WELKOM...2018/02/22  · Programma 09.50 Welkom Jan Willem van Hoogstraten 10.05 Introductie EZK...

74
WELKOM #UDGseminar2018

Transcript of WELKOM...2018/02/22  · Programma 09.50 Welkom Jan Willem van Hoogstraten 10.05 Introductie EZK...

Page 1: WELKOM...2018/02/22  · Programma 09.50 Welkom Jan Willem van Hoogstraten 10.05 Introductie EZK 10.15 Green Deal UDG & Risicobeheersing: Veilig en verantwoord 11.00 Maak kennis met

WELKOM

#UDGseminar2018

Page 2: WELKOM...2018/02/22  · Programma 09.50 Welkom Jan Willem van Hoogstraten 10.05 Introductie EZK 10.15 Green Deal UDG & Risicobeheersing: Veilig en verantwoord 11.00 Maak kennis met

Marcel HoenderdosManager Communicatie & Public Affairs bij EBN B.V.

#UDGseminar2018

Page 3: WELKOM...2018/02/22  · Programma 09.50 Welkom Jan Willem van Hoogstraten 10.05 Introductie EZK 10.15 Green Deal UDG & Risicobeheersing: Veilig en verantwoord 11.00 Maak kennis met

Wie zit er in de zaal

Page 4: WELKOM...2018/02/22  · Programma 09.50 Welkom Jan Willem van Hoogstraten 10.05 Introductie EZK 10.15 Green Deal UDG & Risicobeheersing: Veilig en verantwoord 11.00 Maak kennis met

Programma09.50 Welkom Jan Willem van

Hoogstraten

10.05 Introductie EZK

10.15 Green Deal UDG &

Risicobeheersing: Veilig en

verantwoord

11.00 Maak kennis met de

consortia

12.00 Geo-thermie-logie

voor niet geologen

12:25 Lunch

13.25 KEP & EWP

14.20 Column Frank Schoof

Stichting Platform

Geothermie

14.30 Koffie

15.00 Gesprek met experts

16.00 Afsluiting

16.25 Borrel

Page 5: WELKOM...2018/02/22  · Programma 09.50 Welkom Jan Willem van Hoogstraten 10.05 Introductie EZK 10.15 Green Deal UDG & Risicobeheersing: Veilig en verantwoord 11.00 Maak kennis met

Jan Willem van HoogstratenCEO bij EBN B.V.

Page 6: WELKOM...2018/02/22  · Programma 09.50 Welkom Jan Willem van Hoogstraten 10.05 Introductie EZK 10.15 Green Deal UDG & Risicobeheersing: Veilig en verantwoord 11.00 Maak kennis met

Bert de VriesPlaatsvervangend Directeur Generaal Energie, Telecom en

Mededinging bij Ministerie EZK

Page 7: WELKOM...2018/02/22  · Programma 09.50 Welkom Jan Willem van Hoogstraten 10.05 Introductie EZK 10.15 Green Deal UDG & Risicobeheersing: Veilig en verantwoord 11.00 Maak kennis met

Sander de JongGreen Deal UDG

Page 8: WELKOM...2018/02/22  · Programma 09.50 Welkom Jan Willem van Hoogstraten 10.05 Introductie EZK 10.15 Green Deal UDG & Risicobeheersing: Veilig en verantwoord 11.00 Maak kennis met

8

9 juni 2016

Page 9: WELKOM...2018/02/22  · Programma 09.50 Welkom Jan Willem van Hoogstraten 10.05 Introductie EZK 10.15 Green Deal UDG & Risicobeheersing: Veilig en verantwoord 11.00 Maak kennis met

9

Aanzienlijke warmtevraag

150

350

100

200

Page 10: WELKOM...2018/02/22  · Programma 09.50 Welkom Jan Willem van Hoogstraten 10.05 Introductie EZK 10.15 Green Deal UDG & Risicobeheersing: Veilig en verantwoord 11.00 Maak kennis met

10

Dinantien play veelbelovend

10

Klei (zand)Klei (zand) Dinantien

Trias

Rotliegend

Jura/Krijt

Page 11: WELKOM...2018/02/22  · Programma 09.50 Welkom Jan Willem van Hoogstraten 10.05 Introductie EZK 10.15 Green Deal UDG & Risicobeheersing: Veilig en verantwoord 11.00 Maak kennis met

11

Business case mogelijk

-250

-200

-150

-100

-50

0

50

100

150

0 36 72 108 144 180 216

NP

V (

EUR

Mln

.)

Scenario nr.

Rendement op eigen vermogen (NPV 15%)

4 km 6 km 8 km

(15%)

Page 12: WELKOM...2018/02/22  · Programma 09.50 Welkom Jan Willem van Hoogstraten 10.05 Introductie EZK 10.15 Green Deal UDG & Risicobeheersing: Veilig en verantwoord 11.00 Maak kennis met

12

Ondergrond onbekend

Page 13: WELKOM...2018/02/22  · Programma 09.50 Welkom Jan Willem van Hoogstraten 10.05 Introductie EZK 10.15 Green Deal UDG & Risicobeheersing: Veilig en verantwoord 11.00 Maak kennis met

13

Identificatie marktpartijen

Warmtevragers• Industrie• Warmte(netwerk)bedrijven

• Zekerheid warmte-afname

Operators• ‘Gewone’ geothermiebedrijven, buitenlandse geothermiebedrijven, olie-

en gasbedrijven, mogelijk EBN, investeerders

• Kennis en expertise ondergrond, voldoende kapitaalskrachtig

Page 14: WELKOM...2018/02/22  · Programma 09.50 Welkom Jan Willem van Hoogstraten 10.05 Introductie EZK 10.15 Green Deal UDG & Risicobeheersing: Veilig en verantwoord 11.00 Maak kennis met

14

Identificatie potentiële projecten

Subplay Noord

Project Leeuwarden

Project Heerenveen

Subplay Midden

Project GOUD

Project Renkum

Project Oost-Brabant

Subplay Zuid

Project Havenbedrijf

Project Schiedam

GOUD

Renkum

Oost-Brabant

HBRSchiedam

Leeuwarden

Heerenveen

Page 15: WELKOM...2018/02/22  · Programma 09.50 Welkom Jan Willem van Hoogstraten 10.05 Introductie EZK 10.15 Green Deal UDG & Risicobeheersing: Veilig en verantwoord 11.00 Maak kennis met

15

Ontwikkelfase projecten

Warmtevraag

Warmtenet

Ontwikkeling Productie Opruimen

SDE+

On

dergro

nd

garantie

Voorstudie Exploratie

Op

spo

ringsvergu

nn

ing

Boring 1 RealisatieW

inn

ingsvergu

nn

ing

Evaluatie Boring 2

Exploratiefase

Page 16: WELKOM...2018/02/22  · Programma 09.50 Welkom Jan Willem van Hoogstraten 10.05 Introductie EZK 10.15 Green Deal UDG & Risicobeheersing: Veilig en verantwoord 11.00 Maak kennis met

Voorontwikkeling

Warmteopbrengsten

Boren doublet

Produceren warmte

Warmte-infra

Geologischexploratie-

risico

Geologisch risico

Voorontwikkeling

ONTWIKKELKOSTEN CAPEX OPEX INKOMSTEN

SDE+

Geologisch risico

Exploratie werkprogramma (EWP) 50 : 50

Ondergrondsubsidiegarantie

Kennis- en expertiseprogramma (KEP)

Warmtevrager

Operator1

2

3

4

5

1

2

3

4 SDE+

Markt

Overheid

Mogelijke deelname EBN5

Bouwstenen

Page 17: WELKOM...2018/02/22  · Programma 09.50 Welkom Jan Willem van Hoogstraten 10.05 Introductie EZK 10.15 Green Deal UDG & Risicobeheersing: Veilig en verantwoord 11.00 Maak kennis met

17

19 juni 2017

Page 18: WELKOM...2018/02/22  · Programma 09.50 Welkom Jan Willem van Hoogstraten 10.05 Introductie EZK 10.15 Green Deal UDG & Risicobeheersing: Veilig en verantwoord 11.00 Maak kennis met

Green Deal

Doel

Voor 2020, 1 of meer exploratie pilotprojecten, idealiter verdeeld over de 3 regio’s

Optimaal ontsluiten UDG potentieel Dinantien via play benadering

Veilig, verantwoord

Kosteneffectief, maximale kennisdeling

Hoofdbestanddelen

UDG Exploratie-werkprogramma (EWP) 50 : 50

Kennis- en expertiseprogramma (KEP)

EBN & TNO brengen kennis in en coördineren kennisdeling

EZK onderzoekt afdekken geologische risico’s pilots

EZK onderzoekt mogelijke deelname EBN in geothermie

Page 19: WELKOM...2018/02/22  · Programma 09.50 Welkom Jan Willem van Hoogstraten 10.05 Introductie EZK 10.15 Green Deal UDG & Risicobeheersing: Veilig en verantwoord 11.00 Maak kennis met

19

Klei (zand)Klei (zand) Dinantien

Play benadering

Page 20: WELKOM...2018/02/22  · Programma 09.50 Welkom Jan Willem van Hoogstraten 10.05 Introductie EZK 10.15 Green Deal UDG & Risicobeheersing: Veilig en verantwoord 11.00 Maak kennis met

20

Kennis- en expertiseprogramma

1. Overzicht integrale projectontwikkeling en synergie

2. Exploratie en statisch geologisch model

3. Dynamische ondergrond modellering

4. Ontwikkelscenario's (putontwerpen- en stimulatieconcepten)

5. Communicatie, stakeholder engagement, wetgeving en toezicht

6. Business case analyse, financiering en subsidie-instrumentarium

7. Bovengrond warmtevraag: systeemintegratie en -optimalisatie

8. Uitbestedingen, operationeel projectmanagement en -organisatie

Exploratiewerkprogramma

Page 21: WELKOM...2018/02/22  · Programma 09.50 Welkom Jan Willem van Hoogstraten 10.05 Introductie EZK 10.15 Green Deal UDG & Risicobeheersing: Veilig en verantwoord 11.00 Maak kennis met

21

500 m

Page 22: WELKOM...2018/02/22  · Programma 09.50 Welkom Jan Willem van Hoogstraten 10.05 Introductie EZK 10.15 Green Deal UDG & Risicobeheersing: Veilig en verantwoord 11.00 Maak kennis met

Planning

Exploratie werkprogramma consortium A

Exploratie werkprogramma consortium B

Exploratie werkprogramma consortium C

Exploratie werkprogramma consortium D

Exploratie werkprogramma consortium E

Exploratie werkprogramma consortium F

Exploratie werkprogramma consortium G

Pilot project

2018 2020 2025

Vervolgproject

Vervolgproject

Vervolgproject

Vervolgproject

Outlook

Vervolgproject

Vervolgproject

Vervolgproject

Vervolgproject

Vervolgproject

Vervolgproject

Vervolgproject

Vervolgproject

Vervolgproject

Vervolgproject

Vervolgproject Vervolgproject

Vervolgproject

Vervolgproject

Vervolgproject

Vervolgproject

Vervolgproject

Vervolgproject

Vervolgproject

Vervolgproject

Vervolgproject

Vervolgproject

Vervolgproject

Vervolgproject

Vervolgproject

Vervolgproject

Vervolgproject

VervolgprojectVeilig en verantwoord Versnellen

Vervolgproject

Vervolgproject

Vervolgproject

Vervolgproject

Vervolgproject

Pilot project

Pilot project

Vervolgproject

Page 23: WELKOM...2018/02/22  · Programma 09.50 Welkom Jan Willem van Hoogstraten 10.05 Introductie EZK 10.15 Green Deal UDG & Risicobeheersing: Veilig en verantwoord 11.00 Maak kennis met

Eveline RosendaalVeilig en verantwoord: Risicobeheersing

Page 24: WELKOM...2018/02/22  · Programma 09.50 Welkom Jan Willem van Hoogstraten 10.05 Introductie EZK 10.15 Green Deal UDG & Risicobeheersing: Veilig en verantwoord 11.00 Maak kennis met

3-1-2018

Zware aardbeving in Groningse Zeerijp•Wesley Schouwenaarsmaandag 8 januari 2018, 15:42Update: maandag 8 januari 2018, 19:06In het Groningse Zeerijp heeft rond 15:00 uur een aardbeving plaatsgevonden met een kracht van 3,4 op de Schaal van Richter. Het is de zwaarste aardbeving sinds 2012 in het gebied. Het KNMI categoriseert de aardbeving als 'zwaar'.

24

Aardbeving

Zeerijp: code

rood blijft heel

2018 van krachtHerman Damveld

4 februari 2018

Op maandag 8

januari 2018 vond

om 15.00 uur een

aardbeving plaats bij

Zeerijp. Het

Staatstoezicht op de

Mijnen (SodM) gaf

vervolgens op 11

januari 2018 code

rood voor de

gaswinning uit het

Groningen-veld.

Code rood staat voor

dreigend gevaar,

bijvoorbeeld een

zware storm of

gladde wegen,

waarbij men wordt

afgeraden om de

weg op te gaan als

het niet

echt noodzakelijk is.

Na een dag of

hooguit een paar

dagen is code rood

Page 25: WELKOM...2018/02/22  · Programma 09.50 Welkom Jan Willem van Hoogstraten 10.05 Introductie EZK 10.15 Green Deal UDG & Risicobeheersing: Veilig en verantwoord 11.00 Maak kennis met

3-1-2018 25

1. Risico’s

identificeren

2. Risico’s

beoordelenImpact & waarschijnlijkheid

3. Beheersmaatregelen

Risico

management

Page 26: WELKOM...2018/02/22  · Programma 09.50 Welkom Jan Willem van Hoogstraten 10.05 Introductie EZK 10.15 Green Deal UDG & Risicobeheersing: Veilig en verantwoord 11.00 Maak kennis met

3-1-2018 26

Page 27: WELKOM...2018/02/22  · Programma 09.50 Welkom Jan Willem van Hoogstraten 10.05 Introductie EZK 10.15 Green Deal UDG & Risicobeheersing: Veilig en verantwoord 11.00 Maak kennis met

3-1-2018 27

Risicostrategie

Aanvaarden

Beperken

Delen

Vermijden

Restrisico

4. Risico’s beheersen

5. Risico’s monitoren en

rapporteren

Risico

management

1. Risico’s identificeren

2. Risico’s beoordelenImpact & waarschijnlijkheid

3. Beheersmaatregelen in

kaart brengen en toepassen

Page 28: WELKOM...2018/02/22  · Programma 09.50 Welkom Jan Willem van Hoogstraten 10.05 Introductie EZK 10.15 Green Deal UDG & Risicobeheersing: Veilig en verantwoord 11.00 Maak kennis met

3-1-2018 28

4. Risico’s beheersen

5. Risico’s monitoren en

rapporteren

Risico

management

1. Risico’s identificeren

2. Risico’s beoordelenImpact & waarschijnlijkheid

3. Beheersmaatregelen in

kaart brengen en toepassen

Onverwachte druk

Onverwachte samenstelling

Lekkages

Bevingen

Page 29: WELKOM...2018/02/22  · Programma 09.50 Welkom Jan Willem van Hoogstraten 10.05 Introductie EZK 10.15 Green Deal UDG & Risicobeheersing: Veilig en verantwoord 11.00 Maak kennis met

3-1-2018 29

Page 30: WELKOM...2018/02/22  · Programma 09.50 Welkom Jan Willem van Hoogstraten 10.05 Introductie EZK 10.15 Green Deal UDG & Risicobeheersing: Veilig en verantwoord 11.00 Maak kennis met

3-1-2018 30

Page 31: WELKOM...2018/02/22  · Programma 09.50 Welkom Jan Willem van Hoogstraten 10.05 Introductie EZK 10.15 Green Deal UDG & Risicobeheersing: Veilig en verantwoord 11.00 Maak kennis met

Vragen

Page 32: WELKOM...2018/02/22  · Programma 09.50 Welkom Jan Willem van Hoogstraten 10.05 Introductie EZK 10.15 Green Deal UDG & Risicobeheersing: Veilig en verantwoord 11.00 Maak kennis met

Consortia UDG Green deal

Geert Kooiker UDG Leeuwarden

Frank van Bergen UDG Heerenveen

Vincent Helfferich UDG Renkum

Rob Mathlener GOUD (Utrecht)

Lodewijk Burghout UDG Oost Brabant

Saskia Hagedoorn UDG Schiedam

Okke Borggreve UDG Rotterdam

Page 33: WELKOM...2018/02/22  · Programma 09.50 Welkom Jan Willem van Hoogstraten 10.05 Introductie EZK 10.15 Green Deal UDG & Risicobeheersing: Veilig en verantwoord 11.00 Maak kennis met

Yvonne Schavemaker en Harmen Mijnlieff

TNO: Geo-thermie-logie voor niet geologen

Page 34: WELKOM...2018/02/22  · Programma 09.50 Welkom Jan Willem van Hoogstraten 10.05 Introductie EZK 10.15 Green Deal UDG & Risicobeheersing: Veilig en verantwoord 11.00 Maak kennis met

ULTRA DIEPE GEO-THERMIE-LOGIE

-VOOR NIET GEOLOGEN

Drs. H.F. Mijnlieff

Page 35: WELKOM...2018/02/22  · Programma 09.50 Welkom Jan Willem van Hoogstraten 10.05 Introductie EZK 10.15 Green Deal UDG & Risicobeheersing: Veilig en verantwoord 11.00 Maak kennis met

KENNIS, KUNDE & RISICOPROFIEL

2 | UDG symposion Bron: https://decorrespondent.nl/2050/een-ode-aan-de-twijfelaars-met-een-slag-om-de-arm/237198601750-2aa63b0a

-Socratische wijsheid: ‘hoe

meer je weet, hoe meer je

weet dat je niks weet,’

-Dunning-Krugereffect

Industrie

Overheid

Advies & Consultancy

Overig

Kennisinstelling

Page 36: WELKOM...2018/02/22  · Programma 09.50 Welkom Jan Willem van Hoogstraten 10.05 Introductie EZK 10.15 Green Deal UDG & Risicobeheersing: Veilig en verantwoord 11.00 Maak kennis met

3

COMPETENTIE & BEWUST ZIJN

2 | UDG symposion

Waar zijn wij als UDG sector?

1. Onbewust onbekwaam

2. Bewust onbekwaam

3. Bewust bekwaam

4. Onbewust bekwaam21

4

On

bekw

aam

Bekw

aam

Onbewust Bewust

Page 37: WELKOM...2018/02/22  · Programma 09.50 Welkom Jan Willem van Hoogstraten 10.05 Introductie EZK 10.15 Green Deal UDG & Risicobeheersing: Veilig en verantwoord 11.00 Maak kennis met

GEOLOGIE EEN INTRODUCTIE

Er was eens een oerknal ….. 13,7 miljard jaar geleden.

Toen ±4,5 miljard jaar geleden: In den beginne was de aarde woest en ledig …

Nu: de aarde is gecultiveerd en vol.

Wat gebeurde tussen toen en nu?

2 | UDG symposion

Page 38: WELKOM...2018/02/22  · Programma 09.50 Welkom Jan Willem van Hoogstraten 10.05 Introductie EZK 10.15 Green Deal UDG & Risicobeheersing: Veilig en verantwoord 11.00 Maak kennis met

ONTWIKKELING VAN FLORA EN FAUNA

2 | UDG symposion

From:

https://astrobioloblog.files.wordpress.com/2011/01/timecoilsm

all1.jpg

Dinantian

Woest en leeg

Page 39: WELKOM...2018/02/22  · Programma 09.50 Welkom Jan Willem van Hoogstraten 10.05 Introductie EZK 10.15 Green Deal UDG & Risicobeheersing: Veilig en verantwoord 11.00 Maak kennis met

WAT TIJDSFEITEN

2 | UDG symposionUsing time scale creator: https://engineering.purdue.edu/Stratigraphy/tscreator/index/index.php

Oudste sedimentair

gesteente

aangeboord in

Nederland

Reservoir gesteente voor UDG in Nederland

Reservoir gesteente van Groningen gasveld

Mens komt

Andere Geothermische Reservoir gesteenten

Dino’s dood

= groots uitsterven

Page 40: WELKOM...2018/02/22  · Programma 09.50 Welkom Jan Willem van Hoogstraten 10.05 Introductie EZK 10.15 Green Deal UDG & Risicobeheersing: Veilig en verantwoord 11.00 Maak kennis met

DE GEOLOGISCHE TIJDSREIS VAN NL

2 | UDG symposion

Source: de Jager 2007Source: ?RGD?

Page 41: WELKOM...2018/02/22  · Programma 09.50 Welkom Jan Willem van Hoogstraten 10.05 Introductie EZK 10.15 Green Deal UDG & Risicobeheersing: Veilig en verantwoord 11.00 Maak kennis met

BEDANKT VOOR UW AANDACHT

Voor meer inspiratie:TIME.TNO.NL

Page 42: WELKOM...2018/02/22  · Programma 09.50 Welkom Jan Willem van Hoogstraten 10.05 Introductie EZK 10.15 Green Deal UDG & Risicobeheersing: Veilig en verantwoord 11.00 Maak kennis met

Middagprogramma13.25 – 14.20 KEP & EWP

14.20 – 14.30 Stichting Platform

Geothermie

14.30 – 15.00 Koffie

15.00 – 16.00 Gesprek met experts

16.00 – 16.25 Afsluiting

16.25 Borrel

Page 43: WELKOM...2018/02/22  · Programma 09.50 Welkom Jan Willem van Hoogstraten 10.05 Introductie EZK 10.15 Green Deal UDG & Risicobeheersing: Veilig en verantwoord 11.00 Maak kennis met

Pauze

Page 44: WELKOM...2018/02/22  · Programma 09.50 Welkom Jan Willem van Hoogstraten 10.05 Introductie EZK 10.15 Green Deal UDG & Risicobeheersing: Veilig en verantwoord 11.00 Maak kennis met

Bastiaan Jaarsma en Nora HeijnenKennis en Expertise programma & Exploratie Werkprogramma

Page 45: WELKOM...2018/02/22  · Programma 09.50 Welkom Jan Willem van Hoogstraten 10.05 Introductie EZK 10.15 Green Deal UDG & Risicobeheersing: Veilig en verantwoord 11.00 Maak kennis met

UDG Seminar 22 februari 2018 45

Vertrekpunt

Ervaringen buitenland

Kennis van de Nederlandse ondergrond

Internationale studies

Olie & Gas

Page 46: WELKOM...2018/02/22  · Programma 09.50 Welkom Jan Willem van Hoogstraten 10.05 Introductie EZK 10.15 Green Deal UDG & Risicobeheersing: Veilig en verantwoord 11.00 Maak kennis met

UDG Seminar 22 februari 2018

• Ontwikkeling van de putten

• Meetprogramma tijdens productie

• Beheer en onderhoud• Monitoring debiet,

drukken, temperatuur, casing, waterkwaliteit, gasconcentraties, vaste deeltjes, bovengronds systeem

• Monitoring seismiciteit• Verzekeringen• Vergunningen en

meldingen (o.a. Winningsplan, NORM)

• Communicatie stakeholders

• Algemene operationele organisatie

SDE+

/ g

aran

tste

llin

g

Op

spo

rin

gsve

rgu

nn

ing

• Quickscan ondergrond & overzicht bestaande data

• Verkenning bovengrond, identificatie warmtevraag

• Indicatie businessplan• Plan van aanpak vervolg• VGM zorgsysteem• Aanvraag

opsporingsvergunning• Communicatieplan &

stakeholder engagement

• Projectorganisatie

• Vergunningen en meldingen• Verdieping ondergrond op basis

van bestaande data• Nieuwe/gereproceste seismiek

en interpretatie• Ondergrond model (geologie,

breuken, temperatuur, facies indien mogelijk, stressveld)

• Uitwerken warmtevraag, energetische inpassing, tracé studie

• Aanvang contracteringwarmtevraag

• Reservoir model• Geomechanisch model en

seismische risico analyse• Voorontwerp boring, put-

traject, completion, stimulatie• Risico inventarisatie• Optimale scenario onder-,

bovengrond• Definitief consortium• Prelim. financiële haalbaarheid• Financiering• Communicatie stakeholders• Projectorganisatie

• Definitief boorplan• Definitief ontwerp: reservoir

model, boring, puttraject, -completion, stimulatie

• Opstellen meet/log, monitor programma

• Risicomatrix en QRA• Bovengrondse infra- en

installatieontwerp• Vergunningen en meldingen• Communicatieplan uitvoering• Business case en financiering• Contractering warmteafname• Uitzetten tenders en

onderhandelingen contractors

• Final Investment Decision(FID) alle betrokken partijen

• Minimale warmtevraag portfolio definitief

• Oprichten SPV• Financial Close• Communicatie stakeholders• Projectorganisatie

Win

nin

gsve

rgu

nn

ing

• Aankoop grond• Contractering

contractors• Vergunningen en

meldingen• Uitvoeren en testen

boring 1• Monitoring

seismiciteit• Communicatie

stakeholders• Projectorganisatie

• Vergunningen en meldingen

• VGM zorgsysteem incl QRA productie-fase

• Bouw bovengrondse infra/faciliteiten

• Aansluiting doublet op warmtenet

• Preliminary en Final AcceptanceTests met sub-contractors

• Administratieve en operationele organisatie gereed

• Communicatie stakeholders

• Project-organisatie

• Vergunningen en meldingen

• Uitvoeren en testen boring 2

• Monitoring seismiciteit

• Indien nodig sidetrack / stimulatie, testen en evalueren

• Communicatie stakeholders

• Projectorganisatie

• Reservering financiële middelen voor opruiming installatie en put

• Sluitingsplan• Werkprogramma

opstellen• Vergunningen en

meldingen• Opruimactiviteiten per

doublet• Communicatie

stakeholders• Algemene en

operationele organisatie

• Monitoring seismiciteit

• Evaluatie boring en evt. aanpassing boring 2

• Indien nodig sidetrack / stimulatie, testen en evalueren

• Productiechemie• Communicatie

stakeholders• Project-

organisatie• Go/no-go

moment

• Monitoring seismiciteit

• Evaluatie boring• Go/no-go

moment• Reservoir

managementstrategie

• Productie-chemie • Meet-, monitor-

en regelplan• Definitief

ontwerp bovengronds systeem

• Communicatie stakeholders

• Project-organisatie

46

Integrale projectontwikkeling UDG

Voor-studie Exploratie OntwikkelingRealisatie boring 1

EvaluatieRealisatie boring 2

EvaluatieRealisatie

aansluitingProductie Opruimen

6 mnd - 2 jr 1,5 - 2 jr 15 - 30 jr 3 mnd - 1 jr6 mnd - 1 jr 6 mnd – 1 jr 6 mnd – 1 jr 6 mnd – 1 jr3- 6 mnd 2 - 4 mnd

voorbeeld exploratie en statisch geologisch model

Page 47: WELKOM...2018/02/22  · Programma 09.50 Welkom Jan Willem van Hoogstraten 10.05 Introductie EZK 10.15 Green Deal UDG & Risicobeheersing: Veilig en verantwoord 11.00 Maak kennis met

UDG Seminar 22 februari 2018 47

Integrale projectontwikkeling UDG

• Ontwikkeling van de putten

• Meetprogramma tijdens productie

• Beheer en onderhoud• Monitoring debiet,

drukken, temperatuur, casing, waterkwaliteit, gasconcentraties, vaste deeltjes, bovengronds systeem

• Monitoring seismiciteit• Verzekeringen• Vergunningen en

meldingen (o.a. Winningsplan, NORM)

• Communicatie stakeholders

• Algemene operationele organisatie

SDE+

/ g

aran

tste

llin

g

Op

spo

rin

gsve

rgu

nn

ing

• Quickscan ondergrond & overzicht bestaande data

• Verkenning bovengrond, identificatie warmtevraag

• Indicatie businessplan• Plan van aanpak vervolg• VGM zorgsysteem• Aanvraag

opsporingsvergunning• Communicatieplan &

stakeholder engagement

• Projectorganisatie

• Vergunningen en meldingen• Verdieping ondergrond op basis

van bestaande data• Nieuwe/gereproceste seismiek

en interpretatie• Ondergrond model (geologie,

breuken, temperatuur, facies indien mogelijk, stressveld)

• Uitwerken warmtevraag, energetische inpassing, tracé studie

• Aanvang contracteringwarmtevraag

• Reservoir model• Geomechanisch model en

seismische risico analyse• Voorontwerp boring, put-

traject, completion, stimulatie• Risico inventarisatie• Optimale scenario onder-,

bovengrond• Definitief consortium• Prelim. financiële haalbaarheid• Financiering• Communicatie stakeholders• Projectorganisatie

• Definitief boorplan• Definitief ontwerp: reservoir

model, boring, puttraject, -completion, stimulatie

• Opstellen meet/log, monitor programma

• Risicomatrix en QRA• Bovengrondse infra- en

installatieontwerp• Vergunningen en meldingen• Communicatieplan uitvoering• Business case en financiering• Contractering warmteafname• Uitzetten tenders en

onderhandelingen contractors

• Final Investment Decision(FID) alle betrokken partijen

• Minimale warmtevraag portfolio definitief

• Oprichten SPV• Financial Close• Communicatie stakeholders• Projectorganisatie

Win

nin

gsve

rgu

nn

ing

• Aankoop grond• Contractering

contractors• Vergunningen en

meldingen• Uitvoeren en testen

boring 1• Monitoring

seismiciteit• Communicatie

stakeholders• Projectorganisatie

• Vergunningen en meldingen

• VGM zorgsysteem incl QRA productie-fase

• Bouw bovengrondse infra/faciliteiten

• Aansluiting doublet op warmtenet

• Preliminary en Final AcceptanceTests met sub-contractors

• Administratieve en operationele organisatie gereed

• Communicatie stakeholders

• Project-organisatie

• Vergunningen en meldingen

• Uitvoeren en testen boring 2

• Monitoring seismiciteit

• Indien nodig sidetrack / stimulatie, testen en evalueren

• Communicatie stakeholders

• Projectorganisatie

• Reservering financiële middelen voor opruiming installatie en put

• Sluitingsplan• Werkprogramma

opstellen• Vergunningen en

meldingen• Opruimactiviteiten per

doublet• Communicatie

stakeholders• Algemene en

operationele organisatie

• Monitoring seismiciteit

• Evaluatie boring en evt. aanpassing boring 2

• Indien nodig sidetrack / stimulatie, testen en evalueren

• Productiechemie• Communicatie

stakeholders• Project-

organisatie• Go/no-go

moment

• Monitoring seismiciteit

• Evaluatie boring• Go/no-go

moment• Reservoir

managementstrategie

• Productie-chemie • Meet-, monitor-

en regelplan• Definitief

ontwerp bovengronds systeem

• Communicatie stakeholders

• Project-organisatie

Voor-studie Exploratie OntwikkelingRealisatie boring 1

EvaluatieRealisatie boring 2

EvaluatieRealisatie

aansluitingProductie Opruimen

6 mnd - 2 jr 1,5 - 2 jr 15 - 30 jr 3 mnd - 1 jr6 mnd - 1 jr 6 mnd – 1 jr 6 mnd – 1 jr 6 mnd – 1 jr3- 6 mnd 2 - 4 mnd

Page 48: WELKOM...2018/02/22  · Programma 09.50 Welkom Jan Willem van Hoogstraten 10.05 Introductie EZK 10.15 Green Deal UDG & Risicobeheersing: Veilig en verantwoord 11.00 Maak kennis met

UDG Seminar 22 februari 2018 48

Portfolio voordelen

Integrale projectontwikkeling

Po

rtfo

lio v

oo

rde

len

Page 49: WELKOM...2018/02/22  · Programma 09.50 Welkom Jan Willem van Hoogstraten 10.05 Introductie EZK 10.15 Green Deal UDG & Risicobeheersing: Veilig en verantwoord 11.00 Maak kennis met

UDG Seminar 22 februari 2018

Kennis- en Expertise Programma (KEP)Kennis en expertise delen op 8 thema’s om een

veilig en verantwoorde succesvolle ontwikkeling

mogelijk te maken

Exploratie Werk Programma (EWP) Uitvoeren van technisch onderzoek aan de

ondergrond

1. Integrale project ontwikkeling UDG

49

UDG programma

2. Exploratie en

statisch model

3. Dynamische ondergrond modellering

4.Ontwikkel-concepten

2. Exploratie en

statisch model

3. Dynamische ondergrond modellering

4.Ontwikkel-concepten

Page 50: WELKOM...2018/02/22  · Programma 09.50 Welkom Jan Willem van Hoogstraten 10.05 Introductie EZK 10.15 Green Deal UDG & Risicobeheersing: Veilig en verantwoord 11.00 Maak kennis met

UDG Seminar 22 februari 2018 50

Klei (zand)Klei (zand) Dinantien

EWP gebaseerd op play benadering

Page 51: WELKOM...2018/02/22  · Programma 09.50 Welkom Jan Willem van Hoogstraten 10.05 Introductie EZK 10.15 Green Deal UDG & Risicobeheersing: Veilig en verantwoord 11.00 Maak kennis met

UDG Seminar 22 februari 2018 51

Dinantien

Dit is een kaart, niet de kaart

Page 52: WELKOM...2018/02/22  · Programma 09.50 Welkom Jan Willem van Hoogstraten 10.05 Introductie EZK 10.15 Green Deal UDG & Risicobeheersing: Veilig en verantwoord 11.00 Maak kennis met

UDG Seminar 22 februari 2018 52

Doelen van het Exploratie Werk Programma

Noodzakelijk voor een veilig en verantwoorde ontwikkeling

Inzicht in optimale locatie pilotproject(en)

Identificeren optimale exploratiestrategie per regio…

… en voor UDG in Nederland

Page 53: WELKOM...2018/02/22  · Programma 09.50 Welkom Jan Willem van Hoogstraten 10.05 Introductie EZK 10.15 Green Deal UDG & Risicobeheersing: Veilig en verantwoord 11.00 Maak kennis met

UDG Seminar 22 februari 2018 53

Opzet Exploratie Werkprogramma

WP 2 – Exploratie en statisch geologisch model

WP 3 - Dynamische modellering

WP 4 - Conceptuele ontwerpen

WP 9.1 - FrieslandCampina

WP 6 - Regio Noord

WP 7- Regio Midden

WP 8 - Regio Zuid

WP 9.2 - GOUD

WP 9.3 - Havenbedrijf Rotterdam

WP 9.4 - Heerenveen

WP 9.5 - Oost Brabant

WP 9.6 - Renkum

WP 9.7 - Schiedam

WP 1 - Data Management

WP 5 - Seismische acquisitie en (re-)processing

Gezamenlijke activiteiten

Regionale activiteiten

Lokale activiteiten

Page 54: WELKOM...2018/02/22  · Programma 09.50 Welkom Jan Willem van Hoogstraten 10.05 Introductie EZK 10.15 Green Deal UDG & Risicobeheersing: Veilig en verantwoord 11.00 Maak kennis met

UDG Seminar 22 februari 2018 54

Veilig & Verantwoord

Volkomen risicoloos bestaat niet

Leren van de juiste voorbeelden

Gezamenlijke ontwikkeling risico-analyse en mitigatie

Resultaten worden publiek

Risico-analyse

Onderverdeling in project stadia

Onderscheiden van kans, effect, impact en mitigatie

Voorbeelden: effecten seismische acquisitie, aanwezigheid gas of H2S, corrosie,

seismiciteit, etc

Page 55: WELKOM...2018/02/22  · Programma 09.50 Welkom Jan Willem van Hoogstraten 10.05 Introductie EZK 10.15 Green Deal UDG & Risicobeheersing: Veilig en verantwoord 11.00 Maak kennis met

UDG Seminar 22 februari 2018

0 1 2 3 4 5

No InjurySlight injury

First Aid

Minor Injury

RWC

Major Injury

LTI

PTD/Single

fatality

Multiple

fatalitiesPeople

No damageSlight

damageMinor damage

Localised

damage

Major

damage

Extensive

damageAssets

No effectSlight

effect

Minor effect

within facility

Localised effect

inside fence

Major effect

outside fence

Massive

effectEnvironment

no impactSlight

impact

Limited

impact

Considerable

impact

National

impact

International

impactReputation

A Almost certain L M H H E E

B Likely L M M H H E

C Possible L L M M H E

D Unlikely L L M M M H

E Rare L L L M M M

Lik

eli

ho

od

of

Occu

rren

ce

Consequences severity

55

Technische Risico Matrix

Page 56: WELKOM...2018/02/22  · Programma 09.50 Welkom Jan Willem van Hoogstraten 10.05 Introductie EZK 10.15 Green Deal UDG & Risicobeheersing: Veilig en verantwoord 11.00 Maak kennis met

UDG Seminar 22 februari 2018 56

Seismiek acquisitie

geluidsbron geofoons

signalen vanseismische golven

weerkaatsendoppervlak

registratie-apparatuur

ρ1 , v1

ρ2 , v2

t = 1 s

Page 57: WELKOM...2018/02/22  · Programma 09.50 Welkom Jan Willem van Hoogstraten 10.05 Introductie EZK 10.15 Green Deal UDG & Risicobeheersing: Veilig en verantwoord 11.00 Maak kennis met

UDG Seminar 22 februari 2018 57

Seismiek acquisitie (2)

Plaatje seismiek

Page 58: WELKOM...2018/02/22  · Programma 09.50 Welkom Jan Willem van Hoogstraten 10.05 Introductie EZK 10.15 Green Deal UDG & Risicobeheersing: Veilig en verantwoord 11.00 Maak kennis met

UDG Seminar 22 februari 2018 58

Seismiek interpretatie

Zechstein salt

Westphalian

Namurian

Chalk

Page 59: WELKOM...2018/02/22  · Programma 09.50 Welkom Jan Willem van Hoogstraten 10.05 Introductie EZK 10.15 Green Deal UDG & Risicobeheersing: Veilig en verantwoord 11.00 Maak kennis met

UDG Seminar 22 februari 2018 59

EWP seismiek acquisitie en reprocessing

Leeuwarden

Heerenveen

GOUD

Renkum

Oost-Brabant

HBRSchiedam

Page 60: WELKOM...2018/02/22  · Programma 09.50 Welkom Jan Willem van Hoogstraten 10.05 Introductie EZK 10.15 Green Deal UDG & Risicobeheersing: Veilig en verantwoord 11.00 Maak kennis met

UDG Seminar 22 februari 2018 60

UDG in (inter)nationale context

Kennis en expertise uit binnen- en buitenland Commerciële partijen, kennisinstellingen en universiteiten

Uit geothermie en uit olie en gas

Voor Nederland in samenhang met DAGO en SPG

Kennis en expertise uit internationale onderzoeksprojecten Veel resultaten al beschikbaar voor UDG

Minimaliseren milieu impact (e.g. GEISER, DESTRESS).

Exploratiemethoden (e.g. IMAGE)

Ontwikkeling materialen(e.g. GeoWell)

Productiviteitsverhoging (e.g. SURE)

Onderzoeks vragen uit EWP meenemen in toekomstige projecten

Page 61: WELKOM...2018/02/22  · Programma 09.50 Welkom Jan Willem van Hoogstraten 10.05 Introductie EZK 10.15 Green Deal UDG & Risicobeheersing: Veilig en verantwoord 11.00 Maak kennis met

UDG Seminar 22 februari 2018

2018 2019 2020WP Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q3

WP 1 Data management WP 2 Exploratie en statisch modelWP 3 Dynamische modelleringWP 4 Conceptuele ontwerpen

WP 5Seismische acquisitie and (re)processing

WP 6 Regio noordWP 7 Regio middenWP 8 Regio zuidWP 9 Lokale activiteiten

61

Planning van het EWP

Go/no-go moment

Page 62: WELKOM...2018/02/22  · Programma 09.50 Welkom Jan Willem van Hoogstraten 10.05 Introductie EZK 10.15 Green Deal UDG & Risicobeheersing: Veilig en verantwoord 11.00 Maak kennis met

UDG Seminar 22 februari 2018 62

UDG programma

Kennis- en Expertise Programma (KEP)Kennis en expertise delen op 8 thema’s om een

veilig en verantwoorde succesvolle ontwikkeling

mogelijk te maken1. Integrale project ontwikkeling UDG

2. Exploratie en

statisch model

3. Dynamische ondergrond modellering

4.Ontwikkel-concepten

5. Communi-

catie en stakeholder engagement

6. Business case

analyse, financiering

7. Warmtevraag bovengrond:

systeem integratie /

optimalisatie

8. Operationeel

project management

2. Exploratie en

statisch model

3. Dynamische ondergrond modellering

4.Ontwikkel-concepten

Page 63: WELKOM...2018/02/22  · Programma 09.50 Welkom Jan Willem van Hoogstraten 10.05 Introductie EZK 10.15 Green Deal UDG & Risicobeheersing: Veilig en verantwoord 11.00 Maak kennis met

UDG Seminar 22 februari 2018 63

Onderdelen KEP

Workshopseries

Onderwerpen afgestemd op de projectfasering

Gedurende de looptijd van de projecten

Expertise ingebracht door EBN, TNO, consortiumpartijen of derden

Werkgroepen

Per thema

Page 64: WELKOM...2018/02/22  · Programma 09.50 Welkom Jan Willem van Hoogstraten 10.05 Introductie EZK 10.15 Green Deal UDG & Risicobeheersing: Veilig en verantwoord 11.00 Maak kennis met

UDG Seminar 22 februari 2018 64

Communicatie en stakeholder engagement

Samenwerking met SPG en DAGO

Consortia’s eerste aanspreekpunt voor project

EBN is aanspreekpunt voor het UDG Programma

Jaarlijkse seminars om breed te informeren

Projectpagina UDG Programma beschikbaar op www.ebn.nl

Nieuwe data en informatie wordt vrijgegeven via de TNO websites

Publicaties en presentaties in vakbladen en op conferenties

Page 65: WELKOM...2018/02/22  · Programma 09.50 Welkom Jan Willem van Hoogstraten 10.05 Introductie EZK 10.15 Green Deal UDG & Risicobeheersing: Veilig en verantwoord 11.00 Maak kennis met

UDG Seminar 22 februari 2018 65

Communicatie

Direct betrokkenen25 januari

Publiek Seminar22 februari

Workshops2017 - nu

Motor integrale projectontwikkeling

Green Deal: EZ, EBN, TNO, Consortia

CommunicatieRelevante betrokkenen en stakeholders

Jaarlijks

Frequent

BetrokkenenSodM & TNO

AGE

BetrokkenenPlatform GT

DAGO

Aantal maal per jaar

Mogelijke vervolgprojectenAlmere, Nijmegen, MRA

BetrokkenenI&M, IPO, VNG, KNMI,

Mijnraad, TCBB, …

Page 66: WELKOM...2018/02/22  · Programma 09.50 Welkom Jan Willem van Hoogstraten 10.05 Introductie EZK 10.15 Green Deal UDG & Risicobeheersing: Veilig en verantwoord 11.00 Maak kennis met

Planning

Exploratie werkprogramma consortium A

Exploratie werkprogramma consortium B

Exploratie werkprogramma consortium C

Exploratie werkprogramma consortium D

Exploratie werkprogramma consortium E

Exploratie werkprogramma consortium F

Exploratie werkprogramma consortium G

Pilot project

2018 2020 2025

Vervolgproject

Vervolgproject

Vervolgproject

Vervolgproject

Outlook

Vervolgproject

Vervolgproject

Vervolgproject

Vervolgproject

Vervolgproject

Vervolgproject

Vervolgproject

Vervolgproject

Vervolgproject

Vervolgproject

Vervolgproject Vervolgproject

Vervolgproject

Vervolgproject

Vervolgproject

Vervolgproject

Vervolgproject

Vervolgproject

Vervolgproject

Vervolgproject

Vervolgproject

Vervolgproject

Vervolgproject

Vervolgproject

Vervolgproject

Vervolgproject

Vervolgproject

VervolgprojectVeilig en verantwoord Versnellen

Vervolgproject

Vervolgproject

Vervolgproject

Vervolgproject

Vervolgproject

Pilot project

Pilot project

Vervolgproject

Page 67: WELKOM...2018/02/22  · Programma 09.50 Welkom Jan Willem van Hoogstraten 10.05 Introductie EZK 10.15 Green Deal UDG & Risicobeheersing: Veilig en verantwoord 11.00 Maak kennis met

Vragen

Page 68: WELKOM...2018/02/22  · Programma 09.50 Welkom Jan Willem van Hoogstraten 10.05 Introductie EZK 10.15 Green Deal UDG & Risicobeheersing: Veilig en verantwoord 11.00 Maak kennis met

Frank SchoofStichting Platform Geothermie

Page 69: WELKOM...2018/02/22  · Programma 09.50 Welkom Jan Willem van Hoogstraten 10.05 Introductie EZK 10.15 Green Deal UDG & Risicobeheersing: Veilig en verantwoord 11.00 Maak kennis met

Pauze

Page 70: WELKOM...2018/02/22  · Programma 09.50 Welkom Jan Willem van Hoogstraten 10.05 Introductie EZK 10.15 Green Deal UDG & Risicobeheersing: Veilig en verantwoord 11.00 Maak kennis met

Panel gesprek

Olof van der Gaag NVDE

Martin van der Hout DAGO

Lodewijk Burghout Oost Brabant

Bernard Dost KNMI

Thirza van Daalen TNO

Berend Scheffers EBN

Page 71: WELKOM...2018/02/22  · Programma 09.50 Welkom Jan Willem van Hoogstraten 10.05 Introductie EZK 10.15 Green Deal UDG & Risicobeheersing: Veilig en verantwoord 11.00 Maak kennis met

Samenvatting en afsluitingHet UDG team

Page 72: WELKOM...2018/02/22  · Programma 09.50 Welkom Jan Willem van Hoogstraten 10.05 Introductie EZK 10.15 Green Deal UDG & Risicobeheersing: Veilig en verantwoord 11.00 Maak kennis met

Berend ScheffersDirector Strategy & Technology EBN B.V.

Page 73: WELKOM...2018/02/22  · Programma 09.50 Welkom Jan Willem van Hoogstraten 10.05 Introductie EZK 10.15 Green Deal UDG & Risicobeheersing: Veilig en verantwoord 11.00 Maak kennis met

Hartelijk dank

Als u nog vragen of opmerkingen heeft naar aanleiding van dit seminar of het UDG programma, neem dan contact op met [email protected]

Page 74: WELKOM...2018/02/22  · Programma 09.50 Welkom Jan Willem van Hoogstraten 10.05 Introductie EZK 10.15 Green Deal UDG & Risicobeheersing: Veilig en verantwoord 11.00 Maak kennis met