Wandelgids Grebbeliniepad

WANDELGIDSGrebbeliniepad

Ochten - Rhenen - Spakenburg



WANDELGIDS

GrebbeliniepadOchten -Rhenen - Spakenburg

De Grebbelinie is één van de grote waterlinies in Nederland, die het westen al vanaf deachttiende eeuw moest beschermen tegen vijanden uit het oosten. In mei 1940 werd de linieverdedigd door 50.000 Nederlandse soldaten, die daar drie dagen stand hielden tot ze zichmoesten terugtrekken op de Nieuwe Hollandse Waterlinie.

Wandelen in de Grebbelinie heeft iets geheimzinnigs. Overal liggen de sporen vantweehonderd jaar vestinggeschiedenis, maar ze liggen wel verborgen in het groen. Dezewandelgids wil de geheimen van de linie met u delen, want meer weten, betekent meer zien!

Het themapad is een doorgaande wandelroute van 91 kilometer langs de vele werken, sluizen,forten en kazematten van de Grebbelinie tussen Ochten en Spakenburg. Een belangrijk deelvoert langs de oude liniedijk, maar er zijn tevens ‘uitstapjes’ door Ochten, Kesteren,Veenendaal en Amersfoort.

In deze herziene en uitgebreide editie is de linie voor het eerst over de gehele lengte tebewandelen. De gids bevat 12 extra pagina’s met kaarten, routebeschrijvingen enachtergrondinformatie. Alle wandelkaarten zijn geactualiseerd en er zijn nieuwe foto’s enroutesuggesties toegevoegd. Voor wandelaars die het wandelen willen combineren met varenzijn tevens de aanlegplaatsen van de fietsboot Eemlijn aangegeven.

Bert Rietberg (1963) is sinds 1993 actief in de Grebbelinie. Voordiverse landschaps organisaties deed hij onderzoek naar facetten vande stelling. Hij beheert de website www.grebbelinie.nl en is vanaf 2005voorzitter van de Stichting Grebbelinie. Verder verschenen van zijnhand De Grebbelinie. Een cultuurhistorische gids (2004), Tijdlijn in deGelderse Vallei (2006), Rhenen als onderdeel van de Grebbelinie (2008)en Grebbelinie. Een cultuurhistorische fietstocht (2014).

www.wbooks.comwww.grebbelinie.nl



Bert Rietberg

Gebruik van de gids

Geschiedenis van de Grebbelinie

Neder-BetuweBezienswaardigheden Neder-Betuwe Ë Wandeling De Betuwestelling1 Kaart 1 Ochten-Het Veerhuis (9,7 km)

RhenenBezienswaardigheden Rhenen i Thema Ereveld op de GrebbebergË Wandeling De Grebbeberg1 Kaart 2 Blauwe Kamer-Grebbeberg (6,1 km)

Ë Wandeling De Rhenense Venen1 Kaart 3 Grebbeberg-Benedeneind (9,9 km)

VeenendaalBezienswaardigheden Veenendaal

Ë Wandeling De Stoplijn1 Kaart 4 Benedeneind-Roode Haan (4,7 km)

i Thema Fort aan de Buursteeg

Ë Wandeling De Grens1 Kaart 5 Roode Haan-Werk aan de Daatselaar (7,5 km)

i Thema Werk aan de Daatselaar

RenswoudeBezienswaardigheden RenswoudeË Wandeling De Nieuwe Kade1 Kaart 6 Werk aan de Daatselaar-De Groep (7,3 km)

ScherpenzeelBezienswaardigheden ScherpenzeelË Wandeling De Frontlijn1 Kaart 7 De Groep-Pothbrug (4,3 km)

4

7

16182022

2426283032

34363840

424446

485052

54565860

62646668

Inhoud

Woudenberg Bezienswaardigheden WoudenbergË Wandeling De IJsvogel1 Kaart 8 Pothbrug-Leusbroekerweg (3,4 of 4,9 km)

Ë Wandeling Het Kanaal1 Kaart 9 Leusbroekerweg-Asschatterweg (3,6 of 7,1 km)

Leusden Bezienswaardigheden Leusden

Ë Wandeling Het Beekdal1 Kaart 10 Asschatterweg-Flehite (9,7 km)

1 Kaart 10 Flehite-Asschatterweg (9,7 km)

Amersfoort Bezienswaardigheden Amersfoort

Ë Wandeling De Oude Eem1 Kaart 11 Flehite-Kleine Melm (7,8 km)

Baarn Bezienswaardigheden BaarnË Wandeling De Eem1 Kaart 12 Kleine Melm-Baarn (6,1 km)

1 Kaart 13 Baarn-Eemdijk (5,9 km)

Ë Wandeling De Bunschoterkom1 Kaart 14 Eemdijk-Spakenburg (5,0 km)

Spakenburg Bezienswaardigheden Spakenburg

Nuttige adressenLiteratuurIllustratieverantwoording en Colofon

70727476

78808284

8688909294

9698

100102104106108

110112114116

118119120

4 W A N D E L G I D S G R E B B E L I N I E P A D

Gebruik van de gids

Een verborgen linieWandelen in de Grebbelinie heeft ietsgeheimzinnigs. Overal liggen de sporen vantweehonderd jaar vestinggeschiedenis,maar ze liggen wel verborgen in het groen.Deze wandelgids wil de geheimen van delinie met u delen, want meer weten, bete-kent meer zien! Langs het wandelpad komtu voorts op vele plaatsen informatiepanelentegen, die u attent maken op markanteplekken in de linie. De provincie Utrecht, hetUtrechts Landschap, Staatsbosbeheer enhet Waterschap Vallei & Veluwe bieden opdeze manier extra informatie over cultuur-historie, natuurontwikkeling en water.

Thema Grebbelinie Het themapad is een doorgaande wandel-route langs de vele werken, sluizen, forten

en kazematten van de Grebbelinie. Een belangrijk deel voert langs de oude liniedijk, maar erzijn tevens ‘uitstapjes’ door Ochten, Kesteren, Veenendaal en Amersfoort. Vooral de gebeurte-nissen in de Tweede Wereldoorlog hebben ervoor gezorgd dat de dorpjes en steden in deGelderse Vallei enigszins vergroeid zijn geraakt met de historie van het verdedigingswerk.Deze gids belicht daarom ook de relatie tussen de plaatsen en de linie. Een korte schets vandorp of stad laat zien wat ze nog meer te bieden hebben.

Toegankelijkheid Hoewel het thema uitgaat van cultuurhistorie is het tevens een echt natuurpad over veelalonverharde paden. Jaargetijden en het weer hebben dus invloed op de begaanbaarheid en detoegankelijkheid van delen van de linie. De meeste wandelingen zijn daarom ongeschikt voor

minder validen. Honden zijn niet toegestaanop de liniedijk tussen de Langesteeg en despoorlijn.

De routebeschrijving Het Themapad Grebbelinie is opgedeeld inveertien ‘stappen’ van 3,5 tot 10 kilometer.Het pad is in twee richtingen beschreven.Bovenaan de rechterbladzijde vindt u hetteken Ë. Hier vindt u de beschrijving van

5

het pad dat begint in Ochten en de richting aangeeft naar Spakenburg. Daaronder staat Á,hetgeen betekent dat dit de route is in tegenovergestelde richting. Een enkele keer wordt eenalternatieve route op de kaart aangegeven. Deze route nodigt u uit om een werk van de liniete bezoeken en dan weer terug te keren op het doorgaande pad.

Achtergrondinformatie Aangezien de wandeling over een themapad voert, kunt u in deze gids veel achtergrondinfor-matie verwachten over de objecten van de linie. Gaandeweg ziet u steeds vaker terugkerendeelementen, zoals wederopbouwboerderijen, kazematten en aarden verdedigingswerken. Zobouwt u al wandelend veel kennis op over de historie van het gebied. Alle deelroutes wordenvooraf gegaan door thema’s die actueel zijn tijdens de wandeling.

De Gelderse Vallei op de kaart van 1840Kaarten zijn bijna onmisbaar voor wandelaars, maar ze hebben tevens waarde voor mensenmet belangstelling voor historie. Door deelkaarten uit 1840 toe te voegen aan de beschrijvingvan de dorpen en steden krijgt u niet alleen meer inzicht in de relatie tussen plaats en linie,maar kunt u tevens heden en verleden vergelijken. De Gelderse Vallei maakte zich halverwegede negentiende eeuw op voor veranderingen, zoals de aanleg van de spoorweg Utrecht-Arnhem en het omleidingskanaal bij Veenendaal. De meeste veranderingen zouden echter nog

honderd jaar op zich laten wachten, zoalshet graven van het Valleikanaal en de aan-leg van de eerste snelwegen. Voorstellenvan de kaartenmakers zijn in 1840 inge-kleurd met geel. Wanneer we het vergelijkenmet moderne kaarten, kunnen we vaststel-len dat lang niet alle plannen zijn uitge-voerd. De kaart is afkomstig uit hetNationaal Archief in Den Haag, waar dezewordt bewaard bij de Oorlog SituatieKaarten (OSK) met nummer G22a.

De MarkeringHet themapad Grebbelinie is gemarkeerd meteen vignet die bestaat uit twee dwarse stre-pen onder elkaar in de kleuren blauw engroen. De kleuren verwijzen naar de historievan de linie die met water en groen verbon-den is. De markeringen komt u vooral tegenop punten waar twijfel over de route zou kun-nen bestaan; doorgaans dichtbij kruispuntenof splitsingen. De markeringen zijn aange-bracht op nieuw geplaatste palen, maar ookop bestaande lantaarnpalen en hekken. Op deliniedijk zijn minder markeringen, omdat de

www.grebbelinie.nl


route eenvoudig is te volgen. Desondanks vindt u er een paar herinneringstekens. Op eenaantal plaatsen zijn kruistekens geplaatst. Hiermee wordt aangegeven dat u die route nietmoet volgen, aangezien de betreffende weg doodloopt of van de doorgaande route afwijkt.Uiteraard worden de markeringen ondersteund door de routebeschrijving en de routelijn opde kaarten in dit boekje. Wanneer er veranderingen zijn in het veld kunt u het beste demarkeringen blijven volgen. Eventuele routewijzigingen kunt u terugvinden op de websitewww.grebbelinie.nl.

Ontwikkeling De route is klaar om de wandelaar te verwelkomen. Toch is de Grebbelinie volop in beweging.Gebiedscoöperatie O-gen werkt hard aan de beleefbaarheid van de linie. Er zijn tevens tal vaninitiatieven van ondernemers en historische verenigingen om lokale en nationale geschiede-nis aan recreatie te koppelen. De Stichting Grebbelinie in het vizier, Stichting De Greb en deStichting Grebbelinie houden zich bezig met rondleidingen en publicaties op internet. Samenmet de Provincies Utrecht en Gelderland, Waterschap Vallei en Veluwe, Staatsbosbeheer, hetUtrechts Landschap en de gemeenten langs de linie komt de geschiedenis van de Grebbeliniesteeds beter boven water! Tenslotte willen we graag wijzen op de jaarlijkse Grebbeliniedagenin de maand mei. Een uitgelezen mogelijkheid om de linie (beter) te leren kennen!

7

De Grebbelinie (1745-1926) De Grebbelinie is een van de drie grote Nederlandse waterlinies. Samen met de NieuweHollandse Waterlinie en de Stelling van Amsterdam moesten de versterkingen in de GelderseVallei het rijkste en machtigste deel van Nederland beschermen. De Gelderse Vallei was in het Saalien ontstaan door een grote ijsmassa, die de stuwwallenvan de Utrechtse Heuvelrug en de Veluwe had gevormd. Het dal van de vallei was nu precieshet geschikte vochtige gebied dat in de achttiende eeuw nodig was om een militaire water-barrière te vormen. Door water in te laten uit de Neder-Rijn zou een waterlinie gemaakt kunnen worden tussenGrebbeberg en Spakenburg. Uit onderzoek in 1701 bleek echter dat het water van de Neder-Rijn in de zomer meestal te laag stond. Menno van Coehoorn bedacht een serie fantastischeoplossingen, waaronder een dam in de rivier en duikers die het water van de Waal onder deRijn door naar de Gelderse Vallei zou brengen. Het uitvoeren van de peperdure ontwerpen gingte ver voor de Nederlanden, die balanceerden op het randje van bankroet. Terwijl de militaire ingenieurs de plannen voor een Grebbelinie van zich afschoven, werktemen elders aan een oplossing. Door het graven van het Pannerdens Kanaal (1701-1709)stroomde er voortaan meer water door de Neder-Rijn en het waterpeil steeg voldoende om in1744 te besluiten dat de linie alsnog gemaakt kon worden. Vanwege de OostenrijkseSuccessieoorlog was er haast bij, Franse legers naderden het Nederlands grondgebied.

Geschiedenis van de Grebbelinie

Tekening van het Hoornwerk aan de Grebbe, dat tot de oudste delen van de Grebbelinie behoort.


Scherpenzeel

Nederzettingen in de Gelderse Vallei ontstonden op hoger gelegen plaatsen. Voor Scherpenzeelgold dit ook, hetgeen de ontwerpers van de Grebbelinie voor problemen stelde. De vijand konimmers via dit gebied de linie dicht naderen en men bedacht oplossingen om de vijand opeen afstand te houden. Zo dacht men in 1840 aan het opwerpen van enkele lunetten tussende straatweg en de liniedijk (zie gele ‘driehoekjes’ op de kaart). Dit werd echter niet uitge-voerd, omdat de vijand deze verdedigingswerken in de flanken en de rug kon aanvallen. Dat de weg door Scherpenzeel een interessante aanvalsroute vormde voor de vijand, bleek weltijdens de meidagen van 1940, toen hier een grote aanval op de Grebbelinie plaatsvond.

63

Omdat de legerleiding dit had voorzien, was de Scherpenzeel ingericht als voorpost, waarbijook huizen en schuren werden gebruikt ter verdediging. Hoewel een deel van de soldaten vanhet 15e Regiment zich terugtrok, leverde een ander deel felle gevechten; tot de plaats werdingenomen door het Duitse leger. De beschietingen zorgden ervoor dat grote delen vanScherpenzeel met de grond gelijk werden gemaakt. Een opmerkelijk element bij Scherpenzeel is de Lambalgerkeerkade, die tot de straatwegloopt. Hoewel de functie als keerkade in 1865 door de straatweg werd overgenomen, werd dekade niet afgegraven.

Bezienswaardigheden Scherpenzeel

Scherpenzeel is een dorp in de Gelderse vallei dat ontstaan is rond 1200. De naamScherpenzeel verwijst naar een versterkt huis. Een huis (zale) omringd met palis-saden, dat waren puntige (scherpe) palen die als barrière werden gebruikt. In hetgrensgebied van Gelre en ’t Sticht waren verdedigingswerken geen overbodigeluxe. In Scherpenzeel wonen tegenwoordig bijna 10.000 inwoners.

De Oude KerkDe Nederlands-hervormde kerk aan deDorpsstraat werd gebouwd in de veertiendeeeuw. In de loop der eeuwen werd de kerkuitgebreid om ruimte te bieden aan hetgroeiende aantal kerkgangers. Vlak voor deTweede Wereldoorlog was er nog een groteverbouwing aan de kerk, die tijdens debeschietingen van mei 1940 ternauwernoodontkwam aan verwoesting. Toch zou deGrote Kerk niet ongeschonden uit de oorlogkomen. Vlak voor de bevrijding bliezen deDuitsers de toren op, waarbij ook eenbelangrijk deel van het schip werd verwoest.Na drie jaar van wederopbouw kon de OudeKerk haar deuren weer voor diensten ope-nen.

Huize ScherpenzeelDe historie van dit adellijke huis gaat terugtot de veertiende eeuw, toen het een kasteelwas met mogelijk een dubbele gracht. Defamilie Van Scherpenzeel, die het eeuwen-lang bewoonde, breidde het uit tot het in deachttiende eeuw werd verbouwd tot eenlandhuis in classicistische stijl. Na deTweede Wereldoorlog waren er restauratiesnodig om het ernstig beschadigde huis weerbewoonbaar te maken. Het rijksmonument

werd in 2005 overgedragen aan de Vrienden der Geldersche Kasteelen. De bovenverdiepingwordt gebruikt door de Gebiedscoöperatie O-gen, die zich inzet voor herstel en beleefbaarheidvan de Grebbelinie.


KoetshuisWie Huize Scherpenzeel nadert via het toe-gangshek aan de BurgemeesterRoyaardslaan, ziet al snel het koetshuis aande linkerhand liggen. Het gepleisterdekoetshuis in neotudorvormen is gebouwd in1856, toen Huis Scherpenzeel werd ver-bouwd. De veranda is fraai met smeedijze-ren versieringen. Tijdens de mobilisatiewerden militairen op de zolder van hetkoetshuis ingekwartierd.

GemeentehuisHet gemeentehuis van Scherpenzeel werd tij-dens de meidagen van 1940 verwoest. Op dekruising van de Burgemeester Royaardslaanen de Dorpsstraat staat dus het gemeente-huis zoals dat in 1941 herbouwd werd. Bovende ingang is het wapen van Scherpenzeelzichtbaar. Het wordt niet meer als gemeente-huis gebruikt; het nieuwe pand is te vindenaan de Stationsweg.

Het Hoge HuysDit statige huis met trapgevel vindt ubij Plein 1940. De naam van het pleinrefereert aan de beschietingen in 1940.Op de plaats van het huidige pleinstonden vele woningen die alle zijn ver-woest en niet zijn herbouwd. Het HogeHuys is echter blijven staan. Het is eengebouw uit de eerste helft van dezeventiende eeuw. Er wordt nog gegistnaar de oorspronkelijke bestemmingvan het gebouw; mogelijk werd er wolopgeslagen of bier gebrouwen. Na res-tauraties in 1970 heeft het gefungeerdals verpleeghuis.

65

WANDELING DE FRONTLIJN

De Groep-PothbrugEen wandeling over de onverhardeGrebbeliniedijk langs de Lambalgerkom.Vele kazematten verwijzen naar de strijd dieop 13 mei 1940 losbrandde in het gebied.Waar destijds het geluid klonk van mitrail-leurs en overvliegende granaten is de dijkthans het domein van talloze vogels en eenkudde schapen.

Grebbelinie: damsluis in de spoorbrugDe aanleg van de spoorlijn Arnhem-Utrecht in 1843 betekende een nieuwe hoge en droge toe-gangsweg door de Grebbelinie. Men benutte de nieuwe spoorbrug in militair opzicht door er

een damsluis van te maken. Hierdoor konhet deel ten zuiden van de spoorlijn tot deliniedijk onder water worden gezet. De spon-ningen voor de schotbalken zijn nog altijdzichtbaar. In 1935 bouwde de Genie eenwachthuisje bij het spoor en tijdens de mei-dagen van 1940 werd er luchtdoelartillerieopgesteld dat in actie moest komen om dedamsluis te beschermen.

Het BroekerbosTen noorden van de spoorlijn valt een bos-rijk gebied op aan de overzijde van hetwater. In dit Broekerbos ligt nog altijd eenrestant van een antitankkanaal. Dat kanaalwas nodig, omdat delen van de inundatie-kom te hoog lagen voor de inundatie. In hetbos woont al sinds 1975 een reigerkolonieen er komen reeën om te rusten. De water-

gang tussen bos en dijk droeg hier voor de aanleg van het Valleikanaal de naam Broekersloot.Ze verbond de Schoonderbeekse Grift met de Lunterse Beek in 1647.Het bos is niet toegankelijk voor publiek.

LambalgenWaar de Lunterse Beek uitmondt in het Valleikanaal ligt het landgoed Lambalgen, dat algenoemd werd in de vijftiende eeuw. De oude hofstede werd in de negentiende eeuw vervan-gen door een landhuis, dat in 1953 afbrandde. Alleen de fraai versierde hekken duiden nogop de grenzen van het landgoed, dat enige tijd met ‘Beekhorst’ werd aangeduid. In 1793 werdde liniedijk ter hoogte van Lambalgen omgevormd tot post. Er werden emplacementen aange-


1

3

2

legd voor het plaatsen van geschut waarmee de Lambalgerkeerkade bestreken kon worden. Erwerd tevens een eenvoudig verdedigingswerk gemaakt achter de Lunterse Beek; een lunet.Het landgoed is gedeeltelijk opengesteld voor het publiek.

Valleistelling: kazemat van hetveldleger

Niet ver van de Lambalgerbrug ligt eenkazemat op de dijk die anders is dan deandere kazematten die u tot dusver heeftgezien. Het betreft een unieke kazemat vanhet veldleger, dat in 1939-1940 vooral inhout bouwde, maar wij wijze van uitzonde-ring hier en daar beton mocht gebruiken. De

verschillende kazematten werden verbonden door loopgraven, die vrijwel overal zijn dichtge-gooid. Tegenover de Lambalgerbrug is een Toeristisch Overstappunt (TOP) van de Grebbeliniemet picknickbank, informatie en een parkeerplaats.

Valleistelling: loopgraafTer hoogte van Hoeve de Beek ligt een gere-construeerde loopgraaf, die een beeld geeftvan de wijze waarop de liniedijk tijdens demeidagen van 1940 versterkt werd. Eenmitrailleurnest, een scherfvrije ruimte,schietgaten en een deels betonnen onderko-men voor een stuk pantserafweergeschut

herinneren aan de strijd bij Scherpenzeel. Hier werd een grote aanval op de Grebbelinie afge-slagen door het 15e Regiment Infanterie en de artillerie. De Stichting Grebbelinie in het Viziervertelt het verhaal van de linie aan leerlingen van scholen in de wijde omtrek.De loopgraaf is vrij te bezoeken. In de schuur naast Hoeve de Beek is een permanente exposi-tie aanwezig over de Grebbelinie. (Openingstijden: www.grebbelinieinhetvizier.nl)

Grebbelinie: damsluis bij de PothbrugOp korte afstand van de Pothbrug ligt een damsluis uit 1865. In dat jaar werd de straatwegWoudenberg-Scherpenzeel als komkering in gebruik genomen. Een korte kade verbindt de

sluis met de weg, zodat het water niet omde sluis kon stromen. In het water liggenoranje bollen om kanoërs voor de sluis tewaarschuwen. Dichtbij de sluis is tevenseen vistrap die door het Waterschap is aan-gelegd.

67

4

5

6

De Groep-Pothbrug (4,3 km)

KAART 7 DE FRONTLIJN


Ë De wandeling begint bij de vaste brug overhet valleikanaal bij De Groep. Vanaf hier isde damsluis in de spoorbrug te zien.Vervolgens het pad langs Valleikanaal vol-gen, graspad, dit is de Grebbeliniedijk (upasseert na enige tijd het Broekerbos aande overzijde). Na klaphekje asfaltweg recht-door oversteken en onverhard pad over heu-velrug vervolgen.

• We lopen nu weer op een klompenpad, hetOudenhorsterpad; we passeren op het padmeerdere bunkers/kazematten.

• Na klaphekje rechtdoor asfaltweg overste-ken en na oversteek rechtdoor pad vervol-gen over de Grebbelinie.

• Bij weer een asfaltweg, Lambalgseweg, envaste brug de weg rechtdoor oversteken(als we hier rechtsaf gaan lopen weScherpenzeel binnen, hier zijn diverse rust-gelegenheden en een busverbinding metAmersfoort). Na oversteek direct links aan-houden, bij bord Grebbelinie, smal onver-hard pad volgen.

• Na een hek de grasdijk volgen op deGrebbelinie, hier passeren we ook weerdiverse kazematten. Door een klaphekje endan rechtdoor de weg oversteken (bij vastebrug) en na oversteek door klaphekje recht-door pad vervolgen.

• Bij weer een klaphekje door dit hekje en paddoor de loopgraaf volgen, dan weer door eenklaphekje en pad rechtdoor vervolgen.

• Links passeren we een boerderij (Hoeve deBeek) waar in de schuur een expositie isover de Grebbelinie. (Openingstijden:www.grebbelinieinhetvizier.nl)

• Na weer een klaphekje rechtdoor de asfalt-weg volgen langs de watertoren tot de druk-ke weg bij de Pothbrug tussen Scherpenzeelen Woudenberg (N224). Voor de doorgaanderoute deze oversteken. Hier is tevens eenbushalte (buslijn 80 naar NS stationAmersfoort). Op loopafstand ligt voorts eenhotel-restaurant.

Á De wandeling begint bij de verkeersweg(N224) tussen Woudenberg en Scherpenzeel,bij de bushalte rechtdoor de drukke wegoversteken.

• Na oversteek rechtdoor asfaltweg volgenlangs de damsluis en de watertoren. Eindeverharde weg, bij bord waterwingebied,rechtdoor door klaphekje en pad rechtdoorvervolgen.

• Na klaphekje rechtdoor de asfaltweg over-steken en na oversteek rechtdoor het padvervolgen over de Grebbelinie.

• Rechts is een boerderij met een expositieover de Grebbelinie. Rechtdoor door klap -hekje en pad door loopgraaf volgen, naloopgraaf weer door klaphekje en rechtdoorpad vervolgen.

• Na weer een klaphekje de asfaltweg recht-door oversteken en na oversteek rechtdoorpad vervolgen over de Grebbelinie. U pas-seert diverse kazematten.

• Na weer een klaphekje de weg(Lambalgseweg, als we hier linksaf gaanlopen we Scherpenzeel binnen, hier is eenbushalte en diverse rustgelegenheden)rechtdoor oversteken en na oversteek weerdoor klaphekje pad over de Grebbelinie ver-volgen.

• Bij geel bord klompenpad rechtdoor padover de dijk vervolgen. Na verloop van tijdpasseert u het Broekerbos aan de overzijdevan het kanaal.

• Na sluisje en ijzeren hek, bij groene kastzijn we aan het einde van deze wandeling.Hier ziet u de damsluis in de spoorlijn. Hetvervolg van de doorgaande route is linksafvaste brug over. Op loopafstand zijn diverse gelegenhedenvia De Groep en De Steeg te bereiken, zoalsBed & Breakfast De Boerenstee, Theeschen-kerij De Uitrusting, groepsaccommodatie DeLiniedijk en Hofstede Hooybroeck.

Deze route is niet toegankelijk voor honden.

ROUTEBESCHRIJVING

69

120

Illustratieverantwoording

Bundesarchiv-Militärarchiv, Freiburg: 12Nationaal Archief, Den Haag: 5, 7Het Utrechts Archief, Utrecht: 8, 71 (onder)Gebiedscoöperatie O-gen: 30NIOD, Amsterdam: 39NIHM, Den Haag: 10D. Bode, Zwijndrecht: 55 (onder)I. Vrancken, Maarssen: 41 (boven)Collectie Stichting Grebbelinie, A.R. Visser: 63 (midden),

66 (midden), 79 (boven)G. van Geffen, Leusden: 69, 87 (boven), 110 (midden)C. de Graaf, Waterschap Vallei & Veluwe: 110 (onder)Familie Hueber, Bennekom: 9G. M. Muller, Veenendaal: 29 (onder)T. de Nijs, Waterschap Vallei & Eem: 35 (boven),

74 (boven), 79 (midden), 87 (midden)B. Rietberg: 4 (boven), 6, 13-15, 17-21, 26, 27, 29

(boven), 31, 34, 35 (onder), 37, 40, 41 (onder), 42, 43,47-49, 51, 52, 55 (boven), 56-59, 63 (midden), 64, 65,66 (onder), 67, 71 (boven), 72, 73, 74 (midden enonder), 75, 77, 78, 79 (onder), 81, 84-86, 89, 93, 94(boven en midden), 95 (boven), 96, 97, 101-105, 107,109, 111, 113, 115, 116 (onder), 117

H.J. Rietberg, Ede: 66 (boven)T. Smeding: 4 (onder), 91J. Vellinga, KNBLO-NL: 87 (onder), 94 (onder), 95 (onder),

110 (boven), 116 (boven)

Colofon

Wandelgids Grebbeliniepad is een uitgave van WBOOKS

Vormgeving: Frank de WitRoute: KNBLO-NL (Johan Vellinga)Kaarten: Cartografie Provincie Utrecht (Eddie Poppe,Marga Oostveen)De kaarten zijn gebaseerd op de topografische gegevensvan de Dienst voor het kadaster en openbare registers inApeldoorn.

Deze uitgave kwam tot stand op initiatief van de StichtingGrebbelinie en de Gebiedscoöperatie O-gen. De herdrukvan de gids werd mogelijk gemaakt met financiële bij-dragen van de Provincie Utrecht en ANV Lingestreek. Degids en het wandelpad kwamen tot stand met medewer-king van de KNBLO-NL, Waterschap Vallei en Veluwe,Staatsbosbeheer en het Utrechts Landschap.

© 2010 WBOOKS, ZwolleAlle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave magworden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomati-seerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enigevorm of op welke wijze dan ook, hetzij elektronisch,mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of op welkeandere manier ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

All rights reserved. No part of this publication may bereproduced or transmitted into any information storage orretrieval system, or circulated in any form or by anymeans, electronically, mechanically, including photocopy-ing, recording, or any other means, without prior permis-sion in writing from the publisher.

Tweede geheel herziene en uitgebreide druk: 2014

ISBN 978 94 625 8015 2NUR 502

De uitgever heeft er naar gestreefd de rechten metbetrekking tot de illustraties volgens de wettelijke bepa-lingen te regelen. Degene die desondanks meent zekererechten te kunnen doen gelden, kan zich alsnog tot deuitgever wenden.Van werken van beeldend kunstenaars, aangesloten bijeen CISAC-organisatie, zijn de publicatierechten geregeldmet Pictoright te Amsterdam.© 2010, c/o Pictoright, Amsterdam.

Meer informatie over de Grebbelinie is te vinden opwww.grebbelinie.nl

Informatie over WBOOKS is te vinden opwww.wbooks.com





WANDELGIDS

GrebbeliniepadOchten -Rhenen - Spakenburg

De Grebbelinie is één van de grote waterlinies in Nederland, die het westen al vanaf deachttiende eeuw moest beschermen tegen vijanden uit het oosten. In mei 1940 werd de linieverdedigd door 50.000 Nederlandse soldaten, die daar drie dagen stand hielden tot ze zichmoesten terugtrekken op de Nieuwe Hollandse Waterlinie.

Wandelen in de Grebbelinie heeft iets geheimzinnigs. Overal liggen de sporen vantweehonderd jaar vestinggeschiedenis, maar ze liggen wel verborgen in het groen. Dezewandelgids wil de geheimen van de linie met u delen, want meer weten, betekent meer zien!

Het themapad is een doorgaande wandelroute van 91 kilometer langs de vele werken, sluizen,forten en kazematten van de Grebbelinie tussen Ochten en Spakenburg. Een belangrijk deelvoert langs de oude liniedijk, maar er zijn tevens ‘uitstapjes’ door Ochten, Kesteren,Veenendaal en Amersfoort.

In deze herziene en uitgebreide editie is de linie voor het eerst over de gehele lengte tebewandelen. De gids bevat 12 extra pagina’s met kaarten, routebeschrijvingen enachtergrondinformatie. Alle wandelkaarten zijn geactualiseerd en er zijn nieuwe foto’s enroutesuggesties toegevoegd. Voor wandelaars die het wandelen willen combineren met varenzijn tevens de aanlegplaatsen van de fietsboot Eemlijn aangegeven.

Bert Rietberg (1963) is sinds 1993 actief in de Grebbelinie. Voordiverse landschaps organisaties deed hij onderzoek naar facetten vande stelling. Hij beheert de website www.grebbelinie.nl en is vanaf 2005voorzitter van de Stichting Grebbelinie. Verder verschenen van zijnhand De Grebbelinie. Een cultuurhistorische gids (2004), Tijdlijn in deGelderse Vallei (2006), Rhenen als onderdeel van de Grebbelinie (2008)en Grebbelinie. Een cultuurhistorische fietstocht (2014).

www.wbooks.comwww.grebbelinie.nl

Wandelgids Grebbeliniepad

Documents

Transcript of Wandelgids Grebbeliniepad