑ ÙÁ

ë» ñáõÙ ¿ ²ïñ å³ ï³ Ï³ ÝÇó, áñ ï»-ÕÇó ·³Õ Ã»É ¿ Î³ ñÇÝ, Ñ» ïá º ñÇ ½³-ÛÇ Ùáï ·ïÝíáÕ ØñßÏ³ ÑÇÝ ù³ Õ³ù, ³ å³ª ³ÛÝ Å³ Ù³ Ý³Ï áë Ï»ñ ãáõ-ÃÛ³Ý ³ë å³ ñ» ½áõÙ Ñ³Ù ñ³ Ñ³Ûï îÇí ñÇÏ£ ²Ûë ï»Õ ·»ñ ¹³ë ï³ ÝÇ ³Ý ¹³Ù Ý» ñÁ Ûáõ ñ³ó ñ»É »Ý áã ÙÇ³ÛÝ áë Ï»ñ ãáõÃ Û³Ý ³ñ Ñ»ë ïÁ, ³ÛÉ¨ Ñ³Ù µ³í Ó»éù µ» ñ»É áñ å»ë áë ÏáõÝ ï³ñ µ»ñ Ù» ï³Õ Ý»ñ Ë³é ÝáÕ Ý»ñ áõ Óáõ ÉáÕ Ý»ñ (ùÛáõ Éáõ ã» ×Ç)1£ ² å³ ï» Õ³ ÷áË í»É »Ý ²ÏÝ, ÇëÏ 1600Ã. ·»ñ ¹³ë ï³ ÝÇ Ý³ Ë³ Ñ³Ûñ äá Õá-ëÇ áñ ¹Ç Ð³ ñáõÃ Ûáõ ÝÁ µÝ³ ÏáõÃ ÛáõÝ ¿ Ñ³ë ï³ ï»É Î. äáÉ ëáõÙª ß³ ñáõ-Ý³ Ï» Éáí ½µ³Õ í»É áë Ï»ñ ãáõÃ Û³Ùµ£

²½ ·³ Ýáõ ÝÁ Í³ ·áõÙ ¿ ïÛáõ ½Ç×Çª áë ÏÇ ß³ ñáÕ, Ñ³ í³ ùáÕ (Ã»ë-íÇ» ×Ç, ÙËÉ³ ÛÇ ×Ç) µ³ éÇó£

Ð³ ñáõÃ Ûáõ ÝÇ áñ ¹Ç îÛáõ ½Ç-×Ç ê³ñ ·Ç ëÁ Ï³Ù ã» É» µÇ ê³ñ·Çë îÛáõ½ Û³ ÝÁ ³ÛÝ åÇ ëÇ Ñéã³Ï ¿ Ó»éù µ» ñ»É, áñ ëáõÉ Ã³Ý ê» ÉÇÙ III-Á Ýñ³Ý Ýß³ Ý³ Ï»É ¿ ³ñ ùáõ ÝÇ áë-Ï»ñ ã³ å»ï£ ì³Ë ×³Ý í»É ¿ 1721Ã. ¶áõ ñáõ â»ß Ù»áõÙª ÃáÕ Ý» Éáí Ðáí-Ñ³Ý Ý»ë ¨ ¸»í É»Ã áñ ¹Ç Ý» ñÇÝ£

Ðáí Ñ³Ý Ý» ëÁ ß³ ñáõ Ý³ Ï»É ¿ Ñáñ ³ñ Ñ»ë ïÁ ¨ å³ß ïá ÝÁ£ 1731-ÇÝ ëáõÉ Ã³Ý Ø³Ñ Ùáõ ¹Á Ýñ³Ý Ýß³ Ý³-Ï»É ¿ å» ï³ Ï³Ý éá ×ÇÏ áõ ßÝáñ Ñ»É ½³ Ý³ ½³Ý å³ñ·¨Ý»ñ£ ì³Ë ×³Ý-í»É ¿ 1744Ã.£

47] 162-164

1 ÆÝãå»ë Ñ³ÛïÝÇ ¿, áëÏ»¹ñ³ÙÝ»ñ Ñ³-ï»Éáõ, áëÏ» ½³ñ¹»ñ å³ïñ³ëï»Éáõ Ýå³ï³Ïáí áëÏáõÝ ³í»É³óÝáõÙ »Ý Ù»ï³Õ³Ï³Ý Ë³éÝáõñ¹Ý»ñª ³Ùñáõ-ÃÛáõÝ, åÝ¹áõÃÛáõÝ ëï³Ý³Éáõ Ñ³Ù³ñ£

ÐàìÐ²ÜÜºê îÚàô¼Ú²Ü


îÚàô¼ Ú²Ü ØÆ ø² ÚºÈ Ðàì Ð²Ü Üº êÆ

(1724, Î. äà ÈÆê – 1783, Î. äà ÈÆê)

Þ³ ñáõ Ý³ Ï»É ¿ Ñáñ ³ñ Ñ»ë ïÁ ¨ 18 ï³ ñ» Ï³Ý Ñ³ ë³ ÏáõÙ ëáõÉ Ã³Ý Ø³Ñ Ùáõ ¹Ç ÏáÕ ÙÇó Ýß³ Ý³Ï í»É ³ñ ùáõ ÝÇ áë Ï»ñ ã³ å»ï£ àõ ëáõÙ Ý³-ëÇ ñ»É ¿ ùÇ ÙÇ³£ Ð³ í³ ï³ñ Ùá ñ»Ý Í³ é³ Û»É ¿ úë Ù³Ý Û³Ý Ï³Ûë ñáõ-ÃÛ³Ý ãáñë ëáõÉ Ã³Ý Ý» ñÇ£

Üß³ Ý³Ï í»É ¿ ¹ñ³ Ù³ Ñ³ ï³-ñ³ ÝÇ ï» ëáõãª ÷á Ë³ ñÇ Ý» Éáí Ññ»³ Ú³ ·á ´áÝ ýÇ ÉÇÝ. í»ñ çÇÝë ¹³ ï³-å³ñï í»É ¿ ·ÉË³ï Ù³Ý, ë³ Ï³ÛÝ Ø. îÛáõ½ Û³ ÝÁ Ï³ ñá Õ³ ó»É ¿ Ýñ³Ý ÷ñÏ»É£

1758Ã. ¹ñ³ Ù³ Ñ³ ï³ ñ³ ÝáõÙ å³ï ñ³ë ï»É ¿ üÁÝ ïÁ· ³É ÃáõÝ Ïáã-í³Í ½³ñ ¹áë ÏÇÝ£ øÇ ÙÇ³ Ï³Ý ·Ûáõ-ïÇ ßÝáñ ÑÇí, á ñÁ ·³Õï ÝÇ ¿ ÙÝ³ ó»É ÙÇÝã¨ 1830Ã., ·áõ Ý³ íáñ »ñ÷ Ý»-ñ³Ý· áõ ÷³ÛÉ ¿ Ñ³ Õáñ ¹»É ¹ñ³ Ù³-Ñ³ ï³ ñ³ ÝáõÙ å³ï ñ³ëï í³Í áë-Ï»¹ ñ³Ù Ý» ñÇÝ áõ ½³ñ ¹áë ÏÇ Ý» ñÇÝ£

²ÙÇñ³:

47] 165-166

îÚàô¼ Ú²Ü Î² ð² äºî(1779, Î. äà ÈÆê –1855, Î. äà ÈÆê)

²ñ ùáõ ÝÇ áë Ï»ñ ã³ å»ï£ 1849Ã. ëï³ ó»É ¿ èÛáõÃ µ»Û í³ É³ ³ë ïÇ-×³Ý£ êáõÉ Ã³ ÝÇó ¨ ³ñ ï³ ë³Ñ Ù³Ý-Û³Ý »ñÏñ Ý» ñÇó å³ñ·¨³ïñ í»É ¿ 12 ßù³Ý ß³Ý Ý» ñáí£ 1850-ÇÝ ¹³ñ Ó»É ¿ ëáõÉ Ã³Ý ì³ ÉÇ ¹»Ç ë» Õ³ Ý³ íá ñÁ£

´»Û£47] 170-171

ö² ö²¼ Ú²Ü æ² ÜÆÎ êÆ Øºà ÜÆ(1776, Î. äà ÈÆê – 1846, Î. äà ÈÆê)

Ø» Í³ Ñ³ ñáõëï ë» Õ³ Ý³ íáñ, ë» Õ³ Ý³ íáñ Ý» ñÇ Õ» Ï³ í³ñ£ Îï³-Ïáí 15.000 Õáõ ñáõß ¿ Ãá Õ»É µ³ ñ»-·áñ ÍáõÃ Û³Ý Ñ³ Ù³ñ£

² ÙÇ ñ³£47] 180-181

öàð Âàô ¶²È Ú²Ü ØÆ ø² ÚºÈ Ðàì êº öÆ

(1842, Î. äà ÈÆê – 1897, Î. äà ÈÆê)

Ü³Ë Ý³ Ï³Ý ÏñÃáõÃ ÛáõÝÝ ëï³-ó»É ¿ úñ Ã³· Ûáõ ÕÇ Ñ³Û Ï³ Ï³Ý Ï³-Ãá ÉÇÏ í³ñ Å³ ñ³ ÝáõÙ, 1852-ÇÝ Ù»Ï-Ý»É ¿ ö³ ñÇ½ ¨ áõ ë³ Ý»É Øáõ ñ³¹-è³ý³Û»ÉÛ³Ý í³ñ Å³ ñ³ ÝáõÙ£

Ð³ Û» ñ» ÝÇó µ³ óÇ Ï³ ï³ ñ» É³-å»ë ïÇ ñ³ å» ï» Éáí Ãáõñ ù» ñ» ÝÇ, ³Ý· É» ñ» ÝÇ, ýñ³Ý ë» ñ» ÝÇª Ýß³-Ý³Ï í»É ¿ ´. ¸é³Ý Ã³ñ· Ù³ ÝÇã, ³ å³ª äáÉ ëÇ Ù³ù ë³ ï³Ý í» ñ³-ï» ëáõã ¨ 12 ï³ ñÇ Í³ é³ Û» Éáõó Ñ» ïá Ýß³ Ý³Ï í»É ýÇ Ý³Ýë Ý» ñÇ Ý³ Ë³ ñ³ ñáõÃ Û³Ý ËáñÑñ ¹³ Ï³Ý£

êáõÉ Ã³ ÝÇ Ñ³ÝÓ Ý³ ñ³ ñáõÃ Û³Ùµ ÑÇÙ Ý»É ¿ ¶Ûáõ Õ³ïÝ ï» ë³ Ï³Ý µ³ÝÏ ¨ Ýß³ Ý³Ï í»É ¹ñ³ í» ñ³ ï»-ëáõã£ öá Ë³ ñÇ Ý» Éáí í³Ë ×³Ý í³Í Ð³ Ïáµ ÷³ ß³ ¶³ ½³½ Û³ ÝÇÝª Ýß³-Ý³Ï í»É ¿ ëáõÉ Ã³ ÝÇ ³ÝÓ Ý³ Ï³Ý ýÇ Ý³Ýë Ý» ñÇ ïÝû ñ»Ý£

ä³ñ·¨³ïñ í»É ¿ §úë Ù³ ÝÇ Û»¦, §Ø»çÇ ¹Ç Û»¦, §ÆÙ ÃÇ³½¦ áë Ï» ¨ ³ñ Í³ Ã», ÇÝã å»ë Ý³¨ ³ÛÉ å» ïáõ-ÃÛáõÝ Ý» ñÇ ßù³Ý ß³Ý Ý» ñáí£

ö³ ß³£15] 202-203

1758Ã. ¹ñ³ Ù³ Ñ³ ï³ ñ³ ÝáõÙ Ø. îÛáõ½Û³ÝÇ å³ï ñ³ë ï³Í üÁÝïÁ· ³É ÃáõÝ ½³ñ ¹áë ÏÇÝ ¨ ëáõÉ Ã³Ý

Øáõë ï³ ý³ ÛÇ ÃáõÕ ñ³Ý£

87

1899Ã.

§Îà¼ Øà¼ Ð. äºÚ ÈÆøÖ Ú²Ü¦ Ïáß ÏÇ ýÇñ Ù³

Ð³ë ó»Ýª Î. äá ÉÇë, §êÇñ ù» ×Ç ÛÁÉ ¹Á½ û Ã» ÉÇÝ¦ ÏÇó Ã. 12 Ë³ ÝáõÃ£

52] Ã. 832

§¾ øÆ Â²´È¦ ³ Ù» ñÇÏ Û³Ý ³ å³ Ñá í³· ñ³ Ï³Ý

ÁÝ Ï» ñáõÃ ÛáõÝ

Ü»ñ Ï³ Û³ óáõ óÇãª ¶³é ÝÇÏ ²ëï-í³ Í³ ïáõñ£

Ð³ë ó»Ýª Î. äá ÉÇë, ä³Ñ ×» ¶³-µáõ, ² Ý³ Û³ ïÇ Ë³Ý, Ã. 20-22£

52] Ã. 834

§äà Ôàê ØÆ Ü²ê Ú²Ü¦ Ïáß ÏÇ Ýáñ í³ ×³ é³ ïáõÝ

ÐÇÙÝ í»É ¿ 1885Ã., 16 ï³ ñÇ »í ñá å³ Ï³Ý ÑáõÙ ùáí ë» ÷³ Ï³Ý ý³µ ñÇ Ï³ ÛáõÙ å³ï ñ³ë ïáõÙ ¿ µ³ñÓ ñá ñ³Ï Ïáß Ï» Õ»Ý£

Ð³ë ó»Ýª Î. äá ÉÇë, ¶³ ñ³ù ÛáÛ, ä» ½³ ½³ ×ÇÇ ¹Ç Ù³ó, Ã. 15£

52] Ã. 839

§ÜÚàô ÐàØ¦ ³ Ù» ñÇÏ Û³Ý Ï³ ñÇ Ù» ù» Ý³ Ý»ñ

Âáõñ ùÇ³ ÛáõÙ ÙÇ³Ï Ý»ñ Ï³ Û³-óáõ óÇãª Ðáí Ñ³Ý Ý»ë Î. ØÇ³Ý Û³Ý£

Î»Ýï ñá Ý³ ï» ÕÇÝª Î. äá ÉÇë, êÇñ ù» ×Ç, øÛá÷ñ Ûáõ Éáõ Ë³Ý, Ã. 3£

52] Ã. 1012

§²Øê îºÈ¦ Ñá É³Ý ¹³ Ï³Ý ·³ ñ» çáõñ

Î»Ýï ñá Ý³ ï» ÕÇÝª Î. äá ÉÇë, º ÝÇ-ç³ ÙÇ ç³ï ï» ëÇ, üÝï·ÉÛ³Ý Ë³Ý, Ã. 5, ä. Ü»í ñáõ ½Ç å³ Ñ»ëï£

52] Ã. 1105

1902Ã.

§È²Ü ø² Þ²Úð¦ ³Ý· ÉÇ³ Ï³Ý ³ å³ Ñá í³· ñ³ Ï³Ý


Âáõñ ùÇ³ ÛÇ ÁÝ¹ Ñ³ Ýáõñ Ý»ñ Ï³-Û³ óáõ óÇãª §äáÝï ê»É É»ñ ÁÝÏ.¦, Ñ³ë ó»Ýª Î. äá ÉÇë, øÛáõ ãáõÏ ÂÛáõ-Ý»É Ë³Ý£

¶ÈàôÊ 5.

¶ à ì ² ¼ ¸ Ü º ð

êàôÚÜ ¶ÈÊàôØ ÀÜ¸¶ðÎì²Ì ¶àì²¼¸ÜºðÀ ¼ºîºÔì²Ì ºÜ àâ Âº ²Ú´´ºÜ²Î²Ü, ²ÚÈ Ä²Ø²Ü²Î²¶ð²Î²Ü Î²ð¶àì

88 ¶áí³½¹Ý»ñ

Î. äáÉ ëÇ Ý»ñ Ï³ Û³ óáõ óÇãª ²Ý-ïáÝ Â»É Û³Ý, Ñ³ë ó»Ýª Ø³ Ã»á Ë³Ý, Ã. 24£

²¹ ñÇ³ Ý³ åáÉ ëÇ Ý»ñ Ï³ Û³ óáõ-óÇãª ê³ Ñ³Ï ä³ ñáÝ Û³Ý, Ñ³ë ó»Ýª Æ ùÇ ¸³ µáõ É³ Ë³Ý£

53] Ã. 1789

ê³ÝÏï ä» ï»ñ µáõñ ·Ç §èº îÆ Üº

Ø²Üàôü²Îîàôð²ÚÆ èàôê ² Øº ðÆÎ Ú²Ü

ÀÜÎºð²ÎòàôÂÚ²Ü¦ é» ïÇ Ý» ÏñÏÝ³ Ïá ßÇÏ Ý»ñ

úë Ù³Ý Û³Ý Ï³Ûë ñáõÃ Ûáõ ÝáõÙ ÙÇ³Ï Ý»ñ Ï³ Û³ óáõ óÇãª Ø. Ä. Ø»ñ-ç³ Ýáí£

53] Ã. 1802

§¸² ØÆ² Üàê ö² ö²¼ Ú²Ü¦ Ïáß Ï³ Ï³ ñ³ ïáõÝ

Ð³ë ó»Ýª Î. äá ÉÇë, ¶³ ñ³ù ÛáÛ, Îá ÙÇ ëÇáÝ Ë³ ÝÇ ³ÝÏ ÛáõÝ, Ï³Ùñ çÇ ¹Ç Ù³ó, Ã. 9£

53] Ã. 1900

1908Ã.

§¼ÆÜ ¶ºð¦ Ù³Ï ÝÇ ßÇ Ï³ ñÇ Ù» ù» Ý³ Ý»ñ

Ð³ë ó» Ý»ñª-´» ñ³, Ø»Í ÷á Õáó, 343-Ô³ É³ ÃÇ³, ¼ÇÝ ·»ñ Ë³Ý, Ãáõ-

Ý» ÉÇ »ï Ý³ Ù³ ëáõÙ ¨ ¶³ ñ³ù ÛáÛ, ïñ³Ù í³ ÛÇ Ï³ Û³ ñ³ ÝÇ Ùáï

-êáõÉ Ã³Ý Ð³ Ù³Ù ¨ êáõÉ Ã³Ý ´³ Û³ ½Ç¹

-êÏÛáõ Ã³ñ, â³ñ ßÁ-´á Ûáõ-¶³ ïÁ· ÛáõÕ, Ý³ í³ Ù³ ïáõÛ óÇ

Ùáï£16] 1

§Î. Ú²ì ðàô Ú²Ü, Ð. Æ ê²¶àôÈÚ²Ü¦

Ëá ßáñ í³ ×³ é³ ïáõÝ

ÐÇÙÝ í»É ¿ 1880Ã.£ ì³ ×³ éáõÙ ¿ ãÇ Ý³ Ï³Ý, ÑÝ¹Ï³ Ï³Ý, ×³ åá Ý³-Ï³Ý, ò»Û Éá ÝÇ áõ Ö³ í³ ÛÇ Ã» Û»ñ£ ÆÝã-å»ë Ý³¨ ³ñ ï³¹ ñáõÙ ¿ µ³Ý ç³ ñ»-Õ» ÝÇ áõ åïáõÕ Ý» ñÇ å³ Ñ³ Íá Ý»ñ, ï³ ñ³ ï» ë³Ï ÃÇ Ã»Õ Û³ ïáõ ÷»ñ£

1905Ã. ´ñáõ ë³ ÛÇ óáõ ó³ Ñ³Ý-¹» ëáõÙ å³ñ·¨³ïñ í»É ¿ å³ï íá-·ñáí, 1906Ã. Ü»³ åá ÉÇ óáõ ó³ Ñ³Ý-¹» ëáõÙª àë Ï» Ù» ¹³ Éáí ¨ ² Ï³ñ ·Ç å³ï íá· ñáí£

Ð³ë ó»Ýª Î. äá ÉÇë, æ» É³É µ»Û Ë³Ý, 10£

16] 2

1910Ã.

§ØÎðîÆâ üðºÜÎ Ú²Ü¦

²ñ ïáÝ Û³É ½Ç Ý³ í³ ×³é£Ð³ë ó»Ýª Î. äá ÉÇë, êáõÉ Ã³Ý Ð³-

Ù³Ù, Ø» ë³ ¹»Ã Ë³Ý, 29-33£17] 403

1911Ã.

§¶àô¸ ðàÜ¦ Ù³Ï ÝÇ ßÇ ýñ³Ý ëÇ³ Ï³Ý

ëÇ ·³ ñ» ïÇ ÃáõÕÃ

89¶áí³½¹Ý»ñ

Ð³ë ó»Ýª Î. äá ÉÇë, ¶á Ñ»Ý Ë³Ý, Ø³ñ ñáõ ×Á É³ñ£

ì³ ×³ é³ ï»ñª ú. ê³ ñ³ý Û³Ý£18] 269

§ÈÀ Â²Ü¦ ýñ³Ý ëÇ³ Ï³Ý ³ å³ Ñá í³· ñ³ Ï³Ý


Ð³ë ó»Ýª Î. äá ÉÇë, êáõÉ Ã³Ý Ð³-Ù³Ù, Âá Ý³Ï ×Ç Ë³Ý, 3£

Ø³ë Ý³× Ûáõ ÕÇ ïÝû ñ»Ýª ². ØÇ-Ý³ë Û³Ý£

18] 464

1912Ã.

§úÈ êà¦ ·³ ½Ç É³å ï»ñ Ý»ñ

Âáõñ ùÇ³ ÛÇ ÙÇ³Ï Ý»ñ Ï³ Û³ óáõ-óÇãª §È. ÐÇÝ¹É Û³Ý ¨ Î. ¸Çñ Ñ»Ù-Û³Ý¦ ýÇñ Ù³£

Ð³ë ó»Ýª Î. äá ÉÇë, êáõÉ Ã³Ý Ð³-Ù³Ù, êí³× Û³Ý Ë³Ý, 19£

19] 427

1913Ã.

§Î. Ú²ì ðàô Ú²Ü ºì àð ̧ Æ¦ ³ñ¨»É Û³Ý Ã» ÛÇ ³ Ù» Ý³ Ëá ßáñ

í³×³ é³ ïáõÝ

Ð³ë ó»Ýª Î. äá ÉÇë, ä³Ñ ×» ¶³-µáõ, æ» É³É µ»Û Ë³Ý, 10£

20] 399

§ì. ºì Ð. îºðÜºð êºê Ú²Ü¦ ïå³ ñ³Ý ¨ ÃÕÃ³ í³ ×³ é³ ïáõÝ

´á Éáñ É» ½áõ Ý» ñáí ïå³· ñáõÙ ¿ ·Çñù, ï»ï ñ³Ï, ï» Õ» Ï³ ·Çñ, ³é¨ïñ³ ÛÇÝ ÃÕÃ»ñ, Ñ³ñ ë³ Ý» Ï³Ý ¨ ³ÛÉ Ññ³ íÇ ñ³ ïáÙ ë»ñ£

ì³ ×³ éáõÙ ¿ »í ñá å³ Ï³Ý ½³ Ý³ ½³Ý ÃÕÃ»ñ ¨ ÃÕÃ³ ÛÇÝ ³ñ ï³¹ ñ³Ýù, ·ñ³ ë»Ý Û³ Ï³ ÛÇÝ Ï³ ÑáõÛù ¨ ³ÛÉ å³ ñ³ ·³ Ý»ñ£

Ð³ë ó»Ýª Î. äá ÉÇë, ä³Ñ ×» ¶³-µáõ ¨ êÇñ ù» ×Ç£

20] 386

ö³ ñÇ ½Ç §Úàô ÜÆàÜ¦

³ å³ Ñá í³· ñ³ Ï³Ý ÁÝ Ï» ñáõÃ Û³Ý Âáõñ ùÇ³ ÛÇ ïÝû ñÇ ÝáõÃ ÛáõÝ

Ð³ë ó»Ýª Î. äá ÉÇë, Ô³ É³ ÃÇ³, ìáÛ íá ¹³ ÷áÕ., Úáõ ÝÇáÝ Ë³Ý£

20] 398

§¼º ÜÆÂ¦ ºì §ê²ð ¶Æ êàü¦ (§¶. ê³ñ ·Ç ëáý ¨ ÁÝÏ.¦)

Ù³Ï ÝÇß Ý» ñÇ Å³ Ù³ óáõÛó Ý»ñ

Ð³ë ó»Ýª Î. äá ÉÇë, ä³Ñ ×» ¶³-µáõ£

20] 400

90 ¶áí³½¹Ý»ñ

1914Ã.

§Ø. Ðà ì² ÎÆØ Ú²Ü¦ ³é¨ïñ³ ÛÇÝ Ýáñ ïå³ ñ³Ý

Ð³ë ó»Ýª Î. äá ÉÇë, â³ù Ù³ù-×É³ñ, êÛáõÝµ Ûáõ Éáõ Ë³Ý, ·»ï Ý³-Ñ³ñÏ£

21] 402

Ø. Ðá í³ ÏÇÙ Û³ ÝÁ 1914Ã. Ñ»ï¨-Û³É Ïá ãáí ¹Ç Ù»É ¿ ³½ ·³ ÏÇó í³-×³ é³ Ï³Ý Ý» ñÇÝ.

§Ð³Û í³ ×³ é³ Ï³ ÝáõÃ Ûá°õÝ£ úë Ù³Ý Û³Ý ë³Ñ Ù³ Ý³¹ ñáõÃ Û³Ý Ñéã³Ï Ù³Ùµ µéÝ³ Ï³ ÉáõÃ Ûáõ ÝÁ ï³-å³É í»ó, ¨ Ñ³Û í³ ×³ é³ Ï³ Ýáõ-ÃÛáõ ÝÁ, áñ Ï³ß Ï³Ý¹ í³Í áõ Ë»Õ-¹í³Í ¿ñ Ñ³ Õáñ ¹³Ï óáõÃ Û³Ý áõ ÕÇ-Ý» ñÇ áõ ×³Ù ÷áñ ¹» Éáõ ¹Ûáõ ñáõÃ ÛáõÝ-Ý» ñÇ Çë å³é µ³ ó³ Ï³ ÛáõÃ Û³Ý Ï³Ù ë³Ñ Ù³ Ý³ ÷³Ï ÉÇ Ý» Éáõ å³ï ×³-éáí, ëÏë»ó ÃéÇãù ³é Ý»É, í» ñ³ Ï»Ý-¹³ Ý³ Ý³É áõ Ñ»ï½ Ñ» ï» Í³Õ Ï»É£

²Ûë »ñ¨áõÛÃÝ, ³Ý ßáõßï, ÙËÇ-Ã³ ñ³ Ï³Ý ¿ñ Ù»½ Ñ³ Ù³ñ, á ñáí-Ñ»ï¨ Ñ³Û ³½ ·Á ¹³ ñ»ñ Ç í»ñ Ñ³Ûï ÝÇ ¿ áñ å»ë í³ ×³ é³ Ï³Ý, ÇÝ ãÇ ßÝáñ ÑÇí Ý³ Ï³ ñá Õ³ ó»É ¿ Çñ Ñ³ Ù³ñ ³ å³ Ñá í»É Ï³ ÛáõÝ ¨ ³Ý Ï³ ñáï ¹Çñù£

Ð³Û ñ» Ý³ ÏÇó Ý»°ñ, Å³ Ù³ Ý³ÏÝ ¿, áñ Ù»Õ íÇ ³ ñ³ ·áõÃ Û³Ùµ ß³ñÅ í»-Éáíª Ó»é Ý³ñ Ï»Ýù ³ÛÝ ¿³ Ï³Ý ÙÇ-çáó Ý» ñÁ, á ñáÝù åÇ ïÇ Ýå³ë ï»Ý áõ ½³ñÏ ï³Ý Ù»ñ í³ ×³ é³ Ï³ Ýáõ-ÃÛ³ ÝÁ, ù³Ý ½Ç áñ¨¿ ³½ ·Ç Ùßï³ï¨ ·á ÛáõÃ Û³Ý Ï³ ÛáõÝ ³ å³ Ñá íáõÃ Ûáõ-ÝÁ, Ùï³ íáñ ÏñÃáõÃ Ûáõ ÝÇó ³Ý ÙÇ-ç³ å»ë Ñ» ïá, Ýñ³ ³é¨ïñ³ Ï³Ý

¹Çñ ùÇ µ³ñÓ ñáõÃ Û³Ý Ù»ç ¿£Â»¨ ÑÇÝ· ï³ ñÇ Ç í»ñ ×Ç· »Ýù

³ ÝáõÙ ³ é³ç ß³ñÅ í» Éáõ, ë³ Ï³ÛÝ ßáõ Ï³ ÛáõÙ ¹»é¨ë ÑÇ ß³ñ Å³Ý ãÝãÇÝ ³ é³ ç³ ¹Ç ÙáõÃ Û³Ý »Ýù Ï³ ñá Õ³ ó»É Ñ³ë Ý»É, ÇÝ ãÇ ó³Û ïáõÝ ³ å³ óáõÛ óÁ, ³ñ ¹³ñ¨, Ù³Û ñ³ ù³ Õ³ ùáõÙ §Ð³Û-Ï³ Ï³Ý µ³Ý ÏÇ¦ ÑÇÙ ÝáõÙÝ ¿, áñÝ Çñ Ï³ ñá ÕáõÃ Û³Ùµ áõ Ó»éÝ Ñ³ ëáõ-ÃÛ³Ùµ ÷³Û ÉáõÝ Ï»ñ åáí ¿ ·áñ ÍáõÙ, ³ñ Å³ Ý³ Ý³ Éáí ÝáõÛ ÝÇëÏ û ï³ñ Ý»-ñÇ ·Ý³ Ñ³ ï³Ý ùÇÝ áõ íëï³ Ñáõ-ÃÛ³ ÝÁ, Ñ³ Ï³ é³Ï 100.000 áë ÏÇ Çñ ËÇëï Ñ³ Ù»ëï ¹ñ³ Ù³·É ËÇÝ£ ² Ñ³ ÙÇ û ñÇ Ý³Ï Ñ³ Ùá½ í» Éáõ Ñ³ Ù³ñ, áñ Ó»é Ý³ñ ÏÁ, áñ ù³Ý ¿É Ëá ßáñ ãÉÇ ÝÇ, Î³ÙùÝ áõ ²ß Ë³ ï³ ëÇ ñáõÃ Ûáõ ÝÁ Ï³ ñáÕ »Ý ³ÛÝ ³ Ùáõñ Ïéí³Ý ¹³ñÓ-Ý»É. µ³í ¿, áñ ãíÑ³ï í»Ýù£

²ß Ë³ ï³ ëÇ ñáõÃ ÛáõÝ, Ñ³ ñ³-ï¨áõ ÃÛáõÝ ¨ ïÝï» ë³ ·Ç ïáõ ÃÛáõÝª ³ Ñ³ ·» Õ» óÇÏ ÙÇ »ñ ñáñ ¹áõÃ ÛáõÝ, á ñÇÝ ³Û ëáõ Ñ»ï¨ åÇÝ¹ åÇ ïÇ ÷³ñ í»Ýù ¨ Ç ëå³ë ¹Ý»Ýù Ù»ñ ³Ù µáÕç » é³Ý ¹Á, áñ å»ë ½Ç ï³ ñ»ó-ï³ ñÇ Ñ³ñ· áõ Ñ» ÕÇ Ý³ ÏáõÃ ÛáõÝ í³ë ï³ Ï»Ýù û ï³ñ ßáõ Ï³ Ý» ñáõÙ ¨ ³ñ ¹Ç³ Ï³Ý á ·Ç Ñ³ Õáñ ¹» Éáí Ù»ñ ·áñ Í³é ÝáõÃ ÛáõÝ Ý» ñÇÝª ³ å³ Ñá-í»Ýù ïÝï» ë³ Ï³Ý É³í ¹Çñùª ³½-·» ñÇ Ù»ç ß»ßï í» Éáõ Ñ³ Ù³ñ¦£

21] 401

§Ðà ì² ÎÆØ Ú²Ü ºÔ ́ ²Úð Üºð¦

ÐÇÙÝ í»É ¿ 1865Ã.£ Î³ å³ ñ» Ëá-Õá í³Ï Ý» ñÇ Óáõ É³ ñ³Ý ¨ å³ Ñ»ëï£ Ø» Í³ ù³ Ý³Ï í³ ×³ éáõÙ ¨ ³ é³-ùáõÙ ¿ Ï³ å³ñ, åÕÇÝÓ, óÇÝÏ, »ñ-Ï³Ã ¨ ³ÛÉ Ù» ï³Õ Ý»ñ£

Ð³ë ó»Ýª Î. äáÉ Çë, Ô³ É³ ÃÇ³, ´»ñ ß»Ý å» µ³ ½³ñ, ê³ Ùáõñ ÷áÕ., 86:

21] 408

§´. ÞÊÚ²Üò¦ àô §Ø. Ê²â²îðÚ²Üò ºì ÀÜÎ.¦

´³ Ãáõ ÙÇ Ý³í Ã³Ù Ã»ñù ³ñ ï³-Ñ³Ý áÕ ýÇñ Ù³ Ý»ñ, á ñáÝó Ý»ñ Ï³-Û³ óáõ óÇ ãÁ §úë Ù³Ý Û³Ý ³ é¨ ïñ³-ÛÇÝ µ³ÝÏÝ¦ ¿ñ£

21] 409

§Ðàì Ð²Ü Üºê Ú²Ô ÞÆ ́ ºÎ Ú²Ü¦

² Ù»Ý ï» ë³ ÏÇ åïáõÕ Ý» ñÇ áõ µ³Ý ç³ ñ» Õ» ÝÇ Ñ³Û Ï³ Ï³Ý ÁÝ ïÇñ å³ Ñ³ Íá Ý»ñª å³ï ñ³ëï í³Í úñ-Ã³ù Ûá ÛÇ ·áñ Í³ ñ³ ÝáõÙ, §úë Ù³Ý-Û³Ý ³é¨ïñ³ ÛÇÝ µ³Ý ÏÇ¦ û Å³Ý-¹³ ÏáõÃ Û³Ùµ£

ä³ Ñ³ Íá Ý» ñÁ í³ ×³é íáõÙ »Ý §ê. ² ñ³å Û³Ý ¨ ä. ¶³É ý³ Û³Ý¦ ýÇñ Ù³ ÛáõÙ£ Ð³ë ó»Ýª Î. äá ÉÇë, ¸ÇÉ ëÇ½ ½³ ¹» Ë³Ý, 6:

21] 409

91¶áí³½¹Ý»ñ

§èà êÆ Ú²¦ ³ å³ Ñá í³· ñ³ Ï³Ý ÁÝ Ï» ñáõÃ ÛáõÝ

Âáõñ ùÇ³ ÛÇ Ù³ë Ý³× Ûáõ ÕÇ ïÝû-ñ»Ýª ². ÐáõñÙ Ûáõ½, êï³Ù µáõ ÉÇ ·áñ-Í³ Ï³Éª ¸. ² ñ³å Û³Ý, ÁÝ¹ Ñ³ Ýáõñ ùÝÝÇãª î. ø» ã»× Û³Ý£

Ð³ë ó»Ýª Î. äá ÉÇë, ¸ÇÉ ëÇ½ ½³ ¹» Ë³Ý, 20:

21] 410

§Ðº ÂàôØ êºÂ Ú²Ü¦

ÐÇÙÝ í»É ¿ 1878Ã.£ ö³ ñÇ ½Çó ·ÝáõÙ ¨ µá Éáñ ³ñ¨»É Û³Ý ·³ í³é-Ý» ñáõÙ Ù» Í³ ù³ Ý³Ï í³ ×³ éáõÙ ¿ ³ Ù» Ý³ Ýá ñ³Ó¨ Ñ³ ·áõë ï» Õ»Ý£ Ø³ë Ý³× Ûáõ Õ»ñ áõ ÝÇ üÇ ÉÇ å»áõÙ (äÉáí ¹Çí) áõ èáõë ãáõ ÏáõÙ£

Ð³ë ó»Ýª Î. äá ÉÇë, êáõÉ Ã³Ý Ð³ Ù³Ù, èáõ ë³ Ï³Ý µ³Ý ÏÇ ×Çßï Ñ³ñ¨³ ÝáõÃ Û³Ùµ£

21] 411

§Ø. ºì ¶. Þ²Ø î²ÜÖ Ú²Ü ºì ÀÜÎ.¦

² Ù»Ý ï» ë³ ÏÇ Ù» ï³ù ë», µñ¹», µ³Ù µ³ Ï» Ïïá ñ» Õ» ÝÇ Ù» Í³ ù³-Ý³Ï í³ ×³éù£ Ø³ë Ý³× ÛáõÕ áõ ÝÇ üÇ ÉÇ å»áõÙ (äÉáí ¹Çí)£

Ð³ë ó»Ýª äá ÉÇë, â³ù Ù³ù× É³ñ£21] 413

ØÇ ù³ Û»É Þ³Ù ï³Ý× Û³Ý

¶ñÇ·áñ Þ³Ù ï³Ý× Û³Ý

§øºê ä² îºð ÜºÈ¦ ýñ³Ý ëÇ³ Ï³Ý ³ å³ Ñá í³· ñ³ Ï³Ý


²ñ¨»É ùáõÙ ïÝû ñ»Ýª ¶³é ÝÇÏ ²ëï í³ Í³ ïáõñ£

Ð³ë ó»Ýª Î. äá ÉÇë, ä³ ë³Å ¶³Ãñ ×ÁûÕ Éáõ£

21] 414

§Âà ø²îÈ Ú²Ü¦ ÑÛáõ ñ³ Ýáó Ý»ñ

§´» ñ³¦, §Â» ñ³ åÇ³¦, §ê³Ù-Ù»ñ å³ É³ë¦£

è»ë ïá ñ³Ý, Ù»Í í³ ×³ é³ ï» ÕÇ£Î. äá ÉÇë£

21] 415

92 ¶áí³½¹Ý»ñ

§ú Âà ¶² ð²Ä ´º ð²¦

²Ûë ï»Õ í³ ×³é íáõÙ »Ý ³ß Ë³ñ ÑÇ ³ é³ç Ý³ Ï³ñ· ·áñ Í³-ñ³Ý Ý» ñÇ Ýáñ ¨ ùÇã û· ï³ ·áñ Í³Í ³í ïá Ù» ù» Ý³ Ý»ñ, µ»é Ý³ ï³ñ-Ý»ñ, §äÝ»áõë äÇ ñ»É ÉÇ¦ ýÇñ Ù³ ÛÇ Ãá Õ³ñ Ï³Í ³í ïá Ù» ù» Ý³ ÛÇ áõ Ñ»-Í³Ý íÇ ³Ý í³ ¹á Õ»ñ£

Âáõñ ùÇ³ ÛÇ ·áñ Í³ Ï³Éª §´³ñ-ë»Õ Â» ù» Û³Ý áñ ¹Ç¦ ýÇñ Ù³£

Ð³ë ó»Ýª Î. äá ÉÇë, ´» ñ³, ê³-ùÁ½ ² Õ³×, ² É»áÝ ÷áÕ., 3, 5, 7£

21] 416

§ØÎðîÆâ üðºÜÎ Ú²Ü¦

úë Ù³Ý Û³Ý ³ñ ïáÝ Û³É ½Ç Ý³-í³ ×³é£ ì³ ×³ éáõÙ ¿ ½»Ýù, áñ ëáñ-¹³ Ï³Ý Ññ³ ó³Ý Ý»ñ, ÷³Ù ÷áõßï-Ý»ñ, ÇÝã å»ë Ý³¨ Ñ» Í³ ÝÇí Ý»ñ. ³Ý· ÉÇ³ Ï³Ý B.S.A. ¨ §ä³É Ùá-é³É¦ Ñ» Í³ ÝÇí Ý»ñ Ãá Õ³ñ ÏáÕ ýÇñ-Ù³ Ý» ñÇ ÙÇ³Ï Ý»ñ Ï³ Û³ óáõ óÇã£

Ð³ë ó»Ýª Î. äá ÉÇë, Ø» ë³ ¹»Ã Ë³Ý, 29-33£

21] 418

§ÂºÚ Æ ê² ¶àôÈ Ú²Ü¦

§Ðáí Ñ³Ý Ý»ë Æ ë³ ·áõÉ Û³Ý, áñ-¹Ç ¨ ÁÝÏ.¦ ýÇñ Ù³£

Ð³ë ó»Ýª äá ÉÇë, ä³Ñ ×» ¶³ µáõ, ê³ ïÁ ·Ç» Ë³ ÝÇ ³ÝÏ ÛáõÝ, ¶³ ïÁ-·Ûáõ ÕÇ Ñ³ Ûáó » Ï» Õ» óáõ ¹Ç Ù³óª ØÏñïÇã ´³É Ã³ Û³ ÝÇ Ë³ ÝáõÃ£

21] 419

§êîº ö²Ü ØÆ ø² ÚºÈ Ú²Ü¦

ÞÇ Ý³Ý Ûáõ Ã» ñÇ, Ý»ñ Ï» ñÇ, Ý³í-ÃÇ áõ Ù» ï³Õ Û³ Ç ñ» ñÇ í³ ×³ é³-ïáõÝ£

Ð³ë ó»Ýª Î. äá ÉÇë, ¶³ ïÁ· ÛáõÕ£ 21] 444

§êÆÈ ÎÆÖ Ú²Ü, Æê äºÜÖ Ú²Ü ºì øºÐ Ú² Ú²Ü¦

² Ù»Ý ï» ë³ ÏÇ ³ñ¨»É Û³Ý ·áñ-·» ñÇ ý³µ ñÇ Ï³ ¨ å³ Ñ»ëï£ Ø³ë-Ý³× Ûáõ Õ»ñ áõ ÝÇ Î. äáÉ ëáõÙ, ê³ Éá-ÝÇ ÏáõÙ, Î» ë³ ñÇ³ ÛáõÙ, êí³ ½áõÙ ¨ ÚáõñÏ Ûáõ åáõÙ£

Î»Ýï ñá Ý³ ï» ÕÇÝª Æ½ ÙÇñ£Î. äáÉ ëÇ Ù³ë Ý³× Ûáõ ÕÇ Ñ³ë ó»Ýª

Â³ ñ³½× É³ñ, 76-78£21] 420

§ºö ðºØ¦ Ñ³Û Ï³ Ï³Ý

Ùáõß ï³ Ï³ í³ ×³ é³ ïáõÝ

93¶áí³½¹Ý»ñ

Ð³ë ó»Ýª Î. äá ÉÇë, ´» ñ³, éáõ-ë³ Ï³Ý ¹»ë å³ Ý³ ï³Ý ¹Ç Ù³ óÇ Ù»Í ÷á Õáó, êÇ ñÇ³ Ï³Ý å³ ë³Å, 27-28£

21] 421

§ÜÞ²Ü â² ØÆâ Ú²Ü¦

Ð³ñ ë³ Ý» Ï³Ý Ùá Ù» ñÇ Ù»Í í³-×³ é³ ïáõÝ£

Ð³ë ó»Ýª ¶³ Ù³Ý Ãá Ë³Ý, 85£ Ø³ë Ý³× ÛáõÕª Ø»Ñ Ù»¹ ÷³ ß³ Ë³Ý, 5£

21] 423

ê´. öðÎâÚ²Ü ²¼ ¶² ÚÆÜ ÐÆì²Ü ̧ ² Üà òÆ

³ñ ï³¹ ñáõÃ Û³Ý ëÇ ·³ ñ» ïÇ ÃáõÕÃ

Ð³ë ó»Ýª Î. äá ÉÇë, §² ×»Ù Û³Ý, ÔáÝ ã»· ÛáõÉ Û³Ý ¨ ÁÝÏ.¦ ýÇñ Ù³, êáõÉ Ã³Ý Ð³ Ù³Ù Øá É³ Â³ß£

(²å ñ³Ý ù³ ÝÇ ßÇ íñ³ ½» ï»Õ-í³Í ¿ ²½ ·³ ÛÇÝ ÑÇ í³Ý ¹³ Ýá óÇ ÑÇÙ Ý³ ¹Çñ Ð. ä»½× Û³ ÝÇ ¹Ç Ù³-å³ï Ï» ñÁ)£

21] 426

§Ð²Ø ́ ²ð ÒàôØ ØºÜ ¼ÆÈÖ Ú²Ü ºì ÀÜÎ.¦

ì³ ×³ éáõÙ ¿ ·Ûáõ Õ³ïÝ ï» ë³-Ï³Ý Ù» ù» Ý³ Ý»ñ, çñÑ³Ý åáÙ å»ñ, Ëá Õá í³Ï Ý»ñ, í³ é³ ñ³Ý Ý»ñ, ï³-Ï³é Ý»ñ ¨ ³ÛÉ Ù» ï³Õ Û³ Ç ñ»ñ£

Ø³ë Ý³× ÛáõÕ áõ ÝÇ ²¹ ñÇ³ Ý³-åáÉ ëáõÙ (¾ ¹Çñ Ý»)£

Ð³ë ó»Ýª Î. äá ÉÇë, º ÝÇ Ë³Ý, êÇñ ù» ×Ç, 39£

21] 427

§Øºø¸àô ¶²È ºÔ ́ ²Úð Üºð¦ (Ø²Ü âºêîð)

ÁÝ Ï» ñáõÃ Û³Ý ³ Ý³ë Ý³ µáõ Å³ Ï³Ý ¹» Õ³ ÙÇ çáó Ý»ñ

Âáõñ ùÇ³ ÛÇ ÙÇ³Ï Ý»ñ Ï³ Û³ óáõ-óÇãª §Â»ñ½ Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý»ñ¦ ýÇñ Ù³£

Ð³ë ó»Ýª Î. äá ÉÇë, ² ßÁñ ¿ ý»Ý ¹Ç Ë³Ý, 26£

21] 428

§ä²ð Âºì ºì îÆ¶ ð²Ü Ð²Îà´ Ú²Ü¦

Î»ñ å³ ë» Õ» ÝÇ Ù»Í í³ ×³ é³-ïáõÝ£

Ð³ë ó»Ýª Î. äá ÉÇë, êáõÉ Ã³Ý Ð³ Ù³Ù, Âá ÷³É Û³Ý Ë³ ÝÇ Ùáïª ÖÝÏñûÕ Éáõ Ë³Ý, 1£

21] 428

§Ü² êÆà Ü² È²¦ éáõ ÙÇ Ý³ Ï³Ý ³ å³ Ñá í³· ñ³ Ï³Ý


Âáõñ ùÇ³ ÛÇ ÁÝ¹ Ñ³ Ýáõñ ·áñ Í³-Ï³Éª ú. ØÇ Ý³ë Û³Ý£

Ð³ë ó»Ýª Î. äá ÉÇë, Ô³ É³ ÃÇ³, Úá Ù»ñ ² µÇ¹ Ë³Ý, 9, 10£

21] 429

§¶²è ÜÆÎ ÆÜ ÖÆÖ Ú²Ü ºì ÀÜÎ.¦

94 ¶áí³½¹Ý»ñ

Ð³ ·áõëï ¨ ½·»ë ïÇ å³ ñ³ ·³-Ý»ñ£

Ð³ë ó»Ýª Î. äá ÉÇë, Ø³ñ ÷áõ×-É³ñ, 4-6£

21] 431

§Èº ìàÜ ÎÚàôØàôÞÎºðî²ÜÚ²Ü¦

Ø» ï³Õ Û³ ·áñ ÍÇù Ý» ñÇ Ñ³-ñáõëï ï» ë³ Ï³ ÝÇ£

Ð³ë ó»Ýª Î. äá ÉÇë, Ô³ É³ ÃÇ³, Ø³Ñ Ùáõ ¹Ç Û» ÷áÕ., 29£

21] 430

§ÞÆ ð²Î¦ Îàà äº ð² îÆì ÀÜÎºðàôÂ ÚàôÜ

¸ñ³ Ù³· Éáõ ËÁª 3000 ûëÙ. áë ÏÇ£ Üå³ ñ» Õ» ÝÇ Ù»Í í³ ×³ é³ ïáõÝ£


§Ø. ê² ð²ü Ú²Ü¦

Îïá ñ» Õ» ÝÇ ¨ Ýá ñ³Ó¨áõÃ Û³Ý í³ ×³ é³ ïáõÝ£

Ð³ë ó»Ýª êÇñ ù» ×Ç, Æë Ù³ ÛÇÉ ÷³ ß³ Ë³Ý, 12

21] 433

§² ê² îàÆð Üºì Þº ÐÆðÈ Ú²Ü¦

ÐÇÙÝ í»É ¿ 1888Ã.£ ÞÇ Ý³Ý Ûáõ ÃÇ Ù»Í å³ Ñ»ëï£


§Ð² ðàôÂ ÚàôÜ ²ðê È²Ü Ú²Ü¦

ÐÇÙÝ í»É ¿ 1890Ã.£ ²Õ Ûáõ ëÇ ·áñ-Í³ ñ³Ý, Ñ³ë ó»Ýª øÛ³ ÕÁï Ë³ Ý»£ ì³ é» É³ ÷³Û ïÇ Ù»Í å³ Ñ»ëï, Ñ³ë ó»Ýª ¶³ ïÁ· ÛáõÕ, Ð³Û ¹³ñ ÷³ ß³ ×³ï ï»£

21] 437

§² ð²Ø Ü. êº ÈÆ Ú²Ü¦

Î³ Ý³Ýó áõ ïÕ³ Ý» ñÇ Ñ³ ·áõë-ïÇ Ù»Í ý³µ ñÇ Ï³£

Ð³ë ó»Ýª Î. äá ÉÇë, Ø³Ñ Ùáõ¹ ÷³ ß³, øÛáõñù ×Ç Ë³Ý, 3, 4, 16, 27, 28, 36, 46, 47, 50£

21] 440

§Ð. êº ÈÆ Ú²Ü¦

95¶áí³½¹Ý»ñ

Î³ Ý³Ýó Ù» ï³ù ë», µñ¹» ¨ ³ÛÉ Ïïá ñ» Õ» ÝÇ í³ ×³ é³ ïáõÝ£

Ð³ë ó»Ýª Î. äá ÉÇë, ä³Ñ ã» ¶³-µáõª ú ñá½ ¹Ç ´³ ùÇ ¹Ç Ù³ó, øë³Ý-Ãá åáõ Éá Ë³Ý, 27£

21] 440

§ÈàÜ ÄÆÜ¦ ßí»Û ó³ ñ³ Ï³Ý Å³ Ù³ óáõÛó Ý»ñ

Âáõñ ùÇ³ ÛÇ ÙÇ³Ï Ý»ñ Ï³ Û³ óáõ-óÇã §Ü³ ëÇµ Ê. Ö»½ í»× Û³Ý ¨ áñ-¹Ç¦ ÁÝ Ï» ñáõÃ ÛáõÝ£ Ð³ë ó»Ýª Î. äá-ÉÇë, Ø³Ñ ý³ ½³× É³ñ ÷áÕ., 44-46£

§ÈáÝ ÅÇÝ¦ Å³ Ù³ óáõÛó Ý» ñÁ í³-×³é íáõÙ »Ý ´» ñ³ ÛáõÙ, §². ¨ î. ² ½Ç½ Û³Ý »Õ µ³Ûñ Ý»ñ¦ ÁÝ Ï» ñáõ-ÃÛ³Ý Ã³Ý Ï³ ·ÇÝ ù³ ñ» ñÇ í³ ×³-é³ ï³ ÝÁ£ Ð³ë ó»Ýª Ø»Í ÷áÕ., 337£

21] 441

§êîº ö²Ü Ø²ð îÆÎ Ú²Ü àð¸ÆÜºð¦

ÐÇÙÝ í»É ¿ 1868Ã.£ ´ñáõ ë³ ÛÇ Ù»-ï³ù ë» ·áñÍ í³Íù Ý»ñ, ëñµÇã Ý»ñ ¨ µ³Õ ÝÇ ùÇ ³ÛÉ å³ ñ³ ·³ Ý»ñ£

Ð³ë ó»Ýª Î. äá ÉÇë, Ø³Ñ Ùáõ¹ ÷³ ß³, ² µáõ¹ ¿ ý»Ý ¹Ç, º ÝÇ â³ñ ßÁ£

21] 442

§¶²è ÜÆÎ ² Ö²è Ú²Ü¦

Ü»ñ ÙáõÍ Ù³Ý ¨ ³ñ ï³ Ñ³Ý Ù³Ý ·áñ Í³ñù Ý»ñ£

§ì»ë Ã»ñÝ¦ ³ å³ Ñá í³· ñ³-Ï³Ý ÁÝ Ï» ñáõÃ Û³Ý äáÉ ëÇ ·áñ Í³-Ï³É£

Ø³Ñ Ùáõ¹ ÷³ ß³, ´á Ûáõù ÛÁÉ ¹Á½ Ë³Ý, 3 Ñ³ë ó»áõÙ ·ÝáõÙ ¿ ³ Ù»Ý ï» ë³ ÏÇ ³Ý ïÇÏ Ç ñ»ñ£

²ñ¨»É Û³Ý ³Ý ïÇÏ Ç ñ» ñÇ í³-×³ é³ ïáõÝ£

Ð³ë ó»Ýª Î. äá ÉÇë, Ø»Í ßáõ Ï³, ê³Ñ³ý É³ñ ÷áÕ., 95-97£

21] 442

§úê Ø² ÜÆ Úº¦ Ñ³Û Ï³ Ï³Ý Ù»Í ÑÛáõ ñ³ Ýáó

ê» ÷³ Ï³ Ý³ ï»ñ ¨ ïÝû ñ»Ýª ê. Ü. ö³ ÷³½ Û³Ý£

Ð³ë ó»Ýª Î. äá ÉÇë, Ô³ É³ ÃÇ³, Úáõù ë»ù ø³É¹ÁñÁÙ, 30£

21] 443

§¶ðÆ ¶àð ¾ð ØºÜ Ú²Ü¦

ÐÇÙÝ í»É ¿ 1872Ã.£ Ð³ ·áõë ï» Õ»-ÝÇ Ù»Í í³ ×³ é³ ïáõÝ£

Ð³ë ó»Ýª Î. äá ÉÇë, êáõÉ Ã³Ý Ð³-Ù³Ù, Âá ÷³É Û³Ý Ë³Ý, 34£

21] 447

§ºð ì²Ü¸ Âºð¼ Ú²Ü¦

Ø» ï³Õ Û³ Ç ñ» ñÇ í³ ×³ é³-ïáõÝ£ úë Ù³Ý Û³Ý å» ï³ Ï³Ý Ý³-í³ ßÇ Ý³ ñ³ ÝÇ, ÃÝ¹³ Ýá Ã³ ñ³ ÝÇ, ßá ·» Ý³ í³ ÛÇÝ ¨ ³ÛÉ Ñ³ë ï³ ïáõ-ÃÛáõÝ Ý» ñÇ Ù³ ï³ Ï³ ñ³ñ£

Ð³ë ó»Ýª Î. äá ÉÇë, Ô³ É³ ÃÇ³, Ø³Ñ Ùáõ ¹Ç Û» ÷áÕ., 42£

21] 447

1920Ã.

§Æ´ ð² Üàê Ú²Ü ºÔ ́ ²Úð Üºð¦ Ñ³Û Ï³ Ï³Ý ßá ·» Ý³ í³ ÛÇÝ


ê» ÷³ Ï³Ý ßá ·» Ý³ í»ñª §² Ù³-ëÇ³¦, §ê³Ù ëáÝ¦, §îñ³ åÇ ½áÝ¦, §ÎÇ ñ³ ëáÝ¦£ ¶ÉË³ íáñ ë» ÷³ Ï³-Ý³ ï» ñ» ñÇó Ù»ÏÝ ¿ Ý³¨ §Âáõ-ñ³Ý¦ ßá ·» Ý³ íÇ£

âí»ñ Ã»ñ.Î. äá ÉÇë – Æ Ý» µá Éáõ – ê³Ù ëáÝ –

ÎÇ ñ³ ëáÝ – úñ ¹áõ - ´³ ÃáõÙÎ. äá ÉÇë – Æ½ ÙÇñ – Ø»ñ ëÇÝÎ. äá ÉÇë – ä³Ýïñ Ù³Î. äá ÉÇë – Øáõ ï³ ÝÇ³ - Î»Ù É» ÛÇÏÎ. äá ÉÇë – ÜÇ Ïá ÙÇ ¹Ç³£

22] 336

96 ¶áí³½¹Ý»ñ

1921Ã.

§Ü² êÆ´ Ê. Öº¼ ìºÖ Ú²Ü ºì àð ̧ Æ¦

§ÈáÝ ÅÇÝ¦ Ñ³Ý ñ³ Ñ³Ûï ßí»Û ó³-ñ³ Ï³Ý Å³ Ù³ óáõÛó Ý» ñÇ ýÇñ Ù³ ÛÇ ÙÇ³Ï Ý»ñ Ï³ Û³ óáõ óÇ ãÁ ²ñ¨»É ùáõÙ£

Ð³Ý ¹Ç ë³ ÝáõÙ ¿ Ý³¨ ÄÝ¨Ç §ì³ß éáÝ ¨ ÎáÝë Ã³Ý Ã»Ý¦ Å³ Ù³-óáõÛó Ý» ñÇ áõ ö³ ñÇ ½Ç §Øá éÇ ·á¦ áë Ï»ñ ã³ Ï³Ý ýÇñ Ù³ Ý» ñÇ Ý»ñ Ï³-Û³ óáõ óÇ ãÁ£

ì³ ×³ éáõÙ ¿ Ã³Ý Ï³ ·ÇÝ ù³ ñ»ñ áõ áë Ï» ßÕÃ³ Ý»ñ£

Ð³ë ó»Ýª Î. äá ÉÇë, Ø»Í ßáõ Ï³£ 23] 389

§Îà äºè ÜÆÎ Ê² â² îàôð Ú²Ü¦

ÐÇÙÝ í»É ¿ 1900Ã.£ Ø» ï³Õ Û³ Ç ñ» ñÇ, Ñ³ ·áõë ïÇ, Ïáß ÏÇ, Éáõ ë³-ÝÏ³ñ ã³ Ï³Ý å³ ñ³ ·³ Ý» ñÇ Ù»-Í³ ù³ Ý³Ï áõ ÷áù ñ³ ù³ Ý³Ï í³-×³éù£ Ü»ñ Ùáõ ÍáõÙ ¨ ³ñ ï³ Ñ³-ÝáõÙ ¿ ³å ñ³Ýù Ý»ñ£ àõ ÝÇ ï³ ñ³Ý-óÇÏ ³å ñ³Ýù Ý» ñÇ å³ Ñ»ëï, ÇÝã-å»ë Ý³¨ Íá í³ ÛÇÝ ·áñ Í³ Ï³ Éáõ-

ÃÛáõÝ, á ñÇ ÙÇ çá óáí ÷³ Ë³¹ ñáõÙ áõ Ù³ù ë³ ½»ñ ÍáõÙ ¿ ³å ñ³Ýù Ý» ñÁ£

Ð³ë ó»Ýª êï³Ù µáõÉ, ä³Ñ ×» ¶³ µáõ, Ø»Û í³ Ëáß Ë³Ý£

23] 388

§Î. Ú²ì ðàô Ú²Ü ºì àð ̧ Æ Üºð¦

ÐÇÙÝ í»É ¿ 1880Ã.: ²ñ¨»É ùáõÙ Ã» ÛÇ ³ Ù» Ý³ ÑÇÝ ¨ ³ Ù» Ý³ Ëá ßáñ ýÇñ Ù³Ý ¿£

ì³ ×³ éáõÙ ¿ Ý³¨ ³Ý· ÉÇ³ Ï³Ý áõ ýñ³Ý ëÇ³ Ï³Ý ³ñ ï³¹ ñáõÃ Û³Ý ½³ Ý³ ½³Ý µñ¹» Ïïá ñ» Õ»Ý£

Ð³Ý ¹Ç ë³ ÝáõÙ ¿ ³Ý· ÉÇ³ Ï³Ý §National Union Society Ltd. of London¦ ³ å³ Ñá í³· ñ³ Ï³Ý ÁÝ-Ï» ñáõÃ Û³Ý Ý»ñ Ï³ Û³ óáõ óÇ ãÁ£

àõ ÝÇ ÃÇ Ã»Õ Û³ áõ Ù» ï³Õ Û³ ï³ ñ³ ï» ë³Ï ïáõ ÷» ñÇ Ëá ßáñ ·áñ Í³ ñ³Ýª û ñ³ Ï³Ý 10.000 ïáõ÷ ³ñ ï³¹ ñá Õ³ Ï³ ÝáõÃ Û³Ùµ£

Ð³ë ó»Ýª Î. äá ÉÇë, æ» É³É µ»Û Ë³Ý, 12£

23] 390

§Ø. ² ðºì Ú²Ü ºì ÀÜÎ.¦

ÐÇÙÝ í»É ¿ 1906Ã.£ àõ ÝÇ §ì³-Ã³Ý¦ ¨ §² ñ³ùë¦ ³ å³ Ñá í³·-ñ³ Ï³Ý ÁÝ Ï» ñáõÃ ÛáõÝ Ý» ñÁ, Ñ³Ý-¹Ç ë³ ÝáõÙ ¿ §ÈáÛ¹¦ ³Ý· ÉÇ³ Ï³Ý ³ å³ Ñá í³· ñ³ Ï³Ý ÁÝ Ï» ñáõÃ Û³Ý Ý»ñ Ï³ Û³ óáõ óÇ ãÁ£

¼µ³Õ íáõÙ ¿ ³å ñ³Ýù Ý» ñÇ Ý»ñ-ÙáõÍ Ù³Ùµ ¨ ³ñ ï³ Ñ³Ý Ù³Ùµ£

¸ñ³ Ù³· Éáõ ËÁª 150.000 ûë Ù³Ý-Û³Ý áë ÏÇ£

Ð³ë ó»Ýª êï³Ù µáõÉ, êÇñ ù» ×Ç, ¶Ûáõ Ý»ñ Ë³Ý£

23] 392

§¶. Ø² ¶àôÈ Ú²Ü àð ̧ Æ Üºð¦

ÐÇÙÝ í»É ¿ 1860Ã.£ ì³ ×³ éáõÙ ¿ Ã³Ý Ï³ ·ÇÝ ù³ ñ»ñ, ³ñ Í³ Ã³ å³ï ¨ ³ÛÉ å³ Ûáõ ë³Ï Ý»ñ, Å³ Ù³ óáõÛó-Ý»ñ£

Ð³Ý ¹Ç ë³ ÝáõÙ ¿ ßí»Û ó³ ñ³-Ï³Ý Å³ Ù³ óáõÛó Ý» ñÇ §è»Ï ï³¦ ýÇñ Ù³ ÛÇ, ÇÝã å»ë Ý³¨ ãÑñÏÇ½ íáÕ å³ Ñ³ ñ³Ý Ý»ñ ³ñ ï³¹ ñáÕ ³Ý·-ÉÇ³ Ï³Ý ¨ ³íëï ñÇ³ Ï³Ý ýÇñ Ù³-Ý» ñÇ Ý»ñ Ï³ Û³ óáõ óÇ ãÁ£

Ð³ë ó»Ýª êï³Ù µáõÉ, º ÝÇ-æ³-ÙÇ, 38-40£

23] 398

97

²ä ð²Ü ø² îº ê²Î Üºð² È² Ö² – µ³Ù µ³Ï Û³ Ï³Ù µ³Ù µ³ Ï³ Ë³éÝ Ïïá ñ» Õ»Ýª

·Í³ íáñ Ï³Ù Í³Õ Ï³ ½³ñ¹£ ² ÝáõÝÝ ëï³ ó»É ¿ »ñ÷ Ý» ñ³Ý·, Ë³Û ï³µ Õ»ï ·áõÛ Ý» ñÇ Ñ³ Ù³ñ£

²ê ìº (³ ëáõ) – Ù³ Ñáõ¹£´²ê Ø² – ãÇÃ£¶Êîàð – ÁÝ Ïáõ ½» Õ» ÝÇ ï³ ñ³ ï» ë³Ï, á ñÇó ëï³ó íáõÙ ¿ñ

Ã³ Ý³ù£¾Ü Â² ðÆ – »ñ Ï³ ñ³ ÷»ß Í³Õ Ï³ ½³ñ¹ ßñç³½ ·»ëï£ÂÆðº – µ³Ùµ³ÏÛ³ Ã»É:ÐàôØ Øº î²øê – Ù» ï³ù ë³ µá Åá ÅÇó ãÑ³Ý í³Í ÑáõÙù, á ñÁ

í» ñ³Ù ß³Ï íáõÙ ¿ñ ºí ñá å³ ÛáõÙ áõ ß³ï µ³ñÓñ ·ÇÝ áõ Ý»ñ£ Î³ ÛÇÝ ÑáõÙ Ù» ï³ù ëÇ ÙÇ ù³ ÝÇ ï»-ë³Ï Ý»ñ£

Ø² Üàô ê² – µ³Ù µ³ Ï» ·áñÍ í³Íù, Ù³ Ý»É µ³ éÇó£Ú²¼ Ø² – ³ å³ ñáß£ÞàôÞ Ø² – ùÝçáõÃ£øÆÂðº – ·¨»Ý ³Ýí³Ùµ µáõÛëÇó ëï³óíáÕ ÏåãáõÝ ÝÛáõÃ:

¸ð² Ø² Î²Ü ØÆ² ìàð Üºð²È ÂàôÜ – áë ÏÇ, áë Ï»¹ ñ³Ù, Ñ³ í³ ë³ñ ¿ñ 100 Õáõ ñáõ ßÇ£²Î âº – XVI-XVIII ¹¹. ¹ñ³ Ù³ Ï³Ý ÑÇÙ Ý³ Ï³Ý ÙÇ³ íáñ£

êáõÉ Ã³Ý úñ Ë³Ý-Ô³ ½ÇÇ û ñáù Ñ³ï í³Í ³ é³-çÇÝ ¹ñ³ ÙÁ Ïáã í»É ¿ §³Ï ã»Ç-ûë Ù³ ÝÇ¦£ 4 ³Ï ã»Ý (Ñ» ïáª 3-Á) Ñ³ í³ ë³ñ ¿ñ 1 ¹Çñ Ñ»Ù ³ñ Í³ ÃÇ£ ¶áñ Í³ ÍáõÃ Ûáõ ÝÇó Ñ³Ý í»É ¿ 1818-1819ÃÃ.£

¸Æð ÐºØ – Ñ³ í³ ë³ñ ¿ñ 3,06 ·ñ³Ù ³ñ Í³ ÃÇ£ Âáõñ ùÇ³-ÛáõÙ ÁÝ ¹áõÝ í³Í ÏßéÇ ÑÇÙ Ý³ Ï³Ý ÙÇ³ íá ñÇª ûÏ-Ï³ ÛÇ, 1/400-³ Ï³Ý Ù³ëÝ ¿ñ (1 ûÏ Ï³Ý Ñ³ í³ ë³ñ ¿ñ 400 ¹Çñ Ñ» ÙÇ, Ùáï 1 ýñ³Ý ÏÇ)£ ¶áñ Í³Í í»É ¿ ÙÇÝã¨ ³Ï ã»Ç »ñ¨³Ý ·³ ÉÁ£

Ôàô ðàôÞ – ³é³çÇÝ ³Ý·³Ù Ñ³ïí»É ¿ ëáõÉ Ã³Ý êáõ É»Û Ù³Ý II-Ç Å³ Ù³ Ý³Ï ï» ÕÇ áõ Ý» ó³Í ýÇ Ý³Ý ë³ Ï³Ý Ñ³-Ù³ Ï³ñ ·Ç µ³ ñ» ÷áË Ù³Ý ßñç³ ÝáõÙª 1687Ã., Ñ³-Ù³ñ í» Éáí Ãáõñ ù³ Ï³Ý ÉÇ ñ³ ÛÇ 1/100 Ù³ ëÁ£

ö² ð² – ÝÏ³ ïÇ áõ Ý» Ý³ Éáí, áñ Âáõñ ùÇ³ ÛáõÙ ³Ï ã»Ç ù³-Ý³ÏÝ áõ á ñ³ ÏÁ ³Ý Ï³ ÛáõÝ µÝáõÛÃ ¿ñ ëï³ ó»É, Ñ³ï í»É ¿ ÷³ ñ³Ýª ÁÝ ¹áõÝ í» Éáí Çµñ¨ Õáõ ñáõ ßÇ Ù³ë£ 1 ÷³ ñ³Ý Ñ³ í³ ë³ñ ¿ñ 6 ¹Çñ Ñ» ÙÇ, 3 ³Ï-ã»Ç£ 40 ÷³ ñ³Ý Ñ³ í³ ë³ñ ¿ñ 1 Õáõ ñáõ ßÇ£

ÎÞèÆ ØÆ² ìàð Üºð´²Â Ø²Ü – Âáõñ ùÇ³ ÛáõÙ ¨ ³ñ¨»É Û³Ý á ñáß »ñÏñ Ý» ñáõÙ

·áñ Í³Í íáÕ ÏßéÇ ÙÇ³ íáñ£ 1 µ³Ã Ù³ ÝÁ Ñ³ í³ ë³ñ ¿ñ 6 ûÏ Ï³ ÛÇ (7Ï· 680·)£

øÆ Èº – Ñ³ í³ ë³ñ ¿ñ 25 Ï·£

úÎ Î² (û Ë³) – »ñ Ï³ñ Å³ Ù³ Ý³Ï ·áñ Í³Í í»É ¿ áñ å»ë ÏßéÇ ÑÇÙ Ý³ Ï³Ý ã³÷£ 1 ûÏ Ï³Ý Ñ³ í³ ë³ñ ¿ñ 2Ï· 225 ·ñ³ ÙÇ£

ì²ð â² Î²Ü ØÆ² ìàð Üºð¾ Ú² ÈºÂ – úë Ù³Ý Û³Ý Ï³Ûë ñáõÃ Û³Ý ³ Ù» Ý³ Ëá ßáñ í³ñ-

ã³ Ï³Ý ÙÇ³ íáñª Ý³ Ñ³Ý·£ ² í» ÉÇ áõß ·áñ Í³Í í»É ¿ íÇ É³ Û»Ã »½ ñÁ£

Ü² ÐÆº – í³ñ ã³ Ï³Ý ÙÇ³ íáñ, á ñÇ Ï³ é³ í³ ñÇãÝ ¿ñ ·³Û Ù³ ·³ ÙÁ£

èàô Øº ÈÆ – úë Ù³Ý Û³Ý Ï³Ûë ñáõÃ Û³Ý »í ñá å³ Ï³Ý ïÇ-ñáõÛÃ Ý» ñÇÝ ïñí³Í ³Ý í³ ÝáõÙ£

ê²Ü æ²Î – ·³ í³é£___________

²Þ ÖÆ – Ëá Ñ³ ñ³ñ Ï³Ù ×³ ß³ ñ³ Ý³ ï»ñ£² æºØ – û ï³ñ, û ï³ ñ³ ÍÇÝ£² ð² ́ ² æÆ – Ï³ é³ å³Ý Ï³Ù Ï³ é³ ï»ñ£²ð ÞÆÜ – »ñ Ï³ ñáõÃ Û³Ý éáõ ë³ Ï³Ý ÑÇÝ ÙÇ³ íáñ, Ñ³ í³-

ë³ñ ¿ñ 0,711 Ù»ï ñÇ£´²Ô âº-Î² öàô – ê ï³Ù µáõ ÉÇ Ã³ Õ³ Ù³ëª Ù»Í ßáõ Ï³ Ûáí£´º ¼Æê î²Ü – Ã³Ý Ï³ ·ÇÝ ù³ ñ» ñÇ, ½»Ý ù» ñÇ í³ ×³é ùÇ

Ñ³ ïáõÏ ßáõ Ï³, á ñÁ ëá íá ñ³ µ³ñ Í³Í Ï³Í ¿ñ ÉÇ-ÝáõÙ£

´º Èº îÆ Úº – ù³ Õ³ ù³ ÛÇÝ ÇÝù Ý³ í³ ñáõÃ ÛáõÝ£¶² ¼²Ü ÖÆ – åÕÝ Ó³ ·áñÍ, åÕÝÓ³ í³ ×³é£¸ºÚð ØºÜ ÖÆ – ç ñ³ Õ³ó å³Ý£º ̧ Æ-Îàô Èº – ÑÇÝ µ»ñ¹ êï³Ù µáõ ÉÇ »íñáå³ Ï³Ý Ù³ ëáõÙ£ÂÚàô æ²ð – Ù³Ý ñ³ Í³Ë ³é¨ïñ³ Ï³Ý£Ê²Ü – Çç¨³ Ý³ ï» ÕÇ£Ê²Ü æÆ – Çç¨³ Ý³ ï»ñ£Î² ¼Æ Üà – ³Ûë å»ë ¿ÇÝ ³Ý í³Ý íáõÙ ½í³ñ ×áõÃ ÛáõÝ Ý» ñÇ,

» ñ³Åß ï³ Ñ³Ý ¹»ë Ý» ñÇ í³Û ñ» ñÁ£Ô²Ú ü² Ê² Ü² – ëñ×³ ñ³Ý£Ô²Ú üº ÖÆ – ëñ ×³ ñ³ Ý³ ï»ñ£Ö²Ø ÖÆ – ³ Ï³ Ï» í³ ×³é£ØÚàô Âº ê² ðÆü – ·³ í³ é³ å»ï£ØÚàô Âº ìº ÈÆ – í³Ï ýÇ Ï³ é³ í³ ñÇã, Ç ñ³ íáõÝù áõ Ý»ñ

ïÝû ñÇ Ý» Éáõ í³Ï ýÇ » Ï³ Ùáõï Ý» ñÁ£âà ð²ä ÖÆ – ·áõÉ å³ Û³ í³ ×³é£æ² ØÆ – Ù½ ÏÇÃ£ê² ð²ü – ¹ñ³ Ù³ ÷áË£ì²Îü – µ³ ñ» ·áñ Í³ Ï³Ý Ýå³ ï³Ï Ý» ñáí Ù½ÏÇÃ Ý» ñÇÝ

(ÇÝã å»ë Ý³¨ » Ï» Õ» óÇ Ý» ñÇÝ) ÝíÇñ í³Í ß³ñ Å³-Ï³Ý ̈ ³Ý ß³ñÅ ·áõÛù, á ñáÝù ½»ñÍ ¿ÇÝ Ñ³ñ Ï» ñÇó£

îàÜ ÈàôÊ ÖÆ – Ù³ Ýáõ ë³ Û³ ·áñÍ£öºÞ îÆ Ø²È – Ï³ Ý³ óÇ Ý»ñù Ý³½ ·»ëï, áñ Ñ³· ÝáõÙ ¿ÇÝ

ßñç³½ ·»ë ïÇ ï³Ï£

êáõÛÝ µ³ é³ ñ³ ÝÇ Ï³½Ù Ù³Ý Ñ³ Ù³ñ ÑÇÙ Ý³ Ï³ ÝáõÙ û· ï³ ·áñÍ í»É »Ý Ñ»ï¨Û³É ³Õµ Ûáõñ Ý» ñÁª1) Âáõñ ù³ Ï³Ý ³Õµ Ûáõñ Ý» ñÁ Ð³ Û³ë ï³ ÝÇ, Ñ³ Û» ñÇ ¨ ²Ý¹ñ Ïáí Ï³ ëÇ ÙÛáõë Åá Õá íáõñ¹ Ý» ñÇ Ù³ ëÇÝ, ² Ñï.,

Ï³½Ù. ². ê³ý ñ³ëï Û³Ý, ºñ¨³Ý, 1961Ã.2) Âáõñ ù³ Ï³Ý ³Õµ Ûáõñ Ý» ñÁ Ð³ Û³ë ï³ ÝÇ, Ñ³ Û» ñÇ ¨ ²Ý¹ñ Ïáí Ï³ ëÇ ÙÛáõë Åá Õá íáõñ¹ Ý» ñÇ Ù³ ëÇÝ, ´ Ñï.,

Ï³½Ù. ². ê³ý ñ³ëï Û³Ý, ºñ¨³Ý, 1964Ã.3) êÇ Ùá Ý»³Ý ¶., Úáõ ß³ Ù³ ï»³Ý åáÝ ï³ Ï³Ý ² Ù³ ëÇáÛ, ì» Ý» ïÇÏ, 1966Ã.4) ö³ ÷³½ Û³Ý ²., Âáõñ ù³ Ï³Ý í³ í» ñ³· ñ» ñÁ Ð³ Û³ë ï³ ÝÇ ¨ Ñ³ Û» ñÇ Ù³ ëÇÝ (16-19-ñ¹ ¹³ ñ»ñ), ºñ¨³Ý, 1999Ã.

² ä ð ² Ü ø ² î º ê ² Î Ü º ð Æ , ¸ ð ² Ø ² Î ² Ü , ì ² ð â ² Î ² Ü , Î Þ è Æ Ø Æ ² ì à ð Ü º ð Æ º ì ¶ ð ø à ô Ø ¶ à ð Ì ² Ì ì ² Ì

² Ú È º ¼ ð º ð Æ ´ ² ò ² î ð ² Î ² Ü ´ ² è ² ð ² Ü

98

² Ô ´ Ú à ô ð Ü º ð Æ ò ² Ü Î

1] ²-¸û, ì³ÝÇ, ´ÇÃÉÇëÇ »õ ¾ñ½ñáõÙÇ íÇÉ³Û¿ÃÝ»ñÁ, ºñ¨³Ý, 1912Ã.2] ²ÉåûÛ³×»³Ý ²., ä³ïÙáõÃÇõÝ Ñ³Û Î»ë³ñÇáÛ, ² Ñï., Î³ÑÇñ», 1937Ã.3] ²ÉåûÛ³×»³Ý ²., ä³ïÙáõÃÇõÝ Ñ³Û Î»ë³ñÇáÛ, ´ Ñï., Î³ÑÇñ», 1937Ã.4] ²ÉåûÛ³×»³Ý ²., ä³ïÙáõÃÇõÝ ºõ¹áÏÇáÛ Ñ³Ûáó, Î³ÑÇñ», 1952Ã.5] ²ÉåûÛ³×»³Ý ²., ä³ïÙáõÃÇõÝ Ø³É³ÃÇáÛ Ñ³Ûáó, ´»ÛñáõÃ, 1961Ã.6] ²Õ³ë»³Ý Ú., ²¹ñÇ³Ý³åáÉëáÛ Ñ³Û ·³ÕáõÃÁ, äÉáí¹Çí, 1935Ã.7] ²Õ»ùë³Ý¹ñ»³Ý ²., ä³ïÙáõÃÇõÝ ³Ï³Ý³õáñ ù³Õ³ùÇÝ ê»µ³ëïÇáÛ »õ ë³ÑÙ³Ý³ó Ýáñ³ Ï³Ù ³ñù»åÇëÏáåáëáõÃ»³Ý

ÝáñÇÝ, ì»Ý»ïÇÏ, 1911Ã.8] ²Ý³ëÛ³Ý Ð., Ð³ÛÏ³Ï³Ý ³ÕµÛáõñÝ»ñÁ ´Ûáõ½³Ý¹Ç³ÛÇ ³ÝÏÙ³Ý Ù³ëÇÝ, ºñ¨³Ý, 1957Ã.9] ¶³Éáõëï»³Ý ¶., Ø³ñ³ß Ï³Ù ¶»ñÙ³ÝÇÏ »õ Ñ»ñáë ¼¿ÛÃáõÝ, ÜÛáõ Úáñù, 1934Ã.10] ¶³ë³å»³Ý Ø., Ð³Û»ñÁ ÜÇÏáÙÇ¹ÇáÛ ·³õ³éÇÝ Ù¿ç, ä³ñïÇ½³Ï, 1913Ã.11] ¸³¹³Û³Ý Ê., ²åñáÛ³Ý ·»ñ¹³ëï³ÝÇ å³ïÙáõÃÛáõÝ (XVI¹. – XX¹. ³é³çÇÝ ù³éáñ¹), ºñ¨³Ý, 2010Ã.12] ºñ»ÙÇ³ â¿É¿åÇ ø¿ûÙÇõñ×»³Ý,êï³ÙåûÉáÛ å³ïÙáõÃÇõÝ,³ßË³ï³ëÇñáõÃÛ³Ùµ ì. Âáñ·áÙÛ³ÝÇ, ìÇ»ÝÝ³, 1913Ã.13] ¼³ñ¹³ñ»³Ý ì., ÚÇß³ï³Ï³ñ³Ý (1512-1912), ² Ñï., Î.äáÉÇë, 1910Ã.14] ¼³ñ¹³ñ»³Ý ì., ÚÇß³ï³Ï³ñ³Ý (1512-1933), ² Ñï., Î³ÑÇñ», 1933Ã.15] ¼³ñ¹³ñ»³Ý ì., ÚÇß³ï³Ï³ñ³Ý (1512-1933), ²-º Ñï., Î³ÑÇñ», 1939Ã.16] Â¿á¹ÇÏ, ²Ù¿ÝáõÝ ï³ñ»óáÛóÁ – 1908, Î.äáÉÇë, 1908Ã.17] Â¿á¹ÇÏ, ²Ù¿ÝáõÝ ï³ñ»óáÛóÁ – 1910, Î.äáÉÇë, 1910Ã.18] Â¿á¹ÇÏ, ²Ù¿ÝáõÝ ï³ñ»óáÛóÁ – 1911, Î.äáÉÇë, 1911Ã.19] Â¿á¹ÇÏ, ²Ù¿ÝáõÝ ï³ñ»óáÛóÁ – 1912, Î.äáÉÇë, 1912Ã.20] Â¿á¹ÇÏ, ²Ù¿ÝáõÝ ï³ñ»óáÛóÁ – 1913, Î.äáÉÇë, 1913Ã.21] Â¿á¹ÇÏ, ²Ù¿ÝáõÝ ï³ñ»óáÛóÁ – 1914, Î.äáÉÇë, 1914Ã.22] Â¿á¹ÇÏ, ²Ù¿ÝáõÝ ï³ñ»óáÛóÁ – 1916-1920, Î.äáÉÇë, 1920Ã.23] Â¿á¹ÇÏ, ²Ù¿ÝáõÝ ï³ñ»óáÛóÁ – 1921, Î.äáÉÇë, 1921Ã.24] Âáõñù³Ï³Ý ³ÕµÛáõñÝ»ñÁ Ð³Û³ëï³ÝÇ, Ñ³Û»ñÇ ¨ ²Ý¹ñÏáíÏ³ëÇ ÙÛáõë ÅáÕáíáõñ¹Ý»ñÇ Ù³ëÇÝ, ² Ñï., Ï³½Ù. ².

ê³ýñ³ëïÛ³Ý, ºñ¨³Ý, 1961Ã.25] Âáõñù³Ï³Ý ³ÕµÛáõñÝ»ñÁ Ð³Û³ëï³ÝÇ, Ñ³Û»ñÇ ¨ ²Ý¹ñÏáíÏ³ëÇ ÙÛáõë ÅáÕáíáõñ¹Ý»ñÇ Ù³ëÇÝ, ´ Ñï., Ï³½Ù. ².

ê³ýñ³ëïÛ³Ý, ºñ¨³Ý, 1964Ã.26] Ê³é³ïÛ³Ý ²., Îáëï³Ý¹ÝáõåáÉëÇ Ñ³Û ·³ÕÃûç³ËÁ (XV- XVII ¹³ñ»ñ), ºñ¨³Ý, 2007Ã.27] ÊûßÇÏ»³Ý ì., Ø³ÉÏ³ñ³ÛÇ Ñ³Û ·³ÕáõÃÁ (1610-1922 Ãáõ³Ï³Ý), äÉáí¹Çí, 1943Ã.28] ÌáóÇÏ»³Ý ê., ²ñ»õÙï³Ñ³Û ³ßË³ñÑ, ÜÛáõ Úáñù, 1947Ã.29] Ð³Ùµ³ñÓáõÙ»³Ý ì., ¶ÇõÕ³ßË³ñÑ, ö³ñÇ½, 1927Ã.30] Ð³ÛÏ, ì., Ê³ñµ»ñ¹ »õ ³Ýáñ áëÏ»Õ¿Ý ¹³ßïÁ, ÜÛáõ Úáñù, 1959Ã.31] Ö»ñÙ³Ï»³Ý Â., ìÇ×³Ï³·Çñ ¼ÙÇõéÝÇáÛ íÇ×³ÏÇÝ Ù¿ç µÝ³ÏáÕ Ñ³Ûáó – 1875 (ºñÇó»³Ýó ê., îáÙ³ñ ÁÝï³Ý»Ï³Ý 1874-

1875, ² Ñï., ÂÇýÉÇë, 1875Ã.)32] ØÁñÙÁñ»³Ý Ú., ÐÇÝ ûñ»ñ áõ ³Û¹ ûñ»ñáõÝ Ñ³Û Ù»Í³ïáõÝÝ»ñÁ. 1550-1870, ì»Ý»ïÇÏ, 1901Ã.33] ØÁñÙÁñ»³Ý Ú., Ø³ëÝ³Ï³Ý å³ïÙáõÃÇõÝ Ñ³Û Ù»Í³ïáõÝÝ»ñáõ. 1400-1900, Î.äáÉÇë, 1909Ã.34] â³ñÁ· Ô., Úáõß³Ù³ï»³Ý ´³ñÓñ Ð³ÛùÇ£ Î³ñÇÝ³å³ïáõÙ, ´»ÛñáõÃ, 1957Ã.35] ØËÇÃ³ñ»³Ýó ²., ì¿å ·³ÕÃ³Ï³ÝáõÃ»³Ý Ñ³Ûáó îñ³åÇ½áÝáõ, Î.äáÉÇë, 1857Ã.36] â»ñù»½Û³Ý Î., ²ýÇáÝ-Î³ñ³ÑÇë³ñÇ Ñ³Û ·³ÕÃûç³ËÁ, ºñ¨³Ý, 1986Ã.37] ä³ïÙ³·Çñù ²ï³÷³½³ñ §²ëïáõ³Í³ñ»³É¦ ù³Õ³ùÇÝ, ËÙµ. ². äÇå¿ñ»³Ý, ì. ºÕÇß¿»³Ý, ö³ñÇ½, 1960Ã.38] ä³ïÙ³·Çñù Ûáõß³Ù³ï»³Ý ê»µ³ëïÇáÛ »õ ·³õ³éÇ Ñ³ÛáõÃ»³Ý, ². Ñï., Ï³½Ù. ². ä³ïñÇÏ, ´»ÛñáõÃ, 1974Ã.39] ä³ïÙ³·Çñù âÙßÏ³Í³·Ç, ËÙµ. Ð. Ô³½³ñ»³Ý, ´»ÛñáõÃ, 1971Ã.40] ä³ïÙ³·Çñù îÇíñÇÏ ù³Õ³ùÇ, ËÙµ. º. ¼³ñ¹³ñ»³Ý, ´»ÛñáõÃ, 1972Ã.41] ä³ïÙáõÃÇõÝ ²ÝÃ¿åÇ Ñ³Ûáó, ´ Ñï., Ï³½Ù. ¶. ê³ñ³ý»³Ý, Èáë ²Ýç»É»ë, 1953Ã.42] ä³ïÙáõÃÇõÝ Ñ³Ûáó ²ñ³µÏÇñÇ, Ï³½Ù. ². öáÉ³ï»³Ý, ÜÛáõ Úáñù, 1969Ã.43] êÇÙáÝ»³Ý ¶., Úáõß³Ù³ï»³Ý åáÝï³Ï³Ý ²Ù³ëÇáÛ, ì»Ý»ïÇÏ, 1966Ã.44] î¿ñ ÚáíÑ³ÝÝ¿ë»³Ý ¶., ä³ïÙ³·Çñù êÇíñÇ-ÐÇë³ñÇ Ñ³Ûáó, ´»ÛñáõÃ, 1965Ã.45] ö³ã³×»³Ý ê., Úáõß³Ù³ï»³Ý èáïáëÃáÛÇ Ñ³Û»ñáõÝ. 1606-1922, ´»ÛñáõÃ, 1971Ã.46] ö³÷³½Û³Ý ²., Âáõñù³Ï³Ý í³í»ñ³·ñ»ñÁ Ð³Û³ëï³ÝÇ ¨ Ñ³Û»ñÇ Ù³ëÇÝ (16-19-ñ¹ ¹³ñ»ñ), ºñ¨³Ý, 1999Ã.47] ø¿ã»³Ý ²., ²ÏÝ »õ ³ÏÝóÇÝ (1020-1915), ² Ñï., ´áõË³ñ»ëï, 1942Ã.48] ø¿ã»³Ý ²., ²ÏÝ »õ ³ÏÝóÇÝ, ö³ñÇ½, 1952Ã.49] ø¿ã»³Ý ´., ä³ïÙáõÃÇõÝ ê.öñÏãÇ ÑÇõ³Ý¹³ÝáóÇÝ Ñ³Ûáó Ç Î.äáÉÇë£ ²½·³ÛÇÝ ÛÇëÝ³Ù»³Û ÝÏ³ñ³·Çñ, Î.äáÉÇë, 1887Ã.50] øûë»³Ý Ú., Ð³Ûù Ç ¼ÙÇõéÝÇ³ »õ Ç ßñç³Ï³Ûë, ² Ñï., ìÇ»ÝÝ³, 1899Ã.51] úï»³Ý-¶³ëµ³ñ»³Ý ²., ä³ïÙ³·Çñù ²ÝÏÇõñÇáÛ »õ êï³Ýá½Ç Ñ³Ûáó, ´»ÛñáõÃ, 1968Ã.

Ø²ØàôÈ52] §´Çõ½³Ý¹ÇáÝ¦, 1899Ã.53] §´Çõ½³Ý¹ÇáÝ¦, 1902Ã.54] §Ð³Û³ëï³ÝÇ ÏáãÝ³Ï¦, 1928Ã.

55] §Ð³Û³ëï³ÝÇ ÏáãÝ³Ï¦, 1929Ã.

99

´àì²Ü¸²ÎàôÂÚàôÜ

²è²æ²´²ÜÆ öàÊ²ðºÜ .......................................................................................4

Î²¼ØàÔÆ ÎàÔØÆò ............................................................................................... 5

¶ÈàôÊ 1. ´Ü²Î²ì²Úðºð ..................................................................................... 7

¶ÈàôÊ 2. Ø²ð¸ÆÎ .............................................................................................. 67

¶ÈàôÊ 3. ÒºèÜ²ðÎàôÂÚàôÜÜºð ...................................................................... 74

¶ÈàôÊ 4. üÆÜ²ÜêÜºð ºì üÆÜ²ÜêÆêîÜºð .................................................... 81

¶ÈàôÊ 5. ¶àì²¼¸Üºð ....................................................................................... 87

²äð²Üø²îºê²ÎÜºðÆ, ¸ð²Ø²Î²Ü, ì²ðâ²Î²Ü, ÎÞèÆ ØÆ²ìàðÜºðÆ ºì ¶ðøàôØ ¶àðÌ²Ìì²Ì ²ÚÈ º¼ðºðÆ ´²ò²îð²Î²Ü ´²è²ð²Ü ........................................................................... 97

²Ô´ÚàôðÜºðÆ ò²ÜÎ ......................................................................................... 98

ԽԱՉԱՏՈՒՐ ԴԱԴԱՅԱՆԻՀՐԱՏԱՐԱԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՑԱՆԿ

Հեղինակ է հետևյալ գրքերի.

1. «10 կապիտալիստ» (2003թ.)2. «Հայեր և բանկեր» (2005թ.)3. «Հայերը և Բաքուն։ 1850-ական թթ. – 1920թ.» (2006թ.)4. «Армяне и Баку. 1850-ые гг. – 1920г.” (2007г.)5. «Վաճառականական պատմություններ» (2007թ.)6. «Ակնարկներ հայ վաճառականության պատմության» (2009թ.)7. «Армянская бизнес-элита России» (2009 г.)8. «Ապրոյան գերդաստանի պատմություն. XVIդ. – XXդ. առաջին

քառորդ» (2010թ.)9. «История рода Апроян. XVIв. – первая четверть XXв.» (2010г.)10. The History of the Abroyan family. From the 16th century to 1st quarter of

the 20th century (2011)11. «Ալեքսանդր Մանթաշյանց. հուշագրություններ, հրապարակումներ,

փաստաթղթեր» (2011թ.)։

Մամուլում հրապարակել է առևտրատնտեսական բնույթի բազմաթիվ գիտական և հանրամատչելի հոդվածներ ու հոդվածաշարեր։

Ð²Úàò ²èºìîð²îÜîºê²Î²Ü ¶àðÌàôÜºàôÂÚàôÜÀ

ÜºðÎ²ÚÆê ÂàôðøÆ²ÚÆî²ð²ÌøàôØXV ¹. 1915 Ã.

ö²êîºðÆ ÄàÔàì²Ìàô

êñµ³·ñÇãª ìñ»Å ê³ñáõË³ÝÛ³Ý¾ç³¹ñáõÙÁª ì³Ññ³Ù Ø³Ýáõë³çÛ³ÝÇ

îå³·ñí³Í ¿ §¶²êäðÆÜî¦ êäÀ ïå³·ñ³ï³ÝÁ

Xachatur Dadayan - Phasteri Joxovacu

Documents

Transcript of Xachatur Dadayan - Phasteri Joxovacu