„Współczesne metody badań przestrzeni geograficznej” · w ten sposób zbliżona jest...

IIII OOGGÓÓLLNNOOPPOOLLSSKKAA KKOONNFFEERREENNCCJJAA NNAAUUKKOOWWAA MMŁŁOODDYYCCHH BBAADDAACCZZYY

„„WWssppóółłcczzeessnnee mmeettooddyy bbaaddaańń

pprrzzeessttrrzzeennii ggeeooggrraaffiicczznneejj””

AABBSSTTRRAAKKTTYY

Uniwersytet Jagielloński, Kraków 17-19 października 2013 r.

Honorowy Patronat

J.M. Rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego Prof. dr hab. med. Wojciech Nowak

Władze Wydziału Biologii i Nauk o Ziemi UJ Dr hab. Małgorzata Kruczek, Prof. dr hab. Bolesław Domański

******

Komitet Naukowy

Dr hab. Jarosław Balon Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego

Prof. dr hab. Zbigniew Długosz

Instytut Geografii Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie

Dr hab. Marek Drewnik Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego

Prof. dr hab. Zygmunt Górka

Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego

Prof. dr hab. Jacek Kozak Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego

Prof. dr hab. Kazimierz Krzemień


Prof. dr hab. Sławomir Kurek Instytut Geografii Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie

Prof. dr hab. Włodzimierz Kurek


Dr hab. Dorota Matuszko Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego

Prof. dr hab. Joanna Pociask-Karteczka


Dr hab. Andrzej Zborowski Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego

„Współczesne metody badań przestrzeni geograficznej” Kraków, 17-19 października 2013 r.

7

STREFY BUFOROWE RZEK – FUNKCJE, MODELE, WYBRANE PRZYKŁADY

ADAMSKA Maryna Uniwersytet Wrocławski

Strefy buforowe są to obszary leżące wzdłuż strumieni, rzek lub innych wód powierzchniowych,

porośnięte odpowiednio dobranymi zespołami roślinności. Pełnią one szereg ważnych funkcji przyrodniczych

i biorą udział w wielu procesach biologicznych, chemicznych i fizycznych. Istnieje wiele sposobów wyznaczania

tych obszarów, a właściwa szerokość danej strefy buforowej zależy od pełnionej przez nią funkcji. W 2008 r.

Komisja Europejska wprowadziła do norm Dobrej Kultury Rolnej wymaganie dotyczące ustalenia stref

buforowych wzdłuż cieków wodnych. Kraje UE (w tym Polska) zostały zobowiązane do wprowadzenia tych

wymagań do 1 stycznia 2012 roku. Stanowiło to jeden z powodów podjęcia badań w tym kierunku.

W niniejszym referacie zamierzam zilustrować na wybranych przykładach jak wyglądają strefy buforowe na

Dolnym Śląsku.

Większość badań dotyczących projektowania stref buforowych koncentruje się wokół ich

odpowiedniej szerokości, ale długość tych stref, porastające je zbiorowiska roślinne oraz nachylenie terenów

przyległych stanowią również istotne czynniki w przypadku tworzenia tych obszarów. Istnieje wiele możliwości

projektowania systemów buforowych. Najpopularniejszy jest model amerykański zalecający utworzenie 3 stref:

– strefy lasu, gdzie nie prowadzi się wycinki drzew,

– strefy lasu, gdzie wycinka drzew jest możliwa,

– strefy złożonej z roślinności zielnej.

Idealne warunki zachodzą wtedy, gdy układ tych stref jest niezakłócony, jednakże strefa III może być koszona

lub można prowadzić tam wypas zwierząt gospodarskich, gdy już raz zostanie zaimplementowana. Innym

modelem jest trójstrefowy system buforowy złożony ze strefy drzew, strefy krzewów i strefy traw oraz trawiasty

pas buforowy (Vegetated Filter Strip) złożony z samej roślinności zielnej. W zależności od funkcji, jaką ma

pełnić strefa buforowa, istnieje szeroki wybór gatunków roślinnych, które można dobierać oraz różne warianty

szerokości tej strefy

Przeprowadzone przeze mnie badania miały na celu analizę i ocenę stref buforowych wybranych rzek

na Dolnym Śląsku i porównanie ich ze strefami wyznaczonymi w innych krajach. Przestudiowałam też

uwarunkowania prawne w Polsce i na świecie, zalecane szerokości oraz zasięg stref buforowych. Określenie

kompozycji roślinności pasów brzegowych wykonano metodą Braun – Blanqueta. Dokonano też analizy

sposobu zarządzania tymi obszarami. Do analiz szczegółowych wytypowano następujące rzeki na obszarze

Dolnego Śląska: Smortawę, Krynkę, Czarną Wodę oraz wybrane odcinki Ślęzy i Nysy Łużyckiej. Stwierdzono

brak ciągłości pasów brzegowych na badanych odcinkach rzek.

Ponieważ strefy buforowe odgrywają wiele istotnych ról z punktu widzenia ochrony przyrody oraz są

przedmiotem prawa wspólnotowego, powinny zostać opracowane dokładne wytyczne odnośnie ich definicji,

szerokości oraz sposobu zarządzania tą przestrzenią.

II Ogólnopolska Konferencja Naukowa Młodych Badaczy

8

BEHAWIORYZM POZNAWCZY – PRZEGLĄD PODEJŚĆ DO BADAŃ NAD ZACHOWANIAMI PRZESTRZENNYMI CZŁOWIEKA

BAL Izabela Uniwersytet Wrocławski

Badania nad percepcją przestrzeni pojawiły się na początku lat sześćdziesiątych XX

wieku. Wzrost znaczenia studiów interdyscyplinarnych spowodował upowszechnienie badań nad

waloryzacją przestrzeni i określaniem preferencji przestrzennych człowieka, które są podstawą

podejmowania decyzji przestrzennych. W tym ujęciu waloryzacja przestrzeni stanowi podstawę

i tło procesów planistyczno-decyzyjnych oraz wszelkich działań o wymiarze przestrzennym.

Współczesne zachowania przestrzenne człowieka analizowane są na gruncie nauk

społecznych, w szczególności geografii percepcji, socjologii miasta oraz psychologii

środowiskowej. Geografia percepcji wykorzystuje przede wszystkim podejście behawioralne -

w ten sposób zbliżona jest przedmiotem i metodami badań do psychologii środowiskowej.

Geografia potrzeb społecznych coraz częściej kładzie nacisk na indywidualne doświadczenia

społeczne.

Głównym celem opracowania jest przedstawienie aktualnie prowadzonych badań nad

zachowaniami przestrzennymi człowieka na gruncie różnych dyscyplin nauk społecznych.

Problemami stanowiącymi główną oś rozważań są podobieństwa oraz różnice w przedmiocie

badań oraz podejściu metodologicznym w badaniach społecznych nad zachowaniami

przestrzennymi człowieka. W dalszej kolejności zostaną przedstawione aktualnie wykorzystywane

narzędzia służące do badań relacji między człowiekiem a przestrzenią.


9

WSKAŹNIK FUNKCJONOWANIA GEOEKOSYSTEMÓW ZLEWNI

JEZIORNYCH DLA POTRZEB GEOMODELOWANIA – ZARYS PROBLEMU

BARTKOWIAK Katarzyna Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Jeziora stanowią stosunkowo krótkotrwały element środowiska naturalnego, a tempo ich

przekształcania uwarunkowane jest czynnikami wewnętrznymi (wpływ indywidualnych cech

zbiorników i zamieszkujących ich biocenoz), jak i zewnętrznymi (wpływ otoczenia).. Monitoring

i modelowanie zbiorników wodnych może być z pełnym powodzeniem prowadzone przy użyciu

narzędzi geoinformacyjnych. W wystąpieniu przedstawione zostaną metody oceny stanu

i funkcjonowania jezior i ich zlewni. Dla potrzeb geomodelowania zaproponowano obliczanie

syntetycznego wskaźnika (bazującego na wcześniej wypracowanych klasyfikacjach), który przy

pomocy konkretnej wartości liczbowej oddawałby aktualną kondycję geoekosystemów

jeziornych. Potrzeba opracowania takiego wskaźnika podyktowana jest użytecznością

sumarycznych wskaźników w analizach GIS, w tym również w modelowaniu hydrologicznym.


10

WSKAŹNIKI FUNKCJONOWANIA ZLEWNI JEZIORNYCH DLA WYBRANYCH JEZIOR POJEZIERZA LUBUSKIEGO

BARTKOWIAK Katarzyna Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Badanie stanu aktualnego i funkcjonowania zlewni jeziornej wymaga długotrwałych badań

i oznaczenia wielu różnorodnych parametrów oddających charakter jeziora i jego otoczenia.

Dodatkowo, najczęściej jest to proces znacznie koszto- i pracochłonny. Chcąc uprościć sposób

oceny, tak by było możliwe wyrażenie kondycji geoekosystemu jeziornego za pomocą jednej

wartości liczbowej zaproponowano obliczenia syntetycznego wskaźnika bazującego na danych

monitoringowych gromadzonych przez Wojewódzkie Inspektoraty Ochrony Środowiska

w Polsce w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska. Ponadto sprawdzono przydatność

danych monitoringowych WIOŚ do obliczania charakterystyk i parametrów uwzględnianych

w dotychczas opracowanych klasyfikacjach m.in. Kudelskiej i in. (1994, 1996), Bajkiewicz-

Grabowskiej (1990).


11

MODELE REGRESYJNE W SZACOWANIU EWAPOTRANSPIRACJI WSKAŹNIKOWEJ

BOGAWSKI Paweł Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Nawadnianie jest jednym ze sposobów zwiększenia plonów roślin uprawnych

i zapewnienia stabilizacji żywnościowej na świecie. Także badania w Polsce potwierdziły, że

nawadnianie poprawia plony, szczególnie na glebach słabszych, lekkich, mających przepuszczalne

podłoże. W przyszłości zatem, mając na uwadze zmiany klimatu oraz uwarunkowania

ekonomiczne, nawadnianie może pozwolić na wzrost plonów i ich jakości. Aby obniżyć koszty,

konieczne jest między innymi zoptymalizowanie zużycia wody w celu nawadniania. Można to

osiągnąć, szacując możliwie dokładnie ewapotranspirację, czyli parowanie z gleby i roślinności

łącznie.

W tym celu FAO (ang. Food and Agriculture Organization) rekomenduje model FAO-56

Penmana-Monteitha do obliczania ewapotranspiracji wskaźnikowej na podstawie parametrów

meteorologicznych. Model ten jest złożony i do jego obliczania wykorzystuje się wiele

zmiennych. Często zatem szacuje się wartość ewapotranspiracji za pomocą prostszych równań,

kalibrując względem modelu Penmana-Monteitha.

Celem niniejszej pracy było sprawdzenie jaki jest poziom dokładności modeli

regresyjnych konstruowanych w oparciu o różne zmienne meteorologiczne.

Do obliczeń wykorzystano serię referencyjną ewapotranspiracji wskaźnikowej obliczonej

z równania FAO-56 Penmana-Monteitha za pomocą kompletnych danych dla Sulejowa z lat

1981-2010. Następnie dobowe serie danych temperatury maksymalnej, minimalnej, średniej,

niedosytu wilgotności powietrza, wilgotności względnej, salda bilansu promieniowania

słonecznego, prędkości wiatru, wysokości opadów, wartości usłonecznienia, parowania

z ewaporometru oraz ciśnienia atmosferycznego posłużyły do budowy różnych modeli

regresyjnych. Do dalszej analizy kwalifikowano jedynie te, które spełniały główne założenia dla

liniowych modeli regresyjnych takie jak: rozkład normalny reszt oraz brak współliniowości

zmiennych w modelu. Do oceny jakości modeli wykorzystano RMSE (ang. Root mean square error),

RE (Relative error) jak również współczynnik determinacji (R2). Najdokładniejsze wyniki

uzyskiwano dla modeli wykorzystujących saldo promieniowania słonecznego lub niedosyt

wilgotności powietrza jako zmienne objaśniające.

Badania zostały sfinansowane ze środków Narodowego Centrum Nauki, grant

nr 2011/01N/ST10/05954.


12

OCENA ATRAKCYJNOŚCI TURYSTYCZNEJ W PRZESTRZENI MIEJSKIEJ

NA PRZYKŁADZIE LIDZBARKA WARMIŃSKIEGO

CHYL Marta Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

Głównym celem opracowania jest przedstawienie metody oceny atrakcyjności

turystycznej w oparciu o walory przyrodnicze i antropogeniczne na przykładzie gminy miejskiej

Lidzbark Warmiński. W trakcie badań zostaną poruszone zagadnienia związane z turystyką oraz

wpływem poszczególnych czynników na jej rozwój w przestrzeni miejskiej. Pierwszy etap

opracowania polegać będzie na szczegółowej inwentaryzacji i waloryzacji przestrzeni pod

względem występowania określonych uwarunkowań przyrodniczych i antropogenicznych.

W kolejnym etapie badań nastąpi wyrysowanie siatek pól podstawowych na przygotowanych

wcześniej podkładach mapowych. Następny krok bazować będzie na ocenie metodą bonitacji

punktowej poszczególnych pól podstawowych, w której wagi poszczególnych cech zostaną

określone na podstawie ankiety i przeprowadzonych obliczeń matematycznych. W wyniku

zastosowania prostego algorytmu można będzie wskazać obszary miejskiej, które wyróżnia

większy potencjał przyrodniczy lub antropogeniczny do rozowju turystyki.

W trakcie realizacji tematu zastosowano oprogramowanie Microsoft Office, ArcGis

i AutoCAD


13

PRZEMIANY STRUKTURY PRZESTRZENNEJ MIASTA W ŚWIETLE

ARCHIWALNYCH MATERIAŁÓW KARTOGRAFICZNYCH – OBSZAR NOWEGO MIASTA W MYSŁOWICACH

DRAGAN Weronika Uniwersytet Śląski

Rozwój miast jest ciągłym i skomplikowanym procesem prowadzącym do przeobrażeń

przestrzeni miejskiej. Każdy etap rozwojowy ośrodka miejskiego pozostawia trwałe ślady w jego

strukturze. Celem autora pracy była analiza przemian struktury przestrzennej wybranego

fragmentu współczesnego centrum Mysłowic – tzw. Nowego Miasta, w latach 1859-2013. Analiza

ta obejmuje rejon współczesnej siedziby władz samorządowych, dworca kolejowego wraz

z dawną stacją emigracyjną i otaczającą je zabudowę. Wynikiem prac badawczych było

sporządzenie sekwencji map prezentujących strukturę przestrzenną obszaru badań na początku

II połowy XIX w. oraz na początku XX i XXI wieku.

Mysłowice położone są w strefie węzłowej konurbacji katowickiej, w jej południowo-

wschodniej części. Miasto zajmuje powierzchnię 65,6 km2 i zamieszkane jest przez 72,8 tys. osób.

Okres największej świetności Mysłowic przypadł na lata 1862-1915 (przez niektórych historyków

nazywanych „złotymi latami”), gdy, obok dynamicznego rozwoju przemysłu górniczo-hutniczego

i ekspansji przestrzennej, rozwijały się także centralne funkcje graniczne. Spowodowane to było

strategicznym położeniem miasta na styku granic trzech ówczesnych mocarstw – Prus, Rosji

i Austrii.

Metodyka badań obejmowała wykorzystanie materiałów archiwalnych (literatury, planów

miasta i fotografii) oraz inwentaryzację urbanistyczną prowadzoną w latach 2012-2013. Analizę

oparto na 3 planach miasta: z 1859 r. (Handzeichnung von…, skala 1:4000), 1911 r. (Die Stadt

Myslowitz, skala 1:2500) oraz aktualnej Mapy Publicznej Miasta Mysłowice sporządzonej przez

Wydział Geodezji i Katastru Urzędu Miasta. Analizę tych planów wykonano z zastosowaniem

metod GIS i oprogramowania MapInfo Professional. Plany zostały poddane kalibracji i rejestracji

we współczesnym układzie współrzędnych PUWG 1992 (EPSG: 2180), w oparciu o aktualne

mapy topograficzne w skali 1:10 000. Treść zarejestrowanych materiałów kartograficznych

została zdigitalizowana i wykorzystana w postaci podkładu do wizualizacji przemian przestrzeni

miejskiej w badanym rejonie Mysłowic.


14

PERSPEKTYWY I PROBLEMY OCHRONY GEOSTANOWISK NA OBSZARACH GÓRSKICH, NA PRZYKŁADZIE OBIEKTÓW

W PAŚMIE POLIC

FRANCZAK Paweł Uniwersytet Jagielloński

Wraz z zachodzącym w ostatnich latach intensywnym rozwojem geoturystyki zostało

zintensyfikowane tworzenie nowych geostanowisk. Obiektów, które występując indywidualnie,

bądź w większych zgrupowaniach, reprezentują wybitne walory geologiczne oraz

geomorfologiczne danego regionu kraju.

W związku z wyznaczeniem bardzo dużej ich liczby, w celu łatwiejszego dostępu

do zgromadzonych danych, utworzono Centralny Rejestr Geostanowisk Polski, w którym

zawarto informacje o najcenniejszych obiektach geoturystycznych kraju. Dotychczas

w internetowej bazie danych, zgromadzono informacje o 2248 geostanowiskach, jednakże

w wyniku dalszego jej rozbudowania, do końca 2015 r. jej zasób ma zostać zwiększony

o kolejne 1000 obiektów.

Tworzone geostanowiska obejmują obiekty reprezentujące różne formy rzeźby terenu,

w związku z czym z różną intensywnością poddawane są modelującym je procesom

morfologicznym. Wyróżnić można grupę obiektów, która w wyniku zachodzących

w ich obrębie procesów morfologicznych, nie ulega znaczącym przekształceniom. Do tej grupy

zaliczają się m.in. wodospady, formy skałkowe, jaskinie czy też osuwiska.

Występują jednak także obiekty, których prezentowane walory w wyniku zachodzących

procesów morfologicznych znacząco się obniżają. Do tej grupy zaliczają się odsłonięcia utworów

geologicznych, które poprzez odpadanie i obrywanie materiału skalnego zmniejszają swoje

rozmiary. Podobnie przez osypującą się zwietrzelinę i wkraczającą roślinność obniżeniu ulegają

walory geoturystyczne rowów rozpadlinowych. Z kolei, prócz tych dwóch czynników

powodujących degradację geostanowiska, na obszarze odsłonięć utworów geologicznych

mieszczących się w korytach rzecznych następuje ich erozja. Najsilniej na oddziaływanie

zachodzących procesów morfologicznych reagują odsłonięcia utworów aluwialnych. Z odsłonięć

mieszczących się w wysokich terasach rzecznych nieustannie odpada wypełniający je materiału,

który następnie gromadzi się u ich podstawy. Natomiast odsłonięcia utworów wezbraniowych

mieszczące się bezpośrednio w korycie rzecznym ulegają zasłonięciu w ciągu kilku miesięcy.

Z powodu tak intensywnego ich przekształcania, część geostanowisk bez odpowiedniej

konserwacji, w krótkim czasie traci swoje walory.


15

ROLA WIELKICH WEZBRAŃ POWODZIOWYCH W KSZTAŁTOWANIU

ŻYCIA LUDNOŚCI W ZLEWNI SKAWY W XV-XXI WIEKU

FRANCZAK Paweł Uniwersytet Jagielloński

Powodzie, które występują niemal we wszystkich regionach Ziemi, zaliczane są do

jednych z najgroźniejszych klęsk żywiołowych. Oprócz zagrożenia, jakie niosą dla zdrowia

i życia ludzi powodują również ogromne straty materialne. Dlatego tak ważne jest określenie

przyczyn ich występowania na danym obszarze, ich zróżnicowania, oraz wyznaczenie obszarów

zalewowych.

Duże wezbrania o charakterze powodzi występują w zlewni Skawy co kilkanaście lat,

jednakże w ostatnich sześćset latach występowały okresy o większej jak i mniejszej ich

częstotliwości. Zazwyczaj powodzie w zlewni Skawy występowały od 15 do 20 razy na stulecie.

Jednak zdarzały się także stulecia z większym ich nagromadzeniem (XVI w. – 24 zdarzenia) jak

i mniejszym (XVII w. – 7 zdarzeń). Powodzie te wykazywały niekiedy koncentrację „wewnątrz”

poszczególnych stuleci, a bardzo często pojawiały się parami. Np. w okresie 1913-2012 aż

14 powodzi miało miejsce w latach 1923-1972, po czym wystąpił dwudziestoletni okres

bezpowodziowy, po którym w pięcioleciu 1996-2001 wystąpiły aż trzy wielkie powodzie.

Te zdarzenia powodowały i nadal powodują wielkie straty materialne i stanowią

zagrożenia dla życia ludzi, bezpośrednie i pośrednie. W ostatnich dziesięcioleciach ich zagrożenie

pośrednie znacznie zmalało, jednak przed wiekami było bardzo duże. W zlewni Skawy duże

straty wyrządziła też wielka powódź w 2001, ale niemal obyło się podczas jej trwa od strat

w ludziach (zginęła 1 osoba). Jednakże katastrofalne serie powodzi przyczyniały się do śmierci

ludzi także w sposób pośredni, gdy w wyniku popowodziowych zniszczeń w rolnictwie

występowały epidemie. Największe żniwo zebrała XIX-wieczna seria powodzi, gdy wezbrania

z lata: 1839, 1840, 1843, 1844 i 1845, były jednym z powodów wielkiej epidemii cholery, a w jej

wyniku w latach 1846-47 w ówczesnym powiecie wadowickim zmarło aż 94 tys. osób. Wielkie

powodzie miały również znaczny wpływ na działania militarne – np. w 1809 r. wielki wylew

Skawy utrudnił przemarsze wojsk austriackich podczas wojny z Napoleonem. Wojska te

zmuszone zostały do przemarszu znacznie dłuższym i gorszym traktem drogowym przez

okoliczne góry.


16

WYKORZYSTANIE DANYCH ZE SKANINGU LASEROWEGO DO POMIARU ZMIAN OBJĘTOŚCI ROŚLINNOŚCI

OBSZARÓW SEMI-NATURALNYCH

GAJDA Agnieszka Uniwersytet Jagielloński

Zmiany pokrycia roślinnością są nieodłączną cechą funkcjonowania dolin rzecznych.

Roślinność jest tu niezbędna do zachowania bioróżnorodności oraz ma kapitalne znaczenie

w ochronie przeciwpowodziowej. W związku z ingerencją człowieka w ekosystemach dolin rzek

zaszły zmiany, co powoduje nadmierne zarastanie łożyska wielkiej wody. Może to powodować jej

spiętrzanie i niekorzystny rozkład prądów. Właśnie dlatego w takich obszarach powinno się

prowadzić monitoring rozwoju i sukcesji roślinności.

Celem projektu jest porównanie zmian, które zaszły w semi naturalnym odcinku doliny

(międzywala) Wisły w Krakowie w latach 2006-2012. Analizę oparto na dane z lotniczego

skaningu laserowego. Dana z roku 2006 pochodzą ze skanowania miasta Krakowa, a z 2012 roku

zostały pozyskane w ramach projektu ISOK. Z chmur punktów wyodrębniono jedynie klasę

gruntu oraz roślinności. Znaczące są zmiany w zakresie roślinności średniej i wysokiej i to właśnie

one zostały przeanalizowane. Analizę przeprowadzono dla siatki kwadratów o boku 1 m.

Dla każdego pola podstawowego opracowano metryki charakteryzujące porycie roślinnością.

Porównanie wyników analiz pozwoliło na dokładne określenie zmian jakie zaszły w szacie

roślinnej na analizowanym obszarze.


17

ROZWÓJ KONWEKCJI W BEZPOŚREDNIM SĄSIEDZTWIE

IZOLOWANYCH, WYPUKŁYCH FORM TERENU NA PRZYKŁADZIE MASYWU ŚLĘŻY

GAŁEK Grzegorz Uniwersytet Wrocławski

W badaniach przeanalizowano wybrane przypadki intensywnego rozwoju konwekcji

w bezpośrednim sąsiedztwie izolowanego wzniesienia terenu. Głównym celem podjętych badań

było określenie, czy tego rodzaju formy terenu mogą stanowić istotny czynnik w generowaniu

głębokiej konwekcji. Jako obiekt badań obrano Masyw Ślęży, którego kulminacja wznosi się

około 500 m ponad otaczający go obszar nizinny. Do analiz wybrano przypadki konwekcji, które

wystąpiły w latach 2005-2013. Podstawowa identyfikacja epizodów konwekcyjnych została

dokonana na podstawie zdjęć satelitarnych wykonanych przez satelity Meteosat Drugiej Generacji

(ang. MSG). Za podstawowe kryterium ich wydzielenia przyjęto quasi-stacjonarny charakter

rozwoju konwekcji po zawietrznej stronie wzniesienia, w jego bezpośrednim sąsiedztwie.

Do szczegółowej analizy stanu atmosfery posłużyły diagramy aerologiczne z sondaży

balonowych wykonywanych w odległym o około 30 km Wrocławiu. Dodatkowe źródła danych

meteorologicznych stanowiły informacje pozyskane za pośrednictwem meteorologicznych

satelitów polarnych (NOAA, MetOp), radarów meteorologicznych, numerycznych modeli

pogody, a także bardziej odległych balonowych sondaży aerologicznych. Z powodu niewielkiej

liczby zidentyfikowancyh epizodów konwekcyjnych badania przeprowadzono na zasadzie

studiów przypadków. Wstępne wyniki analiz wykazały, że izolowana forma terenu, taka jak

Masyw Ślęży, mogła stanowić kluczowy impuls w rozwoju konwekcji w okolicznościach

warunkowo chwiejnej równowagi termodynamicznej w atmosferze.


18

METODY WIZUALIZACJI POTENCJALNYCH STRAT POWODZIOWYCH I ICH ZMIAN

PRZY WYKORZYSTANIU GIS

GŁOŚIŃSKA Ewa1 JAROS Izabela2 LECHOWSKI Łukasz2 1Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu 2Uniwersytet Łódzki Możliwość szacowania prawdopodobieństwa wystąpienia powodzi oraz społecznych,

gospodarczych i środowiskowych skutków katastrofy jest niezmiernie istotna. Ocena ryzyka

powodziowego, łącząca wyniki modelowania hydrologicznego z zasadami oceny społeczno-

ekonomicznej skutków wystąpienia powodzi, jest ważnym krokiem w kierunku bardziej

zintegrowanego spostrzegania potencjalnego wpływu powodzi. Ocena ryzyka powodziowego

koncentruje się głównie na ocenie bezpośrednich strat materialnych, które stanowią znaczną

część całkowitych szkód powodziowych. Badania skupiają się zatem na ekonomicznym aspekcie

oceny ryzyka powodziowego.

Celem badań jest określenie potencjalnych start powodziowych w ujęciu statycznym

i dynamicznym oraz zaproponowanie metod ich wizualizacji, wykorzystując Geograficzne

Systemy Informacji (GIS). W niniejszych badaniach zakłada się, że na wysokość potencjalnych

strat powodziowych decydujący wpływ ma stopień zainwestowania obszarów zalewowych.

W celu określenia strat powodziowych wykorzystano ortofotomapy i zdjęcia lotnicze,

przedstawiające stan zagospodarowania terenu, jak również wartości zagrożonego majątku

zlokalizowanego na terenie zalewowym oraz ich wrażliwości na wypadek wystąpienia powodzi,

określonej za pomocą funkcji strat. Należy jednocześnie podkreślić, że wizualizacja wysokości

potencjalnych strat powodziowych jest elementem map ryzyka powodziowego, będących

wyrazem wdrożenia Dyrektywy Powodziowej w kraju.

Wykorzystywane w badaniu narzędzia GIS służą nie tylko do wizualizacji rozkładu

przestrzennego strat powodziowych i ich zmian, ale również pozwalają na integrację danych

o zagospodarowaniu terenu i wartości zagrożonego majątku. W celu obliczenia strat

powodziowych posłużono się określoną w polskim ustawodawstwie metodą szacowania

potencjalnych strat powodziowych, sformułowaną na potrzeby sporządzania map ryzyka

powodziowego. Jedną z metod wizualizacji zmian wysokości potencjalnych strat powodziowych

jest analiza porównawcza w oparciu o siatkę pól. Obszarem badań jest miasto Zdzieszowice,

położone w górnym biegu rzeki Odry.


19

KOMPLEKSOWA CHARAKTERYSTYKA KLIMATU KIELC

GORAJSKA Jadwiga Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach

Do najważniejszych zadań klimatologii należy aktualnie analiza warunków klimatycznych

i ich zmian w różnych skalach czasowych i przestrzennych. Według klimatologii kompleksowej,

określanej również klimatologią pogód, nie poszczególne elementy meteorologiczne,

ale kompleksy (typy) pogody mają znaczenie dla życia i rozwoju roślin i zwierząt, a także

działalności gospodarczej człowieka.

Na podstawie przeprowadzonej typologii pogody według Fiodorowa i Czubukowa,

określono typy pogody występujące w Kielcach. Analizy dokonano w odniesieniu do kolejnych

pór roku i w przekroju rocznym uśrednionym dla całego dziesięciolecia 1955-1964. W ten sposób

przybliżono obraz panujących w tym mieście warunków klimatycznych.

Dzięki przeprowadzonej analizie częstości występowania typów pogody na stacji

meteorologicznej Kielce, stwierdzono, że:

– główną determinantę w kształtowaniu klimatu lokalnego stanowi rzeźba terenu;

– największa zmienność typów pogody charakterystyczna jest dla okresu wiosennego

(III-V), a najmniejsza dla lata (VI-VIII);

– najczęściej pojawiającymi się typami pogody w Kielcach jest pogoda deszczowa (VII)

–21,9% i pogoda słoneczna, umiarkowanie wilgotna (III) – 21%;

– najbardziej słonecznym miesiącem jest wrzesień (III – 42,3%), a najbardziej

deszczowymi czerwiec (34,3%) i lipiec (32,3%);

– pogoda przymrozkowa (VIII i IX) może wystąpić w okresie od września do maja;

– pogody mroźne (X-XIII) pojawiają się od października do marca, w miesiącach

zimowych niemal całkowicie redukują udział dni z typami pogody ciepłej (II-VII).


20

PRÓBA POGRUPOWANIA ZLEWNI W OPARCIU O WYBRANE

PARAMETRY FIZJOGRAFICZNE

GÓRNIK Marek Uniwersytet Jagielloński

W pracy podjęto próbę pogrupowania zlewni położonych w dorzeczu górnej Wisły

w oparciu o wybrane parametry fizjograficzne. Pracę podzielono na dwa etapy:

– etap pierwszy – polegał na obliczeniu wybranych parametrów fizjograficznych

na podstawie danych z numerycznego modelu terenu (NMT) i mapy pokrycia terenu

CORINE Land Cover (CLC); do analiz wykorzystano oprogramowanie ArcGis 10

z rozszerzeniem ArcHydro Tools;

– etap drugi – na analizie otrzymanych parametrów z wykorzystaniem metody analizy

wielowymiarowej, tj. analizy skupień i analizy czynnikowej.

Analizy przeprowadzono w programie Statistica 10. Próba pogrupowania zlewni jest

etapem wstępnych do dalszych prac nad badaniem zależności między wybranymi parametrami

fizjograficznymi a przepływami rzek.


21

UWARUNKOWANIA ROZWOJU TURYSTYKI KOLEJOWEJ W WIELKOPOLSCE

GÓRNY Janusz Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Turystyka kolejowa jest stosunkowo nowym zjawiskiem w polskiej rzeczywistości.

Rozwija się w Polsce z pewnym opóźnieniem w stosunku do krajów Europy Zachodniej. Brak

środków na procesy modernizacyjne polskiej kolei w pewien sposób może jednak obecnie

sprzyjać rozwojowi tego rodzaju ruchu turystycznego. Ze względu na historię regionu za

korzystne można uznać uwarunkowania rozwoju turystyki kolejowej w Wielkopolsce. Działania

zmierzające w kierunku uczynienia z niej rozpoznawalnego produktu turystycznego podejmują

również samorządowe władze województwa wielkopolskiego.


22

WPŁYW PRZETWORZENIA DANYCH WEJŚCIOWYCH NA DOKŁADNOŚĆ SATELITARNYCH

MAP POKRYCIA TERENU

GRABSKA Ewa Uniwersytet Jagielloński

W pracy przedstawiony został wpływ przetworzenia danych wejściowych na dokładność

klasyfikacji obrazów satelitarnych. Klasyfikacja obrazów satelitarnych pozwala w sposób

automatyczny pozyskiwać informacje o pokryciu terenu z obrazów satelitarnych. Warto więc

zastanowić się czy korekcja radiometryczna surowych danych satelitarnych ma wpływ na wyniki

klasyfikacji i jej dokładność oraz jaki jest wpływ stopnia przetworzenia danych wejściowych na

dokładność uzyskanych klasyfikacji.

W pracy wykorzystano obrazy satelitarne pozyskane przez satelitę Landsat 5, sensor TM

(Thematic Mapper) w dwóch momentach czasowych: 8 lipca 1987 r. i 21 sierpnia 2009 r.

Klasyfikacja została przeprowadzona na trzech typach danych wejściowych: nieprzetworzonych

wartościach jaskrawości, wartościach odbiciowości oraz wartościach odbiciowości

z dodatkowymi warstwami zawierającymi statystyki zróżnicowania wartości spektralnych

badanego zdjęcia satelitarnego. Przeprowadzono klasyfikację nadzorowaną metodą

nieparametryczną (maszyny wektorów nośnych). W jej wyniku uzyskane zostały mapy

przedstawiające pięć typów pokrycia terenu dla fragmentu obszaru Karpat Zachodnich na

pograniczu Polski i Słowacji. Oprócz oceny wpływu stopnia przetworzenia danych satelitarnych,

przedstawione zostały także inne istotne czynniki wpływające na wyniki klasyfikacji i jej

dokładność, między innymi dobór pól treningowych oraz charakterystyka środowiska

przyrodniczego badanego obszaru.


23

ZMIANY KRAJOBRAZU GMINY MOGILANY OD POŁOWY XIX W. DO WSPÓŁCZESNOŚCI

GUZIK Izabela, JANIK Liliana, KACZMARCZYK Kamila, KISZKA Kinga, KOZŁOWSKA Katarzyna, PILAWSKA Kinga, SKIERCZYŃSKA Edyta, SOWA Agata, SZAFRANIEC Karolina, OSTAFIN Krzysztof Uniwersytet Jagielloński

Gmina Mogilany, o powierzchni bliskiej 44 km2, jest w większości położona na Pogórzu

Wielickim. Tylko niewielki (6,5% powierzchni), północny fragment gminy leży w obrębie

Wysoczyzny Wielicko-Gdowskiej należącej do Kotliny Sandomierskiej. W skład gminy wchodzi

10 wsi: Buków, Kulerzów, Mogilany, Włosań, Konary, Chorowice, Brzyczyna, Gaj, Lusina,

Libertów. Przeprowadzono badania kameralne i terenowe, które miały celu poznanie zmian

krajobrazu od połowy XIX w. do współczesności. W badaniach wykorzystano serię map

topograficznych w skali 1:25 000 lub zbliżonej począwszy od mapy drugiego zdjęcia wojskowego

Galicji z lat 60. XIX w. (1:28 800), przez mapę WIG aktualną dla lat 30. XX w. (1:25 000) i mapę

topograficzną z lat 70. XX w. (1:25 000) do mapy z początku XXI w. (1:25 000). Materiały

kartograficzne sprowadzono do jednolitego układu współrzędnych (1992), zwektoryzowano

według podziału na: obszary zabudowane, użytki rolne, lasy, wody i porównywano. Analizę map

uzupełniono danymi statystycznymi ze spisów ludnościowych i literatury oraz badaniami

terenowymi z użyciem ortofotomapy aktualnej dla 2009 r. Porównywanie niektórych danych

statystycznych utrudnia zmiana granic administracyjnych miejscowości sąsiadujących

z Krakowem. Do najważniejszych zmian w krajobrazie gminy Mogilany można zaliczyć zmiany w

użytkowaniu ziemi. Silne oddziaływanie sąsiadującego Krakowa i duży wzrost ludności

z 5192 osób w 1870 r. do 12912 osób w 2012 r. spowodowały znaczący wzrost powierzchni

obszarów zabudowanych w północnej części gminy i w centrum wsi Mogilany. Z 15% do 18%

wzrosła powierzchnia obszarów zalesionych, głównie w obszarach źródlisk i wzdłuż potoków.

W dnach dolin zmniejszyła się lub zanikła mała retencja wodna (np. stawy w Lusinie). Na całym

obszarze gminy zwiększyła się gęstość utwardzonej sieci drogowej.


24

MONITORING RUCHU TURYSTYCZNEGO W REJONIE KASPROWEGO WIERCHU.

METODY I PROBLEMY BADAWCZE

HIBNER Joanna Uniwersytet Jagielloński Tatrzański Park Narodowy odwiedza rocznie około 3 miliony turystów. Natomiast

według danych ze sprzedaży biletów na Kasprowy Wierch wjeżdża rocznie około 500 tys. osób

(www.tpn.pl). Oczywiście część osób korzysta z kolejki zimą w trakcie trwania sezonu

narciarskiego, nie zmienia to jednak faktu, że rejon Kasprowego Wierchu jest jednym z głównych

punktów koncentracji ruchu turystycznego w Tatrzańskim Parku Narodowym. Istotne z punktu

widzenia zarządzania tak licznym ruchem turystycznym w tym rejonie, jest poznanie jego

wielkości i rozkładu przestrzennego. Są to aktualnie badania priorytetowe dla Tatrzańskiego

Parku Narodowego.

W ramach pracy doktorskiej Autorki zostaną przeprowadzone m.in. badania

monitoringowe w rejonie Kasprowego Wierchu przy użyciu różnych dostępnych metod

badawczych. Przede wszystkim wykonany zostanie pomiar ruchu turystycznego przy użyciu

czujników pyroelektrycznych, pomiar bezpośredni w wybrane dni miesiąca przez okres roku,

które będą korelowane ze stanem pogody oraz monitoring dyspersji ruchu turystycznego

osobiście oraz za pomocą istniejących kamer.

Celem niniejszego opracowania będzie porównanie wyników badań i metod badawczych

pomiaru ruchu turystycznego przy użyciu tzw. migratorów oraz poprzez pomiar bezpośredni.

Do celów niniejszego opracowania dokonano pomiarów ruchu turystycznego na wybranych

szlakach w rejonie Kasprowego Wierchu. Badania wykonano w dniach 13-15 sierpnia br stosując

jednocześnie pomiar bezpośredni jak i pomiar za pomocą specjalistycznych czujników.

Prezentowany na konferencji referat zawierał będzie wyniki z przeprowadzonych badań.


25

ZNACZENIE METOD OBSERWACYJNYCH I ANKIETOWYCH W OCENIE

FUNKCJONOWANIA SYSTEMU INFORMACJI TURYSTYCZNEJ

WOJEWÓDZTWA ŚWIĘTOKRZYSKIEGO

KANIOWSKA Justyna Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach Metodologia zbierania danych niezbędnych do oceny funkcjonowania systemu informacji

turystycznej w województwie świętokrzyskim zakładała wykorzystanie źródeł pierwotnych, czyli

pomiar danych poprzez odpowiednio zorganizowany w czasie proces badawczy. Do pomiaru

określonych cech wykorzystano głównie badania obserwacyjne oraz badania ankietowe.

Wojewódzki System Informacji Turystycznej składa się z części analogowej, do której

należą jednostki informacji turystycznej, a także części cyfrowej. Jednostki informacji turystycznej

mają hierarchiczną strukturę obejmującą centra informacji turystycznej, w tym regionalne oraz

punkty informacji turystycznej. Dlatego osiągnięcie celu zasadniczego było możliwe poprzez

realizację celów cząstkowych, takich jak: określenie przestrzennego zróżnicowania poziomu

funkcjonowania centrów i punktów informacji turystycznej oraz poznanie opinii turystów na

temat informacji turystycznej województwa świętokrzyskiego.

Metoda obserwacyjna polega na dokonywaniu spostrzeżeń w sposób zamierzony,

planowany i systematyczny w celu znalezienia odpowiedzi na określone pytania.

Osoba dokonująca spostrzeżeń jest obserwatorem, obiektem obserwacji mogą być zarówno

osoby, jak ich zachowania oraz przedmioty. Do oceny analogowej części informacji turystycznej

wykorzystano badania obserwacyjne, które zostały przeprowadzone we wszystkich jednostkach

świadczących usługi informacji turystycznej. Na podstawie obserwacji została wypełniona karta

oceniająca poszczególne cechy takie jak: lokalizacja, oznakowanie, dostępność, wnętrze

i wyposażenie, materiały, kadry oraz usługi dodatkowe.

Badania ankietowe są metodą gromadzenia informacji przez zebranie odpowiedzi na

przygotowane uprzednio pytania zadawane wybranym osobom. Ankieta dotyczyła

funkcjonowania informacji turystycznej województwa świętokrzyskiego w opinii turystów.

Badanie ankietowe zostało przeprowadzone wśród 150 losowo wybranych turystów

korzystających z placówek informacji turystycznej w województwie świętokrzyskim. Liczba

ankietowanych turystów była uzależniona od natężenia ruchu turystycznego w odwiedzanych

miejscach.

Metody obserwacyjna i ankietowa posłużyły do zebrania wiarygodnych informacji

umożliwiających dokonanie oceny systemu informacji turystycznej w regionie świętokrzyskim.


26

WYKORZYSTANIE DANYCH PRZESTRZENNYCH W PROCEDURZE

OCENY ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO

KAŹMIERSKI Marcin Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Procedura oceny oddziaływania na środowisko przeprowadzana jest w m.in. w trakcie

postępowania w sprawie o wydanie decyzji środowiskowej uregulowanego w ustawie z dnia

3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale

społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko,

postępowanie to korzysta z dowodów przedstawionych przez wnioskodawcę (dokumentów,

prywatnych opinii), faktów znanych organowi z urzędu czy też przesłuchania stron lub opinii

biegłych powołanych przez organ. Wiele z faktów mających znaczenie w sprawie odnosi się

bezpośrednio lub pośrednio do określonego położenia lub obszaru geograficznego.

Wraz z implementacją do krajowego porządku prawnego dyrektywy nr 2007/2/WE Parlamentu

Europejskiego i Rady z dnia 14 marca 2007 r. ustanawiająca infrastrukturę informacji

przestrzennej we Wspólnocie Europejskiej (INSPIRE), co miało miejsce wraz z wejściem w życie

ustawy dnia 4 marca 2010 r. o infrastrukturze informacji przestrzennej i rozporządzeń

wykonawczych do niej, organy przeprowadzające ocenę oddziaływania na środowisko „uzyskały

nowy” instrument w postępowaniu administracyjnym – informację przestrzenną. Wprawdzie

informacje przestrzenne były już wcześniej dostępne i posługiwali się nią zarówno wnioskodawcy

jak i organy to jednak dopiero wraz z wejściem wspomnianych wyżej przepisów uzyskały one

określony charakter prawny w zakresie ich pozyskania, przetwarzania jak i udostępniania.

Co umożliwia ich wykorzystanie w postępowaniu administracyjnym rządzącym się ściśle

określonymi zasadami.

W referacie zostaną przedstawione rodzaje danych przestrzennych możliwych

do wykorzystania w postępowaniach administracyjnych przez organy ochrony środowiska oraz

faktyczny zakres ich wykorzystania.


27

BARIERY ADAPTACJI DZIEDZICTWA PRZEMYSŁU HUTNICZEGO W KONURBACJI GÓRNOŚLĄSKIEJ

KOJ Jacek Uniwersytet Jagielloński Dziedzictwo przemysłu hutnictwa żelaza i stali stanowi jeden z najważniejszych

elementów krajobrazu kulturowego konurbacji górnośląskiej. W wyniku restrukturyzacji

przemysłu po 1989 roku wiele obiektów tego typu straciło pierwotną funkcję, a dostosowanie

ich do nowego sposobu użytkowania wiąże się z licznymi problemami.

W referacie przedstawiono powody, dla których warto chronić zabytki pohutnicze na

Górnym Śląsku, mimo ich dyskusyjnej wartości użytkowej. Zaprezentowano także ich

specyficzne cechy, które sprawiają, że zespoły zabudowy pohutnicznej są znacznie trudniejsze do

ponownego zagospodarowania niż budynki pokopalnianie czy fabryki wykorzystywane

w przeszłości przez przemysł lekki. Następnie, na trzech wybranych przykładach

przeanalizowano najważniejsze bariery adaptacji zabytków hutniczych na cele niezwiązane

z przemysłem. Wzięto po uwagę przede wszystkim czynniki związane z lokalizacją, dostępnością

komunikacyjną, sposobem zagospodarowania otoczenia oraz z sytuacją własnościową obiektów.


28

WPŁYW TEMPERATURY POWIETRZA I CIŚNIENIA

ATMOSFERYCZNEGO NA UMIERALNOŚĆ W WYBRANYCH MIASTACH POLSKI

KORZENIECKI Patryk Uniwersytet Warszawski Praca prezentuje wyniki badania wpływu temperatury powietrza i ciśnienia

atmosferycznego na umieralność w Białymstoku, Szczecinie i Wrocławiu, w latach 1993–1996

oraz 1999–2001. Miasta zostały wybrane według klucza, który odzwierciedla regionalne

zróżnicowania bioklimatyczne Polski.

Charakterystyka klimatologiczna Białegostoku, Szczecina i Wrocławia została opracowana

na podstawie danych z lat 1993–2001 ze stacji meteorologicznych IMGW w tych miastach. Dane

zawierają dobowe średnie, minimalne i maksymalne wartości temperatury powietrza oraz średnie

dobowe wartości ciśnienia atmosferycznego na poziomie stacji. Na ich podstawie wyliczono

liczbę dni charakterystycznych, międzydobową zmianę oraz dobową amplitudę temperatury

powietrza oraz międzydobową zmianę ciśnienia atmosferycznego. Natomiast charakterystyka

statystyczna zgonów została opracowana na podstawie danych z badań prowadzonych w ramach

projektu PHEWE „Assessment and prevention of acute health effects of weather conditions in

Europe”. W pracy wykorzystano dane z okresu 1993–1996 oraz 1999–2001. Powodem

wyłączenia danych z lat 1997–1998 jest wątpliwa wiarygodność danych związana ze strajkami

lekarzy, które miały wówczas miejsce.

Charakterystyka wpływu warunków pogodowych na umieralność została określona

odrębnie dla każdej pory roku na dwa różne sposoby: dla wszystkich wartości średniej,

minimalnej i maksymalnej temperatury powietrza oraz wszystkich wartości średniej ciśnienia

atmosferycznego oraz w poszczególnych klasach wartości maksymalnej i minimalnej temperatury

powietrza oraz wartości średniej ciśnienia atmosferycznego. Klasy wyróżniono na podstawie

wyznaczonego 10. i 90. percentyla wartości. Analizy zależności wykonano bazując na

współczynniku korelacji oraz metodzie regresji wielorakiej ze zmienną listą zmiennych

niezależnych branych pod uwagę. W przypadku analizy w klasach wartości posłużono się

statystyką tau Kendalla, która jest metodą rangową.

W wyniku przeprowadzonego badania dowiedziono, że określone charakterystyki

pogodowe mają zauważalny wpływ na umieralność i że zależności te są zróżnicowane regionalnie.

Dotyczy to przede wszystkim wpływu temperatury powietrza na umieralność podczas fal upałów

oraz łącznego wpływu temperatury powietrza i ciśnienia atmosferycznego na umieralność.


29

KSZTAŁTOWANIE JAKOŚCI PRZESTRZENI MIEJSKIEJ PRZEZ WYBRANE OBIEKTY.

PRZYKŁADY Z ŁODZI I WARSZAWY

KOSMOWSKI Piotr Uniwersytet Łódzki

Jakość przestrzeni miejskiej w Polsce jest elementem, który ulega nieustannym

przekształceniom. Nie wszystkie z nich są pozytywne. Miasta w Polsce, będące polem gry

wielu aktorów pragnąc przyciągnąć jak najwięcej użytkowników, przechodzą wiele

przeobrażeń.

Referat będzie odpowiadał na pytanie „W jaki sposób niektórzy aktorzy kształtują

jakość przestrzeni miejskiej (w Łodzi i Warszawie)?”. Do zbadania tego zagadnienia

zastosowano narzędzia z grupy metod kameralnych i terenowych (analizy planów miast i

zdjęć oraz obserwacje w terenie).

Wynikiem naukowych rozważań i poszukiwań było wskazanie kilku przykładów,

które przyczyniają się do ukształtowania przestrzeni miejskiej przyjaznej dla jej

użytkowników oraz takich, które są wrogie mieszkańcom.


30

PRZESTRZEŃ TURYSTYCZNA MIASTA W ZALEŻNOŚCI OD FORMY JEGO ZWIEDZANIA – PRZYKŁAD BERLINA

KOSOWSKA Paulina Uniwersytet Warszawski

Współczesne miasta stały się dużymi centrami turystycznymi koncentrującymi znaczny

ruch turystyczny. Ta ochota poznania miasta powoduje, że przestrzeń miejska w coraz większym

stopniu staje się również przestrzenią turystyczną.

Celem posteru jest przedstawienie przestrzeni turystycznej Berlina w zależności od formy

jego zwiedzania. Analizie poddano tylko te oferty, które zostały przygotowane bądź są polecane

przez oficjalną instytucję zajmującą się promocją turystyki – VisitBerlin. Należą do nich:

zwiedzanie piesze z przewodnikiem lub indywidualnie na podstawie przygotowanej oferty

tematycznej, zwiedzanie autobusem turystycznym lub autobusową linią turystyczną, wycieczki

statkiem, zwiedzanie rowerem oraz zwiedzanie „segwey’em”. Każda z tych form ma określony

program oraz czas trwania zwiedzania. Autorka stara się wskazać w sposób syntetyczny

wystepowanie przestrzeni turystycznej w granicach administracyjnych Berlina.


31

TOPOLOGICZNA ANALIZA STRUKTURY PRZESTRZENNEJ SIECI

SZLAKÓW TURYSTYCZNYCH PRZYGRANICZNYCH PARKÓW NARODOWYCH

KOZYRA Marzena Uniwersytet Jagielloński

W badaniach funkcjonalności obszarów chronionych można zastosować metodę

topologicznej analizy struktury przestrzennej opartej na teorii grafów, która pozwala na określenie

spójności i dostępności penetracyjnej obszarów chronionych, wynikających z użytkowania

szlaków turystycznych traktowanych jako linearne systemy penetracji rekreacyjnej [Styperek

2002]. Stosowana w literaturze metoda [Styperek 2002] wykorzystana została z pewnymi

modyfikacjami i dla innego obszaru badań. Dzięki wprowadzonej normalizacji wskaźników

dostępności (analogicznie jak to jest robione w metodzie wektora własnego) nie zależą one

sztucznie od rozmiaru sieci dając miary bardzo dobrze zgodne z metodą wykorzystującą

znajdowanie wektora własnego dla maksymalnej wartości własnej.

Ze względu na to, że w parkach narodowych poruszać można się jedynie po

znakowanych szlakach turystycznych, ich układ ma znaczący wpływ na rozkład ruchu

turystycznego. Sieć pieszych szlaków turystycznych w poszczególnych parkach narodowych

można przedstawić zatem w postaci grafu spójnego, płaskiego i nieskierowanego, będącego

zbiorem węzłów (m.in. skrzyżowania szlaków turystycznych) połączonych zbiorem krawędzi.

Szczególnie interesujące może być analizowanie za pomocą tej metody sieci szlaków

turystycznych przygranicznych parków narodowych, a zwłaszcza tych mających swój

odpowiednik w postaci parku narodowego po drugiej stronie granicy państwowej. W tym

przypadku analiza spójności i dostępności sieci szlaków turystycznych dotyczy w pierwszej

kolejności każdego z parków narodowych z osobna, a następnie analizy połączonej sieci obu

parków narodowych traktowanej jako całość. W ten sposób można m.in sprawdzać w jaki sposób

uwzględnienie połączenia sieci wpływa na dostępność poszczególnych węzłów. Dzięki takiej

analizie możliwe jest porównywanie istniejących sieci, a także planowanie rozwoju (bądź

ewentualnego redukowania szlaków). W szczególności możliwa jest ocena skutków połączenia

dwóch lub kilku sieci na dostępność poszczególnych węzłów.


32

MAPY KRAJOBRAZOWE – METODY ICH TWORZENIA I ZASTOSOWANIE

KRĄŻ Paweł Uniwersytet Jagielloński Mapa jest jednym z podstawowych sposobów prezentacji zjawisk zachodzących

w przestrzeni geograficznej. Mapy krajobrazowe stanowią szczególną grupę map syntetycznych.

Według W. Lewandowskiego (1992) mapy krajobrazowe kompleksowo ujmują informację

o środowisku przyrodniczym przez prezentację przyrodniczych jednostek przestrzennych, a także

ich wzajemnych relacji. Głównym zadaniem map krajobrazowych powinno być przedstawienie

składowych środowiska przyrodniczego w ich wzajemnym powiązaniu.

W związku z wielością definicji i podejść do krajobrazu – mapy krajobrazowe często

przedstawiają różne treści. Różnice te są także wynikiem stosowania różnych metod, kryteriów

wydzielania jednostek, ale także skali opracowania itd. Mimo, iż badania krajobrazu są już dobrze

rozwinięte to do dzisiaj nie ma jednej, a zarazem słusznej, metody opracowania tego typu map.

Wykorzystanie systemów informacji geograficznej nie spowodowało znacznych zmian

w kontekście konstrukcji map krajobrazowych, ale znacząco ułatwiło ich tworzenie, a także

wprowadziło dodatkowy aparat analityczny.

W pracy autor zaprezentuje kilka metod tworzenia map krajobrazowych – ich wady

i zalety, a także możliwości ich zastosowania m.in. w kontekście wdrażania Europejskiej

Konwencji Krajobrazowej w Polsce.

Lewandowski W., 1992, Mapy krajobrazowe, ich klasyfikacja i zastosowanie w analizie użytkowania ziemi, Prace i Studia Geograficzne 14.


33

OCENA STANU ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO ORAZ FUNKCJONOWANIA

SIERAKOWSKIEGO PARKU KRAJOBRAZOWEGO W OPINII

SPOŁECZNOŚCI LOKALNEJ

KUBACKA Marta Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Praca prezentuje wyniki badań ankietowych przeprowadzonych wśród społeczności

lokalnej w Sierakowskim Parku Krajobrazowym w latach 2012-2013. Badania

przeprowadzono w trzech grupach respondentów związanych ze środowiskiem lokalnym

Parku: administracja (pracownicy gmin oraz nadleśnictwa), przedsiębiorcy oraz „zwykli”

mieszkańcy parku. Głównym celem badań było uzyskanie informacje na temat stanu

środowiska przyrodniczego oraz funkcjonowania Sierakowskiego Parku Krajobrazowego.

Łącznie rozdano osobiście lub rozesłana drogą elektroniczną 430 ankiet. Stopień zwrotu

ankiet wyniósł 77%, najwyższy był wśród pracowników administracji (84%), kolejno wśród

mieszkańców parku (80%), a najniższy od grupy przedsiębiorców (48%). Ankieta miała

charakter anonimowy i składała się w zależności od grupy respondentów z 30-35 pytań.

Konstruując pytania w ankiecie, starano się uzyskać informacje na temat poziomu wiedzy

społeczeństwa w zakresie ochrony przyrody, na temat zarządzania parkiem oraz kierunków

jego rozwoju. Po opracowaniu kwestionariuszy sformułowano następujący wniosek: przez

ponad 20 lat od dnia utworzenia Sierakowskiego Parku Krajobrazowego, służby parku nie

zdołały przekonać społeczności lokalnej oraz administracji samorządów do realizacji wizji

ochrony krajobrazu. Potwierdziła się też funkcjonująca wśród teoretyków i praktyków

ochrony środowiska przyrodniczego opinia, że dyrekcje parków krajobrazowych od wielu

dziesięcioleci borykają się problemem egzystencji człowieka na obszarach parków

krajobrazowych.


34

TELEDETEKCJA W GEOMORFOLOGII FLUWIALNEJ – ŹRÓDŁA BŁĘDÓW I SPOSOBY ICH POMIARU

LIRO Maciej Uniwersytet Jagielloński

W pracy omówiono źródła błędów związane z pomiarami cech koryt rzecznych na

zdjęciach lotniczych poddanych georektyfikacji oraz sposoby pomiaru tych błędów. Każdy

pomiar parametru koryta na zdjęciu lotniczym jest obarczony błędami wynikającymi z:

– niedoskonałości samego zdjęcia i jego przetworzenia (błędami georektyfikacji,

rozdzielczością, pierwotną skalą, kolorystyką),

– pomiaru danej cechy przez operatora wynikającymi z jego doświadczenia

i umiejętności interpretacyjnych oraz skali w jakiej pomiar był wykonywany.

Wielkość danego parametru koryta może być brana pod uwagę tylko, jeśli przekracza

wielkość błędów. W pracy przedstawiono sposoby pomiaru tych dwóch typów błędów.


35

EROZJA WODNA GLEB W ZLEWNI CHWALIMSKIEGO POTOKU –

EKSPERYMENT TERENOWY

MAJEWSKI Mikołaj Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Badania procesów spływu powierzchniowego i spłukiwania (erozji wodnej gleb) są częścią

programu badawczego realizowanego w zlewni Górnej Parsęty w ramach rozpoznania

funkcjonowania geoekosystemów młodoglacjalnych w warunkach zmian klimatu.

Badania stanowią kontynuację pomiarów spływu powierzchniowego, rozbryzgu i spłukiwania

prowadzonych w zlewni Chwalimskiego Potoku od roku 1994. Celem aktualnych badań jest

obserwacja procesów erozji wodnej gleb o charakterze sekularnym oraz ich porównanie z procesami

o charakterze ekstremalnym na Pojezierzu Drawskim.

Zlewnia Chwalimskiego Potoku stanowi subsystem zlewni Młyńskiego Potoku w zlewni

górnej Parsęty. Obszar badań położony jest w obrębie moreny dennej wchodzącej w skład

najwyższego poziomu wysoczyznowego północnego skłonu Pomorza. System pomiarowy składa się

z 5 powierzchni testowych o długości 42 m i szerokości 4 m. Na jednej utrzymywano czarny ugór, na

pozostałych zboże jare, zboże ozime oraz ziemniaki. Wszystkie powierzchnie zakończone są

chwytaczami wzorowanymi na urządzeniach Seilera. Powierzchnie testowe mają niewielkie

nachylenie, charakterystyczne dla obszaru dennomorenowego. Średni spadek wynosi 6,5%.

Deniwelacje w zlewni Chwalimskiego Potoku wynoszą 10 m, a wysokości od 110 do 120 m n.p.m.

W celu zwiększenia materiału dokumentacyjnego, przeprowadzono eksperyment terenowy.

Polegał on na wywołaniu sztucznego opadu na wydzielonym obszarze, o długości 15 m i szerokości

3 m, na poletku z utrzymywanym czarnym ugorem. W ciągu 24 godzin, pięciokrotnie wywołano opad

trwający 30 minut, o średniej wysokości 15 mm. Wykorzystano w tym celu specjalnie zbudowaną

deszczownię, składającą się z: agregatu prądotwórczego, hydroforu, rury montażowej 20mm,

3 zraszaczy wynurzanych turbinowych i węża ssącego 25mm. Po każdym opadzie, pobrano próbki

z chwytacza oraz przeprowadzono badania uszczegóławiające powierzchniowej warstwy gleby:

badania zwięzłości za pomocą ręcznego penetrometru, badania odporności na ścinanie, za pomocą

ręcznej ścinarki obrotowej oraz badania metodą wagową wilgotności i gęstości objętościowej

w próbkach gleby pobieranych do cylindrów. Łączny spływ powierzchniowy wyniósł 35,8 dm3 * m-2,

a całkowite spłukiwanie 4831 kg * ha-1. W porównaniu z wynikami z roku hydrologicznego 2012,

spływ powierzchniowy jest większy o 3 dm3 * m-2 (10% różnicy), a spłukiwanie jest większe o 4081 kg

* ha-1 (wzrost o 650%). Osiągnięte wyniki wskazują, że procesy ekstremalne erozji mogą dorównywać

wielkością procesom sekularnym, a nawet je przewyższać.


36

PERCEPCJA PRZESTRZENI TURYSTYCZNEJ POLSKI PRZEZ

STUDENTÓW GEOGRAFII TURYZMU ORAZ TURYSTYKI I REKREACJI

WYBRANYCH UCZELNI PAŃSTWOWYCH

MARO-KULCZYCKA Marta Uniwersytet Łódzki

Studenci geografii turyzmu oraz turystyki i rekreacji podczas studiów poznają przestrzeń

turystyczną Polski oraz świata, zarówno w sposób teoretyczny (w ramach zajęć audytoryjnych),

jak i praktycznie – w trakcie ćwiczeń terenowych. Pojawia się pytanie, jak osoby kończące

wymienione kierunki studiów postrzegają przestrzeń turystyczną Polski? Czy pomiędzy

studentami z różnych ośrodków występują znaczne różnice? Istotną kwestią jest także to, czy

programy nauczania na studiach (a w szczególności ćwiczenia terenowe) mają wpływ na

kształtowanie percepcji tej przestrzeni?

Celem pracy jest określenie, jak studenci postrzegają przestrzeń turystyczną Polski.

Analizę oparto na wynikach badań ankietowych, przeprowadzonych w roku akademickim

2011/2012 w wybranych państwowych uczelniach prowadzących studia

z zakresu geografii turyzmu bądź turystyki i rekreacji. Łącznie badaniami objęto 480 słuchaczy

II roku uzupełniających studiów magisterskich z 16 placówek różnego typu – 9 uniwersytetów,

3 akademii wychowania fizycznego, 3 uczelni pedagogicznych oraz 1 uniwersytetu

ekonomicznego. Respondenci mieli za zadanie ocenić atrakcyjność turystyczną województw,

uszeregować wymienione 10 miast pod względem ich atrakcyjności, wymienić inne w ich opinii

atrakcyjne miasta oraz wymienić i ocenić dziesięć najbardziej interesujących ich zdaniem atrakcji

turystycznych Polski.

W wyniku przeprowadzonych badań stwierdzono, że istotnie istnieje zróżnicowanie

percepcji przestrzeni turystycznej Polski przez badanych studentów. Zależy ono zarówno od

lokalizacji ośrodka akademickiego, w którym studiują, jak i typu uczelni. Zauważono także, że

ćwiczenia terenowe prowadzone w trakcie studiów mają wpływ na percepcję przestrzeni –

poszczególne miejscowości i obszary były częściej wskazywane oraz wyżej oceniane przez

studentów, którzy odwiedzili je w ramach zajęć.

Niezależnie od występujących różnic w postrzeganiu przestrzeni turystycznej Polski,

można wyróżnić obszary i atrakcje istotne dla wszystkich respondentów. Biorąc pod uwagę

atrakcje przyrodnicze, są to: Tatry, Kraina Wielkich Jezior Mazurskich oraz Bieszczady, zaś

z atrakcji antropogenicznych: Kraków, Kopalnia Soli w Wieliczce, Wrocław oraz zamek

w Malborku.


37

TURYSTYKA W REZERWATACH PRZYRODY NA TERENIE MAZUR ZACHODNICH

MATULEWSKI Paweł Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Rezerwaty przyrody tworzy się głównie dla celów zachowawczych- naukowych

i dydaktycznych. Wyróżniają się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi,

kulturowymi lub walorami krajobrazowymi. Wiele z nich zostało udostępnionych dla celów

poznawczych i rekreacyjnych. Odpowiednie zagospodarowanie turystyczne pozwala

na użytkowanie tych terenów przez człowieka przy minimalizacji wpływu na elementy

środowiska geograficznego. Sposoby udostępniania rezerwatów do zwiedzania są szeroko

omawiane w literaturze. Różne są także, zarówno w kraju jak i za granicą, wprowadzane

w rezerwatach elementy infrastruktury służącej realizacji przypisywanych im funkcji.

W pracy przedstawia się wyniki badań prowadzone w rezerwatach przyrody

zlokalizowanych w granicach trzech parków krajobrazowych: Brodnickiego, Górznieńsko-

Lidzbarskiego i Welskiego, na terenach województw: Kujawsko- Pomorskiego i Warmińsko-

Mazurskiego. Celem badań było sprawdzenie obecnego stanu zagospodarowania turystycznego

rezerwatów przyrody, co wiąże się z przystosowaniem ich do wypełnienia funkcji dydaktycznych

i turystycznych.


38

ZMIANY W PRZESTRZENNYM ZASIĘGU ODDZIAŁYWANIA

INSTYTUTU GEOGRAFII UNIWERSYTETU JANA KOCHANOWSKIEGO

W KIELCACH NA STUDIACH DZIENNYCH I ZAOCZNYCH W LATACH 1973-2011

NOGA Monika Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach

Problematyka szkolnictwa wyższego jest coraz częściej podejmowana w badaniach

geograficznych. Szczególną uwagę poświęca się delimitacji zasięgów oddziaływania

przestrzennego poszczególnych uczelni i ośrodków. Badania takie prowadzone są w Polsce

od okresu międzywojennego, a znaczną popularność zyskały po 1989 roku.

Aby wyznaczyć strefy oddziaływania przestrzennego Instytutu Geografii Wydziału

Matematyczno – Przyrodniczego Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach, posłużono się

metodą, połączenia kartogramu wektorowego z metodą przestrzenną. W latach 70 zasięg

oddziaływania IG miał charakter krajowy. Studenci, zarówno na studiach dziennych jak

i zaocznych, rekrutowali się z obszaru całej Polski. Niewątpliwie było to wynikiem małej wtedy

jeszcze liczby ludności z wyższym wykształceniem, utrudnionym dostępem do szkolnictwa

wyższego oraz prestiżem, jakim cechowała się wówczas profesja nauczyciela.

W ciągu ostatnich lat wyraźnie dało się zauważyć rosnący wpływ dużych ośrodków

akademickich zlokalizowanych w południowej części kraju. Na studiach dziennych zasięg zawęził

się do województw Polski południowo-wschodniej, natomiast na zaocznych studenci nadal

rekrutowali się z obszaru całej Polski. W lata 80. XX wieku zasięg oddziaływania omawianego tu

Instytutu, na obu typach studiów był ustabilizowany, lecz ograniczony do województw Polski

południowo - wschodniej. Sytuacja taka utrzymała się na studiach dziennych do roku 2011,

natomiast na studiach zaocznych zasięg zmalał do lokalnego – studenci rekrutowali się z głównie

z terenu gmin województwa świętokrzyskiego.

Na podstawie analizy miejsc zamieszkania studentów w obrębie zasięgu oddziaływania

ustalono granicę najintensywniejszego oddziaływania Instytutu Geografii - są to gminy położone

w promieniu do 150 km od Kielc. W zdecydowanej mierze są to tereny województwa

świętokrzyskiego, stąd rekrutuje się ok. 70% studentów.


39

METODY BADANIA PRZESTRZENI RELIGIJNEJ NA PRZYKŁADZIE CZĘSTOCHOWY

OBERSKA Magdalena Uniwersytet Jagielloński

Przestrzeń religijną możemy rozpatrywać dualistycznie w podziale na przestrzeń

obiektywną i subiektywną. Przestrzeń obiektywna obejmuje wymiar materialny i niematerialny

dostępny osobom wierzącym i niewierzącym. Natomiast przestrzeń subiektywna jest kreowana

i odczuwana przez człowieka religijnego. Celem przeprowadzonych badań było poznanie obu

typów przestrzeni. Za obszar badań wybrano Częstochowę w jej obecnych granicach

administracyjnych. Zbadanie obiektywnej i subiektywnej przestrzeni religijnej Częstochowy

w aspekcie metodologicznym wymagało zastosowania podejścia kompleksowego łączącego opis

i wyjaśnienie przestrzeni realnej na gruncie scjentyzmu oraz zrozumienie i interpretację

przestrzeni wyobrażonej na gruncie antyscjentyzmu. Kompleksowe podejście do przedmiotu

badań oraz teoretyczno-empiryczny charakter pracy wymagał zastosowania zróżnicowanych

metod badawczych. Przeprowadzone badania miały za zadanie nie tylko pozyskanie danych ze

źródeł wtórnych, ale także danych pierwotnych, dotyczących postawionego problemu

badawczego. Badanie pierwotne były uzasadnione dualistycznym podejściem do przedmiotu

badań, co odzwierciedla podział przestrzeni religijnej na obiektywną i subiektywną. Badania

obiektywnej przestrzeni religijnej miały w znacznej mierze charakter wtórny, jednakże część

informacji uzyskano w wyniku badań pierwotnych. Badania subiektywnej przestrzeni religijnej

miały gównie charakter pierwotny. Proces gromadzenia danych pierwotnych jest silnie angażujący

oraz zajmuje relatywnie więcej czasu niż pozyskanie danych wtórnych Informacje na temat

kreowania i odczuwania przestrzeni religijnej pozyskano przy pomocy ankiet i zdjęć

kolaboracyjnych. Metoda zdjęcia kolaboracyjnego (partnerskiego) polega na wykonaniu

samodzielnie przez respondenta fotografii na zadany przez badacza temat, a następnie na

przeprowadzeniu przez badacza wywiadu swobodnego z respondentem odnoszącego się

zrobionego zdjęcia. Zastosowana metoda wymaga dużej otwartości ze strony badanego, gdyż

dotyka bardzo osobistej sfery życia, jaką jest religijność, a ze strony badacza konieczna jest

delikatność i umiejętność słuchania. Metoda zdjęcia kolaboracyjnego bazuje na wysokim

poziomie osobistego zaangażowania oraz bezpośredniej bliskości i intymności kontaktów między

badaczem a respondentem, co pozwala na określenie, iż jest to technika bliskiego dialogu (close

dialogue).


40

APLIKACJE NAWIGACYJNE ZINTEGROWANYM ELEMENTEM KOMPLEKSOWEGO

SYSTEMU INFORMACJI GEOGRAFICZNEJ TURYSTYKI GÓRSKIEJ

OGRYZEK Marek Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

Jednym z podstawowych zadań współczesnej kartografii tematycznej jest opracowanie

metodyki funkcjonowania kompleksowego Systemu Informacji Geograficznej (GIS). Dane, cechy

i metody w badaniach przestrzeni geograficznej składają się lub powinny na treść nakładki

tematycznej, cyfrowej mapy terenu. Referat zawiera propozycję opracowania autorskiej mobilnej

aplikacji Gis z elementami nawigacji zintegrowanej w System zarządzania informacją

geograficzną. Turystyka Górska wymaga łatwego dostępu do aplikacji, możliwości inteligentnego

zapisu informacji na istniejącej warstwie tematycznej oraz łatwego ostrzegania

o niebezpieczeństwie. Stosowanie GIS do wyznaczania trasy wędrówki umożliwi zarządzanie

wszelkimi niezbędnymi informacjami, a osobom bliskim i służbom ratowniczym podgląd naszej

wędrówki, dzięki czemu będzie możliwość precyzyjnego ustalenia w czasie rzeczywistym miejsca

pobytu, a w razie konieczności udzielania pomocy. System może być rozbudowany o nowe

warstwy tematyczne, markery i bufory zapytań oraz alarmy służb ratowniczych oraz innych

uczestników.


41

PROCESY SUBURBANIZACYJNE W GMIENIE JAWORZE (POWIAT BIALSKI)

OLBEREK-ŻYŁA Monika Uniwersytet Śląski

Gmina Jaworze położona w południowej części województwa śląskiego, w bezpośrednim

sąsiedztwie Bielska-Białej wchodzi w skład aglomeracji bielskiej. Przedmiotem wystąpienia

są procesy suburbanizacyjne w gminie Jaworze.

Otoczenie Bielska-Białej jest specyficznym obszarem, w którym od lat powojennych

następuje stały wzrost liczby ludności. Po 1989 r. proces urbanizacji szczególnie objął zachodnią

część aglomeracji Bielska-Białej. Skutkiem tego był szybki rozwój Jaworza, które jest najbardziej

wyróżniającą się gminą, nie tylko w aglomeracji, ale także w skali województwa śląskiego. Gmina

ta odznaczała się najwyższą sumą salda migracji w przeliczeniu na 1000 mieszkańców

w województwie śląskim w latach 1995-2012.

Jaworze postrzegane jest przez mieszkańców południowej części województwa śląskiego

jako atrakcyjne miejsce zamieszkania. Zlokalizowane w bezpośrednim sąsiedztwie dużego miasta,

ma dogodne połączenie komunikacyjne, wyróżnia się wysokimi walorami przyrodniczymi,

a w swojej historii pełniło rolę znanego uzdrowiska. Te czynniki składają się na zainteresowanie

osiedleniem się w Jaworzu.

Analizie poddano m.in. pozwolenia na budowę wydane w latach 1991-2012. Potwierdzają

one duże zainteresowanie osiedleniem się w Jaworzu przede wszystkim mieszkańców Bielska-

Białej. Uwagę zwraca także znaczny odsetek inwestorów pochodzących z innych obszarów

zaglomerowanych województwa śląskiego, tj. konurbacji katowickiej czy rybnickiej. Poruszana

jest kwestia nowych inwestycji mieszkaniowych.


42

WIELOLETNIA ZMIENNOŚĆ INWERSJI TEMPERATURY POWIETRZA W KRAKOWIE

W ŚWIETLE WARUNKÓW CYRKULACYJNYCH

PALARZ Angelika Uniwersytet Jagielloński

Inwersja temperatury jest zjawiskiem polegającym na wzroście temperatury powietrza

wraz z wysokością. Stała stratyfikacja atmosfery hamuje pionowe ruchy powietrza, co prowadzi

do koncentracji zanieczyszczeń poniżej dolnej granicy warstwy inwersyjnej. Problemem złego

stanu aerosanitarnego dotknięte są przede wszystkim aglomeracje miejskie i przemysłowe, czego

szczególny przykład stanowi Kraków. Notowane na badanym obszarze wysokie stężenia

zanieczyszczeń są efektem zarówno znacznych emisji gazów i pyłów, jak i położenia w słabo

wentylowanej dolinie Wisły sprzyjającej utrzymywaniu się warstw inwersyjnych. Biorąc pod

uwagę związek warunków meteorologicznych z tempem dyspersji zanieczyszczeń powietrza

istotne jest poznanie reżimu wieloletniego, sezonowego i dobowego inwersji temperatury

w dolnej troposferze.

Celem opracowania jest ocena wieloletniej zmienności inwersji temperatury powietrza,

a następnie zbadanie jej związku z warunkami cyrkulacyjnymi. Przeprowadzona dla wielolecia

1961-2010 analiza została wykonana na podstawie danych pozyskanych z reanaliz NCEP/NCAR

(dla punktu gridowego 50°N, 20°E wartości temperatury powietrza w czterech standardowych

terminach obserwacyjnych na ośmiu poziomach izobarycznych) i „Kalendarza typów cyrkulacji

atmosfery dla Polski południowej” T. Niedźwiedzia. Wyniki przedstawiono w odniesieniu do

podstawowych parametrów charakteryzujących inwersje temperatury – liczebność, częstość,

natężenie i długotrwałość. Szczegółowemu omówieniu poddano przypadek najdłużej

utrzymującej się inwersji temperatury w badanym wieloleciu (17-31.12.2007 – 55 następujących

po sobie terminów obserwacyjnych).


43

STRUKTURA SPOŁECZNO-EKONOMICZNA GMIN ISTNIEJĄCYCH I POTENCJALNYCH OBSZARÓW METROPOLITALNYCH

W POLSCE

PAWLAK Halina, PISAREK Agata Uniwersytet Jagielloński

Autorzy przedstawili stopień zaawansowania i zróżnicowania procesów społeczno-

ekonomicznych zachodzących w dwóch obszarach metropolitalnych. Do badań wybrano obszary

metropolitalne różniące się wielkością miasta centralnego – istniejący Krakowski Obszar

Metropolitalny (KOM) oraz potencjalny Rzeszowski Obszar Metropolitalny (ROM). Zasięg

KOM przyjęto w badaniach na podstawie delimitacji dokonanej przez Zborowskiego i in. (2010),

według którego do KOM zaliczono 51 gmin. Natomiast obszar przestrzenny ROM oparto na

delimitacji przeprowadzonej przez Unię Metropolii Polskich oraz Porozumienie Partnerskie

podpisane w 2005 roku przez starostów siedmiu powiatów: rzeszowskiego, ropczycko-

sędziszowskiego, kolbuszowskiego, łańcuckiego, strzyżowskiego i dębickiego oraz prezydenta

miasta Rzeszowa. Pierwszy z obszarów należy do grupy szybko rozwijających się obszarów

metropolitalnych w Polsce. Kraków, jako dobrze prosperujące miasto centralne tego obszaru, ma

istotny wpływ na zmiany zachodzące w gminach położonych w jego bliskim sąsiedztwie. Z badań

Z. Makieły (2006) wynika, iż w ROM widoczne już są elementy struktury i funkcje typowe dla

obszarów metropolitalnych.

Celem pracy było określenie wpływu wielkości ośrodka centralnego na strukturę

społeczno-ekonomiczną gmin należących do obszaru metropolitalnego. Analizy porównawczej

obu obszarów dokonano w 3 aspektach: poziomu urbanizacji, stopienia rozwoju rolnictwa oraz

dojazdów do pracy do ośrodka centralnego. Tak wieloaspektowy charakter procesów urbanizacji

wymagał przedstawienia ich na czterech poziomach: demograficznym, ekonomicznym

infrastrukturalnym i społecznym (Jakóbczyk-Gryszkiewicz 1995). Podobnie, poziom rozwoju

rolnictwa przedstawiono zestawiając mierniki odnoszące się do produkcji rolniczej w obu

badanych terenach. Trzecia płaszczyzna – dojazdy do pracy – umożliwiła wyznaczenie zasięgu

wpływu miasta na otaczający go obszar.

Do badań wykorzystano dane liczbowe dostępne w Banku Danych Lokalnych GUS.

Dojazdy do pracy do ośrodka centralnego w KOM zostały określone przy pomocy badań

Zborowskiego i in. (2010), natomiast dla ROM poprzez badania własne. W celu przedstawienia

syntetycznej oceny procesów społeczno-ekonomicznych gmin KOM i ROM zastosowano

wskaźnik Perkala.


44

WPŁYW KOPALNI WĘGLA BRUNATNEGO „BEŁCHATÓW" NA ZAGOSPODAROWANIE PRZESTRZENNE GMIN RZĄŚNIA

I SZCZERCÓW W OCENIE MIESZKAŃCÓW

PĘDZIWIATR Kalina Uniwersytet Łódzki

Zmiany w zagospodarowaniu przestrzennym gmin Rząśnia i Szczerców nasiliły się

w 2000 r., czyli w momencie rozpoczęcia na ich terenie prac związanych z uruchomieniem

odkrywki „Szczerców” Kopalni Węgla Brunatnego „Bełchatów”. Głównym celem niniejszej

pracy jest przedstawienie opinii mieszkańców gmin Rząśnia i Szczerców na temat wpływu, jaki na

zagospodarowanie przestrzenne ww. gmin wywiera działalność eksploatacyjna.

Podstawowy materiał źródłowy, który posłużył do napisania artykułu, stanowią badania

ankietowe przeprowadzone na terenie gmin Rząśnia i Szczerców między 10 a 25 sierpnia 2012 r.

Do zalet tego typu badań zaliczyć można przede wszystkim możliwość poznania rzeczywistych

poglądów ankietowanych osób, ale także niski koszt przygotowania kwestionariusza ankiety

i dotarcia do respondentów, dużą zwrotność kwestionariuszy oraz krótki czas pomiaru. Wśród

wad wymienić można natomiast czasochłonność i pracochłonność opracowywania wyników oraz

ryzyko związane z udzielaniem fałszywych informacji przez osoby biorące udział w badaniu.

Badania przeprowadzone z 400 osobami zamieszkałymi w gminach Rząśnia

i Szczerców wykazały, że zmiany zagospodarowania przestrzennego widoczne są przede

wszystkim dla mieszkańców sołectw położonych w bezpośrednim sąsiedztwie wyrobiska

górniczego i zwałowiska zewnętrznego. Wraz z oddaleniem się od pola odkrywki liczba

zachodzących w otoczeniu zmian ulega zmniejszaniu, co spowodowane jest malejącym stopniem

oddziaływania inwestycji. W opinii respondentów najważniejszą pozytywną zmianą

w zagospodarowaniu przestrzennym gmin było powstanie i wyremontowanie dróg, chodników

i ścieżek rowerowych. Jako najważniejszą negatywną zmianę ankietowani wymieniali zmniejszenie

ilości zieleni w otoczeniu.

Ponadto, mimo iż w sołectwach położonych najdalej od odkrywki nie zauważono jej

wpływu na zagospodarowanie przestrzenne, prawie 80% ogółu badanych jest zadowolonych

z obecnego stanu swojego otoczenia i nie chciałoby niczego w nim zmieniać. Pozostałe 20% to

mieszkańcy sołectw bezpośrednio graniczących z wyrobiskiem górniczym, którzy

w większości chcieliby zmienić nie tylko coś w swoim otoczeniu, ale także swoje miejsce

zamieszkania.


45

ANALIZA MISY JEZIORA OKMIN NA PODSTAWIE PLANÓW BATYMETRYCZNYCH

WYKONANYCH RÓŻNYMI METODAMI

PIASECKI Adam Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

Rozpoznanie morfometryczne pozwala na rozwiązanie i opracowanie wielu problemów

limnologicznych. Zaliczyć do nich należy m.in. określenie warunków rozwoju zjawisk i procesów

w jeziorach, ustalenie kierunku i skali zmian powierzchni wody, a także służyć może celom

porównawczym

Celem pracy było porównanie dwóch planów batymetrycznych wykonanych w różnych

okresach czasu i przy wykorzystaniu różnych metod. Pierwszy z wykorzystanych planów

batymetrycznych pochodził z lat 60. XX w. i wykonany został przez Instytut Rybactwa

Śródlądowego w Olsztynie. Drugi plan wykonano w 2013 roku z wykorzystaniem echosondy

z wbudowanym odbiornikiem GPS. Na podstawie wymienionych materiałów stworzono

numeryczne modele misy jeziornej, które ułatwiły dalszą analizę.

Zestawienie wyników uzyskanych z przeprowadzonych badań pozwoliło stwierdzić

znaczne rozbieżności pomiędzy oboma analizowanymi planami batymetrycznymi. Największe

różnice wystąpiły w przypadku niektórych parametrów morfometrycznych charakteryzujących

podwodną część misy, a w mniejszym stopniu dotyczyły one parametrów charakteryzujących

zewnętrzne wymiary jeziora.

Zaprezentowana w pracy analiza planów batymetrycznych pochodzących z różnych

okresów może dostarczyć interesujących wyników dotyczących zmian zachodzących w obrębie

misy jeziornej. Ważne jednak aby wyciągane wnioski uwzględniały fakt zmieniających się

urządzeń i technik pomiarowych, które mogą być źródłem zaistniałych różnic.


46

ROZWÓJ I STAN GOSPODARKI WODNO-ŚCIEKOWEJ W TORUNIU

PIASECKI Adam Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

Wstąpienie Polski do Unią Europejskiej (UE) spowodowała konieczność dostosowania

prawa krajowego do wymogów stawianych w przepisach unijnych, w tym przede wszystkim

Ramowej Dyrektywie Wodnej (RDW). W RDW duży nacisk położono na wyposażenie

w odpowiednią infrastrukturę największych miast, głównie ze względu na generowaną przez nie

ilość zanieczyszczeń.

Źródłem niezbędnych informacji i danych wykorzystanych w pracy był Bank Danych

Lokalnych GUS, Roczniki Statystyczne Miasta Toruń, Roczniki Statystyczne Województwa

Toruńskiego, Roczniki Statystyczne Ochrony Środowiska. Ocenę rozwoju gospodarki wodno-

ściekowej przeprowadzono na podstawie analizy zmian długości sieci kanalizacyjnej

i wodociągowej oraz liczby ujęć wody i oczyszczalni ścieków. Określono również dynamikę

i tempo zmian sieci kanalizacyjnej i wodociągowej, obliczając w tym celu łańcuchowy wskaźnik

dynamiki. Uwzględniono ponadto liczbę przyłączy wodociągowych i kanalizacyjnych, liczbę

i przepustowość oczyszczalni ścieków oraz liczbę ludności obsługiwanej przez zbiorcze

oczyszczalnie ścieków.

W pracy dokonano analizy i oceny wielkości zmian w zakresie gospodarki wodno-

ściekowej miasta Toruń, skupiając się głównie na latach 1990-2011. W wyniku przeprowadzonej

analizy stwierdzono znaczący rozwój badanej infrastruktury. Największe zmiany zaobserwowano

w przypadku długości sieci kanalizacyjnej, a w mniejszym stopniu wodociągowej. Bardzo

korzystną zmianą w odniesieniu do środowiska naturalnego był kilkukrotny wzrost ilości

oczyszczanych ścieków. Obecnie niemalże 100% wytwarzanych ścieków w mieście jest

oczyszczanych.

Podsumowując stwierdzono istotną poprawę w zakresie gospodarki wodno-ściekowej

w Toruniu. Rozbudowana i zmodernizowana infrastruktura spełnia obecnie wymagania

jakościowe i ilościowe zawarte w RDW.


47

WYKORZYSTANIE NOWOCZESNYCH TECHNIK TELEDETEKCYJNYCH

W MODELOWANIU ROZPRZESTRZENIANIA SIĘ KLONU

JESIONOLISTNEGO (ACER NEGUNDO L.) – ZAŁOŻENIA METODYCZNE BADAŃ

PIEKARSKI Paweł Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Obce gatunki inwazyjne, w tym klon jesionolistny (Acer negundo L.) stanowią poważny

problem dla naturalnej roślinności Polski. Roślinność ta wypiera rodzime gatunki co powoduje

znaczne obniżenie bioróżnorodności naturalnych zbiorowisk roślinnych.

Proces inwazji jest procesem złożonym, na którego intensywność wpływ ma wiele czynników

środowiskowych. Określenie warunków środowiska sprzyjających ekspansji gatunków

inwazyjnych pozwoliłoby na bardziej efektywną walkę z tym zjawiskiem oraz usprawnienie

monitoringu gatunków zagrożonych inwazją. Szczególnie pomocnymi w badaniu inwazyjności

roślin mogą być nowoczesne techniki teledetekcyjne, które dostarczają wielu informacji

o powierzchni ziemi w sposób kompleksowy.

Autor w swoim wystąpieniu prezentuje założenia metodyczne badań, których głównym

celem jest opracowanie modelu rozprzestrzeniania się klonu jesionolistnego w obrębie dolin

rzecznych. Na podstawie danych pochodzących z lotniczego skaningu laserowego,

wielospektralnych zobrazowań satelitarnych oraz badań terenowych określone zostaną główne

czynniki warunkujące występowanie klonu jesionolistnego na terenach równiny zalewowej Warty.

W oparciu o te informacje opracowany zostanie przestrzenny model rozprzestrzeniania się klonu

jesionolistnego, który umożliwi wyznaczenie miejsc potencjalnie zagrożonych inwazją tego

gatunku.


48

BADANIE I PREZENTACJA ZALEŻNOŚCI PAUPERYZACJA – STAN ZDROWIA POPULACJI METODĄ BARWNEGO

KARTOGRAMU ZŁOŻONEGO

PILARSKA Agnieszka Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

Istotą badań geograficznych jest synteza. Syntezą zjawisk i procesów zachodzących

w geosferze są zależności. Uwidocznienie natomiast przestrzennego zróżnicowania

i współwystępowania zjawisk następuje za pomocą mapy. Powyższe stwierdzenie znajduje

swoje odzwierciedlenie w szczególności w kartograficznych metodach badań i prezentacji,

gdzie najpowszechniej stosuje się metodę kartogramu prostego. Kartogram prosty jednakże

dostarcza informacji wyłącznie o pojedynczym zjawisku. W celu poznania zależności

pomiędzy dwoma zjawiskami stosuje się metodę kartogramu złożonego.

Statystki medyczne ze względu na swój charakter retrospektywny, względny

i współzależny odzwierciedlony w miarach rozpowszechnienia chorób, wskazują na

możliwość zastosowania kartogramu złożonego w badaniu zależności pomiędzy

wielowymiarowymi procesami pauperyzacji a stanem zdrowia populacji. W ramach

powyższego badania wskazana zostaje przestrzenna zależność a siłę zależności określa się

poprzez wartość Population-Attributable Fraction. Daje to nowe możliwości kreowania

systemu wspomagającego prognozowanie globalnych zagrożeń epidemicznych.


49

METODY BADAŃ NOZOGEOGRAFICZNYCH W ZAKRESIE

TERYTORIALNEGO ZRÓŻNICOWANIA OBCIĄŻEŃ CHOROBAMI W POPULACJI POLSKI

PILARSKA Agnieszka Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

Badanie terytorialnego zróżnicowania obciążeń chorobami w dowolnie wybranej

populacji i skali zjawiska, wymaga zastosowania interdyscyplinarnego podejścia badawczego,

wykorzystującego równolegle geograficzne metody badań oraz podstawy statystyki

medycznej. Podejście to spełnia postulat uznania geografii jako równorzędnej dyscypliny

wspomagającej epidemiologię, który został postawiony w 1998 roku na łamach Dartmouth

Atlas of Health Care.

W ramach powyższego interdyscyplinarnego podejścia badawczego, w pracy

przedstawiono koncepcję badań nozogeograficznych podzielonych na etapy:

– analizy stanu zdrowia populacji, wykonanej w oparciu o pozytywne i negatywne

mierniki zdrowia (m.in. współczynniki umieralności, chorobowości, zapadalności)

oraz nowe mierniki: Human Development Index (HDI), Disability Adjusted Life–

Years (DALY), Quality-Adjusted Life Year (QALY), Healthy Life Expectancy

(HALE), Years of Life Lost (YLL), Years of Life Lost (YLL). Stają się one podstawą

zastosowania metody kartogramu (prostego, diagramicznego, bryłowego)

i kartodiagramu (strukturalnego, porównawczego);

– wizualizacji zmian w czasie, wykonanej w oparciu o współczynniki chorobowości

i zapadalności oraz o analizę kartogramu i kartodiagramu dynamicznego;

– typologii według stanu zdrowia, wykonanej przy wykorzystaniu kartogramu

typologicznego na podstawie wykresu korelacyjnego.

Niestety pomimo istnienia możliwości prowadzenia badań na pograniczu dwóch

wskazanych w pracy nauk, nadal istnieje istotny podział w kontekstach badań przedstawicieli

geografii medycznej oraz lekarzy i epidemiologów.


50

SATELITARNA INTERFEROMETRIA RADAROWA (INSAR) W BADANIU PRZEMIESZCZEŃ

PIONOWYCH SKORUPY ZIEMSKIEJ

PILARSKA Justyna Uniwersytet Jagielloński

W prezentacji przedstawiona zostanie satelitarna interferometria radarowa (InSAR)-

teledetekcyjna metoda pomiarowa, wykorzystywana do badania zmian ukształtowania

powierzchni ziemi w zakresie ruchów pionowych. Przedstawiony zostanie sposób uzyskiwania

i analizowania otrzymanych w wyniku pomiaru danych. Określona zostałnie również dokładność

uzyskiwanych z pomiaru informacji. Wprowadzone zostanie pojęcie interferogramu jako obrazu

różnic faz. W drugiej części przedstawione zostaną współczesne zastosowania i możliwości

wykorzystania opisywanej metody, ze szczególnym uwzględnieniem pomiarów odkształceń

powierzchni na wulkanach (wykorzystanie pomiarów w stałym monitoringu tych obiektów), na

terenach górniczych (przede wszystkim przy eksploatacji złóż systemami innymi niż system

ścianowy) oraz w celu monitorowania lodowców.


51

UZDROWISKOWA PRZESTRZEŃ PUBLICZNA W WYBRANYCH MIEJSCOWOŚCIACH

DOLNEGO ŚLĄSKA

PŁACHTA Olaf Uniwersytet Wrocławski

Każda przestrzeń publiczna wymaga szczególnego zaprojektowania i zagospodarowania

typowego dla danej miejscowości, ponieważ świadczy ona o standardzie i atrakcyjności

przestrzennej miasta. Miejscowości uzdrowiskowe charakteryzują się obecnością specyficznych

elementów przestrzeni publicznej, wyróżniających je z grona pozostałych miast. Do elementów

tych należą: źródła wód mineralnych, pijalnie wód, parki zdrojowe wraz z alejami spacerowymi

oraz sanatoria z głównymi budynkami sanatoryjnymi – domami zdrojowymi. Kurorty cechują się

również obecnością deptaków, znajdujących się najczęściej w centralnej części miejscowości.

Przeważnie łączą one najważniejsze obiekty lecznictwa uzdrowiskowego. Można przyjąć, że

wymienione obiekty stanowią uzdrowiskową przestrzeń publiczną. Przestrzeń ta wymaga takiego

sposobu aranżacji, urządzenia i wyposażenia, by mogła sprzyjać komfortowi kuracji. Do analizy

przestrzeni publicznej o specjalistycznej – kuracyjnej funkcji zostały wybrane trzy dolnośląskie

miasta o statusie uzdrowiska: Świeradów-Zdrój, Szczawno-Zdrój i Cieplice Śląskie-Zdrój.

Ich rozwój oraz początki działalności uzdrowiskowej są różne. Świeradów-Zdrój po raz pierwszy

wzmiankowany został w 1524 roku. Również w XVI wieku odkryto tam lecznicze wody

mineralne. Szczawno-Zdrój to jedno z najstarszych dolnośląskich uzdrowisk, wzmiankowane już

w 1221 roku jako wieś należąca do księstwa świdnicko-jaworskiego. Wody mineralne zostały tu

odkryte i opisane w 1601 roku. Cieplice Śląskie-Zdrój wzmiankowane zostały po raz pierwszy

podczas nadania ich zakonowi joannitów 18 marca 1281 roku. W tym czasie wody lecznicze na

terenie miejscowości znane były już od około wieku. Te trzy miasta uzdrowiskowe, posiadające

różną genezę i dzieje, obecnie posiadają dobrze rozwinięte zakłady oraz urządzenia lecznictwa

uzdrowiskowego. Wydarzenia historyczne, takie jak okres powstania miejscowości, wojny, czy

pożary, kształtowały wygląd tych miast oraz elementów składających się na ich przestrzeń

publiczną. Współcześnie także zachodzą zmiany wyglądu miejscowości i ich przestrzeni

publicznych. Obiekty, infrastruktura uzdrowiskowa i tereny zielone poddawane są obecnie

odnowie – rewitalizacji, której celem jest poprawa estetyki funkcjonalnej przestrzeni publicznej,

wzrost atrakcyjności uzdrowiska oraz lepszy odbiór przez kuracjuszy, turystów i stałych

mieszkańców tych niewielkich miejscowości o specjalnym znaczeniu.


52

ZACHOWANIA WYBORCZE WYBRANYCH MNIEJSZOŚCI

NARODOWYCH I ETNICZNYCH ORAZ GRUP REGIONALNYCH WE WSPÓŁCZESNEJ POLSCE.

DYLEMATY METODOLOGICZNE GEOGRAFA ZWIĄZANE Z BADANIEM

MNIEJSZOŚCI I ICH POSTAW POLITYCZNYCH

POKRZYWNICKA Małgorzata Uniwersytet Warszawski

Badania nad mniejszościami narodowymi i etnicznymi stanowią tradycyjny i ważny

kierunek badawczy polskiej geografii politycznej. Współcześnie, pomimo stosunkowo

niewielkiego zróżnicowania narodowościowo-etnicznego Polski, wiedza na ten temat jest

stopniowo pogłębiana, poprzez tworzenie szczegółowych charakterystyk mniejszości

narodowych, etnicznych i regionalnych. Zgromadzone w ten sposób informacje przekładają się

na konkretne działania np. wprowadzanie uregulowań prawnych (takich jak ustawa z dnia

6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym). Temat

ten podejmowany jest przez badaczy zajmujących się różnorodnymi dyscyplinami nauki, także

geografów. Problematyką mniejszości interesuje się między innymi subdyscyplina geografii

politycznej – geografia wyborcza (elektoralna). Zajmuje się ona opisem oraz wyjaśnieniem

przestrzennego rozkładu głosów oddanych podczas wyborów i referendów, a także

zagadnieniami pokrewnymi. Bada rozkład przestrzenny sympatii politycznych społeczeństwa,

jego aktywność polityczną, poszukując jednocześnie związków pomiędzy postawami politycznymi

obywateli a różnorodnymi czynnikami o charakterze przyrodniczym, społecznym,

ekonomicznym, politycznym czy kulturowym. Rozkwit współczesnej geografii wyborczej

w Polsce związany jest z przemianami politycznymi na świecie, mającymi miejsce pod koniec lat

osiemdziesiątych XX w. Stosunkowo krótka historia współczesnych badań z zakresu geografii wyborczej w Polsce

oraz powiązanie tejże dziedziny z innymi naukami społecznymi, humanistycznymi czy nawet

ekonomicznymi (takimi jak demografia, socjologia, nauki polityczne, antropologia, ekonomia etc.)

sprawiły, że dotychczas nie wykształciła się jedna spójna, charakterystyczna dla niej metodologia.

Geografowie wyborczy muszą więc z konieczności czerpać z dorobku metodologicznego nauk

pokrewnych, także geograficznych, co powoduje liczne trudności i wątpliwości co do sensu ich

badań. Dylematy te obecne są również w przypadku badań nad zachowaniami wyborczymi

mniejszości narodowych i etnicznych oraz grup regionalnych w Polsce.


53

KRYTERIA I METODY WYBORU OBSZARÓW BADAWCZYCH DO STUDIÓW NAD KONFLIKTAMI SPOŁECZNYMI

WOKÓŁ OBSZARÓW CHRONIONYCH W WOJEWÓDZTWIE MAŁOPOLSKIM

RECHCIŃSKI Marcin Uniwersytet Jagielloński

Pomimo, iż tematyka konfliktów społecznych wokół polskich obszarów chronionych jest

relatywnie często poruszana w literaturze przedmiotu (np. Hibszer, Partyka (red.) 2005, Królikowska 2007,

Grodzińska-Jurczak, Cent 2011, Rechciński 2012), zdecydowana większość opracowań z tego zakresu ma

charakter studialny i odnosi się do konkretnych obiektów bądź form ochrony przyrody. Czynnikami

wyraźnie utrudniającymi możliwość dokonania kompleksowej charakterystyki wspomnianego zagadnienia

są m.in.: duże zróżnicowanie obszarów chronionych w Polsce, nierównomierne rozpoznanie

uwarunkowań i sytuacji konfliktotwórczych zachodzących w poszczególnych formach ochrony przyrody,

ale także duża liczba obszarów cennych przyrodniczo objętych ochroną prawną. Konieczne wydaje się

zatem wykonanie stosownych analiz jedynie na wybranych obiektach badawczych, co jednak wymusza

położenie szczególnego nacisku na procedurę wyboru tych obszarów tak, aby umożliwić traktowanie

uzyskanych wyników końcowych jako maksymalnie zbliżonych do reprezentatywnych. Celem wystąpienia

jest przedstawienie autorskiej procedury takiej selekcji na przykładzie obszarów chronionych

województwa małopolskiego. W postępowaniu uwzględniono zarówno kryteria przyrodnicze, jak

i społeczno-ekonomiczne, wyodrębnione w drodze analizy literatury. W celu zobiektywizowania drugiej

części procedury zastosowane zostały wskaźniki liczbowe odniesione do gmin województwa

małopolskiego. Dokonano następnie ich redukcji z wykorzystaniem metody głównych składowych,

co posłużyło do wykonania analizy skupień gmin ze względu na podobieństwo wyselekcjonowanych cech.

Końcowymi etapami procedury były: analiza przestrzenna położenia poszczególnych obszarów

chronionych względem gmin określonej kategorii oraz dokonanie ostatecznego wyboru.

Dowodem na skuteczność zastosowanej metody jest ograniczenie liczby analizowanych obszarów

chronionych o ponad 200, przy zachowaniu w puli obiektów charakteryzujących się wszystkimi przyjętymi

czynnikami zmienności. Podkreślenia wymaga też brak pozakryterialnych ograniczeń w kształtowaniu

ostatecznego zestawu obiektów, co znacząco zwiększa ich walor reprezentatywny.

Grodzinska-Jurczak M., Cent J., 2011, Expansion of nature conservation areas: problems with Natura 2000 implementation in Poland?,

Environmental management, 47, 1, 11–27,

Hibszer A., Partyka J. (red.), 2005, Między ochroną przyrody a gospodarką - bliżej ochrony: konflikty człowiek – przyroda na obszarach prawnie

chronionych w Polsce, Polskie Towarzystwo Geograficzne Oddział Katowicki, Ojcowski Park Narodowy, Sosnowiec – Ojców,

Królikowska K, 2007, Konflikty społeczne w polskich parkach narodowych, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków,

Rechciński M., 2012, Diagnoza sytuacji konfliktotwórczych w parkach narodowych na przykładzie Gorczańskiego Parku Narodowego, Problemy

Ekologii Krajobrazu, XXXIII, 135–143.


54

MIGRACJE W SKUPISKACH MNIEJSZOŚCI POLSKIEJ NA BUKOWINIE PÓŁNOCNEJ

(OBWÓD CZERNIOWIECKI NA UKRAINIE) W LATACH 1991–2013, NA TLE PRZEMIAN ETNICZNYCH

ROSSMANITH Adam Uniwersytet Jagielloński

Napływ Polaków na Bukowinę Północną miał miejsce w okresie przynależności

Bukowiny do Austrii, w latach 1774-1918. Początki osadnictwa polskiego na terenach wiejskich

Bukowiny datuje się na 1783 rok. Polacy migrowali na Bukowinę z Galicji i Ziemi Czadeckiej

(obecnie położonej na Słowacji). Współcześnie procesy migracji w skupiskach mniejszości

polskiej wpływają na przemiany etniczne. Coraz częściej dochodzi do zawierania małżeństw

z osobami innej niż polska narodowości. Jednocześnie ma miejsce migracja osób deklarujących

narodowość polską do innych miejscowości Ukrainy lub za granicę.

Praca przedstawia wyniki badań terenowych przeprowadzonych w 2013 roku w 6 wsiach

obwodu czerniowieckiego na Ukrainie, w których Polacy tworzą skupiska: Piotrowcach Dolnych

(przysiółek Arszyca), Starej Hucie, Dawidenach, Dawidenach Zrębie, Pance i Terebleczu. Badania

prowadzono metodą wywiadów, którymi objęto całość społeczności polskiej zamieszkującej

w obrębie skupisk, ogółem 1184 osoby w 351 gospodarstwach domowych. W opracowaniu

omówiono tematykę migracji wewnętrznych i zagranicznych, w tym: przyczyny i kierunki

migracji, natężenie migracji w latach 1991–2013, strukturę płci, wieku i wykształcenie

migrujących, strukturę narodowościową osób napływających do polskich skupisk. Za skupisko

mniejszości polskiej uznano wieś lub jej część zamieszkaną przez co najmniej 10 polskich rodzin.

W polskich rodzinach na Bukowinie Północnej identyfikacja narodowościowa dokonuje się przez

religię, język i więzy krwi. Za polską rodzinę uznano taką, w której większość członków

deklarowała narodowość polską, posługiwała się językiem polskim lub gwarą języka polskiego,

lub identyfikowała się ze społecznością polską pod względem kulturowym, w tym przez religię.


55

WYKORZYSTANIE METOD DENDROCHRONOLOGICZNYCH

RÓŻNYCH ASPEKTACH BADAŃ GEOGRAFICZNYCH W ARKTYCE – PRZEGLĄD LITERATURY

SIEKACZ Liliana Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Dendrochronologia sensu lato jest dziedziną nauki zajmującą się datowaniem przyrostów

rocznych drewna oraz wykorzystaniem informacji zawartych w przyrostach rocznych drzew

do rekonstrukcji środowiskowych. Metoda ta jest również wykorzystywana w odniesieniu

do roślinności tundrowej, pozbawionej naturalnej szaty drzewiastej, a reprezentowanej przez

krzewinki (ang. shrubs).

Krzewinki tundrowe podobnie jak drzewa wykształcają przyrosty roczne, których

sekwencje możemy zapisać w postaci krzywych chronologicznych. Porównując do siebie krzywe

stworzone dla poszczególnych osobników danej populacji można stworzyć wspólny dla danego

stanowiska wzór przyrostowy, który jest odpowiedzią występujących tam roślin na warunki

środowiska panujące w poszczególnych latach ich wzrostu.

Wykorzystanie krzewinek, jako źródeł danych środowiskowych znajduje szerokie

zastosowanie w odtwarzaniu zmian klimatycznych zachodzących w przeszłości, szczególnie

w obszarach oddalonych od stacji meteorologicznych lub posiadających krótkie serie pomiarowe.

Zastosowanie tej metody daje możliwość rekonstrukcji parametrów klimatycznych (szczególnie

temperatury lata oraz opadów) dla okresu ostatnich 100 lat, w zależności od maksymalnego wieku

krzewinek.

Kolejnym wybranym aspektem wykorzystania metody dendrochronologicznej są zarówno

morfologiczne, jak i anatomiczne zmiany wzrostu krzewinek, będące wynikiem oddziaływania

procesów geomorfologicznych. Na podstawie zmian anatomicznych przyrostów rocznych

możliwe jest datowanie m.in. procesów stokowych (np. osuwisk, spływów gruzowych),

czy procesów fluwioglacjalnych zachodzących w obrębie dolin.


56

ZRÓŻNICOWANIE SUBURBANIZACJI ORAZ DOCHODÓW GMIN Z TYTUŁU UDZIAŁU W PODATKU DOCHODOWYM

OD OSÓB FIZYCZNYCH W STREFACH ODDZIAŁYWANIA WIELKICH MIAST W POLSCE

SMUTEK Jan Uniwersytet Szczeciński

Artykuł analizuje zróżnicowanie dynamiki procesu suburbanizacji w gminach w strefie

oddziaływania wielkich miast w Polsce oraz zróżnicowanie dochodów gmin z trzech ważnych

źródeł: udziału w podatku dochodowym od osób fizycznych, podatku od nieruchomości oraz

podatku rolnego. Analiza tych grup dochodów związana jest z ich substytucyjnym charakterem

w kontekście procesu suburbanizacji. Podatkiem rolnym objęta jest działalność rolnicza, która

zwolniona jest z podatku od nieruchomości i podatku dochodowego. Ludność nierolnicza,

a także nierolnicza działalność gospodarcza, przenosząca się na tereny podmiejskie objęta jest

podatkiem od nieruchomości oraz podatkiem dochodowym. W związku z powyższym

suburbanizacja powinna wpływać na wzrost dochodów gmin z tytułu podatku dochodowego od

osób fizycznych oraz podatku od nieruchomości. Dochody gmin z podatku rolnego nie ulegają

zmianie, jednak ze względu na wzrost innych źródeł dochodów ich znaczenie w budżecie gmin

spada. Celem tego artykułu jest weryfikacja wyżej opisanego modelu. Klasy gmin zostały

wyznaczone z użyciem metody grupowania hierarchicznego Warda. Porównanie klas gmin pod

względem suburbanizacji oraz klas gmin pod względem kategorii budżetowych pozwala określić

czy występują zależności pomiędzy procesem suburbanizacji, a budżetami gmin. Ocena istotności

zależności została wykonana z wykorzystaniem statystki Chi kwadrat oraz testów V-Cramera,

C-Pearsona i T-Czuprowa. Jako wielkie miasta przyjęto w pracy 12 głównych ośrodków miejskich

wskazanych w KPZK 2030 jako węzły policentrycznej metropolii sieciowej. Strefy oddziaływania

wielkich miast zostały wyznaczone w oparciu o czasową dostępność drogami do siedziby gminy

do miasta będącego centrum aglomeracji. Obszar badawczy obejmuje lata 2001-2010.


57

ANALIZA ZMIAN WYBRANYCH PARAMETRÓW CHEMICZNYCH GLEB LEŚNYCH W OTOCZENIU SCHRONISK TURYSTYCZNYCH

W BESKIDZIE SĄDECKIM I NISKIM

SNOPEK Adam Uniwersytet Warszawski

W ramach interdyscyplinarnych badań wpływu schronisk turystycznych na ekosystemy

leśne Beskidów przeanalizowano odczyn gleb oraz zawartość węgla organicznego, azotu

ogólnego i fosforu przyswajalnego dla roślin w otoczeniu schronisk na Hali Łabowskiej

i Przehybie (Beskid Sądecki) oraz na Magurze Małastowskiej (Beskid Niski). Próbki gleb pobrano

na transektach poprowadzonych w dół stoków poniżej schronisk. Wyniki odniesiono do

informacji zawartych w materiałach udostępnionych przez Lasy Państwowe oraz do wyników

analizy roślinności z zastosowaniem ekologicznych liczb wskaźnikowych. Stwierdzono,

że wykrywalny przy użyciu zastosowanych metod wpływ zanieczyszczeń związanych

z funkcjonowaniem schronisk objętych badaniami przejawia się głównie w alkalizacji

i koncentruje się w ich najbliższym sąsiedztwie.


58

ZMIANY KONCENTRACJI I SKŁADU GATUNKOWEGO OKRZEMEK

KOPALNYCH W OSADACH JEZIORA ŁEBSKO (WYBRZEŻE SŁOWIŃSKIE)

STASZAK Agata Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Ze względu na dużą dynamikę wód, szybkie tempo akumulacji osadów oraz wysoką

produktywność biologiczną jeziora przybrzeżne są interesującymi obiektami badań

paleoekologicznych. Celem analizy diatomologicznej było rozpoznanie etapów rozwoju tego

akwenu. W tym celu przeprowadzono analizę składu gatunkowego oraz liczebności kopalnych

okrzemek w rdzeniu osadów dennych o miąższości 882 cm (rdzeń Łeb1, pobrany w 2006 roku).

Znajomość wymagań siedliskowych zidentyfikowanych gatunków i taksonów pozwala na

rekonstrukcję warunków panujących w zbiorniku w przeszłości.

W przygotowaniach preparatów mikroskopowych zastosowano metodykę

zaproponowaną w 1986 roku przez Battarbee’ego. Następnie wykonano analizę mikroskopową

za pomocą mikroskopu świetlnego NIKON ECLIPSE E 200 oraz mikroskopu skaningowego

Hitachi S – 3700 w Naukowo-Dydaktycznej Pracowni Mikroskopii Skaningowej i Mikroanalizy

Wydziału Nauk Geograficznych i Geologicznych w Poznaniu.

Analiza flory okrzemkowej osadów jeziora Łebsko wykazała zróżnicowany stan zachowania

okryw. Ogółem w analizowanym materiale zidentyfikowano 259 taksonów okrzemek (gatunki

i odmiany). Wyniki jakościowej i ilościowej analizy mikroskopowej posłużyły do sporządzenia

diagramów. Na diagramach przedstawiono rozkład poszczególnych grup ekologicznych

okrzemek w profilu pionowym. Okrzemki grupowano według następujących kryteriów

ekologicznych: zasolenie, siedlisko, pH i trofia. Ponadto sporządzono diagramy okrzemkowe dla

gatunków, których liczebność przekraczała 2% zbiorowiska w każdej próbie. Oszacowano

również liczebność okryw okrzemkowych w 1 gramie materiału.

Na podstawie zmian w składzie gatunkowym i wiążących się z nimi zmian między

grupami ekologicznymi okrzemek oraz zróżnicowania litologicznego osadów rdzenia Łeb1

wydzielono siedem diatomofaz. Dla każdej diatomofazy podjęto próbę określenia dominujących

warunków siedliskowych. Na podstawie analizy diatomologicznej osadów jeziora Łebsko

stwierdzić można, iż jego funkcjonowanie było uwarunkowane wpływami pobliskiego Morza

Bałtyckiego.


59

PORÓWNANIE SYMULOWANYCH I ZMIERZONYCH KIERUNKÓW I PRĘDKOŚCI WIATRU NAD JEZIOREM JEZIORAK

W SEZONIE ŻEGLARSKIM 2013 ROKU

STRZYŻEWSKI Tomasz Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

Siła i kierunek wiatru są silnie zróżnicowane przestrzennie w zależności od rodzaju

podłoża, ukształtowania powierzchni i wpływu zabudowy. Szczególnie interesujący jest rozkład

wiatru nad akwenami takimi jak jeziora, zwłaszcza w kontekście uprawiania żeglarstwa oraz

zapewnienia bezpieczeństwa na wodzie. Dobrym przybliżeniem dystrybucji siły i kierunku wydają

się być modele komputerowe, szczególnie modele typu CFD (Computional Fluid Dynamic),

operujących na równaniach zachowania pędu Naviera-Stokesa.

Celem opracowania jest sprawdzenie komputerowego modelu wiatru z pomiarami

terenowymi i oszacowanie przydatności symulacji do przewidywań szczegółowego rozkładu

przestrzennego kierunku i siły wiatru. Materiałami źródłowymi do analiz były funkcjonujące od

początku 2012 roku trzy stacje automatyczne David Vantage Pro, umiejscowione nad brzegami

jeziora Jeziorak oraz pomiary wykonywane z łódki w różnych miejscach akwenu. Do tworzenia

symulacji wykorzystano pokrycie terenu Corine Land Cover oraz model terenu DTED-2.

Wszystkie dane zostały również zestawione z reanalizami oraz prognozami pogody.

Wyniki powinny wykazać czy zasadne jest użycie modelu symulacji wiatru CFD dla

akwenów w kontekście uprawiania żeglugi oraz wskazać na ile symulacje te są wiarygodne.


60

POTENCJAŁ UZDROWISKOWY KRYNICY-ZDRÓJ, RABKI-ZDRÓJ I SZCZAWNICY

I JEGO PERCEPCJA PRZEZ KURACJUSZY

TOKARCZYK Natalia, NOWAK Agnieszka Uniwersytet Jagielloński

Koncepcja potencjału krajobrazu stanowi interesującą propozycję metodologiczną oceny

przyrodniczych uwarunkowań zagospodarowania przestrzeni (Kistowski 1997). Ocena potencjału

miejscowości uzdrowiskowych, rozpatrywanego z punktu widzenia geoekologii, wydaje

się bardzo istotna, gdyż jakość poszczególnych elementów środowiska bardzo często przekłada

się na skuteczność prowadzonych kuracji (Wójcikowski 2007), a także na samopoczucie

kuracjuszy. W niniejszej pracy poddano ocenie potencjał uzdrowiskowy trzech miejscowości:

Krynicy-Zdrój, Rabki-Zdrój i Szczawnicy oraz stopień jego wykorzystania. W tym celu

posłużono się metodą bonitacji punktowej złożonej. Oprócz naturalnych surowców leczniczych

i bioklimatu, analizowano walory rzeźby terenu i roślinności leśnej, jakość powietrza i wód,

a także elementy zagospodarowania przestrzennego. Następnie, za pomocą metody ankietowej,

zbadano, jak kuracjusze postrzegają potencjał badanych uzdrowisk i w jakim stopniu są świadomi

przyrodniczych walorów tych miejscowości.

Kistowski M., 1997, Problem pola podstawowego w ocenie potencjału krajobrazu na obszarach młodoglacjalnych, [w:] Zastosowania ekologii

krajobrazu w ekorozwoju, WGiSR UW, Zakład Geoekologii, PAEK, Warszawa., s. 18-29.

Wójcikowski W., 2007, Środowisko przyrodnicze uzdrowisk Małopolski, Czasopismo Techniczne. Architektura 104, z. 7-A, s. 221-229.


61

WPŁYW SYTUACJI SYNOPTYCZNYCH NA WYSTĘPOWANIE OPADÓW ŚNIEGU W WYBRANYCH REGIONACH EUROPY

TOMCZYK Arkadiusz Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Jednym z głównych czynników kształtujących klimat Europy jest cyrkulacja

atmosferyczna, a zwłaszcza częstość napływu określonych rodzajów mas powietrza (Więcław

2010). Skutkuje to dużą różnorodnością stanów pogody oraz ich zmiennością wewnątrzsezonową

i wieloletnią.

Celem opracowania jest określenie sytuacji synoptycznych warunkujących występowanie

opadów śniegu w wybranych regionach Europy. Analiza została przeprowadzona dla trzech

stacji: Belgrad (Serbia), Suwałki (Polska), Ubachsberg (Holandia). Stacje położone są na

wysokości do 300 m n.p.m. W pracy wykorzystano codzienne dane dotyczące grubości pokrywy

śnieżnej z 30 sezonów zimowych (od 1980/1981 do 2009/2010) dla stacji w Suwałkach

i Ubachsberg oraz z 24 sezonów zimowych (od 1980/1981 do 2003/2004) dla stacji

w Belgradzie. Warunki synoptyczne scharakteryzowano na podstawie ciśnienia atmosferycznego

na poziomie morza (SLP), wysokości powierzchni izobarycznej 500 hPa (z500 hPa) oraz

temperatury powietrza na powierzchni izobarycznej 850 hPa (T850).

Powyższe stacje reprezentują regiony o różnych warunkach klimatycznych zim, dlatego

cyrkulacja atmosferyczna oraz warunki synoptyczne powodujące opady śniegu w każdej stacji

znacząco się różniły.

„Współczesne metody badań przestrzeni geograficznej” · w ten sposób zbliżona jest...

Documents

Transcript of „Współczesne metody badań przestrzeni geograficznej” · w ten sposób zbliżona jest...