(What - sil.org fileYB dagitgu Sinda na dini gudgu di Landen mdadong di Mtutung. Di satu du aye, too...

20

Transcript of (What - sil.org fileYB dagitgu Sinda na dini gudgu di Landen mdadong di Mtutung. Di satu du aye, too...

Page 1: (What - sil.org fileYB dagitgu Sinda na dini gudgu di Landen mdadong di Mtutung. Di satu du aye, too tamduk tiengu na tigu fan 18 galnawa. Na too mlida i newagu ku d6t i kibdgu
Page 2: (What - sil.org fileYB dagitgu Sinda na dini gudgu di Landen mdadong di Mtutung. Di satu du aye, too tamduk tiengu na tigu fan 18 galnawa. Na too mlida i newagu ku d6t i kibdgu

(What I Learned about liledicine

f o r Vomiting and Dia r rhea )

Blaan Sunmer I n s t i t u t e of L i n g u i s t i c s

September, 1986 Test E d i t i o n : 55 cop ie s

Page 3: (What - sil.org fileYB dagitgu Sinda na dini gudgu di Landen mdadong di Mtutung. Di satu du aye, too tamduk tiengu na tigu fan 18 galnawa. Na too mlida i newagu ku d6t i kibdgu

Preface

This bookle t about t h e t rea tment of d i a r r h e a and vomiting was prepared t o h e l p Blaans l i v i n g i n t h e mountains who'are f a r from n e d i c a l he lp .

It begins wi th a t r u e s t o r y w r i t t e n by Mrs. Sinda Tonddng, a Blaan woman. When she became ill she t r i e d rohydra t ion f l u i d and d i scovered how w e l l it worked and l a t e r had oppor tun i t :~ t o h e l p a chi?-d w i t h t h e same sickness.

Ques t ions on t h e conbent of tlle s o t r y have been added t o s t i m u l a t e t h i n k i n g and discussion. This book i s t o be used a t Leadership T ra in ing Semi*.~srs i n which medical prooedurea w i l l be t aught .

Pages 16-17 b r i e f l y p re sen t a d o c t o r ' s sugges t ions f o r t h e immediate t r ea tmen t of d l a r r h e a and voa i t i ng . The in format ion i n t h i s s e c t i o n was prepared by D r . Steve Lynip of the Summer I n s t i t u t e of Linguist ' ics .

Page 4: (What - sil.org fileYB dagitgu Sinda na dini gudgu di Landen mdadong di Mtutung. Di satu du aye, too tamduk tiengu na tigu fan 18 galnawa. Na too mlida i newagu ku d6t i kibdgu

YB dagi tgu Sinda na d i n i g u d g u d i Landen mdadong

d i Mtutung. Di s a t u du aye, t o o tamduk t i engu na t i g u

fan 18 galnawa. Na t o o mlida i newagu ku d6t i kibdgu

me bulung tamduk t i e n . Na t l u butanggu i s i g i tufa

d l tan&, l o milong. Na sbutang men s f a l 6 dul8gu t u f a

d i tan;. Na di g a t l w . butong, sawe t a beg too t i

mlu~ay. T a fengu 1 4 gegan i ta l f i na fan agu 1i BCufa

di ten& du t a t o o sas; katduk i tie%-:; mdd d i klungaygu.

Ma t a 3awe deo 1 fzndamgu. NQ gzfaldamgu i g a l

tulen ale Laf inggun g a ~ i , ku ';znduk i tienam kun,

t~lbabal ge 661 na nbolam tukag kohl n a mamis. Na 16

Page 5: (What - sil.org fileYB dagitgu Sinda na dini gudgu di Landen mdadong di Mtutung. Di satu du aye, too tamduk tiengu na tigu fan 18 galnawa. Na too mlida i newagu ku d6t i kibdgu

too~lr Ea3noo ay6, sawo lwe i ncviegu, bay t ed@gu f n e g e s

i nawagu mayad mamis d i tinda.

Na kakelgu d l gum6 t a kmadok i tnbalgu 861.

Na kafnge ay6, m i l ; agu du t o o t i 1; gagangu i

sudeng na magu, Na lSgu kt6k di gumil6gu ay6, na funa

agu 1G milong du dalan i katduk i tiengu, Lggu man

kyak ay6, t a w$gu i 681 ayb na kokgu d i sabuy Fami ly

Size , fanan6gu, Na kaf nge cy6, nbolgu sudut kahi na

sotu bong sal idut tng2 mamia. Kobay sawe l w u nawagu

minum dun du gadegu i mami3 kenen, l o fakay d i kaf i,

;Ci); na i kehk l o di gulay. Y6 duenam man, -

Page 6: (What - sil.org fileYB dagitgu Sinda na dini gudgu di Landen mdadong di Mtutung. Di satu du aye, too tamduk tiengu na tigu fan 18 galnawa. Na too mlida i newagu ku d6t i kibdgu

Bay tigu lo fnoges 1 tmllew dun. Ah, ta fan agu

gut& dalnn i ksesb neman. Sawe mih na 13 f b 6 t . Na

kefnge ay6, funo agu 18 m i l & , tnagekgu d66 i 861 nbolgu

kahi na mamis. LB mlogu m i l a , t a 1G aagu tufa du milong

agu. L8gu kakel aye, t o l8gu kyak du m i l 6 agu fa,

dalan klungaygu.

Page 7: (What - sil.org fileYB dagitgu Sinda na dini gudgu di Landen mdadong di Mtutung. Di satu du aye, too tamduk tiengu na tigu fan 18 galnawa. Na too mlida i newagu ku d6t i kibdgu

Bay 1; d o , ta 18 agu man mt6k na tz nw6gu i

661 ay6 gine. Ta tigu fangal nan i minun dun. Nean

sfin, ta l o tnsk i gdb di sebuy ay6 na

ta funagu kch dG6 na 13 agu man t u f a .

Na 18 gu man kakol milong, kyakgu di

seal;., mengu, ''Bslinggu f t i eni nan.

Kagean ku 1& m p l $ agu, ayan ku l e ~ u

tilew i man a l e Laf inggun." Na ta

kaftlgu ninum ay'o, kud~ng agu. Li mlogu

kudang 876, t a 18 agu man milong. L'e'gu

kyak age, te. fan kifuh.

Page 8: (What - sil.org fileYB dagitgu Sinda na dini gudgu di Landen mdadong di Mtutung. Di satu du aye, too tamduk tiengu na tigu fan 18 galnawa. Na too mlida i newagu ku d6t i kibdgu

Na di abutang ay6, logu t l u dul2 i milong. N a

ta too b Q d o k 1 t i ongu ne sawe t e beg f y c

kalnawagu, Na kanto di tmzdol f l a f u s ay;, t a l o lwo

dulsgu i milong, f lafus na t a f a n l t u du. Na s i g i g u

ti fandam, mangu, "Be1 g l u t i t u l e n a l e Laffnggun i

bulung at; nbol kahi, 661, na fi~arnis." Yi. s i g i g u t i

fandarn, mangu* '@amf&ul8 kndi i 661 bolaq kah? na

a a t ~ i s . ~ Na at\i8 d i f a la ninumgu, sawe Iwe i nawagu

bay kantogu t i lsw'ta f loo agu du mdg d i kinumgu dun,

t a aawe la i kilonggu na ta la i kakodok i t iengu,

na t a beg agu gkudang.

Page 9: (What - sil.org fileYB dagitgu Sinda na dini gudgu di Landen mdadong di Mtutung. Di satu du aye, too tamduk tiengu na tigu fan 18 galnawa. Na too mlida i newagu ku d6t i kibdgu

N a kanto d i tmedol du, t a t o o agu airnun e e l .

Sewe gafaldamzu i man a l e Lafinggun atG, ,ku mlit g e

milong kun, fa lbongen i kinuacm 661, Sals tno. Na

t a t o o agu minum du d i g i t o Blcon sgn, ku Gel tno ag6,

1 2 ginurnam ku taaduk i tienam, du t i ge mati kun.

Ne y6 t a gufloogu, t a t i lowgu i nanla ay6 na rngu12 agu,

Na kafnge dad lwe l inggu k6, t c 1s nun s z t u t u z

l i b u n k e l d l do, du tamduk t i e n i ngzm~. Snclekan &guy

mannn, "Ta mgul3 ge k$?" Mangu, "Bee, t a mgule agu."

Manan, " D 6 t i i m ~ a m ? ' ~ Mangu, "Lo y6 bulunggu, tmabal

agu 661, nbolgu sudut kahl na s a t u s a l i d u t tnga i

mamis," Na manan d i do, "L; f l o o A ~ U . Baling ge

mat i ay'o ku a l g i ge minum 661." "L&," mangu, " t a

Page 10: (What - sil.org fileYB dagitgu Sinda na dini gudgu di Landen mdadong di Mtutung. Di satu du aye, too tamduk tiengu na tigu fan 18 galnawa. Na too mlida i newagu ku d6t i kibdgu

t l l o r r ~ . w Bee gami d o stulen

du l w e nawa I tun libun eye,

du d i g i to Blaan, i ngh hn.

ku sigi mi lo^, nsngam ti

fainurn 661 ti tungan,

Beling mat& kun i kutaan

na 1 kilongan. No ba1$

do, fa la toogu falnoo

balG ku t a mgule" agu do.

Fa d6 ku mahal i n g i konen.

Page 11: (What - sil.org fileYB dagitgu Sinda na dini gudgu di Landen mdadong di Mtutung. Di satu du aye, too tamduk tiengu na tigu fan 18 galnawa. Na too mlida i newagu ku d6t i kibdgu

Naman i tua ay8 d i do, ris?c.:, 'IXe, tilewarn do

kun du i do ~8 a t h , t o o sss:. k tduk i tic;:lnn n r

muta na milong." ' l ~ & , ' l menzu, 'laze i ~ l i a 6 dun." N a

manan do, " ~ u n kahi , lo yo landonn i malnis." Mangu,

"Mayad ge nen," Na kdaen ey8 nayed mamis, neben d i t ;

d i gumnoan,

Manan do, " ~ 6 t i kib6gu dun?'' 1~5an~u, "Tmcbal

ge 661, temblaam kafnb i s a t u sabuy Family Size na

bolam d66 sudut kaht na s a t u s a l i d u t tng; i mamis. 'I

Na manan d i do, 'IGe nan i nln6 dun." "L8," nangu,

msalngad, BalG t i g e , Maha1 ku doc bolan, bay lo

senan aye, Na begam f a t n o klom finum dun." Manan,

"1 ngdgu ctG, silangaa man fye . " "Li nan," mangu.

8

Page 12: (What - sil.org fileYB dagitgu Sinda na dini gudgu di Landen mdadong di Mtutung. Di satu du aye, too tamduk tiengu na tigu fan 18 galnawa. Na too mlida i newagu ku d6t i kibdgu

mTIZewam nan, klom f loo d i do.''

Ne kafngo aye, t l lewun f inum d;rn.

Gadearn i %& kenen, too ti mlal f e n gut6

hr d6t i f inumam dun ku sowe SRS& nem di

blrakongan. Na i ngh ay6, sie;in ti f n n t /" .\',

gut& du gas6 nemn s6n. Bay i yhen, ti j 3 .;

fnngelan s i g i finurn dun sy6. Na manak

Page 13: (What - sil.org fileYB dagitgu Sinda na dini gudgu di Landen mdadong di Mtutung. Di satu du aye, too tamduk tiengu na tigu fan 18 galnawa. Na too mlida i newagu ku d6t i kibdgu

Wa t a manan, " ~ 6 , f l o tongan aye. Pcnagn kudang."

Na kakudeng i ngd. ayia. Na 16 mlon f g1n;da:lg aye, ta

mt6k du milong na muth. Kabay d i kutaan a . f r i , l a

gutaan i 6 6 1 t a ginuman ay6. 1L;a kafngs ay6, t a 1% d h

ykan dun, "Nam 1t$ minum i 661 ani." Xa lhan man kinum

dun ay6. Na 1$ s a t u bas6 i f t i n , k lon l k qil6 na t a

1s kudang.

N a kukatan, t a manan d i l a ygan, "E Y e , mino ge

do libol, na fenkaanam agu." Na mimb yean dun l i b o l

du fankaanan. Na man y6an d i do, "Dbt i k ibb i gd&

eni? Kokgu kh?" Mangu, "Nangam. Ku 1s nalinuman

kadang, l6am finum d i kenen."

Page 14: (What - sil.org fileYB dagitgu Sinda na dini gudgu di Landen mdadong di Mtutung. Di satu du aye, too tamduk tiengu na tigu fan 18 galnawa. Na too mlida i newagu ku d6t i kibdgu

N a kanto d i tmadol f l a f u s , na snalekgu kenen,

mangu, "st i kibd i ngaam?" Manan d i do, "i3albutang

t a l o n lwe dula i milong, na t a 5eg gkudangmt' Na

mangu, "Man i bulung ath? Ta f t i n ninum?" Manan

d i do, nTa tukay i gddmN Nengu dun, ' I K U t a 1$ i

kilongan na ku mayean dun, na falohan nan. 3a lu

ta nangam finum dun," mangu. "Bay fye ku finurnam kenen

tno 661 fye m l a l mgal i lam i lawehan." Na manan,

" D 6 t i kibb ku l8gu finutn kenen t n o 661 na ku 12

samf'ulS i katduk t ienan?" N a mngu, "Lk aye. L& t i

gdean sarnful8 ay6 du be l a katduk i t ienan. Gamtabeng

sa i 661, Ku g6 klenam d i ngh i tno 861 ay6, t a

k f a t i n . Bal6 ge bong t o , ku kLenla d i ge i 661, t a

Page 15: (What - sil.org fileYB dagitgu Sinda na dini gudgu di Landen mdadong di Mtutung. Di satu du aye, too tamduk tiengu na tigu fan 18 galnawa. Na too mlida i newagu ku d6t i kibdgu

kfatim,I1 Manan, "Too ge?" Mangu, "Hee." Iqa s i g i n

Lon t l u butang i fnge mlit milong ay6 -

du gbulug mati, t a beggu teen magu d i

tans, bay f a 1i toon karngis f a . Gadeam

temduk t i e n , mlungay ge, Na snalekgu i 4;

nga, rnsngu, I1Ta 1$ tamduk tienam?" Na ,, I \,

manan do. I'Ta l h , NA t a 12 milong aguet1 /!k<?+q;L

:' 4 8 1

Na mangu, I'E, g l u t 1 bulung ay8 kadi,

An1 klo do too f l o o , Na . . : : i, \

,/ ,.; / \. 4,

-1 '. \

. , . ,- L-

Page 16: (What - sil.org fileYB dagitgu Sinda na dini gudgu di Landen mdadong di Mtutung. Di satu du aye, too tamduk tiengu na tigu fan 18 galnawa. Na too mlida i newagu ku d6t i kibdgu

y6 t a gumds i n e n i y6nn d i d o , " T e f l o o 3gu k ~ d i

di l o 661 ku n b o l ~ ~ r n s u d u t k a h i na s n t u s c l i d u t tngA

mamis n a s9vrong ti gcnf'gul2 d i m l i t ~ i l o n ~ . " n'e

rnangu d i konon, ' 'Ba l i i t i do. L? f l o o r g u lru i C61,

kahf, nci manis g z d g u l e di m l i t a i l o n g na di :nuts."

Na mcn i t u a l i b u n ay6 di do, "Y6 duenam man, i g i t o ,

be16 ku d 6 t i manla d i g i t o , snwe ml inch a t o f r l m o o

dun du gedoem i Blaan kenen,, mlimah a t o f a l n o o ku d 6 t

i t u l o n dodemo di g i t o . Gadecm i Bln.11, deo l i i t o

gito, Na silang a t o gal f l o o ku t ? g n l t o t i l e w . " \

Na y6 36n i gumdsgu grnode i f y o bu lung w t ? na vnilong.

Ani nen i guscn i aangu.

Page 17: (What - sil.org fileYB dagitgu Sinda na dini gudgu di Landen mdadong di Mtutung. Di satu du aye, too tamduk tiengu na tigu fan 18 galnawa. Na too mlida i newagu ku d6t i kibdgu

Dadomo dad S a l e k gzblh d i Santulen Gine

1, D 6 t i tamduk i d'nd t o d i snntu lcn an j .?

Neyem kun d i l a f i n 1.

2. D6t i d ~ d bo l l8 d i bulung tanduk t i e n a y 6 ?

Neyarn kun d i l a f i n 2.

3. ~ 6 t I fkcen i tua l i b u n di ngsnn k a n t o kenen

may; kmarn?

Neyem kun d i l a f i n 10.

4, ~ 6 t 1 g a l t o l y n l o ku nlit o t o milong na nut6

no. d6t i bawoh k u l i t t o ?

5. Ku toen to t a malinum i ngg na ta kaf rg i

k u l i t a n , d6 t i duen lwe nawclto finum kcnen

5611

Page 18: (What - sil.org fileYB dagitgu Sinda na dini gudgu di Landen mdadong di Mtutung. Di satu du aye, too tamduk tiengu na tigu fan 18 galnawa. Na too mlida i newagu ku d6t i kibdgu

I Kib6 Fdulund i d s d To 'iarndlxk T i e n

Ku nun ta muta na milona, mabtas d i kdee . x --.---.

an1 nimoam. Toom kenen finurn, Y6 too

fye d l kenen dunan i 661. Fakay 661

minit ku dernen fakay 661 t no, Ku

tukay ng8 i nun tarnduk t i e n , fanlesarn

i kaftutuam kenen, L& fakay ku klenam d i kenen i ktu tuan .

Toom t i f tuth du fye l a baling kenen lahan. Y6 18 gamfye

d i t o ku tamduk tienan dunan l l b o l . Lo ay& la fakay d i

konen 1 dad gadangal .

Page 19: (What - sil.org fileYB dagitgu Sinda na dini gudgu di Landen mdadong di Mtutung. Di satu du aye, too tamduk tiengu na tigu fan 18 galnawa. Na too mlida i newagu ku d6t i kibdgu

Ku b a l i n g t o o s 2 s 3 i k i l : jn , ; an n:] i

kutarn, mi36 go dun Sulunr; tanduk t i e n .

Ani i kiboax nimd i bulung m i .

1. Fananoam S R ~ U . s ~ b u y Family S i ze

&61 na nbolan dB6 sudut kahi 1

no s o t u bong s ~ l i d u t tngh i

m a m i s . Fekzy 661 n i n i t ku

demon f a k q 6 5 1 tno.

f

Page 20: (What - sil.org fileYB dagitgu Sinda na dini gudgu di Landen mdadong di Mtutung. Di satu du aye, too tamduk tiengu na tigu fan 18 galnawa. Na too mlida i newagu ku d6t i kibdgu

2. Kolninggongam fye a f i mtunal i kahi na mamisan

klom f l i t flnum d l kenen.

3. Nhutun 1 kfinurnarn, men t n g & bas6 kat 5 lru

demen 10 minutoe, Ku muti kenen, snalidutam

d l lam baan na nangam a l i falbong.

4, Finumam kenen mdu na kifuh,

Na ku ta 13 nun ibalan kmacin, banlirn konen i dad

kakaan i gamtabeng d l kenen. Y6 kakaan i gamf'ye di

t o tamduk t i e n dunan ng; anuk, no la f , anuk, saging

tagoh, tafny;, l i b o l , na blangul t a mlunah.