1

Woord vooraf We kijken in dit beknopte verslag terug op wat vorig jaar, het dertiende werkjaar alweer van het Vlaams Netwerk Watertechnologie TNAV, is gerealiseerd en werpen een voorzichtige blik vooruit naar wat 2016 ons denkelijk en hopelijk zal brengen. Het recente verleden heeft andermaal de bevestiging gebracht van de redenen waarom we in 2003 TNAV hebben opgestart. En die redenen zijn vandaag en morgen nog even geldig als toen. De hoofdreden is de noodzaak om samen te werken, zelfs al zijn velen onder ons elkaars concurrenten. Door deze krachtenbundeling ziet de buitenwereld wat hij aan ons heeft. Zo merkt de klant wat dit netwerk aan knowhow te bieden heeft, en dat is niet gering. Dat de leden-bedrijven niet voor buitenlandse concurrenten hoeven onder te doen (wel integendeel) is mede te danken aan de Flow of Technology, die echt wel meer behelst dan dat ene jaarlijkse en zeker ook kostbare Academia Meets Industry-evenement. Binnen TNAV vinden de organisaties met een commerciële roeping én de nodige expertise het aanzienlijke talent waarop onze kenniscentra, de buitengewone leden, terecht prat gaan. Deze verstandhouding tussen beide partijen heeft al heel wat vruchten afgeworpen en zal dat in de komende jaren zeker ook nog doen. Het veeljarige project De Blauwe Cirkel waarachter we in 2016 definitief een punt zetten is een schoolvoorbeeld van een multidisciplinaire aanpak waartoe talrijke, zeer diverse bedrijven zich aangetrokken voelden en dat ook op de actieve medewerking kon rekenen van diverse kenniscentra. Pas op het einde zullen we een balans kunnen opmaken en nagaan wat dit onderzoek concreet oplevert voor onze bedrijven. Maar De Blauwe Cirkel toont in elk geval aan, dat een breed gedragen initiatief zoals dit “VIS-traject” vleugels krijgt van zodra mensen met een verschillende achtergrond gaan samen zitten en brainstormen, van elkaar leren en collegiaal de taken verdelen. Niet dat het er allemaal gemakkelijker op wordt. Zonder de overheidssteun van wat tot onlangs nog IWT heette, waren we nooit zover geraakt. Koken kost nu eenmaal geld en innovatief onderzoek zeker ook. Het samengaan van IWT met het Agentschap Ondernemen in het nieuwe Agentschap Innoveren & Ondernemen (AIO) heeft veel te maken met transparantie en eenvoudiger structuren, maar even goed met zuinig beleid. Van onze overheid verwachten we ook niet minder. Maar het betekent ook dat we die overheidssubsidie meer dan ooit zullen moeten verdienen. Die hulp is dus geen hemels manna dat zomaar, jaar in, jaar uit op ons blijft neerdwarrelen. Alle hens aan dek dus. Over de nieuwe collectieve innovatieprojecten (VIS-IV, Cornet,…) die op stapel staan verneemt u verderop in dit activiteitenverslag meer. Maar het is het goed vast te stellen dat de leden hieraan ondertussen enthousiast meewerken, iets waarvoor we ze zeer dankbaar zijn, want meestal komt dit werk nog bovenop hun verantwoordelijkheid in hun onderneming of laboratorium. Wij zijn het inmiddels al gewend, maar het is niet vanzelfsprekend, dat deze mensen, meestal uw collega’s, tijdelijke werkgroepen vormen die marktontwikkelingen opvolgen en erover rapporteren, of die constructief meewerken aan nieuwe projecten… Die permanente samenwerking is een verworvenheid waarop we wel graag blijven rekenen.

2

Onze geïnstitutionaliseerde samenwerking met de milieudeskundigen (georganiseerd in VMx) is een andere vorm van krachtenbundeling. Ook de samenwerking met Nederland en Noordrijn-Westfalen willen we verder uitbouwen. En dan hebben we het hier nog niet eens over onze BMG, de Belgische Membraangroep, die als samenwerkingsverband zijn nut al jarenlang bewijst. We hebben dus wel een en ander op de agenda: dit alles is een kolfje naar de hand van onze nieuwe raad van bestuur, die al heel snel volop op kruissnelheid is gekomen. In de komende maanden en zelfs jaren stippelt deze raad de koers uit, zonder het einddoel, een maximale concurrentiekracht, uit het oog te verliezen. Die koers heeft TNAV altijd in gedachten, zoals moge blijken uit dit overzicht van recente activiteiten en nieuwe plannen. Uw TNAV-team

3

De leden Eind 2015 telde TNAV 93 leden, vier meer dan vorig jaar. Het aantal kernleden blijft gelijk: 15. We verloren een kernlid, namelijk De Watergroep, maar er kwam ook een kernlid bij: Smet-GWT. Bij die kern van 15 tellen we nog 54 geassocieerde leden. Ook hier verloren we er enkele: ABB, Air Products en SEW Eurodrive en kregen we er zes nieuwe: T&D Milieuadvies, VMx, Air Liquide, Newtec, Quality Pumps en Bernard Controls. TNAV vertegenwoordigt dus 69 bedrijven. Ook de buitengewone leden, de onderzoeks-en opleidingscentra en 1 NGO, Protos, zijn een belangrijke schakel in de Flow of technology waar ons netwerk voor staat. Eind 2015 hadden we 24 buitengewone leden. De Vakgroep Biosysteemtechniek van de Universiteit Gent en het Expertisecentrum Duurzame Energie van de Karel de Grote-Hogeschool sloten zich bij het netwerk aan. We kunnen dus stellen dat het Platform voor Watertechnologie een stevig netwerk is en een representatieve organisatie binnen de watersector. Ook in het komende jaar hechten we veel belang aan de relaties met onze leden. Nieuwe leden aantrekken blijft eveneens een prioriteit om ons netwerk nog daadkrachtiger te maken.

Het bestuur Op 27 augustus 2015 namen we afscheid van Luc Geuens, hoogleraar aan de Karel de Grote-Hogeschool en 12 jaar lang voorzitter van TNAV. We danken Luc voor zijn jarenlange inzet en zijn expertise die hij ten dienste stelde van ons netwerk. Ook Herman Bastiaenssens van Hydris Engineering gaf als ondervoorzitter de fakkel door. Dank je wel, Herman, voor je waardevolle inbreng en enthousiasme. Sinds 27 augustus is de raad van bestuur van TNAV als volgt samengesteld: -Voorzitter: Paul Van der Meeren (Professor aan de Universiteit Gent) -Ondervoorzitter: Piet De Langhe (General Manager van Pantarein) -Penningmeester: Marc Feyten (General Manager van Aaqua Waste Water Technology) -Secretaris: Paul De Weerdt (Business manager bij Vink) -Gewoon bestuurslid: Paul Ockier (General Manager van TNAV) Om de geassocieerde leden een stem te geven, maakt Paul De Weerdt van Vink deel uit van de raad van bestuur. Paul Van der Meeren vertegenwoordigt de buitengewone leden. Dagelijkse leiding en uitvoerend team: -General Manager: Paul Ockier -Blauwe Cirkel en innovatie-advies: John Buffel -Communicatie en administratie: Lieve Punie -Communicatie-advies: Paul Muys

4

Het VIS-traject De Blauwe Cirkel

Het Blauwe Cirkelproject zat in 2015 op kruissnelheid en dit op verschillende vlakken. De vele proeven en onderzoeken groeiden uit tot piloottesten bij Vlaamse bedrijven. Een schat aan nieuwe kennis en ontwikkelingen kwam vrij om met de gebruikersgroep te delen. De resultaten waren op zijn minst interessant te noemen. Waarover het Blauwe Cirkelproject ook weer gaat? Het is een innovatieproject waarin TNAV met federaties en kennisinstellingen samenwerkt, met de steun van IWT (inmiddels AIO, het Agentschap Innoveren & Ondernemen). Het project concentreert zich op hergebruik van water en valorisatie van zoutstromen in de industrie. Het projectteam definieerde en onderzocht 12 typestromen. De meest beloftevolle werden getest in het lab en opgeschaald naar piloottesten bij Vlaamse bedrijven. Op die manier wil de Blauwe Cirkel Vlaanderen op de kaart zetten met lokaal hergebruik van water en zouten uit moeilijk te verwerken afvalwaterstromen. Daarom maakten we in 2015 de resultaten van onze onderzoeken bekend bij een zo ruim mogelijk publiek. De resultaten van de pilootproeven op zoutstromen kwamen aan bod op de jaarlijkse TNAV-workshop op de Aquaramavakbeurs en het Blauwe Cirkelproject stond centraal op de TNAV-stand. Ook op Aqua Nederland in Gorinchem lichtten we op de beurs ons project toe. De onderzoekers van de stuurgroep namen de resultaten mee de wijde academische wereld in. Ze stelden de resultaten voor aan (inter)nationale onderzoekers en bedrijven op het allereerste Resource Recovery Technology-congres in Gent, het Vlaams-Nederlands Watersymposium in Breda, tijdens de tweede International Workshop on Membrane Destillation in Ravello, Italië, bij de Young Water Professionals in Leeuwarden en last but not least op de Studienamiddag Water van Centexbel in Gent.

5

De TNAV-stand + het Blauwe Cirkelproject op Aqua Nederland 2015

In het jaarverslag van 2014 kreeg u een gestructureerd overzicht van de verschillende typestromen en de onderzoeksvelden ingedeeld per sector. Omdat 2015 in het teken van de praktijk stond, krijgt u nu een overzicht dat ingedeeld is volgens de piloottesten. We kijken ook vooruit naar de markt van vraag en aanbod van herwonnen grondstoffen. Monks Eind 2014 al gingen we aan de slag bij Monks International, een textielbedrijf uit Wielsbeke. In samenwerking met Desotec introduceerden we bij hen een actiefkoolinstallatie die organisch materiaal uit een problematische Na2SO4-rijke afvalwaterstroom kan filteren. Dit Na2SO4

is afkomstig van een reactief verfproces waar het als elektrolyt gebruikt wordt om organische kleurstoffen aan textiel te binden. Door deze actiefkoolbehandeling kan het Na2SO4 niet alleen helemaal herwonnen worden, maar ook terug ingezet voor nieuwe verfprocessen in het volledige kleurspectrum. De kosten van dit herwinningsproces blijken nu nog niet overeen te stemmen met de economische realiteit. Enerzijds heeft dit te maken met de beperkte beladingscapaciteit van het actief kool voor er een doorbraak optreedt. Die wordt veroorzaakt door de aard van het organische materiaal. Anderzijds houdt dit verband met de huidige lage lozingskosten. Bij een aanrekening van de werkelijke verwerkingskosten bij strengere lozingsnormen, zou de recuperatiepiste wel interessanter worden. We bekeken ook alternatieve technieken van dichtbij, zoals een voorbehandeling met nanofiltratie en een UV-behandeling. Beide methodes bleken voordeliger dan de oorspronkelijke behandeling. Validatie gebeurde enkel op labschaal, maar rekening houdend met de hogere COD-belasting van de pilootschaal. De UV-oxidatietest verliep in samenwerking met DVD Technology, waarbij een Duitse partner 90% COD-verwijdering realiseerde zodat het Na2SO4 opnieuw kon worden ingezet. Volgens de kostenberekening van DVD Technology zou

6

de oxidatie een stuk goedkoper zijn dan een actiefkoolbehandeling. Personeels-en aansluitingskosten van de installatie zijn in deze berekening echter niet inbegrepen. Een vergelijkende studie met een NF-AK-behandeling hield wat de kosten betreft het midden tussen de UV-behandeling en de enkelvoudige actiefkoolbehandeling. Induss In het voorjaar bundelden we binnen de gebruikersgroep de krachten van de UGent, Induss en Eurowater om het regeneraat van een voorgeschakelde ionenwisselaar (IEX) in te zetten voor efficiëntere RO-filtratie. Hierdoor konden we het concentraat van de RO-installatie tegelijk gebruiken om de ionenwisselaar te regenereren. Omdat het influent van deze procesplant bestaat uit brak dokwater, bevat het -afhankelijk van het seizoen- een hoge tot vrij hoge concentratie aan zouten. Door tweewaardige kationen (Ca2+ en Mg2+) via ionenwisseling te scheiden van monovalente kationen (Na+) kan deze stroom scaling van membranen voorkomen en dus een efficiënter RO-proces creëren. Het concentraat van dit RO-proces bevat een hoge dosis NaCl en kan dus op zijn beurt worden ingezet voor de regeneratie van de ionenwisselaar. Zo sluit de cyclus zich. In de praktijk bleek deze proefopstelling grotendeels dezelfde resultaten op te leveren als op labschaal. Door de opschaling moesten we voor een volledig herstel van de harscapaciteit van de ionenwisselaar nog een kleine hoeveelheid NaCl toevoegen aan de RO-pekel. Omdat de techniek zo eenvoudig en efficiënt bleek, voerden we een economische analyse uit. Die wees uit dat een klassieke RO-installatie met toevoeging van antiscalants een geringe meeropbrengst biedt in vergelijking met een klassieke IEX-regeneratie met pekel. Winnen we de pekel echter uit het concentraat van de RO en vermijden we zo ook de antiscalants zoals in onze opstelling, dan zorgt dit wel degelijk voor een grotere opbrengst. In de kostenberekening hielden we rekening met de personeelsbezetting, energie, zouten, antiscalants en gingen we uit van een op 10 jaar af te schrijven installatie. Ecover Het project met de pilootopstelling bij Ecover is in het verslagjaar ook afgerond. Halfweg 2014 startten we bij dit bedrijf een opstelling waarbij we het regeneraat van een ionenwisselaar voor ontharding van leidingwater filterden door een combinatie van nanofiltratie en membraandestillatie. Zo konden we via nanofiltratie het monovalente kation Na+ scheiden van tweewaardige kationen zoals Mg2+ en Ca2+ en het filtraat via membraandestillatie verder opconcentreren. De overgebleven pekel van de MD-installatie bevatte zo genoeg NaCl om hem opnieuw in te zetten bij de regeneratie van het hars van de ionenwisselaar. Ook dit bleek een technologisch succesverhaal. In de MD-pekel bleef een zeer kleine fractie calcium achter, waardoor we slechts een minimum aan antiscaling moesten toevoegen om het effect van het regeneraat op het harsbed te verhogen. De technologie is ook hier pas economisch interessant als de afvoerkosten voor het afvalwater verhogen of als de opstelling opgeschaald wordt tot grotere debieten.

7

Varia en vooruitblik In 2015 ging de Blauwe Cirkel in zee met Cargill. Dit agro-industrieel bedrijf toonde grote interesse voor onze typestroom over recuperatie van Na2SO4 en trad eind 2014 toe tot de gebruikersgroep. Prompt stelde het bedrijf voor om een pilootinstallatie op te starten in de fabriek in Sas van Gent. In september gingen de KULeuven en Cargill samen van start. De filtratie van het zout verloopt alvast goed. In de loop van 2016 krijgt u meer details. We zijn ook druk in de weer bij een aantal bedrijven. Bij Edelchemie behandelen we op dit moment een ammoniumnitraatstroom uit neutralisatie van zuren en basen met NF om metalen te verwijderen. Zo wordt het zout bruikbaar als meststof. Pantarein zou dit jaar bij brouwerij Huyghe het proces inzetten om het concentraat van RO te hergebruiken om een ionenwisselaar te regenereren. Bij Concordia staat er een piloottest op stapel, vergelijkbaar met die bij Ecover. In 2016 gaan we verder op zoek naar het punt waar vraag en aanbod elkaar raken. In de laatste fase van het project tasten we naast lokaal hergebruik van zouten de mogelijkheden af om afzetmarkten te creëren voor deze hernieuwde grondstoffen. Hiervoor werken we sinds 2015 samen met de onderzoekers van Symbiose, een project waarin men reststromen wil valoriseren. We onderzochten de kansen en valkuilen van REACH-certificaten en grondstoffenverklaringen. Zelf testten we ook enkele pistes uit. Meer nieuws hierover krijgt u later dit jaar. Veel meer zelfs. Op het slotevenement van de Blauwe Cirkel, op 30 juni bij Fedustria in Gent, doen we het hele project en het eindverslag voor iedereen uit de doeken. Uitnodigingen volgen!

8

Andere activiteiten Op 21 april waren we te gast in het gloednieuwe hoofdkwartier van Waterleau in Wespelaar (bij Leuven). Silvio Giovanelli van Profex toonde ons hoe we de wet optimaal kunnen toepassen om de heffing op de lozing van afvalwater tot een minimum te beperken. Dit deed hij aan de hand van praktijkvoorbeelden. Ook VMx, de beroepsvereniging van milieuprofessionals met wie TNAV een kruislidmaatschap heeft, stelde zichzelf voor. Een evenement dat dit jaar erg in de smaak viel was het bezoek aan Atlas Copco op 23 juni net voor de zomervakantie. We kregen er een rondleiding door de productiefaciliteiten en zagen hoe de compressoren en andere apparaten geproduceerd worden. Een kernachtige uiteenzetting gaf ons een overzicht van de blowers die gebruikt worden in de waterzuivering. Een informele ontmoeting in het bedrijfscafé was het sluitstuk van deze interessante namiddag.

Herman en Pascal testen een nieuw soort pomp

9

Nog een gedenkwaardige bijeenkomst hadden we op 6 oktober bij de Tiense Suikerraffinaderij. Hoe een biet getransformeerd wordt in een klontje suiker werd ons duidelijk uitgelegd tijdens een bezoek aan de suikerfabriek. TNAV-kernlid Veolia toonde met gepaste trots de anaerobe waterzuiveringsinstallatie die het in Tienen gebouwd heeft.

Bezoek aan de Tiense Suikerraffinaderij op 6 oktober

Aquarama en de TNAV-workshop Enkele weken later, op 22 oktober, was er de jaarlijkse vakbeurs van Aquarama en bijhorende TNAV-workshop. Tien jaar al is TNAV de vaste partner van Aquarama voor de organisatie van dit evenement. Dit jaar was dan ook een feesteditie, die een recordaantal aanwezigen trok: méér dan 850 bezoekers zakten af naar Haasrode en vonden er niet minder dan 360 stands. De TNAV-workshop had ook dit jaar als thema Duurzaam watermanagement in de industrie. Een 80-tal personen namen deel aan het eerste deel van de workshop. Ze luisterden naar: -Peter Cauwenberg van VITO die de resultaten van pilootproeven op zoutstromen van het VIS-traject de Blauwe Cirkel presenteerde. -Jonas Van Delsen van Hydris Engineering die sprak over het Sustain®concept: optimalisatie van stoomketelbeheer. -Eddy Jansen van Spirotech die uitlegde hoe vuil uit proceswater continue kan verwijderd worden. -Koen Huysman van Pidpa gaf een uiteenzetting over de biologisch-adsorptieve ontijzering van grondwater. -Jannes Soutaer van Induss ten slotte stelde een aantal praktijkcases rond waterhergebruik voor. In de namiddag was er een gemeenschappelijke sessie met VMx, wat voor heel wat extra deelnemers zorgde.

10

Achtereenvolgens luisterden ze naar: -Nicolas Heinen uit Denemarken over Cost saving in industrial waste water treatment by recovery of valuable products and water re-use, -gevolgd door Dorine Van Daele van DVD Technology met UV-gebaseerde AOP in de chemische en farmaceutische industrie. -Wim Moerman van NureSys deelde met de aanwezigen zijn nieuwe inzichten en praktische toepassingen over precipitatie van struviet in een RWZI. -Michel Danau van Veolia Water Solutions & Technologies sloot de workshop af met een exposé over waterhergebruik bij Friesland Campina.

De TNAV + Blauwe Cirkelstand op de Aquaramabeurs op 22 oktober, met John Buffel

De TNAV-workshop diezelfde dag

11

Academia Meets Industry Op 1 december werden we ontvangen op de Campus Kortrijk van de Universiteit Gent voor het laatste evenement van dit jaar, Academia Meets Industry. Stijn Van Hulle sprak over het recente wateronderzoek van zijn team en gidste ons door de laboratoria van LIWET (Laboratorium voor Industriële Water-en ecotechnologie). Iedereen keek echter uit naar de uitreiking van de twaalfde TNAV-watertechnologieprijs. Dit jaar waren er zes inzendingen, niet zo veel in vergelijking met vorige jaren. -Dunne film nanocomposiet membranen: controle over de positie van de vuller Rhea Verbeke - KULeuven COK -Encapsulation of Engineered Nanoparticles in Porous Materials for Removal of Arsenic Species from Water, Nina Ricci Nicomel - UGent Ecochem -Ozonisatie van secundair effluent: opvolging en controle van micropolluentverwijdering Emma Deniere - UGent Campus Kortrijk -PH hysteresis & electrolysis for zero-chemical input control of fermentation processes Pieter Candry - UGent LabMET -Recycling plastic waste to purify water - development of plastic waste derived membranes for sustainable, low-cost water filtration, Jan Fockedey - KULeuven CIT -Energy-efficient seawater desalination: a comparison between reverse electrodialysis and assisted reverse electrodialysis as pre-treatment for reverse osmosis Ella Criel - UGent PalnT Het was Emma Deniere van de Universiteit Gent die met haar eindwerk Ozonisatie van secundair effluent de hoofdprijs in de wacht sleepte. Haar eindwerk bleek voor de jury het meest bruikbare. Bruikbaarheid is het belangrijkste selectiecriterium. Jan Fockedey gaf een uitmuntende presentatie en eindigde tweede. Zijn studie over de productie van membranen uit plastic afval biedt een duurzame en ecologische oplossing voor de plastic afvalberg in de wereldzeeën. Karel Folens, de mentor van Nina Ricci Nicomel, presenteerde de thesis in haar plaats. Nina werd de derde finaliste. Ze was al teruggekeerd naar de Filipijnen.

12

Jan Fockedey met Membranen uit plastic afval op AMI, 1 december

Emma Deniere neemt de hoofdprijs in ontvangst van voorzitter Paul Van der Meeren op AMI

13

De Belgische Membraangroep De eerste activiteit van de Belgische Membraangroep dit jaar was de workshop Membranen in bioraffinaderijen op 5 maart bij Bio Base Europe in het Gentse havengebied. Een spreker van VITO en drie internationale sprekers gaven een duidelijke uiteenzetting over dit gespecialiseerde onderwerp. De aanwezigen werden zeker niet teleurgesteld. Het bezoek aan het lab en de pilootinstallatie lichtte een tipje van de sluier op van de activiteiten van deze eerste biogebaseerde pilootfabriek. Op 29 oktober ontving Vlevico, het vleesverwerkende bedrijf van de Colruytgroep, een selecte delegatie van de BMG voor de thema-avond Membranen in de voedings-en brouwerijsector. Met vier uitstekende presentaties wisten de sprekers de 30 aanwezigen van verschillende kenniscentra en bedrijven zeer te boeien. Een speciale vermelding verdient Markus Kyburz van Kyburz Consulting uit Zwitserland die met zijn presentatie een zeer verhelderende uiteenzetting gaf over de toepassing van membraanfiltratie in de voedings-en drankenindustrie. Kris Lambert van Veolia en Frank De Poortere van De Watergroep stelden de state-of-the-art proceswaterinstallatie voor die Veolia voor Vlevico ontwierp. De aanwezigen konden op de netwerkreceptie achteraf nog uitgebreid van gedachten wisselen. Ook dit jaar plant de BMG een aantal workshops. De eerste workshop, met als thema Membrane Fouling, vindt plaats op 14 april bij Tereos Syral in Aalst. Later dit jaar komt er een themanamiddag rond Anaerobic MBR op de KU Leuven. Op 28 juni organiseert het Nederlands Membranengenootschap de tweejaarlijkse membraanposterdag, waaraan de BMG meewerkt.

BMG thema-avond Membranen in de voedings-en brouwerijsector op 29 oktober

14

Samenwerking Samen sterk door krachtenbundeling. Centraal dit jaar stond de samenwerking met VMx en Envaqua. Met VMx ging TNAV een kruislidmaatschap aan. VMx vzw groepeert milieucoördinatoren, milieudeskundigen, MER-deskundigen, kortom alle milieuprofessionals. Samen met VMx organiseerde TNAV enkele lezingen op de Aquaramavakbeurs. Envaqua is de fusie van de VLM, de Nederlandse Vereniging van Leveranciers van Milieutechnologie, en Aqua Nederland, de branchevereniging voor de waterbehandelingssector. Branchemanager is André Braakman, die op de ledenvergadering van zes oktober zijn vereniging kwam voorstellen. De raad van bestuur van TNAV en die van Envaqua staken in het verslagjaar de koppen bijeen tijdens de beurs Aqua Nederland, waarvan Envaqua de eigenaar is. Ook in het nieuwe jaar willen beide verenigingen verder gaan samenwerken. Meer daarover in de vooruitzichten. Het lopende VIS-traject De Blauwe Cirkel, dat in dit verslag al uitvoerig aan bod kwam, is een groots samenwerkingsproject van TNAV. TNAV is lid van Vlakwa, het Vlaams Kenniscentrum Water, dat aan het einde van het jaar opgegaan is in VITO. Dit jaar waren er enkele overlegvergaderingen. Een andere, langlopende samenwerking heeft TNAV met de Belgische Membraangroep. Alle TNAV-leden zijn automatisch lid van de BMG. TNAV is stichtend lid van de BMG en neemt de administratie voor zijn rekening.

TETRA In 2015 werkte TNAV mee aan meerdere TETRA-watertechnologieprojecten. Het zijn onderzoekscentra die deze innovatieprojecten met co-financiering opzetten. Ze hebben als doel de innovatiecapaciteit van bedrijven te verhogen door kennis en technologie in concrete toepassingen met een economische meerwaarde om te zetten. VIVES Extensieve Groendaken (2014 - …) De doelstelling van het project van de VIVES-hogeschool uit Roeselare is een kwalitatieve uitbouw van groendaken in Vlaanderen. Het draait daarbij vooral om waterretentie en energierecuperatie. De eerste fase van het project, de literatuurstudie over wetgeving en technische mogelijkheden, werd afgerond in juni 2015. De gebruikersgroep besloot dat het project zich verder dient toe te spitsen op de commercialisering van deze groendaken. Of dit project goedgekeurd wordt, valt nog af te wachten, maar het biedt zeker een meerwaarde voor onze sector.

15

FYBAR (2014 – 2016) De KULeuven Campus Kortrijk koos in 2014 om met stortplaatspercolaat aan de slag te gaan. Na inleidend onderzoek besloten ze dit te behandelen in een zuiveringstrein die bestond uit achtereenvolgens: biologische zuivering, flocculatie-coagulatie, actief kool als polishing en ionenwisseling. De uitwerking gebeurt nu op labschaal. FarWaPur (2014-2015) In het FarWaPur-project gaan de KULeuven, de KHLeuven en de VMM farmaceutische micropolluenten in het afvalwater van ziekenhuizen en RWZI’s te lijf met AOP (Advanced Oxidation Processes). In 2014 screende het team een heel aantal micropolluenten en besliste toen om zich toe te leggen op vier ervan: diclofenac, estradiol, iopromide en sulfamethoxazole. Ze testten een vijftal combinaties van ozonisatie en UV-behandeling bij zeer hoge concentraties. Ecotoxiciteitstesten wezen uit dat de behandeling wisselende tot afdoende resultaten opleverde afhankelijk van de concentratie aan micropolluenten. Duidelijkheid over de synergie van de verschillende oxidatietechnieken is er nog niet. ReciDigest ( 2015 – 2017) De KULeuven en de UGent sloegen eind 2015 de handen in elkaar om het rendement van anaerobe vergisters te verbeteren door het digestaat te recirculeren naar de vergister. Anders dan bij de klassieke benadering, zal ReciDigest het digestaat nabehandelen in plaats van het substraat voor te behandelen. Ook gaan de deelnemers aan het project ammonium van het digestaat strippen omdat de stof een inhiberende werking op de vergisting heeft. Recuperatie van dit ammonium voor hergebruik behoort tot de mogelijkheden. INCA (2012 -2014) In het najaar van 2015 bracht het INCA-project van de Universiteit Antwerpen een eindverslag uit. In deze studie wilde het onderzoeksteam de stikstofcyclus bij anaerobe waterzuivering kortsluiten en behouden om zo een reductie van het zuurstof- en COD-verbruik te krijgen. De onderzoekers slaagden erin om deze cyclus in hoge mate te kortsluiten. Het resultaat is een nitratiegraad van minstens 80%. Een beluchtingsduurregeling in combinatie met een step-feed-voedingsritme vormden de sleutel tot het succes. Deze combinatie zorgt ervoor dat het gevormde nitriet niet kan oxideren tot nitraat en dat het snel kan afgevoerd worden.

16

Communicatie Essentieel in de werking van een netwerk is communicatie. TNAV wil zijn leden het gevoel geven dat ze lid zijn van een hechte gemeenschap waarvoor hun belang topprioriteit is. Zo creëerde TNAV dit jaar een nieuwe website waar de leden centraal staan binnen de rubriek watermarkt. In deze rubriek zijn alle aangesloten bedrijven in verschillende categorieën opgenomen. De kernleden krijgen extra aandacht. Bedoeling van deze nieuwe website is dat de eindgebruiker die een oplossing voor zijn waterprobleem zoekt snel bij het juiste bedrijf terechtkomt. De rubrieken ‘nieuws’ en ‘evenementen’ zullen voortdurend geüpdatet worden. De website wordt een stuk dynamischer en weerspiegelt een levende organisatie. Gekoppeld aan de nieuwe website zijn de nieuwsbrieven die om de twee maanden verschijnen: de vinger aan de pols van het nieuwste uit de watertechnologiewereld. Ook hier staat nieuws van onze leden, zoals nieuwe projecten of ontwikkelingen, op de eerste plaats. Met de nieuwsbrief informeert TNAV zijn leden ook over geplande en voorbije evenementen. Nieuwe leden worden eveneens aangekondigd. Vindt u een nieuwsitem interessant en wil u meer lezen? Dan komt u door een klik op de website terecht. Een link dus tussen nieuwsbrief en website. De leden-bedrijven kunnen nog steeds rekenen op uitvoerige bedrijfsreportages waarin veel aandacht besteed wordt aan hun activiteiten. De eerste paragraaf verschijnt in de nieuwsbrief en de volledige reportage wordt op de website geplaatst zodat het profiel up-to-date blijft.

17

Vooruitzichten U raadt het al: 2016 wordt voor TNAV alweer een belangrijk jaar. Het VIS-traject de Blauwe Cirkel gaat zijn laatste half jaar in en begint aan de eindsprint. Rest ons de disseminatie van de resultaten. De intensieve en vruchtbare samenwerking van TNAV met de bedrijven uit de gebruikersgroep en de kenniscentra culmineert in een slotcongres op 30 juni. Alle TNAV-leden zijn op dit evenement uitgenodigd. Ondertussen kijken we verder. In januari diende TNAV een nieuw projectvoorstel in bij IWT. Het gaat om een project rond meet-en regeltechniek, een VIS-traject voor innovatievolgers. Om dit project voor te bereiden richtten we in december al een tijdelijke werkgroep meet-en regeltechniek op. Deze werkgroep is samengesteld uit vertegenwoordigers van bedrijven en kenniscentra en kwam al twee keer samen. Doel van het project is om de best beschikbare technologie op het gebied van meet-en regeltechniek in te zetten voor een zo efficiënt mogelijke sturing van een biologische waterzuivering. Onderzoek wordt er binnen dit project niet gevoerd. Het project heeft een looptijd van twee jaar en zou in september starten. In het kader van CORNET staat in maart een tweede project, eveneens rond meet-en regeltechniek, op stapel. In tegenstelling tot het VIS-traject voor innovatievolgers, is dit project wél een onderzoeksproject. Het onderzoek zou gebeuren aan de Universiteit Gent en een nog nader te bepalen Duitse onderzoeksinstelling. TNAV zal het project coördineren en instaan voor de verspreiding van de resultaten. De talrijke opkomst dit jaar bij de bedrijfsbezoeken bevestigde de interesse van de leden voor zulke evenementen. Daarom gaat TNAV ook in 2016 onverminderd voort om boeiende ledenactiviteiten te organiseren waar de leden elkaar kunnen treffen en ideeën kunnen uitwisselen. De Aquaramavakbeurs vindt dit jaar enkele weken vroeger plaats, namelijk al op 12 oktober. In samenwerking met VMx zal TNAV er weer een stevige workshop organiseren met presentaties over de laatste ontwikkelingen uit het domein van de watertechnologie. Het jaarlijks terugkerende Academia Meets Industry-evenement is toe aan een revisie. Dit jaar trok de editie in Kortrijk niet erg veel belangstellenden. Misschien wordt het stilaan tijd om AMI in een nieuwe formule te gieten. Een netwerk moet immers trouw blijven aan vaste waarden maar moet ook durven vernieuwen en vooruit denken. Op Aqua Nederland in Gorinchem van 15 tot 17 maart heeft TNAV alvast zijn stand geboekt. Een overlegmoment met Envaqua staat hier op de agenda. Samenwerking, ook over de grenzen heen.

18

Vlaams Netwerk Watertechnologie

Onze leden – status 31 december 2015

Totaal 93 leden: 69 bedrijven, 23 onderzoekscentra en 1 NGO (Protos)

Kernleden (15)

Aaqua nv, Bonheiden, www.aaqua.com

Besix Sanotec nv, Brussel, www.besixsanotec.com

Desotec nv, Roeselare, www.desotec.com

Deckx Elektro Mechanica nv, www.deckx-em.be

Global Water Engineering nv, Loppem, www.globalwe.com

Hydris Engineering bvba, Waregem, www.hydrisengineering.com

Metis nv, Beringen, www.metisnv.be

Pantarein bvba, Haacht, www.pantarein.be

Purazur nv, Zwijndrecht, www.purazur.com

Smet-GWT nv, Dessel, www.smetboring.be

Spirotech bvba, Tessenderlo, www.spirotech.be

Trevi nv, Gent, www.trevi-env.com

Veolia Water Solutions & Technologies nv, Tienen, www.veoliawaterst.be

Visser & Smit Hanab nv, Gent, www.vshanab.be

Waterleau nv, Wespelaar (Leuven), www.waterleau.com

Geassocieerde leden (54)

3M Belgium nv, Diegem, www.3m.eu/filtration

Air Liquide, Evere, www.airliquide.com

Alfa Laval Benelux nv, Brussel, www.alfalaval.com

Aqua Belgica vzw, Brussel, www.aquabelgica.be

Aquarama (FCO Media bvba), Dottenijs, www.fcomedia.be, www.aquarama.be

Aquasystems International nv, Halle, www.aquaturbo.be

Arcadis Belgium nv, Antwerpen, www.arcadisbelgium.be

Atlas Copco België nv, Overijse, www.atlascopco.com

Bernard Controls Benelux, Halle, www.bernardcontrols.com

Brenntag nv, Deerlijk, www.brenntag.be

CenPoTech bvba, Deinze, www.cenpotech.be

CGK Group, Gullegem, www.cgk-group.com

Conwed Plastics NV, Genk, www.conwedplastics.com

DVD Technology a.c.k. aqua concept Benelux, Evergem, www.dvd-technology.be

Edo Pumps nv, Boom, www.edopumps.be

Endress+Hauser Belux nv, Brussel, www.endress.be

Eurowater Belgium nv, Nazareth-Eke, www.eurowater.be

Festo Belgium nv, Brussel, www.festo.be

GE Water & Process Technologies bvba, Herentals/Heverlee , www.ge.com/be/nl/

GEA-Westfalia Separator Belgium nv, Schoten, www.gea.com

Gemü Valves bvba, Wemmel, www.gemue.be

Georg Fischer nv, Brussel, www.georgfischer.be

19

Grontmij Belgium NV, Brussel, www.grontmij.be

Grundfos Bellux nv, Aartselaar, www.grundfos.be

Hach nv, Mechelen, be.hach.com

INDUSS nv, Antwerpen, www.induss.eu

IWAKI Belgium nv, Tessenderlo, www.iwaki.be

Jumo Automation bvba, Eupen, www.jumo.be

Krohne Belgium nv, Groot-Bijgaarden, www.krohne.com

KSB Belgium nv, Waver, www.ksbbelgium.be Laborelec cvba, Linkebeek, www.laborelec.com

Nalco Belgium nv, Antwerpen, www.nalco.com

Newtec Water Systems nv, Mechelen, www.newtecwatersystems.eu

Nuresys bvba, Waregem, www.nuresys.org

Packo Inox nv, Diksmuide, www.packopumps.com

PCA nv, Aalst, pcawater.com

Pentair Valves and Controls, http://valves.pentair.com/valves

PIDPA cv, Antwerpen, www.pidpa.be

ProMinent Belgium nv, Tubeke, www.prominent.be

Quality Pumps, Lochristi, www.qualitypumps.be

Robuschi Benelux bv, Eke, www.robuschi-benelux.nl

seepex GmbH , Bouwel, www.seepex.com

Siemens nv, Brussel, www.siemens.be

SNF Water, Edegem

SPX Process Equipment nv, Erpe-Mere, www.johnson-pump.com

Stabo cvba, Leuven, www.stabo.be

Sulzer.Wastewater Belgium, www.sulzer.com

TAUW België nv, Leuven (Wijgmaal), www.tauw.be

T&D Milieuadvies, www.td-milieuadvies.be

Vink nv, Heist-op-den-Berg, www.vink.be

VMx vzw, Gent, www.vmx.be

WEG Benelux SA, www.weg.net/be

WFT nv, Aalst, www.wft.be

Xylem Water Solutions Belgium bvba, Zaventem, www.xyleminc.com

Buitengewone leden (24)

BioGEM (Bio-Chemical Green Engineering & Materials), UAntwerpen,

www.uantwerpen.be/en/rg/biogem/

BIOMATH, Vakgroep Toegepaste Wiskunde, Biometrie en Procesregeling, Universiteit Gent,

http://biomath.ugent.be

CHEMTECH, Laboratorium voor Chemische Procestechnologie, Technologiecampus Gent,

iiw.kuleuven.be/gent

CHIS, departement Chemical Engineering van de Vrije Universiteit Brussel,

wwwir.vub.ac.be/CHIS/

CREaS (Bio-& chemical Systems Technology, Reactor Engineering and Safety), CIT,

K.U.Leuven, www.kuleuven.ac.be/cit

C.ES&T, Centre Environmental Science and Technology, Universiteit Gent,

www.cms.ugent.be

COK, Centrum voor Oppervlaktechemie en Katalyse; Departement Interfase-chemie,

Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen, K.U.Leuven,

www.biw.kuleuven.be/ifc/cok/membrane.htm

Ecochem, laboratorium Analytische en Toegepaste Ecochemie, Universiteit Gent,

www.ecochem.ugent.be

EnVOC, onderzoeksgroep Organische Milieuchemie- en Technologie, Universiteit Gent,

www.envoc.ugent.be

20

Expertisecentrum Duurzame Chemie, Karel de Grote-Hogeschool Antwerpen,

www.kdg.be/duurzame-chemie

UC Limburg vzw, Diepenbeek, www.ucll.be

Lab voor Milieu-en Biomassatechnologie, UGent, Campus Schoonmeersen, www.ugent.be LabMET, Universiteit Gent, http://labmet.ugent.be Onderzoeksgroep Duurzame Chemische Procestechnologie, Thomas More, Campus De Nayer,

Sint Katelijne Waver, www.thomasmore.be

Onderzoeksgroep Chemie, departement Industriële Wetenschappen en Technologie, Kath.

Hogeschool Brugge-Oostende, Oostende, www.khbo.be/chemie

PaInT, onderzoeksgroep Deeltjes- en Grensvlaktechnologie, Universiteit Gent,

www.paint.ugent.be

PETLab, Thomas More, Campus De Nayer, www.kuleuven.be/petlab

PROTOS, Gent, www.protos.ngo

SPHERE (Systemic Physiological and Ecotoxicological Research), Universiteit Antwerpen,

www.sphere.be LIWET, Lab voor industriële water-en ecotechnologie, UGent Campus Kortrijk,

www.howest.be

Vakgroep Natuur-en Voedingswetenschappen, Faculteit Natuur en Techniek, HoGent,

Campus Schoonmeersen, www.hogent.be

Vakgroep Biosysteemtechniek, Universiteit Gent, www.ugent.be/bw/biosysteemtechniek

VITO*, Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek, Mol, www.vito.be VMM, de Vlaamse Milieumaatschappij, Erembodegem, www.vmm.be

*eveneens geassocieerd lid