KBO kleurt Brabant blauw

1

Minor Active Ageing

Projectbegeleider: Lowie van Doninck

Projectleden:

- Edo Kokje- Sietske Sprenkels- Evi van Heijnsbergen

Titelpagina

Project: KBO kleurt Brabant blauw

Versie: 1.0

Auteurs:

- Edo Kokje- Sietske Sprenkels- Evi van Heijnsbergen

Startdatum: 27 augustus 2018

Einddatum: 25 januari 2019

Plaats en jaar: Breda 2018

Opdrachtgever: KBO Brabant

Projectleider: Marieke Pette

Projectbegeleider: Lowie van Doninck

2

Voorwoord

Dit onderzoek is geschreven in het kader van het project ‘’KBO kleurt Brabant blauw’’ door drie studenten van de minor Active Aeging aan de Avans hogeschool te Breda. De opdracht is verstreken door de ´KBO-Brabant’, die dit jaar de Blue Zones als thema hebben binnen hun organisatie.

Dit rapport is bedoeld voor de medewerkers van de KBO die de vitaliteitsweken in de toekomst willen gaan uitvoeren. Ook is dit rapport bedoeld voor de studenten die dit project verder zullen gaan uitwerken en uiteindelijk de vitaliteitsweken gaan organiseren.

Voor lezers die geïnteresseerd zijn in de resultaten van het onderzoek, verwijzen wij u door naar hoofdstuk 3. Voor de lezers die meer willen weten over het proces van het onderzoek verwijzen wij u door naar het hoofdstuk methode.

Graag wil de projectgroep Marie Pette van de KBO bedanken voor de goede samenwerking. Lowie van Doninck en Bert Mutsaers voor de begeleiding van uit school. Ook willen we Anton Pruijssers bedanken voor de goede uitleg over de vitamine D testen en het beschikbaar stellen van de Cube Reader. Als laatste willen we Tom Segers bedanken voor de uitleg over zijn platform ‘Selfcare’.

Auteurs: S. Sprenkels, E. Kokje, E. van Heijnsbergen

Plaats & jaar: Breda 2018/2019

Datum: 25-01-19

Bedrijfsinstelling: KBO-Brabant

3

SamenvattingIn de inleiding wordt uitleg gegeven over wat de Blue Zones zijn en wordt het doel van het onderzoek en de randvoorwaarden benoemd.

In de methode wordt er allereerst benoemd hoe er naar literatuur is gezocht over Blue Zones, vitaliteit en welke metingen nodig zijn voor een gezondheidscheck. Vervolgens zijn de verschillende contacten benoemd die gedurende het project van belang waren. Daarna is het onderzoek naar de verschillende testjes uitgewerkt en wordt uitgelegd welke testjes op de beurs gebruikt worden. Vervolgens wordt er beschreven wat de beurs inhoudt en dat er enquêtes zijn afgenomen. Ook wordt er beschreven hoe voor dit project het business model canvas tot stand is gekomen.

In het hoofdstuk resultaten worden de resultaten van de enquêtes besproken. Er wordt gestart met de gesloten vragen van de enquêtes voor de deelnemers. Daarna worden de resultaten van de open vragen samengevat. Als laatste worden de open vragen van de vrijwilligers samengevat.

In de conclusie wordt besproken hoe de beurs dagen zijn verlopen, hoe er over e-health gedacht wordt en wordt er geconcludeerd dat over het algemeen deelnemers positief waren en dat de vrijwilligers minder positief waren.

In de discussie worden alle positieve en negatieve aspecten van dit project besproken en weerlegd.

In de aanbevelingen worden aanbevelingen gegeven voor de voorbereidingen voor de beurs, voor de beurs zelf en er worden aanbevelingen gegeven voor e-health.

4

InhoudsopgaveTitelpagina..............................................................................................................................................2

Voorwoord.............................................................................................................................................3

Samenvatting..........................................................................................................................................4

1. Inleiding..........................................................................................................................................6

2. Methode.........................................................................................................................................7

2.2 Literatuur......................................................................................................................................7

2.3 Contacten.....................................................................................................................................8

2.4 Onderzoek testjes.........................................................................................................................9

2.5 Beurs..........................................................................................................................................10

2.6 Enquêtes.....................................................................................................................................10

2.7 Business Model Canvas..............................................................................................................11

3. Resultaten....................................................................................................................................12

3.1 Resultaten gesloten vragen........................................................................................................12

3.2 Resultaten open vragen..............................................................................................................16

3.3 Resultaten vrijwilligers...............................................................................................................17

4. Conclusie......................................................................................................................................18

5. Discussie.......................................................................................................................................19

6. Aanbevelingen..............................................................................................................................21

7. Literatuurlijst................................................................................................................................22

8. Bijlagen.........................................................................................................................................24

Bijlage 1: Draaiboek Liever thuis! Beurs...........................................................................................24

Bijlage 2: Enquêtes...........................................................................................................................59

Enquête vrijwilligers.....................................................................................................................59

Enquête: deelnemers parcours....................................................................................................61

Bijlage 3: Codeboek enquêtes Liever thuis! Beurs............................................................................63

Bijlage 4: Het Business Model Canvas..............................................................................................72

Bijlage 5: draaiboek Helmond...........................................................................................................74

5

1. Inleiding

KBO Brabant organiseert samen met Avans Hogeschool Breda en BlueZoneHealth het jaar thema “Blauwe Zones” voor 2018. Blauwe zones, ook wel Blue zones genoemd, zijn gebieden op de wereld waar mensen gemiddeld ouder worden door een bepaalde levensstijl aan te nemen. Er zijn negen kenmerken die invloed hebben op gezond ouder worden:

1. Natuurlijk bewegen ;2. Doel; 3. Terugschakelen/ontstressen; 4. De 80 procent regel; 5. Focus op plantaardig; 6. Wijn;7. De juiste omgeving;8. Geloof; 9. Geliefden eerst.

De KBO Brabant gaat dit jaar vitaliteitsweken organiseren om in het thema van Blue Zones te blijven. Tijdens deze vitaliteitsweken kunnen leden van de KBO de vitaliteit laten meten door middel van verschillende testen. De dagen waarop de vitaliteit gemeten kan worden zal ik verschillende gemeentes plaatsvinden. De projectgroep heeft voor dit project drie testdagen georganiseerd op de Liever thuis beurs om te kijken welke testen er uitgevoerd kunnen worden op een vitaliteitsdag.

Doel:

Het doel van het project is om een draaiboek te ontwikkelen voor de KBO die gebruikt kan worden op de vitaliteitsdagen. De projectgroep heeft een draaiboek gemaakt voor de Liever thuis beurs en dit draaiboek is uiteindelijk aangepast voor de vitaliteitsdagen.

Randvoorwaarden:

- Het draaiboek moet gemaakt worden voor de Liever thuis beurs en de vitaliteitsdagen.- De testen moeten snel de uitslag weergeven zodat mensen wanneer ze naar huis gaan alle

uitslagen binnen hebben.- Het draaiboek van het project moet een week voor de Liever thuis beurs klaar zijn zodat deze

opgestuurd kan worden naar de vrijwilligers. - Het rapport van het project moet binnen 20 weken na start van het project ingeleverd

worden.

6

2. Methode2.2 LiteratuurVoor dit project heeft de projectgroep een literatuurstudie uitgevoerd. Deze literatuurstudie geeft antwoord op de volgende drie deelvragen:

- Wat zijn Blue Zones?- Wat houdt gezond ouder worden en het begrip vitaliteit in?- Welke metingen zijn nodig voor een gezondheidscheck?

Om informatie te verkrijgen over deze deelvragen is op verschillende manieren gezocht naar informatie. Allereerst is er informatie opgezocht in google. Google gaf veel informatie over de verschillende tests en over wat Blue Zones en de KBO Brabant zijn. Daarnaast is er in verschillende databanken (Cinahl, Pubmed, Google Scholar en Springerlink) gezocht naar informatie over gezond ouder worden en het begrip vitaliteit. Om in deze databanken informatie te verkrijgen, zijn een aantal zoektermen opgesteld:

- Blue Zones - Gezondheid- Ouder worden- Vitaliteit- Metingen- Gezondheidscheck

De informatie die gevonden werd, is beoordeeld op kwaliteit. Dit is gedaan door te kijken naar wie het geschreven heeft, op wat voor een website de informatie staat (bijv. de hartstichting) en wat voor soort informatie het is (uitleg voor professionals of particulieren). Daarnaast mogen artikelen niet ouder zijn dan 10 jaar, moeten de artikelen gratis full tekst te verkrijgen zijn en moeten de artikelen in het Engels of Nederlands zijn geschreven.

De informatie die is verkregen, is verwerkt in het draaiboek voor de Liever thuis! Beurs. Dit draaiboek is te vinden in bijlage 1.

7

2.3 ContactenGedurende dit project zijn er een aantal belangrijke contactpersonen geweest voor dit project:

- Lowie van Doninck: begeleidend docent - Bert Mutsaers: opdrachtgever - Christian Huijsmans: student mens en techniek - Marieke Pette: samenwerkingspartner voor organisatiebeurs- Anton Pruijssens: leverancier vitamine D test - Tom Segers: oprichter Self Care

Aan de start van dit project hebben de projectleden afspraken gemaakt met Lowie en Bert, om uitleg te krijgen over het project en over wat de projectleden gingen doen.

Op woensdag 29 augustus stond de eerste afspraak gepland tussen de projectleden en Lowie en Bert. Tijdens deze eerste afspraak is een algemeen beeld geschetst over wat het project inhoudt. Daarnaast was er een eerste kennismaking. Er is toen afgesproken dat de projectleden zich gingen inlezen in het project, aangezien de exacte opdracht nog niet helemaal duidelijk was.

In week 3 van lesperiode 1 was er een vervolggesprek over de opdracht, echter bleek de opdracht nog steeds niet duidelijk.

In week 5 werd de opdracht duidelijk. De projectleden kregen als opdracht om de koffer te herzien. Hiermee wordt bedoeld dat de Blue Zone health koffer wordt herzien op het gebied van de testjes die er in zitten. Over de testjes is literatuur opgezocht en tevens is er gekeken naar welke testjes toegevoegd kunnen worden. Daarnaast kregen de projectleden als opdracht om de vitaliteitsdagen te organiseren.

In week 5 hadden de projectleden ook een afspraak met Christian Huijsmans en Bert Mutsaers. Dit om de koffer een keer gezien te hebben en om ook zelf de testjes een keer te ondervinden.

Daarna hadden de projectleden een bijeenkomst in Berlicum, waar een brainstormsessie was georganiseerd om dit project verder te helpen. Hier hebben de projectleden Marieke Pette ontmoet.

Na deze bijeenkomst is er een afspraak gemaakt met Marieke Pette. Marieke Pette is de persoon die zorg draagt voor de vitaliteitsdagen. Met Marieke hebben we alles besproken rondom de vitaliteitsdagen. In totaal hebben de projectleden met Marieke 5 keer fysiek gesproken en is er wekelijks contact geweest over de mail. Met haar is ook uiteindelijk besloten dat die vitaliteitsdagen niet haalbaar zouden zijn. In plaats daarvan is besloten om op de Liever thuis! Beurs in Eindhoven te gaan staan. Dit is een driedaagse beurs, waar de KBO Brabant ook een stand heeft. Eerst zou de stand op een aparte verdieping komen, later is besloten om beneden een stand in te richten. Met Marieke is alles besproken rondom wat er op de beurs wordt gedaan, wat voor de vrijwilligers geregeld moet worden, hoe de stand eruit moet zien, hoe de routing van de testjes is en welke benodigdheden nodig zijn. Hiervoor hebben de projectleden een draaiboek gemaakt, welke te vinden is in bijlage 1. Op de beurs heeft Marieke de projectleden ondersteund.

Op 15 november 2018 hadden de projectleden een afspraak met Tom Segers. Tom Segers is de oprichter van Self Care en heeft de projectleden uitleg gegeven over hoe het Self Care systeem werkt, waarom Self Care relevant zou zijn en wat mensen zouden kunnen meten.

Op 19 november 2018 hadden de projectleden een afspraak met Anton Pruijssens. Anton is de oprichter van Pro Diag en leverde voor dit project de vitamine D test. Anton heeft uitleg gegeven over vitamine D en heeft uitgelegd hoe de vitamine D test in zijn werk gaat.

8

2.4 Onderzoek testjesOm te zorgen dat de vitaliteit testen zo goed mogelijk uitgevoerd konden worden is er onderzoek gedaan naar welke testjes er uitgevoerd moesten worden, en hoe deze testjes werken. Als uitgangspunt is er gekeken naar de koffer. In de koffer zitten een aantal testjes die door een eerdere project groep samengesteld is. Er is besloten om de testjes die in de koffer zitten te gebruiken en om te kijken of de koffer uitgebreid kan worden. De testjes die in de koffer zitten waren:

- Knijpkracht- Hartslag- Saturatie - Bloeddruk - Longfunctietest - Cholesterol - Glucose - Lichaamsmeting- FMS (functional movement screening) - SF-36- Een goed gesprek

Om de testjes uit de koffer te leren gebruiken is er contact opgenomen met een van de leden van de eerdere project groep. Hierna is er een dag afgesproken waarop alle testjes zijn doorgenomen en was er de mogelijkheid om te oefenen.

Vervolgens is er gekeken naar welke testjes er nog toegevoegd konden worden. Er is gekozen voor een vitamine-D test. Hier is voor gekozen omdat een groot deel van de bevolking kampt met een vitamine-D tekort. Om de vitamine-D test te leren gebruiken is er contact opgenomen met ProDiag, die vervolgens een afspraak inplande waarop er een demonstratie is gehouden van de test.

Omdat niet alle testjes op de beurs uitgevoerd konden worden zijn er enkele testjes weggelaten. Er is besloten om de SF-36 en het goede gesprek niet uit te voeren, omdat dit te veel tijd zou kosten, en de beurs hier voor geen goede setting was.

9

2.5 BeursOm in de praktijk te testen of onze bevindingen kloppen is er gekozen om op de Liever Thuis beurs te gaan staan om in het klein de vitaliteitsmetingen uit te voeren. Zoals hierboven in het stukje onderzoek testjes te lezen valt is er gekozen om bepaalde testjes weg te laten. Dit waren de SF-36 en het goede gesprek. Eerst is er een draaiboek geschreven waarin staat hoe de dag in elkaar zit. Ook wordt in het draaiboek beschreven welke testjes er in welke volgorde uitgevoerd worden, en welke vrijwilligers dit gaan doen. De volgorde van de testjes is bepaald aan de hand van belasting en hoe lang het duurde. Zo worden belastende testjes afgewisseld met minder belastende testjes en zijn de langer durende testjes aan het einde geplaatst zodat mensen zelf kunnen beslissen of ze deze testjes willen doen of niet. Dit draaiboek is vervolgens naar de vrijwilligers gestuurd zodat deze zich goed in konden lezen en gelijk aan het werk konden op de beurs. Vervolgens is er een lijst van benodigdheden opgesteld. Zowel het draaiboek als de lijst met benodigdheden zijn terug te vinden in de bijlagen. Het draaiboek is te vinden in bijlage 1.

2.6 EnquêtesOmdat de beurs een oefening was voor de echte vitaliteitsweken was het belangrijk om de meningen van zowel de deelnemers als van de vrijwilligers te horen zodat er mogelijke verbeteringen en aanpassingen doorgevoerd kunnen worden. Er is gekozen om hier gebruik te maken van een enquête en om deze te verwerken. Deelnemers kregen aan het begin van de testjes een stapeltje formulieren mee met het testblad, een informatie blad en de enquête. Deze kon na afloop worden ingevuld en worden ingeleverd bij de vrijwilligers. Ook de vrijwilligers kregen een enquête digitaal opgestuurd en konden deze ook digitaal weer inleveren. Na afloop zijn alle testen van de deelnemers verwerkt in SPSS en verwerkt in de resultaten. De enquêtes van de vrijwilligers zijn samengevat in een lopend verhaal en ook verwerkt in de resultaten. De enquêtes zijn te vinden in bijlage 2.

10

2.7 Business Model Canvas Voor dit project is er ook een Business Model Canvas gemaakt. Dit Business Model Canvas is te vinden in bijlage 4. In deze paragraaf wordt het Business Model Canvas kort toegelicht.

Dit Business Model Canvas heeft zich gefocust op de leden van de KBO- Brabant en ook op ouderen die de Liever thuis! Beurs in Eindhoven bezoeken. Er wordt contact gehouden met de leden via online platformen of via de verschillende afdelingen. Daarnaast verkrijgen de deelnemers informatie via het magazine van de KBO-Brabant en kan er in de toekomst informatie op de facebookpagina komen te staan.

De waarde propositie is dat mensen in staat worden gesteld om zich een aantal keer per jaar te laten testen en dat mensen vervolgens zelf meer bewust worden van de gezondheidstoestand en hier vervolgens op kunnen anticiperen.

De kernactiviteiten zijn het organiseren van de Liever thuis! Beurs in Eindhoven, herbeoordelen van de Blue Zone Health koffer en om aanbevelingen te schrijven voor de vitaliteitsweken in Helmond. De belangrijkste resources zijn KBO-Brabant, de vrijwilligers en leden van de KBO-Brabant. Tevens is de provincie Noord-Brabant van belang om een gemeente aan te wijzen voor de vitaliteitsweken.

De belangrijkste partners zijn de docentbegeleider, opdrachtgever, Marieke , KBO-Brabant, Tom Segers en Anton Pruijssens.

De kosten die voorzien zijn, zijn: aanschaf meetinstrumenten en materialen, huren locatie, catering en het kost tijd.

De inkomsten die worden gegenereerd, zijn dat mensen plezier hebben, mensen krijgen informatie over de gezondheid en er wordt informatie verkregen over interesse in een e-health platform.

11

3. Resultaten3.1 Resultaten gesloten vragenTijdens de Liever thuis! Beurs in Eindhoven heeft de projectgroep enquêtes afgenomen om zo de ervaringen van de deelnemers te achterhalen. In dit hoofdstuk zullen de resultaten worden weergeven en kort worden toegelicht. In bijlage 3. Is het codeboek van de resultaten te vinden met daarin de volledige uitkomsten van de gesloten vragen.

Allereerst is het geslacht gevraagd van de deelnemers. In de onderstaande cirkeldiagram is te zien dat het overgrote deel van de deelnemers vrouw is, dit was ongeveer 50 procent van de ingevulde enquêtes. 33 procent van de ondervraagde heeft deze vraag niet ingevuld en 18,2 procent van de ondervraagde is man.

Vervolgens is de leeftijd gevraagd aan de deelnemers. De gemiddelde leeftijd van de deelnemers is 68,7 jaar. De projectgroep is blij met deze gemiddelde leeftijd. De vitaliteitsweken is bedoeld voor ouderen en daarom was het van belang dat de enquête ook door deze doelgroep ingevuld zou worden. In de volgende staafdiagram is af te lezen wat de gemiddelde leeftijd is ten opzichte van het geslacht. Wat opvalt is dat de meeste deelnemers vrouwen zijn tussen de leeftijd van 60 en 80.

12

De eerste vraag die is gesteld is als volgt:

U heet zojuist een aantal tests gedaan die een indruk geven van uw gezondheid. Hoe heeft u deze testjes ervaren?

De paarse en gele kleur geven aan dat mensen de test (erg) prettig vonden. Dit is het overgrote deel van de gegeven meningen. Zeker de helft van de respondenten heeft de test als prettig ervaren en een klein deel vond de testen onprettig. Dit betekent dat de testen die aangeboden zijn over het algemeen als prettig zijn ervaren.

Zou u een testmoment als deze vaker willen doen?

Het overgrote deel (88,6 procent) geeft aan een testmoment vaker te willen doen. Dit is ook te zien in onderstaande cirkeldiagram.

13

Zaten er resultaten tussen die u niet had verwacht? (Wanneer nee, ga door naar vraag 5)

Het is leuk om te zien dat er een grote groep is die aangeeft resultaten te hebben gekregen die ze van tevoren niet hadden verwacht. Dit betekent ook dat testen zoals deze vaker uitgevoerd zouden moeten worden zodat mensen meer inzicht hebben in hun eigen vitaliteit. Toch geeft het merendeel aan wel deze testuitslagen te verwachten. Dit is terug te zien in onderstaande cirkeldiagram.

Bent u van plan om met de afwijkende waarden aan de slag te gaan?

Deze vraag heeft maar 68,2 procent van de deelnemers ingevuld. Dit komt mede doordat wanneer er door bij vraag 4 nee wordt ingevuld deze vraag overgeslagen kan worden. Toch geeft 48,9 procent van de ondervraagde aan iets te gaan doen met de afwijkende waarden.

Zou u het fijn vinden als u de resultaten altijd ergens terug zou kunnen vinden?

Het overgrote deel, ongeveer 70 procent geeft aan dat het fijn is als de resultaten ergens terug te vinden zijn.

14

Zou u gebruik maken van een e-health platform om uw gegevens in te bewaren? Zo heeft u altijd en overal toegang tot deze gegevens.

Ongeveer de helft van de ondervraagde heeft ja geantwoord op deze vraag. De andere helft heeft nee geantwoord. Het is fijn om te zien dat er animo is voor het gebruik van een e-health platform. Dit gegeven zou meegenomen kunnen worden in een eventueel vervolgonderzoek.

Welk cijfer zou u de gehele ervaring willen geven?

Als laatste is aan de deelnemers gevraagd welk cijfer ze de gehele ervaring zouden geven. Het gemiddelde cijfer dat hier uit is gekomen is een 7,9. Dit is een hoog cijfer waar uit op te maken valt dat de deelnemers over het algemeen erg tevreden waren. Er zijn van de 88 afgenomen enquêtes dan ook maar 3 onvoldoendes gegeven.

15

3.2 Resultaten open vragen

5.Vaak zijn afwijkende waarden te verhelpen door middel van kleine aanpassingen in het dagelijks leven, bijvoorbeeld gezondere voeding, meer beweging etc. Hoe zou u het vinden om met een lifestylecoach deze kleine veranderingen continue door te voeren in het dagelijks leven, zodat medicatie in sommige gevallen zelfs overbodig wordt?

Alhoewel deze vraag door meeste mensen niet is ingevuld, neigen de antwoorden die wel zijn ingevuld naar een meerderheid van mensen die niet geïnteresseerd zijn. Het merendeel geeft antwoord door enkele een variatie van het woord ‘nee’ op te geven. In de gevallen dat er wel een reden wordt gegeven is dat vrijwel vaak hetzelfde, en is het antwoord dat men het toch liever zelf oplost. De personen die wel interesse hebben in het gebruik van een lifestyle coach geven hier voor geen reden.

6.Welke test spreekt u het meeste aan om te doen?

Hoewel de meeste antwoorden hier bij vrij gelijk lagen waren er toch enkele uitspringers. Zo komt de lichaamsmeting vaak terug, en geven mensen aan dat ze cholesterol graag hadden willen meten en dat het jammer was dat die test er niet was. Ook hier werd er echter geen reden gegeven waarom mensen deze testjes het leukst vonden om te doen.

7.Welke test spreekt u het minste aan om te doen?

Knijpkracht werd erg vaak genoemd bij deze vraag en was dan ook de enige die vaak terug kwam. De andere testjes kwamen slechts enkele keren aan bod en waren daarom ook niet noemenswaardig. Wederom werd er geen reden gegeven waarom de knijpkracht als minder goed beschouwt werd.

10.Mensen in Amerika voeren een aantal van deze tests regelmatig zelfstandig thuis uit. De gegevens van deze tests komen in een online platform (bijvoorbeeld e-health). Op deze manier kunnen mensen zelf hun gezondheid in de gaten houden. Hoe zou u hier tegenover staan?

Vrijwel iedereen die deze vraag heeft beantwoord was positief. Het meest voorkomende argument dat hier uit naar voren kwam was dat het fijn was om altijd je gegevens terug te kunnen vinden en dat je zo een beter beeld hebt op de gezondheid. Een paar mensen gaven aan dat ze niet geïnteresseerd waren. Hier was echter vaak geen reden bij gegeven, behalve een enkeling die aangaf dat ze dit soort testen vaak al eens in de zoveel tijd deden en daarom de meerwaarde niet inzagen van het zelfstandig thuis uitvoeren van deze testjes.

16

3.3 Resultaten vrijwilligers 1. Wat vond u goed aan deze dag als geheel?

Wat men goed vond aan deze dag was bij vrijwel iedereen de sfeer. Er heerste een prettige sfeer en de deelnemers werden goed ontvangen. Ook het initiatief werd als leuk gezien, omdat dit iets was waar de mensen echt wat aan hadden en wat niet vaak gedaan wordt op een beurs.

2. Wat vond u goed aan het traject en de testjes?

Hoewel de vraag vroeg wat er goed was aan het traject zelf waren hier vooral negatieve antwoorden. Het merendeel van de personen vond dat het traject geen logische volgorde had, dat het niet goed liep en dat het materiaal niet in orde was. De paar positieve reacties die er wel waren verteld dat de testjes interessant waren en het traject uitnodigend was om af te maken.

3. Zou u dit traject zelf ook doorlopen op een beurs? Waarom wel/niet?

De resultaten op deze vraag waren ongeveer gelijk. De helft zag het wel zitten om het traject te doorlopen, en de andere helft niet. De reden om het wel te doorlopen was bij vrijwel iedereen gelijk en kwam neer op dat het interessant was om de resultaten te weten, en dat het leuk is om eens een keer iets anders te doen op een beurs. De reden om het niet te doen was voor de meeste dat ze al wisten hoe ze er voor stonden, en een enkeling gaf aan de testjes niet interessant te vinden.

4. Wat vond u minder goed aan deze dag als geheel?

Wat vrijwel in elke enquête bij deze vraag genoemd werd was dat het te chaotisch en onvoorbereid was. Een betere voorbereiding had veel problemen kunnen voorkomen die nu naar voren kwamen zoals enkele testjes die het niet deden.

5. Wat vond u minder goed aan het traject en de testjes?

Het meest voorkomende antwoord was dat er van te voren getest had moeten worden of de testjes allemaal naar behoren werken. Verder werken er verschillende tips gegeten die betrekking hadden tot de test waarbij de persoon stond. Deze waren de volgende:

- Doe de vitamine D test als eerst, dan is hij klaar wanneer het traject afgerond is.- Bij de lichaamsmeting een schoenenlepel en easy slide beschikbaar stellen.- Meerdere weegschalen omdat de lichaamsmeting erg lang duurde.

6. Wel cijfer zou u alles bij elkaar willen geven?

Het gemiddelde cijfer dat door de deelnemers gegeven is kwam neer op een 6.

17

4. ConclusieTijdens het project is er geen duidelijke hoofdvraag naar voren gekomen. Er is door de projectleden vooral focust gelegd op hoe de bezoekers van de liever thuis! Beurs te Eindhoven het vitaliteitsparcours hebben ervaren en hoe de bezoekers van de beurs denken over het gebruiken van een e-health platform om de gezondheid te monitoren. Daarnaast hebben de projectleden onderzoek gedaan naar wat de vrijwilligers van de Liever thuis! Beurs vonden van het vitaliteitsparcours.

Uit alle bevindingen van de projectleden kan het volgende worden geconcludeerd:

De vitaliteitsweken zouden wat betreft de deelnemers regelmatig georganiseerd mogen worden. De bezoekers gaven de algehele ervaring een 7.9 en 88.6 procent zou een testmoment, vergelijkbaar met degene zoals de Liever thuis! Beurs te Eindhoven, vaker willen doen. Deze cijfers samen tonen aan dat er een flinke mate van interesse is in regelmatig georganiseerde vitaliteitsweken.

Ook kan geconcludeerd worden dat ongeveer de helft van de bezoekers geïnteresseerd is in het gebruik maken van een e-health platform. Wat uit de open vragen is gebleken is dat mensen dit met name interessant vinden, omdat mensen dan altijd toegang hebben tot persoonlijke gegevens over de gezondheidstoestand en dat mensen dan een beter beeld over de gezondheidstoestand kunnen ontwikkelen.

Vanuit de ervaringen van de vrijwilligers van de Liever thuis! Beurs te Eindhoven kan worden vastgesteld dat de vrijwilligers over het algemeen niet tevreden waren. Het gemiddelde cijfer is een 6. De vrijwilligers waren positief over het idee achter het parcours en vonden dat de mensen goed werden binnen gehaald. Waar de vrijwilligers tegen aan liepen was dat het rommelig verliep en het met regelmaat chaotisch werd.

18

5. DiscussieGedurende dit project zijn er een aantal discussiepunten naar voren gekomen.

Als allereerst worden de positieve punten beschreven.

Ten eerste verliep de samenwerking met de begeleidend docent en de opdrachtgever goed. Er was regelmatig contact, zowel fysiek als via de mail en de projectleden hebben de opdrachtgever voldoende op de hoogte gehouden van de genomen stappen en ontwikkelingen.

Ook verliep de samenwerking met Marieke Pette, coördinator van de vitaliteitsweken, erg prettig. Met haar hebben de projectleden veel contact gehad omtrent de organisatie van de Liever thuis! Beurs. Er was zowel fysiek contact als wekelijks contact via de mail.

Tevens verliep de onderlinge samenwerking verliep goed. Iedereen hield zich aan de gemaakte afspraken en toonde volledige inzet.

Naast dat er veel is samengewerkt heeft de projectgroep ook veel zelfstandigheid getoond door zelf contact op te nemen indien dit nodig bleek en door wekelijks zelfstandig aan het project te werken.

De projectgroep heeft gedurende dit project een goede communicatie gehad met verschillende externe partijen, zoals pro diag. Dit resulteerde in een prettige samenwerking.

Deze goede communicatie was ook merkbaar op de beurs. Er hing een positieve sfeer op de beurs en deelnemers waren enthousiast. De enquêtes van de deelnemers waren dan ook grotendeels positief ingevuld (3 onvoldoendes op de 88 enquêtes) en met dit gegeven zijn de projectleden tevreden over het eindresultaat.

Echter waren er ook wat minder positieve punten.

Allereerst waren met name de eerste twee dagen op de beurs chaotisch en rommelig. Wat de projectleden van de vrijwilligers met name terug hoorden was dat het jammer was dat de juiste materialen er niet waren en dat de materialen niet naar behoren werkten. Tevens vonden de vrijwilligers het parcours zelf niet logisch. De projectleden zijn het hier echter niet helemaal mee een.

Voorafgaand aan de beurs zijn de materialen getest en werkten deze naar behoren. Tijdens de beurs waren batterijen leeg en ging plots de weegschaal kapot. Naar het idee van de projectleden zijn dit onvoorziene omstandigheden en was dit niet geheel te voorkomen. Tevens waren deze problemen snel opgelost doordat er nieuwe batterijen kwamen en er een nieuwe weegschaal is gehaald.

Wat betreft het parcours zelf is er van tevoren goed over nagedacht en hadden de projectleden besloten om inspannende en minder inspannende tests af te wisselen. Echter bleek op locatie de ruimte behoorlijk klein en moest er geïmproviseerd worden. Een vrijwilliger benoemde dat de vitamine D test als eerste gedaan moest worden, echter zijn de projectleden het hier niet mee eens, omdat de projectleden juist mensen de keuze wilde geven of dat de mensen de langere testen wilden uitvoeren.

Doordat de ruimte ook kleiner was, konden de langere en de kortere route niet uitgezet worden en kon de FMS helaas niet uitgevoerd worden. Dit was jammer, maar hebben de projectleden opgelost door één nieuwe route uit te zetten. Hierdoor ontstond echter wel opstopping, welke de projectleden hebben geprobeerd op te lossen middels het inlassen van pauzes.

19

Wat de projectleden wel vervelend vonden, was dat de materialen niet compleet waren. Heel veel mensen hadden interesse in de cholesterol test, echter waren hier de verkeerde strips voor geleverd. Heel vervelend voor studenten, deelnemers en vrijwilligers. Vitamine D was ook een gewilde test. Echter is dit een dure test dus deze was niet genoeg aanwezig om drie dagen te kunnen testen. Wel hebben de projectleden de test twee dagen kunnen uitvoeren en waren alle testen op.

Daarnaast waren er te weinig vrijwilligers, waardoor de vrijwilligers wat sneller overbelast raakten en er veel van de vrijwilligers gevraagd werd. De projectleden hadden liever meer vrijwilligers gehad voor deze dagen, maar meer waren er niet beschikbaar. Wat de projectleden wel jammer vonden, is dat de vrijwilligers niet altijd luisterden naar de projectleden. Dit was met name op het gebied van pauzeren en het uitvoeren van de testjes. Daarnaast was er weinig diversiteit aan vrijwilligers. Het waren nu alleen ouderen, in het vervolg zouden studenten een mooie aanvulling zijn.

Daarnaast was de instructie van de vrijwilligers nu in de ochtend voor aanvang van de beurs. Hierin kreeg iedere vrijwilliger een uitleg over het station waarop de vrijwilliger stond ingedeeld. Van tevoren had iedereen het handboek gehad met informatie over alle testjes. Echter hadden de vrijwilligers nog niet voldoende kennis.

Ook maakten de vrijwilligers niet goed de meetinstrumenten schoon. Dit vinden de projectleden niet kunnen in verband met hygiëne. De projectleden hebben de vrijwilligers hier regelmatig op geattendeerd maar er werd niet naar geluisterd.

Tevens vinden de projectleden dat er meer aandacht moet komen voor het promoten van e-health. De projectleden hadden hier graag zelf meer tijd aan willen besteden. Dit wilden de projectleden doen middels korte individuele gesprekken. Helaas was hier geen tijd voor vanwege de drukte bij de stand.

Doordat niet alle open vragen zijn ingevuld zijn de resultaten niet helemaal betrouwbaar. Waarom de open vragen niet zijn ingevuld kan verschillende redenen hebben. Enkele redenen die tijdens de beurs naar voren kwamen zijn als volgt:

o Sommige mensen hadden simpelweg geen zin om een heel verhaal op te schrijven, en gavendit ook aan.o Sommige mensen waren niet tevreden met de resultaten die behaald zijn tijdens de testjes,en hadden vervolgens geen zin om veel moeite te doen.o Sommige mensen gaven aan dat ze het traject te lang vonden duren, en hadden daaromgeen zin om veel tijd in de enquête te stoppen.

Dit zijn de redenen die bij de projectgroep bekent zijn, maar elk persoon zal zijn eigen persoonlijkereden gehad hebben om de open vragen niet in te vullen.

20

6. AanbevelingenNaar aanleiding van de conclusie en discussie kunnen de projectleden de volgende aanbevelingen geven

Aanbevelingen voorbereidingen:

- Materialen moeten eerder besteld worden, zodat deze gecontroleerd kunnen worden zodat alle materialen getest kunnen worden en zodat bekeken kan worden of alles compleet en juist is. Daarbij moet de bestelling nauwkeuriger worden gedaan, zodat foutieve bestellingen worden voorkomen.

Aanbevelingen beurs:

- Zorg voor goede doorstroom door middel van aanschaf van voldoende materialen. Zo is het handig om twee weegschalen te hebben, omdat dit een onderdeel is wat meer tijd kost. Zeker wanneer in de vitaliteitsweken ook goede gesprekken worden gevoerd is het handig om van een station meerdere materialen te hebben.

- Er moeten meer vrijwilligers zijn die testjes kunnen uitvoeren. Nu waren er alleen oudere vrijwilligers. In het vervolg is het wenselijk dat er ook studenten als vrijwilliger komen helpen. Echter denken de projectleden wel dat hier een vergoeding tegenover moet staan.

- Vooraf dienen goede instructies gegeven te worden aan de vrijwilligers. Dit wordt bij voorkeur gedaan middels een instructiemiddag die binnen enkele dagen voorafgaand aan de vitaliteitsdagen plaatsvindt. Dit zodat de vrijwilligers direct aan de slag kunnen en ook over diepgaande kennis beschikken, zodat er antwoorden gegeven kunnen worden op de vragen van de deelnemers.

- Vrijwilligers dienen goed de materialen schoon te maken. Hier moet goed op geobserveerd worden en vrijwilligers dienen aangesproken te worden.

- In de vitaliteitsweek dient gewerkt te worden met een tijdsslot, zodat opstopping voorkomen kan worden.

- Vraag mensen die steunkousen dragen of deze mensen de aan- en uittrekhulpmiddelen mee willen nemen naar de vitaliteitsweken, dit in verband met het aan en uit moeten trekken van steunkousen.

- Sponsor voor financiering duurdere testen, bijvoorbeeld vitamine D.

Aanbevelingen e-health:

- E-health dient gepromoot te worden door een iemand die werkzaam is bij een e-health platform of een expert op het gebied van e-health.

- Mensen zijn wel geïnteresseerd in e-health, allicht dat een starterskorting mensen aanspreekt om aan e-health te beginnen.

21

7. Literatuurlijst Buettner, D. (2009). Het geheim van een langer leven. Geraadpleegd op 11 september 2018

van https://books.google.nl/books?hl=nl&lr=&id=V6aBsvOrDG0C&oi=fnd&pg=PT15&ots=roxQGyt9_4&sig=Lygy_tBsEnnOcfxhxvm3oTA-MmE&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false

BlueZones (2018). Loma Linda, California. Geraadpleegd op 26 september 2018, van https://www.bluezones.com/exploration/loma-linda-california/

Blue Zones (2018). Nicoya, Costa Rica. Geraadpleegd op 26 septemeber 2018, van https://www.bluezones.com/exploration/nicoya-costa-rica/

Blue Zones (2018). Sardinië, Italy. Geraadpleegd op 26 septemeber 2018, van https://www.bluezones.com/exploration/sardinia-italy/

Blue Zones (2018). Ikaria, Greece. Geraadpleegd op 26 septemeber 2018, van https://www.bluezones.com/exploration/ikaria-greece/

Blue Zones (2018). Okinawa, Japan. Geraadpleegd op 26 septemeber 2018, van https://www.bluezones.com/exploration/okinawa-japan/

C San Bernardino County, C., & Linda, L. (2016). Wat zijn de blue zones? Geraadpleegd op 11 september 2018 van https://scholar.google.nl/scholar?lr=lang_nl&q=blue+zones&hl=nl&as_sdt=0,5

Diabetesvereniging Nederland (2018). Complicaties van Diabetes. Geraadpleegd op 17 oktober 2018, van https://www.diabetesfonds.nl/over-diabetes/complicaties-van-diabetes

Diabetesvereniging Nederland (2018). Diabetes type 2. Geraadpleegd op 4 oktober 2018, van https://www.dvn.nl/Wat-is-diabetes/Type-2

Diabetesvereniging Nederland (2018). Kwaliteit en keuzevrijheid glucosemeters. Geraadpleegd op 26 september 2018, van https://www.dvn.nl/nieuws/glucosemeters

Doninck, L. (2018) de 9 sleutels tot een lang en gelukkig leven volgens The Blue Zones. Document minor Active Ageing, Breda: Avans Hogeschool

Van Gennep, M. (2018) veroudering: een kwestie van evenwicht. College minor Active Ageing. Breda: Avans Hogeschool.

Gewichtsconsulent Amanda (2018). Waardetabel. Geraadpleegd op 17 oktober 2018, van https://gezond-gewicht.info/werkwijze/waardentabellen/waardentabel/

Gezond en well afvallen (2015). Normaalwaarden. Geraadpleegd op 17 oktober 2018, van http://gezondenwellafvallen.nl/wp/normaalwaarden/

Hartstichting (z.d.) Bloeddrukwaarden. Geraadpleegd op 26 september 2018, van https://www.hartstichting.nl/risicofactoren/gids-bloeddruk/bloeddrukwaarden?tab=1

Hartstichting (z.d.) Cholesterolwaarden. Geraadpleegd op 26 september 2018, van https://www.hartstichting.nl/risicofactoren/gids-cholesterol/cholesterolwaarden?tab=1

Hartstichting (z.d.) Normale hartslag. Geraadpleegd op 26 september 2018, van https://www.hartstichting.nl/hart-en-vaatziekten/hartritmestoornissen/gids-hartritme/normale-hartslag?tab=1

Hartstichting (2018). Risico’s en gevolgen. Geraadpleegd op 17 oktober 2018, van https://www.hartstichting.nl/risicofactoren/gids-cholesterol/risico-s-en-gevolgen?tab=2

Hartwijzer (z.d.) Hoge bloeddruk. Geraadpleegd op 4 oktober 2018, van https://www.hartwijzer.nl/hoge-bloeddruk

Hartwijzer (z.d.) LDL-cholesterol. Geraadpleegd op 4 oktober 2018, van https://www.hartwijzer.nl/ldl-cholesterol

22

Hogeschool Leiden (z.d.) Wat is vitaliteit? Geraadpleegd op 25 oktober 2018, van https://www.hsleiden.nl/centrum-voor-vitaliteit/wat-is-vitaliteit/index

KBO-Brabant. (2018). Geraadpleegd op 11 september 2018 van https://www.kbo-brabant.nl/Leef.nl (2017). Weegschalen en vetmeters. Geraadpleegd op 17 oktober 2018, van https://www.leef.nl/kennisbank/weegschalen-en-vetmeters/

Labuitslag (2018) Vitamine D. Geraadpleegd op 6 november 2018, van https://labuitslag.nl/vitamines/vitamine-d/

Mens en gezondheid (2018). Functional Movement Screen - Op zoek naar de zwakke schakels. Geraadpleegd op 17 oktober 2018, van https://mens-en-gezondheid.infonu.nl/aandoeningen/79659-functional-movement-screen-op-zoek-naar-de-zwakke-schakels.html

Nijenhuis vitaliteitstraining (z.d.). normaalwaarden vitaliteitstests. Geraadpleegd op 17 oktober 2018, van http://www.vitaliteitstraining.nl/paginas/Normaalwaarden.pdf

Nutritional assessment platform (z.d.). handknijpkracht. Geraadpleegd op 17 oktober 2018, van https://nutritionalassessment.nl/handknijpkracht/

Persoonlijke gezondheidscheck (z.d.) Wat wordt er gemeten? Geraadpleegd op 4 oktober 2018, van https://www.persoonlijkegezondheidscheck.nl/wat-wordt-er-gemeten/

Prodiag (z.d.) Hoe werkt de Vitamine D test. Geraadpleegd op 6 november 2018, van https://www.prodiag.nl/nl/test-je-vitamine-d/hoe-werkt-de-vitamine-d-test/

Supersnelgezond (z.d.) bmi berekenen en je vetpercentage bepalen. Geraadpleegd op 2 oktober 2010, van https://supersnelgezond.nl/bmi-berekenen/

Trainjelongen (z.d.) Threshold IMT/PEP. Geraadpleegd op 6 november 2018, van https://www.trainjelongen.nl/medisch/threshold-imt---pep/

Voedingscentrum (z.d.) Vitamine D. Geraadpleegd op 6 november 2018, van https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/vitamine-d.aspx

Webb (1989). Minimaal acceptabele knijpkrachtwaarden preoperatief per leeftijd en geslacht op 85% van de normaalwaarde. Geraadpleegd op 25 oktober 2018, van https://www.corpusmentis.nl/artikelen_projecten_online/Benchmark_Handknijpkracht_volgens_Webb.pdf

23

8. BijlagenBijlage 1: Draaiboek Liever thuis! Beurs

KBO kleurt Brabant blauw

Draaiboek De liever thuis! Beurs

24

InhoudAlgemene informatie..............................................................................................................................3

Contactgegevens....................................................................................................................................5

Gegevens beurs..................................................................................................................................5

Planning..................................................................................................................................................6

Dagindeling.........................................................................................................................................6

Volgorde tests....................................................................................................................................7

Benodigdheden per test.....................................................................................................................7

Indeling vrijwilligers................................................................................................................................9

Donderdag 22 november 2018...........................................................................................................9

Vrijdag 23 november 2018.................................................................................................................9

Zaterdag 24 november.......................................................................................................................9

Begroting................................................................................................................................................9

Benodigde materiaal............................................................................................................................10

Materialen voor 3 dagen..................................................................................................................10

Andere benodigdheden per dag.......................................................................................................10

Wat houdt het begrip vitaliteit en gezond ouder worden in?..............................................................11

Metingen..............................................................................................................................................12

Meting 1: Bloeddruk.........................................................................................................................12

Meting 2: Bloedglucose....................................................................................................................14

Meting 3: Cholesterolgehalte...........................................................................................................16

Meting 4: Vitamine D.......................................................................................................................17

Meting 5: Longfunctietest................................................................................................................20

Meting 6: Lichaamsmeting...............................................................................................................21

Meting 7: Knijpkracht.......................................................................................................................24

Meting 8: Saturatie en hartslag........................................................................................................25

Meting 9: Functional Movement Screen (FMS)................................................................................26

Wat te doen bij afwijkende waarden?..............................................................................................28

Literatuurlijst........................................................................................................................................29

Bijlage 1. Enquête vrijwilligers..............................................................................................................31

Bijlage 2. Enquête: deelnemers parcours.............................................................................................33

Bijlage 3. Flyer deelnemers..................................................................................................................35

Bijlage 4. Blue-zone-health scorelijst....................................................................................................37

Blue-zone-health scorelijst...................................................................................................................38

Bijlage 5. Formulier huisarts.................................................................................................................40

25

Algemene informatie

KBO Brabant organiseert samen met Avans Hogeschool Breda en BlueZoneHealth het jaar thema “Blauwe Zones” voor 2018. Blauwe zones, ook wel Blue zones genoemd, zijn gebieden op de wereld waar mensen gemiddeld ouder worden door een bepaalde levensstijl aan te nemen. Er zijn negen kenmerken die invloed hebben op gezond ouder worden:

9. Natuurlijk bewegen: Het is van belang dat mensen zoveel mogelijk natuurlijk bewegen, dit houdt in dat mensen gaan wandelen, fietsen of in de tuin gaan werken.

Doel: Mensen uit de Blue Zones hebben een doel waar ze in de ochtend voor opstaan. In Okinawa wordt dit de ikigai genoemd. Een doel kan al heel simpel zijn, bijvoorbeeld ervoor zorgen dat je familie kan eten die dag.

Terugschakelen/ontstressen: Belangrijk is het om regelmatig te ontspannen. Langdurige stress is namelijk niet goed voor een mens. Mensen in de Blue Zones hebben op een dag een aantal momenten om even tot zichzelf te kunnen komen.

De 80 procent regel: Deze regel houdt in dat iemand zich maar voor 80 procent vol eet. In de regel ben je 20 minuten na de maaltijd voor 100 procent verzadigd. Dit noemt men in de Blue Zones Hara Hachibu.

Focus op plantaardig: In de Blue Zones eten mensen veel zelfgekweekte groenten. Mensen eten daarnaast ook veel bonen of noten en weinig vlees.

Wijn: De mensen in de Blue Zones drinken regelmatig wijn. Dit is dan een biologische wijn met weinig toevoegingen. Vaak drinken de mensen 1 tot 2 glazen biologische rode wijn, in het gezelschap van vrienden.

De juiste omgeving: In de Blue Zones kennen de mensen de omgeving goed. Er zijn goede familiebanden en vrienden zijn erg belangrijk. Vaak zijn mensen vrienden voor het leven.

Geloof: Heel veel mensen uit de Blue Zones zijn gelovig. Dit hoeft niet per se een godsdienst te zijn, maar kan ook gaan om spirituele activiteiten zoals meditatie.

Geliefden eerst: Familie komt in de Blue Zones op de eerste plaats. Mensen blijven altijd betrokken bij het gezin.

Om te kijken hoe mensen in Nederland leven wil de KBO een aantal activiteiten gaan organiseren om de gezondheid van ouderen in Nederland te meten. De testdag op de liever thuis! Beurs is er één van. Op deze beurs wil de KBO een aantal metingen uitvoeren om zo achter de gezondheid van deze ouderen te komen. Ook zal er gekeken worden of er interesse is in een e-health platform waarin alle gegevens komen te staan. Naast de testen die er uitgevoerd worden zal er ook een enquête afgenomen worden om zo te achterhalen wat de mening van de testpersonen is over de testen en het e-health platform. Het doel van het onderzoek is om mensen zich bewust te maken van hun gezondheid zodat ze daar hun levensstijl op kunnen aanpassen en zodat ze op langere termijn zelf de verantwoordelijkheid van hun gezondheid kunnen dragen.

De volgende testen zullen tijdens de testdag afgenomen worden, een uitgebreide beschrijving hiervan is verderop in dit bestand te vinden:

1. Bloeddruk2. Bloedglucose3. Cholesterolgehalte 4. Longfunctietest5. Lichaamsmeting

26

6. Knijpkracht7. Saturatie en hartslag8. Functional movement screen (FMS)9. Vitamine-D

27

Contactgegevens

KBO algemeen:

Bezoekadres Albert Luthulilaan 10 5231 HV 's-HertogenboschPostadres Postbus 3240 5203 DE 's-HertogenboschTelefoon 073-644 40 66E-mail info@kbo-brabant.nl

Marieke Pette, organisator vitaliteitsdagen

mpette@kbo-brabant.nl

Edo Kokje, student Avans hogeschool

e.kokje@student.avans.nl

Sietske Sprenkels, student Avans hogeschool

s.sprenkels@student.avans.nl

Evi van Heijnsbergen, student Avans hogeschool

ejg.vanheijnsbergen@studen.avans.nl

Gegevens beurs

Wanneer: 22 t/m 24 november 2018

Waar: Beursgebouw Eindhoven

Lardinoisstraat 8, 5611 ZZ Eindhoven

Tijd: van 10.00u tot 17.00u

28

PlanningDagindeling9.30 – 10.00: ontvangst, kennismaken, koffie, rondlopen, kijken of alles klaarstaat, uitdelen declaratieformulier, afspraken lunch

10.00 – 10.30: instructies voor de vrijwilligers

10.30 – 12.30: mogelijkheid om testen te doen

12.30 – 13.30: lunch en beursbezoek

13.30 – 14.00: installeren, spullen bijvullen, eventuele vragen

14.00 – 16.00: mogelijkheid om testen te doen

10.30 – 11.00: lezing 1

13.00 – 13.30: lezing 2 (mogelijkheid voor vrijwilligers om lezing te bezoeken)

14.30 – 15.00: lezing 3

16.00 – 16.30: afronden, evaluatie, enquête vrijwilligers afnemen (deze enquête is te vinden in bijlage 1)

Meting Geschatte benodigde tijdBloeddruk, Hartslag en saturatie 3 minLichaamsmeting 5 minGlucosemeting 5 minCholesterol 5 minFMS 10 minKnijpkracht 3 minVitamine D 5 min + 15 min wachten op uitslagLongfunctietest 3 minEnquête 5 min

29

Volgorde testsTijdens de beurs hebben de testpersonen de keuze uit 2 verschillende routes. De korte route bevat tests waarvan de uitslag meteen duidelijk is. Bij de langere route moet voor sommige test gewacht worden op de uitslag. In de tijd dat mensen moeten wachten zal een enquête afgenomen worden.

Korte route:

- Bloeddruk- Hartslag en saturatie- Lichaamsmeting- Knijpkracht - Glucosemeting- Cholesterol

Lange route:

- Bloeddruk- Hartslag en saturatie- Lichaamsmeting- Glucosemeting- Cholesterol- FMS- Knijpkracht- Vitamine D- Longfunctietest- Enquête (enquête voor deelnemers is te vinden in bijlage 2)

Benodigdheden per test In onderstaande tekst zijn alle benodigdheden per test benoemd. Het is aan de vrijwilliger om te bepalen hoe hij of zij alles weg wil zetten, zolang deze benodigdheden maar binnen handbereik liggen.

Benodigdheden bloeddruk

- Bloeddrukmeter (handmatig of digitaal) - Indien handmatige bloeddrukmeter: stethoscoop - Vochtige doekjes voor schoonmaken- Evt. handalcohol

Benodigdheden glucose

- Glucosemeter - Strips - Veilige priknaaldjes - Alcoholdoekjes voor het ontsmetten van de huid - Kleine gaasjes - Vochtige doekjes voor het schoonmaken- Handschoenen (maat S/M/L) - Handalcohol

Benodigdheden cholesterol

- Cholesterolmeter

30

- Strips - Veilige priknaaldjes - Alcoholdoekjes voor het ontsmetten van de huid - Kleine gaasjes - Vochtige doekjes voor het schoonmaken- Handschoenen (maat S/M/L)- Handalcohol

Benodigdheden vitamine D

- Veilige priknaaldjes - Cube reader- Cassettes - Alcohol doekjes voor schoonmaken vinger- Kleine gaasjes - Buffer vloeistof - Collection tubes - Vochtige doekjes om schoon te maken - Handschoenen (S/M/L)- Handalcohol

Benodigdheden longfunctie

- Neusklem- Threshold IMT - Vochtige doekjes om schoon te maken - Evt. handalcohol

Benodigdheden lichaamsmeting

- Weegschaal - Vochtige doekjes om schoon te maken- Evt. handalcohol

Benodigdheden knijpkracht

- Knijpkrachtmeter- Vochtige doekjes - Evt. handalcohol

Benodigheden saturatie en hartslag

- Saturatiemeter- Vochtige doekjes om schoon te maken- Evt. handalcohol

Benodigdheden FMS- FMS systeem- Vochtige doekjes om eventueel schoon te maken - Evt. handalcohol

31

Indeling vrijwilligers

Donderdag 22 november 2018

1. Knijpkracht Jo Lamers2. Bloeddruk, hartslag, saturatie Jack Donkers3. Lichaamsmeting Joop Spoorenberg4. Glucose, cholesterol, vitamine D Irma Gommers5. FMS Piet de Regt6. Longfunctietest, enquête Elly Stalenberg

Reserve: Humphrey Djadoenath Vrijdag 23 november 2018

1. Knijpkracht Caroline van Iersel2. Bloeddruk, hartslag, saturatie Bieneke de Waal3. Lichaamsmeting Hans v.d. Acker4. Glucose, cholesterol, vitamine D Muphrey Djadoenath5. FMS Elly Stalenberg6. Longfunctietest, enquête Annie Engelen

Reserve: Ben Lamers

Zaterdag 24 november

1. Knijpkracht Piet v.d. Hurk 2. Bloeddruk, hartslag, saturatie Monique Streur3. Lichaamsmeting Martin v.d. Akker4. Glucose, cholesterol, vitamine D Hans v.d. Acker5. FMS Bieneke de Waal6. Longfunctietest, enquête Rian van Gelder

Reserve: Ben Lamers

Begroting- Logo ontwikkelen 250 euro- Reiskosten vrijwilligers 750 euro- Verzendkosten 350 euro - Lunch 300 euro - Cadeautjes en versnaperingen 350 euro - Onvoorzien 250 euro

Benodigde materiaal

32

Materialen voor 3 dagen

Wat AantalVochtige doekjes 3000Glucose strips 600Cholesterol strips 600Pipetjes voor cholesterol 600Opzetstukjes longfunctietest 300Priknaalden 1200Neusklem voor longfunctietest 6Plastic handschoenen (latex vrij) 12 dozen maat M, 5 dozen maat S, 5 dozen

maat LTest strips vitamine D 40 (liever meer)Handalcohol Pompflacon sterillium 500ml 12

Andere benodigdheden per dag

Wat AantalBloeddrukmeter 1Hartslag en saturatiemeter 1Weegschaal 1Glucosemeter 1Cholesterolmeter 1Knijpkrachtmeter 1FMS 1Vitamine D test 1Longfunctietest 1Uitgeprinte formulieren 200Uitgeprinte enquêtes 100Tafels 14Stoelen 30Prullenbakken 2 Naaldencontainers (groot) 1pennen 200Bak voor enquêtes 1Promotiemateriaal -Eten en drinken voor vrijwilligers -

33

Wat houdt het begrip vitaliteit en gezond ouder worden in?

Uit een onderzoek van het RIVM (2011) telde Nederland in 2010 bijna 2.6 miljoen ouderen. Dit is bijna 16 procent van de bevolking wat op dat moment 65 jaar of ouder was. Van al deze 65-plussers is meer dan een kwart 80 jaar of ouder, wat vier procent van de bevolking is. De verwachting is dat er in 2050 meer dan 4.5 miljoen ouderen in Nederland zijn. Dit betekent dat dan 25 procent van de bevolking ouder is dan 65 jaar. Ook het aandeel ouderen van 80 jaar of ouder wordt hoger, dit wordt namelijk 25 tot 40 procent van de 65- plussers.

Vitaliteit staat letterlijk voor levenskracht. Er staan bij de term vitaliteit drie begrippen centraal: energie, motivatie en veerkracht. Bij energie gaat het erom dat iemand zich energiek voelt. Bij motivatie gaat het om het stellen van doelen in het leven en ook de moeite doen om deze daadwerkelijk te behalen. Veerkracht is de persoonlijke kracht om met de dagelijkse ups en down om te kunnen gaan. Een vitaal persoon heeft kracht, vermogen en wil om op een positieve manier het leven in te richten (hogeschool Leiden, z.d).

Volgens de Hogeschool Leiden (z.d.) zijn er een aantal bepalende factoren die bepalen hoe de vitaliteit is. De eerste belangrijke factor is de mate waarin iemand regie heeft over zijn of haar leven. Daarnaast spelen sport en beweging, voeding en slaapt en het werk en de omgeving een belangrijke factor. Als laatste is de mate van verbinding met de natuur van invloed op hoe vitaal een persoon is.

Gezond ouder worden betekent niet dat iemand niet ziek is. Andersom betekent dit dat ouderen die ziek zijn, niet per definitie beperkt hoeven te zijn in het dagelijks functioneren. De helft van de zelfstandig wonende Nederlandse ouderen leeft namelijk met één of meerdere chronische ziekten. Ondanks dat, voelt twee derde van de zelfstandig wonende ouderen geen fysieke beperkingen en meer dan de helft voelt zich gezond (RIVM, 2011).

Volgens Beard, Carvalho, Sumi, Officer en Thiyagarajan (2017) is momenteel één mondiale trend duidelijk zichtbaar: populaties worden ouder en dit heeft een effect op alle aspecten rondom de samenleving. Echter wordt gesteld dat ook al worden mensen ouder, het onduidelijk blijft of we ook gezond ouder worden. De chronologische leeftijd is een slechte indicator van hoe gezond een persoon is. De gezondheid van een individu hangt samen met wat deze persoon in het leven heeft meegemaakt. Zo stellen Venkatapuram, Ehni en Saxena (2017) dat er een zwak verband is tussen de leeftijd en fysieke en mentale achteruitgang. Andere aspecten uit iemands leven, zoals gedrag, genetica en sociale factoren hebben een grotere invloed op hoe mensen ouder worden en op hoe de kwaliteit van leven dan is. De Wereld Gezondheids Organisatie (2015, zoals beschreven in Beard, Carvalho, Sumi et al, 2017) biedt een beleid waarin de oudere generatie wordt meegenomen. Er wordt dan niet gekeken naar of er ziekten ontbreken, maar naar hoe mensen kunnen functioneren en wat voor de ouderen belangrijk is

34

Metingen

In de volgende hoofdstukken wordt uitgelegd wat de verschillende tests inhouden. Ook wordt er verteld wat de risico’s zijn per meting. Verder wordt er verteld hoe de tests uitgevoerd moeten worden door de vrijwilligers en wat de benodigdheden zijn per test. In Bijlage 3 is een flyer te vinden voor de deelnemers van het parcours, waarin kort de metingen worden uitgelegd. Daarnaast wordt uitleg gegeven over Blue Zones en vitaliteit. De uitkomsten van de metingen kunnen worden ingevuld in de scorelijsten welke te vinden zijn in bijlage 4.

Meting 1: Bloeddruk

De definitie van bloeddruk is: de kracht die door het bloed wordt uitgeoefend op de vaatwanden, als gevolg van de druk die de contractie van het hart teweegbrengt en van de elasticiteit van de vaatwanden. De bloeddruk bestaat uit een systolische druk (bovendruk) en een diastolische druk (onderdruk).

Systolische druk is de maximale bloeddruk die gemeten wordt. De diastolische druk is de minimale bloeddruk die gemeten wordt. De bloeddruk wordt als volgt genoteerd: bovendruk/onderdruk mmHg.

De ideale bloeddruk is 120/80 mmHg.

Risico’s bloeddruk

Er is sprake van hypertensie (te hoge bloeddruk) wanneer de bloeddruk hoger is dan 140/90 mmHg. Er is sprake van hypotensie (te lage bloeddruk) wanneer de bloeddruk lager is dan 90/60 mmHg.

Wanneer de bloeddruk gedurende langere tijd te hoog is, dan komen de slagaderwanden onder te veel druk te staan, waardoor de wanden nog minder soepel en elastisch worden. Dit verhoogd dan weer de bloeddruk, waardoor er een vicieuze cirkel ontstaat. Het risico op slagaderziekte wordt groter. Slagaderziekte kan leiden tot een hartinfarct of een beroerte (hartwijzer, z.d.)

Benodigdheden

- Bloeddrukmeter (handmatig of digitaal) - Indien handmatige bloeddrukmeter: stethoscoop - Vochtige doekjes voor schoonmaken

Hoe werkt de bloeddrukmeter?

De bloeddrukmeter meet de bloeddruk. Dit is een non-invasieve meting, waarbij een band om de arm van de persoon wordt geplaatst. Deze band moet twee centimeter boven de binnenkant van de ellenboog zitten. In de band van de bloeddrukmeter, is een pijl te zien. De band moet zo geplaatst worden dat de pijl aan de binnenkant van de arm zit.

Vervolgens kan of handmatig of geautomatiseerd de bloeddruk worden gemeten. De band wordt altijd iets verder opgepompt dan de werkelijke bloeddruk is in verband met het feit dat gedurende de meting lucht uit de band loopt. Er wordt altijd wat verder opgepompt, zodat goed gemeten kan worden wanneer de hartslag weer voelbaar is. De bovendruk wordt vastgesteld wanneer voor het eerst de bloeddruk weer hoorbaar (handmatig) is of voelbaar voor het apparaat, de onderdruk wordt vastgesteld wanneer er geen bloeddruk meer hoorbaar (handmatig) is of wanneer het apparaat geen bloeddruk meer voelt. Dit betekent dan dan de aderen volledig open staan en bloed goed door kan

35

stromen. Wanneer er handmatig gemeten wordt, dan is het van belang dat er ook een stethoscoop aanwezig is om de bloeddruk te kunnen horen.

Waar op gelet moet worden

- Let erop dat er tijdens de meting niet gepraat wordt, dit kan de meting beïnvloeden. - De arm moet tijdens de meting ontspannen zijn.- Er mag niet gemeten worden aan de arm wanneer er sprake is van verlamming, okseltoilet,

wond of oedeem (vocht).

36

Meting 2: Bloedglucose

Het is van belang dat de bloedglucosewaarde gecontroleerd wordt, omdat er bij ouderen vaak diabetes mellitus type 2 ontstaat. Diabetes mellitus type 2 is een ziekte waarbij het lichaam niet goed op de insuline reageert, ook wel insulineresistentie, waardoor er een te hoge bloedglucosewaarde is en er dus teveel suiker in het bloed achterblijft. (diabetesverenigingnederland, 2018).

Risico’s diabetes mellitus

Mensen lopen het risico om een hypoglykemie of hyperglykemie te krijgen. Dit houdt respectievelijk in dat de bloedsuikerspiegel veel te laag of veel te hoog is.

Daarnaast kunnen er op de lange termijn problemen optreden. Met name aan de voeten, ogen en nieren kunnen problemen ontstaan.

Referentiewaarden

De bloedglucosemeter geeft bepaalde waarden. Deze moeten als volgt zijn:

Waarden wanneer nuchter geprikt is:

- Onder de 6.1 mmol/l – geen diabetes mellitus - Tussen de 6.1 en 6.9 mmol/l – voorstadium diabetes mellitus - Boven de 6.9 mmol/l – diabetes mellitus geconstateerd

Waarden niet nuchter geprikt:

- Onder de 7.8 mmol/l – geen diabetes mellitus - Tussen de 7.8 en 11.0 mmol/l – voorstadium van diabetes mellitus - Boven de 11.0 mmol/l – diabetes mellitus geconstateerd.

Benodigdheden

- Glucosemeter - Strips - Veilige priknaaldjes - Alcoholdoekjes voor het ontsmetten van de huid - Kleine gaasjes - Vochtige doekjes voor het schoonmaken- Handschoenen (S/M/L)

Hoe werkt de glucosemeter

De glucosemeter wordt gebruikt om de glucose te meten die aanwezig is in het bloed. Dit is een invasieve meting, waarbij bij de persoon een vingerprik wordt uitgevoerd. De vingerprik gebeurt aan de wijs-, middel-, of ringvinger. Voorafgaand aan het prikken wordt de vinger schoongemaakt met alcohol. Dit moet 30 seconden drogen. Er wordt schoongemaakt met alcohol, omdat er altijd voedingsresten op de vingers kunnen zitten, waardoor de meting wordt beïnvloedt. Er komt een druppel bloed, en deze wordt opgevangen op de strip. Deze strip stop je vervolgens in het apparaat en de glucosewaarde verschijnt op het scherm (diabetesvereninging Nederland, 2018). De waarde wordt altijd aangeduid als .. mmol/l.

37

Waar op gelet moet worden:

- Let erop dat de vingers met alcohol worden schoongemaakt en dat er 30 seconden gewacht wordt. Als er niet 30 seconden wordt gewacht, dan is de meting vaak niet betrouwbaar omdat de alcohol niet droog is.

- Maak de vinger schoon voordat je het apparaat gaat klaarmaken. - Ga niet in de vinger knijpen om bloed te verkrijgen. De vinger moet “gemolken” worden,

langs de gehele vinger wordt een kleine beetje druk gegeven met wrijving, maar je mag niet in de vinger top knijpen om bloed te verkrijgen, dit kan de meting beïnvloeden.

38

Meting 3: Cholesterolgehalte

Volgens de Hartstichting (z.d.) zijn er een aantal soorten cholesterol. Dit zijn LDL, HDL cholesterol of het triglyceridengehalte. Een verlaagd HDL met een verhoogd LDL en verhoogd triglyceriden is ongunstig voor het risico op hart- en vaatziekten. Een verhoogde waarde van het LDL cholesterol kan ervoor zorgen dat er slagaderziekten ontstaan. LDL zorgt ervoor dat cholesterol van de lever door het lichaam gaat, terwijl HDL ervoor zorgt dat het cholesterol terug naar de lever gaat om daar te worden afgebroken. Daarom is LDL het slechte cholesterol (hartwijzer, z.d.). Op de lange termijn is een te hoog cholesterolgehalte gevaarlijk.

Referentiewaarden

Totaal cholesterolgehalte: lager dan 5.0 mmol/l is wenselijk. Wanneer deze 8.0 mmol/l of hoger is dan is deze sterk verhoogd.

LDL (“slecht cholesterol”): waarde lager dan 2.5 mmol/l is wenselijk.

HDL (“goed cholesterol”): voor mannen hoger dan 1.0 mmol/l en voor vrouwen hoger dan 1.2 mmol/l (hartstichting, z.d.)

Triglyceriden: geen streefwaarden.

Benodigdheden

- Cholesterolmeter - Strips - Veilige priknaaldjes - Alcoholdoekjes voor het ontsmetten van de huid - Kleine gaasjes - Vochtige doekjes voor het schoonmaken- Handschoenen (S/M/L)

Hoe werkt de cholesterolmeter

De cholesterolmeter wordt gebruikt om het cholesterolgehalte in het bloed te meten. Dit is ook een invasieve meting, omdat ook voor deze test een vingerprik uitgevoerd moet worden. De vingerprik gebeurt aan de wijs-, middel-, of ringvinger. Voorafgaand aan het prikken wordt de vinger schoongemaakt met alcohol. Dit moet 30 seconden drogen. Er wordt schoongemaakt met alcohol, omdat er altijd voedingsresten op de vingers kunnen zitten, waardoor de meting wordt beïnvloedt. Wanneer er een druppel bloed is, wordt deze opgevangen middels een kleine pipet. Vervolgens wordt het bloed vanuit de pipet op de speciale strip gedruppeld. De waarde verschijnt vervolgens op het scherm.

Waar op gelet moet worden:

- Let erop dat de vingers met alcohol worden schoongemaakt en dat er 30 seconden gewacht wordt. Als er niet 30 seconden wordt gewacht, dan is de meting vaak niet betrouwbaar omdat de alcohol niet droog is.

- Maak de vinger schoon voordat je het apparaat gaat klaarmaken. - Ga niet in de vinger knijpen om bloed te verkrijgen. De vinger moet “gemolken” worden,

langs de gehele vinger wordt een kleine beetje druk gegeven met wrijving, maar je mag niet in de vinger top knijpen om bloed te verkrijgen, dit kan de meting beïnvloeden.

39

Meting 4: Vitamine D

Vitamine D is een vet oplosbare vitamine en is een van de weinige vitamines die het lichaam zelf kan maken. Onder invloed van zonlicht maakt heet lichaam vitamine D, ook haalt het lichaam vitamine D uit voeding. Vitamine D komt in de voeding in twee vormen voor: vitamine D2 (ergocalciferol) en D3 (cholecalciferol). Beiden worden gevormd door uv-straling. Vitamine D wordt opgenomen in de darm als er ook olie of vet aanwezig is (voedingscentrum, z.d.).

Vitamine D is belangrijk voor sterke botten en tanden (voedingscentrum, z.d.). Vitamine D stimuleert ook de aanmaak van afweercellen en zorgt ervoor dat iemand minder vatbaar is voor infecties (persoonlijke gezondheidscheck, z.d.).Daarnaast is vitamine D nodig om botontkalking zoveel mogelijk te beperken en hierdoor wordt het risico op osteoporose op latere leeftijd verminderd. Vitamine D speelt ook een belangrijke rol bij het in stand houden van de spierfunctie.

Vitamine D kan middels een vingerprik gemeten worden, en zo kan worden vastgesteld of iemand dagelijks een extra supplement zou kunnen innemen of dat de waarde van vitamine D in het bloed te hoog is (persoonlijke gezondheidscheck, z.d.)

Referentiewaarden

De normaalwaarde van vitamine D 25 – 100 nmol/l (labuitslag, 2018).

De waarde van vitamine D kan verhoogd of verlaagd zijn. De gevolgen van een te laag vitamine D kunnen bij volwassenen en ouderen zijn dat op den duur botontkalking ontstaat of dat er osteoporose en/of spierzwakte optreedt. Een verhoogd vitamine D gehalte kan alleen voorkomen door langdurig gebruik van teveel supplementen. Bij langdurig hoge doseringen kunnen kalkafzettingen ontstaan in het lichaam (voedingscentrum, z.d.).

Hoe verloopt de meting (informatie en afbeeldingen afkomstig van prodiag, z.d.)

Uitvoeren vingerprik

Stap 1: draai de lancetdop eraf en werp deze weg. Niet trekken!

Stap 2: druk het platform stevig tegen de monsterplaats en druk op de injectieknop. De lancet wordt automatisch teruggetrokken.

Monster verzamelen

Stap 1: bereid te collection tube door het toevoegen van 5 druppels buffer uit het buffer flesje.

Stap 2: houdt de afname buis horizontaal en breng de punt van de afnamebuis tegen de buitenkant van de druppel bloed. De afname buis vult zich vanzelf door de capillaire werking.

Stap 3: neem de afnamebuis en plaats deze in de collection tube. Druk stevig aan.

Stap 4: zwenk de collection tube met afname buis 3-4 keer steving, zodat het bloed volledig in de buffer mengt.

Stap 5: verwijder de dop van de afname buis

Stap 6: draai de collection tube afnamebuis in zijn geheel en druppel 3 volledige druppels op de monsterplaats (S) van de test cassette.

40

De reactie wordt gestart en kan na 15 minuten worden afgelezen.

Kwalitatieve bepaling met kleurenkaart

NA 15 minuten zijn twee gekleurde lijnen zichtbaar in de Controle (C) en Test (T) velden. Vergelijk de intensiteit van de kleur van de lijn in het Test (T) veld met de twee voorbeelden op de kleurenkaart.

Kwantitatieve bepaling

Stap 1: plaats de test cassette in de adapter.

Stap 2: plaats de cube reader op de adapter.

Stap 3: zet de cube reader aan.

Stap 4: laad de vitamine D test en lot de specifieke gegevens van de RFID kaart in de cube reader.

Stap 5: start meting

Benodigdheden

- Veilige priknaaldjes - Cube reader- Cassettes - Alcohol doekjes voor schoonmaken vinger

41

- Kleine gaasjes - Buffer vloeistof - Collection tubes - Vochtige doekjes om schoon te maken - Handschoenen (S/M/L)

Waar op gelet moet worden:

- Let erop dat de vingers met alcohol worden schoongemaakt en dat er 30 seconden gewacht wordt. Als er niet 30 seconden wordt gewacht, dan is de meting vaak niet betrouwbaar omdat de alcohol niet droog is.

- Maak de vinger schoon voordat je het apparaat gaat klaarmaken. - Ga niet in de vinger knijpen om bloed te verkrijgen. De vinger moet “gemolken” worden,

langs de gehele vinger wordt een kleine beetje druk gegeven met wrijving, maar je mag niet in de vinger top knijpen om bloed te verkrijgen, dit kan de meting beïnvloeden.

42

Meting 5: Longfunctietest

Een longfunctietest wordt gebruikt om vast te stellen of iemand astma of COPD heeft.

Astma: aandoening van de luchtwegen. De luchtwegen zijn regelmatig vernauwd. Er kan minder lucht doorheen en men wordt benauwd. Bij astma zijn de luchtwegen overgevoelig voor bepaalde prikkels, waardoor de spieren samentrekken en de wand van de luchtwegen ontstoken raakt (huisartsenpraktijk Smilde, z.d.).

COPD: aandoening van de luchtwegen. Bij COPD raken vooral de kleine vertakkingen van de luchtwegen beschadigd doordat er voortdurend ontstekingen zijn. De oorzaak van deze ziekte is vaak roken(huisartsenpraktijk Smilde, z.d.).

Het onderzoek is niet pijnlijk, belastend of onprettig (longforum advieslijn, 2012)

In de koffer wordt de longfunctie getest met de threshold meters. Er zijn twee versies, namelijk:

- Threshold PEP: de uitademing wordt getraind, door tegendruk bij het uitademen gaan de luchtwegen open en worden de spieren die bij het hoesten gebruikt worden sterker, schaal van 0-20 cm (trainjelongen, z.d.).

- Threshold IMT: traint de inademingsspieren. Dit zorgt voor een diepere en krachtigere ademhaling en vermindering van kortademigheid (trainjelongen, z.d.).

De weerstand van beide apparaten is gemakkelijk in te stellen en kan trapsgewijs worden verzwaard (trainjelongen, z.d.).

Hoe verloopt de meting

De Threshold moet opgedraaid worden tot de waarde die een persoon maximaal aan kan. De persoon heeft de neusklem op de neus en neemt het mondstuk in de mond. De persoon gaat (krachtig) in en uitademen.

Referentiewaarden

Geen duidelijke referentiewaarde. Waarde op de threshold meters is leidend.

Benodigdheden

- Neusklem- Threshold IMT - Vochtige doekjes om schoon te maken

Waar op gelet moet worden

- Gebruiken neusklem - Schoonmaken neusklem na elke meting- Schoonmaken threshold IMT meter

43

Meting 6: Lichaamsmeting

De weegschaal die in het parcours gebruikt wordt is een digitale weegschaal. Deze weegschaal kan verschillende zaken meten welke in onderstaande tekst worden uitgelegd.

De meting:

De meting is eenvoudig uit te voeren. De persoon gaat op de weegschaal staan, zonder schoenen, en pakt de hendel vast en houdt deze ongeveer op heuphoogte (armen zijn ontspannen naar beneden). Vervolgens doet de weegschaal de meting en verschijnen de resultaten.

De weegschaal moet wel ingesteld worden op de persoon die erop komt staan. Dit doe je door op SET te drukken wanneer de weegschaal uitstaat. Je doorloopt de verschillende onderdelen die ingevuld moeten worden. De getallen kunnen aangepast worden middels de pijltjes omhoog (om cijfers omhoog te laten gaan) en omlaag (om cijfers omlaag te laten gaan).

Achtergrond informatie resultaten:

Met de resultaten van de weegschaal kunnen een aantal zaken berekend worden.

Allereerst het BMI. BMI staat voor Body Mass Index (encyclo, 2018). Je BMI bereken je door je lengte te delen door je gewicht in het kwadraat (supersnelgezond, z.d.)

Je BMI is afhankelijk van je geslacht en je leeftijd.

In onderstaande tabel 1 zijn de waarden van het BMI te zien:

Tabel 1: waarden BMI (supersnelgezond, z.d.)

Vrouwen Mannen Resultaat <18.6 <20.0 Ondergewicht: te licht, te

mager, aankomen gewenst. 18.7 – 23.8 20.1 – 25.0 Gezond gewicht: normaal

gewicht. Richting bovengrens opletten

23.9 – 28.5 25.1 – 30.0 overgewicht: te hoog gewicht, raadzaam om te vermageren. Boven de 27 altijd afvallen!

28.6- 40.0 30.1 – 40.0 Vetzucht (ook wel obesitas of adipositas genoemd): gevaarlijk overgewicht met een verhoogd risico op ziekten

> 40 > 40 Extreme vetzucht: grote kans op ziekten

Naast het BMI kan ook het vetpercentage gemeten worden, het vet rondom je organen, de spiermassa, vochtpercentage, botmassa en je metabolische leeftijd, dus de leeftijd van lichaam, kan gemeten worden.

44

Vetpercentage: in onderstaande tabel 2 is te zien wat het vetpercentage naar gelang leeftijd en geslacht moet zijn om gezond te zijn.

Tabel 2: vetpercentage (Nijenhuisvitaliteitstraining, z.d.)

Vet rondom organen: ook wel viscerale vet. Een waarde tussen 1 en 12 wijst erop dat er een gezonde viscerale vetwaarde is. Een waarde tussen 13 en 59 betekent dat er een ongezonde vetwaarde is (gewichtsconsulent Amanda, 2018)

Spiermassa: vrouwen hebben normaal een spiermassa tussen de 34 en 44 procent. Mannen hebben normaliter een waarde tussen de 40 en 48 procent. Hoe meer iemand sport en beweegt, hoe meer spiermassa (leef.nl, 2017).

Vochtpercentage: voor vrouwen is het het gezondste wanneer deze waarde licht tussen 45 en 60 procent. Voor mannen is dit tussen de 50 en 65 procent. Met het ouder worden daalt het vochtpercentage tot ongeveer 50 procent met 75 jaar (gewichtsconsulent Amanda, 2018).

Botmassa: geeft de massa van botmineraal in het lichaam. Wanneer iemand beweegt en spierweefsel ontwikkelt, heeft iemand sterkere en gezondere botten. Onderstaande zijn de waarden voor mannen en vrouwen naar gelang gewicht (gezond en well afvallen, 2015):

Vrouwen

- Minder dan 50 kg: 1.95 kg botmassa- 50-75 kg: 2.4 kg botmassa - 75 kg en meer: 2.95 kg botmassa

Mannen

- Minder dan 65 kg: 2.66 kg botmassa- 65-96 kg: 3.29 kg botmassa - 95 kg en meer: 3.69 kg botmassa

Benodigdheden

- Weegschaal - Vochtige doekjes om schoon te maken

45

Waar op gelet moet worden

- Mensen mogen niet zwaarder zijn dan 150 kg - Mensen met een pacemaker mogen niet op de weegschaal - Bij elke persoon opnieuw de weegschaal instellen, anders is de meting niet correct. LET OP:

weegschaal moet hiervoor UIT staan.

46

Meting 7: Knijpkracht

De hoeveelheid kracht in de armen wordt gemeten. Dit is dan representatief voor de kracht die iemand in zijn gehele lichaam heeft. De handknijpkracht is gerelateerd aan de totale spierfunctie en de totale spiermassa in het lichaam. Zowel de spiermassa als de spierfunctie nemen af bij het ouder worden. Lage waardes van handknijpkracht correleren met verminderde mobiliteit, slechte functionele status, verhoogde kans op ziekten en een verhoogd risico op overlijden.

Om de test goed uit te voeren dient de knijper op nul te worden gezet. Vervolgens is het aan de proefpersoon om zo hard mogelijk te knijpen. De knijper geeft vervolgens een getal aan, dat is de knijpkracht van de proefpersoon.

Referentiewaarden

Onderstaande tabel 3 geeft de referentiewaarden weer voor de handknijpkracht volgens Webb (1989). Deze zijn opgesteld aan de hand van geslacht en leeftijd.

Tabel 3: referentiewaarden knijpkracht man en vrouw naar leeftijd

Benodigdheden

- Knijpkrachtmeter- Vochtige doekjes

Waar op gelet moet worden

- Tijdens de meting moet de persoon de arm naar beneden houden en zo hard mogelijk knijpen.

- Vergeet niet de meter na elke meting op nul te zetten. Indien dit niet gebeurt is de waarde niet betrouwbaar.

- Na de meting apparaat schoonmaken in verband met hygiëne.

47

Meting 8: Saturatie en hartslag

Wat is de saturatiemeter?

Deze meet het zuurstofgehalte in het bloed. Deze moet tussen de 95 en 100 procent zijn. Bij mensen met bijvoorbeeld COPD kan het zuurstofgehalte een stuk lager liggen, bijvoorbeeld rond de 90 procent. Kijk dan ook naar hoe iemand fysiek is, komt iemand benauwd over of niet etc?

Daarnaast laat de saturatiemeter gelijk de hartslag zien. Een ideale hartslag ligt tussen de 60 en 100 voor volwassenen en is regelmatig (hartstichting, z.d.).

Hoe werkt de saturatiemeter?

De saturatiemeter is eenvoudig in gebruik. De meter gaat automatisch aan wanneer je deze om de wijsvinger, middelvinger of ringvinger doet. Je plaats de saturatiemeter eenvoudig, doordat het ontworpen is als een knijper die je zo om je vinger kan plaatsen.

Benodigdheden

- Saturatiemeter- Vochtige doekjes om schoon te maken

Waar op gelet moet worden

- Bij voorkeur geen nagellak op de nagels, omdat dit ervoor kan zorgen dat de meting niet wordt uitgevoerd of dat deze onbetrouwbaar is. De nagellak verwijderen hoeft alleen wanneer de meting niet op andere plekken mogelijk is.

- De meting is vaak onbetrouwbaar wanneer iemand koude handen heeft, voel daarom altijd eerst of de persoon warme handen heeft.

Mocht er sprake zijn van een van bovenstaande, dan kan men ook de saturatie meten aan de oorlel of aan de grote teen.

48

Meting 9: Functional Movement Screen (FMS)

Dit is een fysieke meting die kijkt naar de stabiliteit, flexibiliteit en/of mobiliteit van de romp en extremiteiten. Deze meting bestaat uit een aantal onderdelen, waarop een deelnemer gescoord kan worden op drie, twee of een of niet uitgevoerd. Drie is de hoogste score, niet uitgevoerd staat voor een score van nul. Onderstaande testen zijn inbegrepen in de Functional Movement Screen (mens en gezondheid, z.d.).

- Deep squat (de diepe squat)o De oefening wordt uitgevoerd met een stok die breder wordt vastgepakt dan

schouderbreedte. De armen worden samen met de stok bovenhands uitgestrekt naar boven het hoofd. Dit is de begin positie. Vervolgens maakt de persoon een squat (een kniebuiging waarbij de onderrug vlak blijft) beweging en er wordt daarbij zoveel mogelijk bewogen. De hakken van de voeten blijven op de grond staan en het gezicht en de borst wijzen naar voren. De stok moet boven het hoofd blijven.

- Hurdle step (de horde step) o De oefening wordt gedaan met een stok in de nek. De horde is zo ingesteld dat deze

ter hoogte is van de knieschijf. De persoon moet één been over de horde plaatsen en met de hak de grond aanraken. Het andere been blijft dan gestrekt staan. De horde wordt drie keer genomen, zowel links als rechts.

- Inline lunge (lunge in één lijn)o De oefening wordt gedaan met de stok achter de rug, deze is dan verticaal. De stok

wordt zo vastgehouden dat een hand boven zit en de andere onder aan de stok. Vervolgens wordt de achterste voet in één lijn geplaatst met de voorste voet. De beweging wordt drie keer gedaan, zowel links als rechts.

- Shoulder mobility (schouder mobiliteit) o De oefening wordt gedaan met twee vuisten, waarbij in elke vuist de duim aan de

binnenkant zit. De persoon wordt gevraagd om de hand op de rug te leggen, onder het schouderblad langs. De afstand tussen beide vuisten wordt dan gemeten. De test wordt drie keer gedaan, zowel links als rechts.

- Active straight-leg raise (actief gestrekt been opheffen)o De persoon ligt plat op de grond. De oefening houdt in dat de persoon de voet naar

zich toehaalt en de knie gestrekt houdt. Het andere been moet plat op de grond blijven liggen. De afstand van de binnenkant van de enkel tot aan de grond wordt gemeten. De test wordt drie keer gedaan, zowel links als rechts.

- Trunk stability pushup (romp stabiliteit push up) o De persoon ligt plat op de grond met de armen boven de schouders (schouders

ongeveer in 90-100 graden) en de knieën zijn gestrekt. De persoon wordt gevraagd op in één beweging omhoog te komen tot een stabiele push up. De wervelkolom gaat niet hol in de lage rug. Wanneer deze positie niet mogelijk is, dan handen naast de schouders en oefening herhalen. De test wordt drie keer uitgevoerd.

- Rotary stability (draai stabiliteit)o De persoon steunt op de rechter knie en op de rechterhand aan dezelfde zijde van

het lichaam. De hoeken van de heup, knie en schouder bevinden zich in een hoek van 90 graden. De persoon brengt de linker arm naar voren en het linker been naar achteren. De arm en het been moeten in een lijn blijven. Daarna worden de linker arm en het linkerbeen naar elkaar toegebracht. De elleboog en de knie moeten elkaar aanraken. De oefening wordt drie keer uitgevoerd, zowel links als rechts.

49

Scores:

Hoe meer punten er gehaald worden hoe beter de oefening wordt uitgevoerd en hoe minder zwakke schakels je naar alle waarschijnlijkheid zal tegen komen in het bewegingsapparaat (romp, benen en armen).

3 punten:De proefpersoon kan de beweging zonder compensaties uitvoeren.

2 punten:De proefpersoon kan de beweging wel uitvoeren, maar heeft compensatie nodig.

1 punt:De proefpersoon kan de beweging niet goed uitvoeren of kan de positie al niet aannemen.

0 Punten:Je verdient 0 punten wanneer de test niet uit te voeren is als gevolg van pijn.

Benodigdheden- FMS systeem- Vochtige doekjes om eventueel schoon te maken

50

Wat te doen bij afwijkende waarden?

Het kan zijn dat uit de meting blijkt dat de waarden afwijkend zijn van de referentiewaarden. Het is dan van belang dat er adequaat op deze uitkomsten wordt gereageerd.

Zorg ervoor dat de deelnemer niet in paniek raakt van de afwijkende waarde. Door een heleboel omstandigheden kan een waarde afwijkend zijn. Leg dit aan de deelnemer uit. Zo kan het zijn dat iemand een verhoogde glucosewaarde heeft doordat hij of zij net iets met veel suikers heeft gegeten. De bloeddruk kan ook wat hoger zijn door de spanning.

Wat je als vrijwilliger kan doen is een formulier meegeven met de afwijkende waarde van een test, zodat de deelnemer deze eventueel mee kan nemen naar de huisarts.

Het formulier is te vinden in bijlage 5.

Toelichting formulier:

In het formulier staat één stippellijn en een tabel. Deze dient door de vrijwilliger ingevuld te worden.

Op de stippellijn dient de datum van die dag opgeschreven te worden.

Het formulier kan gebruikt worden voor alle metingen. De afwijkende meting kan worden aangekruist en de afwijkende waarde kan er achter worden geschreven door de vrijwilliger.

51

Literatuurlijst

Buettner, D. (2009). Het geheim van een langer leven. Geraadpleegd op 11 september 2018 van https://books.google.nl/books?hl=nl&lr=&id=V6aBsvOrDG0C&oi=fnd&pg=PT15&ots=roxQGyt9_4&sig=Lygy_tBsEnnOcfxhxvm3oTA-MmE&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false

BlueZones (2018). Loma Linda, California. Geraadpleegd op 26 september 2018, van https://www.bluezones.com/exploration/loma-linda-california/

Blue Zones (2018). Nicoya, Costa Rica. Geraadpleegd op 26 septemeber 2018, van https://www.bluezones.com/exploration/nicoya-costa-rica/

Blue Zones (2018). Sardinië, Italy. Geraadpleegd op 26 septemeber 2018, van https://www.bluezones.com/exploration/sardinia-italy/

Blue Zones (2018). Ikaria, Greece. Geraadpleegd op 26 septemeber 2018, van https://www.bluezones.com/exploration/ikaria-greece/

Blue Zones (2018). Okinawa, Japan. Geraadpleegd op 26 septemeber 2018, van https://www.bluezones.com/exploration/okinawa-japan/

C San Bernardino County, C., & Linda, L. (2016). Wat zijn de blue zones? Geraadpleegd op 11 september 2018 van https://scholar.google.nl/scholar?lr=lang_nl&q=blue+zones&hl=nl&as_sdt=0,5

Diabetesvereniging Nederland (2018). Complicaties van Diabetes. Geraadpleegd op 17 oktober 2018, van https://www.diabetesfonds.nl/over-diabetes/complicaties-van-diabetes

Diabetesvereniging Nederland (2018). Diabetes type 2. Geraadpleegd op 4 oktober 2018, van https://www.dvn.nl/Wat-is-diabetes/Type-2

Diabetesvereniging Nederland (2018). Kwaliteit en keuzevrijheid glucosemeters. Geraadpleegd op 26 september 2018, van https://www.dvn.nl/nieuws/glucosemeters

Doninck, L. (2018) de 9 sleutels tot een lang en gelukkig leven volgens The Blue Zones. Document minor Active Ageing, Breda: Avans Hogeschool

Van Gennep, M. (2018) veroudering: een kwestie van evenwicht. College minor Active Ageing. Breda: Avans Hogeschool.

Gewichtsconsulent Amanda (2018). Waardetabel. Geraadpleegd op 17 oktober 2018, van https://gezond-gewicht.info/werkwijze/waardentabellen/waardentabel/

Gezond en well afvallen (2015). Normaalwaarden. Geraadpleegd op 17 oktober 2018, van http://gezondenwellafvallen.nl/wp/normaalwaarden/

Hartstichting (z.d.) Bloeddrukwaarden. Geraadpleegd op 26 september 2018, van https://www.hartstichting.nl/risicofactoren/gids-bloeddruk/bloeddrukwaarden?tab=1

Hartstichting (z.d.) Cholesterolwaarden. Geraadpleegd op 26 september 2018, van https://www.hartstichting.nl/risicofactoren/gids-cholesterol/cholesterolwaarden?tab=1

Hartstichting (z.d.) Normale hartslag. Geraadpleegd op 26 september 2018, van https://www.hartstichting.nl/hart-en-vaatziekten/hartritmestoornissen/gids-hartritme/normale-hartslag?tab=1

Hartstichting (2018). Risico’s en gevolgen. Geraadpleegd op 17 oktober 2018, van https://www.hartstichting.nl/risicofactoren/gids-cholesterol/risico-s-en-gevolgen?tab=2

Hartwijzer (z.d.) Hoge bloeddruk. Geraadpleegd op 4 oktober 2018, van https://www.hartwijzer.nl/hoge-bloeddruk

Hartwijzer (z.d.) LDL-cholesterol. Geraadpleegd op 4 oktober 2018, van https://www.hartwijzer.nl/ldl-cholesterol

52

Hogeschool Leiden (z.d.) Wat is vitaliteit? Geraadpleegd op 25 oktober 2018, van https://www.hsleiden.nl/centrum-voor-vitaliteit/wat-is-vitaliteit/index

KBO-Brabant. (2018). Geraadpleegd op 11 september 2018 van https://www.kbo-brabant.nl/Leef.nl (2017). Weegschalen en vetmeters. Geraadpleegd op 17 oktober 2018, van

https://www.leef.nl/kennisbank/weegschalen-en-vetmeters/ Labuitslag (2018) Vitamine D. Geraadpleegd op 6 november 2018, van

https://labuitslag.nl/vitamines/vitamine-d/Mens en gezondheid (2018). Functional Movement Screen - Op zoek naar de zwakke

schakels. Geraadpleegd op 17 oktober 2018, van https://mens-en-gezondheid.infonu.nl/aandoeningen/79659-functional-movement-screen-op-zoek-naar-de-zwakke-schakels.html

Nijenhuis vitaliteitstraining (z.d.). normaalwaarden vitaliteitstests. Geraadpleegd op 17 oktober 2018, van http://www.vitaliteitstraining.nl/paginas/Normaalwaarden.pdf

Nutritional assessment platform (z.d.). handknijpkracht. Geraadpleegd op 17 oktober 2018, van https://nutritionalassessment.nl/handknijpkracht/

Persoonlijke gezondheidscheck (z.d.) Wat wordt er gemeten? Geraadpleegd op 4 oktober 2018, van https://www.persoonlijkegezondheidscheck.nl/wat-wordt-er-gemeten/

Prodiag (z.d.) Hoe werkt de Vitamine D test. Geraadpleegd op 6 november 2018, van https://www.prodiag.nl/nl/test-je-vitamine-d/hoe-werkt-de-vitamine-d-test/

Supersnelgezond (z.d.) bmi berekenen en je vetpercentage bepalen. Geraadpleegd op 2 oktober 2010, van https://supersnelgezond.nl/bmi-berekenen/

Trainjelongen (z.d.) Threshold IMT/PEP. Geraadpleegd op 6 november 2018, van https://www.trainjelongen.nl/medisch/threshold-imt---pep/

Voedingscentrum (z.d.) Vitamine D. Geraadpleegd op 6 november 2018, van https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/vitamine-d.aspx

Webb (1989). Minimaal acceptabele knijpkrachtwaarden preoperatief per leeftijd en geslacht op 85% van de normaalwaarde. Geraadpleegd op 25 oktober 2018, van https://www.corpusmentis.nl/artikelen_projecten_online/Benchmark_Handknijpkracht_volgens_Webb.pdf

53

Bijlage 1. Flyer deelnemers U heeft nu het gehele traject doorlopen. Deze flyer geeft uitleg over wat de Blue Zones zijn, wat vitaliteit en gezond ouder worden inhoudt en ook geeft het nog een korte uitleg over de verschillende tests die in het traject aan bod kwamen.

Wat zijn de Blue Zones?

Blue Zones zijn vijf plaatsen op de wereld waar mensen gemiddeld ouder worden dan normaal en waar ze ook langer gezond blijven dan elders op de wereld. Deze vijf plaatsen zijn: Loma Lida (een community in Californië), Nicoya in Costa Rica, Sardinië, Ikaria in Griekenland en Okinawa in Japan. Wanneer men gaat kijken naar welke factoren een rol spelen in het ouder worden en langer gezond blijven, dan zijn er negen factoren die opvallen. Deze factoren worden kort uitgelegd:

1. Natuurlijk bewegen: mensen in Blue Zones bewegen zoveel mogelijk natuurlijk, dit houdt in dat mensen gaan wandelen, fietsen of in de tuin werken.

2. Doel: in de Blue Zones hebben mensen in de ochtend een doel om voor op te staan. Dit noemt men een ‘ikigai’.

3. Terugschakelen/ontstressen: het is belangrijk om regelmatig te ontspannen. Mensen in de Blue Zones pakken regelmatig een momentje voor zichzelf.

4. De 80 procent regel: je eet je maar voor 80 procent vol. Na 20 minuten ben je voor 100 procent verzadigd. In de Blue Zones stuurt men dit Hara Hachibu.

5. Focus op plantaardig: mensen in de Blue Zones eten veel zelfgekweekte groenten. 6. Wijn: In de Blue Zones drinkt men regelmatig een glas biologische rode wijn zonder

toevoegingen, vaak in gezelschap van vrienden. 7. De juiste omgeving: goede vriendschappen zijn erg belangrijk. Mensen zijn vaak vrienden

voor het leven. 8. Geloof: mensen in de Blue Zones hebben vaak een geloof. Dit hoeft niet perse een

godsdienst te zijn. 9. Geliefden eerst: in de Blue Zones komt familie op de eerste plaats. Familieleden blijven altijd

betrokken bij het gezin.

Wat is vitaliteit en gezond ouder worden?

Vitaliteit staat letterlijk voor levenskracht. Bij vitaliteit staan drie begrippen centraal: energie, motivatie en veerkracht. Gezond ouder worden houdt niet perse in dat iemand niet ziek is. Andersom betekent dat dat ouderen die zijn zien, niet per definitie beperkt hoeven te zijn in het dagelijks functioneren. De helft van de zelfstandig Nederlandse ouderen leeft namelijk met één of meerdere chronische ziekten. Ondanks dat voelt twee derde van de zelfstandig wonende ouderen geen fysieke beperkingen en meer dan de helft voelt zich gezond.

Metingen

Bloeddruk

De ideale bloeddruk is 120/80 mmHg. Wanneer er langere tijd sprake is van een verhoogde bloeddruk komende de slagaderen onder hoge druk te staan en worden de wanden minder elastisch en soepel. De verhoogd de kans op slagaderziekten.

54

Bloedglucose

De ideale bloedglucose waarde ligt tussen de 4 en 8 mmol/L. Wanneer deze te hoog is, kan er sprake zijn van diabetes mellitus. Wanneer diabetes mellitus op latere leeftijd ontstaat, is er sprake van type 2. De grootste risico’s van diabetes zijn een veel te hoge of veel te lage bloedglucose. Daarnaast kunnen er allerlei complicaties ontstaan na een langere tijd.

Cholesterol

De waarde voor het totale cholesterol gehalte dient lager te zijn dan 5.0 mmol/l. Wanneer het cholesterolgehalte lange tijd te hoog is, ontstaan er ophopingen in de aders, waardoor het risico op op hart- en vaatziekten wordt vergroot.

Vitamine D

Vitamine D is een belangrijke vitamine voor sterke botten en tanden. Vitamine D stimuleert ook de aanmaak van afweercellen en zorgt ervoor dat je minder vatbaar bent voor infecties. De normaalwaarde voor vitamine D is 25 – 100 mmol/l. Wanneer de waarde te laag is, kan er botontkalking, osteoporose en/of spierzwakte ontstaan.

Longfunctietest

Een longfunctietest wordt gebruikt om vast te stellen of iemand astma of COPD heeft. Astma is een aandoening aan de luchtwegen, waarbij de luchtwegen regelmatig zijn vernauwd. COPD is een aandoening van de luchtwegen. Bij COPD raken vooral de kleine vertakkingen beschadigd door voortdurende ontstekingen. De oorzaak van deze ziekte is vaan roken.

Lichaamsmeting

De lichaamsmeting wordt uitgevoerd middels een weegschaal en deze weegschaal kan verschillende zaken meten. Al deze zaken te samen geven een inzicht in wat de metabolische leeftijd (de eigenlijke leeftijd in plaats van de kalender leeftijd) is het van lichaam. De weegschaal meet het gewicht, vochtpercentage, spiermassa, BMI, botmassa en vet rondom de organen.

Knijpkracht

De knijpkracht meter geeft inzicht in de hoeveelheid kracht die in de armen wordt gemeten. De waarde die hieruit komt, is dan representatief voor de kracht die het gehele lichaam heeft. Zowel de spiermassa als de spierfunctie nemen af bij het ouder worden. Lage waardes van de handknijpkracht hebben verbinding met verminderde mobiliteit, slechte functionele status, een verhoogde kans op ziekten en een verhoogd risico op overlijden.

Saturatie en hartslag

De saturatie staat voor het zuurstof gehalte in het bloed. Deze moet tussen de 95 en 100 procent zijn. De hartslag wordt ook weergegeven op de saturatiemeter. Deze moet tussen de 60 en 100 slagen per minuut liggen en moet ook regulair zijn.

Functional Movement Screen (FMS)

De Functional Movement Screen is een fysieke meting die kijkt naar stabiliteit, flexibiliteit en/of mobiliteit van de romp en de extremiteiten. De meting bestaat uit een aantal onderdelen, waarop je gescoord kan worden op 3, 2, 1 of niet uitgevoerd. 3 is de hoogste score, niet uitgevoerd de laagste.

55

Bijlage 4. Blue-zone-health scorelijst

Hieronder staat de scorelijst voor de metingen weergeven. De eerste scorelijst is voor de korte route en de tweede is voor de lange route. Het is de bedoeling dat de deelnemers deze lijst meenemen naar de testen en laten invullen door de vrijwilligers die de testen afnemen.

KnijpkrachtInstelling Rechterarm: Linkerarm:

Gemiddeld:

Saturatie en hartslag Zuurstof in het bloed Hartslag

BloeddrukOnderdruk: Bovendruk:

Lichaamsmeting Leeftijd: Lengte: Gewicht: Vetpercentage: Spiermassa: Vochtpercentage: Metabolische leeftijd: Botmassa: BMI: Visceraal vet:

Cholesterol en glucoseCholesterolwaardeGlucosewaarde

56

Blue-zone-health scorelijst

KnijpkrachtInstelling Rechterarm: Linkerarm:

Gemiddeld:

Saturatie en hartslagZuurstof in het bloed Hartslag

BloeddrukOnderdruk: Bovendruk:

Lichaamsmeting Leeftijd: Lengte:Gewicht: Vetpercentage:Spiermassa: Vochtpercentage:Metabolische leeftijd: Botmassa:BMI:

Cholesterol, glucose en vitamine DCholesterolwaardeGlucosewaardeVitamine D gehalte

Functional movement screen (FMS)Oefening: Score links/ rechts Totaal score Deep squatHurdle step linksHurde step rechtsInline lunge linksInline lunge rechtsShoulder mobility linksShoulder mobility rechtsLeg raise linksLeg raise rechtsPushupRotary stability

Longfunctietest Score:

57

Bijlage 5. Formulier huisarts

Beste huisarts,

Op ………………………………………… bij de Liever Thuis beurs in Eindhoven heeft dhr/mw deelgenomen

aan het vitaliteitsparcours wat is opgesteld door de KBO- Brabant en Avans Hogeschool.

Bij de aangekruiste test(s) is/zijn afwijkende waarden gevonden.

Meting. Afwijkend. Waarde BloeddrukCholesterolBloedglucose Vitamine DLongfunctieLichaamsmeting Knijpkracht meten Saturatie en hartslag Functional movement screen

Wij adviseerde de deelnemer bij u langs te komen.

Indien u ons wilt contacteren zijn wij bereikbaar via onderstaand mailadres en telefoonnummer:

mpette@kbo-brabant.nl/ 073 644 4066

Met vriendelijke groet,

KBO- Brabant en Avans Hogeschool.

58

Bijlage 2: Enquêtes Enquête vrijwilligers Beste heer/mevrouw,

Wij zijn Edo Kokje, Evi van Heijnsbergen en Sietske Sprenkels en wij zijn studenten van Avans Hogeschool. Momenteel volgen wij de minor Active Ageing. In deze minor ondersteunen wij het Blue Zones project van KBO Brabant. U heeft als vrijwilliger geholpen met het tot stand brengen van deze dagen. Uw mening over het traject en hoe de dagen zijn verlopen, worden erg gewaardeerd. De enquête zal maximaal 10 minuten van uw tijd in beslag nemen. Wanneer u de enquête heeft ingevuld, mag u deze inleveren. De enquête is anoniem. Wij willen u hartelijk bedanken voor het invullen van de enquête!

Geslacht: man/vrouw

Leeftijd: …………………………………

Wat vond u goed aan deze dag als geheel?

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Wat vond u goed aan het traject en de testjes?

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Zou u dit traject zelf ook doorlopen op een beurs?

o Jao Nee

Waarom wel/niet? ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Wat vond u minder goed aan deze dag als geheel?

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Wat vond u minder goed aan het traject en de testjes?

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Wat zou u anders hebben gedaan vandaag?

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

59

Welk cijfer zou u alles bij elkaar willen geven?

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

60

Enquête: deelnemers parcours Beste heer/mevrouw,

Wij zijn Edo Kokje, Evi van Heijnsbergen en Sietske Sprenkels en wij zijn studenten van Avans Hogeschool. Momenteel volgen wij de minor Active Ageing. In deze minor ondersteunen wij het Blue Zones project van KBO Brabant. Voor dit project doen wij een onderzoek naar hoe u de tests heeft ervaren en naar hoe u tegenover het gebruiken van een e-health platform staat. De enquête zal maximaal 5 minuten van uw tijd in beslag nemen. Wanneer u de enquête heeft ingevuld, mag u deze inleveren. De enquête is anoniem. Wij willen u hartelijk bedanken voor het invullen van de enquête!

Geslacht: man/vrouw

Leeftijd: ………………………………..

1. U heeft zojuist een aantal tests gedaan die een indruk geven van uw gezondheid, hoe heeft u deze testjes ervaren?

o Erg onprettigo Onprettigo Neutraalo Prettigo Erg prettig

2. Zou u een test moment als dit vaker willen doen?o Jao Nee

3. Zaten er resultaten tussen die u niet had verwacht? (wanneer nee, ga door naar vraag 5)o Jao Nee

4. Bent u van plan om met de afwijkende waarden aan de slag te gaan?o Jao Nee

5. Vaak zijn afwijkende waarden te verhelpen door middel van kleine aanpassingen in het dagelijks leven, bijvoorbeeld gezondere voeding, meer beweging etc. Hoe zou u het vinden om met een lifestylecoach deze kleine veranderingen continue door te voeren in het dagelijks leven, zodat medicatie in sommige gevallen zelfs overbodig wordt?

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

61

6. Welke test spreekt u het meeste aan om te doen?

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

7. Welke test spreekt u het minste aan om te doen?

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

8. Zou u het fijn vinden als u de resultaten altijd ergens terug zou kunnen vinden?o Jao Nee

9. Zou u gebruik maken van een e-health platform om uw gegevens in te bewaren? Zo heeft u altijd en overal toegang tot deze gegevens.

o Ja o Nee

10. Mensen in Amerika voeren een aantal van deze tests regelmatig zelfstandig thuis uit. De gegevens van deze tests komen in een online platform (bijvoorbeeld e-health). Op deze manier kunnen mensen zelf hun gezondheid monitoren. Hoe zou u hier tegenover staan?

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

11. Welk cijfer zou u de gehele ervaring willen geven?

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

62

Bijlage 3: Codeboek enquêtes Liever thuis! BeursIn deze bijlage vindt u het codeboek van de enquêtes die zijn afgenomen op de Liever thuis! Beurs in Eindhoven. Alle gegevens van de enquêtes zijn in tabellen te vinden. De gegevens zijn per vraag gerangschikt. In dit codeboek zijn alleen de gegevens van de gesloten vragen te vinden. Deze gegevens zijn verwerkt met het programma SPSS.

Vraag 1: geslacht

geslacht

Value Count Percent

Standard Attributes Position 1

Label geslacht

Type Numeric

Format F8.2

Measurement Nominal

Role Input

Valid Values 1,00 man 16 18,2%

2,00 vrouw 43 48,9%

Missing Values System 29 33,0%

63

Vraag 2: leeftijd

leeftijd

Value

Standard Attributes Position 2

Label leeftijd

Type Numeric

Format F8.2

Measurement Scale

Role Input

N Valid 78

Missing 10

Central Tendency and

Dispersion

Mean 68,6923

Standard Deviation 14,47731

Percentile 25 66,0000

Percentile 50 71,5000

Percentile 75 76,0000

64

Vraag 3: U heeft zojuist een aantal testjes gedaan die een indruk geven van uw gezondheid. Hoe heeft u deze testjes ervaren?

ervaring

Value Count Percent

Standard Attributes Position 3

Label ervaring

Type Numeric

Format F8.2

Measurement Ordinal

Role Input

Valid Values 1,00 erg onprettig 9 10,2%

2,00 onprettig 0 0,0%

3,00 neutraal 20 22,7%

4,00 prettig 45 51,1%

5,00 erg prettig 14 15,9%

65

Vraag 4: Zou u een testmoment als dit vaker willen doen?

testmoment

Value Count Percent

Standard Attributes Position 4

Label testmoment

Type Numeric

Format F8.2

Measurement Nominal

Role Input

Valid Values 1,00 ja 78 88,6%

2,00 nee 10 11,4%

66

Vraag 5: Zitten er resultaten tussen die u niet had verwacht?

67

Vraag 6: Bent u van plan om met de afwijkende waarde aan de slag te gaan?

afwijking

Value Count Percent

Standard Attributes Position 6

Label afwijking

Type Numeric

Format F8.2

Measurement Nominal

Role Input

Valid Values 1,00 ja 43 48,9%

2,00 nee 17 19,3%

Missing Values System 28 31,8%

68

Vraag 7: Zou u het fijn vinden als u de resultaten altijd ergens terug zou kunnen vinden?

Resultaten

Value Count Percent

Standard Attributes Position 7

Label resultaten

Type Numeric

Format F8.2

Measurement Nominal

Role Input

Valid Values 1,00 ja 62 70,5%

2,00 nee 23 26,1%

Missing Values System 3 3,4%

69

Vraag 8: Zou u gebruik maken van een e-health platform om uw gegevens in te bewaren, zodat u altijd en overal toegang heeft tot uw gegevens?

ehealth

Value Count Percent

Standard Attributes Position 8

Label ehealth

Type Numeric

Format F8.2

Measurement Nominal

Role Input

Valid Values 1,00 ja 40 45,5%

2,00 nee 41 46,6%

Missing Values System 7 8,0%

70

Vraag 9: welk cijfer zou u de gehele ervaring willen geven?

cijfer

Value

Standard Attributes Position 9

Label cijfer

Type Numeric

Format F8.2

Measurement Scale

Role Input

N Valid 84

Missing 4

Central Tendency and

Dispersion

Mean 7,9048

Standard Deviation 1,07119

Percentile 25 8,0000

Percentile 50 8,0000

Percentile 75 8,0000

71

Bijlage 4: Het Business Model Canvas Key partners

- Lowie van Doninck, docentbegeleider

- Bert Mutsaers, opdrachtgever

- Christian Huijsmans, eerste contactpersoon met betrekking tot het koffertje

- Marieke Pette, contactpersoon meetdag

- KBO Brabant - Tom Segers:

CEO Selfcare- Anton

Pruijssens: Vitamine D test leverancier

Kernactiviteiten

- Organiseren Liever Thuis! Beurs in Eindhoven.

- Herbeoordelen Blue Zone Health koffer.

- Aanbevelingen voor vitaliteitsweken in Helmond.

Waardepropositie

- Exclusieve testjes die mensen in staat stelt om zich een aantal keer per jaar te laten controleren, om vervolgens zelf actie te ondernemen op de uitkomsten.

- Mensen krijgen meer bewustwording over hun gezondheid en kunnen hier zelf op anticiperen.

Klantrelaties

- Nauw betrokken bij leden via online platform of via de verschillende afdelingen,

Klantsegmenten

- Leden van de KBO Brabant

- Ouderen die de Liever thuis! Beurs in Eindhoven bezoeken.

Key resources

- KBO-Brabant, vrijwilligers en leden

- Provincie Noord-Brabant, aanwijzen gemeente

Kanalen

- Via de facebookpagina

- Leden verkrijgen informatie vanuit de KBO Brabant (website, folders)

- Artikel in KBO blad

72

Datum:

11/12/18KBO-BrabantSietske Sprenkels, Edo Kokje en Evi van Heijnsbergen

Kostenstructuur

- Aanschaf meetinstrumenten- Huren locatie- Aanschaf benodigdheden beurs - Catering voor deelnemers en vrijwilligers- tijdsinvestering

Inkomsten Stromen

- Plezier - Informatie over gezondheid leden - Informatie over interesse in e-health platform

Source: www.businessmodelgeneration.com

73

Bijlage 5: draaiboek Helmond Alle kopjes zijn in deze versie weggehaald. De oorspronkelijke kopjes zijn dikgedrukt

KBO kleurt Brabant blauw

Draaiboek

74

InhoudAlgemene informatie..............................................................................................................................3

Contactgegevens....................................................................................................................................5

Gegevens beurs..................................................................................................................................5

Planning..................................................................................................................................................6

Dagindeling.........................................................................................................................................6

Volgorde tests....................................................................................................................................7

Benodigdheden per test.....................................................................................................................7

Indeling vrijwilligers................................................................................................................................9

Donderdag 22 november 2018...........................................................................................................9

Vrijdag 23 november 2018.................................................................................................................9

Zaterdag 24 november.......................................................................................................................9

Begroting................................................................................................................................................9

Benodigde materiaal............................................................................................................................10

Materialen voor 3 dagen..................................................................................................................10

Andere benodigdheden per dag.......................................................................................................10

Wat houdt het begrip vitaliteit en gezond ouder worden in?..............................................................11

Metingen..............................................................................................................................................12

Meting 1: Bloeddruk.........................................................................................................................12

Meting 2: Bloedglucose....................................................................................................................14

Meting 3: Cholesterolgehalte...........................................................................................................16

Meting 4: Vitamine D.......................................................................................................................17

Meting 5: Longfunctietest................................................................................................................20

Meting 6: Lichaamsmeting...............................................................................................................21

Meting 7: Knijpkracht.......................................................................................................................24

Meting 8: Saturatie en hartslag........................................................................................................25

Meting 9: Functional Movement Screen (FMS)................................................................................26

Wat te doen bij afwijkende waarden?..............................................................................................28

Literatuurlijst........................................................................................................................................29

Bijlage 1. Enquête vrijwilligers..............................................................................................................31

Bijlage 2. Enquête: deelnemers parcours.............................................................................................33

Bijlage 3. Flyer deelnemers..................................................................................................................35

Bijlage 4. Blue-zone-health scorelijst....................................................................................................37

Blue-zone-health scorelijst...................................................................................................................38

Bijlage 5. Formulier huisarts.................................................................................................................40

75

Algemene informatie

KBO Brabant organiseert samen met Avans Hogeschool Breda en BlueZoneHealth het jaar thema “Blauwe Zones” voor 2018. Blauwe zones, ook wel Blue zones genoemd, zijn gebieden op de wereld waar mensen gemiddeld ouder worden door een bepaalde levensstijl aan te nemen. Er zijn negen kenmerken die invloed hebben op gezond ouder worden:

10. Natuurlijk bewegen: Het is van belang dat mensen zoveel mogelijk natuurlijk bewegen, dit houdt in dat mensen gaan wandelen, fietsen of in de tuin gaan werken.

11. Doel: Mensen uit de Blue Zones hebben een doel waar ze in de ochtend voor opstaan. In Okinawa wordt dit de ikigai genoemd. Een doel kan al heel simpel zijn, bijvoorbeeld ervoor zorgen dat je familie kan eten die dag.

12. Terugschakelen/ontstressen: Belangrijk is het om regelmatig te ontspannen. Langdurige stress is namelijk niet goed voor een mens. Mensen in de Blue Zones hebben op een dag een aantal momenten om even tot zichzelf te kunnen komen.

13. De 80 procent regel: Deze regel houdt in dat iemand zich maar voor 80 procent vol eet. In de regel ben je 20 minuten na de maaltijd voor 100 procent verzadigd. Dit noemt men in de Blue Zones Hara Hachibu.

14. Focus op plantaardig: In de Blue Zones eten mensen veel zelfgekweekte groenten. Mensen eten daarnaast ook veel bonen of noten en weinig vlees.

15. Wijn: De mensen in de Blue Zones drinken regelmatig wijn. Dit is dan een biologische wijn met weinig toevoegingen. Vaak drinken de mensen 1 tot 2 glazen biologische rode wijn, in het gezelschap van vrienden.

16. De juiste omgeving: In de Blue Zones kennen de mensen de omgeving goed. Er zijn goede familiebanden en vrienden zijn erg belangrijk. Vaak zijn mensen vrienden voor het leven.

17. Geloof: Heel veel mensen uit de Blue Zones zijn gelovig. Dit hoeft niet per se een godsdienst te zijn, maar kan ook gaan om spirituele activiteiten zoals meditatie.

18. Geliefden eerst: Familie komt in de Blue Zones op de eerste plaats. Mensen blijven altijd betrokken bij het gezin.

Om te kijken hoe mensen in Nederland leven wil de KBO een aantal activiteiten gaan organiseren om de gezondheid van ouderen in Nederland te meten. Het doel van het onderzoek is om mensen zich bewust te maken van hun gezondheid zodat ze daar hun levensstijl op kunnen aanpassen en zodat ze op langere termijn zelf de verantwoordelijkheid van hun gezondheid kunnen dragen.

De volgende testen zullen tijdens de testdag afgenomen worden, een uitgebreide beschrijving hiervan is verderop in dit bestand te vinden:

10. Bloeddruk11. Bloedglucose12. Cholesterolgehalte 13. Longfunctietest14. Lichaamsmeting15. Knijpkracht16. Saturatie en hartslag17. Functional movement screen (FMS)18. SF-3619. Een goed gesprek

76

Contactgegevens

KBO algemeen:

Bezoekadres Albert Luthulilaan 10 5231 HV 's-HertogenboschPostadres Postbus 3240 5203 DE 's-HertogenboschTelefoon 073-644 40 66E-mail info@kbo-brabant.nl

Marieke Pette, organisator vitaliteitsdagen

mpette@kbo-brabant.nl

77

Planning (voorbeeld)

Dagindeling

9.30 – 10.00: ontvangst, kennismaken, koffie, rondlopen, kijken of alles klaarstaat, uitdelen declaratieformulier, afspraken lunch

10.00 – 10.30: instructies voor de vrijwilligers

10.30 – 12.30: mogelijkheid om testen te doen (indelen in tijdslot, ieder kwartier 5 personen.)

12.30 – 13.30: lunch

13.30 – 14.00: installeren, spullen bijvullen, eventuele vragen

14.00 – 16.00: mogelijkheid om testen te doen (indelen in tijdslot, ieder kwartier 5 personen.)

16.00 – 16.30: afronden, evaluatie, enquête vrijwilligers afnemen (deze enquête is te vinden in bijlage 1)

Meting Geschatte benodigde tijdBloeddruk, Hartslag en saturatie 3 minLichaamsmeting 5 minGlucosemeting 5 minCholesterol 5 minFMS 10 minKnijpkracht 3 minLongfunctietest 3 minEnquête 5 min SF-36 10 minGoed gesprek 15 min

78

Benodigdheden per test

In onderstaande tekst zijn alle benodigdheden per test benoemd. Het is aan de vrijwilliger om te bepalen hoe hij of zij alles weg wil zetten, zolang deze benodigdheden maar binnen handbereik liggen.

Benodigdheden bloeddruk

- Bloeddrukmeter (handmatig of digitaal) - Indien handmatige bloeddrukmeter: stethoscoop - Vochtige doekjes voor schoonmaken- Evt. handalcohol

Benodigdheden glucose

- Glucosemeter - Strips - Veilige priknaaldjes - Alcoholdoekjes voor het ontsmetten van de huid - Kleine gaasjes - Vochtige doekjes voor het schoonmaken- Handschoenen (maat S/M/L) - Handalcohol

Benodigdheden cholesterol

- Cholesterolmeter - Strips - Veilige priknaaldjes - Alcoholdoekjes voor het ontsmetten van de huid - Kleine gaasjes - Vochtige doekjes voor het schoonmaken- Handschoenen (maat S/M/L)- Handalcohol

Benodigdheden longfunctie

- Neusklem- Threshold IMT - Vochtige doekjes om schoon te maken - Evt. handalcohol

Benodigdheden lichaamsmeting

- Weegschaal - Vochtige doekjes om schoon te maken- Evt. handalcohol

Benodigdheden knijpkracht

- Knijpkrachtmeter- Vochtige doekjes - Evt. handalcohol

79

Benodigdheden saturatie en hartslag

- Saturatiemeter- Vochtige doekjes om schoon te maken- Evt. handalcohol

Benodigdheden FMS- FMS systeem- Vochtige doekjes om eventueel schoon te maken - Evt. handalcohol

Benodigdheden SF-36- Uitgeprinte test- Pen- tafel en stoel

benodigdheden goedgesprek- vragenlijst goed gesprek- pen - tafel en stoel

80

Indeling vrijwilligers

Tijdens de voorbereiding van de vitaliteit dag kan er in dit hoofdstuk een indeling gemaakt worden van de vrijwilligers die op de dag aanwezig zullen zijn. Zo kunnen de vrijwilligers zichzelf al inleven op de test die zij af zullen nemen zodat ze op de dag zelf voldoende kennis hebben.Begroting

In dit hoofdstuk worden alle kosten genoteerd. Zo is het van te voren al duidelijk welke kosten de dag met zich meedraagt.

Benodigde materiaal

Hier wordt uitgegaan van 80 personen per dag. In het tijdsschema is terug te vinden dat er vier uur uitgetrokken wordt voor het afnemen van testjes, waarbij er elk kwartier vijf personen worden uitgenodigd. Dit komt uit op 80 personen per dag.

Materialen per dag

Wat AantalVochtige doekjes 800Glucose strips 100Cholesterol strips 100Pipetjes voor cholesterol 100Opzetstukjes longfunctietest 100Priknaalden 500Neusklem voor longfunctietest 6Plastic handschoenen (latex vrij) 5 dozen maat M, 2 dozen maat S, 2 dozen maat

LHandalcohol Pompflacon sterillium 500ml 5

Andere benodigdheden per dag

Wat AantalBloeddrukmeter 1Hartslag en saturatiemeter 1Weegschaal 2Glucosemeter 1Cholesterolmeter 1Knijpkrachtmeter 1FMS 2Longfunctietest 1Formulieren SF-36 100Formulieren goed gesprek 100Uitgeprinte formulieren 100Tafels 14

81

Stoelen 30Prullenbakken 2 Naaldencontainers (groot) 1pennen 100Eten en drinken voor vrijwilligers -

82

Wat houdt het begrip vitaliteit en gezond ouder worden in?

Uit een onderzoek van het RIVM (2011) telde Nederland in 2010 bijna 2.6 miljoen ouderen. Dit is bijna 16 procent van de bevolking wat op dat moment 65 jaar of ouder was. Van al deze 65-plussers is meer dan een kwart 80 jaar of ouder, wat vier procent van de bevolking is. De verwachting is dat er in 2050 meer dan 4.5 miljoen ouderen in Nederland zijn. Dit betekent dat dan 25 procent van de bevolking ouder is dan 65 jaar. Ook het aandeel ouderen van 80 jaar of ouder wordt hoger, dit wordt namelijk 25 tot 40 procent van de 65- plussers.

Vitaliteit staat letterlijk voor levenskracht. Er staan bij de term vitaliteit drie begrippen centraal: energie, motivatie en veerkracht. Bij energie gaat het erom dat iemand zich energiek voelt. Bij motivatie gaat het om het stellen van doelen in het leven en ook de moeite doen om deze daadwerkelijk te behalen. Veerkracht is de persoonlijke kracht om met de dagelijkse ups en down om te kunnen gaan. Een vitaal persoon heeft kracht, vermogen en wil om op een positieve manier het leven in te richten (hogeschool Leiden, z.d).

Volgens de Hogeschool Leiden (z.d.) zijn er een aantal bepalende factoren die bepalen hoe de vitaliteit is. De eerste belangrijke factor is de mate waarin iemand regie heeft over zijn of haar leven. Daarnaast spelen sport en beweging, voeding en slaapt en het werk en de omgeving een belangrijke factor. Als laatste is de mate van verbinding met de natuur van invloed op hoe vitaal een persoon is.

Gezond ouder worden betekent niet dat iemand niet ziek is. Andersom betekent dit dat ouderen die ziek zijn, niet per definitie beperkt hoeven te zijn in het dagelijks functioneren. De helft van de zelfstandig wonende Nederlandse ouderen leeft namelijk met één of meerdere chronische ziekten. Ondanks dat, voelt twee derde van de zelfstandig wonende ouderen geen fysieke beperkingen en meer dan de helft voelt zich gezond (RIVM, 2011).

Volgens Beard, Carvalho, Sumi, Officer en Thiyagarajan (2017) is momenteel één mondiale trend duidelijk zichtbaar: populaties worden ouder en dit heeft een effect op alle aspecten rondom de samenleving. Echter wordt gesteld dat ook al worden mensen ouder, het onduidelijk blijft of we ook gezond ouder worden. De chronologische leeftijd is een slechte indicator van hoe gezond een persoon is. De gezondheid van een individu hangt samen met wat deze persoon in het leven heeft meegemaakt. Zo stellen Venkatapuram, Ehni en Saxena (2017) dat er een zwak verband is tussen de leeftijd en fysieke en mentale achteruitgang. Andere aspecten uit iemands leven, zoals gedrag, genetica en sociale factoren hebben een grotere invloed op hoe mensen ouder worden en op hoe de kwaliteit van leven dan is. De Wereld Gezondheids Organisatie (2015, zoals beschreven in Beard, Carvalho, Sumi et al, 2017) biedt een beleid waarin de oudere generatie wordt meegenomen. Er wordt dan niet gekeken naar of er ziekten ontbreken, maar naar hoe mensen kunnen functioneren en wat voor de ouderen belangrijk is

83

Metingen

In de volgende hoofdstukken wordt uitgelegd wat de verschillende tests inhouden. Ook wordt er verteld wat de risico’s zijn per meting. Verder wordt er verteld hoe de tests uitgevoerd moeten worden door de vrijwilligers en wat de benodigdheden zijn per test. In Bijlage 3 is een flyer te vinden voor de deelnemers van het parcours, waarin kort de metingen worden uitgelegd. Daarnaast wordt uitleg gegeven over Blue Zones en vitaliteit. De uitkomsten van de metingen kunnen worden ingevuld in de scorelijsten welke te vinden zijn in bijlage 4.

Meting 1: Bloeddruk

De definitie van bloeddruk is: de kracht die door het bloed wordt uitgeoefend op de vaatwanden, als gevolg van de druk die de contractie van het hart teweegbrengt en van de elasticiteit van de vaatwanden. De bloeddruk bestaat uit een systolische druk (bovendruk) en een diastolische druk (onderdruk).

Systolische druk is de maximale bloeddruk die gemeten wordt. De diastolische druk is de minimale bloeddruk die gemeten wordt. De bloeddruk wordt als volgt genoteerd: bovendruk/onderdruk mmHg.

De ideale bloeddruk is 120/80 mmHg.

Risico’s bloeddruk

Er is sprake van hypertensie (te hoge bloeddruk) wanneer de bloeddruk hoger is dan 140/90 mmHg. Er is sprake van hypotensie (te lage bloeddruk) wanneer de bloeddruk lager is dan 90/60 mmHg.

Wanneer de bloeddruk gedurende langere tijd te hoog is, dan komen de slagaderwanden onder te veel druk te staan, waardoor de wanden nog minder soepel en elastisch worden. Dit verhoogd dan weer de bloeddruk, waardoor er een vicieuze cirkel ontstaat. Het risico op slagaderziekte wordt groter. Slagaderziekte kan leiden tot een hartinfarct of een beroerte (hartwijzer, z.d.)

Benodigdheden

- Bloeddrukmeter (handmatig of digitaal) - Indien handmatige bloeddrukmeter: stethoscoop - Vochtige doekjes voor schoonmaken

Hoe werkt de bloeddrukmeter?

De bloeddrukmeter meet de bloeddruk. Dit is een non-invasieve meting, waarbij een band om de arm van de persoon wordt geplaatst. Deze band moet twee centimeter boven de binnenkant van de ellenboog zitten. In de band van de bloeddrukmeter, is een pijl te zien. De band moet zo geplaatst worden dat de pijl aan de binnenkant van de arm zit.

Vervolgens kan of handmatig of geautomatiseerd de bloeddruk worden gemeten. De band wordt altijd iets verder opgepompt dan de werkelijke bloeddruk is in verband met het feit dat gedurende de meting lucht uit de band loopt. Er wordt altijd wat verder opgepompt, zodat goed gemeten kan worden wanneer de hartslag weer voelbaar is. De bovendruk wordt vastgesteld wanneer voor het eerst de bloeddruk weer hoorbaar (handmatig) is of voelbaar voor het apparaat, de onderdruk wordt vastgesteld wanneer er geen bloeddruk meer hoorbaar (handmatig) is of wanneer het apparaat geen bloeddruk meer voelt. Dit betekent dan dan de aderen volledig open staan en bloed goed door kan stromen. Wanneer er handmatig gemeten wordt, dan is het van belang dat er ook een stethoscoop aanwezig is om de bloeddruk te kunnen horen.

84

Waar op gelet moet worden

- Let erop dat er tijdens de meting niet gepraat wordt, dit kan de meting beïnvloeden. - De arm moet tijdens de meting ontspannen zijn.- Er mag niet gemeten worden aan de arm wanneer er sprake is van verlamming, okseltoilet,

wond of oedeem (vocht).

85

Meting 2: Bloedglucose

Het is van belang dat de bloedglucosewaarde gecontroleerd wordt, omdat er bij ouderen vaak diabetes mellitus type 2 ontstaat. Diabetes mellitus type 2 is een ziekte waarbij het lichaam niet goed op de insuline reageert, ook wel insulineresistentie, waardoor er een te hoge bloedglucosewaarde is en er dus teveel suiker in het bloed achterblijft. (diabetesverenigingnederland, 2018).

Risico’s diabetes mellitus

Mensen lopen het risico om een hypoglykemie of hyperglykemie te krijgen. Dit houdt respectievelijk in dat de bloedsuikerspiegel veel te laag of veel te hoog is.

Daarnaast kunnen er op de lange termijn problemen optreden. Met name aan de voeten, ogen en nieren kunnen problemen ontstaan.

Referentiewaarden

De bloedglucosemeter geeft bepaalde waarden. Deze moeten als volgt zijn:

Waarden wanneer nuchter geprikt is:

- Onder de 6.1 mmol/l – geen diabetes mellitus - Tussen de 6.1 en 6.9 mmol/l – voorstadium diabetes mellitus - Boven de 6.9 mmol/l – diabetes mellitus geconstateerd

Waarden niet nuchter geprikt:

- Onder de 7.8 mmol/l – geen diabetes mellitus - Tussen de 7.8 en 11.0 mmol/l – voorstadium van diabetes mellitus - Boven de 11.0 mmol/l – diabetes mellitus geconstateerd.

Benodigdheden

- Glucosemeter - Strips - Veilige priknaaldjes - Alcoholdoekjes voor het ontsmetten van de huid - Kleine gaasjes - Vochtige doekjes voor het schoonmaken- Handschoenen (S/M/L)

Hoe werkt de glucosemeter

De glucosemeter wordt gebruikt om de glucose te meten die aanwezig is in het bloed. Dit is een invasieve meting, waarbij bij de persoon een vingerprik wordt uitgevoerd. De vingerprik gebeurt aan de wijs-, middel-, of ringvinger. Voorafgaand aan het prikken wordt de vinger schoongemaakt met alcohol. Dit moet 30 seconden drogen. Er wordt schoongemaakt met alcohol, omdat er altijd voedingsresten op de vingers kunnen zitten, waardoor de meting wordt beïnvloedt. Er komt een druppel bloed, en deze wordt opgevangen op de strip. Deze strip stop je vervolgens in het apparaat en de glucosewaarde verschijnt op het scherm (diabetesvereninging Nederland, 2018). De waarde wordt altijd aangeduid als .. mmol/l.

86

Waar op gelet moet worden:

- Let erop dat de vingers met alcohol worden schoongemaakt en dat er 30 seconden gewacht wordt. Als er niet 30 seconden wordt gewacht, dan is de meting vaak niet betrouwbaar omdat de alcohol niet droog is.

- Maak de vinger schoon voordat je het apparaat gaat klaarmaken. - Ga niet in de vinger knijpen om bloed te verkrijgen. De vinger moet “gemolken” worden,

langs de gehele vinger wordt een kleine beetje druk gegeven met wrijving, maar je mag niet in de vinger top knijpen om bloed te verkrijgen, dit kan de meting beïnvloeden.

87

Meting 3: Cholesterolgehalte

Volgens de Hartstichting (z.d.) zijn er een aantal soorten cholesterol. Dit zijn LDL, HDL cholesterol of het triglyceridengehalte. Een verlaagd HDL met een verhoogd LDL en verhoogd triglyceriden is ongunstig voor het risico op hart- en vaatziekten. Een verhoogde waarde van het LDL cholesterol kan ervoor zorgen dat er slagaderziekten ontstaan. LDL zorgt ervoor dat cholesterol van de lever door het lichaam gaat, terwijl HDL ervoor zorgt dat het cholesterol terug naar de lever gaat om daar te worden afgebroken. Daarom is LDL het slechte cholesterol (hartwijzer, z.d.). Op de lange termijn is een te hoog cholesterolgehalte gevaarlijk.

Referentiewaarden

Totaal cholesterolgehalte: lager dan 5.0 mmol/l is wenselijk. Wanneer deze 8.0 mmol/l of hoger is dan is deze sterk verhoogd.

LDL (“slecht cholesterol”): waarde lager dan 2.5 mmol/l is wenselijk.

HDL (“goed cholesterol”): voor mannen hoger dan 1.0 mmol/l en voor vrouwen hoger dan 1.2 mmol/l (hartstichting, z.d.)

Triglyceriden: geen streefwaarden.

Benodigdheden

- Cholesterolmeter - Strips - Veilige priknaaldjes - Alcoholdoekjes voor het ontsmetten van de huid - Kleine gaasjes - Vochtige doekjes voor het schoonmaken- Handschoenen (S/M/L)

Hoe werkt de cholesterolmeter

De cholesterolmeter wordt gebruikt om het cholesterolgehalte in het bloed te meten. Dit is ook een invasieve meting, omdat ook voor deze test een vingerprik uitgevoerd moet worden. De vingerprik gebeurt aan de wijs-, middel-, of ringvinger. Voorafgaand aan het prikken wordt de vinger schoongemaakt met alcohol. Dit moet 30 seconden drogen. Er wordt schoongemaakt met alcohol, omdat er altijd voedingsresten op de vingers kunnen zitten, waardoor de meting wordt beïnvloedt. Wanneer er een druppel bloed is, wordt deze opgevangen middels een kleine pipet. Vervolgens wordt het bloed vanuit de pipet op de speciale strip gedruppeld. De waarde verschijnt vervolgens op het scherm.

Waar op gelet moet worden:

- Let erop dat de vingers met alcohol worden schoongemaakt en dat er 30 seconden gewacht wordt. Als er niet 30 seconden wordt gewacht, dan is de meting vaak niet betrouwbaar omdat de alcohol niet droog is.

- Maak de vinger schoon voordat je het apparaat gaat klaarmaken. - Ga niet in de vinger knijpen om bloed te verkrijgen. De vinger moet “gemolken” worden,

langs de gehele vinger wordt een kleine beetje druk gegeven met wrijving, maar je mag niet in de vinger top knijpen om bloed te verkrijgen, dit kan de meting beïnvloeden.

88

Meting 4: Longfunctietest

Een longfunctietest wordt gebruikt om vast te stellen of iemand astma of COPD heeft.

Astma: aandoening van de luchtwegen. De luchtwegen zijn regelmatig vernauwd. Er kan minder lucht doorheen en men wordt benauwd. Bij astma zijn de luchtwegen overgevoelig voor bepaalde prikkels, waardoor de spieren samentrekken en de wand van de luchtwegen ontstoken raakt (huisartsenpraktijk Smilde, z.d.).

COPD: aandoening van de luchtwegen. Bij COPD raken vooral de kleine vertakkingen van de luchtwegen beschadigd doordat er voortdurend ontstekingen zijn. De oorzaak van deze ziekte is vaak roken(huisartsenpraktijk Smilde, z.d.).

Het onderzoek is niet pijnlijk, belastend of onprettig (longforum advieslijn, 2012)

In de koffer wordt de longfunctie getest met de threshold meters. Er zijn twee versies, namelijk:

- Threshold PEP: de uitademing wordt getraind, door tegendruk bij het uitademen gaan de luchtwegen open en worden de spieren die bij het hoesten gebruikt worden sterker, schaal van 0-20 cm (trainjelongen, z.d.).

- Threshold IMT: traint de inademingsspieren. Dit zorgt voor een diepere en krachtigere ademhaling en vermindering van kortademigheid (trainjelongen, z.d.).

De weerstand van beide apparaten is gemakkelijk in te stellen en kan trapsgewijs worden verzwaard (trainjelongen, z.d.).

Hoe verloopt de meting

De Threshold moet opgedraaid worden tot de waarde die een persoon maximaal aan kan. De persoon heeft de neusklem op de neus en neemt het mondstuk in de mond. De persoon gaat (krachtig) in en uitademen.

Referentiewaarden

Geen duidelijke referentiewaarde. Waarde op de threshold meters is leidend.

Benodigdheden

- Neusklem- Threshold IMT - Vochtige doekjes om schoon te maken

Waar op gelet moet worden

- Gebruiken neusklem - Schoonmaken neusklem na elke meting- Schoonmaken threshold IMT meter

89

Meting 5: Lichaamsmeting

De weegschaal die in het parcours gebruikt wordt is een digitale weegschaal. Deze weegschaal kan verschillende zaken meten welke in onderstaande tekst worden uitgelegd.

De meting:

De meting is eenvoudig uit te voeren. De persoon gaat op de weegschaal staan, zonder schoenen, en pakt de hendel vast en houdt deze ongeveer op heuphoogte (armen zijn ontspannen naar beneden). Vervolgens doet de weegschaal de meting en verschijnen de resultaten.

De weegschaal moet wel ingesteld worden op de persoon die erop komt staan. Dit doe je door op SET te drukken wanneer de weegschaal uitstaat. Je doorloopt de verschillende onderdelen die ingevuld moeten worden. De getallen kunnen aangepast worden middels de pijltjes omhoog (om cijfers omhoog te laten gaan) en omlaag (om cijfers omlaag te laten gaan).

Achtergrond informatie resultaten:

Met de resultaten van de weegschaal kunnen een aantal zaken berekend worden.

Allereerst het BMI. BMI staat voor Body Mass Index (encyclo, 2018). Je BMI bereken je door je lengte te delen door je gewicht in het kwadraat (supersnelgezond, z.d.)

Je BMI is afhankelijk van je geslacht en je leeftijd.

In onderstaande tabel 1 zijn de waarden van het BMI te zien:

Tabel 1: waarden BMI (supersnelgezond, z.d.)

Vrouwen Mannen Resultaat <18.6 <20.0 Ondergewicht: te licht, te

mager, aankomen gewenst. 18.7 – 23.8 20.1 – 25.0 Gezond gewicht: normaal

gewicht. Richting bovengrens opletten

23.9 – 28.5 25.1 – 30.0 overgewicht: te hoog gewicht, raadzaam om te vermageren. Boven de 27 altijd afvallen!

28.6- 40.0 30.1 – 40.0 Vetzucht (ook wel obesitas of adipositas genoemd): gevaarlijk overgewicht met een verhoogd risico op ziekten

> 40 > 40 Extreme vetzucht: grote kans op ziekten

Naast het BMI kan ook het vetpercentage gemeten worden, het vet rondom je organen, de spiermassa, vochtpercentage, botmassa en je metabolische leeftijd, dus de leeftijd van lichaam, kan gemeten worden.

90

Vetpercentage: in onderstaande tabel 2 is te zien wat het vetpercentage naar gelang leeftijd en geslacht moet zijn om gezond te zijn.

Tabel 2: vetpercentage (Nijenhuisvitaliteitstraining, z.d.)

Vet rondom organen: ook wel viscerale vet. Een waarde tussen 1 en 12 wijst erop dat er een gezonde viscerale vetwaarde is. Een waarde tussen 13 en 59 betekent dat er een ongezonde vetwaarde is (gewichtsconsulent Amanda, 2018)

Spiermassa: vrouwen hebben normaal een spiermassa tussen de 34 en 44 procent. Mannen hebben normaliter een waarde tussen de 40 en 48 procent. Hoe meer iemand sport en beweegt, hoe meer spiermassa (leef.nl, 2017).

Vochtpercentage: voor vrouwen is het het gezondste wanneer deze waarde licht tussen 45 en 60 procent. Voor mannen is dit tussen de 50 en 65 procent. Met het ouder worden daalt het vochtpercentage tot ongeveer 50 procent met 75 jaar (gewichtsconsulent Amanda, 2018).

Botmassa: geeft de massa van botmineraal in het lichaam. Wanneer iemand beweegt en spierweefsel ontwikkelt, heeft iemand sterkere en gezondere botten. Onderstaande zijn de waarden voor mannen en vrouwen naar gelang gewicht (gezond en well afvallen, 2015):

Vrouwen

- Minder dan 50 kg: 1.95 kg botmassa- 50-75 kg: 2.4 kg botmassa - 75 kg en meer: 2.95 kg botmassa

Mannen

- Minder dan 65 kg: 2.66 kg botmassa- 65-96 kg: 3.29 kg botmassa - 95 kg en meer: 3.69 kg botmassa

Benodigdheden

- Weegschaal - Vochtige doekjes om schoon te maken

91

Waar op gelet moet worden

- Mensen mogen niet zwaarder zijn dan 150 kg - Mensen met een pacemaker mogen niet op de weegschaal - Bij elke persoon opnieuw de weegschaal instellen, anders is de meting niet correct. LET OP:

weegschaal moet hiervoor UIT staan.

92

Meting 6: Knijpkracht

De hoeveelheid kracht in de armen wordt gemeten. Dit is dan representatief voor de kracht die iemand in zijn gehele lichaam heeft. De handknijpkracht is gerelateerd aan de totale spierfunctie en de totale spiermassa in het lichaam. Zowel de spiermassa als de spierfunctie nemen af bij het ouder worden. Lage waardes van handknijpkracht correleren met verminderde mobiliteit, slechte functionele status, verhoogde kans op ziekten en een verhoogd risico op overlijden.

Om de test goed uit te voeren dient de knijper op nul te worden gezet. Vervolgens is het aan de proefpersoon om zo hard mogelijk te knijpen. De knijper geeft vervolgens een getal aan, dat is de knijpkracht van de proefpersoon.

Referentiewaarden

Onderstaande tabel 3 geeft de referentiewaarden weer voor de handknijpkracht volgens Webb (1989). Deze zijn opgesteld aan de hand van geslacht en leeftijd.

Tabel 3: referentiewaarden knijpkracht man en vrouw naar leeftijd

Benodigdheden

- Knijpkrachtmeter- Vochtige doekjes

Waar op gelet moet worden

- Tijdens de meting moet de persoon de arm naar beneden houden en zo hard mogelijk knijpen.

- Vergeet niet de meter na elke meting op nul te zetten. Indien dit niet gebeurt is de waarde niet betrouwbaar.

- Na de meting apparaat schoonmaken in verband met hygiëne.

93

Meting 7: Saturatie en hartslag

Wat is de saturatiemeter?

Deze meet het zuurstofgehalte in het bloed. Deze moet tussen de 95 en 100 procent zijn. Bij mensen met bijvoorbeeld COPD kan het zuurstofgehalte een stuk lager liggen, bijvoorbeeld rond de 90 procent. Kijk dan ook naar hoe iemand fysiek is, komt iemand benauwd over of niet etc?

Daarnaast laat de saturatiemeter gelijk de hartslag zien. Een ideale hartslag ligt tussen de 60 en 100 voor volwassenen en is regelmatig (hartstichting, z.d.).

Hoe werkt de saturatiemeter?

De saturatiemeter is eenvoudig in gebruik. De meter gaat automatisch aan wanneer je deze om de wijsvinger, middelvinger of ringvinger doet. Je plaats de saturatiemeter eenvoudig, doordat het ontworpen is als een knijper die je zo om je vinger kan plaatsen.

Benodigdheden

- Saturatiemeter- Vochtige doekjes om schoon te maken

Waar op gelet moet worden

- Bij voorkeur geen nagellak op de nagels, omdat dit ervoor kan zorgen dat de meting niet wordt uitgevoerd of dat deze onbetrouwbaar is. De nagellak verwijderen hoeft alleen wanneer de meting niet op andere plekken mogelijk is.

- De meting is vaak onbetrouwbaar wanneer iemand koude handen heeft, voel daarom altijd eerst of de persoon warme handen heeft.

Mocht er sprake zijn van een van bovenstaande, dan kan men ook de saturatie meten aan de oorlel of aan de grote teen.

94

Meting 8: Functional Movement Screen (FMS)

Dit is een fysieke meting die kijkt naar de stabiliteit, flexibiliteit en/of mobiliteit van de romp en extremiteiten. Deze meting bestaat uit een aantal onderdelen, waarop een deelnemer gescoord kan worden op drie, twee of een of niet uitgevoerd. Drie is de hoogste score, niet uitgevoerd staat voor een score van nul. Onderstaande testen zijn inbegrepen in de Functional Movement Screen (mens en gezondheid, z.d.).

- Deep squat (de diepe squat)o De oefening wordt uitgevoerd met een stok die breder wordt vastgepakt dan

schouderbreedte. De armen worden samen met de stok bovenhands uitgestrekt naar boven het hoofd. Dit is de begin positie. Vervolgens maakt de persoon een squat (een kniebuiging waarbij de onderrug vlak blijft) beweging en er wordt daarbij zoveel mogelijk bewogen. De hakken van de voeten blijven op de grond staan en het gezicht en de borst wijzen naar voren. De stok moet boven het hoofd blijven.

- Hurdle step (de horde step) o De oefening wordt gedaan met een stok in de nek. De horde is zo ingesteld dat deze

ter hoogte is van de knieschijf. De persoon moet één been over de horde plaatsen en met de hak de grond aanraken. Het andere been blijft dan gestrekt staan. De horde wordt drie keer genomen, zowel links als rechts.

- Inline lunge (lunge in één lijn)o De oefening wordt gedaan met de stok achter de rug, deze is dan verticaal. De stok

wordt zo vastgehouden dat een hand boven zit en de andere onder aan de stok. Vervolgens wordt de achterste voet in één lijn geplaatst met de voorste voet. De beweging wordt drie keer gedaan, zowel links als rechts.

- Shoulder mobility (schouder mobiliteit) o De oefening wordt gedaan met twee vuisten, waarbij in elke vuist de duim aan de

binnenkant zit. De persoon wordt gevraagd om de hand op de rug te leggen, onder het schouderblad langs. De afstand tussen beide vuisten wordt dan gemeten. De test wordt drie keer gedaan, zowel links als rechts.

- Active straight-leg raise (actief gestrekt been opheffen)o De persoon ligt plat op de grond. De oefening houdt in dat de persoon de voet naar

zich toehaalt en de knie gestrekt houdt. Het andere been moet plat op de grond blijven liggen. De afstand van de binnenkant van de enkel tot aan de grond wordt gemeten. De test wordt drie keer gedaan, zowel links als rechts.

- Trunk stability pushup (romp stabiliteit push up) o De persoon ligt plat op de grond met de armen boven de schouders (schouders

ongeveer in 90-100 graden) en de knieën zijn gestrekt. De persoon wordt gevraagd op in één beweging omhoog te komen tot een stabiele push up. De wervelkolom gaat niet hol in de lage rug. Wanneer deze positie niet mogelijk is, dan handen naast de schouders en oefening herhalen. De test wordt drie keer uitgevoerd.

- Rotary stability (draai stabiliteit)o De persoon steunt op de rechter knie en op de rechterhand aan dezelfde zijde van

het lichaam. De hoeken van de heup, knie en schouder bevinden zich in een hoek van 90 graden. De persoon brengt de linker arm naar voren en het linker been naar achteren. De arm en het been moeten in een lijn blijven. Daarna worden de linker arm en het linkerbeen naar elkaar toegebracht. De elleboog en de knie moeten elkaar aanraken. De oefening wordt drie keer uitgevoerd, zowel links als rechts.

95

Scores:

Hoe meer punten er gehaald worden hoe beter de oefening wordt uitgevoerd en hoe minder zwakke schakels je naar alle waarschijnlijkheid zal tegen komen in het bewegingsapparaat (romp, benen en armen).

3 punten:De proefpersoon kan de beweging zonder compensaties uitvoeren.

2 punten:De proefpersoon kan de beweging wel uitvoeren, maar heeft compensatie nodig.

1 punt:De proefpersoon kan de beweging niet goed uitvoeren of kan de positie al niet aannemen.

0 Punten:Je verdient 0 punten wanneer de test niet uit te voeren is als gevolg van pijn.

Benodigdheden- FMS systeem- Vochtige doekjes om eventueel schoon te maken

96

Meting 9: SF-36

Dit is een vragenlijst waarin mensen gevraagd wordt in hoeverre iemand beperkingen ervaart in het dagelijks leven en met de alledaagse handelingen en natuurlijk ook hoe iemand de gezondheid ervaart (Huijsmans, persoonlijke communicatie 19 september 2018). De vragenlijst is te vinden in bijlage 3.

Meting 10: het goede gesprek

Aan het einde van alle tests is er ruimte voor een ‘goed gesprek’. Dit gesprek gaat alle negen onderwerpen met betrekking tot blue zones langs. Het gesprek duurt maximaal 20 minuten.De onderwerpen die besproken worden zijn:

1. Hoeveel bewegen mensen op een dag?1. Het gaat hier met name om de natuurlijke beweging, zoals fietsen, lopen of in

de tuin werken.2. Heeft iemand een doel waar ze elke ochtend voor opstaan?

1. In de Blue Zones hebben mensen elke dag een doel waar ze voor opstaan. Dit noemen ze een ‘ikigai’. Dit kan van alles zijn, bijvoorbeeld dat ze eten voor de familie kunnen maken.

3. Nemen mensen de tijd om te ontstressen?1. Nemen mensen de tijd om te ontspannen?

4. Eet iemand plantaardig?1. Eten mensen voldoende verse groenten, bonen, noten etc.

5. Eet iemand zich telkens helemaal vol of laat deze nog ruimte over?1. Eet iemand zich helemaal vol of laat iemand ruimte over? In de Blue Zones

hanteert men de 80 procent regel, waarbij ze zich dus niet helemaal vol eten.6. Hoe is het gesteld met de alcohol consumptie?

1. Mensen in de Blue Zones drinken bijna dagelijks biologische rode wijn samen met vrienden.

7. Hoe zijn de familie- en vriendenbanden?1. In de Blue Zones zijn mensen vaak vrienden voor het leven en houden

mensen veel contact.8. Hebben mensen een geloof?

1. Men leeft vaak een bepaald geloof na, dit hoeft niet altijd religieus te zijn, maar kan bijvoorbeeld ook betrekking hebben op dagelijks mediteren.

9. Hoe is de betrokkenheid bij het gezin?1. Oudere mensen blijven vaak erg betrokken bij het gezin in de Blue Zones en

hebben ook elke dag hun eigen taken.

97

Wat te doen bij afwijkende waarden?

Het kan zijn dat uit de meting blijkt dat de waarden afwijkend zijn van de referentiewaarden. Het is dan van belang dat er adequaat op deze uitkomsten wordt gereageerd.

Zorg ervoor dat de deelnemer niet in paniek raakt van de afwijkende waarde. Door een heleboel omstandigheden kan een waarde afwijkend zijn. Leg dit aan de deelnemer uit. Zo kan het zijn dat iemand een verhoogde glucosewaarde heeft doordat hij of zij net iets met veel suikers heeft gegeten. De bloeddruk kan ook wat hoger zijn door de spanning.

Wat je als vrijwilliger kan doen is een formulier meegeven met de afwijkende waarde van een test, zodat de deelnemer deze eventueel mee kan nemen naar de huisarts.

Het formulier is te vinden in bijlage 5.

Toelichting formulier:

In het formulier staat één stippellijn en een tabel. Deze dient door de vrijwilliger ingevuld te worden.

Op de stippellijn dient de datum van die dag opgeschreven te worden.

Het formulier kan gebruikt worden voor alle metingen. De afwijkende meting kan worden aangekruist en de afwijkende waarde kan er achter worden geschreven door de vrijwilliger.

98

Literatuurlijst

Buettner, D. (2009). Het geheim van een langer leven. Geraadpleegd op 11 september 2018 van https://books.google.nl/books?hl=nl&lr=&id=V6aBsvOrDG0C&oi=fnd&pg=PT15&ots=roxQGyt9_4&sig=Lygy_tBsEnnOcfxhxvm3oTA-MmE&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false

BlueZones (2018). Loma Linda, California. Geraadpleegd op 26 september 2018, van https://www.bluezones.com/exploration/loma-linda-california/

Blue Zones (2018). Nicoya, Costa Rica. Geraadpleegd op 26 septemeber 2018, van https://www.bluezones.com/exploration/nicoya-costa-rica/

Blue Zones (2018). Sardinië, Italy. Geraadpleegd op 26 septemeber 2018, van https://www.bluezones.com/exploration/sardinia-italy/

Blue Zones (2018). Ikaria, Greece. Geraadpleegd op 26 septemeber 2018, van https://www.bluezones.com/exploration/ikaria-greece/

Blue Zones (2018). Okinawa, Japan. Geraadpleegd op 26 septemeber 2018, van https://www.bluezones.com/exploration/okinawa-japan/

C San Bernardino County, C., & Linda, L. (2016). Wat zijn de blue zones? Geraadpleegd op 11 september 2018 van https://scholar.google.nl/scholar?lr=lang_nl&q=blue+zones&hl=nl&as_sdt=0,5

Diabetesvereniging Nederland (2018). Complicaties van Diabetes. Geraadpleegd op 17 oktober 2018, van https://www.diabetesfonds.nl/over-diabetes/complicaties-van-diabetes

Diabetesvereniging Nederland (2018). Diabetes type 2. Geraadpleegd op 4 oktober 2018, van https://www.dvn.nl/Wat-is-diabetes/Type-2

Diabetesvereniging Nederland (2018). Kwaliteit en keuzevrijheid glucosemeters. Geraadpleegd op 26 september 2018, van https://www.dvn.nl/nieuws/glucosemeters

Doninck, L. (2018) de 9 sleutels tot een lang en gelukkig leven volgens The Blue Zones. Document minor Active Ageing, Breda: Avans Hogeschool

Van Gennep, M. (2018) veroudering: een kwestie van evenwicht. College minor Active Ageing. Breda: Avans Hogeschool.

Gewichtsconsulent Amanda (2018). Waardetabel. Geraadpleegd op 17 oktober 2018, van https://gezond-gewicht.info/werkwijze/waardentabellen/waardentabel/

Gezond en well afvallen (2015). Normaalwaarden. Geraadpleegd op 17 oktober 2018, van http://gezondenwellafvallen.nl/wp/normaalwaarden/

Hartstichting (z.d.) Bloeddrukwaarden. Geraadpleegd op 26 september 2018, van https://www.hartstichting.nl/risicofactoren/gids-bloeddruk/bloeddrukwaarden?tab=1

Hartstichting (z.d.) Cholesterolwaarden. Geraadpleegd op 26 september 2018, van https://www.hartstichting.nl/risicofactoren/gids-cholesterol/cholesterolwaarden?tab=1

Hartstichting (z.d.) Normale hartslag. Geraadpleegd op 26 september 2018, van https://www.hartstichting.nl/hart-en-vaatziekten/hartritmestoornissen/gids-hartritme/normale-hartslag?tab=1

Hartstichting (2018). Risico’s en gevolgen. Geraadpleegd op 17 oktober 2018, van https://www.hartstichting.nl/risicofactoren/gids-cholesterol/risico-s-en-gevolgen?tab=2

Hartwijzer (z.d.) Hoge bloeddruk. Geraadpleegd op 4 oktober 2018, van https://www.hartwijzer.nl/hoge-bloeddruk

Hartwijzer (z.d.) LDL-cholesterol. Geraadpleegd op 4 oktober 2018, van https://www.hartwijzer.nl/ldl-cholesterol

99

Hogeschool Leiden (z.d.) Wat is vitaliteit? Geraadpleegd op 25 oktober 2018, van https://www.hsleiden.nl/centrum-voor-vitaliteit/wat-is-vitaliteit/index

KBO-Brabant. (2018). Geraadpleegd op 11 september 2018 van https://www.kbo-brabant.nl/Leef.nl (2017). Weegschalen en vetmeters. Geraadpleegd op 17 oktober 2018, van

https://www.leef.nl/kennisbank/weegschalen-en-vetmeters/ Labuitslag (2018) Vitamine D. Geraadpleegd op 6 november 2018, van

https://labuitslag.nl/vitamines/vitamine-d/Mens en gezondheid (2018). Functional Movement Screen - Op zoek naar de zwakke

schakels. Geraadpleegd op 17 oktober 2018, van https://mens-en-gezondheid.infonu.nl/aandoeningen/79659-functional-movement-screen-op-zoek-naar-de-zwakke-schakels.html

Nijenhuis vitaliteitstraining (z.d.). normaalwaarden vitaliteitstests. Geraadpleegd op 17 oktober 2018, van http://www.vitaliteitstraining.nl/paginas/Normaalwaarden.pdf

Nutritional assessment platform (z.d.). handknijpkracht. Geraadpleegd op 17 oktober 2018, van https://nutritionalassessment.nl/handknijpkracht/

Persoonlijke gezondheidscheck (z.d.) Wat wordt er gemeten? Geraadpleegd op 4 oktober 2018, van https://www.persoonlijkegezondheidscheck.nl/wat-wordt-er-gemeten/

Prodiag (z.d.) Hoe werkt de Vitamine D test. Geraadpleegd op 6 november 2018, van https://www.prodiag.nl/nl/test-je-vitamine-d/hoe-werkt-de-vitamine-d-test/

Supersnelgezond (z.d.) bmi berekenen en je vetpercentage bepalen. Geraadpleegd op 2 oktober 2010, van https://supersnelgezond.nl/bmi-berekenen/

Trainjelongen (z.d.) Threshold IMT/PEP. Geraadpleegd op 6 november 2018, van https://www.trainjelongen.nl/medisch/threshold-imt---pep/

Voedingscentrum (z.d.) Vitamine D. Geraadpleegd op 6 november 2018, van https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/vitamine-d.aspx

Webb (1989). Minimaal acceptabele knijpkrachtwaarden preoperatief per leeftijd en geslacht op 85% van de normaalwaarde. Geraadpleegd op 25 oktober 2018, van https://www.corpusmentis.nl/artikelen_projecten_online/Benchmark_Handknijpkracht_volgens_Webb.pdf

100

Bijlage 1. Flyer deelnemers

U heeft nu het gehele traject doorlopen. Deze flyer geeft uitleg over wat de Blue Zones zijn, wat vitaliteit en gezond ouder worden inhoudt en ook geeft het nog een korte uitleg over de verschillende tests die in het traject aan bod kwamen.

Wat zijn de Blue Zones?

Blue Zones zijn vijf plaatsen op de wereld waar mensen gemiddeld ouder worden dan normaal en waar ze ook langer gezond blijven dan elders op de wereld. Deze vijf plaatsen zijn: Loma Lida (een community in Californië), Nicoya in Costa Rica, Sardinië, Ikaria in Griekenland en Okinawa in Japan. Wanneer men gaat kijken naar welke factoren een rol spelen in het ouder worden en langer gezond blijven, dan zijn er negen factoren die opvallen. Deze factoren worden kort uitgelegd:

10. Natuurlijk bewegen: mensen in Blue Zones bewegen zoveel mogelijk natuurlijk, dit houdt in dat mensen gaan wandelen, fietsen of in de tuin werken.

11. Doel: in de Blue Zones hebben mensen in de ochtend een doel om voor op te staan. Dit noemt men een ‘ikigai’.

12. Terugschakelen/ontstressen: het is belangrijk om regelmatig te ontspannen. Mensen in de Blue Zones pakken regelmatig een momentje voor zichzelf.

13. De 80 procent regel: je eet je maar voor 80 procent vol. Na 20 minuten ben je voor 100 procent verzadigd. In de Blue Zones stuurt men dit Hara Hachibu.

14. Focus op plantaardig: mensen in de Blue Zones eten veel zelfgekweekte groenten. 15. Wijn: In de Blue Zones drinkt men regelmatig een glas biologische rode wijn zonder

toevoegingen, vaak in gezelschap van vrienden. 16. De juiste omgeving: goede vriendschappen zijn erg belangrijk. Mensen zijn vaak vrienden

voor het leven. 17. Geloof: mensen in de Blue Zones hebben vaak een geloof. Dit hoeft niet perse een

godsdienst te zijn. 18. Geliefden eerst: in de Blue Zones komt familie op de eerste plaats. Familieleden blijven altijd

betrokken bij het gezin.

Wat is vitaliteit en gezond ouder worden?

Vitaliteit staat letterlijk voor levenskracht. Bij vitaliteit staan drie begrippen centraal: energie, motivatie en veerkracht. Gezond ouder worden houdt niet perse in dat iemand niet ziek is. Andersom betekent dat dat ouderen die zijn zien, niet per definitie beperkt hoeven te zijn in het dagelijks functioneren. De helft van de zelfstandig Nederlandse ouderen leeft namelijk met één of meerdere chronische ziekten. Ondanks dat voelt twee derde van de zelfstandig wonende ouderen geen fysieke beperkingen en meer dan de helft voelt zich gezond.

Metingen

Bloeddruk

De ideale bloeddruk is 120/80 mmHg. Wanneer er langere tijd sprake is van een verhoogde bloeddruk komende de slagaderen onder hoge druk te staan en worden de wanden minder elastisch en soepel. De verhoogd de kans op slagaderziekten.

101

Bloedglucose

De ideale bloedglucose waarde ligt tussen de 4 en 8 mmol/L. Wanneer deze te hoog is, kan er sprake zijn van diabetes mellitus. Wanneer diabetes mellitus op latere leeftijd ontstaat, is er sprake van type 2. De grootste risico’s van diabetes zijn een veel te hoge of veel te lage bloedglucose. Daarnaast kunnen er allerlei complicaties ontstaan na een langere tijd.

Cholesterol

De waarde voor het totale cholesterol gehalte dient lager te zijn dan 5.0 mmol/l. Wanneer het cholesterolgehalte lange tijd te hoog is, ontstaan er ophopingen in de aders, waardoor het risico op op hart- en vaatziekten wordt vergroot.

Vitamine D

Vitamine D is een belangrijke vitamine voor sterke botten en tanden. Vitamine D stimuleert ook de aanmaak van afweercellen en zorgt ervoor dat je minder vatbaar bent voor infecties. De normaalwaarde voor vitamine D is 25 – 100 mmol/l. Wanneer de waarde te laag is, kan er botontkalking, osteoporose en/of spierzwakte ontstaan.

Longfunctietest

Een longfunctietest wordt gebruikt om vast te stellen of iemand astma of COPD heeft. Astma is een aandoening aan de luchtwegen, waarbij de luchtwegen regelmatig zijn vernauwd. COPD is een aandoening van de luchtwegen. Bij COPD raken vooral de kleine vertakkingen beschadigd door voortdurende ontstekingen. De oorzaak van deze ziekte is vaan roken.

Lichaamsmeting

De lichaamsmeting wordt uitgevoerd middels een weegschaal en deze weegschaal kan verschillende zaken meten. Al deze zaken te samen geven een inzicht in wat de metabolische leeftijd (de eigenlijke leeftijd in plaats van de kalender leeftijd) is het van lichaam. De weegschaal meet het gewicht, vochtpercentage, spiermassa, BMI, botmassa en vet rondom de organen.

Knijpkracht

De knijpkracht meter geeft inzicht in de hoeveelheid kracht die in de armen wordt gemeten. De waarde die hieruit komt, is dan representatief voor de kracht die het gehele lichaam heeft. Zowel de spiermassa als de spierfunctie nemen af bij het ouder worden. Lage waardes van de handknijpkracht hebben verbinding met verminderde mobiliteit, slechte functionele status, een verhoogde kans op ziekten en een verhoogd risico op overlijden.

Saturatie en hartslag

De saturatie staat voor het zuurstof gehalte in het bloed. Deze moet tussen de 95 en 100 procent zijn. De hartslag wordt ook weergegeven op de saturatiemeter. Deze moet tussen de 60 en 100 slagen per minuut liggen en moet ook regulair zijn.

Functional Movement Screen (FMS)

De Functional Movement Screen is een fysieke meting die kijkt naar stabiliteit, flexibiliteit en/of mobiliteit van de romp en de extremiteiten. De meting bestaat uit een aantal onderdelen, waarop je gescoord kan worden op 3, 2, 1 of niet uitgevoerd. 3 is de hoogste score, niet uitgevoerd de laagste.

102

Bijlage 2. Blue-zone-health scorelijst

Hieronder staat de scorelijst voor de metingen weergeven. Het is de bedoeling dat de deelnemers deze lijst meenemen naar de testen en laten invullen door de vrijwilligers die de testen afnemen.

Blue-zone-health scorelijst

KnijpkrachtInstelling Rechterarm: Linkerarm:

Gemiddeld:

Saturatie en hartslagZuurstof in het bloed Hartslag

BloeddrukOnderdruk: Bovendruk:

Lichaamsmeting Leeftijd: Lengte:Gewicht: Vetpercentage:Spiermassa: Vochtpercentage:Metabolische leeftijd: Botmassa:BMI:

Cholesterol, glucose en vitamine DCholesterolwaardeGlucosewaardeVitamine D gehalte

Functional movement screen (FMS)Oefening: Score links/ rechts Totaal score Deep squatHurdle step linksHurde step rechtsInline lunge linksInline lunge rechtsShoulder mobility linksShoulder mobility rechtsLeg raise linksLeg raise rechts

103

PushupRotary stability

Longfunctietest Score:

Bijlage 3: Scorelijst SF-36

104

105

106

107

108

Bijlage 4. Formulier huisarts

Beste huisarts,

Op ………………………………………… tijdens de vitaliteit dagen heeft dhr/mw deelgenomen

aan het vitaliteitsparcours wat is opgesteld door de KBO- Brabant en Avans Hogeschool.

Bij de aangekruiste test(s) is/zijn afwijkende waarden gevonden.

Meting. Afwijkend. Waarde BloeddrukCholesterolBloedglucose Vitamine DLongfunctieLichaamsmeting Knijpkracht meten Saturatie en hartslag Functional movement screen

Wij adviseerde de deelnemer bij u langs te komen.

Indien u ons wilt contacteren zijn wij bereikbaar via onderstaand mailadres en telefoonnummer:

mpette@kbo-brabant.nl/ 073 644 4066

Met vriendelijke groet,

KBO- Brabant , Avans Hogeschool

109