WSPÓŁCZESNA RZEŹBA POLSKAPrace ze zbiorów Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku

Kraków 2012

Organizatorzy:

Agencja Artystyczna GAP

Fundacja Gospodarki i Administracji Publicznej

Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku

Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie

Wystawa:

WSPÓŁCZESNA RZEŹBA POLSKA

Prace ze zbiorów Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku

Sala Wystawowa, Biblioteka Główna

Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie

16 maja – 19 czerwca 2012 r.

Kurator: Jarosław Pajek

Aranżacja: Jarosław Pajek

Wydawca:

Agencja Artystyczna GAP

Fundacja Gospodarki i Administracji Publicznej

ul. Rakowicka 10b/10, 31-511 Kraków

www.agencja.e-gap.pl

Materiały do folderu:

Noty biograficzne: Anna Podsiadły

Fotografie: Jan Gaworski

Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku

ul. Topolowa 1, 26-505 Orońsko

tel. +48 48 618 45 16, fax +48 48 618 44 70

www.rzezba-oronsko.pl

Projekt katalogu:

Anna Miśkowiec

Szanowni Państwo,

nie ulega wątpliwości, że studia są czasem poświęconym na zdobywanie specjalistycznej, ści-śle ukierunkowanej na daną dziedzinę wiedzy. Ale jednocześnie kilka lat studiowania to dla młodych ludzi czas wszechstronnego rozwoju, kształtowania własnej osobowości i poszerza-nia horyzontów. Dlatego też należy dołożyć wszelkich starań, aby najczęściej spotykana kon-figuracja nauki z rozrywką nie zdominowała w całości okresu, który nie bez powodu nazywany bywa jednym z najprzyjemniejszych w całym dorosłym życiu. Agencja Artystyczna GAP, tak jak inne organizacje, kluby i stowarzyszenia wysuwa szereg pomysłów zagospodarowania wolnego czasu dla studentów. Propozycją, którą tym razem chcemy Państwu przedstawić jest sztuka.

Dzięki owocnej współpracy z Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku już po raz drugi w murach Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie zagoszczą prace współczesnych polskich rzeźbia-rzy. Jesteśmy przekonani, że wystawa, a także wydany z tej okazji katalog przybliżą wszystkim zainteresowanym sylwetki wybitnych rodzimych twórców, a same prace zainspirują do twór-czego działania na innych polach. Być może zachęcą one także do samodzielnego poznawania współczesnej sztuki polskiej – odwiedzania muzeów, pracowni artystycznych, uczestnictwa w przeglądach, wernisażach i festiwalach. Być może także namacalne przenikanie się dwóch placówek – muzeum i uczelni, stanowić będzie przyczynek do szerszej dyskusji o znaczeniu kul-tury dla gospodarki. Jak bowiem pokazują ostatnie lata, pojęcia te są ze sobą ściśle związane. Kultura w dużej mierze determinuje rozwój, a to zaledwie jeden z wielu dowodów na nieroze-rwalność tych zjawisk.

Życzymy wielu wrażeń podczas zwiedzania

Agencja Artystyczna GAP

Kolekcja Muzeum Rzeźby WspółczesnejCentrum Rzeźby Polskiej w Orońsku

entrum Rzeźby Polskiej ma swoją siedzibę w niewielkiej wsi Orońsko, położonej przy drodze krajowej nr 7, 16 km od Radomia i 120 km od Warszawy. Zajmuje obszar XIX- -wiecznego założenia parkowo-dworskiego z dominującym pałacem, kaplicą, oran-

żerią, budynkami gospodarczymi i malowniczym, zabytkowym parkiem. Kulturalna tradycja Orońska narodziła się około połowy XIX wieku i związana jest ze słynnym polskim malarzem – Józefem Brandtem.

Najnowszą historię Centrum zapoczątkowały warsztaty twórcze i plenerowa ekspozycja prac artystów w 1965 roku. Wkrótce otwarto Ośrodek Pracy Twórczej Rzeźbiarzy. Od 1981 roku Centrum Rzeźby Polskiej zaczęło funkcjonować jako placówka państwowa podlegająca Mini-sterstwu Kultury i Sztuki. Obecnie Orońsko jest miejscem spotkań artystów z różnych stron świata, z różnymi kulturowymi doświadczeniami i tradycjami. Odbywają się tu warsztaty arty-styczne, plenery akademickie, seminaria problemowe, wystawy sztuki współczesnej.

Centrum Rzeźby Polskiej, jako instytucja objęta mecenatem Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, gromadzi dzieła sztuki z myślą o tworzeniu zbioru reprezentatywnego dla kondy-cji współczesnej rzeźby polskiej. Obecnie zbiór składający się z rzeźb, obiektów, instalacji liczy ponad tysiąc prac, a uzupełnia go ponad pięćset depozytów.

Orońska kolekcja formowała się równolegle z przeobrażeniami i dziejami całej instytucji. Pewnej systematyzacji uległa w roku 1992, tj. w momencie opracowania programu dla utwo-rzonego Muzeum Rzeźby Współczesnej. Zasadniczy korpus kolekcji tworzą w większości dzieła artystów polskich, którzy pojawili się w Orońsku jako uczestnicy warsztatów artystycznych lub mieli tutaj prezentację swojej twórczości. Z tego tytułu dokonywali darów na rzecz Centrum, albo przekazywali swoje prace w formie depozytów. Często powodem był fakt, że jedynie CRP dysponowało odpowiednią powierzchnią do przechowywania obiektów wielkogabarytowych, np. Ukon Magdaleny Abakanowicz.

C

Dla większości obiektów przyjmuje się jako cezurę czasową 2. połowę XX wieku, chociaż w zbiorach są dzieła z początków stulecia, jak chociażby prace Konstantego Laszczki czy Sta-nisława Ostrowskiego, oraz z okresu międzywojnia, np. Katarzyny Kobro, Olgi Niewskiej, Jacka Pugeta i Augusta Zamoyskiego.

Ważną cześć kolekcji stanowią prace składające się na najnowszy rozdział historii rzeźby polskiej, a szczególnie powstałe w ostatnich latach. Dotyczy to przede wszystkim prac młodego pokolenia, które w ramach organizowanych przez Centrum Triennale Młodych (od 1992 roku odbyło się sześć edycji), miało tu możliwość artystycznego debiutu. Prace te służyły także reali-zowanej przez Centrum serii wystaw tzw. dekadowych (prezentujących kolejno lata: 60., 70., 80. i 90.), w ramach których podejmowano próby syntezy najnowszych dziejów sztuki polskiej.

W zbiorach Muzeum znajdują się m.in. prace: Magdaleny Abakanowicz, Sylwestra Ambro-ziaka, Mirosława Bałki, Andrzeja Bednarczyka, Krzysztofa M. Bednarskiego, Jana Berdyszaka, Jerzego Beresia, Tomasza Brejdaka, Marka Chlandy, Bronisława Chromego, Wandy Czełkow-skiej, Barbary Falender, Mirosława Filonika, Zbigniewa Frączkiewicza, Wiktora Gajdy, Tadashi Hashimoto, Władysława Hasiora, Ewerdta Hilgemanna, Stanisława Horno-Popławskiego, Ma-rii Jaremy, Jerzego Jarnuszkiewicza, Zdzisława Jurkiewicza, Alfonsa Karnego, Tomka Kawiaka, Marka Kijewskiego, Grzegorza Klamana, Katarzyny Kobro, Grzegorza Kowalskiego, Edwarda Krasińskiego, Jana Kucza, Stanisława Kulona, Zofii Kulik i Przemysława Kwieka, Edwarda Łazi-kowskiego, Tadeusza Łodziany, Józefa Łukomskiego, Adama Myjaka, Sławoja Ostrowskiego, Antoniego J. Pastwy, Andrzeja Pawłowskiego, Marii Pinińskiej-Bereś, Adama Prockiego, Adolfa Ryszki, Tadeusza Siekluckiego, Stanisława Słoniny, Adama Smolany, Antoniego Starczewskie-go, Ludmiły Stehnovej, Macieja Szańkowskiego, Andrzeja Szewczyka, Henryka A. Tomaszew-skiego, Olgierda Truszyńskiego, Jacka Waltosia, Magdaleny Więcek-Wnuk, Mariana Wnuka, Ry-szarda Wojciechowskiego, Zofii Woźnej, Romana Woźniaka, Barbary Zbrożyny, Gustawa Zemły oraz wielu innych.

Autorzy prac:

Krzysztof M. Bednarski 11

Aleksander Dętkoś 12

Jerzy Grygorczuk 13

Stanisław Horno-Popławski 14

Maria Jarema 15

Jerzy Jarnuszkiewicz 16

Stanisław Kulon 17

Tadeusz Łodziana 18

Józef Marek 19

Tadeusz Markiewicz 20

Irena Molin-Sowa 21

Adolf Ryszka 22

Stanisław Słonina 23

Jacek Waltoś 24

Jan Stanisław Wojciechowski 25

Zofia Woźna 26

Antonina Wysocka-Jonczak 27

August Zamoyski 28

Barbara Zbrożyna 29

11

Krzysztof M. Bednarski (ur. 1953) – Gest, 1979, żeliwo, brąz

W latach 1973–1978 studiował na Wydziale Rzeźby ASP w Warszawie. Dyplom uzyskał w pracowni prof. Jerze-go Jarnuszkiewicza w 1978. Od 1984 mieszka w Rzy-mie. Rzeźbiarz, akcjoner, twórca instalacji i obiek-tów, plakacista. Artysta poszukuje źródeł rzeźby i jej relacji do miejsca jako metafory przestrzeni, odsyłając widza do innych dzieł sztuki i literatu-ry. Interesują go zasady sprzeczności i rozdziel-ności treści od formy. Realizacje plastyczne Bed-narskiego obejmują rzeźbę, relief, rysunek oraz przedmioty pozornie gotowe lub rzeczy z bezpo-średniego otoczenia człowieka wkomponowa-ne w sytuację typu environment. Przedmiot (obiekt) zawsze występuje tu w relacji do przestrzeni pojmowanej jako miejsce, a miejscem staje się dzięki rzeźbie (obiekt). W ostatnich pracach ar-tysta ukazuje dialog człowieka z naturą poprzez dwa dopeł-niające się elementy: ziemię i współczesną technologię.

12

Aleksander Dętkoś (ur. 1939)– My – Wy – Oni, 1986, brąz

Absolwent Szkoły im. Antoniego Kenara w Zako-panem (1955–1960). Studia artystyczne odbył w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycz-nych w Gdańsku, na Wydziale Rzeźby i Cera-miki, w pracowni prof. Stanisława Horno-Po-pławskiego (1960–1966). W tym samym czasie

ukończył też studium pedagogiczne. W latach 1966–1969 pracował jako plastyk-pedagog

w szkolnictwie specjalnym na Wybrzeżu. Od 1978 rzeczoznawca MKiS w Byd-

goszczy. Wielokrotnie nagradzany za dorobek artystyczny. Tworzy prace ka-meralne w brązie i kamieniu. Postacią

centralną jego rzeźb jest człowiek, po-strzegany często przez pryzmat sacrum.

Artysta realizuje prace narratywne, symbo-liczne i metaforyczne. Łączy ze sobą formy

uproszczone, często zredukowane do znaku, symbolu z formami realistycznymi, przedstawia-

jącymi, a nawet naturalistycznymi. Bo-hater tych przedstawień uwikłany jest w określoną sytuację, współistnieje ze światem symbolicznych znaków, któ-re określają i jednocześnie komunikują jego egzystencjalną i kulturową rolę.

13

Jerzy Grygorczuk (ur. 1944) – Awangarda, 1988, blacha miedziana, żywica

Studiował na Wydziale Malarstwa i Rzeźby w Państwowej Wyż-szej Szkole Sztuk Plastycznych w Gdańsku. Dyplom z wyróżnie-niem uzyskał w pracowni prof. Franciszka Duszeńki w 1970. Jest pedagogiem na Wydziale Archi-tektury Politechniki Białostockiej. Tworzy w zakresie rzeźby pomni-kowej, plenerowej, małych form rzeźbiarskich i medalierstwa oraz rysunku. Obok rzeźby tradycyjnej, przedstawiającej, głównie rea-lizacji o tematyce sakralnej i płaskorzeźbionych obra-zów, konstruuje obiek-ty z przedmiotów co-dziennego użytku, rzeźby-zagadki bliskie surrealizmowi i pop-artowi. W wielu pracach arty-sty tytuł-hasło naprowadza odbiorcę na właściwą ścieżkę interpretacji.

14

Stanisław Horno-Popławski (1902–1997)– Rycerz w tygrysiej skórze, 1978, granit

Studiował malarstwo w Szkole Sztuk Pięknych w Mos-kwie (1916–1921), następnie na Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie (1921), a także w Szkole Sztuk Pięknych w Warsza-wie w pracowni prof. Tadeusza Pruszkowskiego oraz w pracowni rzeźby prof. Tadeusza Breyera (1922–1931). Był pedagogiem i kierownikiem Zakładu Rzeźby na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie. Po wojnie repatriowany do Białegostoku. Profesor nadzwyczaj-ny UMK w Toruniu oraz dziekan Wydziału Rzeźby PWSSP w Gdańsku. Tworzył rzeźby ujmujące doskonałością opanowanego warsztatu i ory-ginalnością wizji. Był nauczycielem kilku po-koleń artystów. Autor rzeźb plenerowych i pomnikowych, m.in. pomnika Adama Mickiewicza w Warszawie. Początko-wo prace Horno-Popławskiego utrzy-mane były w konwencji realistycznej. W ostatnich latach życia artysta coraz bardziej odchodził od klasyki w stro-nę kompozycji z nieznacznie tylko obrobionych polnych kamieni.

15

Maria Jarema (1908–1958)– Akt, 1936/1995, brąz, odlew

W latach 1929–1935 studiowała pod kierunkiem Xawerego Dunikowskiego na Wydziale Rzeźby ASP w Krakowie. Rzeź-biarka, malarka, scenografka. Jako aktorka i projektant-ka kostiumów związana była z teatrem Cricot i Cricot 2 Tadeusza Kantora oraz teatrzykiem kukiełkowym Ada-ma Polewki, który tworzył szopki polityczne w środowisku polityków. Należała do Grupy Krakowskiej oraz Grupy Mło-dych Plastyków. Prace artystki reprezentowały sztukę polską m.in. na Biennale w Wenecji (1958) i pośmiertnie na Bien-nale Sztuki Współczesnej w São Paulo (1961). Początko-wo tworzyła gładkie formy rzeźbiarskie nawiązujące do świata organicznego. Po wojnie zajmowała się głów-nie malarstwem, realizowała fakturowe obrazy in-spirowane fantastyką. W latach 50. fascynowała ją postać ludzka, jej miejsce w przestrzeni, a tak-że przedstawienie ruchu w obrazie. Prace re-alizowała w technice monotypii, którą często łączyła z olejem i temperą. Dla artystki charak-terystyczne jest balansowanie na granicy figu-ratywności i abstrakcyjnego znaku. Z czasem figury w jej pracach stały się tylko znakami plastycznymi, sugerującymi ruch w wielo-warstwowej przestrzeni.

16

Jerzy Jarnuszkiewicz (1919–2005)– Kaganiec I, 1973/1977, cement patynowany, brąz chromowany

W latach 1936–1938 studiował w Szkole Sztuk Zdobniczych i Przemysłu Artystycznego w Kra-kowie, następnie w warszawskiej Szkole Sztuk Zdobniczych i Malarstwa w pracowni prof. Tade-usza Breyera (1938–1939). Po wojnie kontynuował studia w ASP w Warszawie. Dyplom uzyskał w pracowni prof. Franciszka Strynkiewicza w 1950. Jako wielolet-ni pedagog w macierzystej uczelni wychował grono wy-bitnych dziś rzeźbiarzy. Twórczość w zakresie rzeźby pomnikowej i plenerowej oraz medalierstwa. Au-tor exlibrisów, monet obiegowych, grafik. Pierw-sze prace obejmowały kompozycje realistyczne: małe formy, figurki, portrety w gipsie i studia z natury. Od końca lat 50. tworzył przestrzenne konstrukcje plenerowe w metalu, łącząc drama-tyczną ekspresję i dynamikę formy z rygoryzmem podziałów przestrzennych. W końcu lat 60. powró-cił do przedstawień figuralnych, sięgając po tematy o metafizycznym i duchowym sensie. W jego twór-czości dają się prześledzić zmiany, jakim podlegała nie tylko sztuka, ale szeroko rozumiana kultura polska. Od pro-jektów związanych z odbudową kraju i socrealizmem, przez odwilż, fascynację formami nowoczesnymi i ekspresyjnymi doszedł w latach 60. do rzeźby geometrycznej, by w latach 70. i 80. swe najwybitniejsze dzieła poświęcić tematyce religijnej.

17

Stanisław Kulon (ur. 1930)– Dzieci, 1969, drewno polichromowane

Absolwent PLSP w Zakopanem. W latach 1952–1958 studiował na Wydziale Rzeźby warszawskiej ASP, w pracowniach rzeźby prof. Ludwiki Nitschowej i Mariana Wnuka. Profesor i prodziekan Wydziału Rzeźby w ma-cierzystej uczelni. Jest autorem reali-zacji plenerowych i pomnikowych, jak pomnik Marii Konopnickiej w Ogrodzie Saskim (1966), po-mnik Sapera (1975) w Warszawie. Artyście bliskie są te tradycje sztuki ludowej, w których pro-stota formy ma największą siłę oddziaływania. Najchętniej i z po-wodzeniem rzeźbi w drewnie, które potem wykańcza delikatną patyną i powleka polichromią w czystych barwach z użyciem złota. Z równym powodzeniem używa gipsu, cementu, granitu i terakoty, a jako odrębną gałąź twórczo-ści traktuje ceramikę. W tworzonych rzeźbach opo-wiada legendę o narodzinach człowieka. Sednem tych opowieści jest humanizm. Często wprowadza w swoje kompozycje postać dziecka, która spełnia niejednokrotnie również rolę symboliczną.

18

Tadeusz Łodziana (ur. 1920)– Rzeźba przydrożna, 1959/1996, brąz, odlew

W latach 1937–1939, 1941–1942 studiował w Instytucie Sztuk Plastycznych we Lwowie, następnie w PWSSP w Sopo-cie (1945–1950). W roku 1954 uzyskał dyplom na Wydziale Rzeźby ASP w Warszawie. Wykła-dowca warszawskiej ASP, od 1971 na sta-nowisku profesora. Dziekan Wydziału Rzeźby w latach 1966–1969 oraz 1972– –1978. Twórca form monumentalnych znany z opracowania rzeźbiarskiego (wraz z R. Guttem i S. Słoniną) mauzoleum na Pawiaku w Warszawie (1964), pomnika Ofiar Obozu Radogoszcz w Łodzi (1961). W latach 60. rzeźby Łodziany balansu-ją na granicy abstrakcji organicznej, jed-nocześnie zachowując cechy aluzyjnego aktu. Uważano je za szczytowe osiągnięcia rzeźby polskiej tego czasu. Rzeźba przydroż-na to abstrakcyjna synteza figury Chrystusa Frasobliwego, utrzymana w charakterystycz-nej dla artysty konwencji, wyróżnia się gład-kością i obłością czystej, wypolerowanej formy oraz oszczędnością zastoso-wanych środków.

19

Józef Marek (ur. 1922)– Drabina, 1985, brąz, granit

Studiował w ASP w Krakowie, uzyskując w 1952 r. dyplom w pracowni prof. Xawerego Dunikowskiego. W latach 1961–1971 był asystentem, następnie ad-iunktem na Wydziale Architektury Politechniki Kra-kowskiej; 1965–1969 wykładowcą na Wydziale Form Przemysłowych ASP w Krakowie; 1971–1986 docen-tem na Wydziale Architektury Wnętrz; od 1986 pro-fesorem macierzystej uczelni. Malarz, rzeźbiarz, me-dalier, poeta, wielokrotnie nagradzany i wyróżniany, uhonorowany m.in. Złotym Krzyżem Zasługi (1983), złotą odznaką „Za Pracę Społeczną dla Miasta Krako-wa” (1984), Krzyżem Kawalerskim Orderu Polonia Re-stituta (1989). Artysta początkowo rzeźbił realistyczne głowy, stopniowo upraszczając je i poddając geome-tryzującym zabiegom. Następnie eksperymentował z figurą ludzką, wydłużając ją i deformując. Niezależ-nie jakim transformacjom w twórczości Józefa Marka ona podlegała, artysta snuje opowieść o człowieku. Ulubionym materiałem jest dla twórcy drewno.

20

Tadeusz Markiewicz (ur. 1936)– Unik, 1985, brąz, drewno

W latach 1959.–.1965 studiował na Wy-dziale Rzeźby warszawskiej ASP. Dyplom z wyróżnieniem uzy-skał w pracowni prof. Francisz-ka Strynkiewicza. Twórczość w zakresie rzeźby monumental-nej, pomnikowej i kameralnej oraz medalierstwa. Jest autorem m.in. pomnika Matki Polki w Łodzi. Wielokrotnie nagradzany za twór-czość, m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Tworzy prace w różnych materiałach: brązie, drewnie, ceramice i kamie-niu. W swoich rzeźbach przybliża zagadnienia i motywy symboliczne oraz sakralne, poru-szając się po obszarze figuracji. Niekiedy przedstawioną formą odwołuje się do europejskich nurtów artystycznych i ich stylistyki, transformu-jąc interesujące go moty-wy i zagadnienia na swój, indywidualny sposób.

21

Irena Molin-Sowa (ur. 1926)– Na temat Arpa, 1971, brąz, odlew

Studiowała na Wydziale Rzeźby PWSSP we Wrocławiu, uzysku-jąc dyplom w roku 1952. Twórczość w dziedzinie rzeźby, form architektonicznych, medalier-stwa i rysunku. Pełniła funkcję rzeczo-znawcy MKiS w zakresie rzeźby i oceny dzieł sztuki współczesnej. Uczestniczy-ła w Międzynarodowych Sympozjach Rzeźby w Marmurze w Villány-Siklós (Węgry), Bukareszcie, Madrycie, Helsin-kach, Oslo, Rawennie, Dortmundzie, Pradze. Autorka realizacji pomnikowych, m.in. pomni-ka poświęconego Ofiarom Faszyzmu w Leszczy-nach (1965, w zespole z M. Sową), Żołnierzom I Warszawskiej Dywizji Piechoty im. T. Kościuszki na Powązkach w Warszawie (1969). Oprócz realizacji monumentalnych Irena Molin-Sowa stworzyła wiele rzeźbiarskich portretów utrzymanych w nurcie re-alizmu syntetycznego. Artystka nie dąży w nich do uchwycenia fizjonomicznego podobieństwa portre-towanej osoby. Poszczególne partie głowy buduje za pomocą gładkich, obłych, ostro zakończonych brył, które wraz z przesadnie zarysowanymi, charaktery-stycznymi rysami podkreślają ekspresję i silną osobo-wość portretowanego.

22

Adolf Ryszka (1935–1995)– Niewinna I, z cyklu Niewinni, 1965/2001, brąz, odlew

W latach 1957–1962 studiował w ASP w Warszawie. Dyplom uzyskał w pracowni prof. Jerzego Jarnuszkiewicza w 1963. Członek Europejskich Sympozjonów Rzeźbiarskich, a póź-niej członek Zarządu tego stowarzyszenia. Od roku 1983 kierował Zakładem Rzeźby na Wydziale Sztuk Pięknych UMK w Toruniu. Twórczość w zakresie realizacji pomniko-wych i plenerowych (w Japonii, Danii, Kanadzie), rzeźby ka-meralnej oraz medalierstwa. Większość jego prac cechuje skłonność do rozwijania form w szeregach tematycznych, skupiających uwagę nad życiem i śmiercią, trwaniem i prze-mijaniem, przejawiających się w zderzeniach tego, co natu-ralistyczne z tym, co płynne i nieokreślone. Artysta pracował cyklami na przemian w różnych okresach swojej twórczo-ści, w różnych materiałach (cykle: Pablo Casals, Sarkofagi, Hełmy i inne). Często posługiwał się zabiegiem roztapiania wizerunku postaci w bezkształtnej bryle, poszukując formy człowieka. Z rzeźb Ryszki emanuje filozoficzna zaduma, ale też poetycko-metaforyczny klimat, zdyscyplinowanie kon-strukcyjne połączone z liryzmem. Większość prac cechuje malarskość, rozwibrowanie powierzchni, jedynie w monu-mentalnych rzeźbach plenerowych artysta koncentruje się niemal wyłącznie na czysto konstruowanej bryle.

23

Stanisław Słonina (ur. 1936)– Tetoriente, 1971, metal

Absolwent Państwowego Liceum Sztuk Plastycz-nych im. Antoniego Kenara w Zakopanem (1951–1956). W latach 1956–1962 studio-wał na Wydziale Rzeźby ASP w Warsza-wie. Dyplom z wyróżnieniem uzyskał w pracowni prof. Mariana Wnuka w 1962. W macierzystej uczelni pra-cował jako pedagog przez 44 lata. Uhonorowany nagrodą Narodowe-go Komitetu UNESCO na wystawie sztuki współczesnej w Monte Carlo (1966). Twórczość w zakresie rzeźby plenerowej i pomnikowej, medalier-stwa i rysunku. Autor pomników Jana Pawła II w Buenos Aires, Łowiczu, Żyrar-dowie oraz monumentu marszałka Józe-fa Piłsudskiego w Częstochowie i Płocku. Zrealizował rzeźby o tematyce sakralnej dla kościołów, m.in. w Warszawie i Pruszkowie, liczne nagrobki, tablice pamiątkowe. Słonina jest również autorem kompozycji plenerowych oraz rzeźb kameralnych.

24

Jacek Waltoś (ur. 1938) – Sam, 1972/2002, brąz patynowany, odlew

W latach 1957–1963 studiował na Wydziale Malarstwa ASP w Krakowie. Dyplom uzyskał pod kierunkiem Emila Krchy w 1963. Współzałożyciel krakowskiej grupy Wprost. W 1967

otrzymał Nagrodę Krytyki Artystycznej im. C.K. Norwida. W latach 1975–1979 prowadził Galerię Pryzmat w Krakowie. Kieruje Pracownią Malarstwa w ASP w Krakowie. Autor ese-jów i artykułów o sztuce (pseudonim literacki: Jacek Buszyń-ski), współautor książki 100 najsłynniejszych obrazów (z An-drzejem Osęką). Twórczość w zakresie malarstwa, rzeźby, rysunku i grafiki. Prace artysty z lat 60. związane są ze

zjawiskiem nowej figuracji. W latach 80. tworzy obrazy, w których wykorzystuje symboliczne znaczenie światła,

odwołując się do mistyki iluminacji. Główny temat jego twórczości stanowi człowiek postrzegany przez pry-zmat wątków biblijnych, literackich narracji czy mi-tologii. Podejmowane motywy rozwija w serię prac wykonanych w różnych technikach (cykle). W sposób symboliczny przedstawia tematy uniwersalne, jak stany emocjonalne, dwoistość natury ludzkiej, za-

gadnienia moralne, wątki religijne. Stosowane przez Waltosia formy negatywowe, ażurowe, zespalają prace

z otaczającą je przestrzenią, wyrażając ważną dla artysty ideę braku, opuszczenia.

25

Jan Stanisław Wojciechowski (ur. 1948) – Romantyczny duch powierzchni II, 2004, brąz

W latach 1967–1973 studiował na Wydziale Rzeźby ASP w Warszawie pod kierunkiem prof. Je-rzego Jarnuszkiewicza i Oskara Hansena. Dyplom uzyskał w 1973. Autor wielu recenzji, szki-ców i książek o sztuce, organizator życia artystycznego i naukowego, krytyk i teoretyk sztu-ki, specjalista w zakresie wiedzy o kulturze i polityce kulturalnej. W latach 70. artysta tworzy prace skupione wokół problemów środków artystycznych, interakcji i komunikacji wizualnej

oraz pojęcia sztuki. Następnie rozwija rzeźbiarski, war-sztatowy aspekt swojej twórczości, realizując serie

ceramicznych głów zderzonych z symbolami pop-kultury. Odlewy ciała destruuje za pomocą cięć i odkształ-

ceń. Pracom rzeźbiarskim często towarzyszą rysun-ki, collage i rozbudowa-ny werbalny autokomen-tarz autorski. Twórczość

Wojciechowskiego określa-na bywa jako konceptualna i postmodernistyczna.

26

Zofia Woźna (1911–1984)– Z cyklu Morze, ok. 1960, cement

W latach 1929–1934 studiowała na Wydzia-le Malarstwa ASP w Krakowie, w pracowni prof. Wojciecha Weissa i Józefa Pankiewi-cza. W latach 1950–1970 odbyła liczne po-dróże artystyczne do wielu krajów Europy. Twórczość w zakresie rzeźby kameralnej, między innymi w brązie i betonie, oraz ma-larstwa sztalugowego. Realizowała głów-nie popiersia figuralne oraz wybitnie su-gestywne głowy portretowe o skupionej ekspresji, redukując z czasem środki wyra-zu do minimum. Są to blokowe, spokojne figury o niezwykle smukłej sylwecie i ar-chaicznym dostojeństwie. Sztuka artystki pełna jest poetyckiego liryzmu, wyciszona, kontemplacyjna, kameralna, przedstawia-jąca i narracyjna. W centrum zainteresowań Woźnej pozostaje postać człowieka służąca do wyrażania wzruszeń i prze-żyć. W kompozycjach pomni-kowych ujawniała skłonność do syntezy oraz kubizowane-go traktowania formy.

27

Antonina Wysocka-Jonczak (1942–2011)– Subiektywny II, 1980, drewno (mahoń, klon) – Rozdarty, 1984, drewno (mahoń)

Ukończyła Liceum Sztuk Plastycznych w Szczecinie w 1960. Studia artystyczne odbyła w war-szawskiej ASP na Wydziale Rzeźby. Dyplom uzyskała w pracowni prof. Mariana Wnuka w 1966. Jest laureatką wielu nagród. Brała udział w licznych wystawach, konkursach, plenerach i sympo-zjach w kraju i za granicą. Twórczość w zakresie rzeźby kameralnej, monumentalnej i plenerowej oraz medalierstwa, rysunku i malarstwa. Artystka często ograniczała kompozycję do najważ-niejszych brył i linii, pozostając na granicy abstrakcji. Obrazowała symbole, metafory i idee. Realizowała również sztukę przed-stawiającą, ekspresyjne popiersia oraz syntetycznie potrak-towane grupy rzeźbiarskie. Pracowała w różnych materia-łach, głównie w kamieniu, drewnie i brązie.

28

August Zamoyski (1893–1970)– Ich dwoje, 1922/2002, brąz, odlew

Artystycznie kształcił się w Berlinie i Monachium, gdzie zetknął się z niemieckim ekspresjonizmem. Brał udział w wystawach

grupy Bunt, wystawiał też z polskimi formistami. W 1937 uzyskał Grand Prix na paryskiej Wystawie Światowej.

W latach 1940–1955 mieszkał w Brazylii, gdzie wyko-nał pomnik Chopina (1944). W Rio de Janeiro pro-

wadził szkołę rzeźby. Zajmował się teorią i filo-zofią, ogłosił traktat Sztuka i substancja (1954).

W początkach swojej twórczości podejmował eksperymenty nawiązujące do ekspresjo-

nizmu, kubizmu i futuryzmu, w drewnie i gipsie realizował śmiałe eksperymen-

ty formalne. Następnie ewoluował w stronę rzeźby klasycyzującej. Two-rzył akty i kobiece portrety o reali-

stycznym charakterze, skłaniające się ku syntezie i monumentalnej hieratyczności. W ostatnim okre-sie twórczości stosował ostre de-

formacje. W jego działalności ar-tystycznej dominować zaczęła tematyka religijna.

29

Barbara Zbrożyna (1923–1995)– Macierzyństwo, 1957/2008, brąz, odlew

W latach 1945–1947 studiowała w pracowni prof. Xawerego Dunikowskiego w ASP w Kra-kowie, następnie w 1947–1950 w ASP w Warszawie pod kierunkiem prof. Fran-ciszka Strynkiewicza. Dyplom uzyskała w 1952. Twórczość w zakresie rzeźby, malarstwa i grafiki. Prowadziła działal-ność pedagogiczną w liceach plastycznych oraz w Centralnym Ośrodku Pedagogicznym Szkolnictwa Artystycznego. Współzałożycielka awan-gardowej Grupy 55. Autorka rzeźb figuralnych, licznych portretów, kompozycji przestrzennych oraz pomników, w tym pomników nagrobnych, np. Xawerego Dunikowskie-go, Artura Sandauera i Erny Rosenstein na Powązkach w War-szawie. Zbrożyna zrealizowała również rzeźby o tematyce sakralnej, jak cykl świętych i błogosławionych dla kościo-ła Jezuitów w Warszawie. Styl jej ewoluował od reali-zmu, przez syntetyczne uproszczenia i ekspresyjno- -metaforyczną deformację aż do abstrakcji.

Projekt dofinansowano ze środków

Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego