Wszystko O Raku Piersi

Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragmentpełnej wersji całej publikacji.

Aby przeczytać ten tytuł w pełnej wersji kliknij tutaj.

Niniejsza publikacja może być kopiowana, oraz dowolnierozprowadzana tylko i wyłącznie w formie dostarczonej przezNetPress Digital Sp. z o.o., operatora sklepu na którym możnanabyć niniejszy tytuł w pełnej wersji. Zabronione sąjakiekolwiek zmiany w zawartości publikacji bez pisemnej zgodyNetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania się jej od-sprzedaży, zgodnie z regulaminem serwisu.

Pełna wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepieinternetowym Kiosk za rogiem - nie tylko darmowe ebooki,ksiazki do sluchania, e-gazety i e-czasopisma.

http://kiosk-za-rogiem.nextore.pl/ebooki/wszystko_o_raku_piersi_-_ebook_p1760.xml

http://kiosk-za-rogiem.nextore.pl


http://kiosk-za-rogiem.nextore.pl/nota_prawna.xml?pid=576



grobstein_str tyt.fh9 28/8/07 21:27 Page 1

C M Y CM MY CY CMY K

Tytu∏ orygina∏u: The Breast Cancer Book: What You Need to Know to Make Informed DecisionsCopyright © 2005 by Ruth H. Grobstein. All rights reserved Copyright © for the Polish edition by Wydawnictwo W.A.B., 2007Copyright © for the Polish translation by Wydawnictwo W.A.B., 2007

Wydanie IWarszawa 2007

Informacje i propozycje zawarte w tej ksià˝ce nie majà zastàpiç tradycyjnychÊwiadczeƒ zdrowotnych. Poniewa˝ zarówno ka˝dy cz∏owiek, jak ka˝dy przypadek medyczny jest niepowtarzalny, powinieneÊ skonsultowaç si´ z w∏asnym lekarzem, by to on odpowiedzia∏ na szczegó∏owe pytania, zdiagnozowa∏ chorob´ czy wybra∏ odpowiednià terapi´.

Autorka do∏o˝y∏a staraƒ, by ta publikacja by∏a jak najbardziej rzetelna i aktualna. Mimo to mogà ujawniç si´ b∏´dy, pomini´cia, informacje w momencie lektury ju˝ przestarza∏e. Ani autorka, ani wydawca nie bierze na siebieodpowiedzialnoÊci za b∏´dy, przeoczenia, nieaktualne dane, czy te˝ zastosowanie si´ czytelnika do porad zawartych w ksià˝ce.

Rak piersi - kolumny 7/9/07 10:36 Page 4 (Black plate)

Dla wszystkich moich pacjentek,które nauczy∏y mnie cierpliwoÊci s∏uchania.


Spis treÊci

Przedmowa do polskiego wydania 9Wprowadzenie do wydania amerykaƒskiego 15Od autorki 21Podzi´kowania 24

Rozdzia∏ 1Fakty, które powinnaÊ znaç, i pytania,

które mo˝esz zadaç 26

Rozdzia∏ 2Wykrycie: mammografia i badania piersi 39

Rozdzia∏ 3Drogi do diagnozy: biopsje piersi 72

Rozdzia∏ 4Rozpoznanie histopatologiczne 88

Rozdzia∏ 5Twój zespó∏ terapeutyczny i dodatkowe opinie 97


Rozdzia∏ 6Chirurgia i analiza budowy raka piersi 104

Rozdzia∏ 7Radioterapia 132

Rozdzia∏ 8Terapia systemowa 153

Rozdzia∏ 9Dodatkowe fakty, które powinnaÊ znaç 173

Rozdzia∏ 10Okres przejÊciowy 189

Aneks 199

Indeks rzeczowy 215

8 SPIS TREÂCI


Przedmowa do polskiego wydania

Ksià˝ka Ruth H. Grobstein Wszystko o raku piersi, którejpierwszà polskà edycj´ trzymacie w∏aÊnie Paƒstwo w r´ku, jestznanym i cenionym w Stanach Zjednoczonych poradnikiem dlakobiet, które z ró˝nych powodów interesujà si´ zagadnieniamizwiàzanymi z rakiem piersi. Jej autorka to lekarka onkolog z wieloletnim doÊwiadczeniem obejmujàcym wielodyscyplinarne post´powanie terapeutyczne tego nowotworu, zdobytym za-równo podczas pracy z pacjentami, jak i licznych projektów badawczych prowadzonych w renomowanych jednostkach na-ukowo-klinicznych w USA. W napisanej przez siebie ksià˝ce dr Grobstein potrafi∏a przedstawiç wiedz´ ÊciÊle fachowà i spe-cjalistycznà w sposób zrozumia∏y dla przeci´tnego czytelnika,omawiajàc praktycznie wszystkie etapy trudnej drogi, jakà prze-bywa osoba chora na raka piersi – od szoku w momencie wykry-cia guza, poprzez diagnoz´, leczenie i jego skutki uboczne, a˝do trwajàcego wiele lat okresu regularnych kontroli onkologicz-nych po zakoƒczeniu terapii. Przyst´pnoÊç i wszechstronnoÊç towyjàtkowe zalety tego poradnika, odró˝niajàce go od innychdost´pnych na rynku publikacji poÊwi´conych zagadnieniomzwiàzanym z chorobami nowotworowymi.


Nowotwory z∏oÊliwe stanowià drugà przyczyn´ umieralno-Êci w Polsce, powodujàc ponad 26% zgonów u m´˝czyzn i 22%u kobiet – zarówno w starszych grupach wiekowych, jak i wÊródosób poni˝ej 65. roku ˝ycia, co jest negatywnym zjawiskiem nie-obserwowanym w innych paƒstwach europejskich. Rak piersijest zaÊ najcz´Êciej rozpoznawanym nowotworem z∏oÊliwymu kobiet w krajach o wysokim stopniu rozwoju cywilizacyjnego,stanowiàc oko∏o 22% wszystkich zachorowaƒ na te nowotwory.W Polsce w 2003 roku odnotowano 11 733 przypadki nowychzachorowaƒ na raka piersi i 4942 przypadki zgonów nim spo-wodowanych. Liczba nowych zachorowaƒ na raka piersi w na-szym kraju od kilku lat powoli wzrasta, przy niewielkim spadkuliczby zgonów z tego powodu. Âwiadczy to o skutecznoÊci dzia-∏aƒ s∏u˝àcych profilaktyce, chocia˝ nadal nie obejmujà one ca∏ejpopulacji w sposób powtarzalny.

Ksià˝ka Wszystko o raku piersi. Co powinnaÊ wiedzieç, ˝e-by podjàç w∏aÊciwe decyzje, adresowana jest przede wszystkimdo kobiet, które interesujà si´ profilaktykà raka piersi, tych, któ-re sà nim zagro˝one (pacjentki z grupy wysokiego ryzyka), oraztych, które ju˝ zosta∏y dotkni´te tym schorzeniem. Omawianew niej problemy dotyczà równie˝ m´˝czyzn, poniewa˝ oni tak˝e– chocia˝ mo˝e to budziç zdziwienie – chorujà na ten nowotwór.Powinna staç si´ ponadto wa˝nà lekturà uzupe∏niajàcà dla leka-rzy i personelu medycznego, by dzi´ki niej mogli si´ zapoznaçz pytaniami i wàtpliwoÊciami nurtujàcymi pacjentk´ oraz na-uczyç si´ w zrozumia∏y sposób na nie odpowiadaç.

Poradnik dr Grobstein napisany jest prostym i przyst´p-nym j´zykiem. Autorka w bardzo swobodny i bezpoÊredni spo-sób zwraca si´ do swoich czytelniczek, piszàc na przyk∏ad: „Ty i Twój lekarz”, „Twoja rodzina”, „co mo˝esz odczuwaç”, „como˝esz robiç”. W Polsce nawiàzywanie tak bliskiej relacji mi´-

10 PRZEDMOWA DO POLSKIEGO WYDANIA


dzy lekarzem a pacjentem nie jest przyj´te. Personel medycznywi´kszoÊci naszych szpitali i przychodni zwraca si´ do chorychw sposób oficjalny, a nie w drugiej osobie, i jest to pierwsza wy-jàtkowa cecha, na którà mo˝e zwróciç uwag´ polski odbiorcatej ksià˝ki.

Podstawowym przes∏aniem poradnika jest stwierdzenie, ˝echora z rakiem piersi musi sama wybraç najbardziej trafnà dlasiebie strategi´ post´powania, dotyczàcà zarówno diagnostyki,jak i terapii. Dlatego autorka wielokrotnie podkreÊla koniecznoÊçzadawania pytaƒ na temat choroby i metod jej leczenia orazkonsultowania si´ ze specjalistami. To prawda, ˝e amerykaƒskiepacjentki majà w porównaniu z Polkami o wiele lepszy dost´p dowszystkich lekarzy i wi´ksze mo˝liwoÊci uzyskania konsultacjiw licznych klinikach onkologicznych. Nigdzie jednak, w ˝adnympaƒstwie Êwiata, nikt nie zabroni osobie chorej na raka walczyço prawid∏owe post´powanie w trakcie diagnostyki i leczenia jejchoroby. Dlatego w polskim przek∏adzie ksià˝ki Ruth H. Grobstein,mimo poczàtkowych wàtpliwoÊci, zdecydowano si´ zachowaçbez zmian porady dotyczàce zasi´gania konsultacji – nie po to,by pog∏´biç frustracj´ czytelniczek, lecz by uÊwiadomiç im, czego mogà oczekiwaç i czego powinny si´ domagaç. Zdecydo-wana postawa i konsekwencja chorej pozwolà jej uzyskaç odpo-wiedzi na wa˝ne dla niej pytania i konsultacj´ w innym szpitalulub w innym mieÊcie. Je˝eli pacjentk´ na to staç, mo˝e tak˝e zasi´gnàç opinii na temat swojego przypadku w klinikach zagra-nicznych, a w uzasadnionych przypadkach wystàpiç do Minister-stwa Zdrowia o pomoc i sfinansowanie leczenia w innym paƒ-stwie. Nie jest to ∏atwe, ale te˝ nie jest niemo˝liwe.

Uk∏ad treÊci poradnika zgodny jest z naturalnà chronologiàwydarzeƒ zwiàzanych z zagro˝eniem zachorowania na rakapiersi. Wszystkie procedury i kolejnoÊç post´powania terapeu-

11PRZEDMOWA DO POLSKIEGO WYDANIA


tycznego sà porównywalne do standardów obowiàzujàcychw Polsce.

WÊród zabiegów operacyjnych autorka dok∏adnie omawiapropagowanà przez siebie chirurgi´ oszcz´dzajàcà pierÊ. Jest tostosunkowo nowa i coraz cz´Êciej stosowana metoda, o wielemniej obcià˝ajàca dla chorych ni˝ standardowa dotychczas am-putacja ca∏ej piersi. Niestety, w Polsce zabiegi takie wykonuje si´wcià˝ jeszcze rzadko: w oko∏o 5–10% przypadków, podczas gdyw krajach Europy Zachodniej i w USA – u 80–90% pacjentekz nowotworem piersi. Innà stosunkowo nowà metodà leczeniachirurgicznego jest biopsja w´z∏a wartownika, pozwalajàcauniknàç powik∏aƒ zwiàzanych z usuni´ciem w´z∏ów ch∏onnychpachowych po stronie guza. Zabieg ten równie˝ nie jest w na-szym kraju standardem, ale coraz cz´Êciej proponuje si´ go cho-rym na raka piersi. Tak˝e rekonstrukcja piersi po mastektomii za-cz´∏a byç u nas wykonywana, ale wcià˝ rzadziej ni˝ w paƒ-stwach Europy Zachodniej i w USA.

Nast´pnym krokiem w leczeniu raka piersi jest radioterapia.Wi´kszoÊç polskich oÊrodków onkologicznych dysponuje ju˝aparaturà wysokiej jakoÊci, nieró˝niàcà si´ od tej u˝ywanej naZachodzie. Jednak liczba aparatów do napromieniania przypa-dajàca na 100 000 mieszkaƒców jest u nas kilkakrotnie ni˝szani˝ w pozosta∏ych paƒstwach Unii Europejskiej i w USA.W zwiàzku z tym polskie pacjentki d∏u˝ej muszà czekaç na roz-pocz´cie radioterapii, co niestety zmniejsza ich szanse na ca∏ko-wite wyleczenie.

W rozdziale dotyczàcym leczenia systemowego autorkaomawia trzy jego formy: chemioterapi´, terapi´ hormonalnàoraz terapi´ biologicznà. Te nowoczesne metody nabierajàobecnie coraz wi´kszego znaczenia; niektóre leki sta∏y si´ ju˝standardem w leczeniu raka piersi, skutecznoÊç innych wcià˝ zaÊ

12 PRZEDMOWA DO POLSKIEGO WYDANIA


jest sprawdzana w ramach badaƒ klinicznych. Istniejàce w Pol-sce zalecenia w dziedzinie terapii systemowej nie odbiegajà odobowiàzujàcych w Europie Zachodniej i w USA, jednak w prak-tyce cz´sto wyst´pujà u nas problemy z dost´pnoÊcià leków.

Po zakoƒczeniu aktywnego leczenia nowotworu pacjentkastaje przed dylematem nie mniej powa˝nym ni˝ te, które poja-wia∏y si´ w czasie jej zmagaƒ z chorobà: jak teraz, po wylecze-niu, powróciç do normalnego ˝ycia, takiego, jakie wiod∏a przedus∏yszeniem diagnozy. Równie˝ w tej sprawie autorka spieszyswym czytelniczkom z pomocà, udzielajàc im wielu popartychprzyk∏adami rad. Ten ostatni rozdzia∏ ksià˝ki jest bardzo wa˝nyi szczególny, gdy˝ wielu lekarzy zapomina, ˝e czas aktywnegopost´powania terapeutycznego jest najcz´Êciej stosunkowokrótkim okresem w przebiegu kompleksowego leczenia i rehabi-litacji (fizycznej i psychologicznej) kobiet dotkni´tych rakiempiersi.

Ksià˝ka Ruth H. Grobstein jest zbiorem cennych wskazó-wek, jak post´powaç, by zyskaç jak najwi´ksze szanse na zwy-ci´stwo w walce z rakiem piersi, skierowanych nie tylko do Ame-rykanek, ale do kobiet na ca∏ym Êwiecie. Pami´tajàc o z∏ej kon-dycji naszej s∏u˝by zdrowia, trzeba mieç ÊwiadomoÊç, ˝e tylkood konsekwentnej i zdecydowanej postawy pacjentki zale˝y,w jakim stopniu uda jej si´ zastosowaç zalecenia z niniejszegoporadnika w polskich realiach.

Monika Nowaczykspecjalista radioterapii onkologicznej

specjalista onkologii klinicznejWojewódzkie Centrum Onkologii w Gdaƒsku

13PRZEDMOWA DO POLSKIEGO WYDANIA


Wprowadzenie do wydania amerykaƒskiego

Rak piersi – tak niewiele s∏ów niesie ze sobà tak wiele prze-ra˝enia. W samych Stanach Zjednoczonych diagnoz´ takà us∏y-szy co siódma kobieta*. Ta statystyka jest jednak tylko cz´Êciàproblemu.

Obecnie – dzi´ki badaniom profilaktycznym i wczesnej dia-gnostyce – wi´cej kobiet ni˝ kiedykolwiek przedtem pokonuje raka piersi, post´p nauki zaÊ daje nadziej´ na odkrycie skutecz-niejszych metod leczenia, które zniszczà nowotwór bez uszko-dzenia zdrowych tkanek. Uczeni sà przekonani, ˝e jesteÊmyo krok od pokonania tej choroby.

Wa˝nà rol´ w batalii z rakiem piersi – obok post´pów na-ukowych i medycznych – odgrywa rzetelna informacja dla pacjen-tek. Jak g∏osi màdre porzekad∏o: wiedza to pot´ga. Kiedy pojawiasi´ choroba taka jak rak piersi, staje si´ ono czymÊ wi´cej ni˝ przy-s∏owiem. Wiedza bowiem jest nie tylko pot´gà – okazuje si´ po-mostem mi´dzy ˝yciem a Êmiercià. Mo˝e byç równie˝ or´˝emw pokonaniu strachu – zarówno owego naturalnego przera˝enia,

* W Polsce raka piersi wykrywa si´ u 12000 kobiet rocznie (Krajowy Re-jestr NEP, 2004 r.) (przyp. kons.).


które ogarnia ka˝dà pacjentk´, jak i towarzyszàcych mu obaw od-czuwanych przez cz∏onków jej rodziny oraz bliskich przyjació∏.

Ksià˝ka dr Ruth H. Grobstein stanowi nowe i wa˝ne êród∏opodstawowych informacji, z którymi powinna si´ zapoznaç ka˝-da osoba – kobieta i m´˝czyzna – stajàca twarzà w twarz z ra-kiem piersi. Cenne informacje znajdà w niej równie˝ wszyscy,którzy obawiajà si´ nowotworów albo po prostu pragnà wi´cejwiedzieç na ten temat. Godnà polecenia czyni jà tak˝e to, ˝eproblem raka piersi ujmuje kompleksowo, a wyjaÊnia j´zykiemzwi´z∏ym i przyst´pnym – dr Grobstein nie traktuje czytelnikaz protekcjonalnà wy˝szoÊcià.

Podstawowym przes∏aniem tej ksià˝ki jest niepodwa˝alnaw istocie teza, ˝e kobiety dotkni´te rakiem piersi muszà samepodjàç powa˝ne decyzje, które wp∏ynà na ich ˝ycie. Nikt inny –bez wzgl´du na doÊwiadczenie czy najlepsze intencje – nie mo-˝e dokonaç za pacjentk´ tego wyboru. Lekarze i najbli˝si mogàjej tylko ofiarowaç swojà pomoc: bàdê opartà na zasobach wie-dzy i latach doÊwiadczenia, bàdê p∏ynàcà z goràcego uczucia.Jednak to sama chora jest osobà, która b´dzie musia∏a ˝yç z re-zultatami owej decyzji.

To przes∏anie, ów przekaz mocy odzwierciedla charakteri zapa∏ autorki, która proponuje powa˝ne leczenie onkologicznepacjentkom na ca∏ym Êwiecie. Kim jest dr Ruth Grobstein? Mia-∏am zaszczyt jà poznaç przed niemal dwudziestu laty, na dorocz-nej konferencji Amerykaƒskiego Towarzystwa Onkologicznego.Uj´ta dynamicznà osobowoÊcià i silnà indywidualnoÊcià tej ko-biety, zapragn´∏am dowiedzieç si´ czegoÊ wi´cej o jej osiàgni´-ciach, zarówno w leczeniu, jak i w badaniach naukowych, a tak-˝e zapoznaç si´ z jej spojrzeniem na raka.

Osoba, którà odkry∏am, by∏a prowadzàcà pionierskie ba-dania uczonà, jednym z najpowa˝niejszych Êwiatowych autory-

16 WPROWADZENIE DO WYDANIA AMERYKA¡SKIEGO


tetów w dziedzinie radioterapii onkologicznej, lekarkà, którapoÊwi´ci∏a si´ pomaganiu pacjentkom i ratowaniu im ˝ycia. B´-dàc dwudziestooÊmioletnià m´˝atkà z trojgiem dzieci, wstàpi∏ana uniwersytet Yale, by studiowaç tam biologi´. W owym cza-sie p∏eç i wiek Ruth Grobstein wyró˝nia∏y jà spoÊród wi´kszoÊci kolegów – kobiety, szczególnie zam´˝ne i posiadajàce dzieci,zwykle nie wybiera∏y si´ wtedy na wy˝sze studia. Ona zaÊ pouzyskaniu tytu∏u doktora z zapa∏em kontynuowa∏a nauk´w jeszcze trudniejszej roli stypendystki wydzia∏ów biochemiii farmakologii, w konsekwencji zasilajàc kadr´ Yale School ofMedicine na wydziale mikrobiologii.

ZdolnoÊci i pasja naukowa dr Grobstein zosta∏y szybko za-uwa˝one. W 1966 roku otrzyma∏a dwa powa˝ne zlecenia – jed-no z Komisji Energii Atomowej, drugie z Narodowego InstytutuZdrowia – na prowadzenie badaƒ w dziedzinie immunologii.W tym samym roku opuÊci∏a wschodnie wybrze˝e USA, wst´pu-jàc do grona pracowników naukowych University of Califoniaw San Diego, gdzie pozna∏a swego, obecnie nie˝yjàcego ju˝,m´˝a, Clifforda Grobsteina. By∏ on ju˝ wówczas znanym uczo-nym, kierownikiem katedry biologii tej uczelni, a w przysz∏oÊcimia∏ zostaç dziekanem wydzia∏u medycznego i cz∏onkiem Natio-nal Academy of Sciences. Silna motywacja do ugruntowania so-bie pozycji w Êwiecie naukowym, serdecznie wspierana przezm´˝a, sprawi∏a, ˝e Ruth Grobstein sta∏a si´ wysoko cenionà, samodzielnà wspó∏uczestniczkà badaƒ w dziedzinie onkologiii wcià˝ pozostaje wzorem do naÊladowania dla lekarek oraz ko-biet uczonych na ca∏ym Êwiecie.

Podczas pracy na uniwersytecie w San Diego dr Grobsteinuzna∏a, ˝e jeÊli chce dokonaç zmian w klinice, powinna uzyskaçstopieƒ naukowy w dziedzinie medycyny. Wstàpi∏a wi´c na Uni-versity of California w Los Angeles i po zdobyciu tytu∏u doktora

17WPROWADZENIE DO WYDANIA AMERYKA¡SKIEGO


medycyny rozpocz´∏a sta˝ z radioterapii onkologicznej. Post´pu-jàc zgodnie z wyjàtkowym nauczaniem dr Samuela Hellmana – lidera w oszcz´dzajàcym leczeniu raka piersi – który w przysz∏o-Êci mia∏ si´ staç jej dozgonnym przyjacielem, zatrudni∏a si´ na wydziale radioterapii onkologicznej University of Californiaw San Francisco i prowadzi∏a tam multidyscyplinarny wyk∏ad,w którym propagowa∏a metod´ terapii polegajàcej na wyci´ciusamego guza zamiast stosowanej wówczas powszechnie ma-stektomii, czyli amputacji ca∏ej piersi. Praca dr Grobstein mia∏adecydujàcy wp∏yw na zmian´ w podejÊciu do leczenia wczesne-go stadium raka piersi w okr´gu San Diego.

Nast´pnie Ruth Grobstein kierowa∏a zainicjowanym przezsiebie programem leczenia nowotworów u kobiet, imienia Idyi Cecila Greenów. Powierzono jej tak˝e stanowisko szefowej od-dzia∏u radioterapii onkologicznej w Scripps Clinic w La Jollaw Kalifornii, gdzie doÊwiadczenie b´dàce wynikiem wieloletniejbadawczej pracy laboratoryjnej prze∏o˝y∏a na codziennà prakty-k´ oddanego lekarza specjalisty.

Przez wszystkie lata swojej pracy zawodowej dr Grobsteinnigdy nie zapomnia∏a, ˝e ka˝da pacjentka jest inna i ˝e nie madwóch dok∏adnie takich samych ˝yciorysów ani przebiegówchoroby. Takà w∏aÊnie filozofi´ przedstawia w swojej ksià˝ce, razza razem podkreÊlajàc, ˝e ˝adna kobieta nie jest przypadkiemstatystycznym i ˝e historia ka˝dej z nich jest wyjàtkowa. DrGrobstein ws∏uchuje si´ w problemy swoich pacjentek i odpo-wiada na ich potrzeby.

Zgodnie z sugestià zawartà w tytule, ksià˝ka Rak piersi.Wszystko, co powinnaÊ wiedzieç, by podjàç w∏aÊciwe decyzjeb´dzie dla kobiet dotkni´tych tym schorzeniem osobistym prze-wodnikiem przez labirynt problemów, z którymi zmierzà si´w tygodniach, miesiàcach i latach po us∏yszeniu wst´pnej dia-



gnozy. Czytelniczki znajdà tu podstawowe definicje, historycznypunkt widzenia na leczenie raka piersi oraz dok∏adne, ilustrowa-ne instrukcje samokontroli piersi. Autorka porusza te˝ licznekwestie badawcze i medyczne odnoszàce si´ do mammografii,∏àcznie z tym, co stanowi „dobry” wynik badania mammogra-ficznego.

Ksià˝ka Ruth Grobstein ma równie˝ inny, szczególnyaspekt, który czytelniczki z pewnoÊcià docenià. Ró˝ne mo˝liwo-Êci, przed którymi stajà pacjentki, wkraczajàc w skomplikowanyÊwiat onkologii klinicznej, sà w niej przedstawione w postaci„drzewek”, czyli algorytmów post´powania, znajdujàcych si´zarówno w odpowiednich rozdzia∏ach, jak i zebranych na koƒcuksià˝ki, na oddzielnych stronach, które mo˝na b´dzie wyciàçi mieç pod r´kà podczas wizyty u lekarza. Celem dr Grobsteinjest udzielenie pacjentkom pomocy w zorientowaniu si´ w me-todach terapii dost´pnych na ka˝dym etapie drogi, jakà b´dàmusia∏y pokonaç. Na przyk∏ad: pierwszy algorytm wiedzie pacjentk´ przez poczàtkowe decyzje po wyczuciu guzka lub do-strze˝eniu czegoÊ niezwyk∏ego na zdj´ciu mammograficznym.„Co powinnaÊ teraz zrobiç? – pyta dr Grobstein. – Spojrzeç naalgorytm post´powania 1A. Jest wiele opcji. Nie wpadajw przera˝enie. Postaraj si´ zmobilizowaç; nie tylko z tego powo-du, ˝e musisz si´ dowiedzieç, czy masz raka piersi, lecz tak˝edlatego, ˝e po∏àczenie niepewnoÊci i bezczynnoÊci naprawd´ ci zaszkodzi”.

Ksià˝ka ta jest równie˝ przyst´pnym przewodnikiem ponajnowszych osiàgni´ciach w technologii badaƒ przesiewo-wych, opcjach terapeutycznych i pracach badawczych. Wykrycieraka piersi sprawia, i˝ pacjentka staje wobec ró˝nych mo˝liwo-Êci: chirurgii, chemioterapii, radioterapii oraz nowszej metodyterapii biologicznej, tzw. terapii celowanej, która umo˝liwia

19WPROWADZENIE DO WYDANIA AMERYKA¡SKIEGO


zniszczenie nowotworu bez uszkodzenia zdrowych tkanek. Dlaprzyk∏adu: poniewa˝ decydujàcà rol´ w rozwoju hormonozale˝-nego raka piersi odgrywa estrogen, naukowcy analizujà leczni-cze mo˝liwoÊci inhibitorów (czynników hamujàcych) enzymówodpowiedzialnych za stymulacj´ i powstawanie estrogenóww piersi. Inni uczeni, aby poprawiç komfort ˝ycia pacjentek, szu-kajà sposobów ograniczenia takich ubocznych skutków terapii,jak pooperacyjny obrz´k i ból. Dr Grobstein zachća wić pa-cjentki, by zadawa∏y pytania i same podejmowa∏y decyzje, którewp∏ynà na wynik leczenia. Namawia te˝ czytelniczki, ˝eby pyta-∏y wszystkich cz∏onków zespo∏u terapeutycznego o ich doÊwiad-czenie oraz kwalifikacje i zasi´ga∏y kolejnych opinii, jeÊli istniejàjakiekolwiek ró˝nice zdaƒ. „Gdy w gr´ wchodzi rak, nie bójsi´, ˝e zranisz uczucia któregoÊ z lekarzy, jeÊli poprosiszo konsultacj´ – pisze autorka tej ksià˝ki. – Kompetentni leka-rze nie sprzeciwià si´ temu, dopóki owe dodatkowe opinieb´dà pozyskiwane od cenionego specjalisty (lub zespo∏uspecjalistów)”. Dzi´ki takim radom pacjentki nabierajà odwagi,by zabieraç g∏os w kwestii w∏asnej opieki medycznej.

Ksià˝ka Ruth H. Grobstein jest podstawowym êród∏em in-formacji dla ka˝dego, kto pragnie dowiedzieç si´ czegoÊ wićejo raku piersi oraz o tym, jak zwi´kszyç szanse pokonania goi prze˝ycia. Mamy zatem wobec dr Grobstein ogromny d∏ugwdzićznoÊci za podzielenie si´ z nami jej wyjàtkowà wiedzài doÊwiadczeniem w tej dziedzinie.

dr med. Margaret Fotidyrektor generalny

Amerykaƒskiego Towarzystwa Onkologicznego



Od autorki

Bez wzgl´du na to, czy si´ bojà, ˝e mogà us∏yszeç, i˝ roz-poznano u nich raka piersi, czy te˝ ju˝ us∏ysza∏y takà diagnoz´,kobiety majà wiele zrozumia∏ych wàtpliwoÊci i dylematów zwià-zanych z tà chorobà. Mogà te˝ si´ jednak powstrzymywaç przedzadawaniem owych pytaƒ. Stawiania ich unikajà nie tylko cho-re, lecz równie˝ ich najbli˝si.

Obecnie pacjentki cz´sto nie majà mo˝liwoÊci zadawaniapytaƒ, poniewa˝ czas ich kontaktu ze specjalistà jest ograniczo-ny. Czujà si´ rozgoryczone i bezradne. Niekiedy sà równie˝wÊciek∏e na lekarzy, piel´gniarki i na ca∏y system opieki zdrowot-nej, który wydaje si´ bezduszny, oraz na niemo˝noÊç wyjaÊnie-nia nurtujàcych je wàtpliwoÊci. Przeszukujà internet i pobierajàz niego mnóstwo informacji, nie wiedzàc, która jest przydatna,a która nie ma znaczenia. Rozgoryczenie zaÊ narasta.

Ta ksià˝ka nie powsta∏a po to, by zastàpiç twoich lekarzy,ale ˝eby ci pomóc w uzyskaniu opieki, jakiej potrzebujesz. Zawiera podstawowe, proste, jasne informacje, które umo˝-liwià ci samodzielne podj´cie w∏aÊciwych decyzji. Niczym wier-na przyjació∏ka, jest gotowa pospieszyç z pomocà w znalezie-niu niektórych, jeÊli nie wszystkich, odpowiedzi na twoje pytania.


W jaki sposób to robi?Po pierwsze, zawiera rozga∏´zione diagramy, czyli algoryt-

my post´powania, które pomogà znaleêç w∏aÊciwe rozwiàza-nie. Traktuj ka˝dy z nich jako map´ wiodàcà ci´ drogà podj´tejdecyzji – drogà, którà podà˝a∏y inne kobiety, stajàc wobec tegosamego problemu co ty; drogà zalecanà przez specjalistóww dziedzinie raka piersi.

Tekst i algorytmy uzupe∏niajà si´ nawzajem. Tekst zarów-no objaÊnia diagramy, jak i dostarcza informacji niezb´dnych dopodjćia przemyÊlanej decyzji. Kiedy go przeczytasz, za pomocàalgorytmu b´dziesz mog∏a starannie przeanalizowaç wybranàprzez siebie Êcie˝k´ post´powania.

Kolejnà „pomoc naukowà” znajdziesz na koƒcu ka˝degorozdzia∏u. Jest nià lista zaleceƒ, rozpoczynajàca si´ od s∏owa„Pami´taj”, która w punktach podsumowuje to, czego powin-naÊ si´ dowiedzieç z ca∏ego rozdzia∏u.

Tekst u∏o˝ony jest tak, ˝e nie musisz czytaç go w ca∏oÊci.Mo˝esz si´gnàç tylko do tej jego cz´Êci, która dotyczy ciebie, nawet jeÊli znajduje si´ w Êrodku ksià˝ki. Wszystkim, czego po-trzebujesz do uzyskania podstawowej wiedzy, mogà byç listy zaleceƒ i algorytmy post´powania z poprzednich rozdzia∏ów.Dodatkowo owe algorytmy zosta∏y zebrane ponownie na koƒcuksià˝ki, na oddzielnych stronach, byÊ mog∏a je wyciàç i wygod-nie si´ nimi pos∏ugiwaç.

Chocia˝ stara∏am si´ na bie˝àco uaktualniaç ksià˝k´, bada-nia w dziedzinie raka piersi wcià˝ trwajà, wić w chwili, kiedy jàczytasz, niektóre informacje mogà byç ju˝ przestarza∏e. Jednakogólne zasady nadal pozostajà w mocy. Ta ksià˝ka jest przewod-nikiem, a nie podrćznikiem o ambicjach powiedzenia wszyst-kiego, co dziÊ wiadomo o zdrowiu czy o nowotworach piersi.Dostarczy ci informacji niezb´dnych dla podjćia decyzji w ta-

22 OD AUTORKI


kich sprawach, jak mammografia i hormonalna terapia zast´p-cza, ale z pewnoÊcià nie obejmuje ca∏oÊci zagadnienia.

Dodatkowe wiadomoÊci na temat pewnych naukowychi medycznych aspektów leczenia raka piersi znajdziesz w ram-kach, jednak nie musisz ich czytaç, by zrozumieç podstawowytekst. Traktuj je raczej jako ciekawostki, wiedz´ uzupe∏niajàcà,którà mo˝esz przyswoiç lub nie. Wa˝ne jest natomiast dok∏adneprzestudiowanie zaprezentowanych w ksià˝ce rysunków i dia-gramów. Zosta∏y tu zamieszczone, aby ci u∏atwiç zrozumienietekstu, wi´c ich nie opuszczaj.

Napisa∏am t´ ksià˝k´, aby troch´ u∏atwiç ci ˝ycie, dostar-czajàc informacji pomocnych w procesie podejmowania mà-drych decyzji. Mam nadziej´, ˝e teraz stanie si´ to dla ciebie∏atwiejsze.

23OD AUTORKI


Podzi´kowania

Za to, ˝e natchn´∏y mnie do napisania tej ksià˝ki, oraz zaokazywane mi wsparcie i mi∏oÊç wyra˝am wdzićznoÊç czteremnajwa˝niejszym osobom w moim ˝yciu: Cliffowi, Sandy, Beth(Betsy) i Robin. Dzi´kuj´ równie˝ Jimowi, Marcowi i Abe’owi. Nicby si´ nie uda∏o, gdybym nie mia∏a ich siedmiorga.

Czwarta córka, Cathy, podà˝a moim Êladem, znacznie roz-wa˝niej ni˝ ja stawiajàc ka˝dy krok na tej drodze. Jej rady i su-gestie okaza∏y si´ bezcenne i w wi´kszoÊci zosta∏y uwzgl´dnio-ne w tej ksià˝ce.

Do jej powstania znacznie przyczynili si´ te˝ inni. Larry Case,Jonathan Dolger, Jane Isay i Alida Brill Scheuer nigdy si´ nie wa-hali, nawet gdy ja si´ za∏amywa∏am. Jestem im ogromniewdzićzna. Moje nieocenione przyjació∏ki: Hinda Rosenthal-Ro-senberg i Gloria Schaffer, uprzejmie znosi∏y mnie jako goÊcia pod-czas owych licznych wizyt w wydawnictwie Yale University Press.

Wiele osób pomog∏o mi te˝ przebrnàç przez trudnoÊcizwiàzane z wydaniem tej ksià˝ki. Szczególnie Jean ThomsonBlack, Joan Benham, Molly Egland, Tina Weiner, Jenya Weinreb,Nancy Moore, Vivian Wheeler i Laura Davulis u∏atwia∏y mi ˝ycie– bardziej, ni˝ mog∏am na to liczyç. Nigdy nie zdo∏amw odpowiedni sposób wyraziç im swojej wdzićznoÊci.


Lista êróde∏ znajdujàca si´ na koƒcu tej ksià˝ki zosta∏aopracowana w wydawnictwie Yale University Press przez KaityCheng, Laur´ Davulis i Nancy Moore*.

Na koƒcu zaÊ dzi´kuj´ tym licznym osobom, które terazuwa˝am za przyjació∏, a które naprawd´ sprawi∏y, ˝e idea tejksià˝ki przybra∏a konkretny kszta∏t. Kilka lekarek specjalistek: dr Vivian Lim, dr Joan Bull i dr Catherine Park, by∏o tak uprzej-mych, ˝e przeczyta∏o jej r´kopis, kontrolujàc go pod wzgl´demtrafnoÊci i dok∏adnoÊci. Moje przyjació∏ki, które mia∏y raka pier-si, wysoko oceni∏y jej przydatnoÊç dla kobiet dotkni´tych tymschorzeniem.

Chocia˝ w publikacj´ tej ksià˝ki zaanga˝owanych by∏o wie-le innych osób, nie wystarczy tu miejsca, by wymieniç ich nazwi-ska. Jestem wdzi´czna im wszystkim i ka˝dej z osobna.

25PODZI¢KOWANIA

* W niniejszym wydaniu lista ta zosta∏a przystosowana do potrzeb pol-skich czytelniczek.


Rozdzia∏ 1

Fakty, które powinnaÊ znaç, i pytania, które mo˝esz zadaç

Czujesz przera˝enie na samà myÊl, ˝e mog∏abyÊ mieç rakapiersi? Wi´kszoÊç kobiet bardziej boi si´ tego schorzenia ni˝choroby serca, raka jelita czy innych nowotworów. Nie jest jasne dlaczego. Czy to obawa przed utratà biustu? Prawdopo-dobnie. W krajach rozwini´tych biust ma istotne znaczenie dla wizerunku kobiety. Z pewnoÊcià l´k przed rakiem piersi jesttam wi´kszy ni˝ w paƒstwach rozwijajàcych si´. Zachodni strój mo˝e ukryç przetok´ i sztuczny odbyt. Zdo∏amy te˝ skryçfakt, ˝e cierpimy na chorob´ serca. Ale spróbujmy zamaskowaçbrak piersi!

JeÊli rozpoznano u ciebie raka piersi albo stoisz w obliczutakiej ewentualnoÊci, nie wpadaj w panik´. Chocia˝ trudno cib´dzie w to uwierzyç – masz dosyç czasu. Zanim wi´c podej-miesz decyzj´ o leczeniu, postaraj si´ zebraç o swoim przypad-ku mo˝liwie najwi´cej informacji (ramka 1).

Tak, rak piersi jest powa˝nym problemem i cz´stoÊç jegowyst´powania stale roÊnie. W USA rywalizuje on o pierwszemiejsce wÊród nowotworowych przyczyn ÊmiertelnoÊci kobietz rakiem p∏uc. W ostatnich latach wyÊcig ów wygrywa to drugie


schorzenie (ponura cena, jakà p∏acimy za palenie papierosów).Bez wzgl´du jednak na miejsce w statystykach, rak piersi jestg∏ównym problemem amerykaƒskich kobiet. W 2003 rokustwierdzono w tym kraju 211300 nowych przypadków inwazyj-nego raka piersi i oko∏o 55700 nowych zachorowaƒ na niein-wazyjnego raka piersi. Ty zaÊ niewàtpliwie si´ boisz, ˝e mo˝eszzostaç jednym z takich statystycznych przypadków – o ile ju˝nim nie jesteÊ.

Ramka 1. Czym jest rak?

Nowotwór jest nieprawid∏owym, nadmiernymrozrostem komórek. Mo˝e byç ∏agodny albo z∏oÊliwy.Nowotwory ∏agodne – na przyk∏ad mi´Êniaki macicy –mogà osiàgaç bardzo du˝e rozmiary. Chocia˝ nie two-rzà przerzutów, ich rozwój nale˝y uwa˝nie badaç i kon-trolowaç.

S∏owo „rak” odnosi si´ do nowotworu z∏oÊliwego.Komórki rakowe posiadajà dwie cechy, które odró˝niajàje od guzów ∏agodnych: nie majà kontroli nad swoimrozrostem i naciskajàc otaczajàce tkanki, tworzà prze-rzuty. Mogà bowiem wnikaç do krwioobiegu i w tensposób dostawaç si´ do innych miejsc organizmu, gdzierozrastajà si´ bez ograniczeƒ.

Kobiety znajdujàce si´ w okresie przedmenopau-zalnym cz´sto zapadajà na nowotwory piersi, które podmikroskopem wyglàdajà na bardziej agresywne ni˝ tewykrywane u kobiet w okresie pomenopauzalnym. Mówimy wtedy o wy˝szym stopniu z∏oÊliwoÊci raka,

27FAKTY, KTÓRE POWINNAÂ ZNAå, I PYTANIA, KTÓRE MO˚ESZ ZADAå


np. drugim w skali trójstopniowej*. Przypuszcza si´, ˝enowotwory piersi o wy˝szym stopniu z∏oÊliwoÊci majàdwukrotnie krótszy czas podwojenia ni˝ nowotworyo ni˝szym stopniu z∏oÊliwoÊci. Jednak nawet jeÊli jesteÊw okresie przedmenopauzalnym, ten czas nie jest a˝ takkrótki, abyÊ musia∏a podejmowaç b∏yskawiczne, poten-cjalnie nierozwa˝ne decyzje.

Istnieje te˝ inna statystyka, którà byç mo˝e ju˝ znasz. Obec-nie uwa˝a si´, ˝e rak piersi wyst´puje u co siódmej kobiety. Czywiesz, co to oznacza? Sàdzisz, ˝e jeÊli w jednym pokoju siedzisiedem czterdziestolatek, to jedna z nich b´dzie mia∏a (lub ma)raka piersi? Je˝eli tak w∏aÊnie myÊlisz, to jesteÊ w b∏´dzie. Tutaj„jedna na siedem” oznacza bowiem, ˝e je˝eli siedem kobiet do˝yje swoich oczekiwanych osiemdziesi´ciu kilku lat, u jednejz nich rak piersi zostanie zdiagnozowany w c a ∏ y m o k r e s i ej e j ˝ y c i a. Zatem je˝eli w jednym pokoju siedzi siedem dzie-wi´çdziesi´cioczterolatek, to jednej z nich prawdopodobnie b´-dzie postawiona taka diagnoza. Przewidywany wskaênik „jedendo siedmiu”, podobnie jak w innych badaniach i prognozachstatystycznych, ma ró˝ne znaczenie w zale˝noÊci od kontekstu,jakim (w tym przypadku) jest wiek.

W 1980 roku uwa˝ano, ˝e w USA rak piersi dotyka jednàna jedenaÊcie kobiet. Czy zatem w ostatnim çwierçwieczu liczbazachorowaƒ przybra∏a rozmiary epidemii? A mo˝e cz´stotliwoÊç

28 ROZDZIA¸ 1

* Stopieƒ z∏oÊliwoÊci zale˝y od stopnia zró˝nicowania komó-rek nowotworowych: im mniej sà one zró˝nicowane i im bardziejró˝nià si´ od komórek tkanki macierzystej, tym bardziej z∏oÊliwy jestnowotwór (przyp. kons.).


wyst´powania tego nowotworu wydaje si´ rosnàç, poniewa˝Amerykanki ˝yjà d∏u˝ej? Chyba bli˝sza prawdy jest ta drugaprzyczyna, chocia˝ istnieje te˝ wiele innych istotnych czynników,mi´dzy innymi rozwój badaƒ mammograficznych, które pozwa-lajà na rozpoznanie nieinwazyjnego i inwazyjnego raka piersinawet przed wykryciem w niej guzka czy guza.

Podane tu liczby bez wàtpienia wskazujà na wag´ i rozmiarproblemu raka piersi. Teraz pora na kilka cyfr, które poka˝à, dla-czego masz czas na podjćie decyzji. Ile czasu, twoim zdaniem,potrzeba jednej komórce nowotworowej, by zdo∏a∏a podzieliçsi´ na dwie, tym dwóm – na cztery, a czterem na osiem i tak da-lej? Dwudziestu minut? Dwudziestu czterech godzin? Kilku dni?Kilku miesićy? Wi´kszoÊç osób odpowiada, ˝e dwudziestu mi-nut lub dwudziestu czterech godzin albo kilku dni. W∏aÊciwà od-powiedzià jest wskazanie okresu trzech miesićy.

Ma∏y guzek wielkoÊci ziarnka grochu (jeden centymetr sze-Êcienny; wielkoÊç ∏atwo zauwa˝alna na kliszy mammograficznej)z∏o˝ony jest z oko∏o biliona komórek. Matematycy obliczyli, ˝erozrost jednej komórki do guzka o tych rozmiarach (to znaczy:podzia∏ jednej na dwie, potem na cztery, osiem itd., by w koƒcurozmno˝y∏a si´ do biliona) wymaga trzydziestu podwojeƒ. Do-konaj tego obliczenia. Pomnó˝ trzydzieÊci powtórzeƒ przez trzymiesiàce (czas, jakiego potrzebuje jedna komórka, by podzieliçsi´ na dwie), a otrzymasz zdumiewajàcà liczb´ dziewi´çdziesi´-ciu miesićy, czyli oko∏o oÊmiu lat!

Co to oznacza dla ciebie? ˚e jeÊli znajdujesz w piersi ma∏yguzek, który okazuje si´ nowotworem – nawet inwazyjnym rakiem – i jesteÊ w wieku pomenopauzalnym (masz ponad pi´ç-dziesiàt lat), to zmiana nowotworowa istnia∏a od bardzo dawna.

A je˝eli jesteÊ w wieku przedmenopauzalnym? Wtedytak˝e masz czas. Dramatyczne, rozdzierajàce serce sceny ze sta-



rych filmów i powieÊci, w których kobieta z guzem piersi jestb∏yskawicznie zabierana do sali operacyjnej i nie wie, czy wyjdziez niej z jednà piersià, czy z dwiema, odesz∏y w przesz∏oÊç na za-wsze (ramka 2).

JeÊli stwierdzono u ciebie raka piersi, leczeniem zajmà si´ró˝ni specjaliÊci: diagnoÊci – radiolog, chirurg i patolog – oraz lekarze terapeuci: chirurg-onkolog, radioterapeuta i onkolog kli-niczny (chemioterapeuta).

Kiedy twoje ˝ycie znajdzie si´ w r´kach tak wielu ludzi, mo-˝esz poczuç si´ przyt∏oczona i biernie akceptowaç wszystko, cozostanie ci powiedziane. Mo˝esz te˝ byç tak zdezorientowanamnogoÊcià zaleceƒ, ˝e popadniesz w rozdra˝nienie i frustracj´,co sprawi, ˝e nie b´dziesz w stanie jasno myÊleç. Musisz wićzachowaç trzeêwoÊç umys∏u i zimnà krew.

Ramka 2. Rak piersi – krótki rys historyczny

Po odkryciu przez Wilhelma Conrada Roentgenapod koniec XIX wieku promieniowania X, które dziÊnazywamy promieniowaniem rentgenowskim, wpro-wadzono je do skutecznych metod leczenia raka pier-si. Mniej wićej w tym samym czasie chirurg WilliamSteward Halstead opublikowa∏ swojà pierwszà pracńa temat radykalnej mastektomii. Mimo ˝e Halsteadprzeprowadza∏ drastyczne operacje chirurgiczne u ko-biet z zaawansowanym rakiem piersi w epoce, w któ-rej nie by∏o jeszcze antybiotyków, prze˝y∏o tyle jegopacjentek, ˝e Halsteadowska radykalna mastektomiasta∏a si´ standardem medycznym a˝ do koƒca lat sie-demdziesiàtych XX wieku.

30 ROZDZIA¸ 1


Od czasu, gdy na odbywajàcym si´ w 1979 rokuwspólnym zgromadzeniu amerykaƒskich National Institutes of Health stwierdzono, ˝e liczby wyleczeƒi nawrotów by∏y w zasadzie takie same w przypadkuradykalnej mastektomii, jak i jej formy „z∏agodzonej”,zacz´to preferowaç t´ drugà metod´. Zmodyfikowanamastektomia radykalna by∏a znacznie mniej zniekszta∏-cajàca ni˝ mastektomia radykalna, a przede wszystkimpowodowa∏a o wiele mniej negatywnych skutkówubocznych. Wkrótce te˝ zmodyfikowana mastektomiaradykalna sta∏a si´ nowym standardem leczenia.

Chocia˝ t´ zmian´ og∏oszono, dopiero jedenaÊcielat póêniej kolejne zgromadzenie amerykaƒskich Na-rodowych Instytutów Zdrowia stwierdzi∏o, ˝e metodaoszcz´dzajàca polegajàca na wycićiu guza i napro-mienianiu daje podobne rezultaty jak zmodyfikowanamastektomia radykalna. OkreÊlono wić nowy stan-dard: mniej naprawd´ oznacza∏o lepiej.

Ta tendencja utrzymuje si´ i rozwija do dziÊ.Obecnie konwencjonalna radykalna amputacja zast´-powana jest usunićiem guza z towarzyszàcà biopsjàw´z∏a wartownika. Podejmuje si´ te˝ kliniczne próbyradiologiczne, by okreÊliç, czy ograniczone pole na-promienienia b´dzie odpowiadaç ca∏ej naÊwietlanejpiersi. Rezultatów tych prób nie poznamy prawdopo-dobnie jeszcze przez dziesi´ç, a mo˝e pi´tnaÊcie lat,ale radioterapeuci wcià˝ szukajà sposobów zmniejsze-nia obszarów, które powinny byç poddane dzia∏aniupromieni X. Podobnie onkolodzy kliniczni dowodzà, ˝ekobiety z guzkami mniejszymi ni˝ jeden centymetr –u których w badaniu patologicznym nie stwierdzono



komórek nowotworowych w w´z∏ach ch∏onnych podpachà – nie wymagajà terapii systemowej. Niepotrzeb-na jest tym pacjentkom ani chemioterapia, ani terapiahormonalna.

Pospieszne, nierozwa˝ne decyzje albo decyzje podejmo-wane za ciebie przez innych i akceptowane niejako „zaocznie”b´dà mia∏y wp∏yw na reszt´ twojego ˝ycia. JeÊli nawet nie za-czerpniesz z tej ksià˝ki niczego innego, to wiedz, ˝e powin-naÊ mieç czas na przemyÊlenie swoich mo˝liwoÊci wyboru,przedyskutowanie ich i podj´cie w∏aÊciwej decyzji. Mo˝e onanie byç s∏uszna (czy wygodna) dla twoich doradców, b´dzie jed-nak twoja – ty jà podejmiesz, a nie oni.

Kierujàcy si´ najlepszymi intencjami najbli˝si i przyjacielech´tnie b´dà udzielaç ci rad opartych na w∏asnych lub cudzychdoÊwiadczeniach. Pami´taj jednak, ˝e ostatecznà decyzj´ podej-mujesz ty, pacjentka – nie twój lekarz, nie twój mà˝, nie twojamatka ani cz∏onkowie najbli˝szej rodziny czy przyjaciele. Rozwa-˝aj ich rady, jeÊli chcesz: mogà byç cenne albo okazaç si´ po pro-stu kolejnymi bajkami, ale w ostatecznym rozrachunku decyzj´podejmij sama. To ty – nie zaÊ twoi ukochani najbli˝si czy ser-deczni przyjaciele – b´dziesz musia∏a co wieczór zasypiaç i ka˝-dego ranka si´ budziç z rezultatami swego postanowienia.

Wybór mi´dzy dwiema równorz´dnymi mo˝liwoÊciami jestdecyzjà instynktownà, niekoniecznie wi´c takà, jakà podj´libyinni. Musi byç odpowiedni dla ciebie: konkretnej, indywidualnejkobiety. Musisz czuç, ˝e jest s∏uszny.

Kiedy udzielam rady kobiecie, która nie potrafi dokonaçwyboru mi´dzy dwiema równorz´dnymi mo˝liwoÊciami, cz´stomówi´ jej, by jednego wieczoru posz∏a spaç, myÊlàc, ˝e podda

32 ROZDZIA¸ 1


si´ pierwszej z dwóch metod leczenia, a nast´pnego – ˝e podej-mie drugà. Potem powinna zapytaç samej siebie, którego dniaobudzi∏a si´ z lepszym samopoczuciem.

Innà stronà owego „czasu na zastanowienie” jest to, ˝echocia˝ si´ go ma, to jednak jest on ograniczony. Wi´kszoÊç kobiet, s∏yszàc t´ diagnoz´, nie chce, by rak piersi ca∏kowiciezmieni∏ ich ˝ycie. Mówià one: „Ale przecie˝ ja mam tyle do zro-bienia...”. Sà przera˝one. Sàdzà, ˝e uporczywe trzymanie si´ustalonego trybu ˝ycia sprawi, i˝ groêba zniknie. Osoba, którasi´ boi, ˝e ma raka – mo˝e dlatego, ˝e nieprawid∏owy okaza∏ si´wynik mammografii albo wyczu∏a jakiÊ guzek w piersi – mo˝epróbowaç uÊmierzyç swój strach nieustannà troskà o dzieci, m´-˝a i w∏asnà karier´ zawodowà. Kobiety ∏atwo wpadajà w t´ pu-∏apk´, gdy˝ majà nawyk troszczenia si´ o innych.

Teraz nadesz∏a pora, abyÊ zaj´∏a si´ sobà.JeÊli, zamiast zmierzyç si´ z problemem, wcià˝ jesteÊ zaga-

niana i nie troszczysz si´ o siebie, to znaczy, ˝e nie panujesznad sytuacjà i nie masz nad nià kontroli. Takie okolicznoÊcimogà doprowadziç do podj´cia niefortunnych decyzji.

Posiadanie kontroli nad sytuacjà oznacza mówienie „nie”wymaganiom innych. Musisz nauczyç si´ mówiç: „Teraz ja zaj-muj´ pierwsze miejsce, bo jeÊli nie, to nie pozostanie ze mnienic, by troszczyç si´ o was”. Twoje dzieci, mà˝ i inni bliscy niemogà wiedzieç, ˝e jesteÊ przera˝ona; nie rozumiejà, przez coprzechodzisz, kiedy si´ boisz, ˝e masz raka piersi. To ty musiszstawiç czo∏o temu problemowi i uczyniç go swoim priorytetem.Zacznij od rozmowy ze swoim lekarzem pierwszego kontaktu.B´dziesz mia∏a wiele pytaƒ. Musisz je zadaç i uzyskaç odpowie-dzi, które ci´ usatysfakcjonujà. Nie zadowalaj si´ ogólnikami.

Tak, wiem, ˝e w dzisiejszym systemie ochrony zdrowia twójlekarz mo˝e sprawiaç wra˝enie, ˝e nie ma czasu na d∏ugie roz-



mowy. W istocie on (lub ona) mo˝e wzdragaç si´ na myÊl o li-Êcie twoich pytaƒ. Mo˝e nawet b´dziesz musia∏a odbywaç kolej-ne wizyty, by zdobyç wszystkie informacje i zostaç dok∏adnieprzebadana.

Oto kilka pytaƒ, które mo˝e zechcesz zadaç swojemu leka-rzowi, jeÊli jeszcze nie zdiagnozowano u ciebie raka piersi:

– Mam jakiÊ guz w piersi, który pan/i równie˝ mo˝e wy-czuç. Skierowa∏/a mnie pan/i na dodatkowe badania. Kiedy poznam ich wyniki? JeÊli pan/i nie mo˝e mi ich przekazaç, to ktomi je poda?

– Zaleci∏/a mi pan/i wykonanie pewnych testów. Kto prze-ka˝e mi ich wyniki? Kiedy najwczeÊniej poznam wynik ka˝degoz przeprowadzonych testów? Czy mog´ otrzymaç kopie tychwyników? Czy mo˝liwe jest przes∏anie mi ich do domu?

– W mojej rodzinie wyst´powa∏ ju˝ rak piersi. Czy powin-nam byç badana z wi´kszà cz´stotliwoÊcià ni˝ inne kobiety?

– Ja czuj´, ˝e mam guzek w piersi. Pan/i go nie wyczuwa.Co powinnam zrobiç? Czy konieczna jest mammografia?

– JeÊli oboje wyczuwamy ten sam guzek, jak mam postàpiçw zwiàzku z u˝ywanymi dotychczas tabletkami antykoncepcyj-nymi? Czy mog´ kontynuowaç hormonalnà terapi´ zast´pczà?Czy powinnam stosowaç jakàÊ specjalnà diet´?

Oto kilka pytaƒ, jakie mo˝e b´dziesz mia∏a, jeÊli ju˝ zdia-gnozowano u ciebie raka piersi:

– Jaki to etap choroby? Jak d∏ugo b´d´ ˝y∏a? Czy powin-nam o tym powiedzieç rodzinie?

– Czy jesteÊcie pewni diagnozy? Kim jest patolog, który jàpostawi∏? Jakie ma doÊwiadczenie? Czy powinnam zasi´gnàçopinii innego specjalisty?

34 ROZDZIA¸ 1


– Jak zostanie podj´ta decyzja o sposobie leczenia? Jakaona b´dzie? Czy musz´ poddaç si´ operacji? Czy b´dzie koniecz-na chemioterapia lub radioterapia? A mo˝e obie metody? Kiedymam si´ im poddaç?

– Czy mogà mnie zbadaç równie˝ inne zespo∏y terapeu-tyczne? Jakie jest przygotowanie i doÊwiadczenie ka˝dego z le-karzy w tym zespole? Czy mog´ spotkaç si´ z ka˝dym z nichosobno? JeÊli nie b´d´ zadowolona z któregoÊ z nich, czy mog´prosiç, aby zastàpi∏ go ktoÊ inny?

– JeÊli zatelefonuj´ do pana/i w czasie, gdy b´dzie pan/i ba-daç innà pacjentk´, jak szybko skontaktuje si´ pan/i ze mnà?

– Skoro ja mam raka piersi, czy powinny zostaç zbadanetak˝e moje siostry i córki? Kiedy?

– Czy istniejà grupy wsparcia, do których powinnam wstà-piç? Czy powinna si´ z nimi spotkaç równie˝ moja rodzina?

– W jaki sposób mog´ sama sobie pomóc? To bardzo wa˝-ne, ˝ebym mia∏a kontrol´ nad swojà chorobà. Czy powinnaminaczej si´ od˝ywiaç? Mo˝e powinnam wi´cej çwiczyç?

– Pan/i rekomenduje mi leczenie konwencjonalne. Czy mo-je ubezpieczenie pokryje koszt tego leczenia?

– Czy istniejà metody alternatywne lub komplementarne?Czy sà osiàgalne, dost´pne? Czy jedna forma leczenia wykluczainnà? Czy zap∏aci za nià mój ubezpieczyciel?

PowinnaÊ porozumieç si´ ze swoim ubezpieczycielemw sprawie pokrycia kosztów badaƒ i terapii.

Ogromnie wa˝ne jest uzyskanie informacji o systemie opie-ki zdrowotnej: przychodni, szpitalu, dost´pie do innych placó-wek medycznych, a tak˝e o kompetencjach lekarzy diagnostówi lekarzy prowadzàcych ca∏e leczenie oraz o mo˝liwoÊciach uzy-skania opinii innych lekarzy i konsultowania si´ z innymi specja-



listami. Mo˝esz zapytaç swego lekarza o te sprawy albo si´gnàçdo innych êróde∏ informacji. Jak sprawny jest oddzia∏ radiologii,który b´dzie wykonywa∏ twoje badania mammograficzne?A oddzia∏ patologii, który b´dzie bada∏ i diagnozowa∏ pobraneod ciebie tkanki? Jakie doÊwiadczenie majà onkolodzy, którzyb´dà si´ tobà zajmowaç? Czy szpital zatrudnia piel´gniarki wykwalifikowane w opiece nad pacjentkami onkologicznymi,pracownika socjalnego lub innà osob´, która mo˝e ci pomócw zaplanowaniu testów i hospitalizacji – innymi s∏owy: pomócci przejÊç przez system? JeÊli mieszkasz w du˝ym mieÊcie, mo-˝esz mieç wićej mo˝liwoÊci ni˝ w sytuacji, gdy jesteÊ mieszkan-kà ma∏ego miasta lub wsi*.

Wyznacz sobie czas na podjćie decyzji. Dwa do czterechtygodni. Wykorzystaj ten czas rozwa˝nie. I... powodzenia!

Pami´taj:• Znaleziony w twojej piersi guzek wielkoÊci ziarnka grochu lub

ma∏a grudka widoczna na zdjćiu mammograficznym praw-dopodobnie by∏a tam, niezauwa˝ona, od bardzo dawna. JeÊlijest to rak piersi, to nie podwaja swych komórek co kilka mi-nut, godzin ani nawet dni. Nie pozwól, by strach ci´ sparali˝o-wa∏. Udaj si´ do lekarza.

• JeÊli wykryto u ciebie raka piersi, masz czas. Wykorzystaj gorozwa˝nie. Zanim podejmiesz decyzje dotyczàce leczenia,zbierz mo˝liwie najwićej informacji o twoim przypadku.

36 ROZDZIA¸ 1

* Wobec kiepskiej kondycji naszej s∏u˝by zdrowia trudno radziç polskiejczytelniczce, by zadawa∏a takie pytania, choç oczywiÊcie powinna mieç do tegoprawo, i powinna te pytania zadawaç (przyp. t∏um.).


• Skoro us∏ysza∏aÊ takà diagnoz´, ˝adne pytanie nie jest zbytb∏ahe. Na ka˝de powinnaÊ uzyskaç natychmiastowà odpo-wiedê.

• JeÊli jesteÊ w wieku pomenopauzalnym, czas podwojenia ko-mórek oblicza si´ zwykle na oko∏o trzy miesiàce. Je˝eli jesteÊw wieku przedmenopauzalnym, okres ten mo˝e byç krótszy,ale wcià˝ masz czas na podj´cie decyzji dyktowanej faktem,a nie strachem.

• Wyznacz sobie limit czasu na podj´cie decyzji: dwa do czte-rech tygodni od postawienia diagnozy.

• Miej kontrol´ nad swoim ˝yciem. Dowiedz si´, jak pokonaçraka piersi w sposób, który b´dzie ci najbardziej odpowiada∏.

• Ty, i tylko ty, podejmujesz ostatecznà decyzj´.



Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragmentpełnej wersji całej publikacji.

Aby przeczytać ten tytuł w pełnej wersji kliknij tutaj.

Niniejsza publikacja może być kopiowana, oraz dowolnierozprowadzana tylko i wyłącznie w formie dostarczonej przezNetPress Digital Sp. z o.o., operatora sklepu na którym możnanabyć niniejszy tytuł w pełnej wersji. Zabronione sąjakiekolwiek zmiany w zawartości publikacji bez pisemnej zgodyNetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania się jej od-sprzedaży, zgodnie z regulaminem serwisu.

Pełna wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepieinternetowym Kiosk za rogiem - nie tylko darmowe ebooki,ksiazki do sluchania, e-gazety i e-czasopisma.




http://kiosk-za-rogiem.nextore.pl/nota_prawna.xml?pid=576



Wszystko O Raku Piersi

Health & Medicine

Transcript of Wszystko O Raku Piersi