Werken aan mentaal welbevinden - Zorg voor Beter · De druk die op het domein ‘mentaal...

Depressiepreventie: van meten naar verbeteren

Mentaal welbevinden: Sleutel tot integrale zorg

Geestelijke verzorging, wie doet wat?

Levensverhalen: de kracht van narratieve zorg

Implementatie en organisatie

Werken aan mentaal welbevindenVijf startpunten voor de zorgorganisatie

Werken aan mentaal welbevinden » Implementatie en organisatieontwikkeling

2

Het domein ‘mentaal welbevinden’ maakt deel uit van het Kwaliteitskader voor Verantwoorde Zorg. In essentie gaat het om de volgende indicatoren:

• zorgverlenershebbenrespectvoordeeigenidentiteitenlevensinvullingvandecliënt;

• zorgverlenersbiedenondersteuningaancliëntenbijhunpersoonlijkeontwikkeling,levenskeuzenenzingeving;

• erisvoldoendeaandachtvoorcliëntendieeenzaamzijnofdepressief;

• erisvoorbewonersvanverpleeg-enverzorgingshuizenvoldoendegeestelijkeverzorgingbeschikbaar;

• veranderingeninhetmentaalwelbevindenwordentijdiggesignaleerdendoorgegeven.

(Zie:KwaliteitskaderVerantwoordeZorg,Utrecht2007)


3

Opallerleiplaatsenineenouderenzorgorganisatiezijnmensenbetrokkenbijhetmentaalwelbevindenvandecliënten.Verzorgendennatuurlijk,dieindedagelijkseomgangveelmetenvancliëntenmeemaken–endiezichaldannietinstaatvoelenomdaarpassendopintegaan.Dandemeergespecialiseerdebehandelaars(psychologen,geestelijkverzorgersofspecialistenouderengeneeskunde)wiensexpertiseminofmeertijdigwordtingeroepen–endiealdanniethetgevoelhebbenbijtekunnendragenaaneengoedeinbeddingvoordezedimensievandezorg.Maarookmanagersenradenvanbestuur,dieverantwoordelijkzijnvoordeorganisatievanzorgendienstverleningendie‘afgerekend’wordenopdescoresinhetkwaliteitskaderVerantwoordeZorg.Alsmentaalwelbevindenvoorvelenvanheneenwatongrijpbaardomeinis,hoedanaanknopingspuntentevindenomermeeaandeslagtegaan?Welkevisiehelptdaarbijenhoeisdeorganisatieinterichtenophetleverenvandezekwaliteitvanzorg?

Devijfartikeleninditboekjebiedenbestuurdersenmanagementvanzorgorganisatiesstartpuntenomwerktemakenvanmentaalwelbevinden.Nietalleendepressiepreventiekomtaanbod,maarookderolvanidentiteitenzinbelevingindezorg,depositievangeestelijkeverzorging,dekrachtvanlevensverhalenendegevolgenvoorimplementatieenorganisatieontwikkeling. Centralevisieisdatvraaggerichtezorgnietmogelijkiszonderoprechteenaanhoudendeaandachtvoordeidentiteitvandecliënt.Mentaalwelbevindenisgeenextraatjeindezorg,maarhetvormthethartvandezorg.Doorwerkelijkaantesluitenbijdepersoonendezinbelevingvandecliëntwordtzorgdoelmatigerenbevredigender;voorcliëntènmedewerker!

drs. Aad Kosterdirecteur ActiZ

MentaalwelbevindeniséénvandedomeinenvanVerantwoordeZorg.Naastdezorgvoorhetlichaamenvoorwonenenparticipatie,ervarenvelenmentaalwelbevindenalseenwat‘ongrijpbaar’domein.Endusishetvaakeenondergeschovenkindjeindezorg.Tegenvallendescoresopdeindicatorvoordepressiezijnhetsignaalomerietsaantegaandoen,maarwaartebeginnen?Metdevijfartikelenindezebundel,speciaalgeschrevenvoordepraktijkvandeouderenzorg,geeftActiZstartpuntenomtewerkenaanmentaalwelbevinden.

Voorwoord

Implementatie en organisatieontwikkeling

5


5

HET KWALITEITSKADER

Cliëntenmogeninhetkadervanmentaalwelbevindenrekenenoprespectvoorenondersteuningvandeeigenidentiteitenlevensinvulling.Deouderecliëntheeftvoldoendeprivacy,erisaandachtvoorhaarofzijneigenlevenendepersoonlijkewaardediezijofhijdaaraantoekentenontleent,erisondersteuningbijhetsturenopheteigenleven,aandachtvoorenondersteuningvan(levensfasegerelateerde)persoonlijkeontwikkeling,levenskeuzesenzingeving,enerisgeestelijkeverzorgingbeschikbaar.Ookiseradequateaandachtvoorenondersteuningbijdepressie en stemmingsstoornissen.

‘AANDACHT’ ALS BASIS VOOR GOEDE ZORG

Alvorensconcretevoorwaardentenoemen,willenwebenadrukkendathetdomeinmentaalwelbevindenmisschienwelhetmeestvoornameonderdeelisvanhetkwaliteitskadervoorverantwoordezorg.Aandachtvoordepersoonlijkeidentiteitvandecliëntishetcentraleaspectvanmentaalwelbevinden(zieartikel2).Hetwoordaandachtisinditverband

Implementatie en organisatieontwikkelingIndevoorgaandeartikelenhebbenweuiteengezethoeualsbestuurdervormkuntgevenaanhetdomeinmentaalwelbevinden.Dekernvanmentaalwelbevindenisdeaandachtvoordepersoonlijkeidentiteitenzinervaringvandeouderecliënt(artikel2).Vandaardatveelaandachtisbesteedaanhetlevensverhaalvandecliënt(artikel4),aandepreventievandepressieeneenzaamheid(artikel1)enaandebijdragediegeestelijkeverzorgingkanbiedenaanmentaalwelbevinden (artikel 3).Ditvijfdeenlaatsteartikelgaatoverdevoorwaardenwaaraanuworganisatiemoetvoldoenomdeaandachtvoormentaalwelbevindensuccesvolteimplementeren.Debelangrijkstevoorwaardeisdatuerexplicietvoorkiestditdomeinvoluitonderdeeltelatenzijnvandekwaliteitvandezorgverlening.Vanuitdezeweloverwogenkeuzekomenkwaliteitsdomeinenalsvisie,structuur,cultuur,mensen,middelenenresultateninhetvizier.Metdeaanbevelingenvoorelkvandiedomeinenkuntudegeïntegreerdezorgvormgevenenwaarborgen.

» Indekernisaandacht: “eenpraktijkwaarbijdezorggeverzichaandachtigentoegewijdopdeanderbetrektenzoleertzienwaterbijdeanderophetspelstaat–vanverlangenstotangst–enindieaansluitingdáárbijgaatbegrijpenwaterindedesbetreffendesituatiegedaanzoukunnenwordenenwiehijofzijvoordeanderkanzijn.Watgedaankanworden,wordtdanookgedaan.Eenmaniervandoen,dieslechtsverwezenlijktkanwordenmetgevoelvoorsubtiliteit,vakmanschap,metpraktischewijsheidenliefdevolletrouw.” Andries Baart


6

wezenlijk.Hetgaatnietalleenomhetrespecterenvandepersoonlijkeidentiteit,maarookomdezorgvoordepersoonlijkeidentiteit.Ouderecliëntenwillengekendenerkendworden.Bovendienisgoedeinformatieoverwieiemandisenhoezijhetlevenervaartvanbelangvooreengoedeinrichtingvandezorgendezorgomgeving.Ommenseninhuneigenheidtelerenkennenisadequateinformatienodigoverhetlevendatiemandgeleidheeftensensitiviteitvoorwathetvoordecliëntinkwestiebetekentomzorgafhankelijktezijngeworden.Dieinformatieensensitiviteitkanalleenverkregenenervarenwordeninmenselijkcontactzoalsdatindezorgrelatiegestaltekrijgt.

Bijkwetsbarecliëntenbijwiedeoriëntatie-encommunicatievermogensafnemen,vraagtditombijzondereaandachtvandezorgverleners.Aandachtstaatduscentraalbijmentaalwelbevindenmaarhetiseenlastigegrootheid.Hetisbijvoorbeeldgeentechnischaspectdatafgevinktkanwordenbinnenhetkwaliteitssysteem.Aandachtiseenbasisattitudevanmedewerkersendebasisvaneengoedezorgrelatie.Aandachtstaatenvaltmetde(innerlijke)rustomdeanderteobserveren,omaftestemmenopdeander,omineengelijkritmetekomenenomopentestaanvoorhetappèlachterdezorgvraag.Alsersprakeisvanaandachtkunnenookdeandereaspectenvanzorg,namelijkdeplanning,deuitvoeringendeevaluatievandezorgverleningopeengoedemanieringevuldworden,aansluitendbijdepersoonlijkebetekenisdiedecliënthechtaandezorg.

HET KWALITEITSmODEL

Deuitdagingis:kunnenprofessionalsdiehunvakverstaandezorgverbindenmetheteigenlevenvandecliënt?Enerzijdsmoetendezorgprofessionalsgoedecommunicatieveensensitievevaardighedenbezitten.Anderzijdszullenderandvoorwaardenbinnendezorgorganisatiehetookmogelijkmoetenmakenomdezeaandachttekunnenbieden.Weonderscheidenzeskwaliteitsterreinenwaaropuhetdomeinmentaalwelbevindenkuntvormgeven.Perterreingevenweeenaantalconcretesuggestiesenadviezen.Dezezijnuiteraardnietuitputtendmaarzegevenweldebelangrijkstevoorwaardenaan.

VISIE (KERNWAARDEN)

Omzorgvangoedekwaliteittekunnenwaarborgenzijnkwaliteits-systemengoedehulpmiddelen.Hetsysteemisechtergeendoelopzichenhetgesprekoverkwaliteitmagnietwordenversmaldtoteendiscussiesoverkwaliteitsbewaking,procedures,protocollenenoutputindicatoren.

» Verpleegkundigenenverzorgendenwillenmensenhelpen.Daaromkiezenzevoorwerkindezorg.Vakkennisisdaarbijnatuurlijkbelangrijk.Maarjedoetjewerkpasechtgoedalsjerespectvol,betrokkenenbetrouwbaarbentvoordecliënt,vindenverpleegkundigenenverzorgenden.Juistdie‘centralewaarden’indezorgzethetnieuweoverheidsbeleidonderdruk.Nietbewust.Maaromdathetbeleidblindisvoorhetbelangvandiewaarden. Harry Kunneman en Marjan Slob


7

Inbeleidsdocumentenklinktvaakveelbedrijfseconomischjargonals‘efficiency’,‘productiviteit’en‘effectmetingen’.Hoebelangrijkook,goedezorgbegintdaarniet.Hetbegintmeteenvisieopdeinhoudendemorelewaardendieindezorgcentraaldienentestaan.Datstaatmomenteelonderspanning,metnamedoordeingevoerdegereguleerdemarktwerkingindezorg.Zorgondernemerskrijgenveelruimteenverantwoordelijkheidomkeuzestemakenindevormgevingvandezorgbinnendebeschikbarebudgetten.Tegelijkertijdvragendeoverheidenverzekeraarsbetereeneenduidigeverantwoordingvandegeleverdezorg.Hetmoetmetanderewoordensnellerenbeter.Alsechterdebalansdoorslaatnaarsnellerinplaatsvannaarbeterkandezorgverleninggereduceerdwordentothetleverenvandeafgesproken‘zorgvolumes’.Zoweldecliënten(enhunvertegenwoordigers)alsdezorgverlenerswillennietinditkeurslijfgedruktworden.Zijblijvenvragenommenswaardigezorgwaarindeaandachtvoordepersoonlijkeidentiteitcentraalstaat–ofdatnugemetenkanwordenofniet.

Dedrukdieophetdomein‘mentaalwelbevinden’staat,iseengegevenenhetisgoedomdaarbijstiltestaan.Vervolgensishetvanbelangdatuzichbezintopdewijzewaaropuindicatiesenkwaliteitscriteriadoorvertaaltnaardepraktijkvandezorg.Hetgaatimmersommeerdantransparantieen‘productieveuren’.Goedezorgvoorhetdomein‘mentaalwelbevinden’vraagtbijvoorbeeldomvoldoendebeslisruimtevoorzorgverlenersomopbasisvanhunprofessioneleinschattingtekunnenbeslissenoverdewijzewaaropzijhunaandachtverdelen.Waardenalsaandachtenbetrokkenheidzijnnieteen‘extraatje’indezorg.Zevormenhetbelangrijkste‘transportmiddel’voordezorgverlening.Doorvanuitdergelijkewaardentewerken,kunnenmedewerkershunzorgbeterafstemmenopdecliënten.Ditmaaktdezorguiteindelijkeffectiever.Erkomenminderklachtenenhetwerkplezierwordthoger.Opdezewijzevertegenwoordigtzorgmetaandachteentoegevoegdewaarde,ookineconomischopzicht.

Deeersteaanbevelingisdaaromdatudekernwaardenvanwaaruitualsorganisatiezorgwiltbieden(opnieuw)formuleertenvastlegtinuwmissie.Denkdaarbijaanzorgeigenwaarden,dieertoeleidendatdezorgbijdraagtaaneenzinvolbestaanvandeindividuelecliënt,zoalsaandacht,betrokkenheid,verantwoordelijkheid,deskundigheid,wederkerigheid.Indetweedeplaatsadviserenwedatuopbasisvanuwkernwaardenkiestvooreenzorgmodeldatdaarbijpast.Erzijnverschillendeconcepteninomloopzoalsbelevingsgerichtezorg,hetmaieutischzorgconcept,dezorgethischebenadering,verpleegkundigemodellenwaarindeaandachtvoorzingevingnadrukkelijkisverdisconteerd,zoalsIntegrerende

» Deoverheidrichtzichopbeheersingenefficiency.Daaromkomtmenopideeënals‘functioneleindicatiestelling’enhetinrichtenvancentralezorgkantoren.Opzichisernietsmismethetverlangennaareenstrakenhelderbeleid.Maardiemaniervandenkenlaatnietvanzelfruimtevoorwaardenalsrespectenbetrokkenheid.Deberoepsgroepenmanagersmoetzichinspannenomdieruimtewélopteeisen.Wanthetverwaarlozenvanwaardenmaakthetvoorverzorgendenenverpleegkundigenminderaantrekkelijkomindezorgtewerken.Bovendienmaakthetdezorgmindergoed. Harry Kunneman en Marjan Slob


8

VerpleegkundeofhetNeumanSystemsModelofeenopkomendintegralezorgconceptalsPlanetree. Devisievraagtomeenbreeddraagvlakzowelbijleidinggevendenalsbijuitvoerenden:voorbeeldgedragvanhetmanagement,motiverenenondersteunenvanmedewerkersbijhetvormgevenaandezevisieisessentieel.Hetslagenvandeimplementatiehangthiernauwmeesamen.

STRuCTuuR (pROCESSEN EN ORGANISATIE)

Uwvisieopdeinhoudelijkevormgevingvandezorgmoetdoordestructureninuworganisatiewordengedekt.Aanwelkestructurelevoorwaardenmoetuworganisatievoldoenomovermentaalwelbevindeningesprektezijn,metcliëntenentussendezorgverlenersonderling?

In de eerste plaats is in dit verband aan te bevelen om de verantwoordelijkhedenzolaagmogelijkindeorganisatieteleggen.Creëereenmaximalebeslisruimtevoorzorgverlenersenzorgervoordatuwmedewerkerszichverantwoordelijkvoelenvoorhetdomeinmentaalwelbevinden.WerkzomogelijkmetEVV’ersofPB’ers,dieeenpersoonlijkebandkunnenopbouwenmethuneigencliënten.Ditstaatenigszinsopgespannenvoetmetdehuidigetendensindezorgomvoordeuitvoeringvandezorgsteedsmeerlageropgeleidemensenintezettenentestrevennaarmaximalemobiliteitvanhetpersoneel(iedereenkanaltijdoveralwordeningezet).Hoewelditvanuithetoogpuntvanefficiëntiebegrijpelijkis,ishetvanbelangdatuzichzelfuitdaagtomcreatieftezijnenbuitendelijntjesteblijvendenken.Eenzorgaanbiederdiezichonderscheidtdoorzelfstandige,verantwoordelijkeenbetrokkenprofessionalsdieechtgeïnteresseerdzijninhuncliënten,zaloptermijnookeenverschilindemarkt gaan maken.

Indetweedeplaatsishetvanbelangdatudeaandachtvoormentaalwelbevindeneenvasteplaatsgeeftinhetzorgproces.

IntakeReedsbijdeintake,zowelindezorgverleningthuisalsbijinhuizing,zaleraandachtmoetenzijnvoordepersoonlijkeidentiteitvandecliënt.Naastdegebruikelijkeinformatieoversomatische,psychischeenADL-behoeftendienteraandachttezijnvoorhoeiemandinhetlevenstaatenwatdeveranderingindeeigensituatie(nl.meerzorgontvangen)betekent.Vraagvoortsnaarheteigenevaniemandenwelkewensenerzijnomzoveelmogelijkcontinuïteittekunnenwaarborgen.Specialeaandachtverdientdeverhuizingnaarhetverzorgingshuisofverpleeghuis.Veelouderenzien


9

optegendeverhuizingnaareenzorginstelling.Hetisgoedomdaarnaartevragen.Eenvoorafgaandhuisbezoekkanveelinformatiegevendiebijhetvormgevenvandetoekomstigeinrichtingvanhetappartement,dagritmeenderituelenvanwaardekanzijn.Noteerdeobservatiesenafsprakennauwkeurig.Zevormendeeersteopstapvoorhetzorgleefplan.Tenslottezijnogmaalsgewezenophetbelangvaneengoedescreeningopdepressieveklachten.

Het zorgleefplan Hetzorgleefplanisdeplekwaarspecialeaandachtspuntentenaanzienvanmentaalwelbevindenkunnenwordengenoteerd.Naastdegebruikelijkekorteparagraafoverpersoonlijkebijzonderhedenenlevensbeschouwingverdienthetaanbevelingeenmeeruitvoerigebiografischeparagraafoptenemenwaarhetlevensverhaalvandecliëntwordtgeschetstenwaarbijwordtaangegevenwatdeconsequentiesvoordepraktischezorgverleningdaarvanzijn.Hetmakenvaneenlevensboekkanhiereengoedinstrumentvoorzijn.Maakdaarbijvooralwerkvanwatdecliëntvoordebelevingvandeeigenidentiteitbelangrijkvindt.Overlegmetdecliëntwelkepersoonlijkegegevenszewelennietopgenomenwilzieninhetzorgleefplan.Zijnmedewerkersvoldoendegeschooldomadequaatterapporterenophetdomeinmentaalwelbevinden?

Zorgleefplan besprekenAanhetnoterenvanaandachtspuntenvoormentaalwelbevindeninhetzorgleefplankleefteenbelangrijkrisico.Devastgelegdeinformatiekanopeenstatischemaniergaanwerken.Iemanddieaangegevenheeftgraagmet‘mevrouw’en‘u’tewillenwordenaangesprokenkandaarbijvoorbeeldinveranderenalszijzichbeterthuisisgaanvoelen.Regelmatigebespreking,ookvandebiografischezorgparagraafisdusgeboden,zodatdieopeendynamischewijzekanwordengehanteerd.Belangrijkisdatdebesprekingvanhetzorgleefplanaltijdbegintbijhetdomeinmentaalwelbevinden.Debetekenisdiedecliënthechtaanhetleven,dedagbestedingendezorgvormthetuitgangspuntvoordeanderedomeinen.

(Team)overleggenLaattijdensdeverschillendevormenvanoverlegnietalleendepraktischeafstemmingencoördinatierond(zorg)problemencentraalstaan.Geefookstructureelgelegenheidomuittewisselenwatinpositievezinopvaltaaneenbewoner,welkenieuweinzichtenopbasisvandecontactenontstaanoverwatvooreenbewonerbelangrijkis,wathaarhouvastgeeftofhoebepaaldgedragverklaardwordtvanuitdelevensgeschiedenis(zieartikel

» Zijnmedewerkersvoldoendegeschooldomadequaatterapporterenophetdomeinmentaalwelbevinden?


10

2).Erisveelmateriaalenmethodiekontwikkelingvoorhandenommeerbelevingsgerichtinhoudtegevenaandergelijkeoverlegmomenten.

professionele begeleiding Erdientstructureelvoldoendeprofessionelebegeleidingbeschikbaartezijnomaandachtenbegeleidingtegevenophetterreinvanhetpsychischeenexistentiëlewelbevindenvancliënten.Zijndezeprofessionals(psychologen,geestelijkverzorgers)goedingebedindeorganisatieenbenutuhenvoldoendebijdeinvullingvanditderdedomeinvanverantwoordezorg?(Zieartikel3)

Tenslotte:durfooktekiezenvoorminderoverlegenmeertijdmetenvoorcliënten.

CuLTuuR (LEIDERSCHAp EN GEDEELDE WAARDEN)

Hetspreektvanzelfdatdecultuurvanuworganisatieeenwezenlijkverschilmaaktbijdevormgevingvanmentaalwelbevinden.Decultuurvanuworganisatiewordtdoorveleaspectenbeïnvloedenisvaaktaaivankarakter.Tochzijnerdrieaspectenvandecultuurwaaropualsbestuurderinvloedkuntuitoefenen:hetgedrag,decommunicatieendesymboliekbinnenuworganisatie.

GedragWietemakenheeftmetzorgverlenerskrijgtopbasisvanhetgedragonmiddellijkeeneersteindrukvandezorgcultuur.Zijndezorgverlenersaltijdmetelkaaringespreken‘zien’zecliëntenenbezoekersnietstaanofhebbenzeoogvoorwatergebeurtenzijnzeattentvoorallerleisignalen?Groetmenelkaaropdegangoflooptmenzondergroetenlangselkaarheen?Zijnzevriendelijkeninvoelendofzijnzegerichtophetafwerkenvanhuntakenlijstje?Werkenzevanuiteeninnerlijkerustofstralenzezoveeldrukteuitdatjebangbentomhentestoreninhunbelangrijkebezigheden?Alsjebeseftdat‘eenpraatjemetiemandmaken’eenvandebelangrijkstekwaliteitskenmerkenvanhetdomeinmentaalwelbevindenis,ishetzeerdemoeitewaardomookoverdezegedragsaspectenafsprakenmet elkaar te maken.

CommunicatieDeonderlingecommunicatiezegtveeloverdecultuurvandeinstelling.Indeeersteplaatsisdestijlvancommunicerenvanbelang.Watcommunicerenwewelennietenhoedoenwedat?Zoekenweindecommunicatiealtijdnaarpositievezakenofzettenwevoortdurendde


11

negatievezakenvoorop?Vindtdecommunicatievooralplaatslangsformelelijnen,aandehandvannotities,beleidsdocumenten,hetkwaliteitshandboeketc.ofbestaatereenbelangrijkinformeelcircuit?Communicerenweeenja-cultuurofeennee-cultuur? Destijlvancommunicatiespeeltopalleniveaus:inderelatiemetdezorgvragersenhunverwanten,tussencollega’sonderlingentussenleidinggevendenenmedewerkers.Destijlvanhetleiderschapdientgebaseerdtezijnopgelijkwaardigheid,dialoogencoaching.Ukuntafsprakenmakenoverdecommunicatiestijlinlijnmetdegekozenkernwaarden.Watindewaardenwordtbeleden,dientmerkbaartezijnindealledaagsecommunicatie.Bedenkdaarbijdatdeomgangsvormentussenmedewerkersencliëntenentussencollega’sonderlinginwezennietvanelkaarverschillen.Opalleniveausindeorganisatiewordendezelfdenormenquacommunicatiegehanteerd.Indetweedeplaatsishetvanbelangdatmedewerkerszorgvuldigomgaanmetdehuntoevertrouwdepersoonlijkeinformatiezodatzehetvertrouwenendeprivacyvancliëntennietschenden.Hoewordtmetcliënteninformatieuitgewisseldenafsprakengemaakt?Indederdeplaatsdientuaandachttegevenaandeorganisatievandemedezeggenschap.Welkeinformatiekrijgtdecliëntenraadenondernemingsraad?Hoewordtdieinformatiegebracht,alleenoppapierofkomtdebestuurderzelfeentoelichtinggeven?

SymboliekDecultuurvandeorganisatiekomtineenverdichtevormtotuitingindesymboliekdiedeorganisatiehanteert.Dekeuzevoordenaam,hetlogoendehuisstijl,maarookdeinrichtingvandeinstellingsprekeneeneigentaal.Isheteenzakelijkeofeenhuiselijkeomgeving?Zijnervriendelijkekleurenverwerktenkomterdaglichtbinnenofishetsaaiendonker?Iswataandewandhangtpersoonlijkvanaardofzakelijkenpassendineenkantooromgeving?Kunnencliëntenenmedewerkerssameneteninhetrestaurantofdoenzedatgescheiden?Loktdebinnenhuisarchitectuuruittotontmoetingoftoteenzaamheid?Watspreekteruitdekunstwerkenindeinstelling:deverfijndesmaakvandebestuurderofhetinzichtinhetlevenvandecliënten?Desymboliekkrijgtookvormindewijzewaaropdeorganisatieaanwezigisbijingrijpendegebeurtenisseninhetlevenvancliënten.Zijnerherdenkingsbijeenkomstenvooroverledenbewoners?Watisdetoonvantoesprakenopbelangrijkemomentenvoormedewerkersofbijingrijpendeveranderingenindeorganisatie?Staatdeorganisatiestilbij(aldannietreligieuze)feestdagen?Kortom:ukuntdekrachtvandesymboliekgebruikenalseenbelangrijkinstrumentomdecultuurvanuworganisatie vorm te geven.


12

mENSEN (COmpETENTIEONTWIKKELING)

Hetzijndemedewerkersdieindealledaagsepraktijkinvullinggevenaandecentralewaarden.Zijzijnuwbelangrijkstekapitaal.Goedezorgvoorzorgenden,eenadequaatscholingsbeleidenspecifiekeaandachtvoorvrijwilligerszijnnodigommentaalwelbevindenopniveautehouden.

Zorg voor zorgendenZorgvoorzorgendeniseenbelangrijkaspectvanuwpersoneelsbeleid.Aandachtenbetrokkenheidvoorzorgverlenersmaaktdeeluitvanhetdomeinmentaalwelbevinden.Medewerkershebbenerkenningnodigvoorhuninzet.Hetisdaaromvanbelangdatleidinggevendenhunmedewerkerskennenendatzewetenwelkebetekenishetwerkvoorhenheeft.Alszorgverlenerszich‘welbevinden’werktditdoornaardecliëntenende‘sfeer’binnendeorganisatie.Zorgvoorzorgendenvraagtruimteommetelkaartesprekenoverdeinspiratieenmotivatievoorhunwerk,bijvoorbeelddoorbegeleideintervisie.Datcreëertde‘innerlijkeruimte’dienodigisommetaandachthetwerkteverrichten.

EducatieAandachtvoormentaalwelbevindenvraagtvanveelzorgverlenersdatzeopeenanderewijzegaanwerken.Werkdatafmoetisnietlangerhetbelangrijkste.Hetgaatomdebetekenisdiehunaanwezigheid,hunhandelenensprekenheeftvoordecliënt.Datvraagtvanhendatzededialoogaangaanmetcliënten,hunvertegenwoordigersenmetcollega’s.Eennietgeringeverandering.Veranderengaatnietzonderleren.Daaromispermanentescholingenruimtevoorreflectie(bijv.intervisie)nodig.Descholingkanzichrichtenopcommunicatievevaardighedenofophetvergrotenvandegevoeligheidvoordebelevingvandecliënt.(Zieartikel4voorconcretemethodeneninvalshoekenopditterrein).Specifiekisscholingrondomhetvroegtijdigherkennenvandementieendepressieeneenzaamheid(zie artikel 1)enhetkunnensignalerenvanzinvragen(zieartikel3).

VrijwilligersVrijwilligersgevenextrakleuraandezorg.Inafstemmingmetmedewerkerskunnenzijvaakgoedinspelenopspecifiekebehoeftenvancliënten.Bijhetdomeinmentaalwelbevindenhoortdaaromeendoordachtvrijwilligersbeleid.Vrijwilligersdienenopdehoogtetezijnvandezorgvisieengecoachttewordentenaanzienvanhunattitude.Voorveelvrijwilligerszalgeldendatzijeenvoorbeeldfunctiekunnenhebbenalsgesprokenwordtoverhetgevenvanaandachtenbetrokkenheid.Tegelijkishetwellichtnodighenteinformerenovermogelijkhedenvanbegeleidingvancliëntenophetterreinvanexistentiëlevragen.

» Ineenzorgorganisatiewerddezorgvisieeerstmet medewerkers besproken. Daarna volgden erthemabijeenkomstenvoorallevrijwilligerswaardezorgvisiewerdgeïntroduceerdentoegelichtenophetniveauvanhetvrijwilligers-werkwerddoorgesprokenenbediscussieerd.


13

mIDDELEN (GELD, ICT EN fACILITEITEN)

Waarhalenwedemiddelenvandaanomgoedekwaliteitophetterreinvanmentaalwelbevindenterealiseren?Hetvraagtimmersnogalwat:debetekenisgevingvandecliëntkomtcentraaltestaan.Erkomtgroterebeslisruimtevoorzorgprofessionals.Zorgprofessionalsgaanwerkenvanuiteenattitudegerichtopaandachtendialoog.Erkomtmeeraandachtvoordeinspiratieenmotivatievanzorgverleners.Etcetera.

Demeesteinvesteringenophetdomeinmentaalwelbevindenkostengeenextratijdofgeld.Werkenmetaandachtdoejebijvoorbeeldnietnaasthetverlenenvanzorg,maarisdewijzewaaropjezorgverleent.Wanneerjebovendienbedenktdataandachtsvollezorgleidttotmeertevredenheidbijcliëntenenookdemotivatievanmedewerkerspositiefbeïnvloedt,dankanzelfsgesteldwordendathetmeeroplevertdandathetkost.

Datbetekentechternietdatergeenfinanciëleinvesteringhoefttewordengepleegd.Metnamedeinzetvanpersoneelmeteenvoldoendeopleidingsniveau,scholingenintervisieenhetbeschikbaarstellenvangeestelijkeverzorgingdoeneenberoepop(extra)tijdengeld.Ookhiergeldtdatmetenigecreativiteitdaarbinnendebestaandevoorzieningenruimtevoorgevondenkanworden.Ukuntkeuzesmakeninhetscholingsbeleidenukuntbesluitentothetreserverenvanbestaandwerkoverlegvoorintervisie.Dergelijkekeuzeskunnenopweerstandstuiten.Neemzedaaromalleenvanuiteendoordachtevisieophetdomeinmentaal welbevinden.

Ookfaciliteitenalslevensboekmethoden,reminiscentiebijeenkomsten,sprekendefoto’saandewanden,eenbetekenisgerichteinrichtingvandeleefomgevingendergelijkevragengeenbijzondereinvestering.Hetdoetmetnameeenberoepopdecreativiteitvandemedewerkers,vrijwilligersencliënten.Alsuhenstimuleertommeetedenkenovereenomgevingdieuitdaagttotpersoonlijkecommunicatie,boortueenbronaanvancreativiteiteninventiviteit.

DeICTkanophetpuntvandeelektronischezorgdossierseenaanvullingbieden.Inmiddelszijnerverschillendemethodenopdemarktomhetzorgleefplantedigitaliseren.Ukuntdeproducentvandezevoorzieningenvragenomeenapartebiografischeparagraafoptenemen,zodatdienietseparaathoefttewordenopgeslagen.

» Werkenmetaandachtdoejenietnaasthetverlenenvanzorg,hetisde wijze waaropjezorgverleent.


14

Totslot:eenhelikopterviewisvantijdtottijdnodigomtebezienhoedeverhoudingligttusseninvesteringeninvastgoed,ICT,facilitaire.d.inrelatietotdeinzetvanmedewerkersendeaandachtvoorhetmentalewelbevindenvancliënten.

RESuLTATEN (pRODuCTEN EN EffECTEN)

Hetkwaliteitskadervoorverantwoordezorgbiedtheldereindicatoren. In essentie:- hebbenzorgverlenersrespectvoordeeigenidentiteiten

levensinvullingvandecliënt;- biedendezorgverlenersondersteuningaancliëntenbijhun

persoonlijkeontwikkeling,levenskeuzesenzingeving;- iservoldoendeaandachtvoorcliëntendieeenzaamzijnofdepressief;- iservoorbewonersvanverpleeg-enverzorgingshuizenvoldoende

geestelijkeverzorgingaanwezig;- wordenveranderingeninhetmentaalwelbevindengesignaleerden

doorgegeven.

VoordeexterneverantwoordingdientubijcliëntenenhunvertegenwoordigersdoormiddelvaneenCQ-vragenlijsttemetenhoezijdezorgophetdomeinmentaalwelbevindenbeoordelen.Dezevragenlijstbiedtueenhandvatomdekwaliteittemonitoren.Daarnaastbentuverplichttescorenhoeveelcliëntendepressieveklachtenvertonen.Hetmetenvandekwaliteitiseenbelangrijkonderdeelvandekwaliteitszorg,maarkwaliteitszorgomvatmeer.Hetisbelangrijkdatueeneigenvisieopmentaalwelbevindenontwikkeltwaarbijuzichnietenkellaatleidendoordeindicatoren.Deindicatorenzijnslechtsdeuiterlijkesymptomenvaneengeïntegreerdbeleidtenaanzienvanmentaalwelbevinden.Daaromishetgoedomookdemedewerkerstevragennaarhunoordeeloverdekwaliteitopditdomein.Omdatde‘interventies’bijmentaalwelbevindenzichmetnamebevindenindeinteractietussencliëntenzorgverlenerzijnobservatieenfeedbackdebelangrijksteinstrumentenvoorkwaliteitsverbetering.Overweegdaaromommetenigeregelmaatuwmedewerkerselkaartelatenobserverenenmet elkaar daarover door te spreken.

» Observatieenfeedbackzijnbelangrijkeinstrumentenvoorkwaliteitsverbetering.


15

SAmENVATTEND

Hetdomeinmentaalwelbevindenisdesleuteltotverantwoordekwaliteit.GeefdezorginhouddooraftestemmenopdeidentiteitvandecliëntendienszingevingsysteemInvesteerindezorgverlenersendebronnendiezijnodighebbenomindeprimairezorgrelatietekunnenfloreren.Heboogvoordepreventieensignaleringvandementie,depressieeneenzaamheid,stelgeestelijkeverzorginginvoldoendematebeschikbaar,ziekansenineennarratievebenaderingvandezorgenmaakwerkvanditdomeinviadegangbarekwaliteitssystemen.Zorgismensenwerk.Hetmenselijkkapitaalisdebelangrijksteinvesteringdieeenzorgorganisatiekandoen.

REfERENTIES:

- www.hetgoedegesprek.nl- www.netwerklevensvragen.nl

AlleactueleinformatieoverhetKwaliteitskaderVerantwoordezorgVVT enoverhetmetenvandeprestatie-indicatorenvindtuophttp://www.zorgvoorbeter.nl/kwaliteitskader/verpleging-verzorging-en-zorg-thuis-vvt/

Literatuur- Kunneman,H.enSlob,M.,Thuiszorg in Transitie. Een onderzoek naar

de gevolgen van het recente overheidsbeleid voor centrale waarden in de thuiszorg(Bunnik,2007)

- Baart,A.,Een theorie van de presentie(Boom,2004)

Vooroverigeliteratuur:ziedeverwijzingenbijdeartikelen1t/m4in dezereeks.


16

Colofon

AuteursWoutHuizing,Reliëf,ChristelijkeverenigingvanzorgaanbiedersThijsTromp,Reliëf,ChristelijkeverenigingvanzorgaanbiedersGerdienkeUbels,ActiZ,organisatievanzorgondernemers

EindredactieActiZ,organisatievanzorgondernemers

OntwerpCascade–visuelecommunicatie,Amsterdam

DrukLibertas,Bunnik

Publicatienummer:10.002Publicatiedatum:januari2010

©ActiZ2010

DezeuitgavemagzondertoestemmingvanActiZvoorniet-commercieelgebruikwordengedownloadenverveelvoudigd.Voortsallerechtenvoorbehouden. Dezeuitgaveismetgrotezorgvuldigheidenmetgebruikmakingvandemeestactuelegegevenstotstandgekomen.Hetisevenwelnietgeheeluitgeslotendatdeinformatieindezeuitgaveonjuisthedenen/ofonvolkomenhedenbevat. ActiZaanvaardtgeenaansprakelijkheidvoordirecteofindirecteschadeontstaandooreventueleonjuisthedenen/ofonvolkomenheden.Aandeinhoudvandezeuitgavekunnengeenrechtenwordenontleend.

ActiZenReliëfzijnkernpartnersinhetExpertisenetwerkLevensvragenenOuderen. HetExpertisenetwerkbevordertdeaandacht voormentaalwelbevindeninzorgenwelzijn doorkennis,scholingenpraktijkuitwisseling. Zie www.netwerklevensvragen.nl DebundelisvoorledenvanActiZtedownloadenvanwww.actiz.nl.GedrukteexemplarenkuntubestellenbijReliëf(www.relief.nl)enExpertisenetwerkLevensvragenenOuderen(www.netwerklevensvragen.nl/producten).

Reliëf, Christelijke vereniging van zorgaanbiedersNeckardreef63562CNUtrecht

Telefoon(030)2610454Fax(030)[email protected]

ActiZOudlaan43515GAUtrechtPostbus82583503RGUtrecht

Telefoon(030)2739393Fax(030)[email protected]

Werken aan mentaal welbevinden - Zorg voor Beter · De druk die op het domein ‘mentaal...

Documents

Transcript of Werken aan mentaal welbevinden - Zorg voor Beter · De druk die op het domein ‘mentaal...