Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

84
Ongelijkheid in de Fiscaliteit 28 oktober 2011 André Decoster (*) CES - KULeuven (*) met dank aan Christian Valenduc (FOD Financiën en UCL) Deze slides zijn vrij beschikbaar voor persoonlijk gebruik. Ze mogen echter niet gebruikt worden voor nieuwe presentaties zonder voorafgaande toestemming van de auteur verdraaide wereld 64 ste Vlaamse Sociale Week

description

ACW - Vlaamse Sociale Week 201117 november: Workshop "De ongelijkheid in de fiscalteit" door André Decoster (KULeuven)

Transcript of Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

Page 1: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

Ongelijkheid in de Fiscaliteit

28 oktober 2011

André Decoster(*)

CES - KULeuven

(*) met dank aan Christian Valenduc (FOD Financiën en UCL)

Deze slides zijn vrij beschikbaar voor persoonlijk gebruik. Ze mogen echter niet gebruikt worden voor nieuwe presentaties zonder voorafgaande toestemming van de auteur

verdraaide wereld

64ste Vlaamse Sociale Week

Page 2: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 2

Vooraf

Er werden drie vragen voorgelegd

1. hoe komt het dat ons fiscaal systeem

minder progressief en minder

herverdelend is?

2. is er een link met de toegenomen

ongelijkheid?

3. hoe kunnen we ons fiscaal systeem

rechtvaardiger maken

Page 3: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 3

Inhoud

1. Wat weten we over ongelijkheid?

2. Verklaringen

3. Evolutie herverdeling via fiscaliteit

4. Besluit (en aanbevelingen)

5. Demonstratie MEFISTO-model

Page 4: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 4

1. Wat weten we over ongelijkheid?

focus vanzelf op inkomensongelijkheid?

niet noodzakelijk:• inkomen ≠ welvaart• inkomen is niet noodzakelijk wat we

gelijk wensen te maken(het ‘equalisandum’)

• verschillende inkomensbegrippen:

Page 5: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 5

1. ongelijkheid: inkomensbegrip

beschikbaar inkomen

welvaart per persoon

bestedingen sparen+

belastbaar inkomen

demografie

publieke goederen

arbeidsinkomen

uurloon

uren werk

x

indirecte belastinge

n

directe belastinge

n

bijdragen S.Z.

inkomen uit vermogen

vervangingsinkomsten

andere transferten

Page 6: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 6

1. Wat weten we over ongelijkheid?

beeld van verandering in ongelijkheid kan afhangen van concept: zie hieronder

verklaring voor verandering in ongelijkheid kan afhangen van concept (zie 2)

normatieve onderbouwing is verschillend:• is de vraag van sociale filosofie:

Rawls (1971) a Theory of JusticeSenFleurbaey, ...

Page 7: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 7

1.1 normatief: ‘een’ verdeling over 5 mensen

beschikbaar

inkomen

A 6000

B 1750

C 6500

D 3000

E 2000

wie is ‘rijk’? wie is ‘arm’? • inkomensverdeling: B-E-D-A-C

Page 8: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 8

1.1 normatief: ‘een’ verdeling over 5 mensen

arbeids

inkomen

ander

inkomen

beschikbaar

inkomen

A 6000 0 6000

B 1500 250 1750

C 4000 2500 6500

D 3000 0 3000

E 1000 1000 2000

wie is ‘rijk’? wie is ‘arm’? • inkomensverdeling: B-E-D-A-C• arbeidsinkomen: E-B-D-C-A

Page 9: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 9

1.1 normatief: ‘een’ verdeling over 5 mensen

loon urenarbeids

inkomen

ander

inkomen

beschikbaar

inkomen

A 40 150 6000 0 6000

B 10 150 1500 250 1750

C 50 80 4000 2500 6500

D 15 200 3000 0 3000

E 25 40 1000 1000 2000

wie is ‘rijk’? wie is ‘arm’? • inkomensverdeling: B-E-D-A-C• arbeidsinkomen: E-B-D-C-A• loonverdeling: B-D-E-A-C

Page 10: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 10

1.1 normatieve keuzes

spreken over verdeling betekent dat we welvaartsbegrip vastleggen

onderscheid:• factoren waar mensen niet verantwoordelijk

voor zijn (of gesteld worden) aangeboren talenten (=bvb. uurloon?) plaats waar je wieg stond

• factoren waar mensen zelf verantwoordelijk voor zijn (of gesteld worden): keuzes

aantal uren werk bestedingspatroon, gezinsvorming, ...

Page 11: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 11

1.1 normatieve keuzes

implicaties voor ‘optimale’ belasting:• doel: niet ongelijkheid tot nul te herleiden• wel te compenseren waar je niet

verantwoordelijk voor bent• andere verschillen als legitiem te zien

relevant?• zinvoller dan efficiëntie herverdeling• practisch: informatieprobleem• scheidingslijn: politiek

Page 12: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 12

1.1 Wat weten we over ongelijkheid?

Conclusie 1

focus niet op inkomensongelijkheid,

maar wel op:• ongelijkheid in lonen als proxy voor talent, ...• ongelijkheid in niet verdiend inkomen

(erfenissen, vermogen)• omstandigheden buiten eigen keuze• ...

wat weten we daarover?

Page 13: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 13

1.2 Wat weten we over ongelijkheid? data

data (gegevens) nodig

die op individueel niveau zijn: microdata• in tegenstelling tot macrodata:

bvb. aandelen arbeid en kapitaal in BBP

welke microdata?• administratieve gegevens

fiscale aangiften Kruispuntbank Sociale Zekerheid

• enquête-gegevens EU-SILC

Page 14: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 14

1.2 Wat weten we over ongelijkheid? data

fiscale aangiften (administratieve databank)+ lange periode

+ internationale vergelijkingen- niet (moeilijk) beschikbaar- afhankelijk van wetgeving

EU-SILC (enquête)+ publiek beschikbaar

+ volledige bevolking

+ internationale vergelijkingen

- recent (2004)- enkel beschikbaar inkomen (geen bruto)

Page 15: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 15

1.2 Wat weten we over ongelijkheid?

we bekijken:• ongelijkheid in arbeidsinkomens• ongelijkheid in lonen• ongelijkheid in belastbaar inkomen• ongelijkheid in beschikbaar inkomen

vooral werk van• Tony Atkinson • OECD• Thomas Piketty en Emmanuel Saez

eerste vaststelling:

Page 16: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 16

1.3 evolutie ongelijkheid in arbeidsinkomens

Bron: Saez, Song and Kopzuc (2009) Figuur 1 p.30

U-vorm: i.t.t. Kuznets-hypothese

Page 17: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 17

1.3 Wat weten we over ongelijkheid?

resultaat van zowel verandering in• uurloon• aantal gewerkte uren

en dat verloopt verschillend voor• mannen• vrouwen• hoog- en laaggeschoolden• ...

vb. Heathcote, Perri and Violante (2010):

Page 18: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 18

1.3 Wat weten we over ongelijkheid?

Page 19: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 19

1.3 Wat weten we over ongelijkheid?

Page 20: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 20

1.3 Wat weten we over ongelijkheid?

gevolg: na daling tot ongeveer 1970 neemt

ongelijkheid in arbeidsinkomens nu toe

deze U-vorm voor arbeidsinkomens

wordt teruggevonden in veel landen: • vooral Angelsaksisch, • maar ook Scandinavische landen

met uitzonderingen: • Frankrijk• België? ... data

Page 21: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 21

1.3 ongelijkheid arbeidsinkomen: P90/P10

2.0

2.5

3.0

3.5

4.0

4.5

5.01

97

0

19

75

19

80

19

85

19

90

19

95

20

00

20

05

Verenigde Staten

Verenigd Koninkrijk

Frankrijk

België

Bron: OECD website

Page 22: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 22

1.3 Wat weten we over ongelijkheid?

verandering voltrekt zich in hoofdzaak in

bovenste helft inkomensverdeling:

Page 23: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 23

1.3 arbeidsinkomen: P50/P10 tov P90/P50 (US en 1973=100)

90

100

110

120

1301

97

3

19

78

19

83

19

88

19

93

19

98

20

03

20

08

P50/ P10

P90/ P50

Bron: OECD website

Page 24: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 24

1.4 Wat weten we over ongelijkheid? fiscale data

dit ‘uitwaaieren’, vooral aan de top, leidde tot

veel recent onderzoek over evoluties

topinkomens

vooral op basis van fiscale data

we bekijken:• ongelijkheid in arbeidsinkomens• ongelijkheid in belastbaar inkomen• ongelijkheid in beschikbaar inkomen

Page 25: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 25

1.4 Wat weten we over ongelijkheid? fiscale data

Page 26: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 26

1.4 Wat weten we over ongelijkheid? fiscale data

Page 27: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 27

1.4 Wat weten we over ongelijkheid? fiscale data

Page 28: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 28

1.4 Wat weten we over ongelijkheid? fiscale data

Page 29: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 29

1.4 Wat weten we over ongelijkheid? fiscale data

Page 30: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 30

1.4 Wat weten we over ongelijkheid? fiscale data

fiscale data• bevestigen U-vorm• vooral aan top• vooral, maar niet alleen, in Angelsaksische landen

België: prominent afwezig in de internationale

studies• enkel studies/gegevens Christian Valenduc

(FOD Financiën)• deels op website FOD Economie (vanaf 1990)

http://statbel.fgov.be/nl/modules/publications/statistiques/arbeidsmarkt_levensomstandigheden/inkomensongelijkheid.jsp

Page 31: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 31

1.4 Wat weten we? Gini op fiscale data

0.30

0.35

0.40

0.45

1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

BE VL

WA BR

Bron: Website FOD Economie

Page 32: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 32

1.4 Wat weten we? Gini op fiscale data (micro)

0.30

0.32

0.34

0.36

0.38

0.40

0.42

0.44

197319

7519

7619

7719

7819

7919

8019

8119

8219

8319

8419

8519

8619

8719

8819

8919

9019

9119

9219

9319

9419

9519

9619

9719

9819

9920

0020

0120

0220

0320

0420

0520

0620

07

zonder correctie

met correctie

Bron: Gegevens en berekeningen door Christian Valenduc (FOD Financiën)

Page 33: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 33

1.4 Wat weten we over ongelijkheid? fiscale data

50

100

150

200

250

1973 1976 1978 1980 1982 1984 1986 1988 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006

d10/ d1 d10/ d5 d5/ d1

c100/ d5 c100/ d10

Bron: Gegevens en eigen berekeningen op data Christian Valenduc (FOD

Financiën)

Page 34: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 34

1.4 Wat weten we over ongelijkheid? fiscale data

5

6

7

8

9

10

% b

elas

tbaa

r in

kom

en v

oo

r to

p 1

0%

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

% b

elas

tbaa

r in

kom

en v

oo

r to

p 1

%

% c100 (R-schaal)

% d10 (L-schaal)

Bron: Gegevens en eigen berekeningen op data Christian Valenduc (FOD

Financiën)

Page 35: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 35

1.5 Wat weten we over ongelijkheid?

tenslotte:• ongelijkheid in arbeidsinkomens• ongelijkheid in belastbaar inkomen• ongelijkheid in beschikbaar inkomen

CBO-rapport 2011 (Congressional Budget

Office)

OECD Rapport 2008 “Growing Unequal”www.oecd.org/els/social/inequality/GU

Page 36: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 36

1.5 ongelijkheid in beschikbaar inkomen

Page 37: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 37

1.5 ongelijkheid in beschikbaar inkomen

Page 38: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 38

0.20

0.25

0.30

0.35

0.40

0.45

0.50

DNK SWE

LUX

AUT CZESV

KFI

NBE

LNLD CHE

NORISL

FRA

HUNDEU AUS

OECD-

30KO

RCAN ES

PJP

NGRC

IRL

NZLGBR IT

APO

LUSA PR

TTU

RMEX

1.5 ongelijkheid in beschikbaar inkomen

Page 39: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 39

1.5 ongelijkheid in beschikbaar inkomen

Page 40: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 40

1.5 ongelijkheid in beschikbaar inkomen

Bron: Studiedienst Vlaamse Regering – Sociale Staat van Vlaanderen 2009

Page 41: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 41

Besluit bij 1. wat weten we over ongelijkheid?

ongelijkheid is toegenomen

voor alle concepten

in de meeste landen (uitz. Frankrijk)

is relevant: link ongelijkheid => minder groei & welvaart

(i.p.v. traditionele afruil tussen herverdeling en economische groei)

link ongelijkheid => financiële crisis (Fitoussi)

• Conclusie 2: toename eerder beperkt in België

nood aan (betere, beschikbare) microdata

Page 42: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 42

Inhoud

1. Wat weten we over ongelijkheid?

2. Verklaringen volgen uit proces inkomensvorming

3. Evolutie herverdeling via fiscaliteit

4. Besluit (en aanbevelingen)

5. Demonstratie MEFISTO-model

Page 43: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 43

2. verklaringen

beschikbaar inkomen

welvaart per persoon

bestedingen sparen+

belastbaar inkomen

demografie

publieke goederen

arbeidsinkomen

uurloon

uren werk

x

indirecte belastinge

n

directe belastinge

n

bijdragen S.Z.

inkomen uit vermogen

vervangingsinkomsten

andere transferten

Page 44: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 44

2. Verklaringen jaren 90: arbeidsmarkt

• race scholing en technolog. vooruitgang• kan W-vorm loonongelijkheid niet verklaren

recent: vooral belang demografie• gezinsgrootte en –samenstelling• langere levensduur• assortive mating, ...

maar er blijft ook• duidelijke breuklijnen t.g.v. beleid• bvb. Zweden:

Page 45: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 45

2. Verklaringen

Bron: Heathcote, Perri and Violante (2010) op Vox-EU

Page 46: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 46

2. Verklaringen arbeidsmarkt

• globalisering• race tussen scholing en technolog. vooruitgang

demografische en sociologische factoren

sociaal beleid

fiscaliteit

voorziening publieke goederen

publieke voorziening private goederen (onderwijs, gezondheidszorg)

Conclusie 3: (fiscaal) beleid is relevant

Page 47: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 47

Inhoud

1. Wat weten we over ongelijkheid?

2. Verklaringen

3. Evolutie herverdeling via fiscaliteit

4. Besluit (en aanbevelingen)

5. Demonstratie MEFISTO-model

Page 48: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 48

3. Herverdeling via fiscaliteit

is heel ruim

hoe een belasting herverdeelt is

gemakkelijkst te illustreren via

personenbelasting

Page 49: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 49

3.1 herverdeling via de personenbelasting

0.25

0.27

0.29

0.31

0.33

0.35

0.37

0.39

0.41

0.43

0.45

0.47

1965

1969

1973

1976

1978

1980

1982

1984

1986

1988

1990

1992

1994

1996

1998

2000

2002

2004

2006

Gini voor Gini na

Bron: Gegevens en berekeningen door Christian Valenduc (FOD Financiën)

herverdeling = afname ongelijkheid

bvb. 2007: van 0,44 naar 0,378

Page 50: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 50

3.1 herverdeling via de personenbelasting

0.04

0.05

0.06

0.07

0.08

0.09

0.10

Bron: Gegevens en berekeningen door Christian Valenduc (FOD Financiën)

herverdeling = afname ongelijkheid

= verandering in de

Gini

Page 51: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 51

3.1 Herverdeling via personenbelasting

probleem:• elk jaar andere inkomensverdeling• aangiftegedrag verandert

betere methodologie:

Page 52: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 52

3.1 Herverdeling via personenbelasting

Page 53: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 53

3.1 Herverdeling via personenbelasting

is wat we gaan demonsteren in model

van het FLEMOSI-project (5)

in vergelijking met omliggende landen:

de Belgische personenbelasting

herverdeelt sterk

Page 54: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 54

3. herverdeling via de personenbelasting

0.00

1.00

2.00

3.00

4.00

5.00

6.00

7.00

Bron: Sutherland and Lelkes (2010) p. 89

Page 55: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 55

3. Herverdeling via fiscaliteit

in vergelijking met omliggende landen:

de Belgische personenbelasting

herverdeelt sterk

maar bruuske veranderingen

Page 56: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 56

3.1 herverdeling via de personenbelasting

0.04

0.05

0.06

0.07

0.08

0.09

0.10

Bron: Gegevens en berekeningen door Christian Valenduc (FOD Financiën)

herverdeling = afname ongelijkheid

= verandering in de

Gini

Page 57: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 57

3.1 Herverdeling via personenbelasting

in vergelijking met omliggende landen:

de Belgische personenbelasting

herverdeelt sterk

maar: ook bruuske veranderingen

verklaard door samenspel• progressiviteit• gemiddelde belastingvoet• elk jaar andere inkomensverdeling

Page 58: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 58

3.1 Herverdeling via personenbelasting

Bron: Gegevens en berekeningen met EUROMOD op EU-SILC 2004

vergelijking van aandeel in belastingen met

aandeel in inkomen: maatstaf van

progressiviteit: P

Page 59: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 59

3.1 Herverdeling via personenbelasting

Bron: Gegevens en berekeningen met EUROMOD op EU-SILC 2004

vergelijking van aandeel in inkomen na belasting met aandeel in inkomen voor

belasting:maatstaf van herverdeling: H

Page 60: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 60

3.1 Herverdeling via personenbelasting

Bron: Gegevens en berekeningen op gegevens Valenduc IPCAL2010

vergelijking van aandeel in belastingen met

aandeel in inkomen: maatstaf van

progressiviteit: P

Page 61: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 61

3.2 progressiviteit

herverdeling kan verminderen• door systeem minder progressief te maken• door lagere gemiddelde belastingvoet

allerlei combinaties mogelijk

.H gemid voet P

Page 62: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 62

3.2 progressiviteit

vorige belastinghervormingen• progressiviteit nam toe

belastingvrije som verhoogd aftrekken werden verminderingen

• toch nam herverdeling af• ook zo voor laatste belastinghervorming

.H gemid voet P

Page 63: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 63

3.2 progressiviteit

Bron: Valenduc (2005), Documentatieblad Ministerie van Financiën

Page 64: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 64

3.2 progressiviteit

-0.15

-0.10

-0.05

0.00

0.05

0.10

0.15

0.20

1967 1971 1975 1977 1979 1981 1983 1985 1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007

verand P

verand t

verand H

Bron: Gegevens en berekeningen door Christian Valenduc (FOD Financiën)

Page 65: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 65

3.2 progressiviteit

Conclusie 4: àls de herverdeling via de

PB aangetast werd, dan was het door de

daling van de belastingen meer dan

door veranderingen in de progressiviteit

.H gemid voet P

Page 66: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 66

3.2 progressiviteit

progressiviteit zelf:• gemiddeld tarief moet stijgen• marginaal tarief daarvoor (tamelijk)

onbelangrijk bvb. verlaging toptarief van 72%

• wel de belastingvrije som• aftrekken en verminderingen

bovendien: ‘massa’ van inkomen zit aan

de lagere tarieven

Page 67: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 67

3.2 progressiviteit

Bron: Eigen berekeningen op gegevens C. Valenduc (IPCAL2010)

Page 68: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 68

3.3 aftrekken en verminderingen

Bron: Eigen berekeningen op gegevens C. Valenduc (IPCAL2010)

Page 69: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 69

3.3 aftrekken en verminderingen

beinvloeden progressiviteit en/of

herverdeling

omdat ze anders verdeeld zijn over de

decielen dan de belasting zelf

Page 70: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 70

3.3 aftrekken en verminderingen

Bron: Eigen berekeningen op gegevens C. Valenduc (IPCAL2010)

Page 71: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 71

3.3 aftrekken en verminderingen

Bron: Eigen berekeningen op gegevens C. Valenduc (IPCAL2010)

Page 72: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 72

3.3 aftrekken en verminderingen

Bron: Eigen berekeningen op gegevens C. Valenduc (IPCAL2010)

Page 73: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 73

3.3 aftrekken en verminderingen

Bron: Eigen berekeningen op gegevens C. Valenduc (IPCAL2010)

Page 74: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 74

3.3 aftrekken en verminderingen

Bron: Eigen berekeningen op gegevens C. Valenduc (IPCAL2010)

Page 75: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 75

3.3 aftrekken en verminderingen

maar opnieuw: • zelfs indien sterk vertekend naar hoogste

inkomensklassen• het is gemiddeld “tarief” dat mee de invloed

op de herverdeling bepaalt

voorbeelden:• afschaffen aftrekbaarheid dienstencheques

gemiddeld tarief van 21,41% naar 21,48% herverdeling van 5,27 naar 5,29...

Page 76: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 76

3.3 aftrekken en verminderingen

wél relevant:• andere fiscale uitgaven (oa niet belaste inkomens)

die niet in IPCAL voorkomen• werkelijke beroepskosten• verschuivingen in aangifte: weg uit PB via

vervennootschappelijking• lagere belasting op bepaalde inkomsten (bevrijdende

roerende voorheffing)• fraude, ontwijking, ... zie studies Pacolet

=>vraag: hoe de “incidentie” volledig in kaart brengen?

eerste poging: ook andere “belastingen”

Page 77: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 77

3.3 aftrekken en verminderingen

Bron: Decoster (2009) Jaarboek Armoede

Page 78: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 78

3.4 hoe verdeling alle lasten in kaart brengen?

meer nodig, maar: verre van evident

niet alleen omwille van gebrek aan data(dat ook)

maar vooral: “een belasting is niet wat ze lijkt”

• twee productiefactoren: arbeid en kapitaal• worden in verschillende verhoudingen gebruikt in de

verschillende sectoren• afwenteling in de prijzen• verhoging belasting op kapitaal kan leiden tot minder

progressiviteit• ...

Page 79: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 79

3.4 hoe verdeling alle lasten in kaart brengen?

theoretisch: zeker niet beslecht!• of sparen al dan niet belast moet worden

(de discussie: inkomen of bestedingen?)• wat de optimale mix is van directe en

indirecte belastingen• bvb. Mirrlees Review

Page 80: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 80

Inhoud

1. Wat weten we over ongelijkheid?

2. Verklaringen

3. Evolutie herverdeling via fiscaliteit

4. Besluit (en aanbevelingen)

5. Demonstratie MEFISTO-model

Page 81: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 81

4. conclusies (1)

1. ongelijkheid: relevant en te lang verwaarloosd verkeerd begrepen marktefficiëntie => ideologisch!

2. verklaringen voor toenemende ongelijkheid:

complex

3. herverdeling: zeker niet enkel via belastingen

4. ons belastingsysteem herverdeelt wél

5. gemiddelde voet belangrijker dan stijgende

tarieven

Page 82: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 82

4. conclusies (2)

6. nood aan publieke/politieke verdediging

waarom belastingen betaald worden: verdedig publieke goederen! sociale zekerheidspremies zijn geen

belastingen

7. efficiëntie: belast op een brede basis

8. efficiënt én fair: belast factoren en

karakteristieken waar mensen geen verdienste aan hebben waar ze weinig kunnen op reageren

Page 83: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 83

Inhoud

1. Wat weten we over ongelijkheid?

2. Verklaringen

3. Evolutie herverdeling via fiscaliteit

4. Besluit (en aanbevelingen)

5. Demonstratie MEFISTO-model

Page 84: Workshop: De ongelijkheid in de fiscaliteit

A. Decoster: Ongelijkheid in Belastingen 64ste Vlaamse Sociale Week - 17 november 2011 84

www.flemosi.be