XỬ TRÍ TRƯỚC VIÊN ĐỘT QUỴ CẤP - vnha.org.vnvnha.org.vn/upload/hoinghi/hn2015/L013-mai...
Transcript of XỬ TRÍ TRƯỚC VIÊN ĐỘT QUỴ CẤP - vnha.org.vnvnha.org.vn/upload/hoinghi/hn2015/L013-mai...
XỬ TRÍ TRƯỚC VIÊN ĐỘT QUỴ CẤP
TS.Mai Duy Tôn
Khoa Cấp cứu – Bệnh viện Bạch mai
ĐỘT QUỴ NÃO
• Đột quỵ não là nguyên nhân gây tử vong đứng thứ 3
• Nguyên nhân gây tàn phế đứng hàng thứ 1
• Hàng năm có 700.000 người Mỹ bị đột quỵ
• Nhận biết , đánh giá và xử trí ban đầu rất quan trọng
Time is brain Thời gian là não
Saver. Stroke 2006;37:263-266. González. Am J Neuroradiol 2006;27:728-735.
Donnan. Lancet Neurol 2002;1:417-425.
Cứ 1 phút trôi qua có 1,9 triệu neuron mất ở vùng nhồi
máu
Tái tưới máu làm giảm tổn thương thiếu máu
Vùng lõi nhồi máu
Vùng tranh tối tranh sáng
DÂY TRUYỀN XỬ TRÍ CẤP CỨU TÌNH TRẠNG
ĐỘT QUỴ CẤP
(STROKE CHAIN OF SURVIVAL)
• Xử trí cấp cứu đột quỵ: giảm tối đa các tổn thương não và tối
ưu hóa cơ may phục hồi của bệnh nhân đột quỵ.
• AHA và ASA: dây chuyền cấp cứu tình trạng đột quỵ cấp
tương tự dây truyền cứu mạng ( chain of survival) đối với
BN ngừng tim
DÂY TRUYỀN XỬ TRÍ CẤP CỨU TÌNH TRẠNG
ĐỘT QUỴ CẤP
Patient Calling EMS ED Stroke Stroke
Knowledge 115 System Staff Team Unit
XỬ TRÍ TRƯỚC VIỆN XỬ TRÍ BAN ĐẦU
MẮT XÍCH DÂY CHUYỀN BAO GỒM
1. Nhanh chóng phát hiện và phản ứng đối với các dấu hiệu
gợi ý tình trạng đột quỵ
2. Nhanh chóng điều xe cấp cứu tới nhà BN
3. Nhanh chóng vận chuyển BN bằng hệ thống vận chuyển cấp
cấp cứu
4. Kết nối trước với cơ sở y tế chuyên khoa sẽ vận chuyển Bn
đến
5. Nhanh chóng chẩn đoán xác định và điều trị thuốc tiêu
huyết khối tại 1 cơ sở chuyên khoa
QUAN ĐIỂM 7D KHI XỬ TRÍ ĐỘT QUỴ
(7D’s of Stroke care)
• Quan điểm 7D nhấn mạnh các bước chính trong chẩn đoán và
điều trị đột quỵ cấp
• Các thời điểm chậm trễ có thể xảy ra trong quá trình tiếp cận
và xử trí cấp cứu một bệnh nhân đột quỵ cấp
1. Detection (Phát hiện) sự xuất hiện các dấu hiệu và triệu chứng
đột quỵ
2. Dispatch (Thông báo) cho hệ thống hỗ trợ cấp cứu (bằng cách
gọi 115 hoặc trung tâm vận chuyển cấp cứu hoặc đội vận
chuyển cấp cứu)
3. Delivery(Vận chuyển nhanh BN): sau khi đã liên hệ trước
với cơ sở y tế (hoặc bệnh viện) có khả năng thực hiện các
quy trình xử trí cấp cứu BN bị đột quỵ cấp (tức là có khả
năng chẩn đoán nhanh và điều trị cấp cứu tiêu cục máu
đông)
4. Door(tới cửa đơn nguyên cấp cứu đột quỵ: Thời gian từ khi
đột quỵ đến khi thực hiện đánh giá và ổn định chức năng
sống tại đơn nguyên cấp cứu
5. Date(thu thập dữ liệu): kể cả chụp cắt lớp vi tính sọ não
và đọc kết quả.
6. Decision(quyết định): về điều trị, đặc biệt là quyết định
dừng thuốc tiêu huyết khối.
7. Drug(dùng thuốc): nếu có chỉ định và tiến hành theo dõi
chuyên khoa sau khi dùng thuốc.
XÁC ĐỊNH BỆNH NHÂN ĐỘT QUỴ CẤP
• Nhanh chóng nhận biết các dấu hiệu đột quỵ cấp:
– Đột ngột yếu hoặc tê mặt, tay hoặc chân, đặc biệt một bên
cơ thể
– Đột ngột rối loạn ý thức
– Có bất thường về lời nói hoặc sự hiểu biết
– Đột ngột bất thường về nhìn ở một hoặc cả hai bên mắt
XÁC ĐỊNH BỆNH NHÂN ĐỘT QUỴ CẤP
– Đột ngột bất thường đi lại
– Mất thăng bằng, chóng mặt hoặc phối hợp động tác
– Đột ngột đau đầu dữ dội mà không rõ căn nguyên
J
Đôt quy la gi ?
Nhưng dâu hiêu cua Đôt quy ?
Ban se lam gi va không nên lam gi khi người thân
bi Đôt quy ?
Đôi tương nao dê bi Đôt quy ?
Lam sao đê phong ngưa Đôt quy tai phat?
LOGO BỆNH VIỆN Lam gi khi người thân co dâu hiêu cua Đôt quy ? -Đỡ bệnh nhân để họ không bị te ngã
- Nếu bệnh nhân còn tỉnh cần để bệnh nhân nằm yên tĩnh
và gọi cấp cứu đến để đưa bệnh nhân đến bệnh viện
chuyên khoa gần nhất
- Nếu bệnh nhân hôn mê: cần xem bệnh nhân còn thở
bình thường, thở nhanh, thở chậm hay ngừng thở . Nếu
ngừng thơ thi cần hô hấp nhân tạo vì cấp cứu hô hấp là
việc đầu tiên phải làm để đảm bảo đủ oxy cho tim và
não.
Nhưng điều không đươc làm khi bi đôt quỵ -Không tự ý điều trị cho bệnh nhân dù chỉ là bấm huyệt,
châm cứu, đánh gió vi những động tác này có thể làm
trầm trọng hơn tình trạng bệnh một cách vô tình.
- Không được cho bệnh nhân ăn, uống và đề phòng nôn
gây trào ngược bệnh nhân hít chất nôn hoặc thức ăn vào
đường thở sẽ rất nguy hiểm
- Không được dùng Aspirin
- Không tự ý dùng thuốc hạ huyết áp, chỉ dùng thuốc hạ
huyết áp khi HA > 180/100 mmHg (lưu ý không dùng
thuốc hạ huyết áp nhỏ dưới lưỡi).
Nhưng đôi tương nao dễ bi đôt quỵ? - Càng lớn tuổi càng dễ bị đột quỵ.
- Đàn ông dễ bị đột quỵ hơn phụ nữ một chút.
Một số bệnh và thói quen làm tăng nguy cơ đột quỵ (dễ
bị đột quỵ hơn).
- Tăng huyết áp.
- Đái tháo đường (tiểu đường).
- Xơ vỡ động mạch.
- Tăng mỡ (cholesterol) trong máu.
- Bệnh tim.
- Hút thuốc lá, nghiện rượu.
-Béo phì, ít vận động...
Viêc phục hồi sau đôt quỵ se diễn ra trong bao
lâu? Việc phục hồi là khác nhau với từng bệnh nhân. Thời
gian hồi phục nhanh va nhiều nhất là 3 tháng đầu sau
khi bị Đột quy.
Đôt quy có tái phát không? Phải làm sao để
phòng ngưa tái phát? Tỉ lê Đột quy tái phát trong 5 năm đầu tiên là 25%,
nghĩa là cư 100 bệnh nhân sống sot sau Đột quy sẽ co
25 trường hợp tái phát sau đo, do đo phải chú ý điều trị
tích cực để phòng ngừa.
Để phòng ngừa tái phát, có nhiều việc cần phải làm
đồng thời:
- Thay đổi lối sống: co chê đô ăn thich hợp,tăng cường
tập thể dục, tập vận động
- Kiểm soát tốt các yếu tô nguy cơ: cao huyết áp, bệnh
tim, tiểu đường va hut thuốc lá.
Tai sao phải lâp tưc đưa
người bênh tới bênh
viên ngay? Nếu não người bị thiếu máu,
thiếu oxy, hoặc bị chảy máu
thì não sẽ bị hoại tử chết đi
rất nhanh chóng. Để càng lâu
thì phần não bị chết càng
lớn, không thể chữa trị phục hồi lại được. Do đo phải đưa
người bệnh vào bệnh viện càng nhanh càng tốt để có thể
cứu sống kịp thời các phần não chưa chết nhưng đang bị
thiếu máu nuôi, đang bị sưng, hoặc bị chèn ép.
Nhưng điều cân biêt vê
ĐÔT QUY
Đột quy /Tai biến mạch máu não
Đừng đê xảy ra lần nữa. Đột quy
Đừng đê xảy ra lần nữa
KHOA CẤP CỨU
BỆNH VỆN BẠCH MAI
78 Giải Phóng, Đống Đa, Hà Nội
Mọi chi tiết xin liên hê :
TS.MAI DUY TÔN
0983668829
ĐÔT QUY Nhân biêt sớm, hanh đông nhanh.
NHỮNG ĐIỀU CẦN BIẾT VỀ
ĐÔT QUỊ NÃO Đột quỵ là nguyên nhân gây tử vong đứng thứ ba
sau các bệnh lý tim mạch và ung thư.
Đột quy là nguyên nhân hàng đầu gây tàn phê ..
Người bị Đột quy 1 lần, nếu con sống sot sẽ co
nguy cơ mắc bệnh 1 lần nữa (tái phát) cao hơn
người chưa bị lần nào.
Theo khuyến cáo của tổ chức đột quỵ thế giới cứ 6
người trong chúng ta thì có 1 người nguy cơ sẽ bị
đột quỵ.
Tại Việt Nam, mỗi năm co khoảng 200.000 người
bị đột quy, va ti lê này có khuynh hướng ngày càng
gia tăng
Do vậy, việc phòng ngừa và nhận biết sớm các
triệu chứng của đột quỵ là hết sức quan trọng và
cần thiết.
CHÚNG TA NÊN NHỚ RẰNG “THỜI GIAN
LÀ NÃO”
Sau đôt quỵ,
-Cư 1 phút trôi qua se có khoảng 2 triêu tê bào
não chêt đi.
-Bênh nhân cân đươc điều tri càng sớm càng tôt.
Đôt qui là gì?
Đột quỵ (tên khác là tai biến mạch máu não) là bệnh lý
tổn thương một phần não xảy ra đột ngột do mạch máu
nuôi não bị tắc nghẽn hoặc bị vỡ. Máu mang Oxy và chất
dinh dưỡng lên nuôi não. Khi thiếu máu nuôi, não sẽ
ngưng hoạt động rồi chết đi trong vòng vài giây đến vài
phút , biểu hiện lâm sàng bằng liệt nửa người, tê và mất
cảm giác nửa người, nói khó hoặc không nói được, hoặc
hôn mê...
Co mây loai Đôt quy : 2 loại
-Đôt quy thiêu mau nao:Mạch não bị tắc có thể do
mạch máu bị xơ vữa gây hẹp dần và tắc tại chỗ hoặc cục
máu đông hay mảng xơ vữa di chuyển từ nơi khác lên
động mạch não và gây tắc
- Đôt quy xuât huyêt nao: mạch máu bị vỡ do tăng
huyết áp đột ngột quá mức, vỡ phình động mạch não
(mạch máu não bị dị dạng phình ra và gây vỡ).
Cơn thiêu mau nao thoang qua la gi? Cơn thiếu máu não thoáng qua xảy ra do sự ngừng tạm
thời việc cung cấp máu lên não. Các triệu chứng xảy ra
nhanh chóng và chỉ kéo dài trong một thời gian ngắn,
thường từ một vài phut đến vài giờ, bệnh nhân phục hồi
hoàn toàn trong vòng 24 giờ. Ví dụ, nếu bệnh nhân bị
mất thị lực đột ngột, hoặc yếu một cánh tay hoặc chân
trong it phut rồi biến mất, đo co thể là triệu chứng một
“cơn thiếu máu não thoáng qua”.
Cơn thiêu mau nao thoang qua co nguy hiểm
không? Đây là dấu hiệu cảnh báo sớm của Bệnh ly Đột quy, do
vậy cần đến gặp Bác si chuyên khoa ngay lập tức, trước
khi mọi việc trơ nên quá muộn.
LÀM SAO NHÂN BIẾT DÂU HIÊU
CUA ĐÔT QUY
-Khuôn mặt co bị mất
cân đối không?
- Hãy bảo người đo cười
va quan sát.
-Co tay bên nào bị yếu
liệt.
- Bảo người đo đưa hai
tay lên.
-Giọng noi người đo co
thay đổi không?
- Bảo ngưởi đo lập lại
những tư đơn giản.
Nếu bạn thấy ai đo vừa
co những dấu hiệu trên,
hãy nhanh chong gọi
cấp cứu 115.
Hãy cung nhau chấm dứt, hạn chê
hậu quả của Đột quy Bạn co biết những triệu chứng của
Đột quy chưa?
Bạn co biết bệnh nhân Đột quy co thê
hồi phục chức năng vận động nếu
được điều trị sớm va kịp thời?
Ban nên nhơ:
-Đôt quy la 1 trường hơp câp cưu nôi
khoa, cân hanh đông nhanh.
- Hanh đông nhanh cua Người thân :
yêu tô quan trong quyêt đinh sư
thanh, bai trong điều tri Bênh nhân
Đôt quy nao.
THỜI GIAN KHỞI PHÁT ĐỘT QUỴ
• Rất quan trọng khi xem xét dùng thuốc tiêu huyết khối
• Cửa sổ điều trị ≤ 3 giờ, xem xét 3-4,5h
• Được định nghĩa là “ thời gian cuối cùng Bn còn bình
thường”
THỜI GIAN KHỞI PHÁT ĐỘT QUỴ
– “Bn vẫn bình thường, cho đến khi con ông ta đi tắm lúc
7h sáng”→Khởi phát lúc 7h
– “BN thức dậy sáng sớm, được phát hiện tai biến mạch
não. Tối qua Bn lên giường lúc 22h”→Khởi phát lúc 22h
– “BN đột quỵ trước mặt tôi cách đây 20 phút”→khởi phát
cách đây 20 phút
CÁCH THỨC ĐÁNH GIÁ TRƯỚC MỘT BỆNH NHÂN
NGHI NGỜ ĐỘT QUỴ
• Hướng dẫn của AHA năm 2005
1. Thang điểm đột quỵ Cincinnati (CPSS)
2. Sàng lọc đột quỵ Los Angeles (LAPSS)
THANG ĐIỂM CPSS
• Dựa vào 3 dấu hiệu lâm sàng
1. Liệt mặt (BN cười hoặc nhe răng)
2. Yếu tay (BN nhắm mắt và dơ 2 tay)
3. Bất thường về lời nói
• Bằng thang điểm CPSS: đáng giá BN chỉ < 1
phút
LIỆT MẶT
LIỆT TAY
THANG ĐIỂM CPSS
Test DÊu hiÖu thùc thÓ khi kh¸m
LiÖt mÆt: B¶o bÖnh nh©n nhe răng
hay cêi)
◙ Bnh thêng: C¶ hai bªn mÆt cö ®éng c©n ®èi
◙ BÊt thêng: Mét bªn mÆt kh«ng cö ®éng so víi bªn kia g©y lÖch mÆt
YÕu mét bªn tay: B¶o bÖnh nh©n
nh¾m m¾t, giữ nguyªn hai c¸nh tay
®îc duçi th¼ng víi lßng bµn tay
ngöa lªn trªn trong vßng 10 gi©y
◙ Bình thêng: C¶ hai c¸nh tay cö ®éng nh nhau vµ bÖnh nh©n cã thÓ
giữ nguyªn ®îc c¶ hai c¸nh tay trong thêi gian yªu cÇu
◙ BÊt thêng: Mét c¸nh tay kh«ng thÓ n©ng lªn ®îc hay mét bªn c¸nh
tay bÞ r¬i xuèng khi b¶o bÖnh nh©n cè giư nguyªn hai c¸nh tay
BÊt thêng khi nãi: B¶o bÖnh nh©n
nh¾c l¹i c¸c c©u l¾t lÐo nh “Nåi
®ång nÊu èc, nåi ®Êt nÊu Õch”
(“You can’t teach an old dog new
tricks”)
◙ Bình thêng: BÖnh nh©n nh¾c l¹i ®óng c©u ®îc yªu cÇu vµ kh«ng
nãi ngäng
◙ BÊt thêng: Nãi ngäng hay sö dông c¸c tõ sai kh¸c hay kh«ng thÓ nãi
®îc.
Kothari R et al.”Early stroke recognition: developing an out-of-hospital NIH Stroke Scale. Acad Emerg Med.1997;986-990
THANG ĐIỂM CPSS
• Khi có 1 dấu hiệu → Khả năng đột quỵ là 72%
• Khi có cả 3 dấu hiệu → Khả năng đột quỵ là >
85%
THANG ĐIỂM LAPSS
• Sàng lọc đột quỵ cấp chi tiết hơn
• Dựa trên cơ sở thang điểm CPSS kết hợp thêm:
1. Tuổi
2. Không có tiền sử co giật
3. Thời gian triệu chứng
4. Đường máu
5. Không có các rối loạn vận động trước đo
• Khi có cả 6 dấu hiệu: 97% khả năng đột quỵ
THANG ĐIỂM LAPSS
Tiªu chuÈn Cã Kh«ng biÕt Kh«ng
1. Tuæi > 45
2. Kh«ng cã tiÒn sö co giËt hay ®éng kinh
3. C¸c triÖu chøng nghi vÊn míi xuÊt hiÖn < 24 giê
4. T¹i thêi ®iÓm ®¸nh gi¸, BN kh«ng ph¶i lµ ngêi n»m liÖt
giêng hay ngåi xe lăn
5. Nång ®é ®êng m¸u trong kho¶ng 3.3- 22 mmol/L
6. Cã tình tr¹ng mÊt c©n xøng râ rÖt giữa hai bªn
(bªn ph¶i so víi bªn tr¸i) ë mét trong 3 vÞ trÝ thăm
kh¸m sau ( nhÊt thiÕt ph¶i gi¶m ë mét bªn) khi yªu
cÇu bÖnh nh©n :
§Òu nhau Bªn ph¶i yÕu Bªn tr¸i yÕu
Cêi, nhe răng hay nhăn mÆt
Bãp chÆt tay YÕu
Kh«ng bãp ®îc
YÕu
Kh«ng bãp ®îc
C¬ lùc cña c¸nh tay khi gi¬ lªn vµ giư nguyªn hai tay Kh«ng giữ ®îc
Mét tay r¬i nhanh
Kh«ng giữ ®îc
Mét tay r¬i nhanh
Kidwell CS et al.”Design and retrospective analysis of the Los Angeles prehospital stroke screen(LAPSS). Prehosp Emerg Care.1998;2:267-273
Tiến bộ trong xử trí trước bệnh viện
XỬ TRÍ TRƯỚC BỆNH VIỆN ĐỘT QUỴ CẤP
• ABC: là nền tảng chăm sóc cấp cứu
• Đánh giá các dấu hiệu sống: HA, Mạch, Nhịp thở
• Khám thần kinh: Điểm Glasgow, thang điểm NIHSS
• Kiểm tra đường mao mạch
• Đặt đường truyền tĩnh mạch và lấy xét nghiệm
• Nhanh chóng chuyển bn đến bệnh viện điều trị chuyên sâu
XIN TRÂN TRỌNG CÁM ƠN