Woord en Daad jaarverslag 2012: Spiegelen

WOORD EN DAAD

Postbus 560

4200 AN Gorinchem

Spijksedijk 16E

4207 GN Gorinchem

Tel 0183-611800

Fax 0183-611808

[email protected]

www.woordendaad.nl/jaarverslag

Rabobank NL64 RABO 0385 4870 88

t.n.v. Woord en Daad, Gorinchem

VORMGEVING

Reprovinci

PRODUCTIE

Drukkerij Thijsen

FOTOGRAFIE

Woord en Daad, Jonneke Oskam - Karakteristiek Fotografi e

Woord en Daad is een Algemeen Nut Beogende Instelling. Voor testamentaire

beschikkingen luidt ons adres: Stichting Reformatorische Hulpaktie Woord en Daad,

gevestigd te Gorinchem. Onze stichting is ingeschreven onder nummer 41118168, bij

de Kamer van Koophandel te Tiel en staat onder controle van een registeraccountant.

JAA

RV

ERSLA

G 2

01

2 •

Spiegelen

JAARVERSLAG 2012

2012

Woord en daad verbindt vanuit

bijbels perspectief mensen over de hele Wereld in

hun strijd tegen armoede.

Jaarverslag 2012

20 12

1

2

3

Kort en bondig 7

spiegeltje, spiegeltje... 11

Ontwikkelingen in 2012 12

Strategie, viSie en beleid1.1 Inleiding 15

1.2 Missie, visie en kernwaarden 15

1.3 strategie 16

1.4 Beleid 16

1.5 sterkte-zwakteanalyse 17

van ontwikkelingsorganisatie naar sociale onderneming 18

Het WerK in Het ZUiden2.1 Inleiding 21

2.2 Basisvoorzieningen en noodhulp 21

2.3 Onderwijs 24

2.4 Beroepsonderwijs en -training en arbeidsbemiddeling 28

2.5 agribusiness en enterprise development 30

2.6 versterken regionale allianties en capaciteitsopbouw 33

2.7 Beleidsbeïnvloeding 34

2.8 resultaatmanagement en leren 35

Boer Issa aki uit Benin vertelt 40

Het WerK in Het noorden3.1 Het werk in het Noorden 43

3.2 Beleidsbeïnvloeding Nederland en europa 46

3.3 Bewustwording 47

3.4 Communicatie en fondsenwerving 48

3.5 Werken met donorteams 52

3.6 Communicatie via media 53

Inhoudsopgave

intermezzo t

intermezzo t

Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen4

4

5

6

7

MEER DETAILINFORMATIEwoordendaad.nl/jaarverslag

gedeelde passie voor kinderen 54

interne organiSatie4.1 Ontwikkelingen in de organisatie 57

4.2 effectiviteit risicomanagement in 2012 60

4.3 Kwaliteitsmanagement 61

4.4 Codes/certificering 61

Filippijnse technische vakschool blij met kennisuitwisseling 62

beStUren en toeZicHt HoUden5.1 Inleiding 65

5.2. Bestuurlijke verantwoording 65

5.3 Beloning en salaris van de raad van bestuur 72

5.4 Bestuurlijk functioneren 73

verantwoordingsverklaring raad van bestuur 76

verantwoordingsverklaring raad van toezicht 77

voorUitbliK6.1 De dynamiek in onze werkomgeving 79

6.2 Toekomst: Werk in het Zuiden 79

6.3 Toekomst: Werk in het Noorden 80

6.4 Toekomst: Organisatie, bestuur en kwaliteit 81

Financiële verantWoording7.1 Jaarrekening 83

7.2 Controleverklaring 111

7.3 Begroting 2013 113

bijlagenraad van bestuur en raad van toezicht 116

Nevenfuncties 117

Functies 118

Organogram 121

Procesbeheersing, risicobeheersing en verantwoording 124

Onderzoeksrapport 131

stakeholders en netwerken 132

Theory of Change 134

intermezzo t

intermezzo t

Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen 5

2012Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen6

2012Kort en bondig

7Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen

t WIE Woord en Daad is een ontwikkelingsorganisatie die vanuit

Bijbels perspectief armoede bestrijdt in afrika, azië en

Midden- en Zuid-amerika.

t WATWoord en Daad werkt aan de thema’s: onderwijs, beroeps-

onderwijs en –training, arbeidsbemiddeling, agribusiness

en bedrijfsontwikkeling, basisvoorzieningen (water, voe-

ding, gezondheid, landbouw) en noodhulp. In Nederland

wil Woord en Daad mensen, bedrijven en overheid

bewustmaken van hun verantwoordelijkheid ten aanzien

van armoede wereldwijd.

t WAAR Woord en Daad is werkzaam in:

• Afrika: Benin, Burkina Faso, Ethiopië, Sierra Leone,

somalië, Tsjaad, Oeganda, Zambia en Zuid-afrika.

• Azië: Bangladesh, de Filippijnen, India, Pakistan, Sri

lanka en Thailand.

• Midden- en Zuid-Amerika: Colombia, Guatemala, Haïti,

Honduras en Nicaragua.

t WERKWIJZEHet werk van Woord en Daad betreft drie aspecten:

• Armoedebestrijding: In de continenten Afrika, Azië en

Midden- en Zuid-amerika samen met de partnerorga-

nisaties armoede op stevige wijze aanpakken. Woord

en Daad kent in dat kader vier programma’s: Onderwijs,

Beroepsonderwijs en –training en arbeidsbemiddeling,

(agri-)Bedrijfsontwikkeling en Basisvoorzieningen

(water, voeding, gezondheid, landbouw).

• Bewustwording: In Nederland samen met de achterban

nadenken over vragen rond armoede en rijkdom.

• Beleidsbeïnvloeding: In Nederland en Europa samen

met anderen opkomen voor de belangen van de

allerarmsten. Zo nodig wordt aandacht gevraagd voor

de positie van de allerarmsten bij politiek, pers en

bedrijfsleven.

Woord en Daad is een aNBI, bezit het CBF-keurmerk en is

ISO-gecertifi ceerd.


HOeveel?

Inkomsten 2012 € 29.802.003

LanDen 20

sPonsoRkInDeRen 32.811

PaRtneRs 26

sateLLIetPaRtneRs 13

DonateuRs 52.000

JongeRen 15.355

LeDen BusIness PLatfoRm 83

meDeWeRkeRs oP 31-12-2012 76

aantaL fte’s oP 31-12-2012 65,54

VRIJWILLIgeRs oP kantooR 11

LokaLe VRIJWILLIgeRs (comIté) 721


INKOMsTeN 2012totaal: € 29.802.003

BesTeDINgeN 2012totaal: € 32.006.130

raTIO’s 2012

Particulieren* 15.225.333

Institutionele donoren** 11.383.660

Bedrijven 1.665.774

Vermogensfondsen 1.463.245

Interest 63.991

* Opgedeeld in:Inkomsten particulieren regulier 14.975.097Inkomsten particulieren noodhulp 250.236

** Opgedeeld in: Inkomsten subsidies overheden 8.784.235Inkomsten derden 2.599.425

Doelstelling structurele programma’s* 27.179.935

Doelstelling lobby en bewustwording 1.132.839

Doelstelling PMEL/PMA 875.427

Werving baten 1.328.018

Kosten beheer en administratie 954.491

Overdracht garantiefonds aan PSI en deelneming UIC aan Incluvest bv

353.420

*Incl. noodhulp

5,89%

KOSTEN EIgEN FONDSENWERVINgten opzichte van baten eigen fondsenwerving (cBf-norm)

92,87%

DOELBESTE DINgSRATIO

(besteding aan doelstel-lingen ten opzichte van de

totale bestedingen)

97,94%

DOELBESTE DINgSRATIO

(besteding aan doelstel-lingen ten opzichte van de

totale inkomsten)

3,2%

EIgEN NORM BEhEER EN

ADMINISTRATIE (3,1% norm)

7,66%

EIgEN OVERhEADNORM

(7,5% norm)


In mythen en sprookjes speelt het kijken naar onszelf

best vaak een rol. het werd Narcissus’ dood. En in het

sprookje van Sneeuwwitje leidt jaloezie over haar uiter

lijke schoonheid uiteindelijk ook tot haar diepe slaap.

Jezelf spiegelen is niet bij voorbaat positief. als je het doet

om jezelf te kietelen, dan leidt dat tot ellende. spiegelen

vraagt een gezonde kritische blik naar jezelf om er wijzer

van te worden.

Het beeld van de werkelijkheid in ons werk maakt niet

altijd vrolijk. Het is de rauwe kant van en in deze wereld

die we in ons werk zien. Het weerhoudt ons er in ieder

geval van om te optimistisch over onszelf en onze mede-

mensen te denken. Tegelijkertijd mogen we te midden

van dat alles waardevolle mensen ontmoeten en onszelf

spiegelen aan hen. Het mooie in ons werk is dat we in de

spiegel mogen kijken en tegelijkertijd spiegel mogen zijn.

spiegelen is interactief!

Het beeld van 2012 wijkt in een aantal opzichten best af

van andere jaren. In West-afrika was er sprake van hon-

gersnood. Maar voor het eerst sinds jaren was er in ons

partnernetwerk geen ramp op grote schaal. Dat weerspie-

gelde zich positief in de recordlaagte aan inkomsten uit

noodhulp. Dat stemt tot dankbaarheid.

spiegelen is ook evalueren om lessen te leren. Dat deden

we het afgelopen jaar in onze programma’s. U ziet de

resultaten terug in dit verslag. We keken ook naar onze

organisatievernieuwing en leerden veel van de mensen

die dagelijks op de werkvloer tegen de onvolkomenheden

in de vernieuwing aanliepen. luisteren naar elkaar werkte

verhelderend. evalueren kan ook snel tot navelstaren en

zelfkastijding leiden. Dat beperkt en vertroebelt het zicht

op en naar buiten. Dus doen we wel meer dan dat!

De echte spiegels zijn voor ons de duizenden mensen die

we ontmoeten. In Nederland. Betrokken mensen, die ons

hun vragen stellen, ons na laten denken, die uitdagen echt

naar hen te luisteren. De sponsorouder die betrokken

vraagt naar leven en welzijn van haar sponsorkind omdat

ze te lang niets gehoord heeft. De ondernemer die dit jaar

geen geld te missen heeft, maar des te meer de waarde ziet

van de kennis die hij bezit om te delen en ons uitdaagt dat

mogelijk te maken. De vermogende die samen met onze

partners en ons wil brainstormen over nog betere manieren

om armoede aan te pakken dan we zelf kunnen bedenken.

Maar ook buiten de Nederlandse grens. De partnerorga-

nisaties, die in openhartige gesprekken met jongeren hun

verbazing uitspreken over christenen in Nederland en

hun beelden ter plekke bij moeten stellen. De vragen die

partners ons steeds meer gaan stellen bij de keuzes die wij

in ons leven in het hier en het nu maken. en het mooie in

ons partnernetwerk is dat we tegelijkertijd spiegel mogen

zijn. rond verantwoordelijkheid, vanuit de Bijbel laten zien

hoe god ons schiep naar Zijn beeld en hoe we dat beeld in

Christus terug mogen krijgen. samen met onze partners

ook en elke keer weer iets laten zien van hét Koninkrijk

en Zijn gerechtigheid. Zo spiegelen en gespiegeld worden

weerhoudt van optimisme, voorkomt tegelijkertijd dat we

wegzinken in cynisme en depressiviteit. Omdat Hij elke

keer laat zien dat Zijn Koninkrijk uiteindelijk het wenkend

perspectief is.

Jan lock,

voorzitter raad van bestuur

P.s. Woord en Daad vindt het belangrijk om met anderen

in gesprek te zijn en te leren van donateurs en andere

belanghebbenden. Het hele jaar is ze in gesprek. Door

dit jaarverslag heen vindt u een weergave van deze

gesprekken.

spiegeltje, spiegeltje...

‘Het mooie in ons werk is dat

we in de spiegel mogen kijken

en tegelijkertijd spiegel mogen

zijn. Spiegelen is interactief!’

jan locKvoorzitter raad van bestuur

Maar ook buiten de Nederlandse grens. De partnerorga-

nisaties, die in openhartige gesprekken met jongeren hun

verbazing uitspreken over christenen in Nederland en

hun beelden ter plekke bij moeten stellen. De vragen die

partners ons steeds meer gaan stellen bij de keuzes die wij

in ons leven in het hier en het nu maken. en het mooie in


In 2011 was het de Hoorn van afrika, in 2012 de sahel:

duizenden mensen op zoek naar voedsel als gevolg van

mislukte oogsten en droogte. De honger in West-afrika

maakte opnieuw duidelijk dat voedselzekerheid van groot

belang is. Droogte, maar ook zwak landbouwbeleid, zor-

gen ervoor dat nog steeds veel mensen in afrika niet zeker

weten of er morgen brood op de plank is. vandaar dat

Woord en Daad samen met haar partnernetwerk -naast

noodhulp- ook investeerde in langetermijnoplossingen.

Tijdens een internationale conferentie over landbouwtrai-

ning in Oeganda bracht Woord en Daad deskundigen bij

elkaar vanuit de overheid, het bedrijfsleven en ngo’s. De

conferentie vormde voor Woord en Daad een onderstre-

ping van het belang van investeren in landbouwtraining

voor jongeren en boerenproducenten. Dit zal nog sterker

dan voorheen gekoppeld worden aan voedselzekerheid en

de ontwikkeling van waardeketens.

Woord en Daad investeert al geruime tijd in bedrijfsont-

wikkeling - met de nadruk op agribusiness - in afrika, azië

en Midden- en Zuid-amerika. In 2012 zette Woord en

Daad een belangrijke stap door de financiële producten

(zoals leningen en garanties) onder te brengen in het

investeringsbedrijf Incluvest bv. Deze bv valt onder de

stichting Poverty share Investments (PsI) en is een van

Woord en Daad onafhankelijke entiteit. Deze aanpak

vermijdt risico’s voor de stichting Woord en Daad en biedt

toch de mogelijkheid om vanuit haar visie te participeren

in bedrijven in het Zuiden. De zakelijke activiteiten van

Incluvest zijn nauw verbonden aan capaciteitsopbouw die

Woord en Daad aanbiedt, bijvoorbeeld aan boerenonder-

nemers en kleine producenten.

Onderwijs was ook in 2012 het grootste programma van

Woord en Daad. economische ontwikkeling lijkt een tover-

formule geworden, waarmee armoede snel de wereld uit

te helpen is. Woord en Daad pleitte in 2012 voor blijvende

aandacht voor kwalitatief hoogwaardig en relevant onder-

wijs in ontwikkelingssamenwerking, onder andere richting

de Nederlandse overheid en europese Unie. samen met

Driestar educatief investeerde Woord en Daad binnen

edu4Change in de ontwikkeling van christelijk onderwijs

en het betrekken van ouders bij het onderwijs. Kinderen

binnen het onderwijsprogramma van Woord en Daad

groeien vaak op in onveilige situaties – zoals gewelddadige

wijken of gebroken families. samen met partnerorgani-

saties ontwikkelde Woord en Daad daarom beleid voor

kindveiligheid. Daarnaast was Woord en Daad ook in

2012 onvermoeibaar in het verbinden van onderwijs met

vakonderwijs en het bedrijfsleven. evaluaties laten zien

dat die wijze van koppelen werkt.

armoedebestrijding doe je niet alleen. Daarom onder-

steunde Woord en Daad in 2012 opnieuw actief de zes

regionale allianties - waar ze zelf ook lid van is: azië,

Midden- en Zuid-amerika, West-afrika, ethiopië, Zuidelijk

afrika en Oost-afrika. In drie van deze regio’s zijn partners

van red een Kind in de alliantie betrokken. In 2012 zetten

verschillende allianties stappen ten aanzien van beleidsbe-

invloeding van overheden in de eigen regio. Ontwikkeling

van eigen fondsenwerving en strategische samenwerking

met andere netwerken en platforms blijft een uitdaging.

In Nederland woedde een fel politiek debat over het

nut en de noodzaak van ontwikkelingssamenwerking.

Woord en Daad nam daaraan actief deel, zowel voor

als achter de schermen, in de media en in gesprek

Ontwikkelingen in 2012

Armoede tekende ook in 2012 het leven van miljoenen mensen. Woord en Daad zette zich in het afgelopen jaar in om iets te betekenen voor deze mensen, samen met tientallen partnerorganisaties wereldwijd, ondernemers, kennisinstellingen en haar Nederlandse achterban. Een samenvatting van de hoogtepunten in 2012.


met de achterban. De kale en keiharde bezuiniging op

Ontwikkelingssamenwerking van 1 miljard euro laat

zien hoe flinterdun het draagvlak in Nederland is voor

armoedebestrijding over de grens. De uitdaging om de

financiële bezuiniging te compenseren met maatregelen

in bijvoorbeeld handelsbetrekkingen, werd helaas niet

opgepakt, ook niet door partijen uit de oppositie.

Woord en Daad was in 2012 weer volop in gesprek met

haar achterban. Ondernemers, vrijwilligerscomités,

jongeren en scholen (Wees eerlijk!) dachten er actief over

mee hoe de eigen leefstijl het leven van armen elders in de

wereld beïnvloedt.

De economische recessie in Nederland treft ook de

achterban van Woord en Daad. Des te opmerkelijker was

dat de reguliere inkomsten van Woord en Daad (exclusief

noodhulp) nagenoeg gelijk bleven. De reguliere inkom-

sten vanuit particulieren groeiden zelfs met 3%. Ook bij

vermogensfondsen zagen we een groei van de reguliere

inkomsten van 54% ten opzichte van 2011. Wel namen de

institutionele fondsen af met 4,3% voor wat betreft de regu-

liere inkomsten. Ook stonden opnieuw de inkomsten van

bedrijven onder druk; de reguliere inkomsten waren 13%

lager dan in 2011. Doordat er geen grote rampen plaats-

vonden in het werkgebied daalden de noodhulpinkomsten

met 79%. Daartegenover stond een opvallende toename

van directe betrokkenheid vanuit ondernemers. Het aantal

betrokken ondernemers groeide van 2877 naar 3215!

Intern werkte Woord en Daad hard aan de verbetering

van haar ICT-systeem. Dat kostte meer tijd en energie dan

was voorzien. Ze is blij dat de implementatie eind 2012

vrijwel was afgerond.

een externe evaluatie toonde eind 2012 aan dat de orga-

nisatievernieuwing die begin 2011 is ingezet haar eerste

vruchten heeft afgeworpen, met name in het beheer van

de organisatie. Innovatie, ontwikkeling en daarmee het

bieden van toegevoegde waarde richting de partnerorga-

nisaties in het Zuiden is nog onvoldoende ontwikkeld. een

uitdaging voor de komende jaren!

sTraTegIe, vIsIe eN BeleID 1


1.1 inleiding

‘Jullie vrijwilligers praten over Woord en Daad alsof de

organisatie van hén is’, zei een directeur van één van onze

partnerorganisaties uit Burkina Faso. Hij had net gespro-

ken met een groep comitéleden, over hun drijfveren

en hun betrokkenheid bij Woord en Daad. een mooier

compliment kon hij niet geven. Juist omdat Woord en

Daad niet meer –maar ook niet minder!- wil zijn dan een

makelaar.

1.2 miSSie, viSie en KernWaarden

hISTORIE

Woord en Daad is in 1973 opgericht door reformatorische

christenen die hun verbondenheid met de allerarmsten

wereldwijd concreet vorm wilden geven. Bijna veertig

jaar later is zowel de Nederlandse als internationale

context totaal gewijzigd, maar verbondenheid blijft.

Woord en Daad ontleent blijvend haar bestaansrecht

aan haar achterban in Nederland. De achterban met wie

we samen verbinding leggen met armen in het Zuiden,

en andersom. Die verbinding wordt verstevigd door de

Bijbelse missie en visie die we delen met de achterban en

partnerorganisaties wereldwijd.

MISSIE

Woord en Daad verbindt mensen over de hele wereld

in hun strijd tegen armoede, vanuit Bijbels perspectief.

We werken daarbij samen met partnerorganisaties in

afrika, azië en Centraal- en Zuid-amerika, de achterban

in Nederland, maatschappelijke instellingen, overheden en

bedrijven en andere sectoren. samen met hen wil Woord

en Daad een bijdrage leveren aan duurzame verandering

in Nederland en wereldwijd.

VISIE

In een gebroken wereld vol armoede en onrecht streeft

Woord en Daad naar het zichtbaar maken van tekenen

van gods komend Koninkrijk. Daarin willen we iets laten

zien van een wereld in wording zonder armoede en lijden.

vanuit dit Bijbelse toekomstperspectief mogen mensen

nu al tot hun bestemming komen in de diepste zin van het

Woord. Dit zien wij gebeuren als mensen verantwoorde-

lijkheid nemen en dragen voor zichzelf en voor anderen,

waardoor zij een waardig leven kunnen leiden.

KERNWAARDEN

Medeschepsel Schepsel van God, gelijkwaardig én uniek Ieder mens is geschapen om beelddrager van de schepper

te zijn. Dit betekent dat we in gods oog allen gelijk zijn,

en tegelijkertijd divers en uniek. Deze twee aspecten

–gelijkwaardigheid én diversiteit– bepalen hoe wij naar

onze medemens kijken. In haar werk wil Woord en Daad

deze twee aspecten herkenbaar in praktijk brengen. Dit

betekent onder andere dat ze ieder mens benadert met

respect, ongeacht ras, religie, geslacht of politieke voor-

keur. Ook is Woord en Daad ervan overtuigd dat er niet

slechts één pad van ontwikkeling is: daarvoor zijn mensen

te uniek en divers geschapen.

MedeverantwoordelijkheidVerantwoordelijk voor jezelf, je naaste en de schepping Ieder mens is geschapen als verantwoordelijk schepsel. We

zijn verantwoordelijk om te beantwoorden aan gods roeping

om beelddrager, naaste en rentmeester te zijn. vertaald naar

de praktijk van ons werk betekent dit dat we mensen willen

stimuleren verantwoordelijkheid voor zichzelf te nemen,

maar ook voor anderen en de schepping. Dit betekent niet

dat mensen verantwoordelijkheid moeten overnemen, maar

vanuit Bijbels mededogen oog hebben voor de situatie van

de ander.

MedelijdenDichtbij en naast mensen die lijden We leven in een door zonden gebroken wereld. Tegelijkertijd

weten we ons vanuit de Bijbel geroepen er te zijn voor

mensen die lijden aan deze gebrokenheid. In dit mede-lijden

kunnen we iets laten zien van wat het betekent beelddrager

van god te zijn, ook al is dit beeld beschadigd. Door mee te

leven –en mee te lijden– mogen we op bescheiden wijze iets

zichtbaar maken van gods komend Koninkrijk en werken

aan herstel, vanuit de wetenschap dat Christus ons daarin is

voorgegaan.

Rentmeesterschap Zorgvuldig omgaan met mensen, middelen en milieu als christelijke organisatie wil Woord en Daad verantwoor-

delijk ‘rentmeester’ zijn. Dit willen we op een integere wijze

zijn, met oog voor de context waarbinnen we opereren.

Woord en Daad is aanspreekbaar op een zorgvuldig omgaan

met de middelen (menselijke, fi nanciële en materiële) die we

ontvangen. In ons werk willen we rentmeesterschap con-

creet laten zien aan degenen met wie we werken en in zorg

voor het milieu, beide zowel in Nederland als in het Zuiden.

sTraTegIe, vIsIe eN BeleID1


sTraTegIe, vIsIe eN BeleID1

Wederzijdse afhankelijkheidOnafhankelijk in keuzes, afhankelijk in samenwerking als christelijke organisatie is Woord en Daad onafhanke-

lijk, en tegelijkertijd bewust afhankelijk. Onafhankelijk en

zelfbewust in het maken van beleidskeuzes, ongeacht keu-

zes die onze omgeving maakt. Tegelijkertijd zijn we ervan

overtuigd dat samenwerking met andere organisaties van

groot belang is voor armoedebestrijding, ook vanuit rent-

meesterschap. In dat opzicht wil Woord en Daad bewust

afhankelijk zijn van anderen.

1.3 Strategie

Het werk van Woord en Daad betreft drie aspecten:

• armoedebestrijding: In de continenten afrika, azië en

Midden- en Zuid-amerika samen met onze partneror-

ganisaties armoede op stevige wijze aanpakken. Woord

en Daad kent in dat kader vier programma’s: Onderwijs,

Beroepsonderwijs en –training en arbeidsbemiddeling,

(agri-)Bedrijfsontwikkeling en Basisvoorzieningen

(water, voeding, gezondheid, landbouw)

• Bewustwording: In Nederland samen met onze achter-

ban nadenken over vragen rond armoede en rijkdom.

• Beleidsbeïnvloeding: In Nederland en europa samen

met anderen opkomen voor de belangen van de aller-

armsten. Zo nodig vragen we aandacht voor de positie

van de allerarmsten bij politiek, pers en bedrijfsleven.

Het scherp analyseren van de context waarbinnen onze

programma’s vormgegeven worden, en het doorvertalen

naar het concrete werk ‘op de grond’ krijgt een steeds

belangrijker plaats in ons werk. Daarbij vinden we het van

belang dat de verschillende programma’s niet op zichzelf

staan, maar dat waar mogelijk slimme en effectieve verbin-

dingen worden gelegd. Omdat onderwijs niet automatisch

leidt tot een betere positie voor mensen, investeren we

in de programma’s Beroepsonderwijs en –training en

arbeidsbemiddeling. vanuit bedrijfsontwikkeling wordt

gezocht naar mogelijkheden om lokale bedrijvigheid te sti-

muleren en te verbinden met regionale of (inter)nationale

markten. Daar waar nodig werkt Woord en Daad vanuit

het ondersteunende programma Basisvoorzieningen

(water, voeding, gezondheid, landbouw) aan randvoor-

waarden voor de programma’s op het gebied van onder-

wijs en arbeid inclusief inkomen. Uitwisseling van kennis

neemt in alle programma’s een belangrijke plaats in.

Partnerorganisaties van Woord en Daad hebben uitein-

delijk altijd een beperkt bereik. Daarom investeert Woord

en Daad met haar partnerorganisaties in netwerken die

samen met anderen het werk van armoedebestrijding

krachtiger maken.

soms hinderen (lokale) weten regelgeving de mogelijk-

heden en kansen voor armen. In die gevallen werkt Woord

en Daad samen met haar partnerorganisaties aan het

verbeteren of aanpassen van overheidsbeleid, zowel in

Nederland en europa als in het Zuiden.

Tot slot wil Woord en Daad haar eigen achterban bewust-

maken van het feit dat onze leefwijze steeds vaker gevol-

gen heeft voor de situatie van armen waar ook ter wereld.

Woord en Daad biedt hiervoor concrete mogelijkheden

aan om in de Nederlandse context ‘ambassadeur van

verandering’ te zijn.

1.4 beleid

Het beleidsplan voor de periode 2011-2015 wordt

jaarlijks getoetst op actualiteit en zo nodig aangepast. Dit

beleidsplan is mede ontwikkeld door zowel het Zuidelijke

partnernetwerk als vertegenwoordigers uit de achterban

van Woord en Daad. Ook bij belangrijke stappen in de

uitvoering en evaluatie van het beleidsplan worden zij

regelmatig betrokken.

afhankelijk van het thema worden partners uit het

Zuiden, de klankbordgroep van onze vrijwilligerscomités,

de coördinatiegroep bedrijven of de klankbordgroep

vermogensfondsen om advies gevraagd. Jaarlijks wordt

onder deze stakeholdergroepen een tevredenheidsonder-

zoek gehouden. De resultaten hiervan zijn in onder-

staande sterkte-zwakteanalyse verwerkt.

comitÉlid op regioavond ZWolle maart 2012

‘Het spreekt mij aan bij Woord en Daad

dat professionaliteit en identiteit elkaar

versterken.’


1.5 SterKte-ZWaKteanalySe

t sTerKTe-ZWaKTeaNalYse vaN HeT WerK vaN WOOrD eN DaaD IN HeT ZUIDeN

SterK ZWaK vertaling naar praKtijK

sterk partnerschap tussen Woord en Daad en partnerorganisaties wereldwijd, door vorming van gezamenlijke regionale allianties, waarbinnen gezamenlijk wordt gewerkt aan beleidsontwik-keling, kwaliteitsverbetering, netwerken en fondsenwerving.

regionale allianties moeten nog groeien in ont-wikkeling eigen regiobeleid, fondsenwerving en diversiteit in het ledennetwerk. Ook capaciteit op het terrein van planning, monitoring, evaluatie en leren (PMel) heeft versterking nodig.

In 2013 zullen alle allianties eerste stappen zetten voor beleidsontwikkeling richting 2015. Woord en Daad zal als lid van de allianties stimuleren dat eigen capaciteit voor PMel en fondsenwerving wordt ontwikkeld, en diverse actoren betrokken worden.

Partners van Woord en Daad staan dicht bij de armen, betrekken hen steeds meer bij uitvoering en hebben oog voor hun specifieke context.

Onvoldoende inzicht in hoeverre partnerorganisa-ties echt de ‘allerarmsten’ bereiken.

Woord en Daad onderzoekt momenteel samen met de Uva in hoeverre de allerarmsten daadwerkelijk bereikt worden, en welke strategieën daarvoor het beste ingezet kunnen worden.

SterK ZWaK praKtijK

stevige verankering in de achterban vanuit heldere eigen identiteit en beperkte afhankelijkheid van subsidies (max. 30%).

voortzetten van het beleid en voortdurend alert blijven op veranderingen in de omgeving.

Merendeel van Zuidelijke partners waarderen de rol die Woord en Daad als donor speelt, met name transparantie en communicatie rond beoordeling van aanvragen worden sterk gewaardeerd.

Begrip voor de context waarin partners werken is een verbeterpunt.

Coaching van medewerkers van alliantie- en donor-teams bij het begrijpen van context partners.

Woord en Daad-alliantieteams die de regionale allianties support bieden, zijn volledig gericht op kwaliteitsversterking, advies en innovatie.

Inhoudelijke focus van de alliantieteams sluit nog niet altijd aan op de vraag vanuit de regionale allianties. Meerwaarde hierdoor voor Zuidelijke partnerorgani-saties niet altijd duidelijk.

In 2013 zullen de alliantieteams uitgedaagd worden hun meerwaarde concreet te maken, in overleg met de regionale allianties en de nieuwe ontwikkelingen bin-nen os. en hierover met de achterban in gesprek gaan.

KanSen bedreigingen vertaling KanSen en bedreigingen in praKtijK

Institutionele fondsen verplaatsen zich naar het Zuiden. Meer kansen in de regio’s zelf.

Kansen op subsidie in Nederland en europa nemen af. Woord en Daad gaat medewerkers voor institu-tionele fondsen in de regio’s zelf inzetten, die in samenwerking met de regionale allianties donoren gaan benaderen.

Draagvlak voor internationale samenwerking is in de achterban van Woord en Daad onverminderd hoog, ondanks het gure politieke klimaat.

vertrouwen in relevantie en meerwaarde ontwik-kelingssamenwerking staat in Nederlandse samen-leving steeds meer onder druk; kan effect hebben op achterban Woord en Daad.

voortdurend aandacht voor inzet van kennis, en betrokkenheid van bedrijven en achterban bij het werk van Woord en Daad. Daarnaast inzicht in resultaten hoog op agenda en aandacht voor leefgedrag en effecten op armoede wereldwijd en de nieuwe ontwikkelingen binnen os. en hierover met de achterban in gesprek gaan.

KanSen bedreigingen impact KanSen en bedreigingen op beleid

Meer aandacht voor rol van agribusiness en nieuwe financieringsvormen (zoals lenen en investeren) in ontwikkelingslanden, waardoor mensen in kwetsbare gebieden onafhankelijker kunnen worden.

Door eenzijdige aandacht voor economische ont-wikkeling en rol van MKB raakt sociale ontwikkeling (zoals onderwijs en gezondheidszorg) als belangrijke randvoorwaarde op de achtergrond.

Woord en Daad legt in haar samenwerking met Incluvest bv nadruk op wederzijdse versterking van ‘klassieke’ sociale activiteiten en sociaal ondernemerschap.

Hernieuwde aandacht en waardering in de inter-nationale gemeenschap voor rol maatschappelijk middenveld, zowel in middeninkomenslanden (met veel armen) als in fragiele staten.

Toenemend aantal landen waar overheid vijandig is ten aanzien van functioneren (internationale) ngo’s.

Door vormen van regionale allianties worden Zuidelijke partners minder (financieel) afhankelijk van Noordelijke partners, en kunnen zij elkaar ondersteunen in moeilijke politieke situaties.

t sTerKTe-ZWaKTeaNalYse vaN HeT WerK vaN WOOrD eN DaaD IN NeDerlaND

Hoe partners leren en verder ontwikkelen

van ontwikkelingsorganisatie naar sociale onderneming

Je kunt niet om haar heen: Nomvuyo Baba (58),

de CEO van Mfesane, een ZuidAfrikaanse

partnerorganisatie van Woord en Daad.

Nomvuyo weet wat ze wil en ze heeft duidelijk

een visie op het besturen van de organisatie.

haar motto: Alleen met een open leerhouding is

verbetering van je werk mogelijk.

mfesane, (‘compassie’ in het Xhosa), is een ontwikke-lingsorganisatie die levens van kwetsbaren wil verande-ren door het bieden van onderwijs, gezondheidszorg en gemeenschapsopbouw. De organisatie is voortgekomen uit de kerk. mfesane heeft een langdurige partnerrelatie met Woord en Daad. sinds 1996 werkt nomvuyo bij mfesane. op dit moment telt het hoofdkantoor in kaapstad 20 medewerkers. In kaapstad en aan de oost- en westkust zijn 80 veldwerkers van mfesane actief. als nomvuyo terugkijkt is ze dankbaar, maar ze herinnert zich ook nog

heel goed de momenten waarop de organisatie wankelde. ‘Donoren vragen steeds vaker aan organisaties: Hoe gezond is je organisatie? Hoe onafhanke-lijk ben je van anderen? goede vragen die mij de afgelopen jaren hebben bezig gehouden en waar mfesane stappen moest zetten. toch wil ik wel een punt maken: onafhankelijk-heid, of zo je wilt duurzaamheid, moet je in het werkveld van ontwikkelingssamenwerking niet alleen vanuit financieel perspectief bekijken. geld is zeker belangrijk, maar in de

programma’s is dat niet het enige. We werken namelijk ook aan meer onafhankelijkheid voor mensen, die wij willen bereiken via onze programma’s. We hebben als missie dat we een christelijke organisatie willen zijn,

die gemeenschappen versterkt. Dus we willen mensen veerkrachtig maken en ze in staat stellen op eigen benen te staan. Daarbij is eigenaarschap en commitment belangrijk.’

eerlijk is eerlijk, aan die duurzaamheid kun je pas werken vanuit een gezonde organisatie. op dat gebied had mfesane een weg te gaan. ‘maar als ik terugkijk naar vijf jaar geleden’, aldus nomvuyo, ‘dan is er een verschil van dag en nacht. De organisatie overleefde dag bij dag en we waren afhankelijk van donoren. Dat is nu gelukkig anders. We hebben een duidelijke visie. We stellen ons niet afhankelijk van donoren op en weten waar we over een paar jaar willen staan. Hoe dat is veranderd? Via Woord en Daad ontvingen we van usaID een subsidie. een enorm bedrag. Voor mfesane een injectie die grote gevolgen had voor de organisatie.De subsidie was voor drie jaar. usaID en Woord en Daad daagden ons uit te investeren in capaciteitsopbouw van de organisatie. met subsidiegeld werden mensen getraind en leerde usaID ons hoe je als organisatie je systemen goed op orde brengt. Daarnaast daagden ze ons uit planmatig te werken en de langetermijnvisie helder te hebben.Het resultaat? Intussen is de subsidie afgerond maar staat er een kerngezonde organisatie die in staat is andere organisaties te helpen versterken. Personeel wordt nu ingezet als consultant en genereert zo inkom-sten voor de organisatie. Zelfs de overheid vraagt ons geregeld een opdracht voor haar te doen. Verder hebben we contacten in het bedrijfsleven, zoals bouwbedrijven die ongeschoold personeel in dienst nemen. Via ons laten zij werklozen graag een vaktraining volgen. In 2011* was onze totale omzet 10 miljoen Zuid-afrikaanse rand (circa 1 miljoen euro). Via Woord en Daad werd er 647.860 euro besteed in Zuid-afrika. nog een behoorlijk aandeel.’

toch vertelt nomvuyo niet zonder trots: ‘We doen steeds meer aan brede donorspreiding. Dat is hard wer-ken maar inkomsten stromen nu al via diverse kanalen binnen en dat wordt steeds meer. sociaal ondernemer-schap met het oog op de toekomst is een belangrijk

Auteur: Rina Molenaar


intermeZZo t

Auteur:

doel van onze organisatie. Zo hoopt mfesane over vijf jaar 50 procent van de inkomsten binnen te krijgen via eigen consultants. De overige 50 procent via fondsen van verschillende donoren, waarvan een beperkt deel via Woord en Daad. De uitdagingen zijn daarom ook de verandering van mindset naar businessgeoriënteerd denken en het binnenhalen van business. Dat vraagt wat van de collega’s, maar levert ook veel op.’nomvuyo vervolgt: ‘naast het genereren van eigen inkomsten is het ook heel belangrijk goede product-marktcombinaties te maken. Bij alle programma’s zoeken

we passende donoren. Het was heel mooi dat usaID ons voor drie jaar zekerheid gaf. Woord en Daad werkt met vijfjarenplannen waarin op hoofdlijnen wordt vastgelegd welke richting ze met ons op gaan. Dat dwingt ons voor-uit te denken, maar tegelijkertijd kun je vanuit die basis nadenken over de periode na die vijf jaar. mfesane is veranderd van een ontwikkelingsorganisatie in een sociale onderneming, waarbij we de markt zakelijk benaderen en veel verantwoordelijkheid bij mensen neer-leggen. een ontwikkeling die helemaal past bij deze tijd.’ Meer informatie over Mfesane op www.mfesane.org.za.

WWW.MFESANE.ORg.ZA Meer informatie over Mfesane

*boekjaar april 2011 – maart 2012


HeT WerK IN HeT ZUIDeN 2


2.1 inleiding

van Dhaka tot Kampala en van Port-au-Prince tot

Ouagadougou zetten de partnerorganisaties van Woord

en Daad zich iedere dag in voor hun strijd tegen armoede.

Zo krijgen mensen op het platteland van Bangladesh

toegang tot goede medische zorg, krijgen jongeren in de

Filippijnen goede vaktraining die hen klaarstoomt voor

een toekomstige baan en krijgen wereldwijd duizenden

kinderen een gedegen basisschoolopleiding.

vanuit het Woord en Daad-kantoor in gorinchem krijgen

deze partnerorganisaties ondersteuning in de uitvoering

van hun programma’s. Daarbij wordt vaak benadrukt hoe

belangrijk het is programma’s niet geïsoleerd uit te voeren,

maar juist aan te sluiten bij andere actoren in de omgeving.

Door actieve participatie in een netwerkomgeving kan

veel meer en beter resultaat geboekt worden. Om die

reden werken de partnerorganisaties en Woord en Daad

samen in regionale allianties. Binnen die allianties worden

gezamenlijk programma’s ontwikkeld en geëvalueerd en

kijken de alliantieleden hoe ze elkaar kunnen versterken en

aanvullen.

Dit hoofdstuk beschrijft hoe die samenwerking binnen

de regionale allianties vorm kreeg in 2012. vanuit elke

alliantie worden thematische programma’s op gebied

van onderwijs, beroepsonderwijs en arbeidsbemiddeling,

gezondheidszorg, voedselzekerheid en bedrijfsontwikke-

ling uitgevoerd. In dit hoofdstuk wordt per thema beschre-

ven wat er het afgelopen jaar is bereikt.

Naast deze thema’s is ook veel aandacht gegeven aan

beleidsbeïnvloeding. Partners toonden een groeiende

interesse in dit thema en vele waren actief betrokken bij

initiatieven waarbij overheden werden aangesproken op

zaken in de maatschappij die hun aandacht vereisten, zoals

kindveiligheid en deugdelijke onderwijssystemen.

Om goed inzicht te krijgen in de voortgang en de resulta-

ten was er in 2012 ook weer veel aandacht voor monito-

ring en evaluaties van programma’s. Deze geven Woord en

Daad inzicht in wat goed heeft gelopen en waar dingen zijn

misgegaan. Dit inzicht wordt gebruikt bij het ontwerpen

van nieuwe programma’s.

2.2 baSiSvoorZieningen en noodHUlp

Anjura Begum trouwde op 17-jarige leeftijd met Masud. Als motortaxirijder van beroep -hij vervoert mensen in een gehuurde motorfi ets- kan hij maar nauwelijks rondkomen en voor zijn gezin zorgen. ‘Om toch het hoognodige te kunnen kopen, leende hij geregeld geld. Daardoor maakte hij schulden’, vertelt Anjura. Als de deurwaarders langskomen om het geleende geld op te eisen, vlucht hij uit wanhoop van huis en laat zijn vrouw achter. ‘Ik was toen zwanger van mijn eerste kind; ik keek uit naar de bevalling. Maar we hebben hier geen goede dokter en ik had al helemaal geen geld om naar de stad te gaan. Het was zwaar.’ Als de bevalling begint, lukt het de moeder van Anjura niet om alleen hulp te bieden bij de opdoemende complicaties, nog afgezien van de onhygiënische omstandigheden. Hoewel ze weet dat ze het niet kan betalen, laat ze haar dochter vervoeren naar het Abdul Wadud Memorial Hospital, in de buurt van Khulna, een provinciestadje in Bangladesh. Daar komt een gezonde baby ter wereld via een keizersnede. ’Ik had nooit kunnen denken dat ik nog eens een kind zou krijgen in zo’n goed ziekenhuis’, zegt Anjura blij. De totale kosten van de bevalling en de zorg bedragen 7.400 taka (70 euro). Daarvan hoeft de familie slechts 410 taka (3,80 euro) te betalen. Een grote opluchting voor Anjura Begum en haar ouders.

2.2.1 INLEIDINg

Het doel van de gezondheidsprogramma’s is verbeterde

toegang tot gezondheidszorg waar aan gewerkt werd

door middel van het aanbieden van zorg, voorlichting,

inspraak van de doelgroep in de beschikbare zorg en lobby

bij de overheid om (fi nanciële) verplichtingen na te komen.

In de voedselzekerheidprogramma’s werd bekeken waar

de verschillende partnerorganisaties actief zijn binnen de

voedselketen en hoe de programma’s zich meer kunnen

gaan richten op maatschappijopbouw, in plaats van meren-

deels op directe armoedebestrijding, zodat de duurzaam-

heid vergroot wordt. De noodhulp stond in het teken van

de droogte in de sahel.

2.2.2 BASISVOORZIENINgEN

In 2012 hebben 18 partnerorganisaties in 11

landen in totaal 30.000 huishoudens bereikt met

basisvoorzieningen programma’s (exclusief noodhulp).

In de programma’s wordt gewerkt aan toegang tot

HeT WerK IN HeT ZUIDeN2



basisgezondheidszorg, voedsel zekerheid en water waarbij

in veel programma’s een nadruk ligt op voorlichting en

versterking van de capaciteit tot zelfredzaamheid.

Directe armoedebestrijdingDirecte armoedebestrijding door middel van directe

hulp en voorlichting was nog steeds een groot onderdeel

van het programma van Basisvoorzieningen. Binnen

gezondheidszorg werden stappen gezet om de beoogde

fi nanciële duurzaamheid in 2015 van de klinieken te

bewerkstelligen. In Zambia werd het succesvolle concept

van zelfhulpgroepen voor mensen die met aids leven,

uitgebreid om ook andere kwetsbaren en allerarmsten in

de samenleving te laten profi teren. Deze (vrouwen)groe-

pen worden getraind om zelf op een planmatige manier

inkomstengenererende activiteiten te organiseren. Op

deze manier wordt gewerkt aan de sociale en economi-

sche weerbaarheid van de doelgroep. Daarnaast dienen

de groepen als platform waarbinnen gezondheidsissues

en hoe om te gaan met het stigma als gevolg van aids,

besproken kunnen worden.

De noodzaak voor voedselzekerheidsprojecten in de

sahelregio werd nog weer eens duidelijk dit jaar door de

effecten van de droogte in deze regio. De reeds gestarte

voedselzekerheidsprojecten helpen boeren met het ver-

hogen van de opbrengst door het verstrekken van zaden

en kunstmest. Daarnaast is er aandacht voor training in

productietechnieken waarbij gelet wordt op de effecten

van klimaatverandering. Onderwerpen die onder meer

behandeld worden zijn: droogteresistente gewassen,

bouwen van waterreservoirs en dammen om regenwater

vast te houden en het aanwenden van compost.

Maatschappijopbouw en capaciteitsontwikkelingBinnen het gezondheidszorgprogramma is er aandacht

voor het opzetten van comités vanuit de gemeenschap die

zeggenschap krijgen over de manier waarop de klinieken

gerund worden. Daarnaast zijn er programma’s die zich

richten op het opzetten en organiseren van vrijwilligers-

groepen. een aantal zogenoemde ‘change agents’ worden

opgeleid om deze groepen te leiden en op een interactieve

manier voorlichting te geven.

In de voedselzekerheidsprojecten werden in totaal 156

boerengroepen opgericht en ondersteund. Uitwisseling in

en tussen deze groepen geeft de boeren nieuwe inzichten.

Tevens is er aandacht en training om te komen tot verbe-

terde toegang tot de markt, verbeterde marktprijzen en

toegang tot krediet.

Ontwikkelingen • In Bangladesh heeft een consultant de partnerorga-

nisatie geholpen met het ontwerpen van een plan tot

uitfasering en overdracht naar de gemeenschap van

de rurale klinieken die opgezet zijn vanuit een model

van fi nanciële duurzaamheid en management vanuit de

gemeenschap. gedurende het onderzoek en schrijven

van het plan bleek dat inkomsten achterblijven en dat

de managementcomités van vertegenwoordigers uit de

gemeenschap nog niet de kennis hebben om de klinie-

ken te leiden. een meer realistisch tijdspad is uitgezet

(twee jaar extra) waarna de klinieken wel zo ver zouden

moeten zijn dat ze zelfstandig kunnen functioneren.

• In 2012 is er in sierra leone en in Benin een voedselze-

kerheidsproject gestart. Deze projecten en partners zijn

een waardevolle aanvulling voor het thema voedselze-

kerheid binnen de alliantie in West-afrika (Wara).

• In het laatste kwartaal van 2012 is gekeken naar de rol

van basisvoorzieningen binnen Woord en Daad. Dit

naar aanleiding van de veranderingen in organisatie-

structuur in 2010 en de evaluatie van het programma

in 2009. Om de thematische partnerrol in de toekomst

optimaal te kunnen vervullen, wordt expertise op de

thematische velden nog belangrijker. Het is waarschijn-

lijk nodig de huidige breedte van basisvoorzieningen in

te perken.

2.2.3 NOODhULP

In 2012 werd hulp verleend in de volgende situaties:

• Droogte in sahel: de droogte in de sahel in 2012,

(gecombineerd met een vluchtelingenstroom vanuit

Mali) leidde tot een noodhulpactie in Burkina Faso. 600

vluchtelingen werden ondersteund met voedsel en

gezondheidszorg, 750 ondervoede kinderen werden

geholpen en ruim 2000 boeren ontvingen zaaizaad en

ondersteuning zodat ze in staat waren te planten voor

de volgende oogst.

• Kortstondige noodhulp: in 2012 werden in de

Filippijnen (overstromingen) en in guatemala (aardbe-

ving) noodpakketten en voedsel uitgedeeld aan 4350

getroffen huishoudens in de gemeenschappen waar

Woord en Daad al langere tijd projecten ondersteunt.

De noodhulpprojecten in de volgende landen werd

voortgezet.

• Droogte Hoorn van afrika (2011): het voedingspro-

gramma van Medair in somaliland werd eind 2012

afgerond. Het programma heeft ervoor gezorgd dat het

percentage ondervoede kinderen sterk is gedaald. De

projecten in ethiopië richten zich op voedselzekerheid


voor vluchtelingen uit somalië en ethiopische boeren

die getroffen zijn door de droogte.

• Overstromingen Pakistan (2010): de laatste fase van

het project in Pakistan in het rahim Yar Khan district

wordt in de eerste helft van 2013 afgerond, waarbij de

in september voorgestelde wijzigingen verder zullen

worden uitgevoerd.

• aardbeving Haïti (2010): de bestaande programma’s

werden grotendeels afgerond en voor het bouwen van

huizen en scholen zijn partners gezocht. voor de bouw

van twee scholen is een contract met het leger des

Heils getekend en met UNOPs is een pilot gestart voor

de bouw van huizen.

Ontwikkelingen• een studie naar de mogelijkheden van inkomensvor-

ming binnen de landbouw voor ontheemden in ethiopië

heeft geresulteerd in een projectvoorstel (in samen-

werking met ZOa), met innovatieve aspecten zoals het

aanplanten van euphorbiahagen om de bodemkwaliteit

en watervoorziening te bevorderen.

• eind 2012 is vanuit basisvoorzieningen bekeken hoe

noodhulp als faciliteit werkt. Dit zal begin 2013 leiden

tot enige organisatorische aanpassingen zodat er ade-

quater en efficiënter gereageerd kan worden. Daarbij

zal waar mogelijk de kennis en capaciteit van onder

andere ZOa gebruikt worden.

2.2.4 LANgETERMIJNEFFECTEN

De gezondheidsprogramma’s die onderdeel uitmaken van

de ICCO/Prisma-alliantie hebben drie onderzoeksvragen

geformuleerd die in 2013-2015 onderzocht gaan worden

op landenniveau. De uitwerking hiervan zal inzicht geven

in de impact van de programma’s en zich richten op de

effecten van maatschappijopbouw, financiële duurzaam-

heid en de invloed van de doelgroep op de programma’s en

op de gezondheidszorg.

2.2.5 LEERPUNTEN

• Bij de uitvoering van projecten bestaat de neiging zich

naar binnen te richten in plaats van de mogelijkheden

te benutten die vanuit de context worden aangereikt.

Partnerorganisaties hebben moeite de juiste actoren

te identificeren en een constructief samenwerkings-

verband aan te gaan. Oplossingen worden eerst intern

gezocht, voordat men kijkt of andere actoren kunnen

bijdragen aan de oplossing. Het actief deelnemen aan

relevante netwerken en hier een proactieve rol in ver-

vullen zal verder gestimuleerd worden.

• Financiële duurzaamheid van de basisgezondheidszorg

is moeilijk te bewerkstelligen. Bij een drietal partners is

dit onderdeel van de meerjarenstrategie die in 2011 is

ingegaan. Na twee jaar blijkt dat financiële duurzaamheid

heel lastig te verwezenlijken is. Patiëntenbijdragen blij-

ven achter bij de verwachting en lobby bij de overheid om

een deel van de financiële verantwoordelijkheid op zich

te nemen geeft nog weinig resultaten. Meer onderzoek

onder de doelgroep is nodig om te zien wat de moge-

lijkheden zijn en het is nodig om de partnerorganisaties

meer te begeleiden bij dit proces van verzelfstandiging

van klinieken. Dit is nieuw voor de partnerorganisaties en

derhalve ontbreekt kennis over de aanpak hiervan.

t BesTeDINgeN BasIsvOOrZIeNINgeN IN eeN OOgOPslag

budgetlijn begroting 2012 realisatie 2012

6.1.1 gezondheidszorg – directe armoedebestrijding 1.271.440 1.284.943

6.1.2 gezondheidszorg – capaciteitsopbouw en netwerken 497.560 693.291

6.1.3 gezondheidszorg – beleidsbeïnvloeding 24.000 153.003

6.3.1 voedselzekerheid – directe armoedebestrijding 426.000 387.525

6.3.2 voedselzekerheid – capaciteitsopbouw en netwerken 100.000 154.286

6.3.3 voedselzekerheid – beleidsbeïnvloeding 105.000 117.925

6.4 Water en hygiëne 59.989 0

6.5 Huisvesting* 119.978 257.529

6.6 Nog niet bepaald 725.905 0

7.0 Noodhulp 546.800 1.929.995

Totaal 3.876.672 4.978.498

* In bijlage 3 van de jaarrekening verantwoord onder besteding noodhulp.



2.3 onderWijS

‘Inmiddels hebben we tien speedschools , ofwel snelle scholen, hier in Léo, Burkina Faso, West-Afrika. In oude schoolgebouwen of bij ouders thuis. Waar dit versnelde onderwijs ook plaatsvindt, het is een concept dat werkt!’ Yago Issa (34) voert voorzichtig, bescheiden, maar zelfbewust het woord. Hij weet waar hij het over heeft. Vanaf 2009 werkt hij als coördinator van de speed-schools in Léo. Hij gelooft in deze manier van werken en ziet mooie resultaten. Yago: ‘Als ik aan speedschools denk, komt één ding bij me boven: de betrokkenheid van de gemeenschap. Die is enorm. Ouders die niet meer geloofden dat hun kind ooit naar school zou kunnen, hebben weer hoop. De speedschool biedt namelijk de mogelijkheid om kinderen tot en met twaalf jaar nog te laten instromen en grade 1, 2 en 3 (in Nederland groep 3, 4 en 5) in een jaar te doen, zodat leerlingen daarna in de reguliere grade 4 van een basisschool kunnen instromen. Daar hebben ouders heel wat voor

over. Ze stellen alle mogelijke ruimtes beschikbaar. Als er maar les gegeven kan worden! De laatste jaren biedt de dorpsgemeenschap de docent zelfs een woning aan. Leerkrachten in speedschools worden getraind hoe ze in korte tijd de lesstof het beste over kunnen brengen. Door deze training zie je kwaliteitsverbetering. Leerkrachten weten door hun ervaringen steeds beter hoe ze in negen schoolmaanden de drie schooljaren bij kunnen brengen. En ze zijn enorm gemotiveerd!’

2.3.1 INLEIDINg

Na de meerjarenbeleidontwikkeling van het voorgaande

jaar stond 2012 met name in het teken van het verder

implementeren van de gemaakte plannen. Belangrijke the-

ma’s die centraal stonden zijn: kindveiligheid, taalontwik-

keling, leesonderwijs en de christelijke identiteit binnen

het onderwijs. Op alliantieniveau is aandacht besteed aan

de manier waarop programma’s zijn georganiseerd binnen

hun context en in het kader van de ToC.

t DOelsTellINgeN eN resUlTaTeN BasIsvOOrZIeNINgeN IN eeN OOgOPslag

indicator planning 2012 realisatie 2012

geZonDHeIDsZoRg

aantal gezondheidsklinieken 35 35

aantal consultaties van patiënten* 243.480 224.905

aantal testlocaties (hiv/tb etc) 2 1

aantal personen dat is bereikt met preventievoorlichting** 327.300 451.142

aantal gezondheidwerkers en vrijwilligers dat is getraind (capaciteitsopbouw)*** 6.307 7.188

aantal projecten m.b.t. beleidsbeïnvloeding voor gezondsheidszorg*** 2 3

* Alle klinieken tonen een iets lager aantal consultaties dan gepland** Het aantal mensen dat is bereikt met voorlichting d.m.v. huisbezoeken in het grootste gezondheidszorgproject (Bangladesh) was dit veel hoger dan in het geschatte

aantal, wat op een iets andere manier was berekend.*** Alleen specifi eke beleidsbeïnvloedingsprojecten die de beoogde resultaten nauwkeurig hadden gedefi nieerd

VoeDseLZekeRHeID

aantal boeren die zijn getraind in landbouwproductiemethodes* 1.939 3.258

aantal boeren die productiemiddelen hebben ontvangen (zaad, kunstmest etc.)* 1.830 2.229

aantal boerengroepen die zijn opgericht/getraind* 50 156

aantal partnerorganisaties die actief bij een netwerk zijn betrokken 7 7

* Het uiteindelijke resultaat is hoger dan de doelstelling omdat de doelstelling van een partner in Burkina Faso (met een IF-donor) niet in de doelstelling was opgenomen

nooDHuLP

aantal huishoudens dat voedselhulp of niet-voedselhulp ontvangt 4.350

aantal boeren dat steun heeft ontvangen na droogte of overstromingen 31.985

aantal vrouwen en kinderen (< 5 jr) die zijn opgenomen in een voedingscentrum (somalië) 9.642

aantal gebouwde huizen 58

aantal gebouwde scholen 5

doelstelling geheel gehaald doelstelling gedeeltelijk gehaald doelstelling niet gehaald


2.3.2 ONDERWIJS

In 2012 hebben 29 partnerorganisaties in 16 landen in

totaal 64.998 kinderen en 8.909 volwassenen gesteund

door hun onderwijsprogramma’s. In de programma’s

wordt gewerkt aan toegang en kwaliteit van kleuteronder-

wijs, voortgezet onderwijs, hoger onderwijs, non-formeel

onderwijs en/of alfabetiseringsprogramma’s.

Directe armoedebestrijdingeen belangrijk thema was ‘kindveiligheid’. In 2011 was dit

al één van de thema’s op de alliantievergaderingen en dit

jaar hebben zowel Woord en Daad als partnerorganisaties

belangrijke stappen gezet in het (door)ontwikkelen van

beleid. eind 2012 hadden 21 partnerorganisaties een

(concept)beleid op bescherming van kinderen.

In Wara en Clara zijn tijdens alliantievergaderingen

de ervaringen en kennis op dit gebied uitgewisseld.

Daarnaast hebben partners in Wara ook de (concept-)

beleidsdocumenten onderling gedeeld en beoordeeld.

Op het gebied van taalontwikkeling en leesonderwijs is in

Haïti en sierra leone gewerkt aan projectvoorstellen om

de aandacht hiervoor te verbeteren. Hoewel het helaas

niet gelukt is voor de voorstellen een institutionele donor

te vinden, heeft het wel geleid tot goede kennisontwik-

keling en in sierra leone wordt het onderzoek naar de

huidige prestaties en behoefte op dit gebied alsnog begin

2013 uitgevoerd.

Reflectie op alfabetiseringsprogramma’s voor volwas-

senen liet zien dat kunnen lezen en schrijven vooral van

grote betekenis en vaak randvoorwaarde is voor (vervolg-)

trajecten. Het veldbezoek aan projecten van partner

MKC-rDa in ethiopië gaf een inspirerend voorbeeld

van hoe leren lezen en schrijven geïntegreerd wordt met

het leren van praktische, inkomensgenererende activi-

teiten, zoals veehouderij. Het in 2012 door een student

uitgevoerde literatuuronderzoek over alfabetisering krijgt

een vervolg in verdere beleidsontwikkeling, samen met de

andere programma’s.

In Burkina Faso hebben partnerorganisaties, schooldirec-

ties en ouders n.a.v. het geweld waarmee het land in 2011

geconfronteerd werd, besloten dat ze kinderen beter

inzicht willen geven in de gevolgen van dergelijk geweld en

hen willen leren om verantwoordelijkheid te nemen voor

hun eigen daden. Op deze manier willen ook christelijke

scholen via het onderwijs een bijdrage leveren aan de

beweging om de hoeveelheid geweld te verminderen.

Hiertoe wordt, in samenwerking met de overheid,

aanvullend schoolmateriaal ontwikkeld. Dit materiaal is

gebaseerd op gedeelde christelijke waarden als respect,

vrede en volharding. Het nationaal curriculum blijft het

belangrijkste onderdeel van de scholen, waarbij het nieuwe

materiaal bijdraagt aan vaardigheden die ook van belang zijn

voor de ontwikkeling tot een verantwoordelijk burgerschap.

Maatschappijopbouw en capaciteitsversterkingDe aandacht voor capaciteitsversterking van scholen

is ook in 2012 gebleven. In totaal zijn dit jaar 4.949 trainin-

gen gegeven, veelal aan docenten.

Binnen edu4Change, het samenwerkingstraject met

Driestar educatief, zijn in sierra leone en ethiopië tien

cursussen gegeven aan groepen leraren en schooldi-

recteuren, deels door lokale trainers. In ethiopië is een

onderzoek naar de effecten van de gegeven cursussen

voorbereid. De ontwikkelde cursusmaterialen zijn in een

afrondende fase en zullen in de toekomst ook beschikbaar

gesteld worden aan andere partnerorganisaties.

Het versterken van lokale comités die mede betrokken

zijn bij het organiseren en besturen van de scholen, is nog

een manier waarop gewerkt wordt aan de capaciteit van

scholen. Dit heeft geresulteerd in 132 comités met een

geïmplementeerd capaciteitsopbouwprogramma. echter,

om zodoende te werken aan een bredere schoolontwikke-

ling is nog steeds een aandachtspunt voor de partners.

Tijdens alliantievergaderingen is veel aandacht besteed aan

reflectie op de Theory of Change en de betekenis voor de

(onderwijs)programma’s. In veldbezoeken zijn projecten

van partnerorganisaties vanuit verschillende programma-

perspectieven bekeken en bediscussieerd. Door goed te

kijken naar de context van de programma’s zijn specifieke

problemen en kansen duidelijker geworden en daarmee de

noodzaak tot goede samenwerking van programma’s.

Mede hierdoor zijn partnerorganisaties eFZ in Zambia en

Mfesane in Zuid-afrika gestart met het ontwikkelen van

een ‘family approach’. Deze benadering streeft naar een

betere integratie tussen de verschillende programma’s en

een daardoor meer holistische bestrijding van armoede.

De focus ligt niet langer voornamelijk op de noden van

individuen binnen kwetsbare families, maar op het ver-

sterken van de familie als geheel. Zo concentreert eFZ de

verschillende programma’s zo veel mogelijk in eenzelfde

gebied, zodat op basis van zorgen omtrent gezondheid,

voeding, onderwijs en inkomen in een familie zo adequaat

mogelijk gereageerd kan worden. Hierdoor zullen hun

kansen op betere omstandigheden op fysiek, sociaal en

economisch gebied aanmerkelijk toenemen.



Ontwikkelingen• Met een partner in Bangladesh is een kostenvergelijking

gemaakt tussen internaten in verband met de hoge

infl atie en daarmee samengaande kostenstijging.

• In de loop van 2012 is een onderzoek gestart naar moge-

lijke instrumenten voor het meten van de tevredenheid

van ouders/verzorgers over de school van hun kind(eren).

Dit is met name complex bij analfabete ouders.

• Mfesane in Zuid-afrika is gestart met het life skills pro-

gramma Afl atoun, dat zich richt op sociale en fi nanciële

versterking van kinderen en jongeren.

• Bij Hope University College –een hogeschool in addis

abeba, ethiopië die met steun van Woord en Daad is

opgezet- hebben op managementniveau verschillende

veranderingen plaatsgevonden. Zo is onder meer de

initiatiefnemer van de universiteit, dr. Minas Hiruy,

afgetreden en opgevolgd door dr. Teketel Forsido.

verder zijn twee nieuwe opleidingen ontwikkeld en

geaccrediteerd: voedingswetenschappen en –technolo-

gie en Milieukunde.


Onderwijs is geen doel op zichzelf, maar is erop gericht

studenten voor te bereiden op de overstap naar vervolg-

onderwijs, een baan en op persoonlijke ontwikkeling. Om

te kunnen bepalen of die langetermijndoelen worden

bereikt verzamelen partners gegevens over de door-

stroom van studenten naar vervolgonderwijs of een baan.

In 2012 rondden 9.939 van de leerlingen hun onderwijs

succesvol af en stroomden 8.560 leerlingen door naar

vervolgonderwijs of vond een baan.

2.3.4 LEERPUNTEN

• alfabetiseringsprogramma’s voor volwassenen staan

binnen het onderwijsprogramma vaak redelijk op zich-

zelf. Ze zijn echter vooral belangrijk en vaak een voor-

waarde voor een succesvol (vervolg)traject, zoals het

leren van beroepsvaardigheden en het leren genereren

van eigen inkomsten. In 2013 wordt samen met de

programma’s Basisvoorzieningen en Beroepstraining en

arbeidsbemiddeling nagedacht over een goede invulling

van alfabetiseringsprogramma’s, in samenhang met hun

interventies.

• Het fi nancieel zelfstandig(er) worden van scholen, met

betrokkenheid en verantwoordelijkheid van ouders

en de gemeenschap, blijkt een grote uitdaging te zijn.

In 2013 zal W&D daarom meer kennis ontwikkelen op

het gebied van fi nanciële duurzaamheid van scholen.

Deze twee zaken zullen een aanzet geven voor verdere

discussie met alle partners in 2014.

t BesTeDINgeN ONDerWIJs IN eeN OOgOPslag

budgetlijn begroting 2012 realisatie 2012

11.1 Kleuteronderwijs 1.026.738 1.204.818

11.2 Basisonderwijs 5.628.852 5.532.398

11.3 voortgezet onderwijs 2.197.645 2.338.961

11.4 Hoger onderwijs 677.986 678.183

11.5 Non-formeel onderwijs 377.524 272.117

11.6 alfabetisering 265.124 264.233

11.7 Infrastructuur/ investeringen 908.002 194.935

11.8 Training 336.855 519.831

11.9 Capaciteitsopbouw en netwerken 364.062 312.423

11.10 Curriculumontwikkeling 134.788 81.077

11.11 Beleidsbeïnvloeding 247.976 106.372

Totaal 12.165.551 11.505.348

Inkomsten uit sponsoring 9.898.347


t DOelsTellINgeN eN resUlTaTeN ONDerWIJs IN eeN OOgOPslag

impact 2011-2015

een bijdrage leveren aan armoedebestrijding en empowerment op individueel, familie- en com-munity/regioniveau, door middel van verbeterde toegang en kwaliteit van onderwijs, met aandacht voor transformatie en verandering van mindset.

Impactstudie wordt gedaan aan het eind van 2015.

outcome 2011-2015

1a) gross enrolment ratio, Net enrolment ratio, gender Parity Index per type onderwijs voor (gemarginaliseerde) groepen.1b) alfabetiseringsratio

Baseline studie uitgevoerd in 2011. vervolgstudie in 2013.

Planning 2012 Realisatie 2012

2.1a) aantal leerlingen dat hun onderwijs heeft afgerond- Kleuteronderwijs- Basisonderwijs- voortgezet onderwijs- Hoger onderwijs

N.v.t.3.3293.8061.628731

2.1b) aantal leerlingen dat doorstroomt naar vervolgonderwijs of werk vinden- Basisonderwijs- voortgezet onderwijs- Hoger onderwijs

43001900500

3.5861.441541

2.2a) aantal leerlingen en deelnemers dat hun non-formeel onderwijs of alfabetiseringscur-sus met succes heeft afgerond.

N.v.t. 3.7173.324

2.2b) aantal en percentage van deelnemers van non-formeel onderwijs en alfabetiserings-cursussen dat de geleerde kennis en vaardigheden gebruikt in hun dagelijks leven.

Zal onderdeel zijn van evaluatiestudies in de periode 2012-2015.

output 2012

Resultaat Planning 2012 Realisatie 2012

DIRecte aRmoeDeBestRIJDIng

7a) Jaarlijks aantal kinderen/jongeren/volwassenen dat gesteund wordt (direct)- Kleuteronderwijs- Basisonderwijs- voortgezet onderwijs- Hoger onderwijs- Non-formeel onderwijs- alfabetiseringscursussen

6.56035.86010.6302.2304.0606.120

6.49432.87010.4442.3364.0727.239

7 b) Jaarlijks aantal kinderen/jongeren/volwassenen dat gesteund wordt (indirect)- Basisonderwijs- voortgezet onderwijs- Hoger onderwijs

8.0000

8.153441125

maatscHaPPIJoPBouW

8a) aantal getrainde personen - leerkrachten- schoolleiders- Personeelsleden- Overheidsfunctionarissen

2.1002.5646941.457234

8b) aantal comités/instituties dat een geïmplementeerd capaciteitsopbouwplan heeft 175 132

8c) aantal partners dat werkt aan curriculumontwikkeling 4 7

9a) aantal partners dat participeert in relevante netwerken9b) aantal relevante netwerken

2250

20117

9c) aantal partners met een duidelijk link met TveT-JBs 20 16

BeLeIDsBeïnVLoeDIng

10) aantal partners met een programma voor beleidsbeïnvloeding 13 12

t TOelICHTINg

a) 96% van de data is gebaseerd op rapportages van de realisatie door 28 partners, 4% is gebaseerd op planninggegevens (1 partner).b) De resultaten van indicator 2.1.b laten zien dat minder kinderen zijn doorgestroomd na het succesvol afronden van het basis– of voortgezet onderwijs dan gepland was.. In 2013 wordt deze

indicator ook meegenomen in de “outcome studies”. c) Het aantal kinderen dat gesteund is in het basisonderwijs is iets lager dan gepland (indicator 7a). Dit komt ondermeer door bezuinigingen in het programma, vanwege minder beschikbaar budget. d) Dezelfde indicator 7a laat zien dat de aantallen volwassenen bereikt in de alfabetiseringsprogramma’s hoger is dan gepland. Dit komt ondermeer door een nieuw gestart programma bij BaC. e) Het aantal succesvol afgeronde trainingen door docenten, schoolleiders en andere stafleden is, net als vorig jaar, hoger dan gepland. Dit geeft aan dat capaciteitsopbouw de benodigde aan-

dacht heeft van partners. Het aantal comités met een geïmplementeerd capaciteitsopbouwplan bleef echter iets achter bij de planning, wat daarom een aandachtspunt is voor 2013.f) Het aantal partners dat actief is in netwerken is vrijwel gelijk aan de planning, maar het aantal netwerken waarin partners participeren ligt hoger dan gepland. Dit is bemoedigend omdat de

inbedding van partners in relevante netwerken en samenwerkingsverbanden een speerpunt van beleid is.




2.4 beroepSonderWijS en -training en arbeidSbemiddeling

‘Ik dacht dat mijn huwelijk voor altijd zou duren, maar helaas… De scheiding zorgde ervoor dat ikzelf voor alle inkomsten van m’n gezin moest zorgen.’ Briseide Puentes Piza (44) uit Colombia, volgt de vakopleiding tot coupeuse aan de vakschool van CDA Colombia, Zuid-Amerika. Ze heeft al een veelbewogen leven achter zich. ‘Ik groeide op in een kleine stad, Boyacá, als zesde uit een gezin van zeven kinderen. Mijn vader was een man die ons psychisch, maar ook fysiek, mishandelde. Gelukkig kon ik naar school en slaagde voor de high school. Ik trouwde en op 23-jarige leeftijd kreeg ik mijn eerste kind, een zoon. Later kreeg ik nog een zoon.’ Met haar man opende ze een bakkerszaak. Vier jaar gele-den verliet hij haar voor een andere vrouw. Briseide had niets meer. ‘Ik hoorde van de vakopleidingen van CDA en ben daar een cursus tot coupeuse gestart. Op zaterdag ga ik altijd naar school. De rest van de week werk ik in een restaurant om de kost te verdienen. In de toekomst wil ik mij specialiseren in het maken van sportkleding. Inmiddels heb ik al een eigen lockmachine en ik ben aan het sparen voor een vlaknaaimachine.’Ze is hoopvol gestemd. ‘Ik geniet van de ontwikkeling die ik doormaak. Ik weet nu dat ik met Gods kracht in staat zal zijn om met inzet en hard werken vooruit te komen in het leven.’

2.4.1 INLEIDINg

Jongvolwassenen en ouderen aan werk helpen door een

relevante opleiding; dat was het hoofddoel van het TveT-

programma in 2012. Het meerjarenbeleid dat hiervoor

uitgestippeld is, kreeg in het afgelopen jaar handen en

voeten. Woord en Daad én de Zuidelijke partnerorgani-

saties zagen in dit jaar hoe belangrijk het functioneren

in netwerken is. Door te leren van elkaars expertise en

ervaring komt de kwaliteit van de programma’s op een

hoger plan.

2.4.2 BEROEPSONDERWIJS EN –TRAININg EN ARBEIDSBEMIDDELINg

Directe armoedebestrijding7584 studenten ontvingen een training bij 19 partneror-

ganisaties. steeds meer partners bieden korte, relevante

trainingen aan. 5710 personen ontvingen via JBs (Job and

Business services) support bij het vinden van een stage of

baan of bij het opstarten van een bedrijf.

alle partnerorganisaties gebruikten de Fair labour

scorecard om bewustwording bij bedrijven rondom

eerlijke arbeid te vergroten. In eerste instantie vonden

arbeidsbemiddelaars het niet eenvoudig om dit instru-

ment toe te passen omdat het thema gevoelig ligt bij

bedrijven. Toch is de waardering inmiddels gegroeid. De

gemiddelde Fair labour score vanuit het contact met de

JBs-programma’s was 67% (gewogen gemiddelde).

Om een ondernemersmentaliteit bij studenten te stimu-

leren, is het belangrijk te werken aan hun werkhouding en

ze een introductie te geven in ondernemersvaardigheden.

Besloten werd om voor deze thema’s in 2013 samen met

ladders of Hope in ethiopië een goed curriculum samen

te stellen. Nadat een goed curriculum is neergezet, kan

dit in een later stadium ook bij andere partners worden

uitgerold.

Maatschappijopbouw en capaciteitsversterkingNetwerken was een sleutelwoord in 2012. Na een training

werd in Nederland met vijf andere organisaties een TveT-

JBs-netwerk opgezet. De samenwerking met red een

Kind is geïntensiveerd; binnen een gezamenlijke TveT-

JBs-programmagroep wordt gewerkt aan de versterking

van het programma. Ook de partners groeiden in het

netwerken. Dit werd gestimuleerd door tijdens werkbe-

zoeken gezamenlijk andere beroepsonderwijsprojecten

te bezoeken. De samenwerkingsverbanden Noord-Zuid

werden ook versterkt, onder meer tussen Hoornbeeck

College en aMg Filippijnen (culturele uitwisseling en

engels) en tussen Calvijn College en Css Bangladesh

(onderwijskundige aspecten).

In oktober werd in Kampala, Oeganda, vanuit de Woord en

Daad–red een Kind alliantie een inspirerende conferentie

gehouden rond aveT (agricultural vocational education

and Training). vertegenwoordigers van afrikaanse part-

nerorganisaties, Nederlandse en Oegandese overheid en

bedrijfsleven waren hierbij aanwezig. De keuze hiervoor

werd ingegeven door het feit dat armoede vooral op het

platteland stijgt, en dat voedselzekerheid een steeds

groter probleem wordt. Investeren in training op het

platteland lijkt daarom op zijn plaats. De conferentie geeft

veel aanknopingspunten voor verdere beleidsontwikkeling

rondom aveT, onder andere in de verbinding met voedsel-

zekerheid en agrarische ketenontwikkeling.

Verdieping vond plaats op het gebied van fi nanciële

duurzaamheid. een student verrichtte onderzoek naar

duurzame modellen voor beroepsonderwijs. Deze

materie komt op een expertmeeting in 2013 aan de orde.


Met diverse partners (BaC, Mfesane, aMg Filippijnen,

COUNT en WDI) werd gewerkt aan een uitfaseringsplan.

Nagenoeg alle partnerorganisaties werken aan kwali-

teitsverbetering aan de hand van de uitkomsten van de

Quality scorecard, die toegepast is in 2011. een nieuwe

meting met deze scorecard zal plaatsvinden in 2013. De

scorecard is inmiddels ook in gebruik bij enkele andere

ngo’s in Nederland. Presentatie op het internationale

UNesCO-forum leverde enthousiaste reacties op.

Ontwikkelingen:• In Haïti werd een doorstart gemaakt met korte bouw-

cursussen, gericht op wederopbouw van dit land dat in

2010 door een zware aardbeving werd getroffen.

• In sri lanka werd een nieuw vaktrainingsprogramma

voorbereid in resettlement areas: gebieden waar men-

sen zich vestigden na de burgeroorlog.

• In afrikaanse landen is zonne-energie een veelbelo-

vende vorm van duurzame energie. In Burkina Faso

oriënteerde partnerorganisatie CreDO zich op het

aanbieden van een vaktraining rondom zonne-energie.

• een gepland programma voor rurale vaktraining in Zambia

is niet doorgegaan vanwege verschuiving van fondsen.


De belangrijkste doelstelling van de beroepsonderwijspro-

jecten is dat afgestudeerden een baan vinden of zelf een

bedrijf starten. Op die manier kunnen ze voor zichzelf en

vaak ook voor anderen in het levensonderhoud voorzien.

In 2012 had 60% van de leerlingen binnen een halfjaar na

afronding van de training een eigen inkomen. Daarnaast

is de algemene vorming die leerlingen samen met de

vaktraining ontvangen, vaak van grote betekenis voor hun

functioneren in de maatschappij.

2.4.4 LEERPUNTEN

• Werken naar financiële duurzaamheid vraagt een

andere manier van denken bij partnerorganisaties. Dit

thema zal centraal staan op een expertmeeting in 2013.

• Business incubation past niet bij alle beroepson-

derwijsprojecten omdat het veel inzicht vraagt in

bedrijfsontwikkeling en dit meestal niet aanwezig is bij

aanbieders van beroepsonderwijs. Het lopende traject

in de Filippijnen zal nauwlettend worden gevolgd. voor

nieuwe trajecten zal advies gevraagd worden van de

afdeling bedrijfsontwikkeling.

t DOelsTellINgeN eN resUlTaTeN TveT IN eeN OOgOPslag

indicatorplanning

2012realisatie

2012

1. Percentage gediplomeerden dat werkt onder eerlijke arbeidsomstandigheden

50% 67%

2a. gediplomeerden die een baan vinden 2.500 2.059

2b. gediplomeerden die eigen bedrijf starten 950 1.596

2c. gediplomeerden die studie vervolgen op hoger niveau

300 568

3. social Capital score n.a. n.a.

4. Partnerorganisaties met vereniging van oud-studenten

24 23

5a. Kwaliteitsscore vakonderwijs n.a. n.a.

5b. Kwaliteitsscore arbeidsbemiddeling n.a. n.a.

6a. Percentage projectinkomen vakonderwijs 10% 16%

6b. Percentage projectinkomen arbeidsbemiddeling 5% 10%

7a. studenten die vaktraining ontvangen 5.000 7.584

short 1.700 3.405

medium 1.700 1.757

long 1.600 2.422

7b. studenten die vaktraining succesvol afronden 4.500 6.113

short 1.600 3.339

medium 1.600 1.592

long 1.300 1.182

8. Cliënten Job and Business services 3.500 5.710

9a. Trainingen voor personeel 300 824

9b. aantal trainingsdagen voor personeel 3.768

10a. Partnerorganisaties die participeren in TveT-netwerken

20 19

10b. aantal relevante netwerken 24 76

11. aantal partners met een programma voor beleidsbe-invloeding gerelateerd aan vakonderwijs

7 14

t TOelICHTINg

• Het aantal studenten dat een training volgt is veel hoger dan gepland. Dit heeft deels te maken met het feit dat meer partners korte cursussen aanbieden. verder zijn ruim 1.000 korte trainingen aangeboden in Haïti in het kader van noodhulp.

• Ook het aantal JBS clienten is hoger dan gepland om dezelfde redenen.• Helaas leidt het hogere aantal studenten niet evenredig tot meer leerlingen die een baan

vinden. Door de wereldwijde economische crisis is het vinden van banen steeds moeilij-ker, en kiezen steeds meer studenten er voor om zelf een bedrijfje te beginnen. Het totaal aantal studenten dat werk vindt is iets hoger dan gepland.

• Het eigen inkomen is hoger dan gepland. Partners worden hier sterk in gestimuleerd.• Het aantal staftrainingen is veel hoger dan gepland; partners vinden capaciteitsopbouw

waardevol.• Het aantal partners dat voor TVET-JBS actief is in advocacy is hoger dan gepland. Meer

partners dan verwacht kozen er toch voor om advocacy binnen de projecten te houden, in plaats van te zoeken naar nieuwe gespecialiseerde partners.

t BesTeDINgeN BerOePsONDerWIJs eN –TraININg eN

arBeIDs BeMIDDelINg IN eeN OOgOPslag

budgetlijn begroting

2012realisatie

2012

12.1 TveT 1.931.518 1.675.202

12.2 JBs 419.134 325.157

12.3 Infrastructuur 470.124 305.086

12.4 Training 153.078 154.461

12.5 Overige capaciteitsopbouw en netwerken 164.704 70.891

12.6 advocacy 105.472 63.806

Totaal 3.244.030 2.594.603




2.5 agribUSineSS en enterpriSe development

‘Kijk, dit is nu mijn boomgaard. In 1997 begon ik met twee hectare. Je had toen mijn land moeten zien. Niet te vergelij-ken met de vijf hectare die ik nu heb!’ Issa Aki (45 jaar) loopt naar een grote boom, op zoek naar schaduw. Boer en onder-nemer Issa zit bij partnerorganisatie DEDRAS (Benin) in het agribusinessprogramma. Issa: ‘Toen ik in contact kwam met de organisatie DEDRAS is mijn leven veranderd’, vervolgt hij enthousiast. ‘Door hun agribusinesstraining zie ik mijn productie stijgen. DEDRAS organiseerde de boeren in een groep zodat we onze krachten kunnen bundelen richting de afnemers. Resultaat: betere prijzen. De training zit soms op kleine dingen. Bijvoorbeeld afval onder de bomen. We kampten veel met branden de afgelopen jaren en dit bleek de oorzaak te zijn. DEDRAS attendeerde ons hierop. Een schone en goed onderhouden boomgaard voorkomt bran-den. Verder stonden bomen vijf meter uit elkaar. DEDRAS adviseerde ons tien meter tussenruimte te houden. Meer ruimte voor de bomen betekende meer cashewnoten aan de boom. Ook voor gewasbeschermingsmiddelen krijgen we advies.’ In 2007 haalde ik twee ton cashews van mijn land en vandaag de dag is dat gestegen tot 14 ton.’

Om te voorkomen dat de bestedingen uit de pas zou den

lopen met achterblijvende inkomsten voor bedrijfsontwik-

keling, is nauw samengewerkt tussen de afdeling aeD

en de units C&F Bedrijven en C&F vermogensfondsen.

gelukkig heeft W&D in 2012 evenals in voorgaande jaren

goed gebruik kunnen maken van de reeds opgebouwde

fondsen in een aantal landen. Daaruit is in totaal voor ruim

2,9 miljoen euro aan fi nancieringen verstrekt die niet in de

bestedingen zijn meegenomen, maar wel hebben bijgedra-

gen aan de resultaten. eveneens is meer dan 500.000 euro

aan leningen opnieuw ingezet waarvoor geen nieuw geld

geworven hoefde te worden en waarvoor wel resultaten

zijn behaald.

2.5.1 AED IN NAUWE SAMENWERKINg MET INVESTERINgSPARTNER INCLUVEST BV

Woord en Daad is al sinds 2005 actief op het terrein van

bedrijfsontwikkeling. Nadruk in dit programma lag in

eerste instantie vooral op fi nanciering van kleine MKB-

bedrijven. Door de jaren heen is er steeds meer aandacht

gekomen voor de agrarische sector en het belang van

gezonde ketenontwikkeling. Doelstelling van dit pro-

gramma is om bij te dragen aan economische ontwikkeling

waarbij kleine boerenbedrijven en verwerkende bedrijven

een belangrijke rol spelen.

Tot voor kort werden zowel de fi nanciële (leningen, garan-

ties) als de niet-fi nanciële diensten (technisch & manage-

mentadvies ) via Woord en Daad aangeboden. In 2012

nam Woord en Daad de stap alle fi nanciële producten over

te hevelen naar het impact-investeringsbedrijf Incluvest

bv. Hoewel Incluvest geen eigendom is van Woord en

Daad, is zij wel initiatiefnemer van Incluvest, zie ook het

Jaarverslag 2011. voor de uitvoering en uitbreiding van

het aeD-programma werkt Woord en Daad vanaf 2012

nauw samen met Incluvest.

samengevat de belangrijkste argumenten voor de oprich-

ting van Incluvest:

• Geen fi nancieringsrisico’s op de balans van Woord en

Daad;

• geen risico’s voor Woord en Daad t.a.v. aNBI-status en

andere fi scale consequenties;

• Het versterken van de propositie richting bedrijven

en vermogensfondsen met breder assortiment aan

producten en diensten;

• Mogelijkheid om te participeren in bedrijven in

Zuidelijke landen en op zakelijke wijze fi nanciering te

verstrekken.

Het aeD-team van W&D is momenteel voor een beperkt

deel van zijn tijd actief voor Incluvest in het beheer van het

overgedragen portfolio aan fi nancieringen.

Deze nieuwe werkwijze vergroot de effectiviteit van W&D

als speler in de ontwikkelingssamenwerking en vooral daar

waar het gaat om de combinatie tussen economische en

sociale impact. De aanpak brengt positieve effecten met

zich mee:

• Beoordeling van fi nancieringsaanvragen is verder

geprofessionaliseerd;

• Incluvest hanteert duidelijk beleid op (risico)beheer van

het portfolio;

• Incluvest als bedrijf is gehouden om haar eigen kosten

te dekken en dus een gezond verdienmodel te prakti-

seren. echter zonder daarbij concessies te doen aan de

impactdoelstellingen. In vaktermen is het daarmee een

impact-fi rst investeerder. Dat is ook de reden voor de

samenwerking met Woord en Daad.

Het voorgaande punt zet het team van W&D midden in

het spanningsveld dat partners soms ook ervaren als het

gaat om de keus tussen kortetermijnimpact en een fi nan-

cieel gezonde bedrijfsvoering, om ook zonder subsidies

diensten te kunnen blijven leveren. Dit zorgt voor weder-

zijds begrip en gelijkwaardigheid in de relaties tussen de

Zuidelijke partner, Woord en Daad en Incluvest.


2.5.2 DIRECTE ARMOEDEBESTRIJDINg EN MAATSChAPPIJOPBOUW

Het verstrekken van leningen wordt vaak als directe

armoedebestrijding gezien, omdat het mensen in staat

stelt een inkomen te realiseren. De praktische voorbeel-

den in deze paragraaf laten zien dat directe armoedebe-

strijding en maatschappijopbouw in de praktijk heel nauw

met elkaar samenhangen. economische ontwikkeling zoals

hier beschreven draagt heel concreet bij aan armoedever-

mindering en versterkt tegelijk sociale verbanden tussen

de verschillende lagen van de bevolking.

Ketenorganisatie door een MKB’er in BeninDe term ketenorganisatie (chain organization) roept nogal

eens vragen op. Waarom steekt Woord en Daad daar zo veel

tijd en geld in? Wat levert dat nu precies op in termen van

impact? een mooi voorbeeld is het familiebedrijf Zanclan

in Cotonou in Benin: Zanclan produceert en verwerkt

cashewnoten voor de lokale supermarkten. Niet gemecha-

niseerd, maar in een uitgekiend model van uitbesteding van

de productie aan vrouwengroepen. De vrouwen krijgen

de ruwe noten aangeleverd van Zanclan, het kraken van

de noten en het pellen wordt door de groepen gedaan. De

kwaliteitscontrole, op smaak brengen en verpakken wordt

centraal gedaan door Zanclan. een innovatieve aanpak. Met

duidelijke sociale impact. en ook nog rendabel.

Chongwe, Zambiaeen activiteit die wat anders was dan het reguliere werk,

betrof de contextanalyse die gedaan is in een deel van

Zambia –Chongwe- met als doelstelling duidelijk te krijgen

welke waardeketens potentie hebben vanuit economisch én

sociaal perspectief. vanuit de waardeketen wordt bijvoor-

beeld gekeken welke training boerengroepen nodig hebben,

en welke behoeftes er leven qua gezondheid van betrokken

families. In de huidige organisatiestructuur betreft dit het

eerste integrale programma dat vanaf de grond opgepakt

zal worden met inzet van een multidisciplinair alliantieteam.

PartnerwijzigingenGedurende 2012 is officieel besloten tot beëindiging van

de samenwerking met satellietpartner Tekton BDO in

de Filippijnen. In plaats daarvan is samenwerking gestart

met INsOl Development Foundation, een organisatie

in de Filippijnen met focus op technische ondersteuning

en capaciteitsopbouw van agrarische en niet-agrarische,

verwerkende en producerende bedrijven.

In Haïti is de relatie met satellietpartner Csl beëin-

digd, voor zover het de officiële samenwerking t.b.v.

bedrijfsontwikkeling betreft. gezien de kennis en

consultancycapaciteit van Csl is de verwachting dat Csl

in de toekomst nog wel kan bijdragen aan versterking van

(Haïtiaanse) alliantiepartners. In guatemala is samenwer-

king gestart met aDIsagUa voor implementatie van het

agribusinessprogramma.


2013 is het jaar waarin de zogenaamde ‘outcome studies’

gedaan gaan worden. De uitkomsten daarvan zullen hal-

verwege het huidige beleidstraject belangrijke informatie

opleveren over de voortgang die geboekt wordt t.a.v. de

beoogde langetermijneffecten.

vanuit het prille begin van de huidige beleidsfase weet

Woord en Daad dat een belangrijke langetermijndoelstel-

ling gaat over het toegang hebben tot geschikte financiële

diensten en andere businessservices voor kleine onder-

nemers, agrariërs, handelaren, etc. Dat vereist financieel

gezonde dienstverleners met een gezonde klantenkring en

voldoende kennis en capaciteit om die kring uit te breiden

en naar een hoger niveau te brengen.

Partner PaC in Nicaragua is hiervan een voorbeeld. De

afgelopen jaren heeft een crisis in de microkredietsector

hen stevig geraakt. een groot aantal leningen werd niet

terugbetaald, met name buiten de kernketens waarin PaC

actief is. Problemen in die kernketens waren echter veel

minder groot. een teken dat de strategie van PaC om ‘plat-

forms van wederzijds vertrouwen’ in de ketens te creëren,

haar vruchten afwerpt. aangesloten boeren zijn bereid

werkelijk (monetair) te investeren in PaC.

2.5.4 DOELSTELLINgEN EN RESULTATEN AED

Low Cost housing2012 was een enerverend jaar m.b.t. het huizenbouwpro-

gramma in Bangladesh. De verwachte grote stap die met

gHel gezet zou gaan worden, is niet doorgegaan. een veld-

bezoek aan het begin van de zomer in combinatie met

inzet van een expert op het gebied van betonbouw was daar-

voor de aanleiding. Niet onderbouwde en onjuiste

aannames en calculaties, en het ontbreken van de capaciteit

en het vertrouwen dat die basis er wel snel zou komen leid-

den tot het besluit om niet verder te gaan met daadwerkelijk

investeren. Wel is in samenwerking met Wereldfoundation

gezocht naar nieuwe constructies voor samenwerking waar-

bij minder afhankelijkheid is van één implementerende partij.

In 2013 gaat W&D als gevolg daarvan van start met het

realiseren van een lokale besloten vennootschap. Deze bv



indicator doelstelling resultaat

aantal verstrekte leningen aan boeren/ondernemers 8.150 6.154

aantal getrainde boeren/ondernemers 7.500 8.220

aantal gerealiseerde ketenverbindingen 2.600 6.696

aantal banen 3.480 794

aantal netwerken waarin partners actief zijn 6 4

Aantal partners met W&D-gefi nancierde lobbyactiviteiten AED 6 2

t TOelICHTINg

er was minder geld beschikbaar voor (MKB-)leningen dan begroot. Ten gevolge van de keuze voor focus op agribusiness zijn de beschikbare gelden m.n. geïnvesteerd in agriketens (keten/handelsfi nanciering t.b.v. boeren) waarbij een combinatie met subsidiegeld gemaakt kon worden. vergrote markttoegang resulteert in stabielere en hogere (gezins)inkomens.

t DOelsTellINgeN eN resUlTaTeN aeD IN

eeN OOgOPslag

t BesTeDINgeN aeD IN eeN OOgOPslag

budgetlijn begroting 2012 (€)realisatie 2012

(€)

enteRPRIse DeVeLoPment

13.1 exploitatie BDO 145.450 33.584

13.2 Total credit/capital 1.668.227 43.059

13.3 Total garanties 18.248 0

13.4 Total BDs costs 161.995 29.027

13.5 Chain organization 86.991 0

13.6 Training capaciteitsopbouw 70.054 16.706

13.7 advocacy 0 0

Totaal 2.150.964 122.375

agRIBusIness DeVeLoPment

14.1 exploitatie BDO 79.702 203.030

14.2 Total credit/capital 442.094 247.201

14.3 Total garanties 0 0

14.4 Total BDs costs 132.184 342.857

14.5 Chain organization 256.657 178.256

14.6 Training capaciteitsopbouw 96.548 28.057

14.7 advocacy 33.819 44.135

subtotaal 1.041.004 1.043.537

Terugontvangen leningen voorgaande jaren 0 -350.515

Totaal 1.041.004 693.022

LoW cost HousIng

13.1 Credit program housing 0 1.106.020

Totaal 0 1.106.020

t TOelICHTINg

In 2011 is minder MFs-subsidie ingezet dan begroot vanwege de start van het aD-programma. In 2012 is dat deels gecompenseerd; dat veroorzaakt de overschrijding op de lijnen 14.1, 14.4 en 14.7. obv. de tabel lijkt de onderbesteding op 13.2 en 14.2 groter dan in werkelijkheid. In de inleiding wordt verwezen naar kapitaalverstrekkingen twv bijna 3,5 mln die in het Zuiden hebben plaats gevonden.


is verantwoordelijk voor het subcontracteren van ngo’s die

binnen de eigen klantenkring huizen realiseren. In 2012

zijn twee intentiecontracten getekend met geselecteerde

organisaties. Dankzij deze inspanningen kon de bijdrage

van het ministerie in 2012 veiliggesteld worden.

2.5.6 LEERPUNTEN

• De keuze om meer te focussen op waardeketens en

daarbinnen samenwerking met productieactoren t/m

verwerking/handel levert goede resultaten op. W&D

gaat daarom in 2013 de focus op ketens verder uitbrei-

den, en interventies zonder enige relatie met waardeke-

tenontwikkeling afbouwen.

• samenwerking tussen diverse partners in West-afrika

laat zien hoe alliantiepartners i.s.m. private sector en

producenten (boeren) win-win creëren en duurzame

ontwikkeling tot stand brengen, gebaseerd op gezonde

economische principes. Dit is een ervaring die duidelijk

laat zien op welke wijze economisch georiënteerde

interventies kunnen bijdragen aan duurzame integratie

zoals de ToC dat bedoelt. Het aeD-team zal deze aan-

pak actief promoten binnen allianties en alliantieteams.

2.6 verSterKen regionale alliantieS en capaciteitSopboUW

voor 2012 is ‘groeien’ een kernwoord dat effectief het werk

in de vijf regionale allianties beschrijft. veel energie is geïn-

vesteerd in ontwikkeling van capaciteit van medewerkers

van W&D en partners. Door samenwerking van partners

binnen de regionale allianties werd gewerkt aan verdere

professionalisering op thema’s. In twee allianties is door de

leden een Memorandum of Understanding getekend met

daarin afspraken over structuur, leiderschap, verantwoor-

delijkheid, rollen en strategie. In de andere allianties wordt

deze MoU in 2013 getekend. Partners bezoeken elkaar

frequenter voor kennisuitwisseling en leren met elkaar.

Zodoende worden gezamenlijke strategieën besproken. In

een enkel geval vond stafuitwisseling plaats.

In twee allianties zijn workshops gehouden met directie en

personeel rondom het zogenaamde 5C-model. Dit begon

met een pilot die werd gefinancierd door PSO en later is uit-

gerold in de allianties. Hierbij werd getest hoe de ‘vijf capa-

bilities’ methode (5C) gebruikt kan worden: een reflectieve

methode met mindmaps en gestructureerde gesprekken.

De lessen uit dit leerprogramma zijn ook breder gepubli-

ceerd. In het kader van dit onderzoek heeft een aantal part-

ners ook meegewerkt aan een organisatieanalyse bij W&D.

regioconferenties waren belangrijk voor persoonlijke

ontmoeting tussen medewerkers van partners. Deze

persoonlijke waardering en diepere kennis van elkaars

programma’s, is belangrijk voor ontwikkeling van gedragen

strategie, beleid en toekomst binnen elke alliantie. In de

Clara-, sara- en gHara-allianties zijn daarnaast ook

vergaderingen gehouden met de directeuren, die verder

bijdragen aan groei. In 2013 zal meer geïnvesteerd wor-

den in een alliantiejaarplan en het opstellen van strate-

gisch regiobeleid per alliantie.

In 2012 is de nieuwe KUsra-alliantie van start gegaan

met partners in Oeganda, Kenia en Zuid-soedan. Dit is

een samenwerking tussen Woord en Daad en red een

Kind (reK) en wederzijdse partners. Deze partners val-

len ook onder de pilot van de ICCO/Prisma-alliantie in

Oost-afrika voor de programma’s voedselzekerheid en

gezondheidszorg.

In de gHara-alliantie is de integratie tussen W&D

en reK-partnernetwerken verder ontwikkeld. vanuit

Nederland wordt het werk in deze alliantie nu door

één gezamenlijk team van W&D en reK-medewerkers

aangestuurd. In de Wara-alliantie hebben twee nieuwe

netwerkorganisaties lidmaatschap aangevraagd. In ara

heeft één aspirant-lid zijn interne organisatiestructuur

aangepast waardoor lidmaatschap nu wel openstaat.

groeien brengt vaak pijn met zich mee, zoals ook in 2012

is ervaren. In twee allianties hebben de leden besloten dat

verschillende leden (gCPDO in Zambia en BaC in Tsjaad)

niet langer voldoen aan de eisen om te participeren en

daarom geen alliantielid meer kunnen zijn. Hierdoor kun-

nen de overige leden zich beter concentreren op groei,

gezamenlijkheid en effectiviteit in armoedebestrijding.

Met de leden die vertrokken is een afbouwregeling getrof-

fen. De ervaring is dat groei en bloei in een alliantie ook

plaatsvindt in het aangaan van deze uitdagingen.

een andere uitdaging betrof partners die een lager

budget kregen dan aangevraagd. Om dit te compenseren

zijn partners nadrukkelijker bezig met het zoeken naar

additionele fondsen en het uitwerken van strategieën in

nieuwe voorstellen. Dit draagt bij aan versterking van hun

organisatiecapaciteit en institutioneel netwerken. In 2012

is extra geïnvesteerd in deze uitdaging, door coaching,

training en uitwisseling.

Binnen W&D zijn er wisselingen geweest in de alliantie-

teams. Hoewel deze verschuivingen onvermijdelijk waren,

is het toch pijnlijk voor de voortgang en consolidatie van

groei binnen een alliantie. stabiliteit in de samenstelling

van alliantieteams is wel een randvoorwaarde voor effec-

tieve groei in een alliantie.



2.6.1 LEERPUNTEN

• Na twee jaar functioneren zijn veel processen en struc-

turen m.b.t. de regioallianties afgerond. vervolgens is nu

meer aandacht nodig voor kennisuitwisseling en leren

met elkaar. Binnen de regioallianties moeten daardoor

thematische uitwisseling en het leren met elkaar, naast

concrete gezamenlijke fondsenwerving en strategieont-

wikkeling, meer aandacht krijgen. Hierdoor wordt juist

de positieve energie van leden binnen een alliantie ver-

sterkt. Hiertoe zal W&D gaan werken met een concreet

alliantiejaarplan met mijlpalen en ijkpunten.

• Organisatieontwikkeling van partnerorganisaties in

de afgelopen jaren is vooral gebaseerd op de actie-

plannen van de OCa-toetsen in 2009. echter, een

OCa-actieplan alleen, is te minimaal om te komen tot

brede organisatieontwikkeling. Daarom zal in 2013 met

alle partnerorganisaties een 5C-workshop gehouden

worden voor een bredere organisatieanalyse. De

resultaten van deze zgn. 5C-model workshop biedt

meer mogelijkheden om te komen tot een meerjarenca-

paciteitsopbouwplan voor organisatie- en institutionele

ontwikkeling van partnerorganisaties.

2.7 beleidSbeÏnvloeding

‘Kijk je naar Benin, dan zie je dat diverse dingen aanwezig zijn om een goede economie te hebben: we hebben een overheid waar je mee kunt samenwerken, er is een goed klimaat. Toch is er armoede in Benin.’ Jean Kepetere, directeur van partnerorganisatie DEDRAS, houdt van zijn land en denkt hier veel over na. Hij vervolgt: ‘Het land wordt door ons niet goed gebruikt. Dat kan anders. De oplossing zit niet alleen in landbouwtrainingen, ook het denken van mensen moet veranderen.’ Maar er spelen meer problemen. Hij vervolgt: ‘De Amerikanen met Millennium Development Goal programma’s doen veel goed in Benin, maar willen invloed. De overheid heeft eind 2012 een wetsvoorstel ontworpen dat land door buitenlanders opgekocht kan worden. Niet goed voor Benin! Kleine boeren die het door de voedsel- en economische crisis niet meer redden,

verkopen hun land om op korte termijn te overleven maar denken niet verder. Een ramp. Chinezen kopen ons land ook op, maar kijken niet naar de behoeften van de lokale bevolking. Daarom startten we een lobby met 15 andere organisaties. Het wetsontwerp rond liberalisering van landrechten en de rechten rond koop en verkoop van het land is onderwerp van het gesprek. We maakten petities en organiseerden demonstraties. Eind 2012 boekten we al een klein resultaat: twee collega’s van DEDRAS zijn op het ministerie uitgenodigd voor gesprek.’

2.7.1 INLEIDINg

In 2012 is een positieve trend zichtbaar in vergelijking met

2011, omdat partners over het algemeen meer interesse

toonden en actiever betrokken waren bij beleidsbeïnvloe-

ding. eén doel voor 2012 was om gespecialiseerde part-

ners te zoeken. Door het enthousiasme van de bestaande

partners ging de aandacht echter vooral naar hen. De

doelstellingen voor het aantal partners dat actief was in

beleidsbeïnvloeding zijn dan ook overtroffen.

2.7.2 AFRIKA

Wara-partners CreDO en aeaD en het netwerk sPONg

versterkten hun project voor een goed functionerend

beroepsonderwijssysteem in Burkina Faso. Dit was best las-

tig, doordat de regering wisselde en veel contacten opnieuw

moesten worden gelegd. DeDras-ONg deelde via netwerk

PBsa aansprekende rapporten met de voedselsector en

overheid in Benin om de samenwerking voor voedselzeker-

heid in het land te verbeteren. Dit project is wegens succes

verlengd. In sierra leone nam eFsl actief deel aan nationale

beleidsdiscussies met onderwerpen van sociaal verant-

woorde mijnbouw tot toegang tot voedsel, betaalbare zorg

en (beroeps)onderwijs. In mei 2012 hield Woord en Daad

een workshop over lobbytechnieken in Wara.

De KUsra-partners ontvingen dit jaar een lobbytraining.

Daarnaast is door een nieuwe, specialistische partner een

lobbystrategie ontwikkeld voor de versterking van hiv/

aidspreventie met lokale kerken die vanaf 2013 zal worden

geïmplementeerd. ICCO coördineert dit traject. Met

agriProFocus (aPF) is een samenwerking gestart om te plei-

ten voor een betere toegang tot fi nanciering voor boeren.

In sara is het kerkennetwerk van partner eFZ een tra-

ject rond kindveiligheid gestart. In gHara ligt beleids-

beïnvloeding gevoelig. er zijn gesprekken gaande over

hoe dit verder invulling kan krijgen. Naast de genoemde

t BesTeDINgeN CaPaCITeITsOPBOUW IN eeN OOgOPslag

budgetlijn begroting 2012 (€) realisatie 2012 (€)

15.1 strengthening partner networks 660.384 612.905

15.2 General Policy Infl uencing 135.092 14.875

Totaal 795.477 627.780


projecten zijn verschillende lokale initiatieven uitgevoerd

voor de thema’s onderwijs en beroepsonderwijs, onder

meer door gCPDO en DeDras.

2.7.3 AZIë

In het BOOM-project voor moeder- en kindzorg in

Bangladesh (ara) is met succes een monitormethode

voor lokale klinieken ontwikkeld. Bovendien zijn enkele

resultaten behaald door beleidsbeïnvloeding op lokaal

niveau, waardoor vooral het meubilair van de klinieken is

verbeterd. Hoewel het project een nationale krant haalde,

lijkt het onmogelijk om strategisch sterkere lobby te

voeren en het BOOM-project uit te breiden naar andere

gebieden. In 2013 worden de resultaten van BOOM

geëvalueerd om te kijken welke volgende stappen gezet

zullen worden.

2.7.4 LATIJNSAMERIKA EN DE CARAïBEN

De latijns-amerikaanse Clara-partners zijn een project

begonnen voor kindveiligheid. Het project heeft tot doel

lokale gegevens en praktijkvoorbeelden te delen op hoger

niveau om kindveiligheidssystemen te helpen verbete-

ren. De partners en Woord en Daad werken samen met

Plataforma-C, een christelijk netwerk in de regio. PaC

heeft brancheorganisatie aPeN naar voren geschoven om

technologieontwikkeling voor de landbouw in Nicaragua

hoger op de beleidsagenda te krijgen. Behalve de pro-

jectresultaten heeft de aanpak voor PaC toegevoegde

waarde omdat haar zichtbaarheid binnen de branche wordt

vergroot; een duidelijk voorbeeld van wederkerigheid in

een netwerkorganisatie. Op lokaal niveau heeft INDeF een

goede samenwerking met autoriteiten gerealiseerd. Tijdens

een forum over gezin en gezondheid van aMg en P&a Haïti

besloten zij hierover een standpunt te formuleren dat zal

worden uitgedragen in beleidsbeïnvloeding.

2.7.5 LEERPUNTEN

• De inbedding van beleidsbeïnvloeding in de strategie

van organisaties en allianties gaat niet altijd van-

zelf. Binnen de Wara-alliantie zal dit punt worden

opgepakt door een ontmoeting tussen de werkgroep

beleidsbeïnvloeding en de CeO’s. Bij nieuwe trajec-

ten wordt het belang van afstemming nadrukkelijker

meegenomen.

• recente en betrouwbare data die laten zien wat de

aard en omvang van een probleem is, zijn in het Zuiden

niet altijd zonder meer beschikbaar. Hierdoor is het

voor sommige partners een uitdaging strategische

keuzes te maken in hun context. W&D wil dit bijzondere

aandacht geven in de ondersteuning van bepaalde

beleidsbeïnvloedingstrajecten.

De bestedingen op beleidsbeïnvloeding staan vermeld

bij de diverse thema’s.

2.8 reSUltaatmanagement en leren

In de afgelopen jaren was in Ethiopië een curriculum voor ondernemersvaardigheden voor jongeren in het beroeps-onderwijs ontwikkeld: BEST. Het materiaal was compleet en bij andere partners was ook behoefte aan dit type materiaal, zodat we het curriculum graag breder wilden gaan inzetten. Maar voor we dit zouden gaan doen wilden we graag antwoord op een aantal vragen: wat is de kwali-teit van dit materiaal, is het in deze vorm ook geschikt om door andere partners te worden gebruikt en zo ja, wat zijn dan aandachtspunten? Deze vragen werden beantwoord door een grondige evaluatie van het BEST-programma door een team van consultants met ervaring op het gebied van beroepsonderwijs en ondernemersvaardigheden. Zij interviewden de betrokken staf en (ex-)studenten van BEST

thema planning 2012 realisatie 2012

Onderwijs 13 partners 15 - FONHeP/COsPe; aMg; CDa; INDeF; eFsl; aMg Filippijnen; P&a; aMg; DeDras; CreDO; aeaD; eFZ; Hope; MKC-rDa; BaC

Beroepsonderwijs, vaktraining en arbeidsbemiddeling

7 partners 9 - aMg Filippijnen; INDeF; CDa; DeDras; CreDO; aeaD; eFsl; Hope; MKC-rDa

Basisvoorzieningen – gezondheid 12 partners - 7 plannen 6 partners: Css; CDa; P&a; aMg; gCPDO; Mfesane - 5 plannen

Basisvoorzieningen - voedselzekerheid 5 partners 5 - DeDras; CreDO; aeaD; Css; eFsl

landbouwontwikkeling (aD) 2 partners 2 - PaC/aPeN; aPF

sPN (algemene plannen) - 2 - sPONg; Css

extra - 1 - PlaTaFOrMa-C

t aaNTal ParTNers MeT eeN gOeDgeKeUrD PlaN vOOr BeleIDsBeïNvlOeDINg eN aCTIeF IN 2012 IN

eeN OOgOPslag



in Ethiopië, bestudeerden de materialen en leverden een rapport met hun bevindingen en aanbevelingen. De con-sultants waardeerden het programma als geheel als zeer relevant voor de doelgroep, benoemden de sterke kanten van het huidige curriculum maar formuleerden ook een aantal kritische conclusies. Hun belangrijkste aanbeveling was om het curriculum eerst verder te verbeteren voordat het bij andere partners wordt ingezet. Het rapport leverde concrete handvatten voor die verbetering van het curricu-lum tot internationale standaard, gaf aan dat de link met bestaande curricula van de Ethiopische overheid verbeterd moet worden en leverde ook belangrijke inzichten op over de kennis en vaardigheden die nodig zijn voor Woord en Daad en partners, om dergelijke programma’s op te zetten en te managen. Kortom, een evaluatie die ons belangrijke lessen leverde.

2.8.1 ALgEMENE ONTWIKKELINgEN

In de eerste helft van het jaar is bij een aantal partners een

bezoek gebracht waarbij gekeken is of partners op een goede

manier resultaten meten en daarvan leren (PMel systeem:

Planning, Monitoring, evaluatie en leren). Dit is beoordeeld

aan de hand van de vernieuwde PMel-eisen die Woord en

Daad gezamenlijk met partners en allianties heeft ontwikkeld.

sinds eind 2011 hebben de meeste partners nu een dergelijk

bezoek gehad. Dit gaf ook inzicht in de behoeften aan verdere

versterking op het gebied van PMel. In aansluiting hierop

werd in het laatste kwartaal een programma ontwikkeld voor

voortgezette training op het gebied van PMel. Deze training

wil W&D in 2013 in een aantal regio’s aanbieden voor PMel-

coördinatoren en programmamanagers. voor deelname is

slagen voor een entreetoets en een bescheiden fi nanciële

bijdrage nodig, waarmee W&D de richting inslaat van meer

vraagsturing en werken op consultancybasis.

Begin 2012 werden de eerste partnerrapportages op basis

van ons nieuwe resultatensysteem ontvangen. De meer-

derheid van deze rapportages was voldoende correct en

compleet. Fouten werden in alliantieverband besproken

met PMel- en programmacollega’s tezamen, waardoor het

vertrouwen er is dat toekomstige rapportages verder zullen

verbeteren.

De activiteiten in deze paragraaf vallen onder de Woord en

Daad-partnerrol. De Woord en Daad-donorrol heeft een

plaats in de afdeling in de vorm van de coördinatie van audits

en de ontwikkeling van bijbehorend beleid. Meer daarover in

paragraaf 3.5.

2.8.2 ONTWIKKELINg VAN SySTEMEN VOOR PLANNINg, MONITORINg, EVALUATIE EN LEREN

In 2011 is gestart met meerjarig stevig investeren in de

opbouw van partner- en alliantiesystemen voor PMel. In

2012 is hieraan op de volgende wijze vormgegeven:

• In 2012 zijn 8 partners bezocht voor een beoorde-

ling van hun PMel-systeem. Met uitzondering van de

partners in India hebben nu alle partners zo’n bezoek

gehad. Door deze bezoeken en de eruit voortvloeiende

actieplannen is de capaciteit van partnerorganisaties op

het gebied van PMel versterkt.

• In PsO-verband werd een actieonderzoek afgerond

waarmee in 2010 was gestart. Dit onderzoek vond

plaats met een groep ngo’s en universitaire instel-

lingen uit Nederland en België. Binnen dit onderzoek

zijn verschillende methoden voor resultaatmeting met

elkaar vergeleken. Woord en Daad besloot te refl ec-

teren op het nieuw ingevoerde systeem voor resultaat

meten waarmee de afdeling begin 2011 aan de slag

ging. De studie heeft ons geleerd dat het belangrijk is

de specifi eke situatie van partners mee te nemen in het

ontwikkelen van meetinstrumenten. De uitwisseling

met andere ngo’s op het gebied van PMel is erg waar-

devol gebleken en zal ook een vervolg krijgen binnen de

koepelvereniging Partos*.

• voor het nieuwe ICT-systeem is bijgedragen aan de ont-

wikkeling van een instrument voor rapportage. Hiermee

kan de gebruiker resultaten van een partner over

meerdere jaren naast elkaar zetten, om te beoordelen

of de partner ‘op schema’ ligt. Ook kunnen alle resulta-

ten gezamenlijk bekeken worden voor een bepaald jaar,

voor meerdere jaren, of een andere selectie van regio’s,

landen of partners. Het is de bedoeling dat dit instru-

ment regelmatige rapportage gemakkelijker maakt.

• samen met red een Kind is Woord en Daad begonnen

een cursus resultaatmeting te maken op een gevorderd

niveau. Partners hebben deze vaardigheden nodig

om goed inzicht te krijgen in hun resultaten en meer

toegang te krijgen tot andere fondsen.

2.8.3 MONITORINg

sinds 2011 werken partners met een uniforme rappor-

tageopzet. Dit maakt het mogelijk de jaarresultaten van

verschillende organisaties beter met elkaar te vergelijken.

In 2012 zijn per regionale alliantie de resultaten voor de

onderwijs en TveT-JBs-programma’s besproken. er ble-

ken nog een aantal meetfouten gemaakt te zijn, waarover

is doorgesproken. W&D verwacht dat de gegevens in

volgende rapportages betrouwbaarder zullen zijn.

* Zie hier het gezamenlijke rapport: https://partos.nl/content/planning-monitoring-and-evaluation-complex-processes-social-change


2.8.4 EVALUATIES

De evaluatiestructuur van Woord en Daad is zichtbaar in

de onderstaande fi guur.

PrOgraMevalUaTIONs

PrOJeCTevalUaTIONs

OUTCOMesTUDIes

INFOrMal KNOWleDge MONITOrINg (rFWs)

De top van de evaluatiepiramide bestaat uit partnerover-

stijgende programma-evaluaties. De evaluaties en out-

come studies in de middenlaag zijn gericht op thematische

programma’s bij partners, zoals onderwijs, gezondheids-

zorg, etc.

voor het onderwijsprogramma is bij vier Indiase partner-

organisaties een evaluatiestudie naar de veiligheid van

het kind in hun scholen en opvanghuizen uitgevoerd. De

studie was positief over de aansturing binnen de partner-

organisaties, maar wees ook op het hoge aantal kinderen

per stafl id en het ontbreken van beleid op kindveiligheid.

In 2013 werken partners aan de implementatie van de

aanbevelingen in hun programma.

Binnen het programma voor beroepsonderwijs en

arbeidsbemiddeling werd het BesT-programma over

ondernemersvaardigheden in ethiopië geëvalueerd. Deze

evaluatie bood concrete handvatten voor het verder ver-

beteren van het curriculum en voor het uitrollen van een

dergelijk programma naar andere partners. Het verbeter-

traject is begin 2013 van start gegaan.

In Bangladesh werd een programma voor hiv/aidspreven-

tie en rehabilitatie van prostituees geëvalueerd. In deze

studie werd gebruikgemaakt van de ‘Most Signifi cant

Change’ methode waarbij de doelgroep werd gevraagd

naar belangrijke veranderingen in hun leven en de rol die

het programma daarin had gespeeld. Deze aanpak blijkt

een goed inzicht in de impact van programma’s te kunnen

geven.

De impact- en klanttevredenheidsevaluatie bij aCFIMe

voor het programma agribusiness en enterprise

Development leverde praktische inzichten op die

leidden tot operationele verbeteringen bij de partner.

spaarproducten zijn aangepast op basis van behoeften van

de klant en kredietbeoordelingsprocedures zijn herzien

om de reactietijd richting klanten te verbeteren.

Het niet uitvoeren van een aantal geplande evaluaties had

onder meer te maken met beslissingen over de toekomst

van de partnerrelatie en met capaciteit bij partners.

Daarnaast is besproken hoe evaluatieresultaten beter

gedeeld kunnen worden binnen de regionale allianties,

zodat het leereffect wordt vergroot.

2.8.5 LEREN: ONDERZOEK, KENNIS EN INNOVATIE

er is een aantal onderzoeksactiviteiten uitgevoerd,

gerelateerd aan de programma’s van Woord en Daad en

partners.

In het kader van het kennisprogramma aeD, dat wordt uit-

gevoerd met kennispartner Iss, werd onderzoek gedaan

in Burkina Faso naar het microkredietprogramma van

partner aCFIMe. Deze studie wordt begin 2013 afgerond,

waarna vervolgonderzoek in Benin, bij partner eminence,

zal worden uitgevoerd.

natHalie yameogoondernemer in burkina Faso december 2012

‘Goed dat ik via ACFIME een lening kan

krijgen. Het zou mooi zijn als Woord en

Daad ondernemers als ik ook een kans geeft

via een grotere lening om mijn bedrijf door

te ontwikkelen.’



t BesTeDINgeN resUlTaaTMaNageMeNT eN lereN IN eeN OOgOPslag

nr. budgetlijn begroting 2012 realisatie 2012

18.1 PMel-systeem 12.000 32.010

18.2 PMel - OD issues 0 0

18.3 Monitoring 0 0

18.4 evaluaties – partner- & alliantieniveau 209.000 56.338

18.5 evaluaties - mondiaal niveau 50.000 25.451

18.6 evaluaties - Noordelijke activiteiten 0 0

18.7 Onderzoek – partner- & alliantieniveau 30.000 6.832

18.8 Onderzoek - mondiaal niveau 209.000 61.334

18.9 Onderzoek - Noordelijke activiteiten 50.000 0

18.10 Kennismanagement 30.000 31.129

18.11 PMa-activiteiten 113.000 67.351

18.12 Consultancy 0 0

18.13 Open ruimte 5.000 0

Totaal 708.000 280.445

t TOelICHTINg

er werd fors minder uitgegeven aan evaluaties omdat een aantal geplande evaluaties (nog) niet werd uitgevoerd door gebrek aan capaciteit bij de partner of omdat er nog geen duidelijkheid was over de toekomst van de partnerrelatie.er werd ook minder uitgegeven aan onderzoek omdat inzet van externe minder nodig bleek dan voorzien.Door scherp onderhandelen kon worden bespaard op de kosten voor externe auditors.

voor het onderzoek met het afrika studiecentrum over

hoe de allerarmsten te bereiken, heeft promovenda anika

altaf veldstudies gedaan in Bangladesh en in Benin.

In 2013 wordt dit verder afgerond. eerste bevindingen in

Bangladesh bevestigen het beeld dat met verschillende

soorten projecten de mensen die echt het allerarmst zijn,

vaak niet goed bereikt worden.

een nieuw gestarte activiteit in 2012 was de participatie

van Woord en Daad in de kenniskring van het lectoraat

Christelijk leraarschap bij Driestar educatief. In dit ver-

band wordt onder meer onderzoek gedaan naar behoef-

ten op het gebied van christelijk onderwijs wereldwijd, o.a.

door een studie in Burkina Faso.

andere activiteiten om leren binnen Woord en Daad te

bevorderen waren de leerinventarisatie en het ontwik-

kelen van een samenhangend beleid voor kennismanage-

ment en stimuleren van innovatie.

voor het innovatietraject rond ICT en onderwijs is een

visiedocument geschreven. W&D wil mogelijkheden

uitproberen om te werken aan onderwijsverbetering in

gebieden in afrika waar opgeleide leerkrachten vrijwel

niet beschikbaar zijn.

2.8.6. LEERPUNTEN RESULTAATMANAgEMENTEN LEREN

• In 2012 zijn tijdens alliantiebijeenkomsten, gezamen-

lijke sessies gehouden met PMel-coördinatoren en

programmacoördinatoren van partners over de moni-

toring-rapportages. er is gemerkt dat het ondersteunen

van de samenwerking tussen PMel- en programmastaf

belangrijk is om PMel voldoende breed te verankeren

binnen de organisaties. In 2013 worden manieren

gezocht om dit een meer structurele plek te geven in

PMel-werkzaamheden binnen de regionale allianties.

• Tot nu toe voerde W&D het beleid dat alle programma’s

van alle partners eens per 4-5 jaar extern geëvalueerd

moesten worden. Door binnen allianties gelijksoortige

evaluatiestudies van verschillende partners te combine-

ren en de uitkomsten van evaluatiestudies te bespreken

binnen de alliantie kan de afdeling toe met minder

evaluatiestudies, terwijl de leereffecten naar verwach-

ting hoger zijn. In 2013 wordt deze aanpak verwerkt in

de evaluatieplanning en zullen evaluatiestudies worden

besproken op alliantieniveau.



doelstelling resultaat

ontWIkkeLIng PmeL-sYstemen

eind 2012 is er een update van de PMel-manual beschikbaar (versie 2). We zijn gestart met een grondige herziening van de evaluatie manual. Deze wordt begin 2013 afgerond.

eind 2012 is er een gedocumenteerde methodologie voor contextanalyse, die is getest in 5 landen.

Besloten om dit nog te laten rusten tot duidelijker is wat nodig is aan methodologie. De afdeling oriënteerde zich wel op een methode waarmee tezamen met gemeen-schappen contextanalyse kan worden gedaan (PICD).

eind eerste kwartaal 2012 is er een handleiding voor monitoring voor het aeD-programma ontwikkeld en gedistribueerd naar partners.

De handleiding werd afgerond; de afdeling aeD zet deze uit bij partners.

eind 2012 is er een actieplan om ‘downward accountability’ te stimuleren en zijn een paar inspirerende voorbeelden gedeeld.

Dit onderwerp werd wegens capaciteitsgebrek doorgeschoven naar 2013.

eind 2012 kunnen partners hun monitoringgegevens online invoeren en er is een procedure voor het controleren van de kwaliteit van de gegevens.

een procedure voor het borgen van datakwaliteit werd ontwikkeld en er is meegewerkt aan de ontwikkeling van een ICT-instrument voor rapportage. Online gegevensinvoer wordt mogelijk in 2013.

eind 2012 zijn beleid en procedures ontwikkeld voor het beschikbaar stellen via de website van relevante PMel-informatie voor verschillende doelgroepen.

Dit is uitgesteld tot alle functionaliteit van het nieuwe ICT-systeem beschikbaar is.

Dashboardpresentaties van relevante gegevens zijn ontwikkeld voor allianties en de W&D-website.

voor W&D en allianties zijn enkele eenvoudige dashboardpresentaties gemaakt; voor de website is het afwachten wat het nieuwe ICT-systeem gaat bieden.

alle partners met een Onderwijs- en/of Beroepsonderwijsprogramma hebben een PMel strengthening visit gehad en hebben een geaccepteerd actieplan.

Deze doelstelling is bereikt, uitgezonderd enkele partners waarvoor een Psv (nog) niet relevant was.

eind 2012 is er voor ieder land een plan voor PMel-training en -coaching beschik-baar en implementatie daarvan is gestart.

er werd besloten om training en coaching vorm te geven als ‘advanced PMel Course’, inclusief enkele dagen coaching per partner. De hoofdinhoud van de cursus is eind 2012 ontwikkeld. De cursus wordt in 2013 op verschillende plaatsen aangeboden.

monItoRIng

elke regionale alliantie heeft een resultatenrapportage beschikbaar en besproken tijdens een vergadering.

er zijn resultatenrapportages voor Onderwijs en TveT-JBs beschikbaar en bespro-ken in de regionale allianties ara, gHara, Wara en sara. Clara zal volgen in 2013.

eVaLuatIes

eind 2012 is de programma-evaluatie voor beleidsbeïnvloeding afgerond. De programma-evaluatie is gestart in het vierde kwartaal en zal in eerste helft 2013 worden afgerond.

eind 2012 is 90% van alle voor 2012 geplande evaluaties gestart en van tenminste 70% is de rapportage afgerond.

In jaarplan 2012 waren 14 evaluaties gepland. In de loop van het jaar werden daar 3 evaluaties aan toegevoegd. van deze 17 evaluaties werden er 9 (deels) uitgevoerd in 2012 (53%), waarvan voor 3 (18%) de eindrapportage werd afgerond voor eind 2012. acht evaluaties werden niet uitgevoerd of uitgesteld. Hiernaast werden 5 evaluaties die eerder werden gestart afgerond in 2012, zodat in totaal 8 eindrapportages van evaluaties beschikbaar kwamen in 2012.

eind 2012 zijn twee pilots gestart met een nieuwe evaluatiemethode. − Evaluatie met gebruik van de ‘Most Significant Change’ methode, bij partner CSS in Bangladesh, is afgerond.

− ‘Outcome Mapping’ binnen een child protection programma in CLARA gekoppeld aan beleidsbeïnvloeding.

− Plannen voor een evaluatie met Randomized Controlled Trial opzet werden uitgewerkt. Helaas werd de aanvraag voor externe financiering afgewezen, maar plan kan opnieuw worden ingediend.

onDeRZoek

Op verzoek zullen partnerspecifieke studies worden uitgevoerd. er zijn 5 onderzoekstrajecten gestart, waarvan 4 rapporten zijn afgerond in 2012.

Op verzoek kunnen evaluaties en onderzoeken voor activiteiten van Woord en Daad in het Noorden worden uitgevoerd.

In 2012 waren hiervoor geen aanvragen. n.v.t.

Uitvoeren van onderzoek naar interventies voor de allerarmsten. Dit onderzoek is volgens plan uitgevoerd met veldstudies in Bangladesh en Benin.

Uitvoeren van de leeragenda, in samenwerking met de programma’s. vanuit de afdeling r&l werd op aanvraag ondersteuning geboden bij onderzoek t.b.v. de programma’s Onderwijs, TveT/JBs en aeD.

eind 2012 is een leerinventarisatie uitgevoerd voor elke alliantie en is een overstij-gend rapport beschikbaar en besproken.

De leerinventarisatie binnen de allianties is eind 2012 voorbereid en zal begin 2013 beschikbaar zijn.

eind 2012 is een eerste versie van een beleidsdocument en actiepunten voor ken-nismanagement en innovatie beschikbaar.

er is extern advies gekregen op het gebied van kennismanagement en een werkdocument voor het vast te stellen beleidsdocument en actieplan (per 2013) is beschikbaar.

eind 2012 zijn richtlijnen voor het delen van goede praktijken beschikbaar en zijn twee goede praktijken beschreven.

Deze doelstelling wordt aangepast na afronding van het beleid voor kennismanage-ment en innovatie.

eind 2012 is een inventarisatie beschikbaar van veelbelovende innovaties op het gebied van onderwijs en is een besluit genomen over de start van een pilot.

er is een inventarisatiestudie beschikbaar van de mogelijkheden van ICT voor onderwijs in ontwikkelingslanden. Besloten is een pilot te starten in Burkina Faso.

t DOelsTellINgeN eN resUlTaTeN, resUlTaaTMaNageMeNT eN lereN IN eeN OOgOPslag


intermeZZo t


‘Kijk, dit is nu mijn boomgaard. In 1997 begon ik

met twee hectare. Je had toen mijn land moeten

zien. Niet te vergelijken met de vijf hectare die

ik nu heb!’ Issa Aki (45 jaar) loopt naar een grote

boom, op zoek naar schaduw.

‘toen ik in contact kwam met de organisatie DeDRas is mijn leven veranderd’, vervolgt hij enthousiast. ‘Door hun agribusiness-training zie ik mijn productie stijgen. DeDRas organiseerde de boeren in een groep zodat we onze krachten kunnen bundelen richting producten. Resultaat: betere prijzen. De training zit soms in kleine dingen. Bijvoorbeeld afval onder de bomen. We kampten veel met branden de afgelopen jaren en dit bleek de oorzaak te zijn. DeDRas attendeerde ons hierop. een schone en goed onderhouden boomgaard voorkomt branden. Verder stonden bomen vijf meter uit elkaar. DeDRas adviseerde ons tien meter tussenruimte te houden. meer ruimte voor de bomen betekende meer cashewnoten aan de bomen. ook voor cashewbescher-mingsmiddelen krijgen we advies. In 2007 haalde ik twee ton cashews van mijn land en vandaag de dag is dat gestegen tot 14 ton.’Issa is blij met dit alles: ‘Ik heb geleerd als ondernémer zaken te bezien. Dus beter naar de productie kijken, zelf initiatief nemen en eerst zelf oplossingen aandragen of plannen uitwerken voordat we naar DeDRas gaan. en dit werkt. kleine veranderingen maken zo voor mij en mijn gezin het grote verschil!’

Het voedselzekerheidsproject van partnerorganisatie DeDRas vindt plaats in de gemeente Banikoara in noord-Benin. ondanks de natuurlijke mogelijkheden voor landbouw en veeteelt wordt Banikoara gezien als een van de armste communes van Benin. De armoede-index ligt hier op 56 procent tegen een landelijk gemid-delde van 37,4 procent. Dat betekent dat meer dan de helft van de bevolking leeft onder het bestaansminimum. De hoofddoelstelling van dit project is om de

voedselzekerheid en het inkomen van mensen in de commune Banikoara te verhogen in de nieuwe context van klimaatverandering. DeDRas wil dit bereiken door de cashew- en sojaketen te versterken. Dit doet zij door boeren te trainen in een betere productie, de boeren te organiseren in boerengroepen, zodat de oogst gebun-deld en in grote hoeveelheden verkocht kan worden. DeDRas onderhandelt ook over een geschikte prijs voor het zaaigoed en na de oogst onderhandelt zij met opko-pers/verwerkingsfabrieken voor een goede prijs. Juist doordat boeren hun krachten bundelen, staan ze sterker en kunnen ze beter onderhandelen over de prijs. naast ketenfacilitatie zorgt DeDRas er ook voor dat boeren getraind worden in het verbouwen van cashew en soja. Deze twee gewassen zijn zeer winstgevend.

hOE ZIET hET TRAININgSPROgRAMMA VAN DEDRAS ERUIT?DeDRas selecteert uit de hele keten mensen die door DeDRas opgeleid worden tot voorlichter/trainer. Deze groep bestaat uit toeleveranciers, producenten, verwerkers, handelaren, enz. Voor de sojaketen worden er 30 trainers opgeleid en voor de cashewketen tien. Ze worden o.a. getraind in businessmanagement, fondsen-werving, kwaliteitsmanagement, technisch advies. Het doel is dat deze trainers eropuit trekken om hun kennis door te geven in 50 dorpen, waarbij per keten 3000 mensen worden bereikt. Doel van dit onderricht is om de productie- en oogsttechnieken te verbeteren, waardoor de opbrengsten per hectare omhooggaan. Daarnaast worden er ook uitwisselingsbezoeken met andere boe-ren georganiseerd, zodat men van elkaar kan leren. Daarnaast worden tien vrouwengroepen (circa 400 vrouwen) ondersteund en getraind, zodat ze hun eigen groenten kunnen verbouwen, een veestapel kunnen onderhouden en leren hoe ze de producten van hun moestuin kunnen verwerken en verkopen. op deze manier worden de inkomsten van de gezinnen gedi-versifieerd. Daarnaast wordt er aandacht geschonken aan bijvoorbeeld de planning en het beheer van de gezinsuitgaven.

Boer Issa aki uit Benin vertelt

Hoe partners werken aan voedselzekerheid en ondernemerschap

HeT WerK IN HeT NOOrDeN 3


HeT WerK IN HeT NOOrDeN3

3.1 Het WerK in Het noorden

Het jaar 2012 was in veel opzichten een turbulent jaar.

Politiek en economisch. De val van het kabinet en de

verkiezingen in september gaven een nieuwe kleur aan

de politieke agenda op het gebied van ontwikkelings-

samenwerking. Het gesprek over het nut van ontwikke-

lingssamenwerking stond weer op scherp. Ook onder de

achterban van Woord en Daad werd dit thema besproken

tijdens ontmoetingen met comités en vrijwilligers.

Financieel stond Woord en Daad ook voor de nodige uit-

dagingen. Door de onzekere tijden was het met name voor

bedrijven de uitdaging zich voor langere tijd fi nancieel

aan een programma te binden. In deze tijden van crisis is

Woord en Daad ervan overtuigd dat het meer en meer

investeren op relaties belangrijker is dan ooit. Hierbij

probeert Woord en Daad zo veel mogelijk de persoonlijke

benadering te kiezen door het gesprek met mensen aan

te gaan. Woord en Daad kiest voor deze persoonlijke

benadering omdat ze graag in gesprek gaat met haar

achterban over de mooie resultaten en lastige kanten

van haar werk. Daarbij dacht Woord en Daad er in 2012

met de achterban ook weer actief over na hoe in geef- én

leefgedrag bij te dragen aan armoedebestrijding.

In dit hoofdstuk een verslag van het werk in het Noorden:

beleidsbeïnvloeding, bewustwording, communicatie en

fondsenwerving.

3.1.1 hET WERK IN hET NOORDEN IN EEN OOgOPSLAg

In onderstaande tabellen ziet u in een oogopslag de

diverse doelgroepen van Woord en Daad. Door op maat

te communiceren worden mooie successen behaald.

soms ook tegenvallers. Beide zaken wil Woord en Daad

benoemen en ervan leren. Doordat Woord en Daad niet

afhankelijk is van één gever is er een risicospreiding, wat

een goede zaak is voor een gezonde bedrijfsvoering.

doelgroep doelstelling 2012 (€) realisatie 2012 (€) realisatie 2011 (€) verschil (€)

Particulieren totaal 14.875.000 15.225.333 16.406.741 -1.181.408

Projecten 4.750.000 5.540.995 4.934.539 606.456

Sponsoring 9.625.000 9.434.102 9.610.987 -176.885

Noodhulp 500.000 250.236 1.861.215 -1.610.979

Bedrijven 3.600.000 1.665.774 2.097.758 -431.984

Institutionele Fondsen 12.516.000 11.383.660 12.534.233 -1.150.573

vermogensfondsen 3.000.000 1.463.245 976.406 486.839

rentebaten en baten uit beleggingen 150.000 63.991 220.647 -156.656

magazine doelgroep x per jaar bereik 2012 bereik 2011 Stijging

Werelddelen Particulieren 4 76.188 69.854 6.334

grenzeloos Jongeren 4 15.355 13.356 1.999

verrekijker schoolkinderen 1 82.920 85.250 -2.330

Bouwplaten Kleuters 1 15.993 15.750 243

Intercom Comitéleden 1 721 721 0

e-letter jongeren Jongeren 10 944 923 21

Indeed e-letter Indeed-jongeren 10 172 163 9

Daadkracht Ondernemers 2 3430 3431 1

Daadkracht Nieuwsmail Ondernemers 11 291 353* -62

e-letter vermogensfondsen vermogensfondsen 3 196 144 52

t INKOMsTeN Per DOelgrOeP

t COMMUNICaTIe

In 2011 waren ook de personeelsleden meegenomen.



project begroting 2012 (€) gerealiseerd 2012 (€)

Overige projecten 0 5.395

Ondersteuning initiatief family facts 2.000 0

lobby vakonderwijs, werkgelegenheid, ondernemerschap 15.000 0

lobby Coordination europe-Haiti 6.000 5.852

Bijdrage aan eU-COrD ten behoeve van europese lobby 11.650 12.380

Totaal 34.650 23.627

product doelstelling 2012 realisatie 2012 realisatie 2011

PaRtIcuLIeRen

Indeed 50 32 28

Nieuwe kindsponsoring 600 -598* -821

sharekids 50 7 23

aanmeldingen PartnerPlan 200 129 319

BeDRIJVen

leden Business Platform 110 83 91

Business Partners 10 5 7

aantal CompanyKids 1225 1218 1075

regioOndernemers 12 11 9

activiteit doelgroep activiteiten 2012 activiteiten 2011 verschil

Presentaties Basisschoolleerlingen 141 118 23

Presentaties Jongeren 70 73 -3

Presentaties volwassenen 36 27 9

Uitleen leskisten Basisschoolleerlingen 48 38 10

Zangavonden Particulieren 91 90 -1

Fiets-boot-wandeltochten etc. Particulieren 22 23 -1

verkopingen Particulieren 19 18 1

t KOsTeN vaN BeleIDsBeïNvlOeDINg

t ONTWIKKelINg FONDseNWervINg Per PrODUCT

t aCTIvITeITeN

*Inclusief overdracht sponsorkinderen Colombia naar WD Canada.


t eveNeMeNTeN eN reIZeN

evenementen en reizen doelgroep thema bereikte doelgroep

Comitédag Comitéleden Onderwijs, met alle geweld 180

Comitéreis Comitéleden Jaarthema 14

Ondernemersmeeting Bedrijvennetwerk geboeid verbonden 80

Wees eerlijk-event (samen met ZOa) Jongeren eerlijk leven 101

Wees eerlijk-reis naar sierra leone februari* leerlingen Ichthus College veenendaal armoedeproblematiek in de wereld 10

Wees eerlijk-reis naar sierra leone april* leerlingen Calvijn College goes armoedeproblematiek in de wereld 5

Wees eerlijk-reis naar Oeganda* leerlingen guido de Brès rotterdam armoedeproblematiek in de wereld 5

sponsoravond Colombia en ethiopië sponsors van sponsorkind Colombia en ethiopië Onderwijs in Colombia/ethiopië en sponsorprogramma

230

sponsoravond Burkina Faso sponsors van sponsorkind Burkina Faso Onderwijs in Burkina Faso en sponsorprogramma

50

sponsoravond sri lanka sponsors van sponsorkind sri lanka Onderwijs in sri lanka en sponsorprogramma

6

Debatavond 16 maart vrijwilligers, ondernemers, sponsors van sponsorkinderen

De impact van financiële adoptie 190

Debatavond 1 juni vrijwilligers, ondernemers, sponsors van sponsorkinderen

De toekomst van ontwikkelingshulp 90

Debatavond 1 december Donateurs van W&D leven met aids 35

regio-avonden Comiteleden Nut van ontwikkelingssamenwerking 200

rabobankreis vermogensfondsen Projectbezoek ZambiaWorks 5

views totaal 2012 Unieke bezoekers 2012

algemeen: www.woordendaad.nl 1.065.800 170.154

samen voor Haïti*: www.samenvoorhaiti.nl 1.131 873

realisatie 2011 doelstelling 2012 realisatie 2012 verschil

landelijke en regionale media (exclusief comitépublicaties)

279 250 214 -36

lokale media (comitépublicaties) 810 800 658 -142

radio en tv 10 10 36 +26

Totale mediaaandacht 1167 1060 908 152

t WeBsITe

t PUBlICaTIes IN MeDIa

t sOCIal MeDIa

* www.samenvoorhaiti.nl is online vanaf 13/01/2010, net na de ramp in Haïti

volgers berichten gereageerd op berichten

Facebook 624 75 502

Twitter 727 355 1201

* Bij de bewustwordingsreizen zijn deelnemers na de reis ambassadeur en bereiken ze na de reis een bredere doelgroep.



aantal klachten 2012 2011 2010

Ontvangen 3 6 4

Naar tevredenheid afgehandeld 1 6 4

Niet naar tevredenheid afgehandeld 2 0 0

kLacHten IngeDeeLD PeR tYPe

Communicatie 2 2 0

Identiteit en geloofsbeleving 1 0 0

Werkwijze Woord en Daad en/of partners 0 4 4

Totaal 3 6 4

t KlaCHTeN

aantal signalen 2012 2011 2010

Ontvangen 45 42 44

sIgnaLen IngeDeeLD PeR tYPe

Communicatie 1 6 0

Identiteit en geloofsbeleving 0 0 0

Werkwijze Woord en Daad en/of partners 0 3 0

salarissen 44 33 44

Totaal 45 42 44

t sIgNaleN*

aantal complimenten 2012 2011 2010

Ontvangen 1 5 4

t COMPlIMeNTeN*

*Complimenten worden geregistreerd als zij afdelingsoverstijgend zijn en door stakeholders worden gegeven die van strategisch belang zijn voor Woord en Daad (o.a. coördinatiegroep, comités, ministerie). Woord en Daad ziet het registreren van deze complimenten als een extra middel tot het meten van klanttevredenheid.

3.2 beleidSbeÏnvloeding nederland en eUropa

een turbulent politiek jaar ligt achter ons. Op 1 januari

was het kabinet nog volop bezig met het uitwerken van het

nieuwe beleid voor ontwikkelingssamenwerking. Tegelijk

pakten zich de wolken van nieuwe bezuinigingen op de

rijksuitgaven samen. Die zouden ook ontwikkelingssa-

menwerking gaan raken. Woord en Daad deed mee aan

een nationale lobbycampagne: Je Krijgt Wat Je geeft.

Onze organisatie wist achter de schermen door goede

samenwerking met enkele politici die dicht bij het vuur

zaten, een megabezuiniging op ontwikkelingssamenwer-

king deels af te wenden.

Toen vervolgens het kabinet viel, heeft Woord en Daad

zich ervoor ingezet –samen met andere leden van

brancheorganisatie Partos– dat politieke partijen in hun

verkiezingsprogramma een stevige paragraaf zouden

opnemen over ontwikkelingssamenwerking. Bij verschil-

lende partijen is dat ook gelukt.

Na de verkiezingen op 12 september formeerden vvD

en Pvda in korte tijd een nieuw kabinet. De deuren van

de formateurs zaten goed dicht, zodat W&D nauwelijks

invloed had op de paragraaf over ontwikkelingssamenwer-

king in het nieuwe regeerakkoord. Na de publicatie van het

akkoord heeft Woord en Daad stevige kritiek geuit op de

ongekend forse bezuiniging op ontwikkelingssamenwer-

king. en ook op het feit dat het om een kale bezuiniging

lijkt te gaan: er staan op andere beleidsterreinen niet

direct stevige maatregelen tegenover waar arme mensen

in ontwikkelingslanden echt iets aan hebben.

succesvol was W&D in de politieke aandacht die gevraagd

is voor versterking van het Midden- en Kleinbedrijf in

ontwikkelingslanden. voor dit onderwerp was de laatste

jaren de aandacht al toegenomen. Woord en Daad maakte

in 2012 een analyse van de bestaande instrumenten van

* Woord en Daad registreert klachten in geval Woord en Daad afwijkt van haar beleid of diensten niet levert conform wat Woord en Daad belooft. Een signaal gaat over zaken die Woord en Daad conform haar beleid uitvoert, maar waar mensen uit de achterban anders over denken. Klachten leiden tot aanscherping van de procedures. Bij signalen gaat Woord en Daad in gesprek met mensen om haar beleid toe te lichten.


de regering om het bedrijfsleven in ontwikkelingslanden

te versterken. er is gekeken in hoeverre die instrumenten

ten goede komen aan de kleinste en meest kwetsbare

MKB-ondernemingen in afrika, azië en latijns-amerika.

Daarnaast deed W&D een uitgewerkt voorstel om garant-

stellingen te gaan aanbieden voor risicovolle investeringen

in die categorie MKB-ondernemingen. Zowel in de Tweede

Kamer als bij het Ministerie van Buitenlandse Zaken wer-

den deze analyse en voorstellen positief ontvangen. In 2013

zal dit verder concreet vorm moeten krijgen.

Woord en Daad bleef ook aandacht vragen voor het

belang van goed beroepsonderwijs, gericht op vaardighe-

den waar de lokale markt behoefte aan heeft. In 2012 is

dit ook toegespitst op beroepstrainingen in de agrisector,

zodat er sterke voedselketens ontwikkeld kunnen worden.

Woord en Daad organiseerde daarover een internationale

expertmeeting, waarvan de uitkomsten ook meegenomen

worden door het ministerie van Buitenlandse Zaken in het

beleid dat ze momenteel uitwerkt.

acties voor het behoud van politieke aandacht voor pri-

mair onderwijs waren minder succesvol. Woord en Daad

trad toe tot de global Campaign for education (gCe),

maar de coalitie had onvoldoende invloed op de nieuwe

politieke prioriteiten. In 2013 gaat W&D zich erop richten

dat onderwijs een plek krijgt op de internationale ontwik-

kelingsagenda na 2015.

Op eU-niveau bleef Woord en Daad ook in 2012 trekker

van de Coordination europe-Haiti, een internationaal

platform dat pleit voor sterke eU-inzet voor rurale eco-

nomische ontwikkeling in Haïti. Het eU-beleid is moeilijk

te beïnvloeden, maar er zijn aanwijzingen dat na jarenlang

lobbyen voedselzekerheid en rurale economische ontwik-

keling in Haïti de komende jaren een prioriteit van de eU

gaan worden.

Kijk voor een uitgebreide toelichting over de behaalde resulta-ten op www.woordendaad.nl/jaarverslag.

3.2.1 LEERPUNT

De lobby op het terrein van MKB-ontwikkeling is in 2012

inhoudelijk versterkt door het laten verrichten van een

deskstudie over een garantiefonds voor het MKB in

ontwikkelingslanden. De studie gaf een duidelijke voor-

sprong ten opzichte van andere organisaties die op het

thema lobbyen en droeg eraan bij dat er nieuwe politieke

ingangen kwamen voor dit onderwerp. Het is van belang

het instrument van een grondige deskstudie strategisch

in te zetten bij lopende lobbytrajecten. Dit moet tijdig

ingepland worden, omdat het veel capaciteit en tijd vraagt

zo’n product tot stand te brengen.

3.3 beWUStWording

Wees EerlijkCampagneDe Wees eerlijk-campagne, jongerencampagne over

duurzaamheid en eerlijk leven, speelde in 2012 een grote

rol op de unit Bewustwording. samen met ZOa werden

de voorbereidingen voor de campagne afgerond en vanaf

het late voorjaar van 2012 kon de Wees eerlijk-wedstrijd

volledig worden ingezet op middelbare scholen. De

reacties van docenten en leerlingen zijn zeer enthousiast:

de noodzaak van een eerlijke levensstijl vanuit christelijk

perspectief wordt door Wees eerlijk goed op de kaart

gezet binnen én buiten de school. vaak wordt Wees eerlijk

na de eerste keer gevraagd terug te komen voor andere

klassen en niveaus.

De drie Wees eerlijk-reizen die afgelopen jaar met leerlin-

gen plaatsvonden naar landen waar Woord en Daad actief

is, hebben op scholen en in de brede achterban van Woord

en Daad versterkend gewerkt.

ConsumeergedragBinnen de diverse uitingen van Woord en Daad komt

steeds meer aandacht voor een duurzame levensstijl in

Nederland, met name als het gaat om de mate waarin

die bijdraagt aan de levens van mensen in ontwikkelings-

landen. In bladen, tijdens debatavonden, bij lezingen en

in interviews komt dit onderwerp geregeld ter sprake.

geleidelijk aan gaat dit thema voor steeds meer mensen

vanzelfsprekend passen bij het werk van Woord en Daad:

daar kunnen mensen in geefgedrag én in leefgedrag

bijdragen.

DebatavondenNu in de Nederlandse samenleving, en ook onder chris-

tenen, steeds meer kritische vragen worden gesteld over

het nut van ontwikkelingssamenwerking, is het zaak dat

Woord en Daad deze geluiden serieus neemt. In 2012

heeft Woord en Daad dat onder meer geprobeerd door

het organiseren van bezinnings- en debatavonden. er vond

een gespreksavond plaats over het sponsorprogramma

van Woord en Daad, een debatavond met vvD’er arend

Jan Boekestijn over het nut van ontwikkelingssamenwer-

king en een bezinnings- en gebedsavond over hiv/aids. In

2013 staan nieuwe publieksavonden op het programma.



3.3.1 DOELSTELLINgEN EN RESULTATEN BEWUSTWORDINg IN EEN OOgOPSLAg

doelstellingen resultaten

een publiciteitscampagne over ‘eerlijk consumeren’ wordt gelanceerd om de achterban bewust te maken van ontwikkelingen op dit gebied.

vier artikelen in Werelddelen, een themanummer over voedsel in gren-zeloos en een opinieartikel zijn verschenen over dit onderwerp.

Drie bezinnings- en debatavonden worden georganiseerd om het publiek bewust te maken van het nut van ontwikkelingssamenwerking.

Drie avonden vonden plaats: een over het sponsorprogramma, een over het nut van ontwikkelingssamenwerking en een over hiv/aids.

In samenwerking met middelbare scholen worden 2 Wees eerlijk-reizen met leerlingen georganiseerd.

Drie reizen hebben plaatsgevonden in het kader van deze campagne, in samenwerking met scholen in veenendaal, goes en rotterdam.

Ten minste 20 Wees eerlijk-evenementen worden georganiseerd op scholen, in samenwerking met ZOa.

Het Wees eerlijk-evenement heeft plaatsgevonden op 17 scholen en in één kerkelijke gemeente.

I.s.m. ZOa wordt eind 2012 een Wees eerlijk-jongerenevent gehouden. Dit evenement is gehouden op 15 december in gouda; ook twee jongeren uit sierra leone waren aanwezig.

De lessen van Just Care worden herzien en opnieuw uitgegeven, en bereiken tenminste 2000 leerlingen, door samenwerking in de Wees eerlijk-campagne.

Twee lessen zijn inmiddels heruitgegeven en beschikbaar via www.justcare.nl. Door 975 jongeren op kerk of school is een themales bijgewoond.

een Young ambassadors-reis vindt plaats. er heeft geen formele Young ambassadors-reis plaatsgevonden. Deze reis is echter doorgegaan als Wees eerlijk-reis (met het Wartburg Col-lege, locatie guido de Brès).

In 2012 wordt begonnen met de productie van een nieuwe fi lm over het werk van Woord en Daad en haar partners in het Zuiden.

Deze voorbereidingen zijn in volle gang. Tevens wordt gewerkt aan een documentaire over 40 jaar Woord en Daad. Beide fi lms verschijnen medio 2013.

er worden plannen ontwikkeld om studenten beter bij het werk van Woord en Daad te betrekken.

gesprekken met het CsFr-bestuur vonden plaats en zijn uitgemond in de vorming van een gezamenlijke werkgroep van Woord en Daad en CsFr die dit verder gaat uitwerken.


3.3.2 LEERPUNT

In een tijd van economische crisis en teruglopende

budgetten zal het in toenemende mate lastig worden

subsidie te krijgen voor bewustwordingsactiviteiten. Ook

middelbare scholen, waar Woord en Daad als het gaat

om bewustwording nauw mee samenwerkt, kampen met

grote bezuinigingen. In 2013 moet worden gezocht naar

innovatieve manieren om de bewustwordingsactiviteiten

zo veel mogelijk te fi nancieren uit externe bronnen, zonder

dat deze activiteiten daarvan afhankelijk worden.

3.4 commUnicatie en FondSenWerving

Ondanks de economische crisis was de inzet van vrijwil-

ligers, ondernemers en jongeren onveranderd groot.

evenementen zijn goed bezocht. sponsors met een

sponsorkind kregen de mogelijkheid met partners per-

soonlijk in gesprek te gaan over het sponsorprogramma.

De opkomst van deze sponsoravonden was groot en de

betrokkenheid van de achterban op het werk van de part-

ner was hartverwarmend.

De inkomsten van particulieren vertoonden, exclusief

noodhulp, een lichte stijging ten opzichte van 2011.

Ondanks dalende inkomsten uit Bedrijven is in 2012

het aantal bedrijven dat Woord en Daad steunt fors

gestegen. De vermogens- en familiefondsen lieten

een stijging zien ten opzichte van 2011. Doordat er

diverse contracten voor meerdere jaren zijn gesloten,

is er een stevige basis gelegd voor het volgende jaar. De

inkomsten van Institutionele Fondsen kwamen conform

begroting uit. Helaas zijn er geen nieuwe subsidies bin-

nengehaald voor het aankomende jaar. Ook waren de

inkomsten van noodhulp fors minder, doordat er geen

grote rampen in de gebieden waar Woord en Daad-

partners werkzaam zijn, plaatsvonden.

3.4.1 COMMUNICATIE EN FONDSENWERVINg PARTICULIEREN

AlgemeenMet grote dank aan comités, sponsors van kinderen,

kerken, scholen, verenigingen en vele donateurs is er in

2012 hard gewerkt om de begrote inkomsten te realise-

ren. Woord en Daad was present op de Familiedagen in

gorinchem en de Zeeuwse Familiedagen en ontmoette

en sprak betrokken donateurs. via de magazines, folders,

projectvoorstellen en -rapportages werd onze achterban

geïnformeerd over het werk en de fondsenwervende

activiteiten en producten.


ComitésWoord en Daad telt 78 vrijwilligersgroepen: de zoge-

naamde comités, in totaal 720 lokale vrijwilligers, die

activiteiten organiseren en daarmee fondsen werven voor

het werk van Woord en Daad. een bijzondere bron van

inkomsten! In maart ontmoette Woord en Daad hen tij-

dens de zeven regioavonden, op diverse locaties. Boeiende

momenten om te ervaren hoe belangrijk het werk van de

comités is. Tijdens de jaarlijkse comitédag op 8 september

introduceerde ruth rodriguez uit guatemala het nieuwe

jaarthema ‘Onderwijs, met alle geweld!’

Sponsoringvanaf 2012 wordt ‘Financiële adoptie’ ‘sponsoring’

genoemd.

In het achterliggende jaar nam het aantal gesponsorde

kinderen verder af naar 32.811 per 31 december 2012.

Hoewel het netto-aantal aanmeldingen dus in de min

eindigde, konden ook 942 nieuwe sponsors verwelkomd

worden, van wie zeven via sharekids, een vorm van

sponsoring waar maximaal drie jongeren een sponsorkind

steunen en vier via schoolkids, dankzij scholen die een

bijdrage leverden aan sponsoring. De unit werkte hard aan

nieuwe op-maat-communicatie. In 2013 worden namelijk

vier verschillende sponsorpakketten aangeboden aan

nieuwe en bestaande sponsors.

giftenWoord en Daad noteerde 129 nieuwe PartnerPlan-

donateurs, een product waar donateurs voor minimaal

vijf euro in de maand aan een programma bijdragen en 32

nieuwe Indeed’ers, waar jongeren maandelijks een vast

bedrag doneren. voor give a gift, het jaarlijkse kerstge-

schenk voor sponsorkinderen en hun scholen, kwam

€ 241.478 binnen, een groei van 12 procent!

Ook waren er 31 mensen die Woord en Daad opnamen in

hun testament en na hun overlijden in totaal € 1.649.770

nalieten. er is een grote betrokkenheid bij en trouw aan het

werk van Woord en Daad en de partnerorganisaties te zien.

NoodhulpIn januari rapporteerde Woord en Daad, samen met ZOa,

over ‘Twee jaar noodhulp en wederopbouw Haïti’. Ook

werd, samen met ruim 30 donateurs, teruggeblikt op de

noodhulpactie voor de Hoorn van afrika. In maart kwamen

Tear, Woord en Daad en ZOa in actie voor de sahel-regio,

een gebied dat al lange tijd door droogte geteisterd wordt.

Opbrengst: € 302.752. Ook voor de Filippijnen kwam

W&D in augustus opnieuw in actie, nadat het land getrof-

fen werd door hevige regenval en overstromingen. De

opbrengst bedroeg € 64.842.

JaarthemaHet nieuwe jaarthema ‘Onderwijs, met alle geweld!’

werd in september gepresenteerd, tijdens de jaarlijkse

comitédag. Het oude jaarthema ‘afrika, op je gezondheid!’

leverde in 2012 een bedrag op van € 319.922. Materialen

zoals posters, stickers en folders over het thema zijn

verspreid onder de verschillende doelgroepen.

3.4.2 COMMUNICATIE EN FONDSENWERVINg BEDRIJVEN

Algemeen In 2012 werkte unit Bedrijven aan het verbinden van

ondernemers in Nederland met het werk van Woord

en Daad en haar partnerorganisaties in het Zuiden. Dit

gebeurde op verschillende manieren: mee op werkbezoek

naar Haïti, in sri lanka de mogelijkheden onderzoe-

ken voor vakonderwijs, bezoek aan de vakschool in de

Filippijnen om organisatieadvies te geven, een ethiopisch

bedrijf ter plekke adviseren, vanuit Nederland Zuidelijke

ondernemingsplannen beoordelen, bezoeken van partner-

directeuren aan Nederlandse ondernemers, sponsoravon-

den voor CompanyKids-sponsors (bedrijven die een groep

van vijf sponsorkinderen steunen), bijeenkomsten met

ondernemersteams over de projectvoortgang en ook via

relatiebezoeken en schriftelijke rapportages.

Daadkracht magazine kreeg een nieuwe lay-out.

Daadkracht besteedde aandacht aan de thema’s duur-

zaamheid, vakonderwijs en agribusiness. via Daadkracht

nieuwsmail werden ondernemers zeven keer op de hoogte

gebracht van resultaten, ontwikkelingen en activiteiten.

Op 1 november werd voor het eerst een netwerkbrede

ondernemersmeeting georganiseerd. vanuit het thema

‘geboeid verbonden’ vertelden diverse ondernemers over

hun betrokkenheid bij Woord en Daad.

De Coördinatiegroep, een klankbordgroep bestaande

uit enkele ondernemers, evalueerde Woord en Daad in

augustus. Drie coördinatiegroepsleden traden eind 2012

af. De nieuwe netwerkbrede benadering vroeg om een

andere invulling van de Coördinatiegroep. vanaf 2013

start de adviesgroep Ondernemers. Hierin zijn Business

Platformleden (het Business Platform is een manier

om binnen het bedrijvennetwerk betrokken te zijn),

regioOndernemers (lokale groepen ondernemers) en

CompanyKids-sponsors vertegenwoordigd.

De inkomsten bij unit Bedrijven zijn lager dan in 2011,

maar het aantal betrokken bedrijven groeide van 2877



naar 3215. Hieruit blijkt dat, ondanks het gebrek aan

fi nanciële middelen, er een toename is in betrokkenheid bij

het werk van Woord en Daad.

Business Platform, RegioOndernemers en meerHet Business Platform is verder verdeeld in teams rond

een project. Doel hiervan is meer betrokkenheid creëren

en beter gebruikmaken van de kennis en expertise van

de leden. In 2012 waren er 35 afl opende contracten

waarvan 27 contracten zijn verlengd. acht leden meld-

den zich, door hun fi nanciële situatie, af. Een nieuw lid

werd verwelkomd. Totaal telt het Business Platform 83

leden. Hiermee is de verwachte groei van 20 leden niet

gerealiseerd.

Ook voor de Business Partners is het aangaan van lange-

termijncontracten moeilijker. Twee partners gaven aan

per jaar te beslissen over deelname. een partner besloot

het partnercontract te beëindigen en op andere wijze

Woord en Daad te steunen. In 2012 waren er vijf Business

Partners. Hiermee is de groei van één extra Business

Partner niet gerealiseerd. In december 2012 kwam er een

toezegging van een nieuwe Business Partner voor 2013.

In de Neder-Betuwe en op Urk ontstond een nieuwe

regioOndernemersgroep. In 2012 is daarmee

een groei gerealiseerd van negen naar elf groepen

regioOndernemers. Totaal zijn bijna 400 bedrijven lid van

regioOndernemers en daarmee is dit een steeds groter

wordende doelgroep. Op dit moment zijn er vergevor-

derde plannen voor een groep uit Utrecht. Daarmee is de

doelstelling behaald.

In 2012 zijn 1768 kinderen door bedrijven gesponsord.

Hiervan ontvingen 1218 kinderen via het sponsorpro-

gramma CompanyKids de kans aan hun toekomst te wer-

ken. Hiermee is een groei van 40 kinderen en acht nieuwe

bedrijven gerealiseerd.

Overige inkomstenIn 2012 zijn bijna 600 kerstpakketten verkocht. Dit is

minder dan vorige jaren doordat het samenstellen van een

verantwoord pakket vertraging opliep. De sponsorbut-

ton op de homepage van Woord en Daad werd door drie

bedrijven gefi nancierd. Mede door de slechte economi-

sche situatie bleven de inkomsten voor de button achter.

3.4.3 COMMUNICATIE EN FONDSENWERVINg INSTITUTIONELE FONDSEN

Het jaar 2012 was een uitdagend jaar voor de unit

Institutionele Fondsen. er is veel energie gestoken in het

ontwikkelen van een nieuwe strategie en het opstellen

van een implementatieplan voor IF. als resultaat hiervan

start de afdeling begin 2013 twee pilots met regionale

fondsenwervingunits in het Zuiden. er zijn acht nieuwe

voorstellen uitgewerkt voor donoren. Helaas is geen

van de voorstellen goedgekeurd. De samenwerking met

Driestar educatief op het gebied van subsidies is door-

ontwikkeld en er zijn stappen gezet om tot een goede

fondsenwervingstrategie te komen.

Het inkomstenniveau van de unit was iets lager dan in

2011, mede door een (bekende) reductie in de MFs2-

fi nanciering. Daarnaast vroeg het ICT traject met name

van deze unit de nodige inzet.

3.4.4 COMMUNICATIE EN FONDSENWERVINg VERMOgENSFONDSEN

voor de doelgroep Familie- en vermogensfondsen is een

persoonlijke benadering op maat erg belangrijk. In 2012

is daarom qua communicatie-uitingen niet of nauwe-

lijks geïnvesteerd in brede marketingcampagnes, maar

maximaal ingezet op ‘netwerken’, uitbouw van persoonlijke

relaties, nieuwsbrieven en het versturen van klantspeci-

fi eke rapportages. De nieuwsbrief van Woord en Daad

vermogensfondsen is in 2012 drie keer verstuurd naar

gerichte relaties. In de communicatie naar Familie- en

vermogensfondsen is in 2012 extra aandacht gegeven

aan twee belangrijke thema’s: ‘bezieling/christelijke

identiteit’ en ‘resultaat/impact’. via vermogensbanken en

andere belangrijke spelers in de ‘vermogensmarkt’ heeft

Woord en Daad in 2012 vijf keer actief deelgenomen aan

themabijeenkomsten, waarbij het ging om matchmaking

en uitwisseling van kennis en expertise. een hoogtepunt

was de launch in september 2012 van Incluvest bv, een

investeringsmaatschappij voor impact investments, waar-

bij circa 80 relaties uit bedrijfsleven en vermogensfondsen

aanwezig waren. Woord en Daad zette in 2012 haar

eerste stappen richting Usa-Fundraising. In dat kader is

veel geïnvesteerd in de ontwikkeling van een engelstalige

website en de benodigde marketingmaterialen.

Ondanks het onder druk staan van rendementen bij

familie- en vermogensfondsen is 2012 qua inkomsten een

goed jaar geworden. er is een stevige basis gelegd voor de

komende jaren. Zo zijn er opnieuw met een aantal grotere

relaties langetermijnafspraken gemaakt (drie tot vijf

jaar). De afdeling verwacht hiervan in 2013 en 2014 de

vruchten te plukken. eind 2012 is een belangrijk congres

in los angeles bezocht met 1200 deelnemers. Dit leverde


een aantal interessante contacten op waarvan in 2013

mogelijk de eerste resultaten concreet worden.

grotere partijen waarmee duurzame relaties zijn

ontwikkeld zijn onder andere: rabobank Foundation,

Wereldfoundation, Turing Foundation, stichting De Pagter

Fonds en de Dr. Hofsteestichting.

Bij vergelijking van de inkomsten vermogensfondsen

2011 met 2012, is er sprake van een groei van € 486.839,

ofwel een toename van 49,8%.

3.4.5 DOELSTELLINgEN EN RESULTATEN COMMUNICATIE & FONDSEN


Donoren herkennen Woord en Daad als een professionele organisatie die met bezieling werkt vanuit Bijbels perspectief waarbij aandacht is voor mee- en tegenvallers.

Donoren geven via diverse tevredenheidenquêtes aan dat zij dit beeld herkennen.

Het programma sponsor een kind krijgt een nieuwe communicatielijn waarbij meer rekening wordt gehouden met de gedifferentieerde doelgroep van sponsors.

Nieuwe communicatielijn is uitgezet. Begin 2013 ontvangen sponsors nieuwe sponsorpakketten.

80% van de donoren is tevreden over het werk van W&D. via tevredenheidenquêtes herkent vanuit particulieren 89% zich in dit beeld, vanuit bedrijven 95%, vanuit vermogensfondsen 92%.

Online fondsenwerving met communicatie op maat via de website is eind 2012 mogelijk.

Online fondsenwerving met maatwerk is nog niet geheel mogelijk; begin 2013 wordt de link naar het ICT-systeem gemaakt en kunnen sponsors via een eigen account hun informatie bekijken met betrekking tot hun project.

De inkomsten van particulieren zijn € 14.875.000. Inkomsten behaald. Totale inkomsten inclusief noodhulp bedroegen € 15.225.333.

De inkomsten van bedrijven zijn € 3,1 mln. Het aantal betrokken bedrijven groeide maar ondanks dat bleven de inkomsten met een totaal van 1,7mln achter bij de begroting.

De inkomsten van vermogensfondsen zijn € 3 mln. Hoewel er een forse groei is ten opzichte van 2011 is deze doelstelling niet gehaald. er kwam totaal € 1,5 mln binnen.

Bij 3 van de 15 bestaande donoren van vermogensfondsen wordt een realisatie van een toename van donaties met 50% gehaald.

Bij een drietal bestaande donoren is inderdaad een toename van dona-ties gerealiseerd met 50% of meer.

1-2 keer per jaar organiseert unit vermogensfondsen (mogelijk samen met unit Bedrijven) kleinschalige themasessies voor een selecte groep grotere donoren met als doelstelling: klantenbinding, bezieling en bezinning.

Unit vermogensfondsen heeft een aantal keren geparticipeerd in thema-sessies die door andere partijen zijn georganiseerd.

Het aantal betrokken bedrijven groeit in 2012. Het aantal betrokken bedrijven is van 2817 in 2011 naar 3.215 gegroeid. Hiervan zijn 90 bedrijven betrokken bij een regioOndernemersgroep.

via Institutionele Fondsen worden 8 aanvragen verstuurd waarvan er ten minste een wordt goedgekeurd.

De 8 aanvragen zijn verstuurd maar helaas is er niet een goedgekeurd. leerpunt voor 2013 is om meer focus in aanvragen aan te brengen.

Institutionele Fondsen focust in 2012 op regionale fondsenwerving om geld via de allianties binnen te halen.

Deels is deze doelstelling gehaald. een aantal partners hebben zelf een aanvraag ingediend met ondersteuning van IF. Dit kan verder verdiept worden in 2013.

Op het gebied van bewustwording wordt ten minste één nieuwe subsidie goedgekeurd.

samen met het Calvijn College en 18 andere partners is een voorstel voor bewustwording ingediend bij de eU. De concept note is goedge-keurd, maar het finale voorstel haalde het niet.


3.4.6 LEERPUNTEN

• Het gezamenlijk ontwikkelen van een grootschalig

project waarin zowel donoren van de unit Bedrijven als

vermogensfondsen kunnen participeren, bleek nog moei-

lijk invulbaar te zijn. Omdat Woord en Daad gelooft in de

idee dat verschillende (typen) donoren elkaar kunnen ver-

sterken op het gebied van kennis, expertise en netwerken

binnen één project, wordt in 2013 opnieuw gezocht naar

mogelijkheden om hier invulling aan te geven.

• De diversiteit van donoren en de specifieke eisen/wen-

sen van elke individuele donor, noodzaken Woord en

Daad steeds meer alle donorspecifieke afspraken nauw-

keurig vast te leggen in een centraal informatiesysteem.

vanaf 2013 wordt dit met het nieuwe ICT-systeem

vastgelegd zodat er goede analyses te maken zijn.

• Het nieuwe initiatief ten aanzien van fondsenwerving

in de Usa leerde ons dat het leggen van contacten een

forse uitdaging is, maar nog veel meer het ontwikkelen

van ondersteunende seniorcapaciteit voor het schrijven



van engelstalige concept notes, project proposals en

alle overige benodigde communicatie-uitingen. In 2013

zal daar verder op worden geïnvesteerd, o.a. door

verdere training van betrokken medewerkers.

• In 2012 is ingezien dat het een must is niet alleen

Noord-Zuid verbindingen tot stand te brengen maar

ook verbinding tussen de verschillende ondernemers

uit het W&D-netwerk. Dat deze aanpak waardevol is

voor donoren bleek heel duidelijk op de ondernemers

bijeenkomst op 1 november. Naast leden van het

Business Platform en regioOndernemers waren er

ook veel andere ondernemers aanwezig. Het brede

bedrijvennetwerk betrekken bij activiteiten blijft W&D

daarom in 2013 doen.

• Kwalitatief goede projectvoorstellen schrijven voor

donoren is een uitdaging. goede schrijvers zijn binnen

Woord en Daad niet altijd beschikbaar. In samenwer-

king met vermogensfondsen worden mensen getraind

op het schrijven van goede (engelstalige) voorstellen.

• In de praktijk groeien de eisen van donoren op het

gebied van vermogensfondsen en Institutionele

Donoren naar elkaar toe. Daarom heeft Woord en

Daad besloten in 2013 met een gezamenlijk team van

schrijvers te werken om zo de kwaliteit van voorstellen

te verhogen.

• Partners hebben behoefte aan ondersteuning op het

gebied van (institutionele) fondsenwerving, zoals het

gezamenlijk bezoeken van lokale institutionele donoren.

De best practices opgedaan in 2012 in enkele regio’s

worden in 2013 toegepast in andere regio’s.

• Niet het aantal ingediende voorstellen maar de kwaliteit

en focus van IF-aanvragen verhogen de kans van slagen.

Na de ervaring in 2012 is dit een leerpunt voor 2013 en

krijgt dit in onze strategie een plaats door het gerichter

en intensiever voorbereiden van IF-aanvragen.

• vanaf 2012 is gestart met jaarlijkse rapportage van

comitéprojecten. Uit peer reviews met collega’s van

andere fondsenwervende units werd duidelijk dat

inzicht in resultaten en impact van programma’s bij de

rapportages van comités beter kunnen. Bij de totstand-

koming van deze rapportages zal W&D daarom nauwer

samenwerken met de collega’s van de units Bedrijven

en vermogensfondsen die deze manier van rapporteren

al meer gewend zijn.

3.5 WerKen met donorteamS

Het werken in donorteams via de matrixstructuur heeft

in 2012 een goede plek gekregen in de organisatie. De

donorteams binnen Woord en Daad adviseren rond

fondsentoekenningen en monitoren de rapportages. De

training van MDF heeft duidelijk haar vruchten afgewor-

pen. De jaarplannen van de partners zijn snel en effectief

afgehandeld. Ook eindmemo’s zijn tijdig afgerond waardoor

de leerelementen uit de eindmemo’s meegenomen konden

worden in de beoordeling in de volgende ronde jaarplannen.

Door ziekte en capaciteitsproblemen op de afdeling Finance

is de rol binnen donorteams niet optimaal ingevuld. Deze

uitdaging om Finance een goede rol in de donorteams te

laten spelen wordt in 2013 opgepakt. Ook zal W&D in dat

jaar meer alert zijn op onderbestedingen van programma’s

zodat vroegtijdige actie mogelijk is. Donorcoördinatoren

bezochten de alliantiemeetings in ontwikkelingslanden en

gaven een presentatie aan de partners, waarbij de belang-

rijkste zaken vanuit het donorbeleid werden besproken.

via Planning, Monitoring en auditing (PMa) wil Woord

en Daad concreet, objectief verantwoording afl eggen aan

haar donoren en allianties en partnerorganisaties in ont-

wikkelingslanden. Ook worden risico’s in kaart gebracht en

beheersbaar gemaakt. De partnerorganisaties waarbij een

audit was gepland voor 2012, zijn begin 2012 hierover

geïnformeerd. Daarbij is opnieuw benadrukt dat het uit-

voeren van audits regulier werk is. Dit heeft veel draagvlak

bij partners opgeleverd.

tUring FoUndationVermogensfonds - april 2012

‘Partnership moet meerwaarde hebben

voor beide partijen. Woord en Daad als

partner van Turing Foundation beoordeelt

de boeken en de lokale partner. Daar

hebben we echt Woord en Daad voor nodig.’


De uitgevoerde audits hebben goede output gecreëerd, wat Woord en Daad concrete handvatten heeft gegeven om het

vervolg van de samenwerking met de betreffende partnerorganisatie te bepalen. Bij enkele audits heeft dit tot ingrijpende

besluiten geresulteerd, waaronder afbouw van relaties. andere audits bevestigden dat de betreffende partnerorganisatie

goed werkt aan de verdere verbetering van de aansturing van haar organisatie.

3.6.1 DOELSTELLINgEN EN RESULTATEN


geïntegreerd mediabeleid voeren zodat er op strategische wijze kwali-tatief inhoudelijke publicaties, opinieartikelen en interviews aangeboden kunnen worden over het werk van Woord en Daad en haar partners.

De onderwerpen zijn op strategische wijze aan de media aangeboden. Hierdoor is meer geïntegreerde communicatie ontstaan. Dit resulteerde in 21 persberichten. In landelijke en regionale media verschenen 214 publicaties en Woord en Daad was 36 keer op radio en tv. De totale media-aandacht, inclusief comitépublicaties en rTv-uitzendingen bestaat uit 908 publicaties.

Naast christelijke media ook op seculiere media richten met o.a. opinie-artikelen en columns.

Met name de christelijke media berichten over Woord en Daad. Inci-denteel wordt er een (opinie)artikel gepubliceerd in dagbladen zoals de volkskrant. Het vakblad vice versa en andere vakbladen plaatsen wel vaker Woord en Daad-artikelen en interviews.

Inzetten van sociale media bij nieuwsfeiten over Woord en Daad en online media meer benaderen.

er zijn met grote regelmaat sociale media zoals Twitter ingezet om mel-ding te maken van nieuwsfeiten. Dit wordt in 2013 voortgezet. Ook zijn er meer online publicaties geweest, zoals 11 publicaties op www.cip.nl.



doelstellingen en resultaten donorteams resultaten

Ontwikkelen en implementeren van de aangepaste versie van het OCa-instrument, met de voor W&D-Donor relevante aspecten. Instrument is het eerste kwartaal van 2012 beschikbaar en in het vierde kwartaal van 2012 bij minimaal 3 partners ingezet.

Instrument is ontwikkeld in 2012. goedkeuring is nog niet afgerond, mede omdat er voor dit instrument overeenstemming met red een Kind is gezocht. De implementatie wordt verwacht in het tweede kwartaal van 2013.

Het tweede kwartaal van 2012 is versie 2 van de accountability Manual beschikbaar.

versie 2 is niet tijdig afgerond; er is voorrang gegeven aan herijking en implementatie van het donorhandboek. In het eerste kwartaal van 2013 wordt versie 2 beschikbaar gesteld.

Begin 2012 is een meerjarenauditplanning goedgekeurd. Begin 2012 is de integrale auditplanning 2012-2015 opgesteld en goedgekeurd.

Bijdragen aan de jaarlijkse update van het donorbeleid vanuit het PMa-perspectief.

Medio 2012 is het donorbeleid herijkt, inclusief input vanuit PMa.

eind 2012 zijn alle geplande audits uitgevoerd (min. 80%) of in uitvoering genomen (max.20%). eind 2012 zijn ook de niet in de jaarplanning opgenomen audits uitgevoerd (min. 50%) of in uitvoering genomen (min. 50%).

van de geplande audits is 70% (16 van 23) uitgevoerd. audits zijn uitgesteld door o.a. besluit tot uitfaseren, niet beschikbaar zijn van een bekwame consultant, audit uitgesteld i.v.m. Incluvest resp. verkiezingen. De openstaande audits worden in het eerste kwartaal van 2013 uitge-voerd. De niet in de jaarplanning opgenomen audits zijn alle uitgevoerd.

actiepunten vanuit o.a. bezoeken, audits en donorbeoordelingen worden eenduidig vastgesteld en vastgelegd in een geïntegreerd systeem en de voortgang wordt systematisch gevolgd.

Januari 2012 is een geïntegreerd systeem voor vastlegging en monito-ring van actiepunten vanuit de verschillende bronnen van W&D-Donor geïmplementeerd.

3.6 commUnicatie via media

De media zijn op diverse manieren benaderd via persberichten, interviews, opinieartikelen en columns. De onderwerpen

zijn hierbij op elkaar afgestemd en geïntegreerd in het totale communicatiebeleid. In totaal is Woord en Daad 908 keer in

de media genoemd (zie in een oogopslag). Ook was Woord en Daad 36 keer te horen via radio en tv, met name door afspra-

ken met groot Nieuws radio (twee keer per maand redactionele aandacht). Ook de sociale media en de website werden

veel gebruikt om aandacht te vragen voor nieuwsfeiten.


intermeZZo t


Tania Maria Martinez (27) uit Bogota is maat

schappelijk werker bij onze partner in Colombia.

Ze is twee jaar getrouwd met Leo. Kwetsbare

kinderen hebben haar hart. haar jongste broer

heeft autisme. Ze weet dus waarover ze praat.

Ali van Eijk (58) uit Lienden, getrouwd met hans,

moeder van acht kinderen, bruisend van energie.

Naast de zorg voor haar gezin werkt ze in de

thuiszorg, is ze comitélid van Woord en Daad

MiddenBetuwe en helpt ze anderen waar ze kan.

tania en ali ontmoeten elkaar als ali met de comité-reis naar colombia gaat en het meisjestehuis in tenjo bezoekt. een bijzondere ontmoeting tussen twee vrou-wen die een hart voor kinderen hebben.

Ali: tania, waarom ben je bij cDa colombia gaan werken?

Tania: Ik werkte bij dakloze jongeren met drugsproblemen en was daarnaast beleidsmedewerker. na drie jaar reali-seerde ik me dat veel kinderen na hulp weer terugvielen. De boodschap van god werd niet aan de kinderen door-gegeven. en zonder god vál je terug. Daarom wilde ik bij cDa werken. Werken met kwetsbare kinderen, ze helpen vanuit de kennis die je hebt. maar hun ook laten zien dat je pas echt verandert omdat Jezus in je hart wil wonen. ’s morgens werk ik aan rapportages en beleid, de meisjes zijn dan naar school. ’s middags ben ik druk met de kinderen. De een heeft een pleister nodig, de ander is blij met een goed cijfer, de volgende heeft hoofdpijn. Daarbij neem ik het advies over van een schrijver van wie ik pas een boek las: vergroot de positieve dingen!

Ali: Ja, het is heel belangrijk dat je de positieve dingen uitvergroot. Ik zeg altijd: als je met kinderen werkt moet je twee dingen doen. Je schrijft hun minder mooie dingen in het zand, je praat erover en veegt ze weer weg. De mooie dingen beitel je in graniet.

Tania: Dat vind ik prachtig gezegd! Het is belangrijk dat je kinderen hoort. Bijvoorbeeld dat meisje dat bruiner is dan de rest van de groep en daarmee geplaagd wordt. Ze had een negatief zelfbeeld en vertoonde agressief gedrag. met de staf spraken we af daaraan aandacht te schenken en haar te vertellen hoe mooi ze is. Haar hele gedrag veran-derde! of dat driftige meisje in de groep dat anderen altijd negatief benaderde. Ze leerde onlangs een ander fietsen. Dat deed ze op een heel lieve manier en ik gaf haar een groot compliment. Het kwam diep bij haar binnen, zag ik. eindelijk hoorde ze van de leiding eens iets positiefs. Het is belangrijk om daar oog voor te hebben.

Ali knikt instemmend. Tania heeft ook een vraag aan Ali:Ik hoor dat jij moeder bent van acht kinderen, in de thuis-zorg mensen verpleegt en nog eens vrijwilliger bent voor Woord en Daad. Hoe doe je dit allemaal?

Ali: Ik zie vrijwilligerswerk echt als ontspanning. toen de kinderen klein waren, was ik vaak nog bezig als iedereen op bed lag. Bijvoorbeeld met vergaderingen. maar ik nam onze kinderen soms ook mee met activiteiten, zoals col-lectes of verkopingen. Zo leerden ze dat je kunt helpen zonder daarmee zelf wat te verdienen. Door er te zijn voor de ander. Dat vind ik belangrijk.

Tania: Ik ben hiervan onder de indruk. mooi hoe je als moeder een voorbeeld bent voor de kinderen. en het is Bijbels, want in de Bijbel staat dat de Heere de blijmoe-dige gever liefheeft.

Ali: eens! Het is beter te geven dan te ontvangen. Tania: Ja, maar wel vanuit de juiste houding, dus niet op jezelf gericht. Pas las ik iets wat me trof: als je nog op zoek bent naar je identiteit en je helpt de ander om je eigen zelfbeeld op te poetsen, doe je het vanuit de verkeerde grondhouding. als je vanuit je gezonde ik de ander helpt, bestaat dit gevaar niet.

Tania, wat wil je als laatste tegen Ali zeggen?als ik nog eens moeder word, verandert mijn leven. Ik denk vaak: hoe zou ik me voelen als mijn kinderen door

gedeelde passie voor kinderen

Hoe een vrijwilliger en een collega van een partnerorganisatie elkaar spiegelen


een ander verzorgd moeten worden, zoals hier in tenjo? Ik ben door ali bemoedigd. Ze liet me zien hoe je aan anderen kunt denken en niet alleen aan jezelf. Dan zie ik een toekomst met hoop!

Ali, wat wil jij aan Tania meegeven?god geeft je nooit meer te dragen dan je schouders aankunnen. kijk in dit werk met kinderen niet naar wat gisteren gebeurde, maar kijk een maand terug. Dan zie je ongetwijfeld verbeteringen!

INTerNeOrgaNIsaTIe 4


4 INTerNe OrgaNIsaTIe

4.1 ontWiKKelingen in de organiSatie

4.1.1 ALgEMEEN

In 2011 is de organisatievernieuwing doorgevoerd.

Die vernieuwing liep parallel aan de implementatie van

een nieuwe ICT-architectuur. Ondanks het feit dat die

implementatie vertraging opliep, werd al wel de positieve

invloed van de organisatievernieuwing op de effi ciëntie

van de organisatie gemerkt. Naar verwachting zet de

effi ciëntieslag zich in 2013 door.

Door de organisatievernieuwing kan er ook goedkoper

gewerkt worden, waardoor ondanks het stabiliserende

niveau van inkomsten het kostenniveau in procenten

gehandhaafd blijft.

eind 2012 is een tussenevaluatie over de effecten van de

organisatievernieuwing uitgevoerd. Daaruit blijkt dat de

donorteams goed functioneren. De alliantieteams kunnen

nog een slag maken. Het verschil komt vooral door het

onderscheid in startpositie. verder speelde de vertraging

in de implementatie van het ICT-systeem de alliantieteams

parten. Daardoor moesten ze langer dan voorzien zowel

de oude als de nieuwe werkwijze volgen. In 2013 zullen

aanbevelingen vanuit de evaluatie nader uitgewerkt en

geïmplementeerd worden.

Basisvoorzieningen zoals gezondheidszorg, voedselzeker-

heid en water, sanitatie en hygiëne zijn binnen Woord en

Daad vrijwel altijd een wat willekeurige verzameling van

activiteiten geweest. In 2009 is samen met de partners

een poging gedaan daar structuur in te brengen. In de

loop van 2012 werd uit een interne evaluatie duidelijk

dat Basisvoorzieningen de aansluiting mist met andere

programma’s als Onderwijs, Beroepsonderwijs en

Bedrijfsontwikkeling. er zal daarom versneld een aantal

keuzes gedaan moeten worden om dit te verbeteren. De

details worden in het eerste halfjaar van 2013 uitgewerkt

en verbonden met de resultaten van de evaluatie van de

organisatievernieuwing.

In 2012 is een belangrijke stap gezet qua overgang in de

implementatie van de nieuwe ICT-architectuur. Begin

juni is het nieuwe systeem gaan draaien. alle primaire

processen van Woord en Daad worden vanaf dit moment

ondersteund door het Pluriformsysteem. Wel was er nog

een lijst met openstaande zaken rond implementatie.

Die implementatie is eind 2012 nagenoeg afgerond. De

expertise rond ICT wordt met het nieuwe systeem anders

geborgd. Naast de stafmedewerker ICT kent iedere

afdeling proces owners die op afdelingsniveau getraind

zijn in het oplossen van ICT-problematiek. Dat maakt de

organisatie voor dagelijkse vragen minder afhankelijk van

de beschikbaarheid van de ICT-medewerker.

In 2013 zal de uitrol van het Pluriformsysteem naar de

regioallianties verder gestalte krijgen. Dit stelt part-

nerorganisaties o.a. in staat aanvragen digitaal via het

systeem in te dienen, projectresultaten in te voeren en

relevante (management)rapportage op te vragen. Ook

de koppeling van Pluriform met de door Woord en Daad

ontwikkelde online kindsponsoringregistratie (WDCaP)

zal in 2013 uitgerold worden naar alle partners die een

sponsorprogramma voeren. voor beide trajecten geldt dat

eerst gestart zal worden met een pilot. Op basis van deze

ervaringen zal de verdere uitrol gedaan worden.

4.1.2 PERSONEEL

Het managementteam groeide in 2012 in haar rol en liet

zien zelfstandig te kunnen opereren. Ondanks ziekte binnen

de raad van bestuur kon de organisatie hierdoor goed

functioneren en bleven er geen zaken liggen. De beoorde-

lingssystematiek van de teams is gewijzigd in groepsgewijs

beoordelen in plaats van individueel beoordelen. De imple-

mentatie van het ICT-traject is afgerond.

In/door/uitstroomHet personeelsbestand is ten opzichte van 2011 gedaald.

Deze daling is voor een groot deel het effect van de organisa-

tievernieuwing; bepaalde functies zijn ook anders ingevuld.

Onderstaande tabel geeft de stand van zaken per 31

december 2012. er zijn 76 medewerkers bij Woord en

Daad, die 65,54 fulltime equivalenten (fte’s) vervullen een

daling van vier medewerkers en 3,79 fte ten opzichte van

2011. In 2012 zijn er zes (5,11 fte) nieuwe medewerkers

bij Woord en Daad in dienst gekomen. Zeven medewer-

kers (5,26 fte) hebben Woord en Daad in de loop van

2012 verlaten.

eén medewerker is gestopt na haar ouderschapsverlof,

drie medewerkers hebben gekozen voor een beter bij hen

passende baan elders, van één medewerker is eenzijdig

het contract beëindigd i.v.m. onvoldoende functioneren en

één medewerker is uit dienst gegaan na twee jaar ziekte.

t OPBOUW Naar geslaCHT

geslacht aantal (‘12) percentage aantal (‘11) percentage

Mannen 38 50% 41 53%

vrouwen 38 50% 39 47%

Totaal 76 100% 80 100%

INTerNe OrgaNIsaTIe4


leeftijd aantal (2012) aantal (2011)

tot 25 8 11

25 tot en met 29 jaar 14 14





60 tot met 64 jaar 1 1

65 jaar en ouder 0 0

Totaal 76 80

t OPBOUW Naar leeFTIJD

De gemiddelde leeftijd van de Woord en Daad-

medewerker is per 31 december 2012 37,29

jaar (2011: 34,74). Daarmee is het personeels-

bestand jong.

Woord en Daad verzet veel werk met relatief weinig men-

sen en vraagt dan ook betrokkenheid, professionaliteit en

een gezonde dosis inzet van haar medewerkers. Hoewel

W&D zich ervan bewust is dat cijfers niet alles vertellen,

is de verhouding tussen de totale inkomsten en het aantal

fte’s een indicator in hoeverre een organisatie effi ciënt

werkt en de mate waarin medewerkers verantwoordelijk-

heid dragen. voor Woord en Daad levert dit in 2012 het

volgende beeld op:

t FTe’s eN INKOMsTeN

aantal fte’s per 31/12/2012 65,54

Totale inkomsten in 2012 € 29.802.003

verhouding inkomsten/fte € 454.715

t TOTale PersONeelsKOsTeN

Bruto jaarsalarissen, sociale lasten € 3.427.567

Pensioenlasten € 356.072

Overige personeelskosten € 129.507

reiskosten € 116.267

Totale werkgeverslasten € 4.029.413

ZiekteverzuimHet ziekteverzuimpercentage kwam in 2012 uit op 3,59.

een aanmerkelijk lager percentage dan in 2011 (4,71%),

terwijl een aantal medewerkers voor langere tijd gedeeltelijk

arbeidsongeschikt waren. Het percentage van 3,59% past

in een langjarige trend en is duidelijk lager dan het landelijk

gemiddelde. Het genoemde percentage is, zoals alle jaren,

berekend op basis van het aantal verzuimde kalenderdagen.

Personeelsbeleidvanuit haar missie vraagt Woord en Daad van haar

medewerkers betrokkenheid, professionaliteit en een

gezonde dosis inzet. Daartegenover staat dat Woord en

Daad vanuit haar karakter én vanuit goed werkgeverschap

zich ook verplicht voelt een goed en verantwoordelijk

personeelsbeleid te voeren. Dat uit zich in goede en even-

wichtige primaire en secundaire arbeidsvoorwaarden,

goede arbeidsomstandigheden en arbeidsverhoudingen.

Persoonlijke benadering speelt daarbij een grote rol.

De HrM-jaarcyclus, bestaande uit functioneringsgesprek-

ken, beoordelingsgesprekken, voortgangsgesprekken en

Persoonlijke Ontwikkel Plannen (POP’s) is hernieuwd

onder de aandacht gebracht. Dit heeft o.a. geresulteerd

in een 15-tal persoonlijke ontwikkeltrajecten. er is verder

een regeling bedrijfsfi tness ingevoerd.

Woord en Daad volgt voor de primaire arbeidsvoor-

waarden het beloningssysteem dat bij de rijksoverheid

gehanteerd wordt (BBra). De functies worden net als

bij de rijksoverheid via het functiewaarderingssysteem

FUWasYs gewaardeerd en vallen binnen BBra tussen

schaal 2 en schaal 16. Woord en Daad heeft een werk-

week van 36 uur. Naast de reguliere vakantietoeslag kent

Woord en Daad ook een eindejaarsuitkering van 8,33%,

conform het percentage van eindejaarsuitkering in de

BBra.

Woord en Daad hanteert, op grond van in het verleden

gemaakte afspraken, de pensioenvoorziening voor Zorg en

Welzijn, uitgevoerd door de PggM. een derde van de pre-

mie wordt op het salaris van de werknemer ingehouden.

Dit is in overeenstemming met de premieverhouding zoals

het pensioensfonds voor de overheid (aBP) hanteert.

hRMontwikkelingen 2012

Arbeidsvoorwaardengelet op de uitgebreide aanpassing van de arbeids-

voorwaarden in 2011, was in 2012 een update van de

arbeidsvoorwaarden niet noodzakelijk. verder is gewacht

op de defi nitieve maatregelen van het Lenteakkoord en

van het nieuwe kabinet. Begin 2013 zal waar nodig de

arbeidsvoorwaardenregeling worden aangepast. eerder is

uit benchmarkonderzoek van de vFI gebleken dat Woord

en Daad haar medewerkers een uitstekend pakket aan

arbeidsvoorwaarden biedt.

Organisatievernieuwingeen extern bureau heeft in het vierde kwartaal de orga-

nisatievernieuwing geëvalueerd. Kernconclusie is dat de

verwachtingen van de nieuwe structuur met name zijn


gerealiseerd op de processen binnen Woord en Daad,

toegespitst op tijdigheid en volledigheid.

Het totale evaluatierapport wordt in 2013 gepresenteerd

en de verbeterpunten worden opgepakt.

Beloning raad van bestuurseparaat legt Woord en Daad verantwoording af over de

beloning van de raad van bestuur, bestaande uit een voorzit-

ter en lid van de raad van bestuur. Zie paragraaf 5.3 voor de

nadere details.

4.1.3 INTERNE COMMUNICATIE

Interne communicatie is voor Woord en Daad belang-

rijk om de medewerkers op de hoogte te brengen van

de werkzaamheden en ontwikkelingen zowel binnen als

buiten Woord en Daad. In 2012 is de interne communicatie

(mondeling en schriftelijk) goed verlopen. De lunchlezin-

gen die elk kwartaal plaatsvonden zijn goed gewaardeerd.

Naast medewerkers is ook een comitélid en een partner

aan het woord geweest. voor de medewerkers die een jaar

of korter in dienst waren, is er een introductiebijeenkomst

geweest, waarbij de corporate identity en het ontstaan en

de ontwikkeling van Woord en Daad toegelicht is. Ook was

er voldoende aandacht voor de voortgang en het lanceren

van het ICT-project link-IT.

4.1.4 ONDERNEMINgSRAAD

In 2012 heeft de ondernemingsraad zes or-vergaderingen

en vijf bijeenkomsten met de raad van bestuur gehouden.

De belangrijkste thema’s die in de adviezen van de or en

de vergaderingen met de raad van bestuur aan de orde

kwamen, zijn: kwesties rond de invoering van de nieuwe

organisatiestructuur, aandacht voor de organisatiecultuur,

ruimte voor persoonlijke ontwikkeling en aandacht daarvoor

in functioneringsgesprekken, de pilot voor een gezamen-

lijk alliantieteam met red een Kind en de invulling van de

weekopeningen.

Tijdens personeelsbijeenkomsten en via e-mail zijn mede-

werkers geïnformeerd over de adviezen van de or en kregen

zij de notulen van de vergaderingen. Mede op verzoek

van het personeel werd de frequentie van het spreekuur

teruggebracht naar drie keer per jaar. Het spreekuur blijft

een mogelijkheid om vragen, suggesties e.d. daaruit direct

mee te nemen naar het overleg met de raad van bestuur.

In 2012 is de samenstelling van de ondernemingsraad gewij-

zigd. Omdat in december 2011 Maryse Tanis haar vertrek

bij Woord en Daad bekendmaakte, ontstond er een vaca-

ture. Deze is begin 2012 vervuld door gideon Davidse. De

functie van algemeen adjunct is van Maryse overgenomen

door Jan-Frans de Bruijn die zijn termijn verlengd heeft.

4.1.5 MILIEU

De stap naar bewust werken aan verminderde CO2-

uitstoot is in 2012 nog niet gemaakt. Dat heeft te maken

met de overweging om het nieuwe werken in dit traject mee

te nemen. aan het nieuwe werken blijken een aantal haken

en ogen te zitten, die het proces vertraagd hebben. In 2013

wordt het traject verder uitgewerkt.

W&D heeft een beperkte vergoedingsregeling woon-

werkverkeer om zo ook woon-werkverkeer binnen de

perken te houden. Woord en Daad gebruikt energiezuinige

apparatuur, gerecycled papier en er is strikte papier- en

afvalscheiding.

Daarnaast heeft Woord en Daad een modern geoutilleerd

kantoor met goede isolatie waarbij een klimaatcontrolesys-

teem de luchtverversing reguleert.

Door verdergaande automatisering wordt steeds minder

papier gebruikt. Onderstaande tabel toont dit aan:

Medewerkers worden op verschillende manieren uitge-

daagd kostenbewust te zijn op het gebruik van elektrici-

teit, licht, papier e.d. er wordt waar mogelijk papierloos

vergaderd (o.a. MT-vergaderingen).

voor Woord en Daad is een goede monitoring van pro-

gramma’s belangrijk. reizen per vliegtuig is daarbij onont-

beerlijk. Daarom kiest Woord en Daad voor langere rei-

zen, waarbij tegelijk meerdere partners worden bezocht.

De komende jaren zal Woord en Daad het aantal reizen

gaan verminderen door inzet ICT en opzet helpdesk, zodat

fysieke aanwezigheid minder nodig wordt. vanaf 2013

wordt de CO2 in reizen gecompenseerd.

jaar verbruik zwart-wit verbruik kleurenverschil met voor-gaand jaar zwart-wit

verschil met voor-gaand jaar kleur

2012 363.185 88.187 -59.115: -12,8% -10.214: -10,4%

2011 422.300 98.401 -95.575: -18,4% -19.345: -16,4%

2010 517.875 117.746

t MIlIeU (aaNTal PrINTs Per Jaar)

INTerNe OrgaNIsaTIe4


In haar programma’s toetst Woord en Daad projecten en

programma’s op duurzaamheid (fi nancieel en milieutech-

nisch) of wordt op stimulerende wijze met partners nage-

dacht over bijvoorbeeld de inzet van duurzame energie. In

nieuwsbrieven en tijdens weekopeningen deelt Woord en

Daad tips om zuinig met energie en papier om te gaan.

4.2 eFFectiviteit riSicomanagement in 2012

Zoals beschreven in bijlage 5 heeft Woord en Daad een

uitgebreid risiciomanagementbeleid. In 2012 is gebleken

dat de getroffen maatregelen adequaat zijn met betrek-

king tot onderstaande risico’s. Over de effectiviteit van dit

management is voor 2012 het volgende te melden.

Risico’s in de werkomgevingIn 2012 deden zich geen bijzondere risico’s voor. De

besteding van fondsen noodhulp Haïti is in de lijn van

2011 voortgezet. De besteding van deze fondsen is voor

een groot deel afgerond.

Risico’s op organisatieniveauIn 2012 is de partnerrelatie met gCPDO in Zambia beëin-

digd. De organisatie presteerde slecht in de programma’s,

rapporteerde slecht en voerde een personeelsbeleid dat

onvoldoende garanties gaf voor continuïteit en kwaliteit.

Deze punten kwamen uit een evaluatie in 2011. er is

zowel vanuit Woord en Daad als de sara-alliantie serieus

en zorgvuldig gepoogd om dit om te buigen. Helaas had dit

niet het gewenste effect.

Hetzelfde is besloten rond BaC in Tsjaad. Deze koepelor-

ganisatie bleek onvoldoende in staat om voor haar leden

waarde toe te voegen. Dat kwam door falend management

in BaC zelf. Ook hier is door Woord en Daad en de betrok-

ken regioalliantie, Wara, alles in het werk gesteld om de

trend om te buigen. Ook hier is dat niet gelukt. Woord en

Daad zal daarom na 2013 geen programma’s van BaC

meer steunen.

In de Filippijnen werd de relatie met de satellietpartner

Tekton afgebouwd in verband met onvoldoende resultaat

in de bedrijven die Tekton steunde. Hetzelfde gold voor

satellietpartner Csl in Haïti.

Risico’s in de groeistrategieIn 2012 was er geen sprake van groei en bleek het niet

nodig extra maatregelen voor beheersing van dit risico te

nemen. Wel is er het risico van krimp. Dat manifesteerde

zich niet in 2012, maar het is wel reëel om daar voor de

nabije toekomst rekening mee te houden. De effecten van

de vernieuwde organisatiestructuur lijken te helpen om dit

risico beheersbaar te houden (met name als het gaat om

kostenbeheer en administratie).

Koersrisico’sHet management van het koersrisico is ook in 2012

conform het beleid uitgevoerd. Het pakket maatregelen

dat standaard in het koersrisicomanagement zit, bleek ook

in 2012 meer dan toereikend (ondanks de verslechterde

positie van de euro). Met name het direct werken met

lokale valuta toonde in 2012 aan dat daardoor sprake is

van spreiding van manifeste risico’s.

Evenwicht en verbinding tussen uitgaven en inkomsten: reserves en liquiditeitIn 2012 is de beheersing van de relatie tussen uitgaven en

inkomsten weer met succes toegepast. In het begin van

het jaar wordt in de contracten 80% van de contracten

toegezegd. De laatste 20% wordt pas in het tweede half-

jaar defi nitief toegekend. Als inkomsten onder druk staan,

kan het zijn dat die toekenning niet plaats kan vinden. In

verband met tegenvallende inkomsten vanuit bedrijven, is

het instrument in 2012 voor het eerst in de geschiedenis

toegepast. Met name rond het vakonderwijsprogramma is

daardoor € 650.000 niet toegekend. Door de toekenning-

systematiek was er ook in 2012 het hele jaar door sprake

van ruim voldoende liquiditeit.

adUgnaW WUletaWEthiopië - juni 2012

‘Hope University College is praktisch

georiënteerd en je leert hier kritisch denken.

De kwaliteit van het onderwijs is hoog. Verder

ben ik erg gelukkig dat HUC mij de gelegenheid

biedt hier te studeren, want ik kan het me niet

veroorloven collegegeld te betalen.’


jaar gemiddeld saldo opbrengst in procentenbenchmark (euribor-dagrente)

2012 € 5.110.885 € 71.627 1,40% 0,65%

2011 € 6.222.324 € 101.220 1,63% 0,90%

2010 € 4.804.950 € 104.897 2,02% 0,8%

2009 € 5.187.780 € 191.189 3,69% 4,1%

t reNDeMeNT BeleggINgeN

Beleggingsbeleid en vermogensbeheerDoordat aanvaarde projecten meestal in termijnen

betaald worden en het opstarten van nieuwe projecten tijd

vergt, zijn er tijdelijke liquiditeiten aanwezig. Deze worden

risicoloos belegd op spaarrekeningen met een goede rente

zonder opnamebeperkingen. Woord en Daad heeft geen

beleggingen in aandelen of effecten.

Woord en Daad volgt vFI Handreiking verantwoord

vermogensbeheer fondsenwervende instellingen. De

overtollige liquiditeiten worden belegd bij de huisbankier

(rabobank). De rabobank heeft beleid ontwikkeld op het

gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen en

duurzaam beleggen/investeren. De niet-financiële criteria

die genoemd worden in de handreiking worden ingevuld

via het beleid dat de rabobank ontwikkeld heeft.

sinds 2009 heeft Woord en Daad in het kader van de

doelstelling participaties aangekocht in het Oikocredit

Nederland Fonds (zie hiervoor verder ook de

jaarrekening).

Crisismanagementer waren in 2012 geen crisissen die Woord en Daad nood-

zaakten het crisismanagement toe te passen.

Buiten de scope van het crisismanagement was er wel

ziekte van de voorzitter van de raad van bestuur, waar-

door deze vrijwel het hele jaar beperkt werkte. Door

opnieuw verdelen van taken binnen de raad van bestuur

en tussen raad van bestuur en managementteam had de

ziekte geen gevolgen voor de bedrijfscontinuïteit van

Woord en Daad.

4.3 KWaliteitSmanagement

Woord en Daad heeft haar kwaliteitsmanagementsys-

teem ingericht volgens de principes van IsO 9001:2008.

elk jaar wordt het kwaliteitsmanagementsysteem

gecontroleerd door een externe auditor van de certifi-

cerende instelling van IsO 9001:2008. Deze audit is in

april 2012 uitgevoerd door KIWa. Hier kwamen geen

tekortkomingen uit naar voren.

Tevens zijn vijf interne audits uitgevoerd om de werking

van het kwaliteitsmanagementsysteem te controleren.

afwijkingen en verbeterpunten zijn geregistreerd en

opgevolgd. Het administratieve Handboek voor de

Organisatie, waarin onder andere alle proces- en proce-

durebeschrijvingen zijn opgenomen, is in samenwerking

met de afdelingsmanagers up-to-date gehouden. Door

diverse afdelingen zijn klanttevredenheidonderzoeken

uitgevoerd. De klachten, signalen en complimenten zijn

geregistreerd en beantwoord: zie hiervoor het overzicht

in hoofdstuk 3. In mei 2012 zijn de leveranciersbeoor-

delingen uitgevoerd. Het jaarlijkse Management review,

waarin het kwaliteitsmanagementsysteem door het MT

beoordeeld wordt, is gehouden in juni 2012.

Tevens participeert de stafmedewerker Kwaliteits-

management in de kwaliteitsgroep van vereniging Prisma.

4.4 codeS/certiFicering

Woord en Daad:• onderschrijft de Code of Conduct van het

Internationale rode Kruis, een internationale gedrags-

code voor hulporganisaties;

• volgt in noodhulp en wederopbouw de sphere

standards;

• volgt de Code goed Bestuur voor goede Doelen.

• werkt in fondsenwerving met de gedragscode van de

vFI;

• bezit het CBF-keurmerk

• is ISO-gecertificeerd

• werkt volgens COsO.


intermeZZo t

Auteur: Willemijn ten Brinke

hoe kan de organisatie van de Filippijnse vak

school ASHTEC* efficiënter en effectiever? Wat

is nodig om straks op eigen benen te staan en zelf

inkomsten te genereren? Met deze vragen gesteld

door het bestuur van de vakschool zelf reisde

consultant henk hop (39), werkzaam voor Bunt

Management, oktober 2012 naar de Filippijnen.

Bij terugkomst lag er een waardevol, vernieuwend

adviesrapport op tafel waarmee de vakschool en

Woord en Daad aan de slag kunnen. henk vertelt

over zijn reis, bevindingen en adviezen.

hOOPVoordat Henk over het rapport begint vertelt hij: ‘Hoop’ is het woord dat mijn verblijf op de filippijnse vakschool karakteriseert. Door de gesprekken met studenten daar, ontdekte ik dat de vakschool een heel mooi ankerpunt is voor filippijnse jongeren. Ze biedt hoop en dat stralen

de studenten ook uit. Jongeren worden op asHtec gemoti-veerd en geïnspireerd vanuit het Woord van god om de Heere Jezus te volgen. Zelfs als jongeren afgestudeerd zijn, draagt de school nog ‘geeste-lijke’ zorg voor hen. Ze zoekt contact met een lokale kerke-lijke gemeente en zorgt ervoor dat de jongere daar aansluiting bij de gemeenschap vindt.’

De verhalen die jongeren aan Henk vertelden waren indruk-wekkend. Henk: ‘een van de meisjes die ik sprak was wees.

Dankzij haar broer kan zij een vak leren. Hij betaalt haar schoolgeld. Hij had ook op asHtec gezeten en dat heeft zijn leven veranderd. Hij wilde zijn zus heel graag dezelfde kans bieden op een beter leven.’

COMMERCIEEL DENKENDe technische vakschool staat in en buiten de hoofdstad manilla bekend als een goede school; studenten zijn tevreden over het onderwijs en afgestudeerden zijn gewild bij werkgevers. organisatorisch zou de school nog een slag kunnen maken om uiteindelijk financieel zelfstandig te worden. Henk: ‘Het onderzoek dat ik deed, had verschillende aspecten: financiële, organisatorische en culturele. naast het lezen van diverse rapporten heb ik veel personeelsleden, managers en studenten van de studentenraad geïnterviewd.’

enthousiast presenteert Henk zijn bevindingen: ‘De uitdaging voor asHtec is zelf meer inkomsten genere-ren. commerciële activiteiten zijn de belangrijkste bron van inkomsten voor de toekomst. Het management is zich hiervan bewust. Zeker nu Woord en Daad, die 50 procent van de kosten financiert, binnen zeven jaar gaat uitfaseren. om het commercieel denken te stimuleren en de beheersbaarheid te vergroten, adviseer ik de school om behalve een rapport met kosten en uitgaven, ook een winst- en verliesrekening en een liquiditeitsprognose te maken. als je een goedlopende organisatie hebt, moet je vooruitdenken en realistische doelen stellen. uiteraard is het nodig om bij commercieel denken de gezonde cul-tuur van ‘goed doen’ vast te houden. asHtec zal zelf een manier moeten vinden om met een eigen businessmodel inkomsten te genereren. Ik zou directeur francisco Pascual willen uitdagen samen met zijn team te werken aan een strategie gebaseerd op drie inkomstencatego-rieën: fondsen voor arme studenten, betalende studen-ten en commerciële activiteiten.’

EFFICIëNTE ORgANISATIESTRUCTUUR‘nadat ik het proces van asHtec, de personeelsleden, kosten en verhoudingen in kaart had gebracht, liet ik het aan Francisco Pascual op een flip-over zien,’ vervolgt Henk. ‘Hij zag al snel dat er iets aan de hand was met de verhoudingen. Bij asHtec werken allemaal toegewijde mensen. Voor veel taken in de organisatie zijn ‘specialisten’ aangesteld. Het vernieuwde organogram voor 2013 telde maar liefst vijf bestuurslagen. Ik denk dat dit uiteindelijk

Filippijnse technische vakschool blij met kennisuitwisseling

Hoe Henk Hop en Francisco Pascual zich aan elkaar spiegelen en leren


contraproductief zal werken. Ik adviseerde daarom het aantal lagen in de organisatie terug te brengen naar drie.’ een heel andere aanbeveling is die van de aanstelling van een character Development manager, direct onder de directeur. Henk: ‘Het unieke van de school is dat de stu-denten niet alleen een vak leren, maar zich ook ontwik-kelen tot mensen met een goede instelling en een hoog niveau van normen en waarden. Ik merkte dat francisco Pascual iemand is met een leerhouding, die zelf ook dienend leiderschap tentoonspreidt. Hij vertelde me dat hij dit jaar nog zal nagaan hoe asHtec de aanbevelingen rond de organisatiestructuur kan implementeren en de organisatie kan stroomlijnen.’

DE MOEITE WAARDterugblikkend en vooruitkijkend laat Henk weten: ‘Deze opdracht vanuit Bunt management voor Woord en Daad is een heel intuïtief proces geweest, zeker in een geheel andere cultuur. Je steekt er flink tijd in, maar dat is het zeker waard. Ik hoop van harte dat de school nog heel veel leerlingen mag opleiden. Het lijkt mij interes-sant om met francisco en zijn team nog eens drie dagen ‘tussen de rijstvelden’ aan strategieontwikkeling te werken. Vanuit Bunt management is er ook de intentie om betrokken te blijven zolang de behoefte daar is en de middelen er zijn.’

*ASHTEC: AMG Skilled Hands Technological College

BesTUreN eN TOeZICHT HOUDeN 5


5 BesTUreN eN TOeZICHT HOUDeN

5.1 inleiding

De raad van toezicht (rvT) van Woord en Daad heeft een

belangrijke toezichthoudende rol wat betreft de invulling

van de missie en visie van de organisatie. De bestuurlijke

verantwoordelijkheid ligt bij de raad van bestuur (rvB).

vanuit bestuurlijk oogpunt is de scheiding tussen toezicht

en bestuur conform de Code goed Bestuur voor goede

Doelen doorgevoerd.

Statutaire naamstichting Woord en Daad (verkorte statutaire naam,

volledige statutaire naam is stichting reformatorische

Hulpaktie Woord en Daad), is gevestigd te gorinchem.

5.2. beStUUrlijKe verantWoording

Raad van bestuurDe rvB bestaat uit ir. Jan lock (voorzitter rvB) en drs.

Dicky Nieuwenhuis (lid rvB). statutair heeft de raad van

bestuur beleidsmatig de verantwoordelijkheid voor de

organisatie. Het door de rvB vastgestelde beleid legt

hij ter goedkeuring voor aan de raad van toezicht (rvT).

Daarnaast geeft de rvB leiding aan de uitvoerende orga-

nisatie van Woord en Daad en valt het managementteam

onder het voorzitterschap van de rvB. De rvB is in 2012

geëvalueerd door het managementteam en door diverse

stakeholders (partners, klankbordgroep comités, coör-

dinatiegroep Business Platform en vermogensfondsen).

De resultaten van deze evaluaties zijn meegenomen door

de rvT in zijn beoordeling van de rvB (zie de paragraaf:

Beoordeling van de raad van bestuur door de raad van

toezicht). De rvB heeft verschillende nevenfuncties. een

overzicht hiervan vindt u in bijlage 2.

lid raad van toezicht beroep * aandachtsgebied binnen Woord en daad

Ds. Coen Westerink Predikant voorzitter. aandachtsgebied identiteit van de organisatie

Jenny achterstraat-Floor, aa MBa Ondernemer secretaris

Piet Nobel, ra registeraccountant Begroting, budget inclusief fi nanciële en fi scale zaken, personeel en organisatie

Drs. Marja C. van de lagemaat Docente Frans/decaan vwo; onderwijskundige

Onderwijs

Dr. ir. roel a. Jongeneel Universitair docent landbouweconomie en internationale handel

arbeid en Inkomen (microkrediet, vaktraining, Job & Business Centres) i.c.m. het Business Platform

Dr. Pieter Honkoop MDl-arts; ervaring in tropische geneeskunde

Basisvoorzieningen en humanitaire hulpverlening

Dr. ir. gerben Nooteboom Onderzoeker en universitair docent antropologie en ontwikkelingsstudies

resultaatmanagement en leren en beleidsbeïnvloeding

Ing. Kees van Burg Directeur kapitaalinvesteringen Dow Chemical

arbeid en Inkomen (microkrediet, vaktraining, Job & Business Centres) i.c.m. het Business Platform; Investeringsmogelijk-heden, Businessplannen

t raaD vaN TOeZICHT

Raad van toezichtDe rvT keurt het door de raad van bestuur vastgestelde

beleid goed. Tevens is het zijn verantwoordelijkheid om

het functioneren van de raad van bestuur te beoordelen.

De rvT bestaat uit acht leden (zie voor samenstelling en

rooster van aftreden bijlage 1). Ds. C. (Coen) Westerink

is voorzitter. De rvT wordt samengesteld op basis van

een goede mix van inhoudelijke en bestuurlijke compe-

tenties. De leden van de raad van toezicht hebben zitting

gedurende een periode van vier jaar en kunnen tweemaal

worden herbenoemd. Per 31 december 2012 was de

samenstelling als volgt (zie tabel)

Bij elk aandachtsgebied is vanuit de professie van het lid

van de rvT duidelijk dat hij of zij waarde toevoegt voor het

aandachtsgebied en Woord en Daad. Nevenfuncties van

rvT-leden zijn te vinden in bijlage 2.

De rvT vergaderde in 2012 zeven keer in aanwezigheid

van de rvB, waarvan vijf vergaderingen regulier waren.

Tijdens een deelsessie (rond het functioneren van de rvB)

was de rvB niet aanwezig. Tijdens de vergadering in maart

2012 keurde de rvT de jaarrekening goed. goedkeuring

van het jaarplan vond plaats in oktober 2012. In die

vergadering vond ook de evaluatie van de rvB plaats. De

accountant was aanwezig in de maartvergadering, waarin

jaarverslag en jaarrekening passeerden. In mei werd

samen met de galangroep het onderlinge functioneren

van rvT, rvB en MT onder de loep genomen. In augustus

was er samen met rvB en MT een beleidssessie over

christelijke identiteit die door prof. dr. Henk Jochemsen

werd gefaciliteerd.

Het werkin

vogelvlucHt

Vouw open!

WARAWest Africa regional Alliance

BenIn // DEDRAS, EMINENCE CONSULTING*

BUrKInA FASo // AEAD, CREDO, ACFIME

SIerrA leone // CTF, EFSL

tSJAAD // BAC*

proJeCten

Onderwijs

Beroepsonderwijs en arbeidsbemiddeling

Bedrijfsontwikkeling

Basisvoorzieningen

CLARA Caribbean and latin America regional Alliance

nICArAgUA // INDEF, PAC

ColoMBIA // CDA

gUAteMAlA // AMG GUATEMALA, AGUDESA*,

OIKOCREDIT GUATEMALA*

HAÏtI // PAROLE ET ACTION, AMG HAITI,

CRECH, FONHEP*, DANRE*

proJeCten

Onderwijs



Basisvoorzieningen

GHARA greater Horn of Africa regional Alliance

etHIopIË // HOPE, MKC-RDA, EKHC,

FIRST CONSULT*, SNV*

proJeCten

Onderwijs



Basisvoorzieningen

17.635 kinderen in het onderwijsprogramma

339 jongeren met een baan

3.686 ondernemers met een lening

€ 4.068.451besteed

25.821kinderen in het onderwijsprogramma

1.034 jongeren met een baan

1.273ondernemers met een lening

€ 6.983.147besteed



€ 1.555.894besteed

*geen leden van de alliantie

Op de buitenzijde ziet u het

werk in Nederland

€ 5.969.601Bestedingen overige partners

WARAWest Africa regional Alliance

BenIn // DEDRAS, EMINENCE CONSULTING*

BUrKInA FASo // AEAD, CREDO, ACFIME

SIerrA leone // CTF, EFSL

tSJAAD // BAC*

proJeCten

Onderwijs



Basisvoorzieningen

CLARA Caribbean and latin America regional Alliance

nICArAgUA // INDEF, PAC

ColoMBIA // CDA

gUAteMAlA // AMG GUATEMALA, AGUDESA*,

OIKOCREDIT GUATEMALA*

HAÏtI // PAROLE ET ACTION, AMG HAITI,

CRECH, FONHEP*, DANRE*

proJeCten

Onderwijs



Basisvoorzieningen

GHARA greater Horn of Africa regional Alliance

etHIopIË // HOPE, MKC-RDA, EKHC,

FIRST CONSULT*, SNV*

proJeCten

Onderwijs



Basisvoorzieningen



3.686 ondernemers met een lening

€ 4.068.451besteed


1.034 jongeren met een baan

1.273ondernemers met een lening

€ 6.983.147besteed



€ 1.555.894besteed

*geen leden van de alliantie

Op de buitenzijde ziet u het

werk in Nederland

€ 5.969.601Bestedingen overige partners

INDIA WORD AND DEED INDIA, IREF,

AMG INDIA, COUNT

proJeCten

Onderwijs


Basisvoorzieningen

ARAAsia regional Alliance

BAnglADeSH // CSS

SrI lAnKA // INL*

FIlIppIJnen // CCT, AMG FILIPPIJNEN

tHAIlAnD // AMG THAILAND*

proJeCten

Onderwijs



Basisvoorzieningen

SARASouthern Africa regional Alliance

ZUID-AFrIKA // MFESANE

ZAMBIA // EFZ, GCPDO*, ZAMBIA WORKS*

proJeCten

Onderwijs



Basisvoorzieningen

KUSRAKenya oeganda Sudan regional Alliance

oegAnDA // KIDEP, ADP, UGANDA

INVESTMENT CORPORATION BV*

proJeCten



Basisvoorzieningen


653jongeren met een baan

€2.942.845besteed



496ondernemers met een lening

€ 3.502.485besteed




€ 1.014.987besteed


€ 514.657besteed

INDIA WORD AND DEED INDIA, IREF,

AMG INDIA, COUNT

proJeCten

Onderwijs


Basisvoorzieningen

ARAAsia regional Alliance

BAnglADeSH // CSS

SrI lAnKA // INL*

FIlIppIJnen // CCT, AMG FILIPPIJNEN

tHAIlAnD // AMG THAILAND*

proJeCten

Onderwijs



Basisvoorzieningen

SARASouthern Africa regional Alliance

ZUID-AFrIKA // MFESANE

ZAMBIA // EFZ, GCPDO*, ZAMBIA WORKS*

proJeCten

Onderwijs



Basisvoorzieningen

KUSRAKenya oeganda Sudan regional Alliance

oegAnDA // KIDEP, ADP, UGANDA

INVESTMENT CORPORATION BV*

proJeCten



Basisvoorzieningen



€2.942.845besteed




€ 3.502.485besteed




€ 1.014.987besteed


€ 514.657besteed

Doelgroep AAntAl

Particuliere gevers 52.000

Jongeren 15.355

Business Platformleden 83

RegioOndernemers 11 groepen (391 leden)

Bedrijven 3.215

Vermogensfondsen 27

Lokale vrijwilligers 721

Vrijwilligers (comitéactiviteiten) 5.948

Vrijwilligers op kantoor 11

Comité Jongerencomité Lezer Grenzeloos (x100) Lid Business Platform RegioOndernemers Vermogensfonds

BesTUreN eN TOeZICHT HOUDeN5


voorzitter rvb lid rvb

schaal 16, trede 10 14, trede 6

Percentage dienstverband 92 89

Weging volgens vFI-systematiek (de zogenaamde BsD, Basis score voor Directiefuncties)*

422 388

Maximumsalarissen bij deze functiezwaarte voor 2012 bij fulltime dienstverband. € 109.550 € 98.257

De voor de toetsing aan vFI-maxima relevante werkelijke jaarsalarissen € 94.960 (VFI-norm bij 92%: € 103.464)

€ 66.011 (VFI-norm bij 89%: € 87.340)

t raaD vaN BesTUUr

*485 punten, waarbij voor de voorzitter van de RvB een percentage geldt van 87 en voor het lid van de RvB een percentage van 80.

Jaarlijkse evaluatie raad van toezichtDe reguliere evaluatie van de voorzitter, die in december

moest plaatsvinden, is om agendatechnische redenen

uitgesteld tot voorjaar 2013.

Het functioneren van de volledige rvT is in 2012 extern

geëvalueerd door de galangroep. Deze evaluatie was geba-

seerd op de training die de galangroep heeft verzorgd in

2011. De evaluatie leverde voor alle betrokken partijen een

positief resultaat op. rollen en verantwoordelijkheden zijn

in de praktijk nu helder. Naar aanleiding daarvan heeft de

rvT een informatieprotocol ontwikkeld, waardoor duidelijk

is hoe en op welke wijze de rvB de rvT informeert.

Financiële auditcommissieDe fi nanciële auditcommissie (voor samenstelling zie

bijlage 1) adviseert de RvT inzake fi nanciële voorstel-

len van de RvB en geeft haar opinie over de fi nanciële

handelwijze van de rvB en de verslaglegging hierover. De

auditcommissie vergaderde in 2012 drie keer; eenmaal

over jaarrekening 2012, een keer over de begroting 2012.

De derde vergadering betrof een advies ten aanzien van

een budgetoverschrijding in het ICT-traject.

Accountant en benoeming accountantOm haar toezichthoudende taak goed uit te kunnen

oefenen laat de rvT de rvB en de onder de rvB functio-

nerende organisatie extern en onafhankelijk controleren

op zowel het fi nanciële doen en laten als de procesmatige

gang van zaken. Daartoe benoemt zij een accountant.

In 2012 was roza bv uit veenendaal de accountant van

Woord en Daad (benoeming in 2010). De accountant

neemt zowel deel aan de vergaderingen van de auditcom-

missie als aan de vergadering van de rvT waarin de jaar-

rekening passeert.

Beoordeling van de raad van bestuur door de raad van toezichtIn de oktobervergadering beoordeelde de rvT op

basis van resultatenrapportage (via het maandelijkse

koersrapport en jaarverslag), extern vFI (vereniging

Fondsenwervende Instellingen) benchmarkonderzoek en

rapportage van de belanghebbenden, het functioneren

van de rvB. De beoordeling was positief. De aandachts-

punten van 2011 (de implementatie van de vernieuwde

structuur, het managen van het parallelle proces van

ICT-implementatie en het managen van werkdruk) waren

voor 2012 geen aandachtspunten meer. Het element van

cultuur in de organisatie (op basis van het medewerkers-

tevredenheidsonderzoek) vormde wel een punt van

aandacht.

5.3 beloning en SalariS van de raad van beStUUr

De rvT heeft het bezoldigingsbeleid, de hoogte van de

directiebeloning en de hoogte van andere bezoldigings-

componenten vastgesteld. Het beleid wordt periodiek

geactualiseerd. Bij de bepaling van het bezoldigingsbe-

leid en de vaststelling van de beloning blijft Woord en

Daad ruim binnen de adviesregeling Beloning goede

Doelen van de vFI en de Code Wijffels. De actuele

salariëring van de rvB van Woord en Daad is net als die

van andere personeelsleden gebaseerd op BBra. Ook de

functies binnen de rvB worden via FUWasYs beoor-

deeld. Het dienstverband van de voorzitter van de raad

van bestuur werd per 1 mei 2012 teruggebracht van 36

naar 33 uur per week.

BesTUreN eN TOeZICHT HOUDeN


5.4 beStUUrlijK FUnctioneren

Organisatie en Code Wijffels De organisatie staat onder leiding van de rvB. De ver-

houding tussen de rvT en de rvB is geregeld conform de

Code Wijffels en vastgelegd in de statuten.

De werkorganisatie is opgesplitst in vijf afdelingen. De

opbouw per 31/12/2012 was als volgt:

t WerKOrgaNIsaTIe

afdeling onder leiding van

Finance, Projectadministratie en Control Drs. arnold van Willigen

Communicatie en Fondsen rina Molenaar

Partners en Programma’s edwin visser

agribusiness en enterprise Development Ing. Maarten van Middelkoop

resultaatmanagement en leren Dr. Wim Blok

De managers van de afdelingen vormen met elkaar het

managementteam. Dit team wordt voorgezeten door de

voorzitter van de rvB en bij diens afwezigheid door het

lid van de rvB. Het managementteam adviseert de rvB

over besluitvorming. afwijking van het advies wordt via

de notulen van het managementteam vastgelegd. De rvT

neemt kennis van deze notulen.

In de uitvoering heeft de rvB verantwoordelijkheden en

bevoegdheden gedelegeerd aan de afdelingsmanagers.

De procedures hiervoor zijn vastgelegd in het organisa-

tiehandboek. via interne controle wordt naleving van de

procedures door de afdeling Finance, Projectadministratie

en Control gerapporteerd aan de rvB.

Woord en Daad kent een zevental staffuncties. Zie het

organogram in bijlage 4.

OnkostenvergoedingenDe rvB vervult een bezoldigde functie.

De leden van de rvT krijgen alleen een kostenvergoeding.

In de praktijk betreft dat een vergoeding voor de verreden

kilometers en vergoeding voor porti en telefoonkosten. De

vergoeding bedraagt per gereden kilometer € 0,28.

NevenfunctiesDe nevenfuncties van de leden van de rvB en rvT worden

genoemd in bijlage 2. vóór het geven van goedkeuring

voor het aangaan van nieuwe nevenfuncties door rvT-

leden worden deze getoetst aan de statuten van Woord

en Daad. er zal geen goedkeuring plaatsvinden als er risico

bestaat op belangenverstrengeling of afhankelijkheid.

Evalueren en lerenevalueren en leren is structureel verankerd binnen de

beleidscyclus van Woord en Daad. Meer informatie hier-

over in hoofdstuk 2.

JaarverslagHet jaarverslag geeft een goed beeld van het werk van

Woord en Daad. Het gaat in op zowel het werk in afrika,

azië en Midden- en Zuid-amerika als op het werk in

Nederland en europa. Woord en Daad beschikte in 2012

over voldoende middelen om haar werk voor het grootste

deel volgens de voorgenomen plannen en langs de strate-

gische lijnen uit te voeren.

aan de inkomstenkant was er sprake van een lichte groei

bij particulieren. aan de bedrijvenkant vielen de inkomsten

tegen. De aan deze bron van inkomsten gerelateerde

uitgaven werden beperkt. De inkomsten uit noodhulp

waren laag, ook vergeleken met het langjarig gemid-

delde. Dat had te maken met het feit dat er gelukkig geen

noodzaak was voor een noodhulpactie in een van onze

werkgebieden.

JaarrekeningVoor gedetailleerde financiële gegevens wordt u verwezen

naar de jaarrekening met toelichting.

In het operationeel jaarplan voor 2012 is een begroting

onderbouwd van € 34.140.749. een deel daarvan

(€ 3.445.000) zat in de categorie ‘niet goed te voorspel-

len inkomsten’. Met name in het laatste kwartaal van

2012 bleven de inkomsten uit bedrijven sterk achter.

De inkomsten van particulieren vielen hoger uit dan

begroot.

Door de koppeling van uitgaven aan inkomsten was er

sprake van een goed evenwicht tussen baten en lasten. De

vaste programmakosten, de kosten beheer en administra-

tie en de kosten eigen fondsenwerving bleven binnen de

vastgestelde normen.

BesTUreN eN TOeZICHT HOUDeN5


gRAFIEK INKOMSTEN 1973 T/M 2012

gerealiseerd en begroot

40

35

30

25

20

15

10

5

0

19

75

19

80

19

85

19

90

19

95

20

00

20

05

20

10

20

12

65,54fte

29,80miljoen

21,02

19,9

Totale inkomsten

Reguliere inkomsten

x m

iljo

en

8 fte

10 fte

20 fte

subsidie

noodhulp

Vermeerderd met subsidies overheden

Vermeerderd metextra inkomsten derden

7,66%Kosten8,4%

9,4% 9,4%

7,8% 7,9% 7,7%

11,01%

9,18%

10,1%


Begroting 2013, meerjarenbegroting en beleidsvoornemensNa de jaarrekening is de begroting over het jaar 2013 en

de meerjarenbegroting opgenomen. De beleidsvoorne-

mens zijn vastgelegd in hoofdstuk 6 van dit jaarverslag.

Overige beleidsuitgangspunten, van belang voor bestuur-

lijke verantwoordelijkheid en functioneren

VermogenHet vermogen van de stichting is opgesplitst conform de

regels van het CBF in reserves.

ReservesWoord en Daad streeft naar een evenwicht tussen

inkomsten en uitgaven. De opbouw van het operationeel

jaarplan is daarop afgestemd: tegenover bestedingen

dienen via fondsenwerving inkomsten te staan. De koppe-

ling tussen specifi eke inkomsten en specifi eke uitgaven is

zo beter geborgd.

FondsenDe bestemmingsfondsen zet Woord en Daad over-

eenkomstig de bestemming in bij de uitvoering van de

projecten. Indien er bij projecten in aanvang nog te weinig

fondsen binnen zijn, wordt per balansdatum het tekort

aangevuld vanuit het algemeen fonds. Indien alsnog via

fondsenwerving dekking voor het project gevonden wordt,

wordt dit bedrag teruggeboekt naar het algemeen fonds.

Tot de bestemmingsfondsen behoren ook de

sponsorfondsen.

BeleggingsbeleidDoordat aanvaarde projecten meestal in termijnen

betaald worden en het opstarten van nieuwe projecten

tijd vergt, zijn er tijdelijke liquiditeiten aanwezig. Deze

worden risicoloos belegd (zie verder paragraaf 4.2,

risicomanagement).

Procesbeheersing en risicobeheersingstichting Woord en Daad streeft transparantie na bij de

uitvoering van de werkzaamheden. De toekenning van de

fondsen, besteding van fondsen, bewaking van projecten

programma-uitvoering en -rapportage vonden in 2012

plaats volgens de kaders, procedures en processen, zoals

vastgesteld door de stichting. Zie voor een beknopte

beschrijving van deze kaders, procedures en processen

bijlage 5. Door de rvT wordt vanuit die gegevens toezicht

gehouden. In dezelfde bijlage is de werkwijze rond risico-

beheersing opgenomen.

In een afzonderlijke verklaring geeft de accountant een

oordeel over de beheersing van deze processen. Het doel

van deze beschrijving is het afl eggen van verantwoording

over de wijze waarop Woord en Daad de haar toever-

trouwde middelen beheert en besteedt. Daarnaast borgt

Woord en Daad haar processen via het IsO 9001–2000.

Dit certifi caat verkreeg Woord en Daad in 2002. Het

certifi caat is in 2011 verlengd en geldt tot 2014.

De normpercentages voor overheadsinds 2011 werkt Woord en Daad met kostennormen

voor beheer en administratie en een eigen norm voor

kosten eigen fondsenwerving. De norm beheer en admi-

nistratie is 3,1%, die voor kosten eigen fondsenwerving

6%. In 2012 werd respectievelijk 3,2 % kosten beheer

en administratie gerealiseerd en 5,89 % kosten eigen

fondsenwerving.

De normpercentages voor vaste programmaonderdelen binnen de doelstellingDaarnaast stuurt Woord en Daad op verdeling tussen

programma’s en vaste programma-uitgaven zoals uitgaven

voor inhoudelijke ondersteuning (partnerrol), uitgaven

voor monitoring en evaluatie (PMel) en uitgaven voor het

programma bewustwording. voor 2012 waren voor deze

programma-uitgaven/uitgaven aan de doelstelling, de nor-

men verbonden zoals verwoord in bijlage 5 ten opzichte

van de inkomsten.

In 2012 werd een doelbestedingsratio ten opzichte van de

inkomsten behaald van 99,74%. Dat is met de kosten voor

beheer en administratie en de kosten eigen fondsenwer-

ving meer dan 100 procent. Dat komt doordat fondsen die

in 2010 en 2011 geworven zijn in 2012 zijn besteed (met

name Haïti en Oost-afrika).

teUS van dieren, ondernemer en lid business platformapril 2012

‘We wilden graag wat voor onze naaste

betekenen en vonden in Woord en Daad

een betrouwbare partner. Tip: zoek samen

met de partnerorganisatie naar een focus

in de regio waar je actief wilt zijn en durf te

stoppen als de samenwerking niet loopt.’


Woord en Daad heeft een systeem van interne controle

en beheersing waarvan de hoofdlijnen hiervoor zijn

aangegeven. Hierbij is waar mogelijk aansluiting gezocht

bij de kwaliteitsnormen uit het rapport ‘Internal Control

Integrated Framework’ van het Committee of sponsoring

Organizations (COsO). Binnen de beperkingen van dit

systeem garandeert het een beheersing van de proces-

sen Fondsenwerving en – besteding en een betrouwbare

verslaggeving in de jaarrekening. Door de aanwezige con-

trolepunten worden de risico’s tot een minimum beperkt.

Ondergetekende verklaart dat genoemde systemen per

31 december 2012 functioneerden en er gedurende het

boekjaar 2012 volgens de processen is gewerkt die in

bijlage 5 van dit jaarverslag staan vermeld. als houder van

het CBF-Keur worden de volgende principes door Woord

en Daad onderschreven:

Scheiding toezicht houden, besturen en uitvoerenBinnen Woord en Daad is de functie ‘toezicht houden’

(vaststellen en goedkeuren van plannen, en het kritisch

volgen van de organisatie en haar resultaten) duidelijk

gescheiden van het ‘besturen’ dan wel de ‘uitvoering’.

vanaf 1 januari 2008 is er een nieuwe bestuursstructuur

doorgevoerd waarbij de organisatie bestuurd wordt door

de raad van bestuur en er toezicht wordt gehouden door de

raad van toezicht. als voorzitter van de raad van bestuur is

sinds 1 januari 2008 de heer Ir. J. lock aangesteld. vanaf 1

januari 2010 is tevens toegetreden tot de raad van bestuur

mevrouw drs. D.J. Nieuwenhuis. Direct onder de raad van

bestuur fungeert een managementteam bestaande uit de

5 managers van de afdelingen. De raad van bestuur neemt

besluiten, voor de uitvoering van de plannen en de verant-

woording hierover is het managementteam verantwoor-

delijk. De raad van toezicht houdt toezicht door het door

de raad van bestuur vastgestelde beleidsplan, jaarplan en

jaarverslag te beoordelen en goed te keuren. De auditcom-

missie adviseert de raad van toezicht over het fi nanciële

beheer en beleid van Woord en Daad en bewaakt de door

het bestuur ingevoerde controlemaatregelen en procedu-

res op het gebied van fi nanciële verslaggeving. In hoofdstuk

5 van dit jaarverslag staat de wijze van besturen en de wijze

van toezicht houden beschreven.

Effectief en effi ciënt besteden van middelenWoord en Daad werkt continu aan een optimale besteding

van middelen, zodat effectief en doelmatig gewerkt wordt

aan het realiseren van de doelstelling. In het jaarverslag

wordt uitvoerig verslag gedaan van de werkwijze en de

behaalde resultaten. Door middel van een maandelijks

koersrapport wordt gecontroleerd of de gestelde doelen

gehaald worden en zo nodig maatregelen genomen

moeten worden. een belangrijke graadmeter over de

effi ciënte inzet van middelen is de hoogte van de over-

head. Hieronder wordt verstaan de kosten van beheer en

administratie en de kosten van fondsenwerving. Woord

en Daad heeft zichzelf een norm opgelegd voor overhead

van gemiddeld maximaal 7,5%. voor 2012 is het percen-

tage 7,66%. voor de kosten van de eigen fondsenwerving

ten opzichte van de baten eigen fondsenwerving is er de

zogenaamde CBF- norm van maximaal 25%. Bij Woord

en Daad is dit percentage in 2012 5,89%.voor de overige

normen en ratio’s wordt verwezen naar het overzicht in de

jaarrekening.

Optimale relatie met belanghebbendenWoord en Daad streeft naar optimale relaties met belang-

hebbenden, met gerichte aandacht voor de informatiever-

schaffi ng en de inname en verwerking van wensen, vragen

en klachten. De belanghebbenden van Woord en Daad

zijn zowel de vrijwilligers, de donateurs (zie hoofdstuk 3)

als de partners (zie met name hoofdstuk 2) in het Zuiden.

We streven een open en eerlijke communicatie na met

zoveel mogelijk transparantie. We vragen regelmatig de

mening van deze groepen door het houden van enquêtes,

klanttevredenheidsonderzoeken en partnerconferenties.

Ook geven we inspraak op het te voeren beleid. Daarnaast

hebben we een procedure voor complimenten, signalen

en klachten, waarbij een klacht zo zorgvuldig mogelijk en

tijdig wordt behandeld.

In deze verklaring wordt door ondertekende verantwoor-

ding afgelegd van de wijze waarop bovenstaande principes

worden toegepast.

gorinchem, 15 maart 2013

Jan lock

voorzitter raad van bestuur

stichting Woord en Daad

veraNTWOOrDINgsverKlarINg raaD vaN BesTUUr


Conform de Code goed Bestuur voor goede Doelen maakt Woord en Daad een helder onder-

scheid tussen besturen en toezicht houden.

• Besturen: richting geven, zorgen voor het verwerven van de nodige middelen, het besteden

en beheren daarvan en voor het adequaat functioneren van de organisatie.

• Toezicht houden daarop, zowel vooraf als achteraf.

De rollen van bestuurder en van toezichthouder waren in de verslagperiode voor beiden een

leerproces. Om goed op elkaar in te kunnen spelen hebben de raad van bestuur en de raad van

toezicht zich door externe deskundigen laten begeleiden. Over en weer zijn verwachtingen uitge-

sproken. De aangereikte aanbevelingen zijn inmiddels geïmplementeerd. Zo zijn de profi elschet-

sen aangepast en aandachtsgebieden geformuleerd. Naast identiteit en vakgebieden als onderwijs

en fi nanciën wordt onder meer aandacht gegeven aan intrinsieke kennis van de achterban en aan

die de kennis kunnen plaatsen in de brede maatschappelijke context.

In goed overleg tussen de rvB en rvT is een zogenaamd informatieprotocol opgesteld; een

dynamisch document dat richting geeft aan de informatiebehoefte van de rvT. Dit document

geeft richting aan de mate van gedetailleerdheid, frequentie en in welke vorm de informatie

wordt verstrekt.

Ook heeft een aantal afdelingen een presentatie verzorgd voor de rvT. De naar aanleiding van

de presentatie ontstane discussie maakt het voor de rvT ook helder hoe de organisatie zelf haar

processen beheerst en aanstuurt.

Toezicht houden is alleen mogelijk als de organisatie ‘in control’ is. De rvT heeft vastgesteld dat

de organisatie beschikt over een Handboek Organisatie, waarin alle processen en risico’s zijn

vastgelegd. De voortgang van het operationeel jaarplan, afgeleid van het voor een periode van

drie jaar vastgestelde beleidsplan, wordt gevolgd door een periodiek intern opgesteld zoge-

naamd koersrapport. De rvB voegt aan dit rapport zijn visie toe en deze zaken worden met de

rvT besproken. Daarnaast worden binnen Woord en Daad interne audits uitgevoerd. Met dit

alles is de rvT in staat om haar toezichthoudende rol te vervullen. De leden van de rvT bezoe-

ken jaarlijks diverse programma’s in het Zuiden en kunnen daar zelf, aangevuld met informatie

uit de gesprekken met de partnerorganisaties, vaststellen hoe de programma’s worden gevolgd

en de gemaakte afspraken worden nagekomen.

elke vergadering evalueren rvB en rvT de loop van de vergadering. Op deze wijze ontstaat

wederzijds vertrouwen en raken er geen zaken onder ‘tafel’ of blijven onbesproken.

Periodiek worden door middel van een peer review ook de individuele leden van rvT door

elkaar beoordeeld. recent is door de Nederlandse Beroepsorganisatie van accountants een

Publieke Managementletter voor de goededoelensector (PMl) uitgebracht. De in deze PMl

naar voren gebrachte aanbevelingen met betrekking tot het toezicht houden bevatten voor ons

geen bijzonderheden. De rvT werkt in de praktijk overeenkomstig de aanbevelingen in de PMl.

Ds. C. Westerink

voorzitter raad van toezicht

veraNTWOOrDINgsverKlarINg raaD vaN TOeZICHT

vOOrUITBlIK 6


6 vOOrUITBlIK

6.1 de dynamieK in onZe WerKomgeving

In 2011 begon Woord en Daad en haar internationale

partnernetwerk aan een nieuwe vorm van samenwerking.

armoedebestrijding vraagt om effectieve verbindingen,

tussen lokaal en internationaal, tussen maatschappelijke

organisaties, overheid en bedrijfsleven.

Het jaar 2012 liet op een aantal terreinen doorgaande

verschuivingen zien. Nieuwe actoren in internationale

samenwerking laten zich nadrukkelijker zien en horen. De

economische crisis dwingt nieuwe benaderingen af. er zijn

geen eenduidige antwoorden. Juist in nieuwe vormen van

samenwerking moeten antwoorden gevonden worden.

verschuivingen in de politiek laten iets zien van grote

veranderingen in het denken over ontwikkelingssamen-

werking. Draagvlak om een deel van het overheidsbudget

in te zetten voor armoedebestrijding, brokkelt af. Bij de

toegevoegde waarde van maatschappelijke organisaties

worden vraagtekens gezet. De blikrichting gaat meer en

meer naar het bedrijfsleven. Daar moeten de stimulansen

voor economische groei vandaan komen. Oude patronen

van afhankelijkheid van externe hulp moeten doorbro-

ken worden. Tegelijk blijken macht en uitbuiting een

hardnekkig kwaad en uit het egoïsme van mensen zich in

steeds nieuwe vormen. Daartegenover zetten wereldwijd

burgers zich steeds opnieuw in tegen onrechtvaardige

structuren. Nieuwe media blijken daarin een katalyse-

rende werking te hebben. In oude instituties is niet veel

vertrouwen meer. Dat is voor een christelijke organisatie

als Woord en Daad anno 2013 het speelveld. Deels

herkenbaar als het gaat om macht en onmacht, zonde en

egoïsme. Deels nieuw als het gaat om snel veranderende

verhoudingen en mogelijkheden.

Hoe zal ontwikkelingssamenwerking er na 2015 uitzien?

Internationale conferenties houden de z.g. Millennium

Development goals kritisch tegen het licht. Moeten

er nieuwe doelstellingen geformuleerd worden over

verbeterde toegang tot onderwijs, goede moeder- en

kindzorg en veilig drinkwater? Of moet het breder of

anders? Moet het niet meer gaan om de capaciteiten van

mensen en staten en het versterken daarvan? Om de

kwaliteit en duurzaamheid van interventies in plaats van

louter aantallen? Zijn klimaatbeheersing en voedselzeker-

heid eigenlijk niet de centrale nieuwe thema’s? Maar is

dat allemaal wel in eenvoudige doelen te vatten? en kun je

daar internationaal wel de handen voor op elkaar krijgen?

Zijn de nieuwe economische grootmachten China, India

en Brazilië wel genegen om in deze lijn van denken mee te

gaan? Die laten overigens zien dat ze eerder kiezen voor

andere vormen van benadering. Die overigens niet bij

voorbaat minder effectief hoeven te zijn.

Bovengenoemde vragen, die tegelijkertijd ontwikkelingen

zijn, beïnvloeden de rollen en de richting van het werk van

Woord en Daad. In 2013 start Woord en Daad een traject

van refl ectie op dergelijke trends en gaat het gesprek

hierover aan met vertegenwoordigers uit de achterban en

met internationale partners. Waar hebben de verande-

ringen die in 2009 gestart zijn W&D gebracht, en welke

nieuwe richtingen moet het op? Woord en Daad weet zich

daarbij al 40 jaar geleid vanuit haar christelijke waarden,

die juist door beweging en confrontatie hun stevigheid

laten zien.

In de volgende paragrafen laat Woord en Daad per onder-

deel zien hoe daaraan vorm wordt gegeven.

6.2 toeKomSt: WerK in Het ZUiden

Nu binnen de regionale allianties de samenwerking ver-

sterkt is, zal de komende jaren de blikrichting vooral naar

buiten zijn. Nieuwe relaties zullen worden aangegaan met

andere belangrijke actoren.

In 2012 zijn de allianties verder verstevigd en zijn interne

afspraken vastgelegd op papier. Om een rol van betekenis

te kunnen spelen, moeten kennis en ervaring op effectieve

wijze binnen de allianties beschikbaar zijn. Door kwaliteit

en innovatie kunnen allianties aantrekkelijk zijn voor inter-

nationale donoren en een trekkersrol vervullen binnen

netwerken; voor kennisuitwisseling en effectieve beleids-

beïnvloeding. Daar past ook de ontwikkeling van regionaal

beleid bij, dat bij de allianties op de agenda staat.

De eigen capaciteit van zowel de partners als de allianties

en de alliantieteams zal opnieuw tegen het licht worden

gehouden. Uitwisselingsbezoeken vinden plaats om van

elkaar te leren en om elkaar scherp te houden. Juist de

ontwikkeling van het zelfkritisch vermogen van de allian-

ties is van belang om te blijven leren en nieuwe relaties

aan te kunnen gaan met andere internationale orga-

nisaties/donoren. Het versterken van de fondsenwer-

vende capaciteit van de Zuidelijke allianties zal in 2013

versterkt worden door het aantrekken van institutionele

fondsenwervers.

6


vOOrUITBlIK

In ethiopië is het partnernetwerk van Woord en Daad en

red een Kind in een pilottraject in elkaar geschoven en

werken medewerkers uit de beide Nederlandse organi-

saties samen in één regionaal interdisciplinair team. Dit is

een belangrijke stap die bij succes ook in andere gebieden

zal worden uitgevoerd. Op deze wijze kan effectiever

gebruikgemaakt worden van elkaars expertise en wordt

integratie bevorderd. De werkwijze zal in 2013 geëva-

lueerd worden. Op basis van de uitkomsten zal bekeken

worden of de samenwerking blijvend in deze vorm kan en

zo ja hoe de werkwijze dan in de andere twee samenwer-

kingsallianties, KUsra en sara, geïmplementeerd kan

worden.

Het onderwijsprogramma vormt ook in de komende

jaren de grootste pilaar in het werk van Woord en Daad.

Duizenden kinderen en jongeren zullen op verschillende

wijzen steun krijgen in hun scholing. De focus van het

programma verschilt per regio. Zo zal er in de ene regio

vooral aandacht uitgaan naar kindveiligheid, in een andere

naar onderwijs voor volwassenen en/of christelijk onder-

wijs of de verbinding met vakonderwijs en betrokkenheid

van ouders en gemeenschappen bij het onderwijs. grote

aandacht gaat, richting 2020, vooral de optimale onder-

wijsinfrastructuur met name op het platteland van afrika

vragen. Woord en Daad is bezig daar vergaande plannen

voor te ontwikkelen.

Het programma voor vakonderwijs en arbeidsbemid-

deling is gebaseerd op het enorme belang van de link

tussen vakonderwijs en de markt. De uitkomsten van

de in 2012 gehouden conferentie over vaktraining en

landbouw(keten)ontwikkeling zal worden gebruikt om

het programma waar nodig bij te stellen. In 2013 zal

een wereldwijde conferentie worden georganiseerd

waarin uitwisseling van ervaringen centraal zal staan.

Uitwisseling tussen Nederlandse vakscholen en vakscho-

len in het Zuiden zal worden voortgezet en verdiept.

De visie en strategie van het programma voor

Basisvoorzieningen is in 2012 tegen het licht gehouden.

De resultaten zullen in 2013 leiden tot een versmalde

focus, met name gericht op water, sanitatie en hygiëne,

en voedselzekerheid. Noodhulp blijft deel van het werk

van Woord en Daad, maar zal alleen worden verleend

bij buitengewone rampen en vooral in bestaande

projectgebieden.

In 2012 is de fi nanciële dienstverlening en zijn de

investeringen van het programma bedrijfsontwikkeling

overgenomen door Incluvest bv. Het programma richt

zich op de ontwikkeling van op maat gesneden investerin-

gen en zo nodig andere fi nanciële producten en bevor-

dering van samenwerking in waardeketens. Met daarbij

een sterke gerichtheid op duurzaamheid vanuit het z.g.

People-Planet-Profi t perspectief. Dit houdt in dat er

samengewerkt wordt met sterke ondernemers met een

perspectief op winst en er tegelijkertijd aandacht is voor

arbeidsomstandigheden en risico’s voor het milieu.

Bij Woord en Daad en de Zuidelijke allianties groeit het

besef dat achter armoede in veel gevallen machtsverschil-

len schuilgaan, waarbij armen aan het kortste eind trek-

ken. Daarom zal Woord en Daad samen met de allianties

nog steviger inzetten op beleidsbeïnvloeding richting

overheden. Onder andere door het zoeken van samen-

werking met gespecialiseerde organisaties.

In 2013 zullen belangrijke (outcome) resultaatstudies

worden uitgevoerd en gestart worden met een aantal

grote programma-evaluaties. Die moeten laten zien of

W&D met haar programma’s op de juiste weg zit en of

er in de toekomst wijzigingen nodig zijn. Ook zullen er

lessen getrokken worden uit het gebruik van methoden

voor organisatieanalyses. Medewerkers zullen een

verdiepende PMel-cursus geven aan geïnteresseerde

medewerkers van partners. Woord en Daad zal actief

participeren in de onderzoeksgroep rondom het lectoraat

voor christelijk onderwijs van Driestar educatief. Het

actieonderzoek over hoe nieuwe technologie kan worden

ingezet voor betere kwaliteit van onderwijs in platte-

landsgebieden, zal worden voortgezet.

6.3 toeKomSt: WerK in Het noorden

Bij alle politieke en maatschappelijke veranderingen gaat

Woord en Daad het gesprek met de achterban niet uit

de weg. Dat hoort bij het elkaar serieus nemen. steun

aan Woord en Daad staat door de economische recessie

weliswaar onder druk, maar levert ook, door de enorme

betrokkenheid van de achterban, stimulansen op om door

te gaan en nieuwe wegen te verkennen.

De verbinding tussen beleidsbeïnvloeding in Nederland

en europa met bewustwording van burgers en inzet van

jongeren voor een eerlijker wereld zal de komende jaren

sterker worden. Het gaat om belangrijke thema’s: vak-

onderwijs dat een baan oplevert, waardeketens die van

de grond komen, gezin en familie als hoekstenen van de

samenleving. Young ambassadors gaan door om jongeren

meer te betrekken bij het werk van Woord en Daad.

Dat zal ook gebeuren in de samenwerking met World


servants en het Calvijn College. steun aan de lobby voor

de ontwikkeling van landbouw Haïti zal worden voortge-

zet. Ook op andere onderwerpen zet W&D de samen-

werking met eU-COrD, Prisma, Partos en met ZOa rond

Wees eerlijk voort.

In 2011 en 2012 is de donorrol bij Woord en Daad goed

op de kaart gezet. Specifi eke aandacht krijgen de vol-

gende zaken: het verantwoordingshandboek zal worden

herzien, partners zullen tijdig geïnformeerd worden over

beschikbare alliantiebudgets. En specifi eke aandachts-

punten met betrekking tot organisatorische capaciteit

en kwaliteit van programma’s zullen benoemd worden.

Kwaliteit van rapportages vanuit het partnernetwerk

richting donoren zijn het afgelopen jaar al verbeterd,

maar gezien de eisen zullen in de komende jaren de rap-

portages verder verbeterd moeten worden.

verschillende units Fondsenwerving continueren een

brede waaier van activiteiten. In die activiteiten gaat het

erom dat Woord en Daad als een christelijke, professio-

nele en toegewijde organisatie wordt gepresenteerd, die

mensen verbindt in Noorden en Zuiden. Met behulp van

het nieuwe ICT-systeem zal het niveau van dienstverle-

ning verder verbeterd worden. 2013 staat in het bijzon-

der in het teken van 40 jaar Woord en Daad. elke unit

zal een aantal activiteiten organiseren om dit jubileum te

vieren. In de tweede helft van 2013 zal er een bijzondere

achterbanbijeenkomst zijn met meerdere buitenlandse

gastsprekers.

In mei 2013 zal een vervolgconferentie belegd worden,

speciaal voor kindsponsoringmedewerkers van partners

van Woord en Daad. De eerder gehouden conferentie

leverde veel positieve reacties op. Nieuwe vormen van

communicatie voor kindsponsoring worden geëxploreerd.

cecilia dinga (15) Oeganda - oktober 2012

‘Ik ben erg blij dat ik nu deel mag uitmaken

van een zanggroep van KIDEP, die mensen

bewust wil maken van de gevaren van aids.

De groep geeft mij weer zin in het leven,

ze zijn als een familie voor mij. Het is ook

belangrijk werk dat we doen: ik wil alles

doen wat ik kan om deze ziekte te stoppen.’

De units Institutionele Fondsen en vermogensfondsen

versterken in de komende tijd hun samenwerking. Zo zijn

er z.g. factsheets ontwikkeld die een goede basis gaan

vormen voor projectvoorstellen richting diverse soorten

donoren. Contacten die de unit vermogensfondsen heeft

met fondsen in de verenigde staten zullen worden voort-

gezet en versterkt. In 2013 richt de unit Institutionele

Fondsen zich op fondsenwerving in de verschillende

regio’s waar ook allianties actief zijn. er zal gezocht wor-

den naar strategische coalities met andere actoren om de

kansen op nieuwe fondsen te vergroten. Twee regionale

fondsenwervers zullen aangesteld worden, in West-afrika

en in latijns-amerika.

6.4 toeKomSt: organiSatie, beStUUr en KWaliteit

Het managementteam van Woord en Daad zal elk kwar-

taal beleidsvergaderingen houden. Daarin komen veran-

deringen in de institutionele en organisatorische omge-

ving aan de orde en worden processen in de organisatie

geëvalueerd. Waar nodig zullen nieuwe visiedocumenten

of strategieën worden ontwikkeld of bestaande herzien.

eén keer per jaar zal er een speciale vergadering zijn met

de raad van toezicht om bovenstaande zaken te delen en

te zien welke implicaties die hebben voor het beleid van

Woord en Daad. In 2013 zal dat toegespitst worden op

het nieuwe beleidstraject 2016 -2020.

Het nieuwe ICT-systeem dat eind 2012 vrijwel geheel kon

worden afgerond binnen de Woord en Daad organisatie,

zal in 2013 geïntroduceerd worden bij de allianties en

partnerorganisaties. een lichtere versie zal ontwikkeld

worden, zodat het systeem wereldwijd gebruikt kan

worden voor informatie-uitwisseling en verantwoording

over en weer.

servants en het Calvijn College. steun aan de lobby voor

de ontwikkeling van landbouw Haïti zal worden voortge-

zet. Ook op andere onderwerpen zet W&D de samen-

werking met eU-COrD, Prisma, Partos en met ZOa rond

In 2011 en 2012 is de donorrol bij Woord en Daad goed

op de kaart gezet. Specifi eke aandacht krijgen de vol-

gende zaken: het verantwoordingshandboek zal worden

herzien, partners zullen tijdig geïnformeerd worden over

beschikbare alliantiebudgets. En specifi eke aandachts-

punten met betrekking tot organisatorische capaciteit

en kwaliteit van programma’s zullen benoemd worden.

FINaNCIËleveraNT-WOOrDINg 7


7.1 jaarreKening

t BalaNs Per 31 DeCeMBer 2012

FINaNCIËle veraNTWOOrDINg7

2012 2011

activa € €

Immateriële vaste activa (1)activering website/softwareontwikkeling

1.642.435 1.054.455

Materiële vaste activa (2)In het kader van bedrijfsvoering

157.461 214.988

Financiële vaste activa (3)leningen/deelnemingen in het kader van de doelstelling

334.195 869.033

Voorraden (4)goederenvoorraad in kader van bedrijfsvoering

80.419 92.939

Vorderingen (5) 4.256.415 3.812.076

Liquide middelen (6) 4.151.563 6.785.710

Totaal activa 10.622.489 12.829.201

paSSiva € €

ReseRVes en fonDsen

Reserves (7) 1.400.842 1.783.885

stichtingskapitaal 272 272

Continuïteitsreserve 2.154.895 2.261.431

algemene reserve 129.387 0

reserve bestedingen regioallianties 78.951 66.730

reserve bestedingen PMel/PMa 157.997

Negatieve sponsorreserves -794.278 -533.844

Negatieve koersreserve sponsoring -66.099 -10.703

Negatieve koersreserve overige projecten -260.283 0

Fondsen (8) 4.146.297 5.967.381

Bestemmingsfondsen noodhulp 2.882.930 4.469.101

Overige bestemmingsfondsen 1.187.816 921.737

garantiefonds bedrijfsontwikkeling 50.000 570.479

Positieve sponsorfondsen 25.551 6.064

Voorzieningen (9) 13.605 122.071

Schulden op lange termijn (10) 218.155 629.868

Schulden op korte termijn (11) 4.843.590 4.325.997

Projecten en programma's 2.527.707 2.163.313

vooruitontvangen sponsorgelden 768.515 780.291

Overige schulden en nog te betalen kosten 1.440.226 1.239.493

vooruitonvangen MFs-2 subsidie 107.142 142.900

Totaal passiva 10.622.489 12.829.201

7


FINaNCIËle veraNTWOOrDINg

t sTaaT vaN BaTeN eN lasTeN

realisatie 2012 Begroot 2012 realisatie 2011

baten € € €

-collecten 244.035 0 257.383

-kindsponsoring 9.898.347 0 10.104.374

-overige giften 6.551.351 0 8.039.754

-nalatenschappen 1.649.770 0 1.043.969

-brutowinst verkopen artikelen 10.849 0 35.481

Totaal baten uit eigen fondsenwerving (12) 18.354.352 21.475.000 19.480.961

Aandeel in acties derden (13) 2.599.425 2.750.589 3.231.599

Subsidies overheden en anderen (14) 8.784.235 9.765.160 9.302.579

Rentebaten en baten uit beleggingen (15) 63.991 150.000 220.647

Som baten*: 29.802.003 34.140.749 32.235.786

laSten € € €

Structurele programma's (16)** 24.992.411 28.275.989 24.589.104

Noodhulp (17)-verstrekte steun via organisaties/instanties ter plaatse

2.187.524 666.778 2.466.460

Lobby en bewustwording (18) 1.132.839 1.100.381 1.001.537

PMEL/PMA (19) 875.427 1.300.573 1.171.337

Overdracht garantiefonds aan PSI en deelneming UIC aan Incluvest bv (20)

535.420 0 0

Werving baten: (21)

Kosten eigen fondsenwerving 1.077.453 1.166.711 921.332

Kosten acties derden 40.659 48.885 37.554

Kosten subsidies overheden en anderen 206.565 235.147 198.249

Kosten verkoop goederen 3.341 3.613 3.595

Kosten van beleggingen 0 0 0

Kosten Beheer & Administratie (22) 954.491 1.055.661 959.404

Som lasten 32.006.130 33.853.738 31.348.572

Saldo van baten en lasten*** 2.204.127 287.011 887.214

Toevoeging/onttrekking aan:

-Continuïteitsreserve -106.536 0 -124.975

-algemene reserve 129.387 128.715 0

-reserve evaluaties 157.997 0 0

-reserve bestedingen regioallianties 12.221 0 66.730

-Negatieve sponsorreserves -260.434 0 -533.844

-reserve koersverschillen sponsoring -55.396 210.000 418.499

-reserve koersverschillen overige projecten -260.283 73.296 0

-Positieve sponsorfondsen 19.487 0 6.064

-garantiefonds -520.479 0 50.581

-Bestemmingsfondsen noodhulp**** -1.586.171 0 423.668

-Overige bestemmingsfondsen 266.080 -125.000 580.492

2.204.127 287.011 887.215

* waarvan baten noodhulp in 2012 € 473.676 (2011: € 3.134.965)** waarvan € 3.988.341 via REK; dit bedrag is tevens in de inkomsten verwerkt*** zie bijlage 8 voor een analyse van het saldo van baten en lasten ten opzichte van de begroting**** zie ook bestemmingsfondsen noodhulp (8), het bestemmingsfonds noodhulp Haïti is met een bedrag van € 956.959 afgebouwd

in 2012. Vanuit het bestemmingsfonds voor noodhulp Oost-Afrika is in 2012 € 698.655 besteed, het restant zal in 2013-2014 besteed worden. Per saldo is er dus een afname van de bestemmingsfondsen noodhulp.


t KassTrOOMOverZICHT

Kasstroomoverzicht 2012 2011

kasstRoom uIt oPeRatIoneLe actIVIteIten

resultaat: -2.204.127 887.214

aanpassingen betreffende:

Afschrijvingen immateriële vaste activa (1) 14.022 2.767

Afschrijvingen materiële vaste activa (2) 97.971 93.488

Mutaties in vorderingen (5) -444.337 1.298.684

Muaties in voorraden (4) 12.520 -10.349

Mutaties in verplichtingen langlopend (10) -411.713 -213.125

Mutaties in verplichtingens kortlopend (11) 364.393 -988.406

Mutaties in vooruitontvangen sponsorgelden (11) -11.776 -25.155

Mutaties in overige schulden en nog te betalen kosten (11) 164.975 -3.399.668

Kasstroom uit operationele activiteiten (A) 2.418.072 2.354.550

kasstRoom uIt InVesteRIngsactIVIteIten

Investeringen in immateriële vaste activa (1) -602.002 -1.057.222

Investeringen materiële vaste activa (2) -40.444 -138.050

Kasstroom uit investeringsactiviteiten (B) 642.446 1.195.272

kasstRoom uIt fInancIeRIngsactIVIteIten

Overdracht leningen kantoorgebouwen partners (3) 558.372 131.879

verstrekte garanties (9) -108.466 -31.318

Mutaties in deelnemingen (9) -23.534 -24.500

Kasstroom uit financieringsactiviteiten (C) 426.372 76.061

Mutatie liquide middelen (A + B + C) 2.634.145 3.473.761

liquide middelen per 1 januari 6.785.708 10.259.469

liquide middelen per 31 december 4.151.563 6.785.708

Mutatie liquide middelen 2.634.145 3.473.761

t TOelICHTINg

• In 2012 is verder gegaan met het ontwikkelen van nieuwe software voor Woord en Daad en de regionale allianties. Doordat deze kosten zijn geactiveerd is de post immateriële vaste activa fors toegenomen (zie ook (1).

• De overige vorderingen zijn toegenomen, onder andere door hogere inkomsten uit legaten en erfenissen die nog niet daadwer-kelijk waren ontvangen, omdat deze nog afgewikkeld worden door de notarissen.

• In het boekjaar zijn een aantal leningen overgedragen aan andere partijen, zowel leningen opgenomen gelden (mutatie in verplichtingen langlopend) als leningen uitgeleende gelden ( overdracht leningen kantoorgebouwen partners).

• De liquide middelen zijn fors afgenomen ten opzichte van 2011, wat grotendeels verklaard wordt door de noodhulpbestedingen in 2012 vanuit bestemmingsfondsen die in eerdere jaren gevormd zijn.

7



ALgEMENE TOELIChTINg

De jaarrekening is opgemaakt volgens de richtlijn verslaggeving Fondsenwervende Instellingen.

WAARDERINgSgRONDSLAgEN

Balans:activa: Materiële vaste activa; opgenomen tegen aanschafwaarde, verminderd met

afschrijvingen op basis van verwachte levensduur tegen vast percentage van de

aanschaffi ngswaarde.

goederenvoorraad: Tegen inkoopwaarde met een voorziening voor incourant.

Overige activa: Tegen nominale waarde, zo nodig verminderd met voorziening voor oninbaarheid.

geldmiddelen en verplichtingen: Tegen nominale waarde, voor zover in vreemde valuta tegen de koers per 31-12.

Overige passiva: Tegen nominale waarde.

Baten en lasten:Ontvangsten en uitgaven: De ontvangsten en uitgaven worden toegerekend aan de periode waarop ze betrek-

king hebben. voor de giften die niet bestemd zijn voor sponsoring kind en waarvoor

geen overeenkomst is afgesloten is dat het moment waarop de giften ontvangen

worden. alle baten en lasten worden verantwoord in de staat van baten en lasten.

Baten uit nalatenschappen: De baten uit nalatenschappen worden meegenomen voor zover die bekend wor-

den tot het moment van het opmaken van de jaarrekening, mits deze voldoende

betrouwbaar zijn vast te stellen en ook betrekking hebben op het boekjaar.

Projectverplichtingen: De projectverplichtingen worden geheel ten laste gebracht van het jaar waarin het

besluit tot toekenning schriftelijk aan de partners is meegedeeld. Bij de doorlopende

en sponsorprojecten wordt het matchingsprincipe toegepast. De kosten worden

toegerekend aan het jaar waarop ze betrekking hebben.

Bij grote bestemde projectfi nancieringen, die contractueel zijn vastgelegd, worden

inkomsten toegerekend voor zover de bestedingen op dat project zijn gerealiseerd.

Besluiten ten aanzien van projecten die na het boekjaar worden genomen leiden

niet tot projectverplichtingen in desbetreffend boekjaar.

gemengde kosten: Organisatiekosten die zowel betrekking hebben op fondsenwerving als op voorlich-

ting en bewustwording worden naar verhouding verdeeld. salariskosten worden

toegerekend op basis van tijdsbesteding.

Koersverschillen: Koersverschillen met betrekking tot aangegane verplichtingen worden voor zover

nog niet gerealiseerd verrekend met het fonds. gerealiseerde koersverschillen wor-

den onttrokken/toegevoegd aan de koersreserve sponsoring voor de kindsponso-

ringprojecten en voor de koersreserve overige projecten voor de overige projecten.

gedurende het jaar wordt voor de koersreserve sponsoring € 0,50 per kind per

maand gedoteerd aan de koersreserve sponsoring en 0,5% van de bestedingen aan

de koersreserve overige projecten. Koersverschillen van liquide middelen worden

toegerekend aan het beleggingsresultaat.


BELEggINgSBELEID

De tijdelijk overtollige liquide middelen worden belegd bij betrouwbare banken. Dat betekent in de praktijk spaartegoe-

den met een goede rente, deposito’s of bij een langere horizon in obligaties die aangehouden worden tot het einde van de

looptijd. In 2012 zijn de overtollige liquide middelen belegd bij de rabobank.

Woord en Daad geeft invulling aan de vFI Handreiking verantwoord vermogensbeheer Fondsenwervende Instellingen. Het

beleid van de rabobank sluit aan op de punten genoemd in deze Handreiking. Zie ook paragraaf 4.3 risicomanagement.

NIET IN DE BALANS OPgENOMEN VERPLIChTINgEN

huurcontractHet huurcontract voor het kantoorpand loopt tot 31 december 2014. De jaarhuur is gemiddeld € 163.057 per jaar.

Deelneming via CoPrisma in coöperatieIn 2012 is door ICCO, Kerk in aktie en Co-Prisma een coöperatie opgericht. Uiterlijk 1 juli 2014 brengt Co-Prisma

€ 1.000.000 in deze coöperatie in. Het deel van Woord en Daad betreft in totaal € 192.136. Deze inbreng is afhankelijk

van een verbeterplan, waarbij voldoende progressie geboekt moet worden voordat tot storting wordt overgegaan van de

resterende 75% (in 2012 is € 48.034 gestort). Zie ook de toelichting bij (3) Financiële vaste activa.

Sponsorprojectenaan de partners zijn in 2012 een aantal bedragen voor de sponsorprojecten toegezegd voor 2013. Het gaat in totaal om

een bedrag van € 565.425.

Doorlopende projecteneind 2012 was er voor doorlopende projecten in totaal voor € 165.930 toegezegd aan partners voor het jaar 2013.

VerlofurenWoord en Daad kent de mogelijkheid om bij een fulltime dienstverband 15 dagen (108 uur) mee te nemen naar het

volgende jaar (bij parttime contracten naar rato). Per einde van het jaar bedroeg het totale verlofsaldo in geld € 108.623

inclusief sociale lasten. De ervaring leert dat bij uitdiensttreding de uren vaak opgemaakt worden in tijd en niet als geld

worden uitbetaald.

7



TOELIChTINg OP DE BALANS

(bedragen x € 1.--)

(1) IMMATERIëLE VASTE ACTIVA

Per 31 december lopend jaar 1.642.435

Per 31 december vorig jaar 1.054.455

Website Software

2012 2011 2012 2011

Boekwaarde 1-1 51.988 0 1.002.467 0

Investering 28.120 54.755 573.882 1.002.467

afschrijving -14.022 -2.767 0 0

Boekwaarde 3112 66.086 51.988 1.576.349 1.002.467

In 2011 is de website ingrijpend vernieuwd. Deze kosten worden in een periode van 5 jaar afgeschreven.

Ook is in 2012 verder gegaan met het ontwikkelen van nieuwe software voor Woord en Daad en de regionale allianties.

De totale kosten worden geactiveerd en bestaan voor € 1.196.414 uit externe kosten (waarvan € 857.040 voor licen-

ties/software ontwikkeling en € 339.374 voor projectmanagement) en voor € 379.935 uit interne personeelskosten van

personeel dat is ingezet op dit traject. De geactiveerde kosten zullen over een periode van 10 jaar (ingaande vanaf 2013)

worden afgeschreven voor de helft ten laste van de organisatiekosten en voor de andere helft ten laste van bestedingen

aan allianties.

(2) MATERIëLE VASTE ACTIVA

Per 31 december lopend jaar 157.461

Per 31 december vorig jaar 214.988

gebouwen inventaris auto

2012 2012 2011 2012 2011

Boekwaarde 1-1 0 172.200 161.792 42.788 8.634

Investering 7.136 33.308 93.293 0 44.757

afschrijving 0 -87.027 -82.885 -10.944 -10.603

Boekwaarde 3112 7.136 118.481 172.200 31.844 42.788

In 2012 is een pand in Oud-Beijerland aangekocht wat al jarenlang gehuurd werd door het plaatselijke comité. De exploi-

tatiekosten liggen beduidend lager dan de huurkosten. De aankoopwaarde ligt ver onder de WOZ-waarde van de grond;

daarom wordt niet afgeschreven.

Door personeelsuitbreiding is er geïnvesteerd in meubilair en zijn de hard- en software verder uitgebreid. De afschrij-

ving van hard- en software is 33,3%, investeringen in het kantoorgebouw 10% en van de overige inventaris 20% van de

aanschafwaarde.

voor fondsenwervers die veel onderweg zijn, zijn uit kostenoogpunt vier auto’s aangeschaft. Het gaat om twee maal

een Peugeot 107 en twee maal een vW Polo Bluemotion. De auto’s worden per jaar afgeschreven met 20% van de

aanschafwaarde.


(3) FINANCIëLE VASTE ACTIVA



Leningen partners kantoorpandenEr zijn in het verleden drie leningen voor de financiering van kantoorpanden van partners gegeven. Deze leningen zijn vol-

ledig als vordering opgenomen, waarbij Woord een Daad een hypothecair recht op de betreffende kantoorpanden heeft.

De aflossingstermijn bedraagt bij deze leningen 10 jaar.

Tevens is in het verleden een lening gegeven aan een partnerorganisatie voor de bouw van een conferentiecentrum. Deze

lening was gefinancieerd via een aantal ondernemers, die aan Woord en Daad hiervoor leningen verstrekt hadden. In

2012 is de lening aan de partnerorganisatie overgedragen aan de ondernemers. Woord en Daad verzorgt nog wel voor de

ondernemers de inhouding van aflossing en rente bij de partnerorganisatie via een overeenkomst van opdracht. Zie ook

(9) schulden op lange termijn.

2012 2011

saldo per 1-1 762.901 867.569

Uitgeleend in boekjaar 0 0

Koersverschil einde boekjaar -1.082 3.387

afgelost in boekjaar -110.188 -108.055

Overgedragen naar andere partijen -419.891 0

Saldo per 3112 231.740 762.901

Lening partner gezondheidszorgprogrammaIn het boekjaar 2010 is een lening aan één partner verstrekt met betrekking tot de financiering van gezondheidszorg

in Colombia, die volledig als vordering is opgenomen. vanuit het garantiefonds is hiervoor 25% voorzien, aangezien het

een bedrijfsmatig opgezet gezondheidsprogramma betreft. De aflossingstermijn van deze lening is 5 jaar in maandelijks

gelijke delen.

2012 2011

saldo per 1-1 81.632 108.843

Uitgeleend in boekjaar 0 0

Koersverschil einde boekjaar 0 0

afgelost in boekjaar -27.211 -27.211

Saldo per 3112 54.421 81.632

Overige leningen partnersDaarnaast bedraagt per ultimo 2012 de stand van de projectuitgaven in de vorm van een lening € 6.084 (2011

€ 2.155.880). Hiertegenover staat een voorziening voor hetzelfde bedrag. Het betreft 2 leningen aan partnerorganisaties.

De leningen die te maken hadden met bedrijfsontwikkeling in het Zuiden en die in het verleden door Woord en Daad

zijn aangegaan, zijn overgedragen aan Stichting PSI. Ontvangen rentes en aflossingen in 2012 zijn tevens overgedragen

aan Stichting PSI. Deze leningen zijn gewaardeerd op de netto contante waarde van rente en aflossing tegen 2.5%

(€ 2.387.382)

Achtergestelde lening aan Stichting PSI In het kader van de overdracht van de leningportefeuille met betrekking tot bedrijfsontwikkeling (zie hierboven) is een

achtergestelde lening afgesloten met stichting PsI. Deze lening heeft een looptijd van 10 jaar (die daarna eventueel

verlengd kan worden). Het volledige leningbedrag zal aan het einde van de looptijd worden afgelost. Over de uitstaande

7



hoofdsom is een rente verschuldigd van 2,5%. Deze lening wordt door Woord en Daad volledig voorzien. Ingeval het

na voldoende incasso-inspanningen niet mogelijk blijkt te zijn de opbrengsten uit de leningportefeuille te ontvangen,

kan stichting PsI samen met Woord en Daad overeenkomen dit bedrag in mindering te brengen op de achtergestelde

lening.

2012 2011

saldo per 1-1 0 0

Uitgeleend in boekjaar 2.387.382 0

afgelost in boekjaar 0 0

saldo lening aan PsI per 31-12 2.387.382 0

voorziening per 31-12 2.387.382 0

Saldo per 3112 0 0

Deelneming Uganda Investment Corporation B.V.In 2011 is Woord en Daad in het kader van de doelstelling aandeelhouder geworden van Uganda Investment Corporation

B.v. Het betreft een Nederlandse bv die een loonwerkersbedrijf in Oeganda heeft opgezet. Deze deelneming is in het

boekjaar overgedragen aan stichting PsI voor een bedrag van € 9.559. Het verlies is afgeboekt tegen het bestemmings-

fonds 69.44.002 wat per eind 2011 een saldo bevatte van € 14.941, en is verantwoord onder de bestedingen (zie ook 20).

Deelneming via CoPrismaIn 2012 is door ICCO, Kerk in actie en Prisma besloten tot oprichting van een coöperatie. voor 1 juli 2014 wordt door de

Prisma-leden in totaal € 1.000.000 ingelegd (Woord en Daad legt hiervan € 192.136 in). De inleg is afhankelijk gesteld van

een verbeterplan dat de raad van bestuur van ICCO heeft opgesteld. In 2012 is de eerste 25% gestort; bij voldoende pro-

gressie zal in 2013 50% worden gestort en in 2014 (voor 1 juli) de laatste 25%. De stortingen zijn geoormerkt vermogen

van de coöperatie en blijven eigendom van de inbrengers.

2012 2011

saldo per 1-1 0 0

gestort in boekjaar 48.034 0.00

Saldo per 3112 48.034 0

(4) gOEDERENVOORRAAD



goederenvoorraad per 31 december 2012 2011

In magazijn in gorinchem tegen inkoopprijs 939 5.677

voorziening voor incourant 235 1.419

704 4.258

voorraden bij comités tegen gefactureerde inkoopprijs 45.434 48.732

voorraad postzegels comité gorinchem 34.281 39.949

Totaal voorraad 80.419 92.939

vanaf 2012 worden er alleen nog kerstkaarten verkocht. De voorraad ansichtkaarten is in het verslagjaar afgewaardeerd.


(5) VORDERINgEN



per 31 december nog te ontvangen 2012 2011

sponsorgelden (waarvan € 5.997 ouder dan 1 jaar in 2012) 283.828 156.102

Interest 33.549 68.636

Waarborgsommen 1.172 3.602

voorschotten projectkosten 238.063 299.906

Nog te vorderen projectsaldi bij partners 355.086 774.369

Nog te ontvangen legaten en erfenissen 1.941.877 864.931

Nog te ontvangen subsidies en acties derden 641.922 905.608

vooruitbetaalde kosten 2.094 14.292

Bedrijven/vermogensfondsen 314.308 463.464

Overige vorderingen 444.516 261.166

Totaal 4.256.415 3.812.077

(6) LIQUIDE MIDDELEN


Per 31 december vorig jaar 6,785.710

liquide middelen per 31 december 2012 2011

Kasgelden (incl. vreemde valuta) 2.516 3.713

Banktegoeden (incl.spaarrekeningen) 3.838.756 6.376.785

Comités (kas-, bank-, girotegoeden) 300.316 395.238

Totaal 4.141.589 6.775.736

De vreemde valuta wordt berekend tegen de koers per 31-12 van het jaar.

ParticipatiesIn 2009 heeft Woord en Daad in het kader van de doelstelling voor € 10.000 aan participaties aangeschaft in het

Oikocredit Nederland Fonds. De waarde van deze participaties per ultimo 2012 bedraagt € 9.974. In 2012 heeft Woord

en Daad € 152 dividend ontvangen.

2012 2011

Participaties Oikocredit 9.974 9.974

7



RESERVES EN FONDSEN

(7) RESERVES



reserves stand 1-1 2012 mutaties stand 31-12 2012

stichtingskapitaal 272 0 272

Continuïteitsreserve 2.261.431 -106.536 2.154.895

algemene reserve 0 129.387 129.387

reserves PMel/PMa 0 157.997 157.997

Negatieve sponsorreserves -533.844 -260.434 -794.278

reserve bestedingen regioallianties 66.730 12.221 78.951

reserve koersverschillen sponsorprogramma -10.703 -55.396 -66.099

reserve overige koersverschillen 0 -260.283 -260.283

Totaal reserves 1.783.886 383.044 1.400.842

Stichtingskapitaal:Betreft het ingelegde kapitaal van € 272 bij oprichting in 1973.

Continuïteitsreserve:De continuïteitsreserve heeft als doel om bij een eventuele terugloop van de inkomsten een opvang te hebben voor de

doorloop van organisatiekosten.

Woord en Daad kent een norm van 7,5% van de geraamde inkomsten van het volgende jaar (2013: € 32.720.272). In deze

inkomsten is echter ook een bedrag verantwoord van € 3.988.341 dat betrekking heeft op de organisatie red een Kind.

Derhalve wordt dit bedrag voor de berekening van de continuïteitsreserve van de totale inkomsten afgehaald waardoor

deze uitkomen op € 28.731.931. Op basis van de 7,5%-norm wordt de reservering derhalve berekend op € 2.154.895. Op

basis van de CBF-richtlijn mag de reserve voor maximaal 1,5 maal de kosten van de werkorganisatie zijn (voor Woord en

Daad maximaal € 7.155.260). Het saldo van de conintuïteitsreserve ligt dus ruimschoots binnen de door CBF maximaal

toegestane norm. Op basis van de hoogte van de organisatiekosten is de norm van 7,5% voldoende om een doorloop van

organisatiekosten van ruim een halfjaar op te kunnen vangen. Daarnaast is de hoogte van de continuiteitsreserve ruim

voldoende voor de projectbetalingen in een maand. Daarbij dient wel te worden opgemerkt dat ook in bestemmingsfond-

sen liquiditeiten vastliggen en dat vaak van grote subsidieverstrekkers voorschotten worden ontvangen, voorafgaand aan

de betaling aan de partner. In de praktijk blijkt dat de hoogte van de continuiteitsreserve afdoende is voor omvang en

risicoprofi el van de organisatie.

Algemene reserve:Het saldo van de algemene reserve is € 129.387. Hiermee voldoet de algemene reserve aan de norm van het bestuur

van tussen 0% en 7,5% van de inkomsten. De algemene reserve dient ter dekking van projectuitgaven van projecten

waarvoor niet voldoende specifi eke giften ontvangen zijn. In tegenstelling tot de continuiteitsreserve (die bedoeld is voor

opvang van de organisatiekosten bij teruglopende inkomsten) is de algemene reserve bedoeld voor bestedingen aan de

doelstelling.

Reserve PMEL/PMA:In 2012 is er 5% van de projectbestedingen gedoteerd aan de PMel/PMa-reserve. De reserve is ingezet voor bestedin-

gen PMel/PMa. Zie hiervoor ook het model lastenverdeling (bijlage 3).

Reserve bestedingen regioallianties:van de projectbestedingen is in 2012 1% gedoteerd aan de reserve bestedingen regio-allianties. Dit betreft vergader- en

reiskosten van de allianties en kennisuitwisseling tussen partnerorganisaties binnen de allianties.


Negatieve sponsorreserves diverse organisaties:Per 31 december van het verslagjaar waren 17 sponsorfondsen negatief als gevolg van tegenvallende sponsorinkomsten

in relatie tot de sponsorbestedingen. Het verschil bestaat uit kindertallen die niet gedekt konden worden vanuit fondsen-

werving (zie ook bijlage 2 van dit hoofdstuk). In de toekenningen voor sponsorbestedingen in de komende jaren wordt

rekening gehouden met deze negatieve saldi. In 2013 wordt het saldo per begin 2012 in mindering gebracht op de toeken-

ningen voor sponsorbestedingen. voor 2014 wordt rekening gehouden met het ontstane saldo over 2012.

Reserve koersverschillen sponsorprogramma:In het boekjaar is via heffing op de sponsorinkomsten € 197.986 aan de reserve koersverschillen sponsoring toegevoegd.

Het gerealiseerde koersverlies met betrekking tot het sponsoring bedroeg in het boekjaar € 253.382, waarna een negatief

saldo van de reserve koersverschillen sponsoring resteert van € 66.099. De komende jaren zal naar verwachting een

positieve koersreserve sponsoring gevormd kunnen worden ter afdekking van eventuele koersrisico’s.

Reserve koersverschillen overige programma’s:In het boekjaar is via een opslag op de overige programmabestedingen (dus exclusief sponsorprogramma) een bedrag van

€ 57.817 toegevoegd aan de reserve koersverschillen overige programma’s. Het gerealiseerde koersverlies met betrekking

tot deze programma’s bedroeg in het boekjaar € 318.100, waarna een negatief saldo van de reserve koersverschillen overige

programma’s resteert van € 260.283. De komende jaren zal naar verwachting een positieve koersreserve overige program-

ma’s gevormd kunnen worden ter afdekking van eventuele koersrisico’s.

Negatieve bestemmingsreserves:voor projecten waarvan de besteding in het boekjaar is genomen (maar waarvoor in het boekjaar onvoldoende inkomsten

waren), maar waarvoor wel een toezegging is van een specifieke donor (maar niet voldoende hard in een contract vast gelegd

om als inkomst mee te nemen) worden deze projecten niet met algemeen geld voorgefinancieerd maar onder negatieve

bestemmingsreserves verantwoord. In 2012 was dit voor geen enkel project het geval.

(8) FONDSEN



bestemmingsfondsen stand 1-1 2012 mutaties stand 31-12 2012

Positieve sponsorfondsen 6.064 19.487 25.551

garantiefonds 570.479 -520.479 50.000

Bestemmingsfondsen noodhulp 4.469.101 -1.586.171 2.882.930

Overige bestemmingsfondsen 921.737 266.079 1.187.816

Totaal bestemmingsfondsen 5.967.381 1.821.084 4.146.297

Sponsorfondsen:Per partner wordt een fonds aangehouden waarin de ontvangen sponsorgelden gestort worden en waaruit de project-

betalingen gedaan worden. voor een overzicht van de sponsorfondsen zie bijlage 2 van dit hoofdstuk.

garantiefonds bedrijfsontwikkeling:Per 2 januari 2012 is het garantiefonds op € 50.000 na overgedragen aan stichting PsI (zie ook (9) voorzieningen).

Bestemmingsfondsen noodhulp/overige bestemmingsfondsen:Giften met een specifieke bestemming worden gebruikt voor de betaling van de projectkosten. Voor zover de gelden nog

niet besteed zijn worden zij in een bestemmingsfonds gestort. Ook giften waarvan het kapitaal in stand moet blijven en

alleen de opbrengsten besteed mogen worden voor de hulpverlening worden in een fonds opgenomen. In de bestem-

mingsfondsen liggen ook liquiditeiten vast om de projectbetalingen steeds tijdig te kunnen verrichten.

7



Per 31 december van het boekjaar zijn de volgende bestemmingsfondsen aanwezig:

t NOODHUlP

t OverIge BesTeMMINgsFONDseN

(9) VOORZIENINgEN



naam fonds bedrag afwikkeling

Noodhulp azië 5.997 Besteding in 2013

Noodhulp West-afrika 91.322 Besteding in 2013

Noodhulp overstromingen Thailand 5.818 Besteding in 2013

Noodhulp aardbeving Haiti 1.760.821 Besteding in 2013

Noodhulp orkaan guatemala 18.777 Besteding in 2013

Noodhulp droogte Oost-afrika 869.933 Besteding in 2013-2014

schoemantelfonds noodhulp kleine projecten * 175 Besteding in 2013

Noodhulp overstromingen Pakistan 126.845 Besteding in 2013

Thema Noodhulp 3.242 Besteding in 2013

Totaal bestemmingsfondsen noodhulp 2.882.930

naam fonds bedrag afwikkeling

Kinderfonds g.C. Woudenberg 22.233 alleen rente te besteden

Kinderfonds Nelleke regina 45.378 alleen rente te besteden

gift of love algemeen 16.773 Besteding in 2013

Burkina Faso algemeen 8.179 Besteding in 2013

Cluster gezondheid Burkina Faso 81.031 Besteding in 2013 aan voed-selzekerheid Burkina Faso en gezondheidszorg wereldwijd.

special gifts ethiopie 1.296 Besteding in 2013

economische ontwikkeling Bangladesh 11.425 Besteding in 2013

economische ontwikkeling algemeen 4.077 Besteding in 2013

revolving fund sMeD Bangladesh 147.520 Besteding in 2013

Onderwijs Benin 41.706 Besteding in 2013

economische ontwikkeling ethiopië 24.326 Besteding in 2013

voedselzekerheid Burkina Faso 79.353 Besteding in 2013

voedselzekerheid Tsjaad 2.483 Besteding in 2013

speed school programma Burkina Faso 26.584 Besteding in 2013

Beroepsonderwijs India 8.581 Besteding in 2013

Beroepsonderwijs sierra leone 17.093 Besteding in 2013

Beroepsonderwijs sri lanka 11.475 Besteding in 2013

economische ontwikkeling Zambia 6.538 Besteding in 2013

schoemantelfonds reguliere projecten * 100.000 Besteding in 2013

Fonds rabo Foundation 309.187 Besteding in 2013

landbouwprogramma Zambia 40.940 Besteding in 2013

Just Care 20.401 Besteding in 2013

Fonds Best Hope enterprises (v/d sluis) 93.500 Besteding in 2013

Bouwfondsgroep genemuiden 28.050 Besteding in 2013

ruiterfonds 37.709 Besteding in 2013

Overige bestemmingsfondsen < € 2.500 1.978 Besteding in 2013

Totaal overige bestemmingsfondsen 1.187.816

* voorheen genoemd wijsfonds


garantstellingen:In 2012 is het garantiefonds (op € 50.000 na) inclusief de afgegeven garanties voor leningen in het kader van de bedrijfs-

ontwikkeling overgedragen aan stichting PsI. Het betrof een bedrag van in totaal € 628.944 (garantiefonds van € 520.479

per 02-01-2012 en door Woord en Daad geboekte voorzieningen van € 94.860 voor de afgegeven garanties die overge-

dragen worden en een vrijval van een voorziening voor een garantstelling van € 13.605).

In 2010 is een voorziening van 25% getroffen via het garantiefonds voor de uitgegeven lening in Colombia. Deze lening is

niet overgedragen. De betreffende lening heeft een huidige waarde van € 54.420; het voorziene bedrag is € 13.605. Zie

voor de lening ook (3) Financiële vaste activa.

(9) SChULDEN OP LANgE TERMIJN



In 2007 is door een donor een lening verstrekt van € 235.000 voor de financiering van de bouw van een conferentie-

centrum. Deze lening o/g heeft een looptijd van 12,5 jaar en wordt in halfjaarlijkse gelijke termijnen afgelost. Over het

opgenomen bedrag is vanaf december 2010 een rente verschuldigd van 5%.

In 2008 is door twee donoren een lening verstrekt van ieder € 117.794 voor de financiering van de bouw van een confe-

rentiecentrum. Deze leningen o/g hebben een looptijd van 12.5 jaar en worden in halfjaarlijkse gelijke termijnen afgelost.

Over het opgenomen bedrag is een rente verschuldigd van 2,5%.

In 2009 is door twee donoren een lening verstrekt van respectievelijk € 50.000 en € 47.500 voor de financiering van de

bouw van een conferentiecentrum. Deze lening o/g heeft een looptijd van 11.5 jaar en wordt in halfjaarlijkse gelijke termij-

nen afgelost. Over het opgenomen bedrag van beide leningen is een rente verschuldigd van 2,5%.

Bovenstaande leningen ter financiering van een conferentiecentrum waren doorgeleend aan een partnerorganisatie. Eind

2012 is deze vordering op de partnerorganisatie overgedragen aan de betreffende donoren, waarmee deze leningen niet

meer op de balans van W&D voorkomen (zie ook (3)).

In 2009 is door een donor een lening verstrekt van € 10.000 voor de financiering van zijn toekomstige sponsorverplichtin-

gen. Deze lening o/g heeft een looptijd van 5 jaar.

In 2009 heeft een donor twee renteloze leningen verstrekt voor de financiering van het microkredietprogramma in

Bangladesh. De ene lening van € 200.000 heeft een looptijd van 2 jaar, de andere lening van € 100.000 3 jaar. Beide lenin-

gen zijn in 2012 afgelost.

In 2009 is door een donor een renteloze lening verstrekt van € 105.000 voor de financiering van de toekomstige

verplichtingen vanuit de business partner overeenkomst. Deze lening o/g heeft een looptijd van 3 jaar.

Deze lening is in 2012 afgelost.

In 2010 is door een donor een renteloze lening verstrekt van € 136.155 voor de financiering van het gezondheidsprogramma

in Colombia. Deze lening o/g heeft een looptijd van 5 jaar en wordt aan het einde van de looptijd volledig afgelost.

In 2010 is door een donor een renteloze lening verstrekt van € 150.000 voor de financiering van de toekomstige verplich-

tingen vanuit de business partner overeenkomst. Deze lening o/g heeft een looptijd van 5 jaar.

In 2012 is door een donor een lening verstrekt van € 50.000 voor de financiering van een kredietprogramma in Nicaragua.

Deze lening o/g heeft een looptijd van 10 jaar en wordt aan het einde van de looptijd volledig afgelost. Over het opgeno-

men bedrag van de lening is een rente verschuldigd van 1%.

7



(10) SChULDEN OP KORTE TERMIJN



verplichtingen per 31 december 2012 2011

Projectverplichtingen kortlopend 2.654.291 2.163.313

Mutatie ongerealiseerd koersverschil begunstigden -126.584 40.994

vooruitontvangen sponsorgelden 768.515 780.291

PsO, o.a. nog te betalen kosten uitgezondenen 51.207 208.250

Belastingdienst, salarissen. sociale lasten en pensioenpremies 0 2.705

reservering vakantiegeld 162.493 136.926

geleende gelden o/g (zie ook (9)) 32.000 431.925

vooruitontvangen MFs-2 subsidie voor volgende boekjaar 107.142 142.900

vooruitontvangen subsidies 61.388 72.187

vooruitontvangen vanuit bedrijven 10.000 0

rekening-courant Coordination europe-Haiti (COeH) 23.418 9.610

rekening-courant PsI 347.582 0

rekening-courant Incluvest B.v. 124.383 0

Diverse schulden en nog te betalen kosten 627.754 336.896

Totaal schulden op korte termijn 4.843.590 4.325.997

Projectverplichtingen kortlopend:De projecten waarvoor een verplichting openstaat per 31 december zijn:

2012

Huizenbouwprogramma Bangladesh 869.321

Noodhulp droogte Oost-afrika via ZOa 350.000

Noodhulp aardbeving Haïti (scholenbouw) 437.352

gezondheidsprogramma Bangladesh (eU) 259.807

Noodhulp overstroming Pakistan 248.107

Overige projecten < € 100.000 489.704

Totaal 2.654.291

toelicHting op de Staat van baten en laSten(bedragen x € 1.--)

BATEN

(12) Baten uit eigen fondsenwerving

Werkelijk lopend jaar 18.354.352

Begroot lopend jaar 21.475.000

Baten vorig jaar 19.480.960


ontvangen in het verslagjaar totaal 2012 totaal 2011

PaRtIcuLIeRen

Collecten 244.035 257.383

sponsorgelden 9.434.102 9.610.987

Nalatenschappen 1.649.770 1.043.969

Overige giften 3.886.577 5.458.977

Brutowinst omzet goederenverkoop 10.849 35.481

15.225.333 16.406.797

BeDRIJVen

ledenbijdrage Business Platform 362.000 426.709

sponsorgelden 464.245 493.387

Overige giften 839.529 1.177.662

1.665.774 2.097.758

VeRmogensfonDsen

Diverse giften 1.463.245* 976.406

Totaal baten eigen fondsenwerving 18.354.352 19.480.961

* waaronder in 2012 € 85.000 van Turing Foundation (2011 € 60.000)

In totaal werden 333.016 giften ontvangen (2011: 341.418 giften)

resultaat verkopen artikelen 2012 2011

Omzet goederenverkoop 30.650 59.671

Inkoopwaarde verkoop 19.801 24.189

Brutowinst 10.849 35.481

Kosten eigen organisatie 3.341 3.595

Nettowinst 7.508 31.886

Deze omzet goederenverkoop is exclusief de omzet van verkoop van postzegels. De nettowinst van de postzegels van

€ 14.026 (omzet € 155.070) wordt grotendeels gerealiseerd door de comités en is verantwoord onder overige inkomsten

particulieren.

(13) Aandeel in acties derden




7



in het boekjaar werd ontvangen van 2012 2011

eigen bijdrage red een Kind voor MFs-2 subsidie 1.800.589 1.800.589

ZOa eigen bijdrage Wees eerlijk campagne 59.827 52.563

Dep. Bijzondere Noden ger. gemeente (noodhulp) 124.144 0

Diaconale commissie Hersteld Hervormde Kerk (noodhulp) 0 282.029

eO Metterdaad (noodhulp € 205.263 resp. € 260.472) 397.620 376.121

Happy gift (Happietaria) 0 64.989

WD Canada (noodhulp) 0 142.940

ZOa (noodhulp sahel) 20.000 0

Tearfund Belgium/switzerland 50.000 50.000

edukans 28.732 44.963

lakarmissionen (noodhulp) 0 105.126

gereformeerde gemeenten in Nederland (noodhulp) 0 175.000

Zending Hersteld Hervormde Kerk (noodhulp) 30.000 0

stichting Ontwikkelingswerk KOOK 0 5.010

leprazending ** 88.513 57.269

strommeFoundation (noodhulp) 0 75.000

Totaal 2.599.425 3.231.599

** Leprazending droeg vanuit eigen middelen bij aan een gezamenlijk project van Woord en Daad en Leprazending via TLMIwaarvan de besteding via Woord en Daad liep.

(14) Subsidies overheden en anderen




in het boekjaar werd ontvangen van 2012 2011

Prisma/ICCO 2.132.866 1.949.909

Bijdrage Woord en Daad publieksgelden 1.103.542 847.577

Netto ontvangen projectbijdragen 1.029.324 1.102.332

Kostenvergoeding 62.644 67.087

Totaal ontvangen Prisma/ICCO 1.091.968 1.169.419

Prisma correctie MFs I 0 -1.247

MFs-2 subsidie Ministerie Buitenlandse Zaken Woord en Daad deel 4.546.424 4.546.424

MFs-2 subsidie Ministerie Buitenlandse Zaken red een Kind deel 2.187.752 2.187.752

europese Unie 518.690 584.057

UsaID 0 189.711

PsO-bijdrage capaciteitsopbouw 222.695 291.641

gemeente Zutphen 0 2.474

Overheidssubsidies via comités/regio-ondernemers 107 175.000

Oxfam Novib ivm Wees eerlijk campagne 4.861 34.479

stichting sBOs ivm Wees eerlijk campagne 211.738 130.564

aqua4all correctie voorgaande jaren 0 -7.695

Totaal ontvangen 8.784.235 9.302.579


(15) Rentebaten en baten uit beleggingen

Werkelijk lopend jaar 63.991

Begroot lopend jaar 150.000

Baten vorig jaar 220.647

2012 2011

Ontvangen rente in het boekjaar over liquiditeiten 71.627 101.220

Ontvangen rente over leningen partnerorganisaties 22.847 132.812

Betaalde rente leningen o/g (doorgeleend) -28.911 -7.474

Koersverschil -1.572 -5.911

Totaal resultaat beleggingen 63.991 220.647

Op basis van een gemiddeld saldo van € 5.110.885 (per eerste en twintigste van de maand) is de rente op liquiditeiten

1.40% (2011: 1.63 %). gezien de rentestructuur in 2012 en de liquiditeitspositie ten opzichte van de totale bestedingen

is belegd in direct opneembare spaarrekeningen. als benchmark is de euribor-dagrente gehanteerd. De euribor-

maandrente was in 2012 gemiddeld 0.3 % (2011: 0.9%). Het resultaat beleggingen is hoger dan de benchmark als gevolg

van een langjarige relatie met de bankiers (rabobank en aBN aMrO).

In verband met de overdracht van leningen in het kader van bedrijfsontwikkelingen aan stichting PsI, waarbij ook de inte-

rest over 2012 stichting PsI ten goede kwam vooruitlopend op eventuele verliezen, is de ontvangen rente over leningen

partnerorganisaties fors lager dan in 2011. Daarnaast is er een correctie gemaakt met betrekking tot de te betalen rente

op een lening o/g in 2011, waarmee een lening u/g gefinancierd werd.

(16) Structurele programma’s



Baten vorig jaar 24.589. 104

Zie bijlage 1 en 2. bijlage 1 is inclusief noodhulp 2012 2011

Kosten structurele programma’s 23.648.328 23.280.386

Bestedingen partnerrol in Nederland 1.344.083 1.308.718

Totaal 24.992.411 24.589.104

als lasten in het betreffende boekjaar worden de betalingen ten laste van de fondsen en de aangegane verplichtingen

(reserveringen) verantwoord. Zie ook bijlage 6 van de jaarrekening.

(17) Noodhulp


Begroot lopend jaar 666.778


Uitgegeven voor noodhulp 2012 2011

Diverse noodhulpprojecten 2.187.524 2.466.460

Totaal 2.187.524 2.466.460

Zie ook bijlage 1.3 en 6. Bijlage 1 van de jaarrekening is inclusief noodhulp.

7



(18) Lobby/bewustwording




totale bestedingen 2012 2011

Directe bestedingen lobby en bewustwording (zie 20) 148.081 146.528

LoBBY

lobby eU-COrD / COeH 18.232 11.006

lobby consultancy 5.395 9.649

BeWustWoRDIng

vakuitwisseling/Young ambassadors 0 56.778

Happietaria/WWKidz 0 13.855

Campagne Wees eerlijk (duurzaamheidscampagne onder jongeren) 352.975 217.606

Woord en Daad dvd-project 50.456 0

Overige projecten bewustwording 8.711 28.019

Overige bestedingen via eigen organisatie (bijlage 3) 548.989 518.096

Totaal 1.132.839 1.001.537

Zie de toelichting bij de kosten fondsenwerving.

(19) PMEL/PMA

Werkelijk lopend jaar 875.427



Zie bijlage 1 en 2. bijlage 1 is inclusief noodhulp 2012 2011

Bestedingen PMel 213.094 449.314

Bestedingen PMa 67.351 111.035

Overige bestedingen PMel/PMa via eigen organisatie (bijlage 3) 594.982 610.988

875.427 1.171.337

(20) Overdracht garantiefonds aan stichting PSI en deelneming UIC aan Incluvest bv

In 2012 is het garantiefonds grotendeels overgedragen aan stichting PsI; daarnaast is de deelneming in KIC overgedragen

aan Incluvest bv. Zie hiervoor ook (3), (8) en (9). In de resultatenrekening is dit als een bijzondere last verwerkt:

Overdracht garantiefonds 520.479

verlies deelneming UIC ten laste van bestemmingsfonds UIC 14.941

Totaal 535.420


(21) Werving baten

De directe kosten fondsenwerving en voorlichting en bewustwording bestaan deels uit gemengde kosten:

Hiervoor zijn verdeelsleutels opgesteld om een juiste toerekening te kunnen maken.

directe publiciteitskostenrekening

2012begroting

2012rekening

2011%

fondsenwerving% voorlichting en

bewustwording

Werelddelen (oplage 77.600) 139.226 149.000 143.568 75% 25%

grenzeloos (oplage 14.900) 33.150 46.500 37.534 0% 100%

schoolmagazine (oplage 90.200) 23.234 21.500 20.372 0% 100%

Daadkracht (oplage 3.600) 20.719 16.065 15.744 50% 50%

Jaarverslagen/corporate brochure 39.515 60.250 51.050 50% 50%

Kosten Business Platform 4.560 6.988 1.505 50% 50%

Kosten Comités 44.809 73.750 46.802 100% 0%

Jongerenbeleid 7.748 19.808 3.219 0% 100%

advertenties 83.670 67.140 48.694 100% 0%

Mailingen 21.464 27.500 17.069 100% 0%

Kosten website 27.436 27.720 17.388 75% 25%

Werven sponsors 58.379 48.000 43.561 100% 0%

Diverse kosten fondsenwerving 117.040 120.062 88.926 100% 0%

Diverse kosten voorlichting en bewustwording 0 0 0 0% 100%

Kosten communicatie 977 2.500 5.676 100% 0%

Kosten vermogensfondsen 7.650 15.500 3.331 0% 100%

Totale kosten 629.577 702.283 544.439

De kosten zijn per saldo € 629.577 (2011: € 544.439) en worden als volgt verdeeld:

rekening 2012 begroting 2012 rekening 2011

Directe kosten fondsenwerving 481.496 503.747 397.910

Directe kosten voorlichting en bewustwording 148.081 170.637 146.528

voor de overige organisatiekosten zie staat lastenverdeling (bijlage 3 van de jaarrekening).

(22) Kosten Beheer en Administratie

rekening 2012 begroting 2012 rekening 2011

Totaal personeelskosten (zie bijlage 3) 791.265 915.140 780.451

Totaal overige organisatiekosten (zie bijlage 3) 163.226 140.520 178.953

954.491 1.055.660 959.404

opgesteld en vastgesteld door: goedgekeurd door:

Ir. J. lock Ds. C. Westerink

voorzitter raad van bestuur voorzitter raad van toezichtnamens de raad van bestuur namens de raad van toezicht

te gorinchem in de vergadering van 15-03-2013 te gorinchem in de vergadering van 15-03-2013

7



In deze bijlage zijn de ontvangsten de gelden die beschikbaar zijn voor de projecten (dus na aftrek kosten overhead). * In verband met de gewijzigde software zijn de beginsaldo’s per 1 januari 2012 bij een aantal fondsen onderling verschoven.

BIJLAgE 1: MUTATIES RESERVES EN FONDSEN

naar landenreserve Fonds per 1/1/12

reserve/ Fonds per 1-1-2012 (herzien) *

ontvangsten 2012

bestedingen/ overige mutaties

overboeking 2012

reserve/ Fonds per 12/31/12

aZIË

Bangladesh 269.871 269.871 1.201.663 2.440.840 953.757 -15.549

Filipijnen 35.306 35.306 559.676 1.091.847 473.923 -22.942

India -164.803 -164.803 2.721.015 3.245.779 425.800 -263.767

Pakistan 0 126.245 605 0 0 126.850

sri lanka -3.476 -3.476 128.137 110.039 -227 14.395

Thailand -8.371 -8.371 139.836 170.533 43.010 3.942

Overige landen 2.003 2.003 0 2.004 1 0

Totaal Azië 130.530 256.775 4.750.932 7.061.042 1.896.264 157.071

afRIka

Benin 58.980 58.980 205.854 804.237 578.371 38.968

Burkina Faso -74.616 -74.616 1.995.865 2.554.170 759.627 126.706

ethiopië 54.555 1.623.143 987.957 2.492.494 752.574 871.180

Oeganda 18.176 18.176 395.692 581.867 168.186 187

sierra leone 58.179 58.179 290.408 811.742 468.268 5.113

Tsjaad 0 0 55.260 315.862 265.552 4.950

Zambia 0 0 291.177 428.677 185.025 47.525

Zuid-afrika 0 0 160.574 693.165 532.778 187

Overige landen 0 0 0 -28.851 -28.851 0

Totaal Afrika 115.274 1.683.862 4.382.787 8.653.363 3.681.530 1.094.816

mIDDen- en ZuID-ameRIka

Colombia -64.122 -64.122 1.214.878 2.072.871 813.203 -108.912

guatamala/Honduras -64.657 -64.657 1.581.805 2.184.093 576.009 -90.936

Haïti 2.676.366 2.676.366 2.133.144 3.629.676 555.681 1.735.515

Nicaragua 0 0 354.087 414.683 61.110 514

Totaal Midden en ZuidAmerika 2.547.587 2.547.587 5.283.914 8.301.323 2.006.003 1.536.181

DIVeRsen

garantiefonds 570.479 570.479 0 520.479 0 50.000

Karamoja Investment Company Oeganda 0 14.941 0 14.941 0 0

Inkomsten MFs 0 0 6.401.508 0 -6.401.508 0

Inkomsten PsO 0 0 218.702 0 -218.702 0

Inkomsten MFs red een Kind 0 0 1.800.589 3.988.341 2.187.752 0

regio-allianties 66.727 66.727 12.278 280.550 280.496 78.951

reserve koersverschillen sponsorprogramma -10.703 -10.703 0 0 -55.396 -66.099

reserve overige koersverschillen 0 0 0 0 -260.283 -260.283

algemene reserves (besteding op organisatiekosten) 0 0 2.956.377 0 -2.826.990 129.387

Overige reserves en fondsen 2.069.670 359.896 2.298.379 1.383.018 -289.166 986.091

Continuïteitsreserve 2.261.431 2.261.431 0 106.536 0 2.154.895

stichtingskapitaal 272 272 0 0 0 272

Totaal Diversen 4.957.876 3.263.043 13.687.833 6.293.865 7.583.797 3.073.214

TOTAAL RESERVES EN FONDSEN 7.751.267 7.751.267 28.105.466 30.309.593 0 5.547.140

Rentebaten en baten uit beleggingen 63.991

Kostendekking voor organisatiekosten 1.632.546

Organisatiekosten gedekt uit intrest/kostendekking 1.696.537

Totaal baten en lasten conform staat van baten en lasten

29.802.003 32.006.130


BIJLAgE 2: VERgELIJKINg SPONSORBUDgETTEN (CUMULATIEF)

Jaar: t/m 2012Sa

ldo

fon

ds

per

1-1

on

tvan

gen

inh

ou

din

g

org

anis

atie

kost

en

inh

ou

din

g ko

ersr

isic

o

inko

mst

en (

net

to)

bes

ted

ing

ver

reke

nin

g

voo

rgaa

nd

e ja

ren

Kw

alit

eit

en

on

twik

keli

ng

on

tvan

gen

van

uit

ove

rige

bes

tem

inge

n*

Sald

o fo

nd

s p

er 3

1-1

2

oRganIsatIe € € € € € € € € € €

IreF India 15.370- 313.144 19.791 6.263 287.090 279.027 - 26.139 9.962 23.484-

COUNT India 8.673- 273.617 17.293 5.472 250.852 237.825 - 20.977 9.267 8.357-

aMg India 76.600- 1.491.535 94.265 29.831 1.367.439 1.305.675 - 119.511 38.603 95.744-

Word & Deed-India 67.037- 554.971 37.047 11.171 506.753 540.855 - 49.203 10.681 139.661

HBI India 3.392- 11.250 711 225 10.314 12.285 - 1.063 887 5.539-

Css Bangladesh 5.700- 400.653 33.281 7.899 359.473 352.800 - 31.861 3.878 27.010-

I.N. NeTWOrK 3.477- 115.737 5.234 2.359 108.144 97.020 - 8.658 1.019 8

aMg Philippines 23.419- 534.156 33.759 10.683 489.714 478.800 - 44.775 30.224 27.056-

aMg Thailand 15.965- 129.875 8.208 2.598 119.069 115.416 13.758- 8.707 5.215 2.046-

aMg guatemala 75.957- 1.535.285 94.104 30.768 1.410.413 1.407.924 - 121.785 59.997 135.256-

aMg Honduras 6.064 53.417 2.171 1.094 50.152 28.231 - 2.442 - 25.543

CreDO Burkina Faso 81.821- 1.131.852 79.027 22.530 1.030.295 1.039.500 - 103.818 41.813 153.031-

Hope enterprises 42.634- 691.436 45.785 13.799 631.852 617.400 25.805- 54.028 33.028 23.377-

Parole et action 34.756- 1.559.783 86.501 31.326 1.441.956 1.360.800 16.484- 115.385 41.000 11.501-

CDa Colombia 64.122- 923.872 59.115 18.512 846.245 860.832 - 74.462 43.919 109.252-

aMg Haiti 6.658- 116.540 7.365 2.331 106.844 107.100 - 9.264 2.288 13.890-

Cotton Tree Foundation 5.458- 38.925 6.487 721 31.717 35.280 - 3.052 - 12.073-

aeaD 2.805- 22.300 1.409 446 20.445 20.160 - 1.744 - 4.264-

DeDras - - - - - 2.520 - 218 - 2.738-

Totaal 527.780 9.898.348 631.553 198.028 9.068.767 8.899.450 56.047 797.092 330.781 768.727

*Vanuit giften op educatie het betreffende land (€ 53.401) en giften jaarthema 2012/2013 (€ 81.482) en giften op Gift of Love bij de betref-fende partner (€ 195.898) is dit totaalbedrag ten gunste van deze fondsen geboekt.

7



BIJLAgE 3: MODEL LASTENVERDELINgKostensoort Kostendragers

DoeLsteLLIng WeRVIng BatenBeHeeR & aDmInIs-

tRatIe

partnerrol pmel/pma l&a/areigen fond-senwerving

acties derden

Subsidiesverkoop goederen

totaal boekjaar

begroot boekjaar

rekening 2011

€ € € € € € € € € € €

educatie(edu) 11.505.347 11.505.347 12.165.551 12.183.590

TveT / JBs 2.594.603 2.594.603 3.244.030 2.694.669

Basisvoorzieningen (BN) 2.790.973 2.790.973 3.329.872 2.662.627

PMel/PMa 280.453 280.453 708.000 560.349

eD 122.375 122.375 2.150.964 226.403

aD 693.022 693.022 1.041.004 832.792

low Cost Housing Bangladesh 1.106.020 1.106.020 0 0

Overig (ICT tbv allianties) 0 0 25.000 0

sPN/Overige projecten 627.780 627.780 795.477 483.620

regioallianties 219.867 219.867 225.769 208.344

red een Kind 3.988.341 3.988.341 3.988.341 3.988.341

l&a/ar 583.850 583.850 385.312 336.913

r&r 2.187.524 0 2.187.524 666.778 2.466.460

Overdracht garantiefonds aan PsI/deelneming UIC aan Incluvest bv

535.420 535.420 0 0

Subtotaal projectbestedingen 26.371.272 280.445 583.850 0 0 0 0 0 27.235.567 28.606.120 26.644.108

salarissen en sociale lasten 1.071.542 479.002 421.398 460.842 41.825 189.395 2.594 760.969 3.427.567 3.658.451 3.179.964

Pensioenlasten 104.336 52.136 45.758 44.667 4.201 19.300 243 85.431 356.072 383.567 328.968

Overige personeelskosten 42.797 18.433 14.794 16.879 1.438 6.783 89 28.294 129.507 133.660 156.510

reis- en verblijfkosten 39.006 14.523 15.307 14.138 1.857 7.146 99 24.191 116.267 97.577 108.048

Subtotaal personeelskosten 1.257.681 564.094 497.257 536.526 49.321 222.624 3.025 898.885 4.029.413 4.273.255 3.773.490

Bijdrage door derden -28.303 425 1.241 -1.773 -11.339 -28.002 7 -6.633 -74.378 -50.500 -10.000

activering ontwikkeling nieuwe systemen

-39.617 -39.352 -10.477 -17.416 -3.470 -15.711 -75 -66.682 -192.800 -100.000 -187.135

Personeelskosten in projectbestedingen

-48.214 -21.728 -19.037 -21.226 -1.913 -8.618 -116 -34.305 -155.156 0 -101.117

Totaal personeelskosten 1.141.547 503.439 468.984 496.111 32.599 170.293 2.841 791.265 3.607.079 4.122.755 3.475.238

Publiciteit & communicatie 481.496 481.496 531.647 544.439

Huisvestingskosten 64.669 29.888 26.291 29.340 2.658 11.720 165 47.541 212.272 224.326 227.531

Kantoorkosten (excl. afschrijving)

60.573 26.713 23.563 26.282 2.370 10.772 146 42.119 192.538 112.000 104.218

Kosten rvT/vergaderingen organisatie

1.111 532 468 521 48 211 3 14.662 17.556 8.000 36.166

Kosten monitoring en evaluatie 0 0 0 0 0 0 0 5.374 5.374 10.000 16.397

Overige algemene kosten 37.380 17.519 14.732 15.947 1.483 6.842 93 26.570 120.566 102.890 204.220

afschrijving en rente en bankkosten

38.803 16.891 14.951 27.756 1.501 6.727 93 26.960 133.682 136.000 96.255

Subtotaal organisatiekosten 1.344.083 594.982 548.989 1.077.453 40.659 206.565 3.341 954.491 4.770.563 5.247.618 4.704.464

TOTAAL 27.715.355 875.427 1.132.839 1.077.453 40.659 206.565 3.341 954.491 32.006.130 33.853.738 31.348.572

Verdeelsleutels:De verdeling van de personeelskosten over de kostendragers vindt plaats op basis van de gemiddelde tijdsbesteding. Het gemiddeld aantal FTe’s in 2012

bedroeg 66,42. In 2011 was dit 65.09 FTe.

Bij het toerekenen van de personeelskosten is het advies van vFI gevolgd. Dit houdt in dat de raad van bestuur volledig onder Beheer & administratie valt, en de mana-

gers van de afdeling voor 20%. De afdeling Finance & Control en algemene staffuncties vallen volledig onder Beheer & administratie, HrM en ICT wordt toegerekend

naar rato van het aantal FTe per kostendrager. De indirecte kosten worden verdeeld op basis van de verdeling van de personeelskosten behalve monitoring en evaluatie.

De fi nanciële werkbezoeken worden toegerekend aan Resultaatmanagament en Leren. De werk bezoeken van de raad van bestuur en raad van toezicht worden volledig

toegerekend aan beheer en administratie.


toelichting uitvoeringskosten totaal boekjaar (€) begroot boekjaar (€) vorig boekjaar (€)

HuIsVestIngskosten

Huur 159.909 160.000 156.748

servicekosten (incl. energie) 35.700 38.000 51.442

Onderhoud/schoonmaakkosten 9.528 22.326 19.341

Bijdrage derden huisvesting 0 0 0

Overige huisvestingskosten 7.135 4.000 0

Totaal huisvestingskosten 212.272 224.326 227.531

kantooRkosten

Kantoorbenodigdheden en drukwerk 20.578 30.000 15.514

ICT-licenties en servicecontracten 144.971 35.000 66.620

Porti algemeen 26.993 22.500 24.826

Communicatie 20.618 19.500 18.063

Overige kantoorkosten 15.021 5.000 27.389

Bijdragen derden in kantoorkosten -35.643 0 -48.194

Totaal kantoorkosten 192.538 112.000 104.218

kosten RaaD Van toeZIcHt en DIVeRse VeRgaDeRIngen oRganIsatIe

reiskosten 3.064 3.500 1.823

Werkbezoeken 3.597 0 5.331

Porti/telefoon/representatie 0 0 0

Overige kosten 10.897 4.500 29.012

Totaal kosten bestuur / afd. e.d. 17.558 8.000 36.166

kosten monItoRIng en eVaLuatIe

Werkbezoeken rvB 5.374 10.000 11.983

Financiële werkbezoeken 0 0 4.414

Totaal overige algemene kosten 5.374 10.000 16.397

oVeRIge aLgemene kosten

externe controle 20.978 13.000 13.090

advies-/notariskosten 10.634 2.500 13.361

administratieve dienstverlening 41.512 30.000 133.908

samenwerkingsverbanden (Prisma/eU-Cord/Partos) 40.673 44.000 35.612

Overige algemene kosten 6.769 13.390 8.249

Totaal overige algemene kosten 120.566 102.890 204.220

7



BIJLAgE 4: BEREKENINg DIVERSE NORMPERCENTAgES EN RATIO’S*1000 euro

rekening 2012 (€) begroting 2012 (€) rekening 2011 (€)

Baten eigen fondsenwerving (incl. goederen): 18.354 21.625 19.481

Overige baten: 11.448 12.516 12.755

Totaal inkomsten Woord en Daad 29.802 34.141 32.236

Voor diverse kosten, zie model toelichting lastenverdeling.

cBf-noRm maX. 25%(eIgen noRm kosten eIgen fonDsenWeRVIng maX. 6% ten oPZIcHte Van Baten eIgen fonDsenWeRVIng)

Kosten eigen fondsenwerving (incl. verkoop goederen) 1.081 1.170 925

Baten eigen fondsenwerving 18.354 21.625 19.481

Percentage kosten eigen fondsenwerving (volgens CBFcriteria) 5,89% 5,41% 4,75%

eIgen noRm kosten BeHeeR & aDmInIstRatIe (maX. 3,1% Van totaLe Inkomsten)

Kosten Beheer & administratie 954 1.056 959

Totale inkomsten 29.802 34.141 32.236

Percentage kosten Beheer & Administratie 3,20% 3,09% 2,98%

Het percentage kosten Beheer en Administratie voldoet niet aan de norm van 3,1% van de totale inkomsten. Dit wordt veroorzaakt door de fors lagere inkomsten, de kosten Beheer en Administratie lagen ruim onder de begroting.

eIgen noRm oVeRHeaD(kosten fonDsenWeRVIng en BeHeeR en aDmInIstRatIe maX. 7,5% Van totaLe Inkomsten

Organisatiekosten (zie model lastenverdeling) 2.283 2.510 2.120

Totale inkomsten 29.802 34.140 32.236

Percentage overhead 7,66% 7,35% 6,58%

Het percentage overheadkosten voldoet niet aan de norm van maximaal 7,5% van de totale inkomsten. Dit wordt veroorzaakt door de fors lagere inkomsten, de overhead-kosten lagen ruim onder de begroting.

DIVeRse BesteDIngsRatIo’s

Bestedingen PMel/PMa t.o.v. totale projectbestedingen (excl. reK) 3,77% 5,58% 5,08%

Bestedingen partnerrol t.o.v. totale projectbestedingen (excl. reK) 5,80% 6,14% 5,67%

Bestedingen directe alliantiekosten t.o.v. totale projectbestedingen (excl. reK) 0,95% 0,97% 0,90%

Bestedingen l&a/ar ten opzichte van totale inkomsten 3,80% 3,22% 3,11%

DoeLBesteDIngsRatIo (totaaL Van De BesteDIngen ten oPZIcHte Van totaaL Van De Inkomsten en ten oPZIcHte Van totaaL BesteDIngen)

Totaal bestedingen aan doelstellingen 29.724 31.344 29.228

Totaal inkomsten 29.802 34.141 32.236

Totaal bestedingen 32.006 33.854 31.349

Doelbestedingsratio ten opzichte van de inkomsten 99.74% 91.81% 90.67%

Doelbestedingsratio ten opzichte van de totale bestedingen 92.87% 92.59% 93.24%


BIJLAgE 5: VERSChILLEN ANALySE BEgROTINg EN JAARREKENINg 2012

De gepresenteerde begroting 2012 betreft de in november

2011 officieel goedgekeurde begroting door de raad van

toezicht. gedurende het verslagjaar zijn inkomsten en uit-

gaven bewaakt via de categorieënsystematiek. Zie voor een

uitgebreidere analyse van verschillen ook het jaarverslag.

BATEN

Baten uit eigen fondsenwerving (particulieren)

Totaal rekening 15.225.333

Totaal begroting 14.875.000

Verschil 350.333

Totaal rekening 2011 16.406.797

Totaal lagen de inkomsten particulieren in 2012 € 350.333

hoger dan begroot. Dit zit met name in extra inkomsten van-

uit een paar grote nalatenschappen (€ 605.801 meer dan in

2011), zodat de overige inkomsten particulieren

€ 782.394 hoger uitkwamen dan begroot. De inkomsten op

sponsoring bleven met € 182.297 achter op de begroting.

De totale inkomsten voor noodhulp van particulieren waren

in 2012 € 250.236 (2011 € 1.861.215) en bleven daarmee

€ 249.764 achter bij de begroting.

Het begrotingsbedrag van € 14.875.000 bestaat voor

€ 14.580.000 uit groen budget (inclusief € 500.000 nood-

hulpinkomsten), wat een zekerheidsniveau in de begro-

ting heeft van 100 % en wat gekoppeld is aan een groen

budget aan de uitgavenkant, dat zonder meer uitgegeven

kan worden. Totaal is er dus € 895.097 boven de groene

begroting binnengekomen, afgezien van noodhulp. Ten

opzichte van 2011 is er voor sponsoring minder binnen-

gekomen, het aantal aanmeldingen bleef redelijk op peil,

het aantal afmeldingen als gevolg van financiële reden nam

echter fors toe.

aangezien er in 2012 geen grote noodhulpacties waren,

ligt het bedrag van particuliere noodhulpinkomsten onder

de begroting; bestedingen zijn direct gekoppeld aan de

ontvangen inkomsten.

Baten uit eigen fondsenwerving (bedrijven)



Verschil 1.934.226


De fondsenwerving bij bedrijven bleef flink achter op de

begroting. De belangrijkste oorzaak hiervoor is de onze-

kere economische situatie. De daling in inkomsten is in

alle categorieën inkomsten van bedrijven terug te zien. De

inkomsten op sponsoring bleven met € 119.755 achter op

de begroting, de overige inkomsten met € 1.814.471.

Het begrotingsbedrag van € 3.600.000 bestaat voor

€ 3.100.000 uit groen budget (waarvan geen noodhulp

begroot). Ten opzichte van de groene begroting is dus

€ 1.434.226 minder binnengekomen. Op met name aeD

is hierdoor ook minder uitgegeven. gedurende het jaar

lagen de inkomsten duidelijk onder de begroting, ook de

decemberpiek was net als in 2011 veel kleiner dan in eer-

dere jaren. aan de andere kant groeide het netwerk van

betrokken bedrijven flink, wat een goede uitgangspositie

voor de toekomst geeft.

Baten uit eigen fondsenwerving (vermogensfondsen)



Verschil 1.536.755

Totaal rekening 2011 976.406

De fondsenwerving bij vermogensfondsen bleef flink achter

bij de begroting als gevolg van de economische crisis die

ook vermogensfondsen raakt. anderzijds lagen de inkom-

sten in 2012 flink hoger dan in 2011 (49,8%), onder andere

door een grote donor voor een meerjarig huizenbouwpro-

gramma, ook voor het komende jaar heeft deze donortoe-

zeggingen gedaan om dit programma te ondersteunen.

Tevens is het relatienetwerk met andere vermogensfond-

sen uitgebreid. Het begrotingsbedrag van

€ 3.000.000 bestaat voor € 2.200.000 uit groen budget.

Ten opzichte van de groene begroting is dus

€ 736.755 minder binnengekomen. Bij vermogensfondsen

is vaak sprake van zogenaamde ontwikkelprojecten: geza-

menlijk met de donor wordt een programma vormgegeven

en vindt de toekenning plaats. er is dus een sterke koppeling

tussen inkomsten en bestedingen.

Aandeel in acties derden



Verschil 151.164


Het aandeel in acties derden is iets lager dan begroot. De

afwijking met vorig jaar komt onder andere door de lagere

7



noodhulpinkomsten in 2012: € 379.407 ten opzichte van

€ 1.040.566 in 2011. De totale begroting van € 2.750.589

bestaat voor € 2.237.752 uit groen budget, er is dus

€ 361.673 meer binnengekomen dan gepland, afgezien

van noodhulp. Zie voor de verschillen met 2011 (13)

aandeel in acties derden.

Subsidies overheden en anderen



Verschil 980.925


De subsidies overheden en anderen lagen onder de begro-

ting. enerzijds waren de Prisma-inkomsten € 136.342

lager dan begroot, anderzijds waren de eU-inkomsten

die toegerekend konden worden aan 2012 op grond

van de bestedingen € 130.444 hoger dan begroot. Het

totale verschil tussen inkomsten en begroting wordt

vooral verklaard door het feit dat er geen nieuwe fondsen

binnen-gehaald zijn, die tot inkomsten in 2012 leidden. De

toegenomen concurrentie op het gebied van institutionele

fondsen, bezuinigingen van institutionele donoren als

gevolg van de economische crisis en de inzetbare capaci-

teit speelden Woord en Daad parten, ondanks het feit dat

ingediende aanvragen kwalitatief goed scoorden. In 2013

zal samen met regionale allianties extra worden ingezet op

institutionele donoren, ook door regionale fondsenwer-

vers in het Zuiden aan te stellen, die partnerorganisaties

ondersteunen bij het schrijven van subsidieaanvragen.

De totale begroting van € 9.765.160 bestaat voor

€ 8.815.160 uit groen budget. er is € 30.925 minder

binnengekomen dan gepland op groene budget.

Rentebaten en baten uit beleggingen

Totaal rekening 63.991

Totaal begroting 150.000

Verschil 86.009


Door de lage rentestand en de afnemende liquiditeiten

als gevolg van noodhulpbestedingen zijn de rentebaten

lager dan vorig jaar. In 2012 is de leningportefeuille die te

maken had met bedrijfsontwikkeling in het Zuiden over-

gedragen aan stichting PsI. De rentebaten vanuit deze

leningen die in het boekjaar ontvangen zijn komen ook

ten gunste van stichting PsI. Hierdoor is het bedrag aan

ontvangen rente over leningen partnerorganisaties fors

lager (€ 109.782) dan in 2011.

BESTEDINgEN

Structurele programma’s



Verschil 3.283.578


aangezien gedurende het jaar middels trendanalyse bleek

dat de inkomsten lager zouden uitkomen dan begroot, zijn

er ook minder projecten goedgekeurd. Meer informatie

is te vinden onder de toelichting bij de verschillende pro-

gramma’s in het jaarverslag.

De begroting bestaat voor € 25.703.274 uit groen budget.

aangezien gedurende het jaar bleek dat de oranje inkom-

sten nauwelijks zouden binnenkomen is dit oranje budget

niet vrijgegeven, behalve een paar projecten in de oranje

categorie waar specifi ek gelabelde inkomsten voor bin-

nenkwamen. verder is als gevolg van de lagere inkomsten

voor bedrijven en vermogensfondsen dan begroot bezui-

nigd op met name het programma aD en eD, waarbij ook

het groene budget niet geheel besteed is. Per programma

is maatwerk toegepast in de toekenningen, waarbij deze

gekoppeld zijn aan de inkomsten.

Noodhulp


Totaal begroting 666.778

Verschil 1.520.746


aan noodhulp is fors meer uitgegeven dan begroot, als

gevolg van de noodhulpacties voor Haïti en Oost-afrika.

De begroting bestaat voor € 546.800 uit groen budget.

Lobby en bewustwording



Verschil 32.458


De totale besteding aan lobby en Bewustwording is iets

hoger dan begroot, aan lobby is € 22.523 minder uitgegeven.

De Wees eerlijk campagne, waarvan Woord en Daad pen-

voerder is, is verantwoord onder deze post voor € 352.975,

dit is inclusief de bestedingen via ZOa. Zowel vanuit sBOs als

vanuit Oxfam Novib werd subsidie ontvangen op dit traject.


PMEL/PMA



Verschil 425.146


De totale besteding aan PMel/PMa ligt fors lager dan de

begroting; dit wordt met name veroorzaakt door lagere

bestedingen aan evaluaties, waarbij een aantal zaken

doorschuiven naar 2013.

Werving Baten



Verschil 126.338


De personeelskosten voor werving baten lagen wat lager

dan begroot, voor wat betreft directe kosten lagen met

name kosten voor jaarverslag en magazines lager dan

begroot. Daarentegen waren de kosten voor advertenties

hoger, het betreft dan vooral digitaal adverteren waarop

steviger is ingezet. Zie ook (20).

Kosten Beheer & Administratie



Verschil 101.170


De kosten Beheer & administratie zijn lager uitgevallen

dan begroot. De toegerekende salariskosten liggen fors

lager dan begroot omdat er meer uren aan het ICT-

traject besteed zijn (deze kosten zijn geactiveerd) en aan

programmabestedingen.

De overige kantoorkosten zijn fors hoger dan begroot,

met name als gevolg van te laag begrote kosten voor ICT-

licenties en servicecontracten voor copiers etc. anderzijds

is er sprake van een incidentele bate als gevolg van BTW-

restitutie over 2010, die niet was begroot.

De overige algemene kosten zijn hoger dan begroot als

gevolg van extra administratieve dienstverlening, wat te

maken heeft met vervanging voor het ICT-traject wat in

2012 doorliep. Ook zijn de kosten van externe controle

hoger, dit heeft te maken met een accountantscontrole

in het kader van programmabestedingen voor een donor.

Zie voor een verdere uitsplitsing bijlage 3 Toelichting

uitvoeringskosten

voor kosten Beheer & administratie geldt een maximumper-

centage van 3,1% (zie ook bijlage 4 van de jaarrekening). In

2012 lag dit percentage op 3,2% en hiermee voldoet het niet

aan de norm. De kosten Beheer & administratie liggen ech-

ter ruim binnen de begroting; als gevolg van de fors lagere

inkomsten dan begroot ligt het percentage boven de norm.

arend jan boeKeStijn Historicus en publicist - juni 2012

‘Jullie ontvangen slechts 15 procent

subsidie van de Nederlandse overheid, dat

is indrukwekkend en je onderscheidt je

daarmee van andere organisaties.’

7



BIJLAgE 6: TOELIChTINg KOSTEN DIRECTIE

Naam Ir. J. lock Drs. D. Nieuwenhuis

Functie voorzitter raad van bestuur lid raad van bestuur

DIenstVeRBanD

aard Onbepaald Onbepaald

Uren 33 32

Percentage dienstverband 92% 89%

Periode 1-1-2012 t/m 31-12-2012 1-1-2012 t/m 31-12-2012

BeZoLDIgIng

Bruto jaarsalaris 82.865,00 57.147,00

vakantiegeld 6.873,00 4.474,00

eindejaarsuitkering 3.368,00 4.390,00

variabel inkomen 1.854,00 0,00

Salaris volgens VFIsystematiek 94.960,00 66.011,00

Maximaal salaris volgens vFI-systematiek op basis van percen-tage dienstverband

103.464,00 87.340,00

(conform adviesregeling Directeuren goede Doelen vFI)

sv lasten (wg deel) 8.518,00 8.518,00

Pensioenlast (wg deel) 13.922,00 9.167,00

Totaal 2012 117.400,00 83.696,00

t TOelICHTINg

De heer lock heeft per 1 januari 2012 een dienstverband van 36 uur per week, per 1 mei 2012 is dit gewijzigd naar 33 uur per week. variabel inkomen mevrouw Nieuwenhuis en de heer lock betreft de verkoop van vakantiedagen, conform de arbeidsvoorwaarden van Woord en Daad. aan de directie leden zijn geen leningen, voorschotten of garanties verstrekt. De bezoldiging van de directie wordt voor 2013 opnieuw getoetst aan de vFI-systematiek.

BIJLAgE 7: ANALySE gEREALISEERD SALDO VERSUS BEgROOT SALDO BATEN EN LASTEN

Begroot saldo baten en lasten 287.011

effecten RonD Inkomsten

lagere inkomsten uit sponsorprogramma -310.653

Hogere inkomsten overige giften particulieren 790.995

lagere noodhulpinkomsten -331.588

lagere inkomsten giften bedrijven (excl. sponsoring en noodhulp) -1.832.647

lagere inkomsten giften vermogensfondsen (excl. noodhulp) -1.436.755

lagere inkomsten uit aandeel in acties derden -151.164

lagere inkomsten subsidies overheden -980.925

lagere inkomsten rentebaten en baten uit beleggingen -86.009

effecten RonD BesteDIngen

Hogere noodhulpbestedingen -1.520.746

Koersverliezen projecten -569.107

lagere projectbestedingen als gevolg van lagere inkomsten 3.852.685

Hogere bestedingen lobby en bewustwording -32.458

lagere bestedingen r&l 425.146

Overdracht garantiefonds aan PsI en bestemmingsfonds UIC aan Incluvest bv -535.420

effecten RonD oVeRHeaD

lagere kosten werving baten 126.338

lagere kosten beheer en administratie 101.170

gerealiseerd saldo baten en lasten 2.204.127

In 2012 is onttrokken vanuit bestemmingsfondsen

noodhulp voor onder andere Haïti en Oost-afrika,

de inkomsten hiervan zijn grotendeels ontvangen in

voorgaande jaren.

Woord en Daad werkt met een koppeling tussen

inkomsten en uitgaven. gezien de lagere inkomsten

vanuit bedrijven en vermogensfondsen ten opzichte

van de begroting is er ook minder aan projecten

besteed dan begroot.

Zie ook de toelichting in de staat van baten en lasten

voor de toevoeging en onttrekking aan reserves en

fondsen van het resultaat. Zie voor verdere refl ectie

op de afwijkingen van de begroting het jaarverslag.


7.2 controleverKlaring

7



7.2 controleverKlaring (vervolg)


7.3 begroting 2013

begroting 2013

eIgen fonDsenWeRVIng

sponsorprogramma 10.095.000

Overige giften particulieren 5.250.000

Noodhulp 600.000

giften bedrijven (exclusief sponsor) 2.000.000

vermogensfondsen 2.610.000

Subtotaal eigen fondsenwerving 20.555.000

Baten uIt actIes Van DeRDen

aandeel in acties derden (overig) 610.000

Subtotaal baten acties van derden 610.000

subsidies overheden 11.189.456

Baten uit beleggingen 150.000

Som van de baten 32.720.272

Lasten

Programma's:

Onderwijs 11.830.430

Beroepsonderwijs en arbeidsbemiddeling 2.962.757

enterprise Development 538.447

agribusiness Development 1.014.589

Credit program housing 430.000

sPN 759.104

Basisvoorzieningen 3.212.647

r&r 2.505.726

Overig (ICT tbv allianties) 275.442

red een Kind 3.988.341

Directe alliantiekosten 207.480

l&a en ar 1.006.195

PMa/PMel 1.233.757

Kosten partnerrol 1.280.973

Totaal doelstelling 31.245.888

Kosten fondsenwerving 1.434.883

Kosten Beheer en administratie 986.760

Totaal overhead 2.421.643

Kosten leveranciersrol 215.816

Som van de lasten 33.883.347

RESULTAAT 1.163.076


Koersreserve sponsoring 104.759

Koersreserve overige projecten 178.635

Partnerrekeningen sponsoring 533.844

Bestemmingsfondsen noodhulp -2.000.000

algemene reserve 19.686

1.163.076

7



meerjarenbegroting 2013 2014 2015 2016 2017

eIgen fonDsenWeRVIng:

sponsorprogramma 10.095.000 10.397.850 10.709.786 11.031.079 11.362.011

Overige giften particulieren 5.250.000 5.407.500 5.569.725 5.736.817 5.908.921

Noodhulp 600.000 600.000 600.000 600.000 600.000

giften bedrijven (exclusief sponsoring) 2.000.000 2.080.000 2.163.200 2.249.728 2.339.717

vermogensfondsen 2.610.000 2.740.500 2.877.525 3.021.401 3.172.471

Subtotaal eigen fondsenwerving 20.555.000 21.225.850 21.920.236 22.639.025 23.383.121

Baten uIt actIes Van DeRDen:

aandeel in acties derden (overig) 610.000 628.300 647.149 666.563 686.560

Subtotaal baten acties van derden 610.000 628.300 647.149 666.563 686.560

subsidies overheden 11.189.456 11.301.351 11.414.364 11.528.508 11.643.793

Baten uit beleggingen 150.000 150.000 150.000 150.000 150.000

Inkomsten leveranciersrol 215.816 215.816 215.816 215.816 215.816

Som van de baten 32.720.272 33.305.501 34.131.749 34.984.096 35.863.474

Lasten

Programma's

Onderwijs 11.830.430 12.503.647 12.878.757 13.265.119 13.663.073

Beroepsonderwijs en arbeidsbemiddeling 2.962.757 3.110.895 3.204.222 3.300.348 3.399.359

enterprise Development 538.447 565.369 582.330 599.800 617.794

agribusiness Development 1.014.589 1.065.318 1.097.278 1.130.196 1.164.102

Credit program housing 430.000 451.500 465.045 478.996 493.366

sPN 759.104 797.059 820.971 845.600 870.968

Basisvoorzieningen 3.212.647 3.373.279 3.474.478 3.578.712 3.686.073

r&r 2.505.726 1.005.726 505.726 505.726 505.726

Overig (ICT tbv allianties) 275.442 275.442 275.442 275.442 275.442

red een Kind 3.988.341 3.988.341 3.988.341 3.988.341 3.988.341

Directe alliantiekosten 207.480 218.671 225.231 231.988 238.947

l&a en ar 1.006.195 999.165 1.023.952 1.049.523 1.075.904

PMa/PMel 1.233.757 1.143.640 1.151.440 1.185.225 1.220.023

Kosten partnerrol 1.280.973 1.143.640 1.151.440 1.185.225 1.220.023

Totaal doelstelling 31.245.888 30.641.693 30.844.653 31.620.242 32.419.143

Kosten fondsenwerving 1.434.883 1.498.748 1.535.929 1.574.284 1.613.856

Kosten Beheer en administratie 986.760 999.165 1.023.952 1.049.523 1.075.904

Totaal overhead 2.421.643 2.497.913 2.559.881 2.623.807 2.689.761

Kosten leveranciersrol 215.816 215.816 215.816 215.816 215.816

Som van de lasten 33.883.347 33.355.421 33.620.350 34.459.865 35.324.719

RESULTAAT 1.163.076 49.920 511.398 524.231 538.755


Koersreserve sponsoring 104.759 104.759 104.759 104.759 104.759

Koersreserve overige projecten 178.635 187.567 196.945 206.792 217.132

Partnerrekeningen sponsoring 533.844 - - - -

Bestemmingsfondsen noodhulp -2.000.000 -500.000 - - -

algemene reserve 19.686 157.754 209.694 212.679 216.864

1.163.076 49.920 511.398 524.231 538.755

BIJlageN

1. raad van beStUUr en raad van toeZicHt

2. nevenFUnctieS

3. FUnctieS

4. organogram

5. proceSbeHeerSing, riSicobeHeerSing en verantWoording

6. onderZoeKSrapport externe accoUntant

7. SamenWerKing en netWerKen

8. tHeory oF cHange

1


raaD vaN BesTUUr eN raaD vaN TOeZICHT

RAAD VAN BESTUUR

Ir. J. lock

Functie: voorzitter raad van bestuur

Ingangsdatum: 01-01-2008

Drs. D.J. Nieuwenhuis

Functie: lid raad van bestuur

Ingangsdatum: 01-01-2010

naam jaar 1e verkiezing aftredend / hernoembaar op

Ds. C. Westerink - voorzitter Predikant

2009 31-12-2016 hernoembaar

J. achterstraat-Floor aa MBa – secretaris Zelfstandig ondernemer


P.W. Nobel ra Registeraccountant


Dr. P. Honkoop MDL-arts


Dr. ir. r.a. Jongeneel Universitair docent landbouweconomie en internationale handel

2002 31-12-2013 niet hernoembaar

Ing. C. van Burg Directeur kapitaalinvesteringen Dow Chemical


Drs. M.C. van de lagemaat-Maaskant Docente Frans en onderwijsdeskundige


Dr. ir. g. Nooteboom Onderzoeker en universitair docent antropologie en ontwikkelingsstudies Universiteit van Amsterdam


t raaD vaN TOeZICHT

naam aftredend / hernoembaar op

P.W. Nobel RA Registeraccountant

31-12-2015 hernoembaar

Dr. ir. r.a. JongeneelUniversitair docent landbouweconomie en internationale handel

31-12-2013niet hernoembaar

J. gouw RA Registeraccountant

31-12-2016 hernoembaar

t FINaNCIËle aUDITCOMMIssIe

2


NeveNFUNCTIes

voorzitter raad van bestuur: ir. jan lock

neVenfunctIes RIsIcoanaLYse

Bestuurder stichting Poverty share Investments (PsI) te gorinchem, een stichting opgericht vanuit Woord en Daad. (onbezoldigd)

geen risico’s, nevenfunctie past bij functie Woord en Daad.

Bestuurslid (penningmeester) stichting gezamenlijke evaluaties Partos. (onbezoldigd)


Bestuurslid vereniging Prisma, christelijke organisaties in ontwikkelings-samenwerking, gevestigd te Utrecht, tot en met november 2012. (onbezoldigd)


lid van het bestuur van Co-Prisma (vanaf november 2011). Mandaat ligt in verlengde van Prisma. (onbezoldigd)

geen risico’s, nevenfunctie past bij functie Woord en Daad

Directeur adicisim bv. (deeltijd 20%: bezoldigd) adicisim bv levert (interim-)management en (bestuurlijk) advies. voor zover er bij klanten van PsI sprake kan zijn van belangverstrengeling wordt dit gemeld aan de raad van toezicht van Woord en Daad.

gemeenteraadslid van gemeente giessenlanden. (bezoldigd) geen risico’s, geen verband met functie Woord en Daad.

lid rvT voor masteropleiding Besturen van Maatschappelijke organisaties aan de vrije Universiteit van amsterdam. (onbezoldigd)


lid wetenschappelijke adviesraad voor kennisontwikkeling en lectoraten Driestar educatief. (onbezoldigd)

geen risico’s, nevenfunctie past bij functie Woord en Daad en samenwerking Driestar educatief en Woord en Daad.

lid raad van bestuur: drs. dicky nieuwenhuis

neVenfunctIes RIsIcoanaLYse

lid bestuur Partos, Nederlandse branchevereniging voor internationale samenwerking amsterdam. (onbezoldigd)


Member administrative Council eU-Cord, europese vereniging voor christe-lijke organisaties op terrein van internationale samenwerking. (onbezoldigd)


t raaD vaN BesTUUr

naam nevenfuncties

Ds. C. Westerink – voorzitter Predikant

-

J. achterstraat-Floor aa MBasecretaris / Zelfstandig ondernemer

lid raad van Commissarissen rabobank vallei en rijn

P.W. Nobel ra Registeraccountant

Directievoorzitter accountantskantoorlid raad van toezicht stichting Poverty share Investments te (PsI) te gorinchem.

Dr. P. Honkoop MDL-arts

Bestuurslid Nederlandse vereniging voor Maag-, Darm- en leverartsen

Dr. ir. r.a. Jongeneel Universitair docent landbouweconomie en internationale handel

-

Ing. C. van Burg Directeur kapitaalinvesteringen Dow Chemical

lid raad van toezicht stichting Poverty share Investments (PsI) te gorinchemlid Provinciaal Bestuur sgP ZeelandBestuurslid stichting reformatorische Publicatie, prioriteitsaandeelhouder van erdee Media groep

Drs. M. C. van de lagemaat-Maaskant Ma Docente Frans en onderwijsdeskundige

-

Dr. ir. g. Nooteboom Onderzoeker en universitair docent antropologie en ontwikkelingsstudies Universiteit van Amsterdam

Bestuurslid eUrOseas: european association for southeast asian studies

t raaD vaN TOeZICHT

3


FUNCTIes

Functienaam naam medewerker aantal Fte

DIreCTIe

voorzitter raad van bestuur Ir. Jan lock

lid raad van bestuur Drs. Dicky Nieuwenhuis

Directiesecretaresse Tosca van Breda

stafmedewerker Kwaliteitsmanagement Harmke van Ooijen-Oomen

stafmedewerker Interne en Perscommunicatie Drs. Wilma van der Meij-van Doorn

Webmaster lianne van Daalen-Bal

stafmedewerker HrM Herman Hendriks

stafmedewerker ICT Ing. gert-Jan van den Berg

stafmedewerker Beleidsbeïnvloeding Drs. evert-Jan Brouwer

stafmedewerker Beleidsontwikkeling Ir. leen stok

Totaal 8.05

aFDelINg FINaNCe, PrOJeCTaDMINIsTraTIe eN CONTrOl

Manager Finance, Projectadministratie en Control Drs. arnold van Willigen

assistant-manager Finance, Projectadministratie en Control geurt versteeg MBa

Totaal 1.50

UNIT FINaNCe eN CONTrOl

Hoofd unit Finance en Control albert Don

Medewerker unit Finance en Control Peter Zegers

Medewerker unit Finance en Control Bram van Nordennen

Medewerker unit Finance en Control gerrit Jan Klein Beekman

Controller Jarno visser

Medewerker unit Finance en Control Christina Timmer

Totaal 5.27

UNIT PrOJeCTaDMINIsTraTIe

Medewerker unit Projectadministratie Henk swijnenburg

Medewerker unit Projectadministratie Hilda de vries

Medewerker unit Projectadministratie Klaasje Kooiker

Totaal 3.00

UNIT sPONsOrPrOgraMMa

Hoofd unit sponsorprogramma annelien Bom

adm. medewerker unit sponsorprogramma Petra Timmermans-Bos

adm. medewerker unit sponsorprogramma erica de groot

adm. medewerker unit sponsorprogramma Marieke den Hartog

Totaal 2.77

aFDelINg COMMUNICaTIe eN FONDseN

Manager Communicatie en Fondsen rina Molenaar

secretaresse Communicatie en Fondsen Marlies Moret-verwoerd

redactiesecretaris/eindredacteur Communicatie en Fondsen Florence goossens-de groot

Totaal 2.44

UNIT BeWUsTWOrDINg

Hoofd unit Bewustwording (en jongerenactiviteiten) aldwin geluk

Medewerker unit Bewustwording (en jongerenactiviteiten) Herman Hendriks

Medewerker unit Bewustwording (en jongerenactiviteiten) els Hogendoorn

Totaal 2.30

UNIT INsTITUTIONele FONDseN

Hoofd unit Institutionele Fondsen Drs. Pascal Ooms

Medewerker unit Institutionele Fondsen Jan-Frans de Bruijn

Junior medewerker unit Institutionele Fondsen Mr. gerlinde van Wijk-ekelmans

Junior medewerker unit Institutionele Fondsen leonard Walpot

Totaal 3.89

3 FUNCTIes



unIt communIcatIe en fonDsenWeRVIng PaRtIcuLIeRen

Hoofd unit Communicatie en Fondsenwerving Particulieren Corjan rink

Communicatiemedewerker unit Communicatie en Fondsenwerving Particulieren Kees vreeken Ma

redactiesecretaris/(eind)redacteur unit Communicatie en Fondsenwerving Particulieren

Joke Martens-Bevelander

scholenvoorlichter/communicatiemedewerker unit Communicatie en Fondsen-werving Particulieren

Janneke Witzier-Wemmers

Communicatiemedewerker sponsoring unit Communicatie en Fondsenwerving Particulieren

Willemijn Bax-schouten

Coördinator comités en evenementen aart den Braber

Totaal 4.48

unIt fonDsenWeRVIng BeDRIJVen

Hoofd unit Fondsenwerving Bedrijven gideon Davidse

Communicatiemedewerker unit Fondsenwerving Bedrijven Willemijn ten Brinke-Molendijk

assistent Fondsenwerving unit Fondsenwerving Bedrijven Willemien van Wijnen-vos

accountmanager unit Fondsenwerving Bedrijven Wilhelm Doeleman

Totaal 3.45

unIt VeRmogensfonDsen

Hoofd unit vermogensfondsen Wim Hasselman

Medewerker unit vermogensfondsen Frieda Mooij-roeleveld

Totaal 1.55

unIt offIce management

Offi cemanager unit Offi ce Management Jan versteeg

Offi ce Assistent unit Offi ce Management Wilma schoonderwoerd-van Dalen

Medewerker pr/sponsoring unit Offi ce Management ruchama Bom

Telefoniste/Receptioniste unit Offi ce Management lisette den Besten-Kros

Interieurverzorgster unit Offi ce Management rita Uittenbogaard-linstee

Telefoniste/Receptioniste unit Offi ce Management ellen snoek-de vreugd

Totaal 3.70

afDeLIng PaRtneRs en PRogRamma's

Manager Partners en Programma's edwin visser

regiocoördinator Partners en Programma's ellen van den Hil MPHC

regiocoördinator/medewerker Capaciteitsopbouw Partners en Programma's Cees Oosterhuis Msc

regiocoördinator Partners en Programma's Drs. sander verduijn

Coördinator Beleidsbeïnvloeding Zuiden Partners en Programma's Drs. Judith van den Bogaard-Krol

Totaal 5.00

3 FUNCTIes



unIt onDeRWIJs

Hoofd Programma unit Onderwijs Drs. Michelle Hoftijzer-van Berchum

Programmamedewerker unit Onderwijs Drs. greetje al Michael-Urban

Programmamedewerker unit Onderwijs Drs. Jolanda Tal-Bout

Programmamedewerker unit Onderwijs Drs. Henrike Bisschop

Totaal 3.50

unIt BasIsVooRZIenIngen

Hoofd Programma unit Basisvoorzieningen (en Humanitaire Hulpverlening) Ina Hogendoorn

Programmamedewerker unit Basisvoorzieningen (en Humanitaire Hulpverlening) Drs. gerben visser

Programmamedewerker unit Basisvoorzieningen (en Humanitaire Hulpverlening) Ir. Maarten van den Dool

Totaal 2.83

unIt BeRoePsonDeRWIJs en aRBeIDsBemIDDeLIng

Hoofd unit Programma Beroepsonderwijs en arbeidsbemiddeling Cees van Breugel

Programmamedewerker Beroepsonderwijs en arbeidsbemiddeling Drs. Mirjam de vries

Programmamedewerker Beroepsonderwijs en arbeidsbemiddeling Drs. Henrike Bisschop

Totaal 2.50

afDeLIng agRIBusIness enteRPRIse DeVeLoPment

Manager agribusiness enterprise Development Ing. Maarten van Middelkoop

Programmamedewerker agribusinees enterprise Development John lindhout

Programmamedewerker agribusiness enterprise Development Ir. Corstiaan van aalsburg

Junior medewerker agribusiness enterprise Development Marc de leeuw BBa

Totaal 4.00

afDeLIng ResuLtaatmanagement en LeRen

Manager resultaatmanagement en leren Dr. ir. Wim Blok

Coördinator PMel Ir. Wouter rijneveld

Coördinator PMel Drs. Marike de Kloe

senior medewerker PMel Hans schipaanboord

Medewerker PMel Ir. Hanneke Post

Totaal 4.42

afDeLIngssecRetaRIaat

afdelingssecretariaat aeD, r&l, P&P Caroline Noorland-van der slik

Totaal 0.89

Totaal per 31122012 76 medewerkers 65.54

4


OrgaNOgraM

commUnicatie & FondSen

partnerS en programma’S

agribUSineSS enterpriSe

development

reSUltaat -manage ment

en leren

Finance, project-adminiStratie

& control

Logistiek secretariaat voor P&P, AED, R&L

C&F Secretariaat

Bewustwording

Directiesecretariaat

Ict

kwaliteitsmanagement

Beleidsbeïnvloeding

Interne en Perscommunicatie

Beleidsontwikkeling

HRm

raad van toeZicHt

raad van beStUUr

t sITUaTIe T/M 31-12-2012

4 OrgaNOgraM


t OrgaNOgraM DONOrTeaMs

HiërarcHiScH leidinggevende vanUit aFdelingen

manager c&F oF Fp&c manager c&F manager Fp&c manager or&l

FUnctioneel leidinggevende

deSKUndigen in donorteamS

Hoofd van een fondsenwer-vende unit binnen afdeling

c&ffinancieel deskundige Deskundige Pma

donorteam-coÖrdinator (dc)

Deskundige IfVertegenwoordiger projectsecretariaat

4 OrgaNOgraM


t OrgaNOgraM allIaNTIeTeaMs

HiërarcHiScH leidinggevende vanUit tHematiScHe aFdelingen

manager p&p manager ed&ad manager or&l

FUnctioneel leidinggevende rc

deSKUndigen in alliantieteamS

Deskundige onderwijs Deskundige eD Deskundige PmeLregiocoÖrdinator alliantieteam (rca)

Deskundige basisvoorzieningen

Deskundige aD

Deskundige beroepsonderwijs en arbeidsbemiddeling

Deskundige advocacy

5


PrOCesBeHeersINg, rIsICOBeHeersINg

eN veraNTWOOrDINg

1. ALgEMEEN

Woord en Daad kent twee hoofdprocessen als het gaat

om de werving en toekenning van fondsen (donorrol) en

de inhoudelijke fl ankering van partners bij de uitvoering

van programma’s (partnerrol). In het stroomschema bij

paragraaf 3 is de samenhang tussen de twee hoofdproces-

sen weergegeven.

De interne procesbeheersing en controle zijn beschreven

in het Handboek Organisatie waarin zijn opgenomen:

• een overzicht van processtappen per proces en de

onderliggende administratieve procedures;

• handleidingen voor project, donor (inclusief accountabi-

lity), PMel, sponsoring, advocacy, auditing en evaluatie.

Woord en Daad toetst haar processen aan de hand van

drie kwaliteitssystemen. elk systeem heeft zijn eigen

invalshoek en juist de combinatie van systemen omvat de

beide hoofdprocessen op verschillende niveaus.

• CBF-keurmerk, geïntegreerd met de Code goed

Bestuur voor goede Doelen (de Code Wijffels). Het

keurmerk stelt eisen aan bestuur, beleid, fondsenwer-

ving, voorlichting en communicatie, besteding van mid-

delen en verslaggeving. Woord en Daad werkt volgens

de Code Wijffels. Het keurmerk is in 2010 voor drie jaar

verlengd.

• IsO: dit kwaliteitskeurmerk gebruikt Woord en Daad

voor een kritische beheersing, aanpassing en optimali-

sering van de processen. sinds mei 2002 is Woord en

Daad ISO 9001:2000 gecertifi ceerd (categorie 35; het

werven en besteden van fondsen ten bate van armoe-

debestrijding in ontwikkelingslanden). De opvolgingsau-

dit in 2012 verliep goed.

• COsO: dit systeem is vooral gericht op een kritische

beheersing van de fondsenwervings- en fondsenbeste-

dingsprocessen en een betrouwbare verslaglegging in

de jaarrekening. Dit wordt bereikt door een adequate

administratieve organisatie en het daarin opgenomen

stelsel van interne controlemaatregelen.

2. PROCESBEhEERSINg NEDERLAND

BeleidsplanWoord en Daad werkt met een rollend beleidsplan. Het

nu vigerende beleidsplan geldt voor 2011–2015 en is

in 2010 vastgesteld. In oktober 2012 is een addendum

geschreven.

Operationeel jaarplanOp basis van de doelstellingen van het beleidsplan wordt

een operationeel jaarplan geschreven. aan het operatio-

nele jaarplan is de begroting gekoppeld. Het operationele

jaarplan en het budget fungeren als uitvoeringskader voor

de organisatie.

De rvB toetst in hoeverre de uitvoerende organisatie zich

aan het operationele jaarplan als kader houdt. Daartoe

wordt gebruikgemaakt van het koersrapport.

Koersrapport, evaluaties en lerend vermogenelke eerste week van de maand komt het koersrapport op

fi nanciële indicatoren beschikbaar. Elke twee maanden

werkt elke afdeling met een koersrapport op kwalitatief

en op activiteitenniveau. Het fi nanciële koersrapport

is integraal onderdeel van de vergaderingen van het

managementteam. van het meer gedetailleerde twee-

maandelijkse koersrapport wordt tijdens de management-

teamvergadering een samenvatting besproken. Daarin

geven afdelingen aan of de realisatie van doelstellingen op

koers ligt, en zo niet, in hoeverre corrigerende maatre-

gelen nodig zijn. De rvB en later de rvT beoordelen in

hoeverre de corrigerende maatregelen realistisch zijn c.q.

passen in het beleid.

De koppeling tussen ‘beleidsplan - operationeel jaarplan

- koersrapport’ geeft op een eenvoudige en overzich-

telijke wijze zicht op datgene wat er speelt. In de lijn

plan–do–check–act dwingt dat om van de praktijk te leren.

Daarnaast leert Woord en Daad veel uit de gesprekken

met partnerorganisaties, de doelgroep, de achterban en

organisaties met wie ze samenwerkt. Deze leerelementen

worden serieus genomen en doorvertaald in beleid en

organisatie.

Woord en Daad voert systematisch evaluaties uit. In

de evaluaties wordt naast cijfers ook gekeken naar de

daadwerkelijke impact van haar werk op het leven van

mensen in het Zuiden. Door middel van leerinventarisaties

wordt systematisch gevolgd of en hoe geleerde lessen uit

evaluaties en onderzoeken opgevolgd en/of geïmplemen-

teerd worden.

Interne auditsIn het verslagjaar zijn door de medewerker

Kwaliteitsmanagement op een aantal afdelingen interne

audits uitgevoerd. De resultaten van de audits zijn

onderwerp van bespreking in de vergaderingen van het

managementteam. Corrigerende maatregelen worden

daar afgesproken en getoetst.

De afdeling Finance, Projectadministratie en Control

(FP&C) voert per kwartaal een check uit op het

5PrOCesBeHeersINg, rIsICOBeHeersINg

eN veraNTWOOrDINg


functioneren van de interne controlemaatregelen en

rapporteert hierover naar de rvB. De externe accoun-

tant maakt ook gebruik van deze verslagen en de hieraan

gekoppelde eventuele acties bij de beoordeling van het

functioneren van de interne controlesystematiek. In

verband met de vertraagde invoering van ICT is de check

in 2012 maar een keer volledig uitgevoerd (in het laatste

kwartaal).

ALgEMENE OPMERKINgEN BIJ DEELPROCESSEN IN NEDERLAND

Communicatie en FondsenUitgangspunt bij de samenstelling van het voorlichtings-

materiaal is dat de informatie overeenkomt met de werke-

lijkheid. De fondsenwerving vindt plaats door middel van

magazines, websites, advertenties, rapportages, voor-

lichting, mailings, activiteiten van comités en persoonlijke

contacten. gedurende het jaar wordt er door de afdeling

FP&C een trendanalyse gedaan van alle inkomsten per

specifi eke doelgroep. Door responsmeting gaat Woord en

Daad steeds na welke wijze van fondsenwerving binnen

de gegeven kaders het meest effectief en effi ciënt is. Deze

gegevens vormen input voor de analyses en het marke-

tingplan van de afdeling Communicatie en Fondsen.

Bij de verwerking van de inkomende geldstroom volgt

Woord en Daad de procedures uit haar Handboek voor de

Organisatie. De inkomsten rekent Woord en Daad toe aan

het doel waarvoor ze gegeven zijn. Is geen doel aangege-

ven, dan vindt boeking plaats op het algemeen fonds.

Bij het opbouwen van de database van gevers houdt

Woord en Daad rekening met de regelgeving in het kader

van de privacywetgeving.

VerslagleggingDe jaarrekening stelt Woord en Daad op volgens de

‘richtlijn verslaggeving Fondsenwervende Instellingen’.

Conform deze richtlijn bestaat het jaarverslag naast de

balans en rekening van baten en lasten, uit een verant-

woordingsverklaring en de begroting voor het volgende

jaar.

BelastingwetgevingMet betrekking tot de verkoop van goederen, waarvan

Woord en Daad de winst gebruikt voor de doelstelling,

heeft de stichting te maken met omzetbelasting. Per kwar-

taal worden de verschuldigde bedragen aangegeven en

betaald. er zijn afspraken gemaakt met de belastingdienst

over de praktische invulling met betrekking tot de verkoop

door comités.

Onze naamDe naam van Woord en Daad is gedeponeerd bij het

Benelux-merkenbureau. sinds begin 2002 is dit binnen het

geheel van de europese Unie een beschermde naam.

Bij het deelnemen aan samenwerkingsverbanden met

andere organisaties gaat Woord en Daad altijd nauwkeu-

rig na of en zo ja hoe de samenwerking past binnen haar

doelstelling en bij haar doelgroep. Bovendien is absolute

voorwaarde dat binnen zo’n samenwerkingsverband in

alle vrijheid het eigen karakter van Woord en Daad en de

reformatorische identiteit van de stichting gehandhaafd

kan worden.

Raad van toezicht Bij de benoeming van de leden van de rvT wordt gekeken

naar hun verbondenheid met de achterban. alleen dege-

nen die zich verbonden weten met en staan in de gerefor-

meerde gezindte en van daaruit de grondslag en het doel

van de stichting van harte onderschrijven, komen voor

benoeming in aanmerking. Daarnaast spelen specifi eke

profi elen mee in de open werving.

Raad van bestuureen van de belangrijkste bevoegdheden van de rvT is het

benoemen en eventueel ontslaan van de rvB. Naast hoge

eisen aan professionaliteit stelt Woord en Daad ook hoge

eisen aan de identiteit van de leden van de rvB. Deze

eisen liggen in lijn met de eisen die gesteld worden aan de

leden van de raad van toezicht.

Personeelsbeleidselectie en benoeming van personeel vinden plaats door

een selectiecommissie. In die commissie zit behalve de

rvB ook de manager van de betreffende afdeling. Bij de

defi nitieve benoeming speelt, behalve kennis en kunde,

ook de identiteit (zie ook raad van toezicht) van de kandi-

daat een rol. De bevoegdheid tot benoeming en ontslag

berust bij de rvB.

Woord en Daad volgt ten aanzien van de salarisstructuur

de BBra-systematiek. Daarnaast is blijvend gekozen voor

eigen arbeidsvoorwaarden. Inschaling vindt plaats via het

Fuwasys.

InformatiesysteemIn 2012 is Woord en Daad overgegaan op informatie-

systeem Pluriform. Het is de bedoeling dat ook regionale

allianties gebruik kunnen maken van het systeem. Met dit

systeem is W&D in staat snelle service aan haar relaties

te realiseren, en relevante managementinformatie aan te

leveren.


eN veraNTWOOrDINg


Signalen, complimenten en klachten als onderdeel van het kwaliteitssysteemWoord en Daad realiseert zich: waar gewerkt wordt, wor-

den fouten gemaakt. Daarom is de mogelijkheid voor het

deponeren van een klacht over de werkwijze van Woord

en Daad van groot belang. Uiteraard mogen mensen ook

laten weten welke manier van werken ze op prijs stellen.

Daarom kent Woord en Daad een procedure voor signa-

len, klachten en complimenten.

Woord en Daad vindt dat de mogelijkheid er moet zijn

uiteindelijk bij de rvT aan te kloppen. Die mogelijkheid

is vastgelegd in de klachtenprocedure. Deze is er voor

vrijwilligers zoals comitéleden, donateurs, en andere

samenwerkingsorganisaties – inclusief onze partners in

het Zuiden. De procedure is op aanvraag beschikbaar. In

hoofdstuk 3 wordt in een oogopslag over de jaren 2010–

2012 een overzicht gegeven van de aard en afhandeling

van signalen, complimenten en klachten.

Comités en RegioOndernemersDe naam Woord en Daad wordt niet alleen uitgedragen

door de rvB en medewerkers in de organisatie. Woord en

Daad zou Woord en Daad niet zijn zonder het grote aantal

comitéleden en vrijwilligers die zich jaar in jaar uit, belan-

geloos voor het werk van de stichting inzetten. voor de

comités is het Handboek Comités het uitgangspunt voor

hun werkwijze en de verantwoording over hun werkwijze.

Overeenkomst voor leden van de comités en RegioOndernemersMet het sluiten van een overeenkomst met comitéleden

neemt de stichting de aansprakelijkheid voor schade en

dergelijke op zich. anderzijds verbindt het comitélid zich

met zijn handtekening aan de werkwijze, zoals die in de

richtlijn is aangegeven als passend bij het karakter van

Woord en Daad. Wijkt een comitélid in leef- en handel-

wijze van de richtlijn af, dan heeft het lokale bestuur van

een comité en de rvB van de stichting de mogelijkheid de

overeenkomst op te zeggen.

Met de regioOndernemers wordt per groep een overeen-

komst gesloten die ondertekend wordt door de voorzitter.

Hiermee verbindt de groep zich aan de stichting zoals

hierboven is beschreven.

Werkwijze en fi nancieel beheer in comitésBinnen de comités gaat heel wat geld om. Het is dus

ook logisch dat Woord en Daad hoge eisen stelt aan de

werkwijze, verslaggeving en controle binnen een comité.

Ook als geld aan een comité wordt gegeven, moet de

gever er in alle gevallen zeker van zijn dat het geld ook

terechtkomt bij het doel waarvoor hij of zij het geeft. In het

Handboek Comités staan richtlijnen voor de activiteiten

van de comités. Ook geeft het handboek richtlijnen over

de verslaglegging. Tevens is er een online softwarepakket

beschikbaar, zodat comités het jaarverslag eenvoudiger

kunnen samenstellen.

Na de afsluiting van het boekjaar stelt de penningmees-

ter van het comité zijn jaarverslag op. Ook vindt binnen

het comité een kascontrole plaats. vervolgens wordt het

jaarverslag, na voltooiing, mede ondertekend door de

voorzitter en gaan de verslagen naar het kantoor van de

stichting. Deze verslagen worden door de afdeling FP&C

gecontroleerd. Tevens dient deze afdeling als vraagbaak

voor penningmeesters. De accountant betrekt vervolgens

de verslagen bij de controle. Bovendien worden enkele

comités ter plaatse gecontroleerd.

Samenwerkingsverbanden in Nederland en Europaaan het lidmaatschap van of participatie in samenwer-

kingsverbanden ligt altijd een besluit van de rvB ten

grondslag. Woord en Daad participeert alleen in die

netwerken en samenwerkingsverbanden die voor haar of

haar partnernetwerk een toegevoegde waarde hebben.


eN veraNTWOOrDINg


3. PROCESBEhEERSINg VAN PROgRAMMA’S (INCLUSIEF PROCESSChEMA); PARTNER EN DONORROL

aaNvrageN raPPOrTages

FondSenWervingSactiviteitenen begeleiding comiteS

lobby en beWUStWording

partner 1

Projectrealisatieen PMel

partner 4


partner 3


Wd partner

expertise-inbreng en kwaliteitsborging

partner 2


Hoofdprocessen Woord en Daad in haar hele context

infostroom/contacten

geldstroom

Woord en Daad (Nederland)

Comites

achterban & andere fondsenverstrekkers

saTTelIeTParTNer

regio-allianties/partnerorganisaties

WD Donor

WD Partner

ParTNeraDvIes

WD

verStreKKen FondSen voor projecten

activiteiten comiteS

donorteambeoordeling plannen op donorcriteria

FondStoeKenningdoor managerS Wd donor

alliantieteambeoordeling plannen op partnercriteria

geZamenlijKe projectrealiSatie en pmel

CONTraCTeN eN raPPOrTageFOrMaTs


eN veraNTWOOrDINg


Alliantiessinds de samenwerking in allianties een feit is valideert

Woord en Daad haar beleid met Zuidelijke partners. Ook

beoordelen allianties jaarlijks het functioneren van Woord

en Daad door middel van tevredenheidsonderzoeken of

rondetafelsessies waar over en weer gekeken wordt waar

verbeterpunten voor Woord en Daad liggen. Binnen de

allianties vindt er kennisuitwisseling plaats op het gebied

van vakexpertise, lokale of regionale fondsenwerving en

ontwikkeling van beleid in de regio. Binnen het beleid zijn de

drie onderdelen directe armoedebestrijding, maatschappij-

opbouw en beleidsbeïnvloeding, speerpunten. elke alliantie

sluit een raamwerkovereenkomst met Woord en Daad

waarin belangrijke speerpunten vanuit het beleid en samen-

werking in de komende jaren worden beschreven. Deze

raamwerkovereenkomst wordt door de voorzitter van de

alliantie en de raad van bestuur van Woord en Daad gete-

kend. Jaarlijks vinden er alliantievergaderingen plaats in de

regio, waarbij Woord en Daad als alliantielid vanuit W&D

Partner lid is. Onderdelen van deze vergaderingen worden

door W&D Donor en de raad van bestuur bijgewoond.

PartnerrolDe rol van W&D Partner is georganiseerd via de alliantie-

teams. De alliantieteams begeleiden en ondersteunen de

regionale alliantie in het opstellen van (meerjarenbeleids)

plannen en het doen van aanvragen bij donoren, waaronder

W&D Donor. Het alliantieteam toetst in overleg met de

partnerorganisatie of de plannen voor W&D-Donor vol-

doen aan de kwaliteitseisen. Het Woord en Daad beleids-

plan -dat gezamenlijk met partners is opgesteld- vormt

hiervoor het uitgangspunt. In het (meerjarenbeleids)plan is

ook de visie op het werk in het Zuiden beschreven vanuit de

Theory of Change (zie bijlage 8). Zowel bij programma-aan-

vragen als bij rapportages is de partnerrol vooral begelei-

dend. Medewerkers van Woord en Daad hebben expertise

op het programma en de context, en kijken samen met de

partner hoe programma’s verbeterd kunnen worden. Dit

alles met optimale samenwerking met diverse actoren in de

lokale context waar de partnerorganisatie werkt. Daarbij

wordt op alliantieniveau gekeken welke zaken er in de regio

spelen en gezamenlijk opgepakt kunnen worden. Om part-

ners in staat te stellen een lerende organisatie te zijn vinden

er PMel-bezoeken plaats.

Donorrol, toekenning van fondsen, monitoring, resultaat en contractmanagement en auditingDe aanvragen die vanuit de regionale allianties bij W&D

Donor binnenkomen worden op basis van de donorcriteria

beoordeeld. Hierin worden de volgende punten meege-

nomen: het op orde hebben van planning, monitoring en

auditsystemen, de capaciteit van (fi nancieel) management,

duurzaamheid van programma en de effectiviteit en effi -

ciëntie daarvan. Ook de mogelijkheid tot fondsen werven

voor het programma speelt een rol, waarbij W&D Donor

de partner stimuleert ook via andere (lokale) donoren te

cofi nancieren. Op deze manier wordt de afhankelijkheid van

één donor ontmoedigd. In de toekenningen wordt ook het

trackrecord van de partner meegenomen voor wat betreft

tijdigheid en volledigheid van rapportages. Het ingevulde

beoordelingsformulier van W&D Donor wordt met de

partner gedeeld, wat de transparantie van de beoordeling

bevordert. Op deze manier weet de partner ook op welke

punten het programma nog verbeterd kan worden in de

ogen van W&D Donor.

Naast het toekennen van fondsen is het ook belangrijk de

programma’s te monitoren. Woord en Daad Donor heeft

hiervoor een accountability manual opgesteld en deze met

partners tijdens alliantiemeetings in 2011 gedeeld. In het

accountability manual staat het beleid beschreven rond

verantwoording van gelden en de maatregelen die Woord

en Daad hierbij treft. Partners worden periodiek bezocht; in

de meeste gevallen een keer in de drie jaar, waarbij na een

fi nancieel werkbezoek tussentijds ook nog een fi nanciële

audit volgt om zaken goed te monitoren.

als afronding van de goedkeuring ondertekent W&D Donor

met de partner een contract. Dat contract is onderdeel van

een meerjarenovereenkomst. er zijn afspraken gemaakt

t.a.v. toekenning, te behalen resultaten (inclusief sturing

daarop), rapportage en verantwoording en afspraken

over betalingen c.q. verplichtingen van beide zijden rond

betalingen.

Strategische meerjarenplannen; overeenkomstenMet vrijwel alle partners zijn strategische meerjarenover-

eenkomsten gesloten. Deze overeenkomsten plaatsen de

programma’s in een langetermijnperspectief. Woord en

Daad spreekt na goedkeuring onder voorwaarden ook

een committering aan de fi nanciering uit. Jaarlijks wordt

defi nitieve fi nanciering toegekend. In die toekenning wordt

het strategisch meerjarenplan als kader meegenomen, maar

spelen ook afwegingen vanuit de jaarlijkse resultatenrap-

portage een rol.

Op basis van de goedkeuring worden contracten gesloten,

waarin onder andere doelstellingen, verwachte resultaten,

het goedgekeurde bedrag en voorwaarden ten aanzien van

uitvoering en rapportage zijn opgenomen.

Aangaan en stoppen van een partnerrelatieWoord en Daad wil met name in afrika groeien. Hiervoor

worden nieuwe partnerrelaties aangegaan, die soms


eN veraNTWOOrDINg


vanuit Woord en Daad en soms vanuit de allianties wor-

den voorgedragen. De alliantie bekijkt of de potentiële

partnerorganisatie meerwaarde heeft voor de alliantie

en kan besluiten deze als lid op te nemen. W&D Partner,

als lid van de alliantie, heeft hier ook een stem in; de

meerderheid van de alliantie beslist echter. W&D Donor

kijkt aan de hand van een organisatiebeoordeling of de

potentiële partner in aanmerking komt voor fondsen

vanuit Woord en Daad. als dat het geval is wordt er

een fi nanciële audit gedaan om ook een onafhankelijke

rapportage over de organisatie te hebben. De raad van

bestuur beslist uiteindelijk over het al dan niet aangaan

van de partnerrelatie en neemt hierbij de adviezen van

W&D Partner en W&D Donor mee. Nadat de relatie is

aangegaan wordt met een beperkt budget gestart in

het eerste jaar. Daarna wordt gekeken of er voldoende

vertrouwen is om het budget uit te breiden. als Woord

en Daad besluit geen fondsen toe te kennen aan de

betreffende partner, kan de alliantie alsnog besluiten

deze partner toch als lid op te nemen. In dat geval zal

vanuit Woord en Daad, die lid is van de alliantie, vanuit

de partnerrol wel met deze organisatie samengewerkt

worden.

als een samenwerking in de praktijk tegenvalt of toe-

gevoegde waarde in de lokale context nihil blijkt, bouwt

Woord en Daad in goed overleg met de partnerorga-

nisatie fondsen af. De partnerorganisatie kan echter

desgewenst wel alliantielid blijven en kennis en expertise

delen. In het geval van corruptie of besteding van geld

voor een ander doel dan waar het voor gegeven is zal er

sprake zijn van een snelle afbouw.

Invloed van andere belanghebbenden op het beleid van Woord en DaadNaast Zuidelijke partners hebben ook Nederlandse

belanghebbenden via evaluaties inbreng op het beleid

van Woord en Daad. Dat gebeurt via jaarlijkse eva-

luaties vanuit het personeel (ondernemingsraad), de

comités (via de klankbordgroep voor comités), de

bedrijven (via de coördinatiegroep van het Business

Platform) en de vermogensfondsen (via de adviesgroep

vermogensfondsen).

Normpercentages overheadvoor overhead werkt Woord en Daad met het per-

centage kostenbeheer en administratie (bestuurlijk

gemaximeerd op 3,1 procent) en het percentage kosten

eigen fondsenwerving (gemaximeerd op 6 procent).

Beide percentages worden gemaximeerd in een over-

headpercentage over de totale omzet. Dit percentage is

gemaximeerd op 7,5 procent.

Programma’s/activiteiten binnen de doelstelling die gebon-

den zijn aan een maximumpercentage van de omzet

Woord en Daad voert binnen haar doelstelling het

bewustwordingsprogramma en diverse activiteiten uit

die gemaximeerd zijn aan percentages van de omzet of de

bestedingen. Deze programma’s betreffen:

• Bewustwording. Dit programma mag maximaal 3 pro-

cent nemen van de omzet (gemiddeld percentage over

drie jaar).

• Planning, monitoring, evaluatie en leren: 5 procent van

de bestedingen.

• Inzet Nederlandse staf voor partnerrolactiviteiten bij

partners en allianties: 5 procent van de bestedingen.

• Directe alliantiekosten ten behoeve van de allianties,

zoals vergaderkosten/uitwisseling etc.: maximaal 1% van

de bestedingen.

4. RISICOMANAgEMENT

AlgemeenDoor de beheersing van processen borgt Woord en Daad

de koppeling tussen missie, doelstelling, beleid en operatio-

neel jaarplan. Binnen de processen is daarmee al sprake van

risicobeheersing en bescherming van haar naam. De in deze

paragraaf genoemde risico’s betreffen vooral onderdelen

die niet of lastig in de beschreven processen te vangen

zijn. Ook in 2012 is gebleken dat de getroffen maatregelen

adequaat zijn met betrekking tot onderstaande risico’s.

Risico’s in de werkomgevingDe werkomgeving in het Zuiden is niet altijd stabiel. Omdat

dit tot de externe factoren behoort, is het beleid van Woord

en Daad erop gericht dit risico te spreiden. In dat kader

streeft Woord en Daad naar verdeling van partners en

programma’s over landen en regio’s.

Per regio en land is een plafond in bestedingen vastgesteld.

Op projecten programmaniveau wordt per partner boven-

dien een inschatting gemaakt van risico’s die spelen. Per

contract worden die risico’s in kaart gebracht en worden

er eventueel te nemen maatregelen benoemd. In dat kader

spelen evaluaties een belangrijke rol (zie hoofdstuk 2.8.4).

Risico’s op organisatieniveaueen tweede risico dat Woord en Daad op organisatie-

niveau loopt, is het risico dat inkomsten achterblijven

bij uitgaven. Basaal wordt dit risico afgedekt door bij de

liquiditeits- en vermogensplanning voldoende reserves

aan te houden. Bovendien worden verplichtingen direct

geboekt, zodat bij een positieve vermogenspositie Woord

en Daad altijd in staat is haar aangegane verplichtingen

na te komen. vanaf 2008 werkt Woord en Daad met drie


eN veraNTWOOrDINg


inkomstencategorieën. De inkomstencategorie met vaste of

contractueel vastgelegde inkomsten vormt de kern van de

begroting. De programmaonderdelen die aan de uitgaven-

kant aan deze kern gekoppeld zijn, worden aan het begin van

het begrotingsjaar volledig goedgekeurd. De uitgaven die

aan categorieën gekoppeld zijn met een hoger risicoprofi el

worden pas goedgekeurd als de inkomsten gerealiseerd zijn.

In contracten met partners wordt benoemd onder welke

voorwaarden fondsen beschikbaar komen, indien fi nancie-

ring gekoppeld is aan inkomsten met een hoog risicoprofi el.

Het geheel van maatregelen lijkt adequaat te zijn.

Risico’s in de groeistrategieeen derde risico ligt in de uitvoering van de groeistrategie.

Omdat Woord en Daad hecht aan een hoog kwaliteitsni-

veau wordt voortdurend gewerkt aan de versterking van

het kwaliteitsniveau van het partnernetwerk (binnen het

sPN-programma, zie pagina 33), en de uitbreiding van het

netwerk.

Koersrisico’sBij de uitvoering van de programma’s is altijd een koers-

risico. vele van de lokale valuta’s volgen de trend van de

dollar, zodat de verhouding euro/dollar belangrijk is bij de

koersrisico’s. De koersrisico’s neemt Woord en Daad gedu-

rende het jaar voor haar rekening. De reden hiervoor is dat

Woord en Daad over het algemeen fi nancieel sterker is dan

haar partnerorganisaties. Bovendien heeft Woord en Daad

(in tegenstelling tot partnerorganisaties) met meerdere

lokale valuta’s te maken waarover risico wordt gelopen.

Hierdoor ontstaat een meer afgewogen risico, aangezien

valuta’s tegen elkaar in kunnen werken.

verder wordt optimale transparantie geborgd doordat

projecten in lokale valuta aanvaard, betaald en door de

partnerorganisatie besteed worden. Het risico op eventuele

fraude met omwisselen wordt hierdoor sterk beperkt. vanaf

2011 wordt een buffer voor koersverliezen opgebouwd, om

in de toekomst deze risico’s nog beter op te vangen. Deze

strategie werkt naar behoren.

Evenwicht en verbinding tussen uitgaven en inkomsten; reservesDe opbouw van het operationeel jaarplan is afgestemd op

een evenwicht tussen uitgaven en inkomsten: bestedingen

dienen gekoppeld te zijn aan specifi eke inkomsten vanuit

fondsenwerving. Bij het defi nitief aanvaarden van projecten

en programma’s wordt rekening gehouden met het besteed-

bare vermogen en het vastgelegde vermogen in bestem-

mingsfondsen. In het koersrapport geeft de rvB inzicht in

de verhouding tussen beschikbare middelen en uitgaven. In

incidentele gevallen kan tot een hoger bedrag dan beschik-

baar goedgekeurd worden. In die gevallen moet Woord en

Daad echter met een redelijke mate van zekerheid kunnen

aannemen dat de fondsen in het lopende boekjaar binnen

zullen komen.

Onderdeel van de reserves is de continuïteitsreserve. Het

doel van deze reserve is tweeledig:

• het garanderen van liquiditeiten om tijdig aan de project-

verplichtingen te kunnen voldoen;

• opvang voor de organisatiekosten bij terugloop van de

inkomsten.

De continuïteitsreserve heeft het niveau van 7,5 procent

van de geraamde inkomsten van het volgende jaar. Dit past

ruimschoots binnen de kaders van de ‘richtlijn reserves

goede Doelen’ van vFI (vereniging Fondsenwervende

Instellingen). Zie hiervoor ook de toelichting in de jaar-

rekening. Gezien het risicoprofi el van Woord en Daad

acht het bestuur een continuïteitsreserve van 7,5 procent

voldoende.

Beleggingsbeleid en vermogensbeheerDoordat aanvaarde projecten meestal in termijnen betaald

worden en het opstarten van nieuwe projecten tijd vergt,

zijn er tijdelijke liquiditeiten aanwezig. Deze worden

risicoloos belegd op spaarrekeningen met een goede rente

zonder opnamebeperkingen.

Woord en Daad volgt vFI Handreiking verantwoord

vermogensbeheer fondsenwervende instellingen. De

overtollige liquiditeiten worden belegd bij de huisbankier

(rabobank). De rabobank heeft beleid ontwikkeld op het

gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen en

duurzaam beleggen/investeren. De niet-fi nanciële criteria

die genoemd worden in de handreiking worden ingevuld via

het beleid dat de rabobank ontwikkeld heeft.

sinds 2009 heeft Woord en Daad in het kader van de

doelstelling participaties aangekocht in het Oikocredit

Nederland Fonds (zie hiervoor verder ook de jaarrekening).

VeiligheidsbeleidWoord en Daad hanteert voor mensen die onder verant-

woordelijkheid van Woord en Daad reizen een veiligheids-

beleid. Dit beleid ligt vast in het veiligheidsmanual en mede-

werkers ondertekenen een veiligheidsbeleidsverklaring

(waarin ze zich conformeren aan het naleven van de regels).

Binnen het veiligheidsbeleid geldt een apart crisismanage-

ment voor veiligheidsincidenten. reizigers krijgen zo nodig

een veiligheidstraining. .

CrisismanagementTot slot hanteert Woord en Daad een crisiscommunicatie-

plan dat zo nodig elk jaar wordt geactualiseerd.

6


ONDerZOeKsraPPOrT

7


sTaKeHOlDers eN NeTWerKeN

naam organisatie of netwerk aard samenwerking

BRancHeoRganIsatIes en BReDe netWeRken

eU-Cord, europees netwerk voor christelijke organisaties actief in noodhulp en ontwikkelingssamenwerking

actieve participatie in trajecten van eU-Cord rond beleidsbeïnvloeding in Brussel (met name ten aanzien van vakonderwijs en –training) en institu-tionele fondsen. Daarnaast is er regelmatig uitwisseling op het terrein van EU-regelgeving m.b.t. fi nanciën en auditing. Lid raad van bestuur is lid van administrative Council.

ICCO alliantie/CO-Prisma samenwerkingsverband in het kader van MFs2 met strategische doelstelling om per 2015 via ICCO-coöperatie op programmatisch niveau in het Zuiden samen te werken en fi nanciering binnen te halen. Woord en Daad participeert in het programma basisgezondheidszorg en voedselzekerheid. voorzitter rvB is bestuurslid van CO-Prisma.

Partos, branchevereniging voor particuliere internationale samenwerking in Nederland

• lid van de rvB is bestuurslid Partos.

• Participatie in Kwaliteitshuis Partos en PMel-groep die Partos richting ministerie vertegenwoordigt.

• Participatie in lobbynetwerk Partos dat o.a. reactie verzorgde op begroting ontwikkelingssamenwerking.

• Kennisuitwisseling tijdens bijeenkomsten op het vlak van fi nanciën en regelgeving rond bijvoorbeeld MFs2 en BTW.

Prisma, vereniging van christelijke organisaties op terrein van ontwikkelings-samenwerking en diaconaat

• Platform voor christelijke ontwikkelingsorganisaties voor bezinning, discussie en opinievorming. samenwerking op inhoudelijk programmatisch gebied, gezamenlijke fondsenwerving, belangenbehartiging vanuit oogpunt christelijke organisaties.

• Participatie in secties hiv en aids/srgr, bezinning, lobby, communicatie en bewustwording. Inhoudelijke en strategische bijdrage aan koers vereniging Prisma, ICCO-alliantie en CO-Prisma.

Woord en Daad-red een Kind alliantie alliantie in het kader van MFs2 met strategische doelstelling om per 2015 kwalitatief goede geïntegreerde programma’s t.a.v. onderwijs, TveT en JBs, aD te hebben.

stichting gemeenschappelijke evaluaties stichting die opgezet is om in kader van MFs2 voor alle deelnemende allianties MFs2-brede evaluaties uit te voeren. voorzitter rvB is lid van het stich-tingsbestuur (penningmeester), medewerker maakt deel uit van de interne referentiegroep.

samenWeRkIng RonD PRogRamma’s In Het ZuIDen

Afl atoun Afl atoun is een organisatie die gratis curricula en training voor social/fi nancial education beschikbaar stelt (voor formal/non-formal education – 6-18 jr.). Partners moeten zelf betalen voor de materiaal- en kopieerkosten. Woord en Daad wil het gebruik van dit materiaal door partners stimuleren in het kader van ‘life skills’.

agriProFocus (aPF), netwerk dat zich richt op het bevorderen van boerenondernemerschap

Woord en Daad is lid van aPF, samenwerking richt zich op uitwisseling, leren en beleidsbeïnvloeding.

Cluster Humanitaire Hulpverlening (Dorcas, Tear, red een Kind, ZOa, Woord en Daad)

Coördinatie en samenwerking van noodhulpacties. In 2012 betrof het een gezamenlijke actie voor droogte sahel.

eTC leusden Capaciteitsopbouw in Benin, georganiseerd en voor 50% gefi nancierd door eTC.

Incluvest bv Investeringsmaatschappij gericht op inclusief investeren in ontwikke-lingslanden. Nauwe samenwerking in het kader van programma agri- en Bedrijfsontwikkeling.

lepraZending Woord en Daad steunt in MFs2 een project van lepraZending in India (TlMI) met 2 vakscholen en 4 community based TVET-units. Het gaat om fl exibele skills training in rurale context.

MDF Training en Consultancy Capaciteitsversterking en positionering van Zuidelijke allianties en training van alliantieteams.

Oikocredit verstrekken van garanties aan Woord en Daad business partners in het Zuiden.

PUM (Programma Uitzending Managers), uitzending van senior experts naar het Zuiden

samenwerking vanuit programma Bedrijfsontwikkeling Woord en Daad en PUM (expertise resource op afroep).

vereniging Personele samenwerking Ontwikkelingsorganisaties (PsO) PsO ondersteunt programma voor capaciteitsopbouw partners en Zuidelijke allianties. eind 2012 werd PsO opgeheven. Woord en Daad speelde actieve rol in overdracht van aantal PsO-taken naar Partos.

7 sTaKeHOlDers eN NeTWerKeN


naam organisatie of netwerk aard samenwerking

netWeRken VooR BeLeIDsBeïnVLoeDIng

Bangladesh Platform Participatie binnen het Bangladesh Overleg voor Ontwikkeling en Mensen-rechten (BOOM).

Coordination europe-Haiti Platform uit 8 europese landen, dat opkomt voor duurzame economische ontwikkeling en versterking van de landbouwsector in Haïti. De lobbyist van Woord en Daad is sinds 2011 voorzitter.

Family Facts Kennisnetwerk rond positie van het gezin in ontwikkelingslanden. In 2012 werd besloten het netwerk op te heffen omdat het onvoldoende functioneerde.

global Campaign for education lobbyen kennisnetwerk op het gebied van onderwijs. als lid van het netwerk actieve deelname aan beleidsbeïnvloeding van gCe.

Plataforma C Christelijk netwerk in Zuid-amerika dat overheidsbeleid wil verbeteren op terrein van kindveiligheid.

Overige netwerken geregelde samenwerking in kader van beleidsbeïnvloeding met: agriPro-Focus, Better Care Network, CaBa werkgroep (Children affected By aids), sharenet, Dutch Coalition for Disability and Development, Child en Youth rights Initiative, lobbygroep van Partos.

kennIsInsteLLIngen

Institute for social studies (Iss) samenwerking rond kennisprogramma voor bedrijfsontwikkeling in het Zuiden.

Universiteit van amsterdam (Uva) Participatie door Woord en Daad, samen met ICCO en Prisma, in onderzoek van de Uva (Ton Dietz) naar nieuwe methoden voor impactmeting.

Christelijke Hogescholen (CaH en CHe) Christelijke agrarische Hogeschool Dronten en Christelijke Hogeschool ede zijn betrokken bij curriculumontwikkeling voor Hope University College (ethiopië).

Driestar educatief • strategische samenwerking voor de periode 2010-2015 die zich richt op kwaliteitsversterking van onderwijs in ontwikkelingslanden en bewust-wording d.m.v. uitwisseling tussen docenten en studenten in Nederland en het Zuiden. verder steunt Woord en Daad actief het lectoraat rond leraarschap en is er samenwerking rond de rol van ICT in onderwijs.

• voorzitter van de raad van bestuur is lid van de Wetenschappelijke advies-raad Kennisontwikkeling en lectoraten van Driestar educatief.

groenhorst College gezamenlijke capaciteitsontwikkeling en fondsenwerving voor agrarisch Beroepsonderwijs.

netWeRken RonD fonDsenWeRVIng

Centraal Bureau Fondsenwerving (CBF) lidmaatschap CBF.

Charitas vFI-inkoop realiseert inkoopbesparingen voor aangesloten goede doelen.

NCDO Financiering van fondsenwervingsacties en bewustwordingsactiviteiten van lokale comités en andere vrijwilligersgroepen.

vereniging Fondsenwervende Instellingen (vFI) lidmaatschap vFI.

netWeRken RonD BeWustWoRDIng

Calvijn College en Hoornbeeck College Uitwisseling tussen Nederlandse vakscholen en vakscholen in het Zuiden (zowel studenten als docenten).

Just Care, samenwerking van Woord en Daad, ZOa en middelbare scholen Ontwikkeling van lesmateriaal voor middelbare scholen rond armoedebestrijding.

WWKidz, samenwerking van Uitgeverij Jongbloed, Columbus Heerenveen, ZOa en Woord en Daad

Ontwikkeling van leesboeken en bijbehorend lesmateriaal voor kinderen uit groep 7 en 8.

ZOa Woord en Daad voert samen met ZOa de campagne Wees eerlijk, gericht op duurzaamheid.

8


THeOrY OF CHaNge

AChTERgROND VISIE OP VERANDERINg

Armoedebestrijding. Dat is de ‘core business’ van Woord en Daad en haar partners in de 19 landen waar we werkzaam zijn. Maar wat bedoelen we eigenlijk met armoedebestrijding? Met welke ogen kijken we naar mensen die leven in armoede? hoe gaan we om met de vele complexe factoren die vaak ten grondslag liggen aan armoede en achterstand? Belangrijke vragen waar geen simpel antwoord op gegeven kan worden. Woord en Daad en haar partners zijn in gesprek gegaan over deze vragen en hebben een gezamenlijke ‘visie op verandering’ ontwikkeld. Verandering van mensen en samenlevingen, daar gaat het tenslotte ten diepste om bij armoedebestrijding.

Woord en Daad en partners maken in hun werk voortdu-

rend keuzes. Die keuzes hebben vaak direct weerslag op

de mensen met wie we werken, binnen de organisatie of

in de projecten. vandaar dat we eraan hechten dat de visie

achter die keuzes helder is, en dat die keuzes verankerd zijn

in een aantal centrale kernwaarden. De centrale visie van

Woord en Daad en partners is dat we gezamenlijk willen

bijdragen aan armoedebestrijding en daarmee mensen

willen versterken om duurzame verandering in hun leven

tot stand te brengen. Die kernwaarden zijn allemaal direct

te herleiden tot Bijbelse principes, die Woord en Daad

en partners wereldwijd met elkaar delen: medeschepsel,

medeverantwoordelijkheid, mede-lijden, rentmeester-

schap en wederzijdse afhankelijkheid. Doordat iedereen

zich heeft verbonden aan deze kernwaarden, kunnen we

elkaar over en weer kritisch bevragen op de vertaling van

deze waarden in ons concrete werk.

Daarnaast hebben we met elkaar een aantal ‘ontwik-

kelingsprincipes’ vastgesteld. Het gaat om principes die

te maken hebben met de kwaliteit en relevantie van het

werk, waaraan Woord en Daad en partners zich commit-

teren. ‘eigenaarschap’ is zo’n principe, dat benadrukt dat

uiteindelijk altijd de mensen om wie het draait –de armen-

eigenaar moeten zijn. een hulporganisatie kan nooit de

eigenaar zijn van de ontwikkeling van de mensen met wie

ze werkt, omdat we geloven dat ieder mens eigen verant-

woordelijkheid van god heeft ontvangen. Duurzaamheid,

geïntegreerde benadering, partnerschap en innovatie zijn

de andere ontwikkelingsprincipes. Duurzame verandering

bij mensen (maar ook bij organisaties of samenlevingen)

is geen rechte lijn van a naar b. Daarvoor spelen te veel

factoren een rol. Het is van groot belang om dat mee te

nemen in de vormgeving van programma’s en projecten. Zo

spelen persoonlijke factoren een rol. Ieder mens –ook de

allerarmste- heeft capaciteiten en beschikt over bepaalde

mogelijkheden.

Woord en Daad vindt het belangrijk niet uitsluitend op

‘problemen’ en ‘beperkingen’ gericht te zijn, maar ook

op de kansen en gaven die ieder mens heeft ontvangen.

verder is het belangrijk om mensen in hun context te

zien. Ieder mens maakt deel uit van een familie, een lokale

gemeenschap, een samenleving. In ieders omgeving zijn

obstakels (bijvoorbeeld droogte, ziektes, geweld) en

mogelijkheden (bijvoorbeeld een vruchtbare grond of een

goede exportmarkt). Ook diverse actoren zoals bedrijven

en overheden in de omgeving kunnen van grote invloed

zijn. Uitgangspunt voor Woord en Daad is dat de eigen

interventie een duidelijk toegevoegde waarde moet heb-

ben. als de doelgroep grote behoefte heeft aan micro-

krediet, en in de directe omgeving is een goede microkre-

dietinstelling actief, dan zal ze proberen een link te leggen

naar deze instelling, maar geen eigen kredietprogramma

opzetten.

Tot slot speelt de houding van mensen een belangrijke rol.

Hulp die niet verbonden is aan eigen verantwoordelijkheid

kan mensen en organisaties afhankelijk en onzelfstandig

maken. Op het moment dat de context dan weer verandert,

en ‘het project’ opeens niet meer relevant blijkt, belanden

mensen weer even hard in armoede. Daarom besteedt

Woord en Daad veel aandacht aan vaardigheden waarmee

mensen weerbaar worden gemaakt. Het uiteindelijke ide-

aal is dat mensen daarmee ‘ambassadeurs voor verande-

ring’ worden in hun eigen omgeving. Dit kan op verschil-

lende niveaus: ook een partnerorganisatie van Woord en

Daad kan zo’n ambassadeur worden, bijvoorbeeld door

geleerde lessen te delen met collega-organisaties of de

lokale overheid, en hen uit te dagen die lessen ook toe te

passen. Op programmaniveau speelt ook de zogenaamde

ketenbenadering een rol. Die zegt vooral iets over de link

tussen programma’s: een onderwijsprogramma kan nooit

geïsoleerd uitgevoerd worden, evenals een vaktrainings-,

gezondheids- of bedrijfsontwikkelingsprogramma. Waar en

hoe die link gelegd wordt, hangt af van de bril waardoor we

kijken. De lens van die bril wordt weer gevormd door alle

hiervoor genoemde factoren – de visie op verandering.

ngo’soverheidkerken enreligieuze instellingenprivate sectorgemeenschap

HOEWERKENWIJ?

WAT ENVOOR WIE?

CONTEXT OMGEVING

ONTWIKKELINGS-PRINCIPESeigenaarschap

geïntegreerde benadering

duurzaamheid

partnerschap

innovatie

KERNWAARDENmedeschepsel

medeverantwoordelijkheid

mede-lijden

rentmeesterschap

wederzijdse afhankelijkheid

DIMENSIESnatuurlijke hulpbronnen

opleiding en gezondheid

infrastructuur en technologie

financiën

sociale en politieke verbanden

religieuze verbanden

BASIS-VOORZIENINGEN

ONDERWIJS

BEDRIJFS-ONTWIKKELING

BEROEPSONDERWIJS(training en arbeidsbemiddeling)

DWARS-DOORSNIJDENDETHEMA’Sfamilie en gezin

hiv/aids

leiderschap

rechten van kinderen

INDIVIDU

familie

gemeenschap

regio


Lijst van gebruikte afkortingen

5C-model five capabilities model

A ACFIME Agence Communautaire pour le Financement de la Micro Enterprise

AD Agribusiness Development

ADISAGUA la Asociación para el Desarrollo Integral y Sostenible de la Agricultura en Guatemala

AEAD Association Evangélique d’Appui au Développement

AED Agribusiness & Enterprise Development

AMG(-India) Advancing the Ministries of the Gospel

ANBI Algemeen Nut Beogende Instelling

APEN Asociación de Productores y Exportadores de Nicaraqua

APF AgriProFocus

ARA Asia Regional Alliance

AVET Agricultural Vocational Education and Training

B BAC Bureau d’Appui Conseil

BBRA Bezoldigingsbesluit Burgerlijke Rijksambtenaren

BDO Business Development Organization

BDS Business Development Services

BEST Business Entrepreneurial Skills Training

BOOM Bangladesh Overleg voor Ontwikkeling en Mensenrechten

C C&F Afdeling Communicatie en Fondsen, Woord en Daad

CBF Centraal Bureau Fondsenwerving

CDA Corporación Dios es Amor

CLARA Caribbean and Latin America Regional Alliance

COSO Committee for Sponsoring Organizations of the Treadway Commission

(managementmodel)

COSPE Co-operation for the Development of Emerging Countries

COUNT Christian Organization Uplifting New Tribes

CRECH Consortium pour le Renforcement de l’Éducation Chrétienne en Haiti

CREDO Christian Relief and Development Organization

CSL Centre Specializé de Leadership

CSPS Centre pour Santé et Promotion Sociale

CSS Christian Service Society

CTF Cotton Tree Foundation

D DAB Directe Armoedebestrijding

DE Driestar Educatief

DEDRAS Organisation pour le Developpement Durable,

le Renforcement et l’anto-promotion des Structures socio-communautaires

E ED Enterprise Development

EFSL Evangelical Fellowship of Sierra Leone

EFZ Evangelical Fellowship of Zambia

EKHC Ethiopian Kale Heywet Church

EU-CORD European Union Christian Organizations in Relief and Development

F FONHEP Fondation Haitienne de l’Enseignement Privé

Fte fulltime-equivalent

FUWASYS functiewaarderingssysteem

G GCE Global Campaign for Education

GCPDO Great Commission for People Development and Orphans

GHARA Greater Horn of Africa Regional Alliance

GHEL Green Housing & Energy Limited

H HRM Human Resource Management

I ICCO Interkerkelijke Coördinatiecommissie Ontwikkelingssamenwerking

IF Institutionele Fondsen

INDEF Institutio Nacaragüense de Evangelismo a Fondo

INRA India Regional Alliance

IREF India Rural Evangelical Fellowship

ISO International Standards Organization

ISS Institute of Social Studies

J JBS Job & Business Services

K KIDEP Karamoja Integrated Development Programme

KDDO Karamoja Diocesan Development Office

KUSRA Kenya Uganda Sudan Regional Alliance

M MA PH Master of Primary Health

MBA Master of Business Administration

MDF Management for Development Foundation

MED Micro Enterprise Development

MFS Medefinancieringsstelsel

MKB Midden- en Kleinbedrijf

MKC-RDA Meserete Kirstos Church-Relief and Development Association

MO Maatschappijopbouw

MoU Memorandum of Understanding

MT Management Team

N NCDO Nationale Commissie voor internationale samenwerking en Duurzame Ontwikkeling

NGO Niet-gouvernementele organisatie

NTI Noluthando Training Institute

O OCA Organizational Capacity Assessment

P P&A Parole et Action

PAC Asociación de Productores y Esportadores de Nicaraqua

PADEV Participatory Assessment of Development

P&P Partners en Programma’s

PICD Participatory Integrated Community Development

PMA Planning, Monitoring en Auditing

PMEL Planning Monitoring Evaluation Learning

PML Publieke Managementletter voor de Goededoelensector

PBSA la Plateforme Béninoise pour la Sécurité Alimentaire

PSI Poverty Share Investment

PSO Personele Samenwerking Ontwikkelingsorganisaties

PSV’s PMEL-Strengthening Visits

PUM Programma Uitzending Managers

R RA Registeraccountant

REK Red een Kind

RvB Raad van Bestuur

RvT Raad van Toezicht

S SARA Southern Africa Regional Alliance

SPN Strengthening Partner Network

SPONG Secretariat Permanent des Organisations Non Gouvernementales

T TB Tuberculose

ToC Theory of Change

TVET Technical and Vocational Education and Training

U UIC Uganda Investment Company

UNESCO United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization

UNOPS United Nations Office for Project Services

V VET Vocational Education and Training

VFI Vereniging Fondsenwervende Instellingen

VTC Vocational Training Centre

W WARA West Africa Regional Alliance

WDCAP Woord en Daad Child Adoption Programme

W&D Woord en Daad

WDI Word and Deed India

WOORD EN DAAD

Postbus 560

4200 AN Gorinchem

Spijksedijk 16E

4207 GN Gorinchem

Tel 0183-611800

Fax 0183-611808

[email protected]

www.woordendaad.nl/jaarverslag

Rabobank NL64 RABO 0385 4870 88

t.n.v. Woord en Daad, Gorinchem

VORMGEVING

Reprovinci

PRODUCTIE

Drukkerij Thijsen

FOTOGRAFIE

Woord en Daad, Jonneke Oskam - Karakteristiek Fotografi e

Woord en Daad is een Algemeen Nut Beogende Instelling. Voor testamentaire

beschikkingen luidt ons adres: Stichting Reformatorische Hulpaktie Woord en Daad,

gevestigd te Gorinchem. Onze stichting is ingeschreven onder nummer 41118168, bij

de Kamer van Koophandel te Tiel en staat onder controle van een registeraccountant.

JAA

RV

ERSLA

G 2

01

2 •

Spiegelen

JAARVERSLAG 2012

2012

Woord en Daad jaarverslag 2012: Spiegelen

Documents

Transcript of Woord en Daad jaarverslag 2012: Spiegelen