Watersport aan het waterfrontReisverslag VS en CanadaRob Vrolijks, mei 2010

Cities

Het bestuurscentrum van de VS is open en groots, met parken, musea en vooral memorials, voor iedere president van betekenis wel één. Georgetown is als klassieke en hippe wijk the place to be, met een nieuwe haven als eyecatcher. Harbourfront SE kent een ontwikkelings-plan gericht op woningbouw aan het water.

Het Harbourfront Toronto vormt de brede strook tussen stad en haven en strekt zich uit over bijna een kilometer. Deze voor-malige industrie en havenzone bestaat nu vooral uit appartementen en kantoren. Voor de openbare ruimte wordt een hoge kwaliteitsstandaard gecombineerd met een grote capaciteit voor bezoekers.

Washington DC Toronto

New York City ontdekte de laatste jaren haar waterkant als een nieuwe kwaliteit. In een stad die zo’n hoge bebouwingsdichtheid kent is het water bij uitstek de plek voor ruimte, licht en vrije tijd. Het mooiste zicht op Manhattan is er vanaf het water. De bruggen zijn beeldbepalend en benadrukken het eilandgevoel.

New York City

Cities

Deze stad in het binnenland is rijk door olie en banken en bang voor water vanuit de bergen. De rivier wordt nu herontdekt als kwalitatieve openbare ruimte, maar wordt met parken en stuwen op veilige afstand gehouden. Het centrum trekt door het toevoegen van nieuwe open-bare ruimte wel steeds meer richting de rivieroever.

De sjieke wat Engelse stad op Vancouver Island kent een historisch centrum rond de haven. Het Empress hotel en de High Tea beheersen de toeristische gidsjes, maar de haven en ‘floating communities’ geven de stad een eigen gezicht.

Calgary Victoria

De stad is omgeven door rivieren, zeearmen en vooral door havens. Overal zijn watersportvoorzieningen aangelegd, in combinatie met ap-partementenontwikkeling. De relatief jonge stad leeft sterk naar het water gericht, waarbij water en kade opti-maal samengaan.

Vancouver

Development

In New York wordt met name de East Riverside opnieuw ingericht. Een brede mix van functies moet hier de rode draad langs de rivier worden. Een bereikbare en bruikbare boardwalk is de belangrijkste basis.

In Calgary worden plannen gemaakt rond de Bow en Elbow River. De stad ligt op de samenvloeiing maar maakt weinig gebruik van de waterkant. De rivieren kennen grote waterstandsverschillen door smeltwater. Dit vraagt om robuuste kade-inrichting

New York City Calgary

Toronto werkt aan haar havenfront door het verlengen van de lengteme-ters kade, het sluitend maken van de wandelroute langs het water en het creëren van veel openbare ruimte en verblijfsplekken. Kenmerk bij het ontwerp is de moderne architectuur van de openbare ruimte.

Toronto

Development

Washington werkt aan een betere benut-ting van de rivier als doorlopend lint van kwaliteit in de stad. Inrichting van kades met kleine havens is essentieel. De plan-nen zijn sterk vertraagd door verschil van inzicht over de ambitie in combinatie met de middelen.

Washington

De eerste schets van Granville Island uit jaren ‘70 toont de contouren van de hergeboorte van een industrie-eiland tot “people’s place”.

Vancouver

Waterfront & LivingDe steden verschillen onderling in omvang, aard en inrichting van het waterfront. Ze zijn echter allemaal relatief jong, hoog en druk. De historie van de waterkant komt ook vaak overeen. Land gewon-nen op het water, ontwikkeld als havengebied met industrie, ver-laten door de grote industrie en teruggegeven aan de bevolking in de vorm van openbare ruimte. Deze dure grond is overal verzilverd door de hoogte in te gaan, met transparante woontorens in ‘glass & steel’.

Sport

Als in een stad op een compacte ruimte zo veel wensen wonen, dan is vrijkomende ruimte al snel geclaimd door de inwoners. Als die inwoners ook nog fit willen blijven, hebben we de belangrijkste activiteit aan de waterkant van Noord-Amerikaanse steden wel te pakken: SPORT. De aange-legde en ononderbroken boardwalks en riverside walks worden intensief gebruikt door joggers, snelwandelaars, skaters en fietsers.

Tweede rang, iets verder van het water, is voor sportvelden en honden. Pas daarna begint de bebouwing.

Deze ontwikkeling kent ook een keerzijde.De bewoners zijn te lang verstoken ge-weest van het water. Nu hebben zij ‘recht’ op deze publieke ruimte. Iedere vorm van commercieel gebruik, voor terrassen,horeca of watersport levert direct dis-cussie op.

Noord-Amerikaanse Steden

Wonen aan boord

In Noord-Amerika komt de combinatie van drijvend wonen en jachthavens regelmatig voor. De Amerikaanse pleziervloot leent zich ook goed voor bewoning, doordat Houseboats vaak meer gericht zijn op verblijfskwaliteit binnen en buiten dan op vaarkwaliteit. Hierdoor is er meer en praktische ruimte beschikbaar, met een ‘tuin’ op het bovenste dek.

Maar ook echte woningen, die niet kunnen varen, drijven in de havens. Soms in speci-

fieke ‘floating communities’, soms gewoon midden tussen de ligplaatsen in. Maar in alle gevallen laagdrempelig en eenvoudig. Het huisje wordt net als een boot met lijnen aan de steiger geknoopt. In veel gevallen is er een flexibele aansluiting op nutsvoorzieningen. De lage drempel om te wonen aan boord vormt de basis voor een losse en gemoedelijke, beetje alternatieve atmosfeer. Het liggeld voor een huis is in een jachthaven ongeveer twee keer zo hoog als voor een boot.

Boot of woning?De verschillen verwateren...

Marina’s

In Nederland kennen we de boothuizen, voornamelijk gekoppeld aan woningen in Friesland. Andere overdekte ligplaatsen in havens komen nog maar zeer beperkt voor. Met name in Vancouver kennen de havens vaak overdekte gedeelten. De drijvende ‘sheds’ bieden voldoende invaar-hoogte en liggen net als de schepen aan

de steigers gekoppeld. De beeldkwaliteit neemt er niet bepaald door toe. De prijs valt mee, ca 35% duurder dan een gewone ligplaats in de openlucht.

Overdekte havens

Wie Amerikaanse watersporttijd-schriften leest krijgt de indruk dat in Noord-Amerika vooral jachten van langer dan 25 meter worden verkocht. Dat is natuurlijk niet waar, hoewel het aantal naar verhouding een stuk groter is dan in Europa. De havens zijn daar inmiddels op inge-richt; niet door een strikte scheiding van superjachten en gewone boten, maar juist door de mix. Dit soort schepen heeft zelden een permanen-te ligplaats maar zwerft over de wereld. De havens krijgen door dit drijvend grootkapitaal tijdelijk extra kijkwaarde en de crew woont aan boord, wachtend tot het baasje weer eens tijd heeft….’

Superjachten

Marina’s

In Noord-Amerika bestaan yachtclubs en commerciële jachthavens naast elkaar. In de steden zijn het met name commerciële jachthavens. De tarieven voor ligplaatsen liggen in de steden zo’n 50% hoger dan het gemiddeld jachthaventarief in Neder-land. Echte binnenstadshavens zoals in Vancouver, Toronto en Victoria kennen een

hoger tarief voor commerciële gebruikers, zoals rondvaartboten, verhuur, charter, walvistochten en allerlei vormen van toe-ristisch gebruik. Dat geeft de havens een ander karakter, met openbaar toeganke-lijke steigers en grote variatie aan boten en gebruikers.

Commerciële havens

Soms is de boot vooral de thuisbasis, de drijvende buitentuin in de haven. Opvallend in met name Canada is dat de havens vaak ook ruimte bieden op de steiger om te zitten, spullen op te bergen en natuurlijk (en vooral) om te barbecueën.

Verblijf op de steiger

Vervoer

Regelgeving en veiligheid is per staat verschillend georganiseerd, maar altijd een belangrijk onderwerp. Een boottochtje begint met een korte veiligheidsuitleg, zodat iedereen weet waar de zwemvesten liggen. Ook de steigers, aanlandpunten en wachtplaatsen zijn vooral gericht op veilig facilitair vervoer. De overtocht vormt nau-welijks onderdeel van de beleving, maar wordt door velen toch zo ervaren.

De ferry naar Staten Island in New York is een gratis topattractie met uitzicht op Manhatten en de vaartocht van Toronto naar Center Island biedt het mooiste uitzicht op de stad. Personeelseisen en inrichtingseisen maakt vervoer over water tot een weinig commercieel product.

Vervoer

Zoveel anders is de integratie van vervoer over water in de stad Vancouver. Meerdere bedrijven varen via talrijke routes door de stad van punt naar punt. De bootjes zijn simpel, tarieven betaalbaar en bemanning vriendelijk en multifunctioneel. Zij zijn gastheer, kapitein, instaphulp, kassier en gids tegelijk. Frequentie is het toverwoord. Van vroeg in de ochtend tot na tien uur ’s avonds varen de bootjes af en aan. Het eiland en de overkant worden zo een at-tractie die start bij het vervoer.

Ook New York zet schoorvoetend in op vervoer over water. De komst van Ikea in Brooklyn was met haar decentrale ligging niet echt handig. Ikea kreeg de licentie om een ferry te starten, die op vertoon van een kassabon van Ikea gratis is.

VervoerHarbour Planes

In Vancouver en Victoria is het watervliegtuig een alledaags vervoer-middel. Midden in de steden liggen havens met steigers, waar in plaats van boten vliegtuigen liggen. Die brengen je voor € 75 naar meerdere bestemmingen op veertig vliegminuten. In Victoria zijn er zomers 20 vliegbewegingen per uur. Midden in de stad, vanuit de haven en tussen de schepen, naar andere centrale bestemmingen (stad, luchthaven etc.).

Markten

Oude fabrieken en hallen in havengebie-den krijgen een nieuw leven als bedrijfs-verzamelplaats. Niet het hergebruik door één bedrijf, maar het samenbrengen van vele kleintjes vormt de kern van het succes. Verse etenswaren, ambachtelijke chocolade, handgemaakte sieraden, kunst en maatwerk meubels vormen samen de basis voor het succes. In Toronto en Victoria werd zo een brouwerijcomplex net buiten de binnenstad een bestemming op zichzelf.

De soort ondernemers die hier neerstrij-ken voegen met hun liefde voor de plek en het product iets toe aan het winkelketen-aanbod.

Markt & Winkelcentra

Markten

Vis wordt gevangen aan boord van schepen. Niets is dus verser dan de vis kopen van dezelfde schepen. Vancouver en Richmond bieden die mogelijkheid, met een drijvende vismarkt. De schepen die daar afmeren zijn steeds anders, de vangst die zij bij zich hebben ook. Met kartonnen platen prijzen zij de verse waar van de dag aan (levende scampi’s…). De attractiewaarde, drukte en versheid zijn dagelijks hetzelfde.

Vismarkt

Granville IslandGranville Island kent zijn oorsprong in de zware industrie. Toen deze na de tweede wereldoorlog uit de mode raakte in een centraal-stedelijke context, bleven de verlaten, oorspronkelijke stalen gebouwen de traditionele waarden van vakmanschap uitstralen. Tijd tikt weg. Enkele visionaire individuen kwamen samen en voelden het karakter van het verleden van het eiland. De term ‘peoples place’ valt, niet gedefinieerd, wel gekarakteriseerd. Ze stellen zich een plek voor die ruimte biedt aan menselijk ‘veroveraars’ met oog voor vernieuwing en innovatie, maar vanuit de tradities van het verleden. De plek moet inspirerend zijn voor watersport en kunst, voor restaurants en winkels, zelfs voor een architectenbureau.

De Liberale minister Ron Bansford wordt ‘Mister Granville Island’ door zijn inzet om van Granville Island de nieuwe standaard te maken van ‘mixed use’ en stedelijke vernieuwing. Een restaurant en theater zorgt voor de eerste hippe gasten en artiesten. Groene ruimte werd ingericht tussen de kleurig geschilderde gebouwen. Een toegankelijk huurbeleid zorgde voor een variatie aan huurders, met een non-profit organisatie naast een toprestaurant, individuele kunstenaars en zelfs een cementfabriek. Stalletjes met etenswaren, een kunstacademie en een buurtcentrum zijn zorgvuldig gekozen om het unieke karakter vorm te geven. Granville Island werd een ‘peoples place’. Vrij vertaald uit de informatiekrant Granville Island Works’.

Selectie en assortimentNu nog steeds is het assortiment van Granville Island de kracht van de plek. Het aanbod wordt zorgvuldig gekozen. Een commissie van specialisten weegt iedere vrijgekomen plek nauwkeurig en kiest de best passende belangstellende. Er is een mix van vast en variabel aanbod. Individuele kunstenaars en straatartiesten doen auditie en geven referenties op. Niet de huuropbrengst staat centraal, maar de mix.

Granville Island

De bijzondere oorsprong van Granville Island zorgt ook voor een bijzondere situ-atie. De grond is nog altijd eigendom van de staat British Columbia. In zo’n geval is de gemeentelijke regelgeving niet van kracht. Dat maakt het gebied een soort niemandsland, voor de staat is het te klein voor echte bemoeienis, en de stad heeft formeel geen rol. Zij worden intensief betrokken en geraadpleegt, maar de bestuurlijke situatie laat ruimte voor een flexibele interpretatie van regels.

Niemandsland

De mix van functies is de kracht. De zonering kent verschillende accenten, met eten, watersport, kunst, entertainment en kinderen als thema’s. Deze zones zijn geclusterden onderling verbonden. Zij verster-ken elkaar en zorgen voor een doorlopende stroom van bezoekers, lokaal en toeristisch.

Uitzondering

Granville Island

De overdekte markt is de trekker in zomer en winter, van vroeg in de ochtend tot begin van de avond. Koks kopen hier hun verse waar, inwoners doen hun boodschappen en toeristen slenteren door de gangen. Het assortiment is de basis:

Assortiment markten:• Groente en fruit• Vis en vlees• Brood en banker• Kunst en huisnijverheid• Koffie en thee• Verse vruchtensappen en vers gesneden fruit• Uitgiftecorners verse maaltijden• Huisgemaakte streekproducten• Informatie, theatertickets etc. • Zelfgemaakte sieraden

Public Market

Granville Island

De nautische sector is een volwaardig onderdeel van het concept, met het Maritime Cluster. Centraal in dit gebied is de boat yard, toegankelijk en open en echt onderdeel van de beleving. Er zijn verder ligplaatsen voor particulieren. Het leeuwendeel van de ligplaatsen wordt ingenomen door commerciële ligplaatsenmet partyboten, bootverhuur, walvistochten en (vooral) makelaardij.

Waterstad

OntwerpHet ontwerp van de openbare ruimte is met name in Toronto de basis voor een kwalitatief hoogstaand en drukbezocht waterfront. De kleine parkjes, het strand met parasols, een openluchttheater direct aan het meer en mooie strakke wandelzones met zitelementen maakt nu en in de toekomst het Harbourfront Toronto een bestem-ming op zich.

OntwerpIn Steveston werd een transformatorhuisje ingepakt en ‘vermomd’ als nautische uitkijktoren.

Glazen deuren in Vancouver als scheiding tussen steiger en oever.

In het Olympisch dorp in Vancouver wor-den robuuste steigerdelen gecombineerd met design buitenstoelen

Specialiteit in dit ontwerp zijn de Wave-decks, een ontwerp van West-8 uit Rotterdam. Deze golvende steigerdekken vormen de binding tussen de kop van de haven en de stad. Zij zijn populair als speelobject, staan op talloze foto’s van bezoekers en worden gebruikt als informeel zitelement.

Wave decks

WaarnemingenTijdens een reis van een maand kom je veel tegen dat anders is dan wij in Europa kennen. Dit boekje is daarvan het resultaat maar zegt natuurlijk niet alles. Op deze pagina’s zijn in woord en beeld nog wat opvallende zaken opgenomen, om van te weten en om te onthouden.

Manhattan is wellicht de meest imposante skyline om vanaf het wa-ter te beleven. Het huren van een zeilboot is echter niet mogelijk.

Waarnemingen

Watersport is in Canada redelijk multicul-tureel. Zeilen en kanovaren wordt ook veel door van oorsprong Aziatische mensen gedaan. De jachthavens zijn nog groten-deels een westerse aangelegenheid.

De kwaliteit van steigers en voorzieningenin jachthavens is minder dan wij van mo-derne havens gewend zijn

Veiligheid staat in alles voorop. Dat beperkt de flexibiliteit voor tijdelijke functies. Soms zijn er uitzonderingenzoals hier een ponton met brand-weerboot die uitgroeide tot spontane horeca-hotspot in new york city.

Spontane hotspot

Waarnemingen

Techniek en watersport horen bij elkaar. Studenten van de universiteiten bestrijden elkaar met zelf ontworpen en gebouwde betonnen boten in de haven van toronto.

Een botenstalling op het dak van een lokaal politiebureau in Toronto is voorzien van een takelinstallatie in het gebouw om de boten naar waterniveau te krijgen.

Geen bijboten die achter het schip hangen, maar rechtop aan een rek als ‘poort’ op de steiger….

Praktisch

Waarnemingen

St James Sailing Club in Toronto kent een bijzonder concept. De club is eigenaar van alle boten. 210 leden, 35 boten van 5 verschillende types, en nooit te weinig.

Drijvende restaurants komen maar weinig voor. Hier wel één in Steveston (CA)

In Meatpackers District New York wordt een goederenspoorlijn herontwikkeld als verhoogde wan-delroute door een yuppenwijk in opkomst.

Herontwikkeling

Waarnemingen

Ingepakt staat netjes...

Een gecombineerde attractie op land en in het water. De bus rijdt het water in en maakt een rondvaart.

De waterkant als zone voor de lunch in Calgary

Ontspanning

WaarnemingenPontoon Boats

Pontoon boats, een fenomeen in Noord-Amerika en bijna helemaal afwezig in Nederland.

Grote kikker als zitelement.

Een nieuwe sport in opkomst?

Allerlei ligplaatsen in dezelfde haven.

Projectbureau Vrolijks

Parkstraat 1b4818 SJ Breda

(The Netherlands)+31(0)76 533 98 50

www.vrolijks.nlinfo@vrolijks.nl