Witam Państwa na wykładzie z podstaw makro-ekonomii, :)…

1

Witam Państwa na wykładzie z podstaw makro-ekonomii, :)…

R Y N E K P R A C Y

2

1. CO TO ZNACZY BEZROBOCIE?

3

Są dwa źródła danych o sytaucji na rynku pracy:

- Badania Ekonomicznej Aktywności Ludności (BAEL);

- Dane z urzędów pracy.

4

BAEL (w tys.)…

Aktywni zawodowo

Pracujący[16 075 (IV

kwartał 2010 r.)]

Bezrobotni(1 649)

Bierni zawodowo

(14 016)

Ludzie w wieku produkcyjnym

BAEL (15 i więcej lat, od 2001 r. 15-74 lat)

5

Aktywni zawodowo

Pracujący[16 075 (IV

kwartał 2010 r.)]

Bezrobotni(1 649)

Bierni zawodowo

(14 016)

Ludzie w wieku produkcyjnym

Pracujący: pracują minimum godzinę tygodniowo.

Bezrobotni: nie pracują, chcą pracować, mogą pracować.

Bierni zawodowo: osoby w wieku 15 i więcej lat, które nie są aktywne zawodowo (np. student).

6

BAEL (w tys.)…

AKTYWNI ZAWODOWO

PRACUJĄCY BEZROBOTNI

BIERNI ZAWODOWO

LUDZIE W WIEKU PRODUKCYJNYM

Na podstawie BAEL oblicza się także: WSPÓŁCZYNNIK AKTYWNOŚCI ZAWODOWEJ i WSKAŹ-NIK ZATRUDNIENIA, czyli – odpowiednio - udział aktywnych za-wodowo i udział pracujących w liczbie ludności (w wieku 15 lat i więcej) ogółem.

7

AKTYWNI ZAWODOWO


BIERNI ZAWODOWO


Np., w Polsce, zgodnie z wynikami BAEL z IV kwartału 2010 r.,:-ludność aktywna zawodowo liczyła 17 724 tys. osób;

- WSPÓŁCZYNNIK AKTYWNOŚCI ZAWODOWEJ ludności w wieku 15 i więcej lat wynosił 55,8% (IV 2011: 56,3%);

- BEZROBOTNYCH było 1649 tys. osób, a zatem PRACOWAŁO 16 075 tys. osób, co oznacza, że:

- WSKAŹNIK ZATRUDNIENIA wznosił 50,6% (IV2011: 50,8%).

8

AKTYWNI ZAWODOWO


BIERNI ZAWODOWO


DANE Z URZĘDÓW PRACY [18-59 lat (kobiety) i 18-64 lata (mężczyźni)*]

Zatrudnieni: spełniają wymogi ustawy.

Bezrobotni: nie pracują, chcą pracować, mogą pracować.

-----------------------------------------------------------------------------

*Zob. Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytu-cjach rynku pracy (Dz. U. nr 99 z dnia 1 maja 2004 r.).

9

AKTYWNI ZAWODOWO


BIERNI ZAWODOWO


■ STOPA BEZROBOCIA jest to stosunek liczby bezrobotnych do liczby aktywnych zawodowo.

BAEL, IV kwartał 2011: 9.7%. Urzędy pracy, koniec XII 2011 r. : 12,5%.

10

Bezrobocie rejestrowane (w końcu roku) i „baelowskie”a (IV kwar-tał) w Polsce w latach 1990 – 2011 (w tys.)

a Liczby pisane pogrubioną czcionką. b Od 2003 r. wyniki badań są uogólniane przy wykorzystaniu danych pochodzą-cych z Narodowego Spisu Powszechnego 2002 i nie są w pełni porównywalne z wy-nikami BAEL dla okresów wcześniejszych.

Źródło: Dane GUS.

Lata Ogółem Stopa bezrobocia (w %)

1990 1126 - 6,5% -

1991 2156 - 12,2% -

1992 2509 2394 14,3% 13,7%

1993 2890 2595 16,4% 14,9%

1994 2838 2375 16,0% 13,9%

1995 2629 2233 14,9% 13,1%

1996 2360 1961 13,2% 11,5%

1997 1826 1737 10,3% 10,2%

1998 1831 1827 10,4% 10,6%

1999 2350 2641 13.1% 15,3%

2000 2703 2760 15,1% 16,0%

2001 3115 3186 17,5% 18,5%

2002 3217 3375 18,0% 19,7%

2003 3176 3273b 20,0%b 19,3%

2004 3000 3081 19,0% 18,0%

2005 2773 2893 17,6% 16,7%

2006 2309 2076 14,8% 12,2

2007 1747 1448 11,2% 8,5%

2008 1474 1154 9,5% 6,7%

2009 1893 1471 11,9% 8,5%

2010 1955 1649 12,3% 9,3%

2011 1983 1750 12,5% 9,7%

11

Bezrobocie rejestrowane i „baelowskie” w Polsce w latach 1990–2011 (w tys. osób)

12


2008 1474 1154 9,5 6,7

2009 1893 1471 11,9 8,5

2010 1955 1649 12,3 9,3

2011 1983 1750 12,5 9,7

I /2013 2296 14,2

Stopy bezrobocia rejestrowanego i „baelowskiego” w Polsce w la-tach 1990-2008 (w %).

13


2008 1474 1154 9,5 6,7

2009 1893 1471 11,9 8,5

2010 1955 1649 12,3 9,3

2011 1983 1750 12,5 9,7

Stopy bezrobocia w IV kwartale 2009 r. w Polsce i w innych kra-jach (w %)

Kraje Bezrobocie

Polska 8,9

Słowacja 13,6

Hiszpania 19,5

Francja 10,0

Niemcy 7,5

Finlandia 8,8

Czechy 8,0

Rosja 8,0

Szwecja 8,9

Węgry 10,7

Australia 5,5

Stany Zjednoczone 10,0

Japonia 5,2

Wielka Brytania 7,7

Irlandia 13,3

Szwajcaria 4,6

Źródło: Eurostat, OECD , IMF

14

STRUKTURA POLSKIEGO BEZROBOCIA

15

STRUKTURA GEOGRAFICZNA polskiego bezrobocia [bezro-bocie rejestrowane, koniec XII 2010 r.; średnia dla Polski 12,3%; (≈2:1).

WojewództwoStopa bezro-bocia (w %)

Dolnośląskie 13,0

Kujawsko-Pomorskie 16,6

Lubelskie 13,0

Lubuskie 15,6

Łódzkie 12,1

Małopolskie 10,4

Mazowieckie 9,4

Opolskie 13,1

Podkarpackie 15,8

Podlaskie 13,2

Pomorskie 12,2

Śląskie 9,9

Świętokrzyskie 14,7Warmińsko-Mazurskie 20,0

Wielkopolskie 9,2

Zachodniopomorskie 17,4

16

Struktura geograficzna polskiego bezrobocia, styczeń 2013 r.

17

Zróżnicowanie poziomu bezrobocia w Polsce jest jeszcze bardziej wyraźne NA POZIOMIE POWIATÓW (≈10:1).

18


Z jednej strony w woj. mazowieckim w powiecie SZYDŁOWIEC-KIM stopa bezrobocia wynosiła 35,1%, w radomskim – 29,6%;

19

Serwis internetowy Miejski ego Ośrodka Pomocy Społecznej w Szydłowcu:

„Na terenie miasta i gminy Szydłowiec marazm, bezradność, brak motywacji, pesymizm, spowodowane brakiem pracy, stają się wręcz cechami społeczeństwa lokalnego. Prawie 40-sto procentowe bezrobocie powoduje, że problem ten dotyczy każdego, który albo jest bezrobotnym, albo żyje w obawie o utratę pracy w przyszłości, lub też ktoś z jego bliskich boryka się z tym problemem.

Należy stwierdzić, że od 1995 r. gmina widnieje w rejes-trach powiatów zagrożonych szczególnie wysokim bezrobociem strukturalnym. Brak znaczących inwestycji, jak również brak zain-teresowania inwestorów zewnętrznych naszym regionem, rozdrob-nione i nieefektywne rolnictwo, słaba infrastruktura techniczna sprawiają, że miejsc pracy ubywa. Im dłużej osoba pozostaje bez pracy, tym trudniejsze stają się do pokonania bariery osobowoś-ciowe i charakterologiczne, spada wiara we własne możliwości i zmniejsza się zaradność życiowa, co opóźnia podjęcie pracy.”

20



w woj. warminsko–mazurskim w powiecie PISKIM – 31,5%, w bartoszyckim była równa 31,0%, w braniewskim – 30,9% w kę-trzyńskim – 28,3%, w węgorzewskim – 26,9%;

21




w woj. zachodniopomorskim w powiecie BIAŁOGARDZKIM stopa bezrobocia wynosiła 29,4%, w pyrzyckim – 27,2%, w drawskim 26,5%, w świdwińskim 27,1% w łobeskim 28,3%;

22





w woj. pomorskim w powiecie NOWODWORSKIM – 27,9%;

23






w woj. dolnośląskim w powiecie GÓROWSKIM – 27,4%, w złoto-ryjskim – 26,5%;

24







w woj. lubuskim w powiecie KROŚNIEŃSKIM – 27,1%, w żagań-skim – 26,6%;

25







w woj. lubuskim w powiecie KROŚNIEŃSKIM – 27,1%, w żagań-skim – 26,6%;

w woj. kujawsko-pomorskim w powiecie LIPNOWSKIM – 27%.

26

Z drugiej strony – w WARSZAWIE stopa bezrobocia równała się 3,4%, w POZNANIU – 3,5%, w SOPOCIE – 3,7%, w KATOWI-CACH – 3,8%, w KRAKOWIE – 4,7%, w GDAŃSKU, GDYNII, WROCŁAWIU - 5,4%.

(Bezrobocie zarejestrowane, dane dotyczą końca grudnia 2010 r.)

27

28

Średnie bezrobocie w Polsce zwiększyło się w 2009 r. o około 2 pkt. proc. Jednak lokalnie sytuacja jest o wiele gorsza. Na początku 2010 r. w 90 powiatach bezrobocie przekroczyło 20% (pół roku wcześniej było ich 50). Są miejsca, gdzie liczba bezrobotnych wzrosła w 2009 r. prawie dwukrotnie...

WAŻNE GRUPY BEZROBOTNYCH

Bezrobocie DŁUGOOKRESOWE

Bezrobocie MŁODYCH i STARYCH

Bezrobocie UKRYTE i FIKCYJNE

29

BEZROBOCIE DŁUGOOKRESOWE

Zarejestrowani bezrobotni w Polsce według czasu pozostawa-nia bez pracy (w końcu grudnia 2009 r.; w tys.; w %)

Ogółem Czas pozostawania bez pracy (liczba miesięcy)

Do 3 3-6 6-12 12-24 Ponad 24

1893 650 374 380 243 246

100,0 34,3 19,8 20,1 12,8 13,0


30

W końcu 2009 r. 45,9% zarejestrowanych w Polsce osób bezrobot-nych pozostawało bez pracy 6 i więcej miesięcy, zaś pozbawionych pracy dłużej niż 12 miesięcy było 25,8% osób bezrobotnych.

31

BEZROBOCIE MŁODYCH I STARYCH

Zarejestrowani bezrobotni w Polsce według wieku (w końcu grudnia 2009 r.; w tys., w %).


OgółemWiek (w latach)

Do 24 25-34 35-44 45-54 55 i więcej

1893 426 548 345 404 169

100,0 22,5 28,9 18,2 21,4 8,9

32

Bezrobotni do 34 lat stanowili w Polsce w końcu 2009 r. ponad poło-wę (51,6%) wszystkich bezrobotnych.

33

W roku akademickim 2002/ 2003 liczba 142 tys. BEZROBOTNYCH Z WYKSZTAŁCENIEM WYŻSZYM przewyższała roczną liczbę absolwentów studiów dziennych (134 tys.).

W końcu 2005 r. wykształcenie wyższe miało już 152,4 tys. zarejestrowanych bezrobotnych w Polsce (5,5% wszystkich zarejes-trowanych bezrobotnych).

W 2010 r. wyższe wykształcenie miało już 10,5 proc. bezrobotnych!

(Dane GUS)

34

35

Przyczyny? Zdaniem wielu obserwatorów:

Absolwenci nie mają praktycznych umiejętności. Brakuje im też odpowiedzialności, kreatywności, lojalności oraz umiejętności ra-dzenia sobie ze stresem.

Do bardzo niskiego poziomu nauczania dochodzi zła struk-tura kształcenia. Wciąż uczelnie opuszczają humaniści czy „spece” od marketingu i zarządzania, choć rynek od lat jest nimi nasycony. Wyższe wykształcenie coraz bardziej się dewaluuje.

BEZROBOCIE UKRYTE I FIKCYJNE

Analizując sytuację na rynku pracy, należy także zwrócić uwagę na bezrobocie ukryte i bezrobocie fikcyjne.

UKRYCI BEZROBOTNI to pozbawione pracy osoby, które – z różnych przyczyn – nie zarejestrowały się jako bezrobot-ne.

Z kolei z BEZROBOCIEM FIKCYJNYM mamy do czy-nienia, gdy część zarejestrowanych bezrobotnych wcale nie chce podjąć pracy.

36

PRZEPŁYWY NA RYNKU PRACY

Między poszczególnymi zbiorami osób na rynku pracy trwa zaska-kująco intensywny ruch. Np. w I kw. 2010 r. w Polsce napływ do zasobu bezrobocia wynosił 798 tys. osób, a odpływ 615 tys. osób.

37

(1 649, 0 tys.)(16 075, 0 tys.)

AKTYWNI ZAWODOWO (ZASÓB PRACY)

(14 016, 0 tys.)

(1 649, 0 tys.)(16 075, 0 tys.)


Przepływy wewnątrz zbioru aktywnych zawodowo:

38

(14 016, 0 tys.)

(1 649, 0 tys.)(16 075, 0 tys.)


Przepływy między zbiorem aktywnych zawodowo, a zbiorem bier-nych zawodowo:

39

(14 016, 0 tys.)

(1 649, 0 tys.)(16 075, 0 tys.)


Między poszczególnymi zbiorami osób na rynku pracy trwa zaska-kująco intensywny ruch. Np. w I kw. 2010 r. w Polsce napływ do zasobu bezrobocia wynosiły 798 tys. osób, a odpływ 615 tys. osób.

40

(14 016, 0 tys.)

(1 649, 0 tys.)(16 075, 0 tys.)



41

(14 016, 0 tys.)

(1 649, 0 tys.)(16 075, 0 tys.)



42

(14 016, 0 tys.)

(1 649, 0 tys.)(16 075, 0 tys.)



43

(14 016, 0 tys.)

(1 649, 0 tys.)(16 075, 0 tys.)

44

2. RODZAJE BEZROBOCIA

W

N

W*

AJLF

LD

E F

0

Równowaga i nierównowaga na rynku pracy

45

W

N

W*

AJLF

LD

E F

0


46

W

N

W*

AJLF

LD

E F

0


47

W

N

W*

AJLF

LD

E F

0


48

RÓWNOWAGA NA RYNKU PRACY oznacza, że - przy danej pła-cy - zapotrzebowanie na pracę równa się ofercie pracy [punkt E na rysunku].

W

N

W*

AJLF

LD

E F

0


49

NIERÓWNOWAGA NA RYNKU PRACY może być spowodowana zbyt wysokim lub zbyt niskim poziomem płac.

W

N

W1

AJLF

LD

DC

A B

W2

0


50

BEZROBOCIE NATURALNE I PRZYMUSOWE

Równowaga na rynku pracy oznacza, że zapotrzebowanie na pracę równa się ofercie pracy [punkt E na rysunku (a)]. Istnieje wówczas BEZROBOCIE NATURALNE (odcinek EF tamże).

W

N

W*

AJLF

LD

E F

W

N

W1

AJLF

LD

DC

A B

W2

00


51



W

N

W*

AJLF

LD

E F

W

N

W1

AJLF

LD

DC

A B

W2

00


52

■ NATURALNIE (DOBROWOLNIE) BEZROBOTNI należą do zasobu pracy, lecz z własnej woli nie pracują za rynkową płacę.



W

N

W*

AJLF

LD

E F

W

N

W1

AJLF

LD

DC

A B

W2

00


53

■ NATURALNIE (DOBROWOLNIE) BEZROBOTNI należą do zasobu pracy, lecz z własnej woli (winy?) nie pracują za rynkową płacę.

■ NATURALNA STOPA BEZROBOCIA jest to iloraz bezrobocia dobrowolnego (naturalnego) i zasobu pracy.


Jeśli realna płaca jest wyższa od płacy, której odpowiada równowaga na rynku pracy, pojawia się BEZROBOCIE PRZY-MUSOWE [zob. odcinek AB na rysunku (b)].

W

N

W*

AJLF

LD

E F

W

N

W1

AJLF

LD

DC

A B

W2

00


54


Jeśli realna płaca jest wyższa od płacy, której odpowiada równowaga na rynku pracy, pojawia się BEZROBOCIE PRZY-MUSOWE [zob. odcinek AB na rysunku (b)].

W

N

W*

AJLF

LD

E F

W

N

W1

AJLF

LD

DC

A B

W2

00


55

■ PRZYMUSOWO BEZROBOTNI to ci aktywni zawodowo, któ-rzy nie mogą znaleźć pracy za obowiązującą na rynku płacę.


NIEDOBÓR RĄK DO PRACY [zob. odcinek CD na ry-sunku (b)] istnieje przy płacy realnej niższej od płacy równowagi.

W

N

W*

AJLF

LD

E F

W

N

W1

AJLF

LD

DC

A B

W2

00


56

■ NATURALNIE (DOBROWOLNIE) BEZROBOTNI należą do zasobu pracy, lecz z własnej woli nie pracują za rynkową płacę.

■ PRZYMUSOWO BEZROBOTNI to ci aktywni zawodowo, któ-rzy nie mogą znaleźć pracy za obowiązującą na rynku płacę.

Rodzaje bezrobocia (I)

NATURALNIE (DOBROWOLNIE)

PRZYMUSOWE

BEZROBOCIE

57

BEZROBOCIE FRYKCYJNE, STRUKTURALNE, CYK-LICZNE

Ekonomiści rozróżniają także bezrobocie:

FRYKCYJNE - spowodowane naturalną mobilnością pracowników (np. zmiany miejsca pracy młodocianych)

58




STRUKTURALNE - powstaje, gdy struktura zapotrzebowania na pracę – np. geograficzna, czasowa, kwalifikacji – nie odpowiada podaży pracy

59




STRUKTURALNE - powstaje, gdy struktura zapotrzebowania na pracę – np. geograficzna, czasowa, kwalifikacji – nie odpowiada podaży pracy

CYKLICZNE - wywołane zmniejszeniem się zagregowanych wy-datków, AEPL, w gospodarce

60


FRYKCYJNE STRUKTURALNE CYKLICZNE

BEZROBOCIE

Rodzaje bezrobocia (II)

61

Zdaniem wielu NATURALNE bezrobocie JEST SUMĄ bezrobocia STRUKTURALNEGO i FRYKCYJNEGO. Natomiast bezrobocie PRZYMUSOWE STANOWI głównie bezrobocie CYKLICZNE.

62

3. SZKODY POWODOWANE PRZEZ BEZROBOCIE

Bezrobocie zmniejsza EFEKTYWNOŚĆ GOSPODAROWANIA.

Z posiadanych zasobów trapione bezrobociem społeczeń-stwo wytwarza mniej dóbr niż przy pełnym zatrudnieniu. W efekcie potrzeby ludzi są gorzej zaspokojone.

Np., pozbawieni pracy robotnicy budowlani nie budują no-wych mieszkań, więc bezdomni mieszkają na dworcach.

63

3. SZKODY POWODOWANE PRZEZ BEZROBOCIE

Bezrobocie zmniejsza EFEKTYWNOŚĆ GOSPODAROWANIA.

Z posiadanych zasobów trapione bezrobociem społeczeń-stwo wytwarza mniej dóbr niż przy pełnym zatrudnieniu. W efekcie potrzeby ludzi są gorzej zaspokojone. Np., pozbawieni pracy robot-nicy budowlani nie budują nowych mieszkań, więc bezdomni miesz-kają na dworcach.

Bezrobocie zaprzecza także SPRAWIEDLIWOŚCI, bo powoduje żywiołowe (przez nikogo nie kontrolowane) zmiany dochodów.

64

BEZROBOCIE A EFEKTYWNOŚĆ

Największym marnotrawstwem we współczesnej gospodarce jest wartość dóbr, które nie zostały wytworzone z powodu bezrobocia.

Źródło: P.A. Samuelson. W.D. Nordhaus, Ekonomia, t. I, Warszawa 1995, s. 327.

OkresPrzeciętna stopa bezrobocia (w %)

Utracona produkcjaw mld dolarów

z 1984r.w % przeciętnego PNB z tego okresu

Wielki Kryzys(1930-1939) 18,2 2100 340

Stagnacja lat50. XX w. (1954-1960) 5,2 40 2

Stagnacja lat 1975-1984 7,8 1150 35

Marnotrawstwo gospodarcze w okresach wysokiego bezrobocia

65

Także CZĘŚĆ wartości zasiłków i pomocy socjalnej dla bezrobot-nych jest dla społeczeństwa kosztem. (Wszak te zasoby można by wykorzystać inaczej).

Jednak reszta tych środków służy właściwej alokacji pracy (dzięki nim na rynku pracy podaż i popyt są lepiej dopasowane, co zwięk-sza wydajność pracy).

66

PRZYKŁAD: Według wyliczeń Mieczysława Kabaja z IPiSS w Warszawie np. wzrost bezrobocia w Polsce w latach 1999–2002 o 1,3 mln osób spowodował utratę PKB o wartości około 115 mld zł (15,7% PKB i 82% dochodów budżetu państwa w 2001 r.).

67

Bezrobocie jest również niesprawiedliwe, bo powoduje niekontrolo-wane zmiany dochodów. Zyski i straty konkretnych osób często nie są przy tym „zasłużone” (nie odpowiadają akceptowanym przez społeczeństwo kryteriom sprawiedliwości), lecz są przypadkowe (np. upadła kopalnia, na co nie miałem żadnego wpływu, więc jestem bezrobotny).

68

BEZROBOCIE A SPRAWIEDLIWOŚĆ

Zdaniem wielu ekonomistów, BEZROBOCIE DOBROWOLNE jest bardziej „zasłużone”, a więc mniej niesprawiedliwe, od BEZROBO-CIA PRZYMUSOWEGO.

Dobrowolnie (frykcyjnie i strukturalnie) bezrobotni SAMI decydują o swoim losie. Np. zamiast zmiany kwalifikacji, pracy i za-robku wybierają zasiłek i świadczenia socjalne, wolny czas i możli-wość natrafienia na szczególnie atrakcyjną ofertę pracy.

69

Jednak dobrowolne bezrobocie CZĘSTO pogarsza sytuację dotknię-tych nim osób. (Pomyśl o strukturalnych bezrobotnych postawio-nych przed wyborem między migracją w poszukiwaniu pracy w nie swoim zawodzie, a brakiem jakiejkolwiek pracy). Skoro tak, to rów-nież bezrobocie dobrowolne MOŻE zostać uznane za przyczynę nie-sprawiedliwości...

70

71

Jeszcze bardziej dotkliwe od dobrowolnego jest BEZROBOCIE PRZYMUSOWE. Przedłużający się spadek dochodów pro-wadzi do obniżenia się poziomu życia. Następuje wyobcowa-nie spowodowane przerwaniem kontaktów w środowisku za-wodowym, dochodzi do powolnego zaniku kwalifikacji, po-jawiają się: stres związany z poczuciem mniejszej wartości, choroby, uzależnienia, przestępstwa, rozwody, samobójstwa.

72

Zwykle bezrobocie najmocniej dotyka osoby z niskimi docho-dami. Skutkiem bywają wtedy nędza, bezdomność,

przes-tępstwa, SAMOBÓJSTWA (na początku 2011 r. w Polsce tylko niespełna 17% bezrobotnych miało prawo do zasiłku).

73

Oto wypowiedź rzecznika prasowego GUS, prof. Wiesława Łago-dzińskiego:

„Na samym dole drabiny społecznej znajdują się ubodzy ubogich, czyli ludzie żyjący w nędzy (...). W Polsce jest takich ludzi blisko 1 mln 900 tys. – 5% społeczeństwa. Znajdują różne sposoby na przeżycie – mieszkają na dworcach lub w kanałach, żyją w śmietnikach, zdecydowana większość przy-miera głodem. Niektórzy z rozpaczy podejmują próby samo-bójcze. Samobójstwo z powodu nędzy jest w naszym kraju nowym zjawiskiem, podobnie jak dziedziczenie biedy. Do-tyczy często bezdomnych, narkomanów, alkoholików, cho-rych na AIDS (...). Szczególnie biedotwórcze jest bezrobocie”. (Eliza Olczyk, Strach przed biedą, „Rzeczpospolita” z 27 sierpnia 1999 r.)

W latach 1990–1995 liczba samobójstw w Polsce wzrosła w przy-bliżeniu o 56%.

BEZROBOCIE A SAMOBÓJSTWA W POLSCE I

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000

Liczba bezrobotnych Liczba samobójstw

Liczba bezrobotnych (w tys.) i samobójstw w Polsce, 1990-2000.

(Zob. B. Czarny, A. Kurowska, Horror oeconomicus, czyli prywatny koszt bezrobocia w Polsce.., w: http://ksap.gov.pl/BSP/rynek_pracy ).

http://ksap.gov.pl/BSP/rynek_pracy

75

BEZROBOCIE A SAMOBÓJSTWA W POLSCE II

(Zob. Kurowska, A. Bezrobocie a zamachy samobójcze, „Ekonomista”, nr 3; 2006 r. )

4. CO MOŻE ZROBIĆ PAŃSTWO?

76

„KLASYCY” i „KEYNESIŚCI” w teorii makroekonomii

KLASYCY – intelektualni spadkobiercy Adama Smitha.

KEYNESIŚCI – intelektualni spadkobiercy Johna Maynarda Key-nesa.

4. CO MOŻE ZROBIĆ PAŃSTWO?

ZWALCZANIE BEZROBOCIA PRZYMUSOWEGO

Aby zmniejszyć przymusowe bezrobocie, KLASYCY chcą ułatwiać rynkowi pracy osiągnięcie stanu równowagi (np. chcą osłabiać związki zawodowe).

77

W

N

W*

AJLF

LD

E F

0

G H


Zdaniem KEYNESISTÓW takie środki nie są skuteczne, bo – w krótkim okresie - płace są względnie stabilne, a główna przyczyna bezrobocia to za mały popyt na pracę. Ich zdaniem lekarstwem na bezrobocie cykliczne jest ekspansywna polityka budżetowa i pienięż-na.

78

W

N

W*

AJLF

LD

E F

0

G H

LD1


[PRAWO OKUNA i HISTEREZA (samoutrwalanie się bezrobocia) utrudniają walkę z bezrobociem].

79



80

PRAWO OKUNA: żeby stopa bezrobocia zmieniła się o 1 p. proc., potrzebna jest skierowana w przeciwna stronę zmiana wielkości produkcji (PKB) o 2,0-2,5%.



81


HISTEREZA: Samoutrwalanie się bezrobocia; „efekt zapadki”.



82


HISTEREZA: Samoutrwalanie się bezrobocia; „efekt zapadki”. Np. w czasie recesji pracodawcy i pracobiorcy „odzwyczajają się” od szukania – odpowiednio – pracownikow i zatrudnienia. Po wzroście popytu w gospodarce powstaje mniej miejsc pracy.

ZWALCZANIE BEZROBOCIA NATURALNEGO

83

BEZROBOCIE NATURALNE

Równowaga na rynku pracy oznacza, że zapotrzebowanie na pracę równa się ofercie pracy (punkt E na rysunku). Istnieje wówczas BEZROBOCIE NATURALNE (odcinek EF tamże).

Równowaga na rynku pracy

W

N

W*

AJLF

LD

E F

0


Instrumenty służące zmniejszaniu bezrobocia naturalnego. Należą do nich m. in.:

1.Obniżki opodatkowania dochodów z pracy. (Pamiętasz? Podatek podnosi cenę placoną przez nabywcę, obniża cenę otrzymywana przez sprzedawcę i ZMNIEJSZA SKALĘ HANDLU OPODATKOWANYM DOBREM…).

84

D

S

E

Q

PB

P*

Q*

S’

E1

Q1

A

P1

P2

B


---------------------------------------------------------------------------------------*Zasiłek ten państwo wypłaca przez pewien czas bezrobotnemu po utracie przezeń pracy w celu ochrony jego poziomu życia. Na przykład, w marcu 2012 r. w Polsce wypłacany co miesiąc (w zasadzie) przez pół roku zasiłek wynosił 761,4 zł (zob. Obwieszczenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 9 maja 2011 r. w sprawie wysokości zasiłku dla bezrobotnych, Monitor Polski, nr 39, poz. 447).

Należą do nich m. in.:

1. Obniżki opodatkowania dochodów z pracy,2. Zmniejszanie zasiłków dla bezrobotnych* (niższa relacja zasiłku do płac, czyli tzw. stosunek zastąpienia).

85


Inne instrumenty służą do zmniejszania bezrobocia naturalnego. Należą do nich m. in.:

1. Obniżki opodatkowania dochodów z pracy,2. Zmniejszanie zasiłków dla bezrobotnych* (niższa relacja zasiłku do płac, czyli tzw. stosunek zastąpienia). 3. Środki służące aktywnemu zwalczaniu bezrobocia; np.:- ulepszanie systemu pośrednictwa pracy,

86



1. Obniżki opodatkowania dochodów z pracy,2. Zmniejszanie zasiłków dla bezrobotnych* (niższa relacja zasiłku do płac, czyli tzw. stosunek zastąpienia). 3. Środki służące aktywnemu zwalczaniu bezrobocia; np.:- ulepszanie systemu pośrednictwa pracy, - ułatwianie pracownikom zdobycie nowych kwalifikacji (np. tanie szkolenia, dotowanie firm zatrudniających na okres próbny ab- solwentów),

87



1. Obniżki opodatkowania dochodów z pracy,2. Zmniejszanie zasiłków dla bezrobotnych* (niższa relacja zasiłku do płac, czyli tzw. stosunek zastąpienia). 3. Środki służące aktywnemu zwalczaniu bezrobocia; np.:- ulepszanie systemu pośrednictwa pracy, - ułatwianie pracownikom zdobycie nowych kwalifikacji (np. tanie szkolenia, dotowanie firm zatrudniających na okres próbny ab- solwentów), -tanie kredyty na założenie przez bezrobotnych własnej firmy.

88

ZWALCZANIE BEZROBOCIA NATURALNEGOInne instrumenty służą do zmniejszania bezrobocia naturalnego. Należą do nich m. in.:

1. Obniżki opodatkowania dochodów z pracy,2. Zmniejszanie zasiłków dla bezrobotnych* (niższa relacja zasiłku do płac, czyli tzw. stosunek zastąpienia). 3. Środki służące aktywnemu zwalczaniu bezrobocia; np.:- ulepszanie systemu pośrednictwa pracy - ułatwianie pracownikom zdobycie nowych kwalifikacji (np. tanie szkolenia, dotowanie firm zatrudniających na okres próbny ab- solwentów)- tanie kredyty na założenie przez bezrobotnych własnej firmy 4. Rozbudowa sieci transportu (z Szydłowca do Warszawy jest około 125 km!).

89

Przedmiotem sporów jest skuteczność PRZEPISÓW CHRONIĄ-CYCH MIEJSCA PRACY (ang. employment protection legislation, EPL)

Chodzi o PRAWNE UTRUDNIENIE ZWALNIANIA PRACOW-NIKÓW (np. długie okresy wypowiedzenia, wysokie odprawy).

90

Prawne utrudnienie zwalniania pracowników (np. długie okresy wypowiedzenia, wysokie odprawy).

Maleje wtedy popyt na pracę, LD, i podaż pracy, AJ i LF. Firmy niechętnie zatrudniają pracowników w niepełnym wymia-rze czasu pracy, co powoduje np. zawodową dezaktywizację ko-biet.

91

Prawne utrudnienie zwalniania pracowników (np. długie okresy wypowiedzenia, wysokie odprawy).

Maleje wtedy popyt na pracę, LD, i podaż pracy, AJ i LF. Firmy niechętnie zatrudniają pracowników w niepełnym wymia-rze czasu pracy, co powoduje np. zawodową dezaktywizację ko-biet.

Wielkość bezrobocia zwykle się nie zmienia.

Trudniej jest stracić pracę i trudniej jest znaleźć pracę. Ko-rzystają już pracujący, tracą bezrobotni.

Ludzie przeciętnie mają pracę dłużej, a także dłużej szukają pracy. Rośnie odsetek długookresowych bezrobotnych.

92

PODSUMOWANIE

Różne kraje zwalczają bezrobocie różnymi metodami...

93

PODSUMOWANIE

Różne kraje zwalczają bezrobocie różnymi metodami…

STANY ZJEDNOCZONE unikają interwencji państwa na rynku pracy (słabe związki, niskie podatki od wynagrodzeń, niskie za-siłki, niskie wydatki na aktywne wspieranie zatrudnienia, słaba prawna ochrona miejsc pracy).

94

PODSUMOWANIE

Różne kraje zwalczają bezrobocie różnymi metodami.

STANY ZJEDNOCZONE unikają interwencji państwa na rynku pracy (słabe związki, niskie podatki od wynagrodzeń, niskie za-siłki, niskie wydatki na aktywne wspieranie zatrudnienia, słaba prawna ochrona miejsc pracy).

SZWECJA działa odwrotnie (silne związki zawodowe, wysokie podatki od wynagrodzeń, wysokie zasiłki, wysokie wydatki ak-tywne).

95

PODSUMOWANIE


Stany Zjednoczone unikają interwencji państwa na ryn-ku pracy (słabe związki, niskie podatki od wynagrodzeń, niskie zasiłki, niskie wydatki na aktywne wspieranie zatrudnienia, słaba prawna ochrona miejsc pracy).

Szwecja działa odwrotnie (silne związki zawodoweA, wy-sokie podatki od wynagrodzeń, wysokie zasiłki, wysokie wydatki aktywne). ------------------------------------------------------------------------------------

96

A Obserwatorzy zwracają uwagę na zalety koordynacji, czyli scentralizowa-nego charakteru negocjacji płacowych w Szwecji. Zapobiega ona wzajemnej rywalizacji silnych gałęziowych związków o wysokość podwyżek płac i wyści-gowi roszczeń płacowych. Podobne znaczenie ma koordynacja działań repre-zentantów pracodawców.

PODSUMOWANIE


Stany Zjednoczone unikają interwencji państwa na ryn-ku pracy (słabe związki, niskie podatki od wynagrodzeń, niskie zasiłki, niskie wydatki na aktywne wspieranie zatrudnienia, słaba prawna ochrona miejsc pracy).

Szwecja działa odwrotnie (silne związki zawodoweA, wy-sokie podatki od wynagrodzeń, wysokie zasiłki, wysokie wydatki aktywne).

Mimo to w obu krajach poziom bezrobocia jest podobny (w Szwecji przeciętna stopa bezrobocia w latach 1985-2005 wyno-siła 5,5%, a w Stanach 5,7%B). ------------------------------------------------------------------------------------

97

A Obserwatorzy zwracają uwagę na zalety koordynacji, czyli scentralizowa-nego charakteru negocjacji płacowych w Szwecji. Zapobiega ona wzajemnej rywalizacji silnych gałęziowych związków o wysokość podwyżek płac i wyści-gowi roszczeń płacowych. Podobne znaczenie ma koordynacja działań repre-zentantów pracodawców. BZob. OECD, Employment Outlook; obliczenia własne.

Przyczyny spadku bezrobocia w Holandii i w Wielkiej Brytanii w la-tach 90. XX wieku

Źródło: Nickel, Van Ours, The Netherlands and the UK: A European Un-employment Miracle, w: Economic Policy, 2000, vol. 30, s. 135-80.

Przyczyna Zmiana udziału w stopie bezrobocia (w p. proc.)

Holandia Wielka Brytania

Mniejsze związki zawodowe -0,83 -1,47Słabszy wpływu związków na

płace 0,58 -1,25

Aktywne zwalczanie bezrobocia -1,09 0,16Koordynacja negocjacji płacowych -2,53 0Stosunek zastąpienia -0,41 -0,48Podatki od wynagrodzeń -0,24 -0,72ŁĄCZNIE -4,52 -3,76

98

Tabela zawiera wyniki szacunków Nickela i Van Oursa siły od-działywania różnych metod obniżania bezrobocia w Wielkiej Bry-tanii i w Holandii u schyłku XX w. Sugerują one podobną skutecz-ność brytyjskich metod rynkowych i holenderskiej intensywnej interwencji państwa.




Holandia Wielka Brytania

Mniejsze związki zawodowe -0,83 -1,47

Słabszy wpływu związków na płace 0,58 -1,25

Aktywne zwalczanie bezrobocia -1,09 !!! 0,16

Koordynacja negocjacji płacowych -2,53 !!! 0

Stosunek zastąpienia -0,41 -0,48

Podatki od wynagrodzeń -0,24 -0,72

ŁĄCZNIE -4,52 -3,76

99





Holandia Wielka BrytaniaMniejsze związki zawodowe -0,83 -1,47

Słabszy wpływu związków na płace 0,58 -1,25

Aktywne zwalczanie bezrobocia -1,09 0,16Koordynacja negocjacji płacowych -2,53 0Stosunek zastąpienia -0,41 -0,48Podatki od wynagrodzeń -0,24 -0,72ŁĄCZNIE -4,52 -3,76

100


Witam Państwa na wykładzie z podstaw makro-ekonomii, :)…

Documents

Transcript of Witam Państwa na wykładzie z podstaw makro-ekonomii, :)…