İstikrar mı, İstikrarsızlık mı? Türkiye'de Üçüz Açık Analizi
· Web viewKısaca belirtmek gerekirse iklim konforu yönünden en önemli sorunlar nispi nemin ve...
Transcript of · Web viewKısaca belirtmek gerekirse iklim konforu yönünden en önemli sorunlar nispi nemin ve...
YENİ BİR SPOR DİSİPLİNİ OLARAK YELKEN İLE ORYANTİRİNG ETKİNLİĞİNİN İNCELENMESİ
Doç.Dr. Fatih BEKTAŞ1 Sabiha Kaya2 Fatih Samet ATASOY2 Hamdi ALKAN2
Karadeniz Teknik Üniversitesi, Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu1
Karadeniz Teknik Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü2
ÖZET
Bu çalışmanın amacı, yelken ve oryantiring sporlarını birleştirilerek Dünyada ilk defa
yapılan, yeni bir disiplin olarak Yelken ile Oryantiring etkinliğinin hazırlık, uygulama ve
sonuçları yönünden incelenmesidir. Çalışma, Trabzon, Beşikdüzü Çeşmeönündeki açık
deniz ve liman içinde, Türkiye Oryantiring Federasyonu ile Poyraz Gençlik ve Spor
Kulübü’nün iş birliği ile gerçekleştirilmiştir. Çalışmada nitel araştırma desenlerinden durum
çalışması (case study) deseni kullanılmıştır. Veriler 23 Eylül 2017 tarihlerinden
düzenlenen Yelken ile Oryantiring yarışmasına katılan sporcu, antrenör ve organizasyon
içinde bulunan parkur planlayıcıları hakemlerden elde edilmiştir. Veriler 4 yelken
sporcusu, 1 antrenör, 1 hakem ve 1 parkur planlayıcısı ile görüşmeler çerçevesinde
gerçekleştirilmiştir Veri toplama aracı olarak görüşme formu yaklaşımı kullanılmıştır.
Verilerin analiz edilmesin de ise betimsel analiz tekniğinden faydalanılmıştır. Yelken ile
Oryantiring disiplinini oluşturmak için açık deniz ve liman içinin Oryantiring’e özel harita
çizimi yapılmıştır. Daha sonra Oryantiring hedeflerinin rüzgârın esiş yönüne göre
konumlandırılması, parkurun güvelik ve zorluk özelliklerinin planlamaları yapılmıştır.
Rüzgârın esiş yönüne göre yapılan parkur planlaması, Yelken ile Oryantiring’in disiplinin
oluşturulmasının ilk adımını oluşturmuştur. Etkinliğin uygulanması aşamasında yelken
sporcularına Oryantiring spor kuralları hakkında bilgilendirme eğitimi verilmiştir. Yapılan
görüşmelerde, Yelken ile Oryantiring sürdürülebilir ve yeni bir spor disiplini olabileceği
konusunda eleştirilerin ön plana çıktığı tespit edilmiştir. Ayrıca sporcular, antrenör ve
parkur planlayıcısı ile yapılan görüşmelerde, Yelken ile Oryantiring yarışının, optimist ve
lazer yelken sınıfı yarışlarından daha zevkli ve heyecanlı olduğu tespit edilmiştir. Sonuç
olarak Yelken ile Oryantiring Uluslararası Oryantiring Federasyonunun (IOF) kabul ettiği 4
disiplinin (patika, koşu, dağ bisikleti ve kayakla Oryantiring) yanında yeni bir disiplin olarak
denizde yapılması nedeniyle farklı bir bakış açısı kazandıracak olduğu düşünülmektedir.
Dünyada ilk defa Yelken ile Oryantiring yarışları Trabzon’da düzenlenmesi spor turizm
açısında bölgemize bir katma değer sağlayacağı düşünülmektedir.
Anahtar Kelimeler: Spor, Spor Turizmi, Su Sporları, Yelken ile Oryantiring
ABSTRACT
The aim of this study, by combining both sailing and orienteering sports for the first time in
the history, is to examine the effects of sailing orienteering as a new sport discipline in
terms of preparation, implementation and results. The study was carried out in the open
sea and port side of Beşikdüzü/ Çeşmeönü, Trabzon with the cooperation of Turkey
Orienteering Federation and Poyraz Youth and Sports Club. In this study, the case study
design, one of the qualitative research designs, is used. The data was obtained from the
athletes, coaches and track planners and referees who participated in the Sailing and
Orienteering Competition held on September 23, 2017. The data were collected by
interviews with 4 sailing athletes, 1 coach, 1 referee and 1 track planners. For data
collection, interview form approach was used. To analyse the data descriptive analysis
technique was used. In order to create the discipline of sailing orienteering, a special
mapping was made for the open sea and the port. Later on, orienting targets were
positioned according to the direction of the wind, by planning safety and difficulty features.
Planning the course according to the wind direction was the very first step of creating the
discipline of sailing orienteering. In the course of the implementation of the event, sailing
athletes were trained in orienteering rules. Conducted interviews revealed that sailing
orienteering as a new and sustainable sport discipline received constructive criticism. In
addition, interviews with sportsmen, coaches and track planners have found that the
sailing orienteering race is more enjoyable and exciting than the optimist and laser sailing
races. As a conclusion, due to its construction as water sport, the sailing orienteering is
expected to give a different perspective to the International Orienteering Federation (IOF)
different from other accepted four disciplines (path, run, mountain bike and ski
orienteering). As a further consideration, it’s been considered that organizing sailing
orienteering races in Trabzon, for the first time in history, will add more value to the
region’s sport tourism area.
Key Words: Sport, Sport Tourism, Water Sports, Sailing Orienteering
1. GİRİŞ
İnsanlık tarihi içinde doğada yer-yön bulma çabası bireylerin hayatlarını idame
ettirebilmesinde önemli bir etken olmuştur. Zamanla teknolojinin gelişimi ile bulunduğumuz
bölge içinde yer-yön bulma uğraşı ilkel şartlardan ziyade, modern şartlar ile sağlanması, hiç
şüphesiz bireylerin hayatlarını kolaylaştırmıştır. Fakat ilkel şartların sağladığı ortam, spor ile
yeniden üretilmiş ve birçok alanda olduğu gibi, doğada yer-yön bulma temeline dayanan
bedensel aktivite, “Oryantiring” sporu ile kendini yeniden göstermiştir.
Bir spor etkinliği olarak oryantiring katılımcıların/sporcuların bilinmeyen veya az
bildikleri bir alanda, harita ve pusula yardımı ile yönlerini bulup önceden yerleştirilmiş ve
haritaya işaretlenmiş hedefleri bulmaya çalıştıkları bir spordur. Daha basit tanımla
oryantiring, harita yardımıyla bulunacak yerin ve gidilecek yolun bulunmasıdır. (Karaca,
2008; IOF, 2008; Orben, Gawelin ve Nordström, 1981, alıntı: Deniz ve ark, 2012).
Oryantiring, temelde arazi/alan içinde “hedef bulma” çabası içermesi, bireyin sadece
koşarak değil, aynı zamanda farklı ulaşım araçları kullanarak yapabilmesine olanak
sağlamıştır. Nitekim oryantiring, ilk zamanlarda sadece “koşu oryantiringi” olarak
uygulanmasına rağmen, sonrasında birçok farklı disiplin eklenmiş ve kendi içinde; koşu
oryantiringi, bisikletle oryantiring, kayakla oryantiring ve patika oryantiringi olarak 4 farklı
disipline ayrılmıştır. Yapılan yarış türüne göre de; yarışmanın zamanına (gündüz, gece),
çeşidine (kişisel, bayrak, takım), kontrol noktalarının bulma sırasına (Düzenli sıra, serbest
sıra) ve parkur tipine göre (kısa, orta ve uzun mesafe) sınıflandırılır (TOF, 2012). Oryantiring,
Uluslararası Olimpiyat Komitesi (IOC) tarafından tanınmakta, fakat bir olimpik spor olarak
olimpiyat müsabakalarında yer almamaktadır.
Oryantiring, çeşitli spor dallarının ait ekipmanları kullanılması ile kendi yelpazesi gün
geçtikçe çeşitlendirmektedir. Nitekim ulaşım araçları olarak kullanılan “kayak” ve “bisiklet”,
sonraki süreçlerde, olimpik bir spor dalları olarak karşımıza çıkmıştır. Oryantiring, arazi
içinde hedeflere ulaşmayı amaçlayan bir spor olması, diğer spor dallarına ait araç gereçlerin
kullanılmasına olanak sağlamıştır. Aynı zamanda bu araçlar sadece kullanılmakta kalmamış,
oryantiring sporu içinde bir disiplin olarak faaliyete geçirilmiştir (örn: Kayaklı ve dağ bisikletli
oryantiring). Geçmişten günümüze insan yaşamı içinden esinlenerek ortaya çıkan birçok spor
dalı günümüzde mevcuttur. Spor dallarının bazıları ulaşım amaçlı kullanılan ve insan yaşamı
için dönemsel önemler taşıyan araçlardan esinlenmiştir. Yelken, rafting (salcılık), yüzme,
kano, buz pateni vb. sporlar bunlara örnek verilebilir. Bu nedenle oryantiring sporu, diğer
spor dallarının araç gereçlerini kullanılabilirliği bakımında esnek bir spor olması, kendi altında
yeni disiplinler ortaya çıkarması kaçınılmaz olarak düşünülebilir. Nitekim oryantiring, diğer
spor dallarının araç ve gereçleri ile yapılabilirliği konusunda çeşitli incelemeler ve
uygulamalara konu olmuştur. Rafting sporunun gerçekleştirildiği raft botu ile yapılan
oryantiring, kano sporunun yapıldığı düz tipli, tek bir pagayla yürüyen, hafif ve portatif tekne
ile yapılan oryantiring (Bektaş ve ark, 2012) ve dağ kayağı ile yapılan oryantiring (Bektaş ve
ark, 2017) bunlara örnektir. Bu gibi yeniliklerin gerçekleştirilmesi oryantiring sporunun
bireylerin sadece koşu temelli değil, aynı zamanda farklı spor dallarına ait araç gereçler ile
gerçekleştirilmesinin yolunu açmakta ve oryantiring sporunun cazibesini arttırmaktadır. Bu
bakış açısı ile çalışmanın amacı, oryantiring sporunun, farklı bir spor dalı olan yelken sporu
ile uygulanabilirliği konusunda incelemeler yapmaktır.
Yelken, rüzgâr gücünden yararlanarak geniş yüzey oluşturacak biçimde yan yana
dikilen ve teknenin direğine uygun biçimde takılarak onu hareket ettiren kumaş veya şeritlerin
tümüne verilen addır (Marka, 2010). Yelken gezi amaçlı kullanıldığı gibi sportif amaçlı olarak
da kullanılmaktadır. Burada ki amaç, önceden belirlenmiş bir rotada sporcuların tekne ve
rüzgârı birlikte kullanma yeteneklerini ölçmektir. Bununla birlikte yelkencilik, kuralları
yönünden en ayrıntılı ve en çok araç gereç gerektiren bir spordur. Bu nedenle sporcuların
her hava şartında tekneyi ve yelkeni yönetebilecek fizik kondisyonuna, yelkencilik kuralları
hakkında ve araçların bakımına ait bilgiye sahip olmaları asıl amacın tam olarak uygulanması
için gereklidir. Yelken sporu orsa, apaz ve pupa adlarında 3 seyirde düzenlenir. Gezi
yelkenciliği ve yarış yelkenciliği olarak iki ana başlık altında toplanır (Paker, 2010).
Yelken olimpik bir spor olarak yaz olimpiyatlarında yer almaktadır. Yekenin birçok
sınıfı olmasına karşın sadece sekiz sınıf olimpik sınıf olarak kabul edilir. Bunlar; 470, 49er,
49erFX, Finn, RS: X, Laser, Laser Radial, Nacra 17’dir (IOC, 2016). Bunları dışında olimpik
bir yelken olmayıp, yelken sporcuları için önemli bir sınıf olan “optimist” yelkenli tekne sınıfı
sporcular için ayrı bir önem taşır.
Optimist, 8 yaşından itibaren çocukları deniz ve yelkenle tanıştırmak, yelken sporunu
öğretmek ve 15 yaşına kadar yarışmalarını sağlamak için tüm dünyada rakipsiz şekilde
yayılmış ve ISAF (yeni adı: World Sailing) tarafından “16 yaş altı sınıfı” olarak resmen kabul
edilmiş tek sınıftır. Optimist, günümüz kayıtlarında 110 ülkede 150.000 den fazla sporcunun
kullandığı bir sınıftır. 2004 Atina Olimpiyatları'nda yelken dalında madalya alan sporcuların %
70'i yelken sporuna optimist ile başlamışlardır (B.B. Bodrumspor Kulübü Yelken Şubesi
Optimist Kurs Notları)
Yelken yarışları gölde, denizde, okyanusta yapılabilir. Şamandıralarla önceden
belirtilen bir rota belirlenerek yapılır. Şamandıralar etrafında yelkenler dönerek, daha
önceden belirlenmiş rotalarını gerçekleştirirler. Her spor dalında olduğu gibi yelken
yarışlarında da bir hakem heyeti vardır. Hem karada hem denizde hakemler görev yapar.
Denizde parkuru kurmak, rüzgârın durumunu değerlendirmek, yarışları başlatmak ve
bitirmek, yarış sırasındaki rüzgâr değişliklerine göre yarışa yön vermek, ayrıca görevi olmasa
da yardıma ihtiyacı olan tekneleri kontrol etmek. Rüzgârın sert estiği hava koşullarında
güvenlik bakımından yarışı iptal etmek gibi yetkileri vardır (Paker, 2010).
Yelken yarış organizasyonları, sporcuları, organizasyon çalışanlarını, hizmet
sağlayıcılarını, izleyicileri ve pek çok paydaşı kapsayan büyük ve karmaşık sportif
etkinliklerdir. Özellikle uluslararası katılımlı yarışlarda dünyanın çok uzak noktalarından yarış
parkuruna malzeme, insan, bilgi ve para ulaştırılmaktadır (Paker ve ark, 2016). Yelken
yarışları tüm dünyada popüler tatil merkezlerinde, katılımın ve seyircinin fazla olacağı önemli
kıyı şeritlerinde ve turistik bölgelerde yapılır (Paker, 2010). Bu doğrultuda organizasyonların
belirlenmesinde bölgenin kıyı turizmi açısında gelişmiş olması da önemli görülmektedir. Pek
çok turizm çeşidinde olduğu üzere kıyı turizminde de iklim en önemli etkendir. Kıyı turizmi,
iklime bağlı olarak yaz mevsiminde yoğunluk kazanmakta ve süresini de hava ve deniz suyu
sıcaklıkları belirlemektedir (Doğaner,2001). Kıyı ve deniz turizmi açsından Akdeniz ve Ege
kıyıları oldukça yoğun yerler olmasına rağmen, ilerleyen yıllarda Marmara ve özellikle
Karadeniz kıyılarına, kıyı ve deniz turizmi açısında bir yönelme olacağı düşünülmektedir
(Güçlü, 2010).
Buradan hareketle çalışma, oryantiring sporunun yelken sporu ile uygulanabilirliğinin
incelenmesinin yanında, ilk kez Trabzon’da yapılan yelken ile oryantiring yarışının, Doğu
Karadeniz Bölge Kalkınma İdaresi Bölge Başkanlığı’na (DOKAP) bağlı bölgelerde deniz
turizm açsından incelemektir.
2. YÖNTEM
Çalışma, yeni bir disiplin olarak “Yelken ile Oryantiring” etkinliğinin hazırlık, uygulama
ve sonuçları bakımında incelenmesini amaçlamaktadır. Beşikdüzü Çeşmeönündeki açık
deniz ve liman içinde, Türkiye Oryantiring Federasyonu ile Poyraz Gençlik ve Spor
Kulübü’nün iş birliği ile gerçekleştirilmiştir. Çalışmada nitel araştırma desenlerinden durum
çalışması (case study) deseni kullanılmıştır. Veriler 23 Eylül 2017 tarihlerinden düzenlenen
Yelken ile Oryantiring yarışmasından elde edilmiştir. Veri toplama aracı olarak nitel araştırma
yöntemlerinden doküman incelemesi ve görüşme yöntemi kullanılmıştır. Görüşmeler,
yapılandırılmış görüşme tekniği ile elde gerçekleştirilmiştir. Görüşme verileri, yarışa katılan 4
sporcu, 1 yelken antrenörü ve organizasyon içinde bulunan 1 parkur planlayıcı hakemlerden
elde edilmiştir. Sorular yelken ile oryantiring yarışının uygulanabilirliği ve sürdürülebilirliği,
yarışmacıların heyecan ve haz olma duyguları ve parkur zorluk seviyesi hakkında başlıkları
içermektedir. Görüşme yapılacak sporcuların belirlenmesinde kolay ulaşılabilir durum
örneklemesi yöntemi kullanılmıştır. Buna göre, 4 sporcu belirlenmiş, sporcuların demografik
özellikleri Tablo 1’de verilmiştir. Diğer katılımcılar
Sporcu Katılımcı Yaş Cinsiyet Lisans Yılı Yelken Sınıfı
K1
K2
K3
K4
Diğer Katılımcılar
K5 -Antrenör
K6- Parkur Plan.
K7- Hakem
14
12
14
14
Yaş
-
-
-
K
E
K
E
Cinsiyet
E
E
E
5
2
2
2
Tecrübe Yılı
10
12
2
Optimist
Optimist
Laser
Laser
Alanı
Yelken
Oryantiring
Oryantiring
Tablo 1
Verilerin analiz edilmesin de ise betimsel analiz tekniğinden faydalanılmıştır.
Araştırma, arazi etütleri, haritalama, parkur planlama ve yarışma aşamalarından oluşmuştur.
Sporcular, sadece yelken sporcusudur. Oryantiring sporu daha önce yapmamışlardır. Bu
nedenle, etkinliğin uygulanması aşamasında yelken sporcularına Oryantiring spor kuralları
hakkında bilgilendirme eğitimi verilmiştir. Yarış, laser ve optimist yelkenli tekne sınıfları ile
gerçekleştirilmiştir. Optimist, hareketli salma tekne tipinde olup, kullanıcı sayısı birdir. Gövde
uzunluğu 2.3 m, gövde ağırlığı, 35 kg’dır. 1974 yılında Clark Mills tarafından tasarlanmıştır.
Laser de, hareketli salma tekne olup, kullanıcı sayısı birdir. 1969 yılında Bruce Kirby
tarafından tasarlanmıştır. Laser’in 3 ayrı tipi vardır. Bunlardan birincisi Laser 4.7’dir. Laser
4.7’nin gövde uzunluğu 4.23 m, 1.37 m, ağırlık 56,7 kg, yelken alanı 4.7 m2 dir. İkincisi Laser
Radial’dır. Boyu 4.23 m, en 1.37 m, ağırlık 56,7 kg, yelken alanı 5.7 m2, bayanlar için olimpik
bir sınıftır. Son olarak Laser Standart’ın boyu 4.23 m, en 1.37 m, Ağırlık 56,7 kg, yelken alanı
7.1 m2, erkekler için olimpik bir sınıftır. Yelken ile oryantiring yarışında Laser 4.7 sınıfı
kullanılmıştır” Optimist 12-14 yaş, Erkek/Kadın ve Laser Erkek/Kadın kategorileri etkinlik
içinde yarışmıştır. Her bir kategori için, Beşikdüzü, Çeşmeönü limanı içinde ayrı bir parkur
hazırlanmıştır.
3. BULGULAR
Beşikdüzü Çeşmeönündeki açık deniz ve liman içinde yapılması planlanan yelken ile
oryantiring yarışının haritasını çizmek için, ilk olarak alanın SAS Planet programından hava
görüntüleri alınarak, Global Mapper harita programında TIFF (Tagged Image File Format)
koordinatlı resim dosyası haline dönüştürüldü. Oluşturulan resim DXF (Çizim Ara yüz
Dosyası) formatında kaydedilerek yelken ile oryantiring yarışma alanı anatomisi elde edildi.
Yelken ile oryantiring yarışmasının haritası için oluşturulan TIFF ve DXF formatlarında iki
resim OCAD 9 haritalama programına aktarılarak üst üste çakıştırıldı. Daha sonra koordinatlı
resimden alınması gereken bilgiler alınıp, resim üzerine işlenerek haritanın skalası elde
edildi. Harita çiziminde hava görüntülerinden belirlenemeyen bilgiler için ise araziye/alana
çıkıldı. Bu alanlar GPS (Global Positioning System; Küresel Konumlama Sistemi) aracılığıyla
ölçülerek, haritanın skalasına eklendi. OCAD 9 harita programı aracılığıyla oluşturulan skala
üzerinde harita detaylandırması ve renklendirme yapılarak yarışmanın yapılacağı alanın
oryantiring haritası elde edildi (Resim 1).
Resim 1
İkinci olarak oryantiring hedeflerinin rüzgârın esiş yönüne göre konumlandırılması,
parkurun güvelik ve zorluk özelliklerinin planlamaları yapıldı (31, 32, 33, 34, 35, 36, 37-
Hedef, S1- Başlangıç Noktası, F1-Bitiş Noktası) (Resim 2).
Resim 2
Yarışmalara katılacak sporcuların koruyucu ekipmanları tam ve kurallara uygun
olduğu belirlendikten sonra, yarışmacılar, 5 numaralı bölgede gerekli ısınma hazırlıklarını
yaptılar. (Şekil 1). Çıkış listelerine ve zamanlarına göre sporcular çıkış yerlerine (4 numaralı
bölge) anonsla çağrıldı (Şekil 1). Yarışmacılar 3 numaralı bölgede çıkış sıralarına göre SI,
göğüs numarası kontrolü ve Clear / Temizleme işlemi yaptılar (Şekil 1). 2 numaralı bölgede
ise, bütün sporcuların SI kartlarının verici konumda olup olmadığı kontrol edildi (Şekil 1).
Ayrıca sporculara gerekli hatırlatmalar yeniden yapıldı.1 numaralı bölgeye sporcular çıkış
zamanına göre düzenli bir şekilde sırası gelen kendi haritasını alarak yarışmaya başladı
(Şekil 1). Her yarışmacı 3 dakika arayla yarışmaya başlatıldı. (Şekil 1).
Şekil 1
Yelken ile oryantiring yarışma sonucunda sporcular ile yapılan görüşmelerde yarışmanın genel anlamda normal yelken yarışlarında daha heyecanlı ve zevkli olduğunu tespit edildi.
- Yelken ile Oryantiring biraz daha zevkliydi. Çünkü zamana karşı yarışıyorsun. Parkur konusunda bir bilgin yok ve eline harita geçtiğinde planını yapıyorsun. Ayrıca herkesin rotası farklı olduğu için birbirini takip edemiyorsun. Bu da ister istemez daha heyecanlı ve zevkli yapıyor. Kendi planlarını uygulama şansı veriyor. (K1, 23 Eylül 2017)
- Bu yelken ile oryantiring sporu daha zevkli oldu. Karışık bir parkur var. Normal yelken yarışlarında hep aynı, klasik bir parkur oluyor. Burada ise karışıktı. Define arar gibi hissediyorsun. Bence bu daha güzeldi. (K3, 23 Eylül 2017)
- Yelkenli oryantiring daha zevkli çünkü zamana karşı yarışıyorsun. Ama yelken sporunda öyle değil, aynı yerde dönüp duruyorsun. Birkaç gün yarış yapılıyor ve hep aynı parkur olduğu için sıkıcı olabiliyor. Yelken ile oryantiringte ise hedefe gidiyorsun. Hedefi bulmaya çalışıyorsun. Bu da daha heyecanlı zevkli bir durum oluşturuyor. (K2, 23 Eylül 2017)
Yelken ile oryantiring yarışması sonucunda yelken antrenörü ile yapılan görüşmede yarışmanın yelken yarışlarında daha heyecanlı olduğunu ve sporcularını bu konudaki söylemlerini doğruladığı tespit edildi.
- Yelken sporunda parkur ile ilgili her şey bellidir. Ama yelken ile oryantiringte belli değil ve bu da daha heyecanlı olmasını sağladı. Harita elinize verildiğinde bir sürpriz ile karşılaşıyorsunuz. Her gittiğiniz şamandırada bir hedefiniz var. Çok daha ilginç yapıyor bunu. Çocuklar bu konuda haklılar. Kesinlikle çocuklara katılıyorum.(K5, 23 Eylül 2017)
Yelken ile oryantiring organizasyonunda belirli problemler giderildiğinde takdirde, sürdürülebilirliği ve yeni bir disiplin olarak uygulanabilirliği yapılan görüşmelerde olumlu olarak tespit edildi.
- Yelken sporu ile karşılaştırdığımda herkesin şartları aynı ve herkes aynı anda hareket ediyor. Fakat bu yarışmada farklı gruplar olduğu için 2 dakika ara ile çıkardık. Sonuçta zamana karşı yarışıyorsun. Diyelim rüzgârın hızı 3. grubun çıkması ile artarsa bu durum 3. Grup için avantajlı bir durum diğerleri için dezavantajlı bir durum oluşturuyor. Bu adaletsiz bir durum sağlıyor. O zaman tüm grupları aynı anda başlatmak lazım. Aynı anda başlatacak bir sistem oluşturulmalı. Cihazlara yüzük okutma olayında ise kesinlikle “Air sistemi” olmalı. Biz bu organizasyonu liman içinde gerçekleştirdik. Liman dışında yaparsak asla olmaz. Hatta dokunmatiğin haricinde lazer, sinyal gibi bir şey olursa yarışı da bölmezsin mesafeleri genişletebilirsin. Tüm bu sorunların çözdüğümüzde yeni bir disiplin olarak Türkiye’de ve Dünya’da faaliyete geçebilir. (K5, 23 Eylül 2017)
- Kesinlikle olur çok da güzel olur fakat yelken branşı öğrenmesi kolay fakat geliştirmesi çok zor bir spordur. Yelken bilen birine oryantiring yaptırabilirsin belki ancak oryantiring bilen birine yelken yaptırmak çok zor. Çok fazla deniz antrenmanı lazım. Ve çok da fazla emek isteyen bir spor dalı. Eğer bu nitelikleri sağlayan sporcular yetiştirilebilirse neden olmasın. Araziden denize, denizden araziye tüm doğayı kullanmış olacak.( K5, 23 Eylül 2017)
- Bence bu uygulanabilir. Bu durum sadece yelken sporunu değil aynı zamanda oryantiringi de geliştiren bir durum olabilir. Hatta yeni bir disiplin olarak ortaya çıkabilir. (K6, 23 Eylül 2017)
- Bu durum çok farklı özelikte sporculara ihtiyaç duyar. Sporcu arazide hem iyi koşacak, hem iyi kondisyona ihtiyaç olacak, hem yüzebilecek, hem de yelkeni çok iyi kullanacak. Bu çeşitliliğin sağladığı özelliklere sahip olan sporcu bunları yapabilir. Fakat neden olmasın. Oryantiring her yerde yapılabilir. (K6, 23 Eylül 2017)
Antrenör ve parkur planlayıcısı ile yapılan görüşmelerde yarışmanın zorluk seviyesi düşük olduğu belirlendi.
- Çocuklara haritanın önceden verilmesi konuşuldu fakat önceden verirsek onlar için çok kolay olacağını söyledim. Nitekim yarış başlarken verdiğimizde bile onlar için çok basit oldu. Denizcilerin yön bilgisi çok iyidir. Haritadaki çizgilerin kaldırılması çok daha iyi olacaktır. O yüzden parkurun zorlaştırılması onlar için daha iyi olur. (K5, 23 Eylül 2017)
- Bu organizasyon çok fazla alt yapı çalışması olmadan gerçekleşti. Bu yüzden kolay ve zor bir parkur planlaması olmadı. Sadece bu yarışın uygulanabilirliğini görmek, eksikliklerini tespit etmek ve gelecek organizasyonlar için bilgi almaktı. (K6, 23 Eylül 2017)
Türkiye’de Faal Yelken Kulüp Sayısını Bölgelere Göre Dağılımı
Bölge Kulüp Sayısı
Şehir
1 Akdeniz 10 Adana, Antalya, Hatay, Isparta, Mersin
2 Marmara 49 Yalova, Tekirdağ, Kocaeli, İstanbul, Edirne, Çanakkale, Bursa, Balıkesir
3 Ege 41 Aydın, İzmir, Muğla
4 İç Anadolu 2 Ankara
5 Doğu Anadolu 2 Bitlis, Van
6 Karadeniz 11 Zonguldak, Trabzon, Sinop, Samsun, Bartın
6.1 Batı Karadeniz
5 Zonguldak, Sinop, Bartın
6.2 Orta Karadeniz
1 Samsun
6.3 Doğu Karadeniz
5 Trabzon
Tablo 2
Tablo 2’ de özellikle Karadeniz bölgesinde ki yelken kulüplerinin sayısı Marmara, Ege
ve Akdeniz bölgesine oranla oldukça az olduğu tespit edildi. Batı Karadeniz bölgesinde,
Zonguldak, Sinop ve Bartın şehirlerine kulüpler dağılırken, Doğu Karadeniz bölgesinde
sadece Trabzon şehrinde yelken kulüplerinin olduğu tespit edildi.
2013-2017 yılları arası bölgelere göre düzenlenen sportif faaliyetlere İlişkin yüzdelik
dağılım
Şekil 2’de sportif faaliyetlerin Ege (%58) ve Marmara (%35) bölgesinde önemli bir oranda
gerçekleştirildiği tespit edilmesine karşın, Karadeniz bölgesinde yürütülen sportif faaliyetler
oranı (%2) oldukça düşük olduğu görüldü.
4. TARTIŞMA ve SONUÇ
Yelken ile oryantiring etkinliğinin daha önce yapılıp yapılmadığını öğrenmek amacıyla
TOF (Türkiye Oryantiring Federasyonu) ve IOF (Uluslararası Oryantiring Federasyonu) ile
yapılan yazışmalardan sonra böyle bir disiplinin olmadığı tespit edilmiştir. Oryantiring sporu,
diğer spor dallarının araç gereçlerini kullanılabilirliği bakımında esnek bir spor olması, kendi
altında yeni disiplinler ortaya çıkarması kaçınılmaz olarak düşünülebilir. Bektaş ve ark, “Dağ
kayağı ile Oryantiring” ve “Raft- Oryantiring” organizasyonlarının, yeni bir spor disiplini olarak
incelemesi doğrultusunda, oryantiringin diğer spor dallarının araç ve gereçleri ile
uygulanabilirliğini göstermiştir (Bektaş ve ark, 2017; Bektaş ve ark, 2010). Çalışmamızda
yelken ile oryantiring etkinliğinin, yeni bir spor disiplini olarak uygun ve uygulanabilir olduğu
aynı zamanda optimist ve laser sınıfı kullanan sporculara göre yelken sporundan, daha
heyecanlı ve zevkli olduğu tespit edilmiştir. Çünkü yelken ile oryantiring; zamana karşı
yarışma (K1,K2), yarış öncesi parkur bilgisinin olmaması (K1, K5), hedef bulma çabası (K2),
gruplara göre parkur farklılığı ( K1, K3), her yarışta farklı parkurların olması (K3), sade ve düz
bir parkur olmaması (K3, K2), yarışma sonucunun tahmin edilemezliği (K5) gibi nedenler
yelken ile oryantiring sporunun, yelken sporundan daha heyecanlı ve zevkli olduğu
göstermiştir. Bu durum yelken sporunun zevk ve heyecanın yeniden sorgulanmasına neden
olabilir, fakat yelken sporcularının ilk kez oryantiring yapması ve bunları optimist ve laser
sınıfları ile gerçekleştirmiş olması buna neden olarak da görülebilir.
58%
35%
4%
2%
0%
Ege MarmaraAkdenizKaradenizIç Anadolu
Şekil 2
Yelken ile oryantiring etkinliğinin yeni bir spor disiplini olabilirliği konusunda belirli
eksikliklerin giderilmesi önemli görülmüştür. Bu eksiklikleri incelediğimizde; harita aparatının
kullanımı (K2, K3), pusula aparatının kullanımı (K6, K5), SI okutucu sistemlerinin
iyileştirilmesi (K1, K3, K2, K5), çıkış zaman dilimlerinin eşitlenmesi (K5), sporcu
yeterliliklerinin sağlanması (K5, K6), federasyonlar arası koordineli çalışmaların yapılması
(K6) ile yelken ile oryantiringin yeni bir spor disiplini olarak sürdürülebilirliği konusunda
önemli görülmektedir.
Yelken sporunun yürütülmesinde hiç kuşkusuz bölgenin rüzgârı ve iklimi önemli
görülmektedir. Bugün Ege bölgesinde Alaçatı, su sporları ile marka olan nadir beldelerden
biridir. Alaçatı'nın bilinen bir destinasyon olmasında devamlı esen rüzgârı, dalgasız denizi ve
sığ suları ile rüzgâr sörfü sporunun yapılması bakımından oldukça uygun coğrafi özelliklere
sahip olan Alaçatı, aynı zamanda dünya genelinde rüzgâr sörfçülerinin dikkatini çekmektedir
(Dere, 2010). Alaçatı, rüzgâr sörfü sayesinde binlerce yerli ve yabancı turiste ev sahipliği
yaparken; Alaçatı'da düzenlenen Türkiye, Avrupa ve Dünya rüzgâr sörfü şampiyonaları
zamanlarında gerek yarışlara katılan sporcular gerekse de yarışları izlemeye gelen seyirciler
açısından ekstra bir turizm hareketliliği görülmektedir (Özbek,2014). Fakat Yelken ile
Oryantiring yarışı içinde amaç, rüzgâr hızı bağlı olarak hızlı olmanın yanında doğru bir
şekilde hedefleri bulmayı gerektiren bir disiplin olması, yelken sporuna göre daha önemsiz
yapmaktadır. Çünkü, yarışmacı kısa sürede bitirse bile, hedef bulmada yapılan hatalar ona
önemli bir handikap oluşturmaktadır.
Deniz Turizm içinde su sporları önemli bir turizm dalı haline gelmiştir. Ülkemizde
alternatif turizm dalı olarak ortaya çıkan deniz turizmi gelirleri, toplam turizm gelirlerinin
yaklaşık %20'sini oluşturmaktadır (İMEAK, 2012). Bu doğrultuda denize bağlı spor
organizasyonların belirlenmesinde bölgenin deniz ve kıyı turizmi açısında gelişmiş olması
önemli görülmektedir (Doğaner,2001). Pek çok turizm çeşidinde olduğu üzere kıyı turizminde
de iklim en önemli etkendir. Kıyı turizmi, iklime bağlı olarak yaz mevsiminde yoğunluk
kazanmakta ve süresini de hava ve deniz suyu sıcaklıkları belirlemektedir (Doğaner,2001).
Bu doğrultuda DOKAP bölgesi içindeki Doğu Karadeniz bölgesini
değerlendirdiğimizde, en sıcak ayın ortalama sıcaklığı 20°C’nin üzerinde olup, bu açıdan tüm
istasyonlar kıyı turizmine uygun şartlara sahiptir. Trabzon’da dört (haziran-eylül dönemi),
diğer istasyonlarda üç ayın (yaz ayları) ortalama sıcaklığı 20°C’nin üzerindedir. Ancak bu
süreler Akdeniz ve Ege kıyılarına göre daha kısadır. Kıyı turizmi için büyük önem taşıyan
güneşlenme süresinin en uzun olduğu istasyon Ordu olup, Hopa’ya gidildikçe kısalır. Yıl
içinde en uzun güneşlenme süresi haziran ayında görülmektedir. Yaz aylarında yükselmekle
birlikte güneşlenme oranı aylık %46’yı aşmaz. Diğer yandan yıllık toplam güneşlenme
süreleri 1484-1684 saat arasında değişmektedir. Bu değerlere göre toplam güneşlenme
süreleri yönünden dışarıdaki turistik aktiviteler için çalışma alanı özellikle mayıs-eylül
döneminde elverişli kabul edilebilir. Güneşlenme süresinin kısa, bulutluluk oranlarının, yağış
miktarının ve olasılığının yüksek olması çalışma alanında güneşlenme konforunu olumsuz
etkilemekte ve bu yönden istikrarsız bir ortam yaratmaktadır. Bu yüzden çalışma alanı
güneşlenme yönünden Türkiye’nin Akdeniz, Ege ve Marmara bölgeleri ve hatta Batı ve Orta
Karadeniz bölümlerinin kıyı kuşaklarına alternatif olabilecek koşullara sahip değildir. Çalışma
alanında kıyı turizmi için rüzgâr hızları genelde elverişlidir. Aylık ortalama rüzgâr hızları yıllık
ortalamalara yakındır. Nispi nem değerleri ise aylık ortalama %70’lerin üzerindedir. Yağış
miktarı ve olasılığı da yıl içinde yüksek değerler gösterir. Kısaca belirtmek gerekirse iklim
konforu yönünden en önemli sorunlar nispi nemin ve yağışın yüksek olmasıdır. Bu iki unsur
turizm mevsimini kısaltan ve istikrarsızlık yaratan unsurlardır Doğu Karadeniz Bölümü kıyı
kuşağının turizm iklimi yıllık ortalama kabul edilebilir kategorisindedir. Türkiye’de kıyı turizmi
kapsamındaki aktivitelerinin yoğunluk kazandığı mayıs-eylül döneminde ise turizm ikliminin
ortalama sınır değerlerde olduğu ve sınır değerlerde ila kabul edilebilir arasında değiştiği
belirlenmiştir. Turizm iklim Konforu İndeksi (TCI) açısından en elverişli şartlar Trabzon’da
görülmektedir. Trabzon hariç Ordu’dan doğuya gidildikçe TCI değerleri azalış göstermektedir.
Çalışma alanında mayıs-eylül ve yaz dönemlerinde Ordu-Trabzon arası kıyı kesimi kıyı
turizmi yönünden kabul edilebilir iklim konforuna sahiptir. Trabzon doğusunda ise bu açıdan
sınır değerlerde ve elverişli değil kategoride TCI değerleri belirlenmiştir. Diğer yandan yaz
aylarında sıcaklıkların ve nispi nemin artması, yağış miktarının yüksek olması, güneşlenme
sürelerinin ve rüzgâr hızlarının düşük olması TCI değerlerini düşürmektedir. Turizme
katılanların termal konforu ve sağlık durumları yönünden iklim şartlarını belirlemek amacıyla
kullanılan sıcaklık – nemlilik indeksine (THI) ye göre soğuk olarak nitelendirilen şartların
görüldüğü dönemde ortalama TCI değerlerinin Hopa istasyonunda sınır değerlerde, Ordu ve
Rize istasyonlarında kabul edilebilir ve Trabzon istasyonunda iyi kategorisinde olduğu
belirlenmiştir. Yani turizm ikliminin uygun olduğu dönemde termal konfor şartları elverişsizdir.
Bu nedenle soğuk dönem kıy ı turizmi kapsamındaki pek çok aktiviteye uygun değildir. TCI,
THI ve yeni yaz indeksi (SSI) sonuçları bir arada değerlendirildiğinde yıl içinde kıyı turizmi
kapsamındaki faaliyetler açısından iklim konforu şartlarının Ordu ile Trabzon arasındaki kıyı
kuşağında ve haziran ve eylül aylarında kabul edilebilir olduğu belirlenmiştir. Trabzon ile
Hopa arasında ise TCI değerlerinin düşük olması iklim konforunu oldukça azaltmakta ve yıl
içinde kıyı turizmi yönünden belirli bir dönem görülmemektedir. Yaz yağışları, güneşlenme
süresi ve nispi nem durumu dikkate alındığında ancak haziran ve ağustos ayları yat turizmine
daha elverişli şartlar gösterir (Doğaner,2001). Bu değerler özellikle Batı Karadeniz ve
özellikle de DOKAP bölgesi olan Trabzon’da, deniz ve kıyı turizmine bağlı olarak su sporları
aktivitelerinin hayata geçirilmesinde önemli görülebilir.
Akdeniz ve Ege kıyılarında yoğunluk kazanan turizm kıyıların doğal yapısını önemli
ölçüde değiştirmiştir. Ayrıca, iklim değişikliğinin gelecekte Akdeniz ve Ege kıyılarının iklim
özelliklerini kıyı turizmi yönünden daha az çekici kılacağı ile ilgili görüşler sıklıkla dile
getirilmektedir. Bugün bile temmuz ve ağustos aylarında sıcaklıkların yüksek değerler
gösterdiği Akdeniz ve Güney Ege kıyılarında iklim konforu oldukça düşmektedir. Bu durumda
kıyı turizmi için alternatif alanlar arama ve turizm planlamalarını buna göre yapma yönündeki
eğilimler ve hareketler geçtikçe daha fazla gündeme gelmektedir. Bu bağlamda Marmara ve
özellikle Karadeniz kıyılarına bir yönelme olacağı düşünülmektedir (Güçlü, 2010). Doğu
Karadeniz bölgesi yaz yağışları, güneşlenme süresi ve nispi nem durumu dikkate alındığında
ancak haziran ve ağustos ayları yat turizmine daha elverişli şartlar gösterir. Bu aylarda
rüzgâr hızları Akdeniz ikliminin görüldüğü kıyılara göre (Doğaner,2001) Karadeniz ikliminin
görüldüğü kıyıları, denize bağlı spor turizm için daha uygun hale getirebilir.
DOKAP bölgesi içinde denize bağlı spor turizminin geliştirilmesinde spor kulüplerinin
sayılarının artması ve önemli görülmektedir. Nitekim Karadeniz bölgesinde yelken kulüp
sayılarının ve denize bağlı su sporları faaliyetleri bakımında, Ege ve Marmara bölgelerinin
oldukça gerisinde kalmıştır. Sonuç olarak “Yelken ile Oryantiring” etkinliğinin uygulanabilir ve
sürdürülebilir olduğu tespit edilmiştir. Aynı zamanda dünyada “Yelken ile Oryantiring”
etkinliğinin dünyada ilk kez yapılması ve bu etkinliğin bir DOKAP bölgesi olan Trabzon’da
gerçekleştirilmesi, bölgede deniz bağlı spor turizminin geliştirilmesinde, tanıtılmasında ve
yaygınlaştırılmasında bir çıkış noktası olabilir.
5. ÖNERİLER
Bölgede, denizde yapılacak sportif faaliyetler için yelken kulüplerinin, limanların ve
marinaların sayıları arttırılmalıdır.
Yelken ile Oryantiring organizasyonunda gerekli teknik ve organizasyonel
iyileştirmeler yapıldıktan sonra DOKAP bölgelerinde uluslararası bir organizasyon
gerçekleştirilmelidir. Bu hem Yelken ile Oryantiring” spor disiplinin tanıtımına hem de,
bölgenin deniz turizmine bağlı spor turizm açısında değerlendirebilirliği gösterecektir.
Doğu Karadeniz Bölgesi, belirli dönemlerde deniz turizmi için elverişli iklim konforu
barındırmaktadır. Bölge içinde, denize bağlı spor turizmine katkı sağlayacak ulusal ve
uluslararası sportif organizasyonların yapılması teşvik edilmelidir.
İklim değişiklikleri ile birlikte Ege ve Akdeniz kıyılarında konforsuz iklim oluşu
gerçekleşeceği konusunda birçok söylem vardır. Bu nedenle DOKAP bölgeleri için denize
bağlı Spor turizmini geliştirecek gerekli tanıtımlar ve yatırımlar yapılmalıdır.
6. KAYNAKÇA
Bektaş, F., Karaman, G., Mülazımoğlu O., Ayan, V. (2012). Yeni Bir Spor Disiplini Olarak
Raft- Oryantiring Organizasyonun İncelenmesi. Selçuk Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor
Bilim Dergisi. 14 (2): 249-252.
Bektaş F., Kural B., Kaya S., Kaya S. (2017). "Yeni Bir Spor Disiplini Olarak Dağ Kayağı İle
Oryantiring Etkinliğinin İncelenmesi ", Uluslararası Balkan Spor Bilimleri Kongresinde
sunulmuş bildiri.
B.B. Bodrumspor Kulübü Yelken Şubesi, Optimist Kurs Notları
Deniz, E., Karaman, G., Bektas, F., Yoncalık, O., Güler, V., Kılınç, A. ve diğerleri. (2011).
Çocuklarla Oryantiring Eğitimi. Ankara: Kültür Ajans Yayınları.
DERE, K. G. (2010) İzmir İli Alaçatı Beldesinde Sörf Sporu Örneğinde, Spor ve Spor Yerleri
Üzerine Bir Araştırma, Ege Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
Doğaner, S. (2001) Türkiye Turizm Coğrafyası, Çantay Kitabevi, İstanbul
Güçlü, Y. (2010). Doğu Karadeniz Bölümü Kıyı Kuşağında İklim Konforu Şartlarının Kıyı
Turizmi Yönünden İncelenmesi. Coğrafi Bilimler Dergisi, CBD 8 (2), 111-136.
IOF, 21 Kasım 2017 Tarihinde http://orienteering.org/ adresinden erişildi. (T. Çetin, Çev.)
IOC, 22 Kasım 2017 Tarihinde https://www.olympic.org/rio-2016 adresinde erişildi.
İMEAK. (2012). Deniz Ticaret Odası, Deniz Sektörü Raporu.
Marka. (2010). Doğu Marmara Kalkınma Ajansı, Marka Kent Stratejik Kalkınma Planı. 27
Kasım 2017 tarihinde http://www.dogumarmarabolgeplani.gov.tr adresinde erişildi.
ÖZBEK, M. (2014) Turizm Amaçlı Su Altı ve Su Üstü Sportif Faaliyetler: Bugünü ve Geleceği, Denizcilik Fakültesi Dergisi, (6) 2, 30
Paker, S. (2010). Denizde Sportif Faaliyetlere Yönelik Tüketici Davranış Analizi.
Yayımlanmış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
Paker, S., Çullu, B., Paker, N., Çiçek, S. (2016). Yelken Yarış Organizasyonlarının Lojistik
Süreçleri Üzerine Keşifsel Bir Araştırma. III. Ulusal Deniz Turizmi Sempozyumu.
TOF. (2012). Türkiye Oryantiring Federasyonu Genel Yarışma Talimatı, İkinci Bölüm.