WADY

POSTAWY

Postawa ciaPostawa cia łła a –– sposspos óób trzymania sib trzymania si ęę w pozycji w pozycji stojstoj ąącejcej

Postawa prawidPostawa prawid łłowa:owa:

spossposóób trzymania sib trzymania sięę, kt, któóry pozostaje w zgodnory pozostaje w zgodnośści z dynamikci z dynamikąą rozwojowrozwojowąączczłłowieka w danym okresie jego rozwoju osobniczego owieka w danym okresie jego rozwoju osobniczego (Malinowski)(Malinowski)

zharmonizowany ukzharmonizowany ukłład poszczegad poszczegóólnych odcinklnych odcinkóów ciaw ciałła wzgla wzglęędem siebie dem siebie oraz w odniesieniu do osi mechanicznej ciaoraz w odniesieniu do osi mechanicznej ciałła, utrzymywany minimalnym a, utrzymywany minimalnym napinapięęciem ukciem ukłładadóów miw mięśęśniowego i nerwowego (niowego i nerwowego (AmbrosAmbros))

harmonijne i harmonijne i bezwysibezwysiłłkowekowe uułłooŜŜenie poszczegenie poszczegóólnych elementlnych elementóów postawy w w postawy w stosunku do dstosunku do dłługiej osi ciaugiej osi ciałła a (Przybylski)(Przybylski)

taka, kttaka, któóra odpowiada typowej postawie wyodrra odpowiada typowej postawie wyodręębnionej z grupy rbnionej z grupy róówiewieśśniczej niczej o tej samej po tej samej płłci i zblici i zbliŜŜonych cechach psychofizycznych onych cechach psychofizycznych (Nowotny)(Nowotny)

Prawidłowa postawa jest układem poszczególnych odcinków ciała, który:

� zapewnia optymalne zrównowaŜenie i stabilność ciała� stanowi dogodną pozycję wyjściową dla ruchów człowieka� wymaga minimalnego wysiłku mięśniowego� zapewnia duŜą wydolność statyczno – dynamiczną� stwarza warunki do właściwego ułoŜenia i funkcjonowania narządów wewnętrznych

Poza powyŜszymi aspektami mechanicznymi, anatomicznymi i fizjologicznymi, naleŜy jeszcze uwzględnić aspekt psychologiczny i estetyczny.

Dobra postawa zaleŜy od:

� prawidłowo ukształtowanego układu kostno – więzadłowego� dobrze rozwiniętego i wydolnego układu mięśniowego� sprawnie działającego układu nerwowego (prawidłowe odruchy postawy)

Co wpływa na prawidłową postawę ciała?

• podczas odrabiania lekcji tułów powinien być wyprostowany i oddalony od stołu 3–5 cm,

• nogi piszącego powinny dotykać całymi stopami podłoŜa lub podnóŜka,

• podczas odrabiania lekcji głowa powinna być nieznacznie pochylona nad stołem, zaś odległość oczu od końca pióra powinna wynosić 30 – 35 cm,

• łokcie nie powinny leŜeć na stole, ale wystawać nieco poza jego brzeg,

• w czasie czytania dziecko powinno siedzieć prosto i nie pochylać się,

• odrabianie lekcji powinno być przerywane co 30–40 minut zabawą ruchową lub pracą, która wymaga ruchu,

• odŜywianie pokarmami bogatymi w białko, szkodliwe jest zarówno niedoŜywienie, jak i przekarmienie,

• sen dziecka powinien trwać 9 – 10 lub nawet 11 godzin (w zaleŜności od wieku),

• dziecko musi mieć własne łóŜko o dość twardym materacu i małą poduszeczkę tylko pod głowę,

• codziennie przeprowadzać gimnastykę poranną,

• naleŜy dostosować rozmiary ławek do wzrostu uczniów,

• naleŜy przeprowadzać ćwiczenia śródlekcyjne,• eliminować długie oglądanie telewizji, co związane

jest z przebywaniem dziecka w pozycji siedzącej,

• odzieŜ powinna być lekka, nie krępująca ruchów,• obuwie powinno być elastyczne, miękkie, z szerokimi

noskami.

Postawa prawidPostawa prawidłłowa w swobodnej pozycji stojowa w swobodnej pozycji stojąącej:cej:

�� ggłłowa ustawiona jest nad klatkowa ustawiona jest nad klatkąą piersiowpiersiowąą

�� barki w jednej linii, nie powinny bybarki w jednej linii, nie powinny byćć wysuniwysunięęte w przte w przóódd

�� łłopatki tworzopatki tworząą z plecami jednz plecami jednąą ppłłaszczyznaszczyznęę

�� klatka piersiowa powinna byklatka piersiowa powinna byćć dobrze wysklepionadobrze wysklepiona

�� wystawanie brzucha zalewystawanie brzucha zaleŜŜne jest od typu somatycznego i ne jest od typu somatycznego i wieku czwieku człłowieka, nie powinno jednak byowieka, nie powinno jednak byćć zbyt wielkiezbyt wielkie

�� kokońńczyny gczyny góórne i dolne prawidrne i dolne prawidłłowo rozwiniowo rozwinięętete

�� wwłłaaśściwie wyksztaciwie wykształłcone wysklepienie podcone wysklepienie podłłuuŜŜne i poprzeczne ne i poprzeczne stopystopy

�� pion spuszczony z okolicy otworu spion spuszczony z okolicy otworu słłuchowego zewnuchowego zewnęętrznego trznego powinien przechodzipowinien przechodzićć przez przez śśrodek stawu ramiennego, rodek stawu ramiennego, biodrowego, nieco do przodu od stawbiodrowego, nieco do przodu od stawóów kolanowych i w kolanowych i skokowych oraz przez skokowych oraz przez śśrodek strodek stóópp

Wady postawy nazywa się zmiany w wyprostnej pozycji ciała, które w sposób zdecydowany róŜnią się od typowych, fizjologicznych ukształtowań w danej populacji.

Wady postawy są wynikiem zmian patologicznych, mogących występować we wszystkich trzech płaszczyznach (czołowej, strzałkowej, horyzontalnej).

Przyczyny:

1. W okresie przedporodowym

- przebywanie matki w zanieczyszczonym środowisku, palenie papierosów, stres, sposób odŜywiania, alkohol, narkotyki, środki farmakologiczne

- choroby zakaźne matki, zwłaszcza w pierwszym trymestrze ciąŜy: róŜyczka, AIDS, opryszczka, grypa, ospa itp.

- choroby bakteryjne np. kiła oraz pierwotniakowe np. toksoplazmoza- choroby metaboliczne np. cukrzyca, niedokrwistość, nadciśnienie i

zaburzenia hormonalne

2. W okresie okołoporodowym – główne zagroŜenia są związane z patologiąpłodu

- stany ischemii (niedokrwienia)- hipoksji (niedotlenienia)- asfiksji (niedotlenienia i wzrostu stęŜenia CO2)- wcześniactwo- płód przenoszony

3. W okresie poporodowym – zagroŜeniem są choroby wirusowe oraz bakteryjne noworodka

4. W okresie dziecięcym i młodzieńczym:

- okresowe, wzrostowe zaburzenia długości KKG i KKD, z ich róŜnicami w obwodach grup mięśniowych oraz stanem funkcjonalnym stawów (unieruchomienie, przykurcze, ograniczenia ruchomości w stawach w przebiegu chorób ogólnych)

- zaburzenia narządu ruchu np. deformacje kręgów w chorobie Scheuermanna

- zaburzenia wynikające z chorób innych narządów (np. wady wzroku, zaburzenia neurologiczne, zmiany zapalne w jamie opłucnej

- spadek aktywności fizycznej dzieci i młodzieŜy- błędy dietetyczne- alkohol i papierosy

Najczęstsze wady postawy

WADY KRĘGOSŁUPA W PŁASZCZY ŹNIE STRZAŁKOWEJ

Istotą wad kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej jest pogłębienie lub zmniejszenie fizjologicznych wygięćkręgosłupa. RozróŜnia się cztery zasadnicze typy wadliwej postawy:

• Plecy wklęsło-wypukłe • Plecy kołyskowe• Plecy płaskie • Plecy okrągłe

PLECY WKLĘSŁO – WYPUKŁE

W większości przypadków przyczyną powstawania tej wady jest zwiększony kąt przodopochylenia miednicy. Doprowadza to do nadmiernej lordozy lędźwiowej, a przez odcinkowąkompensację do pogłębienia kifozy piersiowej.

Zmienione ukształtowanie kręgosłupa oraz zwiększone przodopochylenie miednicy wpływa na stan mięśni i więzadeł:

• mięśnie prostowniki grzbietu odcinka piersiowego ulegająrozciągnięciu, a w odcinku lędźwiowym skróceniu,

• mięsień piersiowy większy i mięśnie obręczy barkowej ulegająprzykurczowi,

• mięśnie pośladkowe ulegają rozciągnięciu i zwiotczeniu, • mięsień czworogłowy uda (głowa prosta) ulega skróceniu.

PLECY WKLĘSŁO – WYPUKŁE c.d.

Charakterystyczne w tej wadzie postawy jest :

· pochylenie głowy ku przodowi, · ustawienie barków do przodu, · odstawanie łopatek, · spłaszczenie klatki piersiowej, · przesunięcie narządów jamy brzusznej

ku przodowi i rozciągnięcie mięśni brzucha.

Przesunięcie narządów jamy brzusznej upośledza ruchy oddechowe przepony i utrudnia odpływ z nich krwi Ŝylnej - prowadzi to do zaburzeń oddychania i krąŜenia.

PLECY KOŁYSKOWE

W tym typie wady równieŜ występuje zwiększone przodopochylenie miednicy.

Doprowadza to do powstania:- hiperlordozy w odcinku lędźwiowo - krzyŜowym (kręgosłup odgina się w odcinku lędźwiowo -krzyŜowym ostro do tyłu, tworząc krótką lordozę),

- w odcinku wyŜszym kręgosłupa tworzy się nadmierna kifoza piersiowo - lędźwiowa

PLECY KOŁYSKOWE c.d.

Charakterystyczne w tej wadzie są:

- postawa ciała jest bardzo podobna do postawy o typie pleców wklęsło - wypukłych, a uwagę zwraca przesunięcie górnej części tułowia ku tyłowi

- spojenie łonowe jest tu najbardziej wystającą ku przodowi częścią ciała

- mogą występować zaburzenia oddychania, krąŜenia, trawienia i miesiączkowania.

W wielu przypadkach osoby z tą wadą postawy uskarŜają się na dolegliwości bólowe okolicy lędźwiowo - krzyŜowej kręgosłupa.

PLECY PŁASKIE

Wada ta występuje przy zmniejszonym kącie przodopochyleniamiednicy.

Charakteryzuje się ona spłaszczeniem lub brakiem fizjologicznych krzywizn kręgosłupa. Brak fizjologicznych krzywizn kręgosłupa powoduje wypadnięcie funkcji amortyzującej kręgosłupa. Poszczególne elementy kręgosłupa ulegają przeciąŜeniu i prowadzą do zmian zwyrodnieniowych. Istnieje skłonność do powstawania bocznych skrzywieńkręgosłupa.

W badaniu nie stwierdza się ograniczenia ruchomości w poszczególnych odcinkach kręgosłupa.

Plecy płaskie są często spotykane u dzieci i młodzieŜy. Przyczyn naleŜy dopatrywać się w siedzącym trybie Ŝycia.

PLECY PŁASKIE c.d.

Charakterystyczne w tej wadzie postawy jest :

• klatka piersiowa jest płaska, jej ruchomość i pojemność są ograniczone,

• barki opadnięte• zmniejszenie fizjologicznych wygięć

kręgosłupa powoduje wypadnięcie funkcji amortyzacyjnej kręgosłupa dlatego ludzie z tą wadą często uskarŜają się na bóle głowy

PLECY OKRĄGŁE

W tym typie wady równieŜ występuje zmniejszone przodopochylenie miednicy. Doprowadza to do spłycenia lordozy lędźwiowej, czego następstwem jest pogłębienie kifozy piersiowej.

Plecy okrągłe charkteryzują się nadmiernym wygięciem kręgosłupa ku tyłowi: 1. Jeśli wygięcie to dotyczy górnego, piersiowego odcinka kręgosłupa, to taka postać pleców okrągłych określamy „kifotyczną”.2. Jeśli cały kręgosłup wygięty jest ku tyłowi, to mówimy o postaci „siedzeniowej” lub o kifozie totalnej.

PLECY OKRĄGŁE c.d.

Wada ta charakteryzuje się :

· wysunięciem do przodu głowy i barków, · odstawaniem łopatek, · osłabieniem lub nawet zwiotczeniem mięśni grzbietu, · przykurczem mięśni klatki piersiowej · kolana i łokcie są często w pozycji lekkiego zgięcia.

Bardzo często funkcja oddechowa klatki piersiowej jest upośledzona.

PLECY OKRĄGŁE c.d.

Wada postawy o typie pleców okrągłych moŜe byćwrodzona lub nabyta. Nabyta powstaje najczęściej w następstwie chorób takich jak: krzywica, gruźlica, choroba Scheuermanna, ZZSK.

Przyczyną powstawania pleców okrągłych moŜe byćdystonia mięśniowa, czyli zaburzenie napięćmięśniowych mięśni grzbietu, które mogą byćwynikiem przeciąŜenia mięśni prostowników grzbietu pracą statyczną np. w czasie nieprawidłowego siedzenia czy stania przy pracy lub nauce.

Leczenie wad postawy w płaszczyźnie strzałkowej

Postępowanie wyrównawczo-korekcyjne ma na celu:

- likwidację wady - zahamowanie jej dalszego rozwoju, a tym samym przywrócenie prawidłowej postawy ciała.

W postępowaniu leczniczym wad postawy w płaszczyźnie strzałkowej zasadniczą rolęodgrywają ćwiczenia, dzięki którym uzyskujemy:

- zwiększenie ruchomości w stawach

- zwiększenie siły mięśniowej- wyrobienie nawyku prawidłowej postawy ciała.

WaŜną rolę w leczeniu wad postawy odgrywa równieŜ właściwa organizacja warunków Ŝycia, przestrzeganie zasad higieny pracy i wypoczynku, Ŝywienia i ogólna ruchomość dziecka.

Ćwiczenia stosowane w wadach postawy:

- ogólnorozwojowe- specjalne – korygujące określoną wadę- elongacyjne- antygrawitacyjne- odruchu prawidłowej postawy ciała- oddechowe zwiększające pojemność klatki piersiowej- gry i zabawy sportowe- pływanie

WADY POSTAWY W PŁASZCZY ŹNIE CZOŁOWEJ

•• boczne skrzywienia krboczne skrzywienia kr ęęgosgos łłupaupa

• odchylenia w ustawieniu godchylenia w ustawieniu g łłowy i szyi owy i szyi

•• wadliwe ustawienie wadliwe ustawienie łłopatekopatek

Boczne skrzywienia kręgosłupa (skoliosis)

To odchylenie od osi anatomicznej całego kręgosłupalub jego odcinka w płaszczyźnie czołowej, które pociąga za sobą wtórne zmiany w układzie narządu ruchu, klatce piersiowej i narządach wewnętrznych.

Powstanie i rozwój skoliozy zaleŜy od dwóchpodstawowych czynników:

1. Etiologicznego – moŜe być bardzo zróŜnicowany i zapoczątkowuje powstanie skrzywienia.

2. Biomechanicznego – jest wspólny dla wszystkich skrzywień (bez względu na etiologię).

Najczęściej spotykanym podziałem skolioz jest podziałCobba, który dzieli skoliozy na:

1. Czynno ściowe• statyczne lub odruchowe• nie stwierdza się utrwalonych zmian w budowie

kręgosłupa• ograniczają się do płaszczyzny czołowej• skolioza ustępuje po wyeliminowaniu czynnika

wywołującego

2. Strukturalne• stwierdza się utrwalone zmiany• są zawsze zniekształceniem wielopłaszczyznowy• powstają u dzieci wyłącznie w okresie wzrostu

Ze względów etiologicznych skoliozy strukturalne dzielimy na :

1. Kostno-pochodne- wrodzone- torakopochodne- Układowe

2. Neuropochodne- wrodzone- poraŜenne-wiotkie- poraŜenne-spastyczne- inne

3. Mięśniowo-pochodne- wrodzone- dystrofie mięśniowe- inne

4. Idiopatyczne – o nieustalonej etiologii (80-90% skolioz strukturalnych)

Inne podziały:

1. Ze względu na lokalizację skrzywienia:- skoliozy piersiowe- skoliozy lędźwiowe- skoliozy szyjne

2. Z uwagi na liczbę łuków skrzywienia:- jednołukowe- dwu- i wielołukowe (maksymalnie 4-łukowe)

3. Biorąc pod uwagę stopień mechanicznego wyrównania się skrzywienia:

- wyrównane- niewyrównane

Inne podziały c.d.:

4. Ze względu na stopień wyrównania się czynno-biernego skrzywienia:

- skrzywienie wyrównujące się czynnie – za pomocą napięcia mięśniowego

- skrzywienie wyrównujące się biernie – poprzez ułoŜenie sięna boku, zwis itp.

5. Z uwagi na wielkość kąta skrzywienia skoliozy dzielimy na stopnie.

6. Ze względu na występowanie skolioz w róŜnych okresach wzrostu dziecka dzielimy je na:

- skrzywienie wczesno-dziecięce – od1/2 do 3 roku Ŝycia- skrzywienie dziecięce – od 3 do 8 roku Ŝycia- skrzywienie dorastających – występuje w okresie pokwitania

ODCHYLENIA W USTAWIENIU GŁOWY I SZYI

Przyczyny:- zwiększona kifoza piersiowa lub niedbała postawa

przyjmowana przy róŜnych czynnościach (wysunięcie głowy do przodu)

- wada wzroku i słuchu

Oprócz wyŜej wymienionych błędów w ustawieniu głowy moŜe występować kręcz szyi.

Kręcz szyi (torticollis)

- to przymusowe ustawienie głowy pochylonej w bok ku jednemu z barków, przy czym twarz dziecka jest równocześnie zwrócona w stronę przeciwną – zdrową, i nieco ku górze

- rozróŜnia się dwa rodzaje kręczu wrodzonego:

Pochodzenia kostnego - niedorozwój kręgów szyjnych (kręgi klinowe, półkręgi, zrosty kręgów powodują wadliwe ustawienie głowy)

Pochodzenia mi ęśniowego – skrócenie, przykurcz lub zbliznowacenie m. sutkowo-mostkowo-obojczykowego, a czasem m. pochyłych

WADLIWE UŁOśENIE ŁOPATEK

1. Asymetryczne uło Ŝenie łopatek – przysparza rodzicom wielu trosk, nie zawsze uzasadnionych. Do rzadkości naleŜą osoby posiadające symetryczne ułoŜenie łopatek, niemal u kaŜdego człowieka daje się stwierdzić choćby nieznaczne odchylenie.

2. Łopatki skrzydełkowate – polegają na nieprawidłowych ustawieniach obręczy barkowej, przy której przykręgowe brzegi łopatek wyraźnie odstają – w wyniku tego barki przemieszają się w dółi do przodu.

Leczenie skoliozLeczenie skolioz jest jednym z najtrudniejszych problemów ortopedii. Dotyczy to skolioz:- o nieznanej etiologii- o znanym czynniku etiologicznym, lecz na który nie moŜemy zadziałać leczniczo w sposób bezpośredni (skoliozy neuropatyczne, wrodzone)

Na skutek tego postępowanie terapeutyczne ma charakter wybitnie objawowy. Trudności w leczeniu zwiększa tendencja do stałego postępowania skrzywienia, wynikająca nie tylko z procesu chorobowego, lecz takŜe z nakładania się nań procesu wzrostu, który przebiegając w warunkach nieprawidłowych (dotyczy to zwłaszcza działania sił grawitacji) potęguje zmiany zniekształcające.W świetle powyŜszych uwag celem leczenia jest likwidacja lub zmniejszenie skrzywienia, a jeśli jest to nieosiągalne, to zahamowanie postępu dalszego skrzywienia.

Leczenie zachowawcze skolioz

Przyjmuje się, Ŝe skoliozy małe o wartości kąta do 300

naleŜy leczyć zachowawczo, wyłącznie ćwiczeniami. Niektóre ośrodki rozpoczynają juŜ od 200 kąta skrzywienia leczenie skojarzone tzn. oprócz ćwiczeństosuje się gorsety ortopedyczne.

W przedziale od 30-60 kąta skrzywienia dominuje leczenie ortopedyczne połączone z intensywnymi ćwiczeniami.

Skoliozy od 60 wzwyŜ z moŜliwością dalszego pogłębiania się – z reguły leczone są operacyjnie.

Leczenie skolioz idiopatycznych odbywa się w placówkach słuŜby zdrowia. Najczęstszą formą organizacyjną są 4-6 tygodniowe turnusy, podczas których uzyskuje się istotnąpoprawę lub zahamowanie postępu skrzywienia oraz przygotowuje dziecko i rodziców do kontynuacji leczenia w domu. Program i organizacja postępowania lecznicze przedstawia się następująco:

1. Ogólnorozwojowe - prowadzone zespołowo w formie lekcji (45 minut) - zawierają ćwiczenia wzmacniające mięśnie grzbietu, brzucha, pośladków, ćwiczenia oddechowe, elementy elongacji i antygrawitacji, zabawy, gry ruchowe i sportowe- zajęcia prowadzone są codziennie w godzinach rannych.

2.

2. Specjalne - indywidualne, - zawierają ćwiczenia asymetryczne, róŜne formy wyciągów, ćwiczenia wybranych grup mięśniowych z oporem lub obciąŜeniem w formie ćwiczeń stacyjnych (trening obwodowy), specjalne ćwiczenia oddechowe, ćwiczenia redresyjne, derotacyjne, Kllapa, - ćwiczenia trwają ok.. 45-60 minut, - wykonywane są 6 razy w tygodniu.

3. Pływanie – podporządkowane głównie nauce pływania z duŜą liczbą ćwiczeń oddechowych w wodzie. Jednostka lekcyjna na basenie trwa 30 minut, dzieci pływają 5xw tygodniu.

4. Gry i zabawy ruchowe oraz sporty uzupełniające.

Dzienne obciąŜenie dziecka wszystkimi formami ćwiczeń wynosi 4,5-5 godzin.

W wielu przypadkach, dzięki wieloletnim i systematycznym ćwiczeniom, udaje sięzahamować postęp skoliozy i uzyskać wydatnąpoprawę sylwetki.

Jednak niejednokrotnie, mimo systematycznej kinezyterapii, skrzywienie narasta i zwiększa się wartość kątowa skrzywienia.

Zakres leczenia poszerza się wtedy o elektroterapię lub zaopatrzenie ortotyczne.

Gorsety korekcyjne mają na zadanie:- zmniejszenie skrzywienia- zapewnienie prawidłowego wzrostu i kształtowania

się krzywizn kręgosłupa w okresie wzrastania

Typ gorsetu czy aparatu korygującego dobiera sięzaleŜnie od wieku dziecka i lokalizacji skoliozy. Właściwe działanie aparatu czy gorsetu jest oceniane na podstawie badania klinicznego i radiologicznego.

Do leczenia gorsetem korekcyjnym kwalifikuje sięmłodocianych ze skrzywieniem nie przekraczającym 35o, progresją roczną o wartości kątowej 5-10o .

Gorsety stosowane obecnie w nieoperacyjnym leczeniu skolioz:

- gorset Chenau: stosuje sięprzy skoliozie piersiowej, piersiowo-lędźwiowej i llędźwiowej do 450 wg Cobba

- gorset Milwaukee: stosuje się przy wysoko ustawionej skoliozie piersiowej do 500

wg Cobba i przy kifozie piersiowej

- gorset Boston: stosuje się w skoliozach lędźwiowych

Przy cięŜkich skoliozach (>500) stosuje się zabieg operacyjny. Korzystny wiek do operacji to 12-14 lat (krótko przed zakończeniem wzrostu). Wskazaniem do operacji dla dorosłych to:

- utrzymujące się bóle- wyraźne ograniczenie funkcji sercowo-płucnych

Do najczęściej stosowanych zabiegów operacyjnych naleŜy usztywnienie kręgosłupa róŜnymi sposobami. W ostatnich latach na czoło wysuwa się dystrakcyjnametoda Harringtona, polegająca na rozpieraniu strony wklęsłej dystraktorem metalowym oraz kompresją po stronie wypukłej.

Bez względu na metodę leczenia operacyjnego zabieg operacyjny musi być poprzedzony przygotowaniem, które ma na celu:

- wzmocnienie tzw. gorsetu mięśniowego- poprawę postawy ciała i kondycji ogólnej dziecka- zwiększenie wydolności krąŜeniowo-oddechowej- zwiększenie korektywności skrzywienia przez

rozluźnienie aparatu więzadłowo-mięśniowego- adaptację układu więzadłowo-torebkowego i

korzeni nerwów na mechaniczne rozciąganie śródoperacyjne

Na ćwiczenia w czasie przygotowania do zabiegu operacyjnego składają się następujące elementy codziennej kinezyterapii:

- ćwiczenia ogólnokondycyjne (45 minut)- ćwiczenia w basenie (30 minut)- ćwiczenia stacyjne (30 minut)- ćwiczenia w autokorektorze- autowyciąg 3-4 godziny

Po zabiegu operacyjnym, gdy dziecko jest w gorsecie lub bez zewnętrznej stabilizacji, stosuje się:

- napinanie izometryczne mięśni grzbietu sterowane górą i dołem

- ćwiczenia wzmacniające mięśnie obręczy barkowej, biodrowej

- ćwiczenia oddechowe

WADY KLATKI PIERSIOWEJ

WyróŜniamy kilka typów fizjologicznych klatki piersiowej.

Klatka piersiowa prawidłowa, gdzie mostek i cała przednia część klatki piersiowej wysunięte są ku przodowi, Ŝebra tak uniesione, Ŝe najdalej wysuniętączęścią ciała jest przednia ściana klatki piersiowej.

W zaleŜności od stopnia wysklepienia klatki piersiowej mówimy o klatce piersiowej spłaszczonej, płaskiej, beczkowatej.

Wady patologiczne klatki piersiowej są wadami rozwojowymi, powstałymi najczęściej na skutek przebytej krzywicy.

Mimo wielkiego postępu jaki poczyniła medycyna – krzywica ciągle daje znać o sobie, choć najczęściej juŜ w postaci objawów jej przebycia.

Ślady przebytej krzywicy widoczne są głównie na klatce piersiowej w postaci okręŜnego ściągnięcia jej ścian na wysokości przyczepów przepony oraz zgrubienia Ŝeber w miejscu przejścia Ŝebra kostnego w Ŝebro chrzęstne.

Zniekształcenia klatki piersiowej mają często ujemny wpływna układ oddechowy i sercowo-naczyniowy:

- osłabienie mięśni oddechowych- zmniejszenie pojemności Ŝyciowej płuc

Do patologicznych wad klatki piersiowejzaliczamy dwie jej postacie:

1. Klatkę piersiową lejkowatą

2. Klatkę piersiową kurzą

Klatka piersiowa lejkowata (szewska)(pectus excavatum)

Jest następstwem wrodzonegozaburzenia rozwoju przepony lub teŜ nieproporcjonalnego rozrostu chrząstek Ŝebrowych w stosunku do jej elementów.

Klatka piersiowa lejkowata (szewska)

Charakteryzuje się:- lejkowatym zapadnięciem dolnej części mostka i

przylegających odcinków Ŝeber- jeśli dno „lejka” wpada ściśle w linii środkowej - zmiany są

symetryczne, jeśli przesunięte jest w prawo lub w lewo od linii środkowej - zmiany są asymetryczne

- na skutek osłabienia mięśni grzbietu, wysunięcia barków do przodu, spłaszczenia klatki piersiowej i uwidoczenia mięśni brzucha, przy oddychaniu występują paradoksalne ruchy klatki piersiowej

- dzieci dotknięte tą wadą wykazują słaby rozwój fizyczny i wadliwą postawę, są zwykle apatyczne, mało ruchliwe i skłonne do schorzeń układu oddechowego oraz sercowo-naczyniowego.

Klatka piersiowa kurza(pectus carinatum)

Spotykana jest znacznie rzadziej niŜ klatka piersiowa lejkowata.

Charakteryzuje się:

- zniekształcenie mostka, który tworzy silne uwypuklenie do przodu na kształt dzioba łodzi, podobnie jak ma to miejsce u ptaków

- w wyniku tego Ŝebra tracą wygięty kształt tworząc poniŜej sutków wyraźną wklęsłość – to boczne wypuklenie Ŝeber jeszcze bardziej uwydatnia wysunięcie mostka do przodu

Klatka piersiowa kurza c.d.

WyróŜnia się dwie postacie klatki kurzej:

1. Postać – uwypuklona jest tylko rękojeśćmostka, połoŜenie trzonu mostka albo jest prawidłowe, albo jest on odchylony nieco do tyłu.

2. Postać – wysunięcie do przodu trzonu mostka. Najbardziej do przodu sterczy zwykle wyrostek mieczykowaty.

Postępowanie terapeutyczne w wadach klatki piersiowej

Cel ćwiczeń:- usunięcie przykurczy- zwiększenie ruchomości w stawach

barkowych, kręgosłupa oraz klatki piersiowej- wzmocnienia mięśni grzbietu i pozostałych

mięśni posturalnych- zwiększenie pojemności płuc

Program zajęć obejmuje następujące grupy ćwiczeń:

1. Ogólnorozwojowe

2. Oddechowe

3. Specjalnea. O charakterze kształtującym - odnoszące się do danego typu wady klatki

piersiowejb. O charakterze wytrzymałościowym - rozwijające sprawność narządów

wewnętrznych

4. Pływanie

Ćwiczenia poprzedza się masaŜem KKG oraz klatki pirersiowej. MasaŜwykonuje się w formie ruchów głaszcząco-ugniatających dla:

- polepszenia krąŜenia krwi - rozluźniania przykurczonych mięśni i powięzi

WADY KOŃCZYN DOLNYCH

Zniekształcenia kończyn dolnych pogarszają w znacznym stopniu statykęciała i zmieniają postawę. Są one wadami wrodzonymi lub powstają w wyniku asymetrii w budowie wyŜej połoŜonych odcinków ciała, przeciąŜeń pracą statycznąalbo na skutek innych przyczyn.

W róŜnych okresach Ŝycia dziecka kształtowanie się KKD i stóp jest nieco odmienne. Znajomość tych fizjologicznych odchyleń rozwojowych jest niezbędna dla postawienia właściwego rozpoznania i pozwoli ustrzec się zarówno przed zbędną, a więc szkodliwą ingerencją terapeutyczną, jak i przed przeoczeniem stadium początkowego.

U noworodka prawidłowością rozwojową jest nieznaczne ukształtowanie szpotawe kolan oraz zgięciowe ustawienie stawów biodrowych i kolanowych, wynikające z przewagi zginaczy nad prostownikami. Jest to pozostałośćułoŜenia wewnątrzmacicznego.

Ukształtowanie szpotawe utrzymuje się do około 3 roku Ŝycia. Po tym okresie oś kończyny samoistnie zmienia się i szpotawość przechodzi w ustawienie koślawe, najbardziej zauwaŜalne od około 6 roku Ŝycia, ustępujące po zakończeniu wzrostu.

Dziewczęta, o fizjologicznie szerszej miednicy, mająwiększą tendencję do koślawego ustawienia kolan.

Do koślawości kolan są skłonne równieŜ dzieci szczupłe, szybko rosnące, o słabo wykształconych mięśniach.

Koślawość kolan nie jest wadą wrodzoną i moŜe pojawić się dopiero w kilka miesięcy po rozpoczęciu przez dziecko chodzenia, w wieku 4-5 lat lub w innych okresach szybkiego wzrostu, w wieku szkolnym, kiedy wydolność aparatu więzadłowo-mięśniowego nie nadąŜa za szybko rosnącym koścem.

Koślawość kolan (genu valgum)

– w tej wadzie oś podudzia tworzy z osią uda kąt otwarty na zewnątrz, tzn. odcinek obwodowy, jakim jest podudzie, w stosunku do stawu kolanowego jest w odwiedzeniu.

Za koślawość wymagającą leczenia uwaŜa się odchylenie odosi kończyny przekraczające 100. Stwierdza się je wtedy, gdy odstęp mierzony pomiędzy kostkami przyśrodkowymi (przy zwartych, wyprostowanych kolanach – postawa „na baczność”) przekracza 4-5 cm.

Koślawość kolan (genu valgum) c.d.

WyróŜniamy koślawość: wrodzoną, pokrzywiczą, pourazową, poraŜenną oraz statyczną – wynikającą z przeciąŜenia KKD.

Zmiany kostne charakteryzują: - przyrost kłykcia wewnętrznego kości udowej,- skrzywienie kości udowej lub piszczelowej, - skręcenie na zewnątrz podudzia i przeprostw stawie kolanowym

Szpotawo ść kolan (genu varum)

- w tej wadzie oś podudzia tworzy z osią uda kąt otwarty do wewnątrz, tzn. odcinek obwodowy, jakim jest podudzie, w stosunku do stawu kolanowego jest w przywiedzeniu.

Przyczyny:- krzywica- nadwaga- zmuszanie dziecka do chodzenia, stawiania i prowadzenia za rączki (małe

dziecko powinno jak najdłuŜej raczkować i chodzić na czworakach). Pozwala to zarówno na niezbędne wzmocnienie układu więzadłowo-mięśniowego, jak i na wzmocnienie kośćca.

Zmiany kostne charakteryzują:- Trzon kości udowej, piszczelowej i strzałkowej

wygięty jest na zewnątrz.

Postępowanie terapeutyczne:

W przypadku koślawości czy szpotawości niewielkiego stopnia stosuje się ćwiczenia korekcyjne.

W bardziej zaawansowanych – aparaty ortopedyczne odciąŜające nasady zewnętrzne/wewnętrzne stawu kolanowego lub szyny redresyjne do stosowania na noc.

W przypadku nieskuteczności powyŜszego leczenia – zabiegi operacyjne.

Leczenie zachowawcze szpotawości/szpotawości kolan polega na utrzymaniu odpowiednich pozycji ciała przy jednoczesnym leczeniu przyczyn schorzenia jeśli są znane np. krzywicy.

Ćwiczenia poprzedza się masaŜem KKD oraz okolicy pośladków, z mocniejszym zaakcentowaniem ruchów po wewnętrznej/zew. stronie kończyn. MasaŜ wykonuje się w formie ruchów głaszcząco-ugniatającychdla:- polepszenia krąŜenia krwi - rozluźniania przykurczonych mięśni i powięzi.

W ćwiczeniach zwraca się uwagę na ruchy wzmacniające mięśnie pośladkowe, ruchy rotacyjne w stawach biodrowych (szczególnie na zewnątrz/wewnątrz).

Ćwiczenia wykonuje się w pozycji siedzącej lub leŜącej bez obciąŜenia stóp.

UłoŜeniami korekcyjnymi są:a. w szpotawości -pozycje ze złączonymi kolanami i rozstawionymi stopami. W pozycji leŜącej osiąga się to przez włoŜenie woreczka lub małej poduszeczki między kostki przyśrodkowe i lekkie ściągnięcie kolan szeroką taśmą czy bandaŜem elastycznym.

b. w koślawości – pozycje z rozstawionymi kolanami i stopami ustawionymi blisko siebie np. siad skrzyŜny „turecki”, siad na stołeczku. W pozycji leŜącej osiąga się to przez włoŜenie woreczka lub małej poduszeczki między kolana i lekkie ściągnięcie kostek szeroką taśmą czy bandaŜem elastycznym.

Dziecko układa się tak kilkakrotnie w ciągu dnia na około 15 minut.

W przypadkach wad kolan, zalecenia i przeciw-wskazania przedstawiają się następująco:

1. DąŜymy do odciąŜenia stawów kolanowych we wszelkich moŜliwych warunkach:

- przy istniejącej nadwadze ciała staramy się o jej zmniejszenie- w czasie dnia wyłączenie – moŜliwie w największym stopniu –pozycji stojącej

- przy koślawości - unikanie pozycji rozkrocznej, siadu na piętach ze stopami i podudziami na zewnątrz

- przy szpotawości – unikanie klęku „po turecku”.

2. Przeciwdziałamy współistniejącemu płaskostopiu.

3. Stosujemy obcas Thomasa (dla kolan koślawych - obcas podwyŜszony po stronie przyśrodkowej).

WADY STÓP

Stopa płaska wrodzona

Jest to powaŜna i trudna do leczenia wada wrodzona stóp. Deformacja dotyczy zazwyczaj obydwu stóp i jest widoczna natychmiast po urodzeniu.

Stopy dziecka są niezgrabne, stanowią właściwie odwrotnośćstóp zdrowych, gdyŜ wygięte są w drugą stronę. Niekiedy stopy ustawione są w silnym zgięciu grzbietowym, tak Ŝe prawie stykają się z podudziami.

Nieprawidłowe ustawienie i rozwój kośćca stóp nie poddaje się korekcji, a w miarę wzrastania dziecka deformacja narasta i utrwala się.

Stopa płaska statyczna (pes planus)

Określa się ją równieŜ jako płaskostopie czynnościowe – jest to proces stopniowego obniŜania się podłuŜnego sklepienia stopy na skutek jej niewydolności statyczno-dynamicznej

Stopa płaska poprzecznie (pes transverso-planus)

- deformacja polega na obniŜeniu kości śródstopia i spłaszczeniu łuku poprzecznego przedniego

- towarzyszy najczęściej niedomodze mięśniowej lub więzadłowej stopy

Stopa płasko-ko ślawa (pes plano-valgus)

- w stopie prawidłowej – patrząc od tyłu - oś pięty jest przedłuŜeniem osi podudzia. Fizjologiczne odchylenie wynosi około 5o (częściej w kierunku do wewnątrz tj. szpotawości). Przy koślawości stopy pięta ulega skręceniu na zewnątrz od osi pionowej większe niŜ 50 i opiera się o podłoŜe brzegiem przyśrodkowym.

- dziecko z wadą tego typu zdziera obcas po stronie wewnętrznej

- stopa płasko-koślawa łączy się często z koślawością kolan, co jest przyczyną pogłębiania się dolegliwości.

Stopa szpotawa (pes varus)

Jest odwrotnością stopy płasko-koślawej. Charakteryzuje się skręceniem pięty do wewnątrz od osi pionowejwiększe niŜ 5o i oparciem jej na krawędzi zewnętrznej.

Przy szpotawości stopy dziecko zdziera obcas po stronie zewnętrznej.

Stopa wydrąŜona (pes excavatus)

- Zniekształcenie polega na pogłębieniu wydrąŜenia stopy w odcinku między guzem piętowym a głowami kości śródstopia i równoczesnym skróceniu tego odcinka. Wada charakteryzuje siętzw. wysokim podbiciem.

- Stęp jest ustawiony piętowo i nieco w supinacji , a kość śródstopia – zwłaszcza pierwsza – w nadmiernym zgięciu podeszwowym.

Stopa ko ńsko-szpotawa (pes equinus-varus)

- stanowi najczęstsze wrodzone zniekształcenie- deformacja jest widoczna juŜ w chwili urodzenia- przyczyną wady są zaburzenia w układzie nerwowo-

mięśniowym, zwykle uwarunkowane genetycznie

Cechy charakterystyczne:- ustawienie stopy w zgięciu podeszwowym (ustawienie końskie)- odwrócenie stopy- przywiedzenie całej stopy w stosunku do podudzia oraz

przywiedzenie śródstopia w stosunku do stępu- wydrąŜenie łuków podłuŜnych stopy- skręcenie do wewnątrz dalszego odcinka podudzia i zaniki

mięśniowe

Stopa pi ętowa (pes equinus)

- wada ujawnia się bezpośrednio po urodzeniu

Cechy charakterystyczne:- grzbietowe zgięcie stopy o róŜnym nasileniu – niekiedy aŜ do

przylegania grzbietu stopy do podudzia- podeszwa stopy zwrócona jest do przodu, zaś sama pięta

ustawia się w bezpośrednim przedłuŜeniu kości goleni- wada ta z reguły łatwo poddaje się leczeniu, zaś w łagodnych

formach ustępuje nawet samoistnie – w trakcie wzrostu dziecka

- przyczyną wady moŜe być nieprawidłowe ułoŜenie stopy lub stóp w łonie matki w czasie ostatnich tygodni Ŝycia

Paluch ko ślawy (hallux valgus)

- Zniekształcenie polega na odchyleniu na zewnątrz palucha, który podkłada się lub nakłada na palec drugi.

- Występuje on często ze stopą poprzecznie płaską, zwłaszcza w przypadku szpotawego ustawienia pierwszej kości śródstopia.

Postępowanie terapeutyczne w wadach stóp

Leczenie zaleŜy od rodzaju wady, etiologii wieku, obejmuje:

1. ćwiczenia ruchowe

2. zaopatrzenie ortopedyczne

3. tryb Ŝycia

1. Ćwiczenia korekcyjne skierowane są na:

- przywrócenie prawidłowych warunków anatomicznych (m.in. likwidacja przykurczy, wzmocnienie mięśni osłabionych)

- wyrobienie odruchu, a następnie nawyku prawidłowego ustawienia i obciąŜania stopy w warunkach odciąŜania i obciąŜania, w staniu, chodzie oraz w róŜnych sytuacjach Ŝyciowych.

- Ćwiczenia (forma zabawowa i zadaniowa u dzieci, ścisła – młodzieŜy), masaŜ

2. Zaopatrzenie ortopedyczne:

a.Obuwie

U dzieci najczęściej stosuje się obuwie:- z tzw. obcasem Thomasa, supinującym tyłostopie w stopie płasko-koślawej - z odwrotnym obcasem Thomasa, pronującymtyłostopie w przypadkach nieduŜej szpotawości.

Zapiętek w tych wypadkach musi być szczególnie mocny i dopasowany, by nie dopuścić do zniekształcenia na skutek zwiększonego nacisku na ścianę buta.

b. Wkładki ortopedyczne – zapewniają stopie właściwąkonfigurację, przeciwdziałają dalszemu pogarszaniu się deformacji.Znaczna część tradycyjnych wkładek podpórczych –uciska i rozciąga mięśnie lub więzadła, co pozbawia mięśnie moŜliwości pracy, w czasie której mogłyby sięwzmocnić – powoduje to ich niedokrwienie i w efekcie jeszcze większe osłabienie – dlatego teŜ niezbędnym warunkiem przy zlecaniu wkładki jest stosowanie specjalnych ćwiczeń ruchowych.

Samowolne stosowanie jakichkolwiek wkładek ortopedycznych jest niedopuszczalne.

c. Szyny korekcyjne (wymieniane wraz ze wzrostem dziecka) np. Szyna ST.Germain czy Denis –Brauna –stopa końsko-szpotawa

d. Łuski gipsowe

W postępowaniu korekcyjnym naleŜy:

1. Uświadomić dziecku i rodzicom istnienie wady i związanych z tym zagroŜeń.

2. Zapewnić optymalne warunki środowiskowe – chodzi tu głównie o dobór odpowiedniego obuwia i nie przeciąŜania stóp nadmiernym wysiłkiem.

Obuwie zapewniające prawidłowy rozwój stopy powinno mieć:

- odpowiednią wielkość uwzględniającą tzw. naddatek funkcjonalny wynikający z wydłuŜania się stopy przy obciąŜeniu

- szeroki przód umoŜliwiający ruchy palców- sztywny zapiętek zapewniający stabilizację pięty- wygodny, niezbyt wysoki obcas- wierch, który nie uciska stopy- wysoką cholewkę stabilizującą staw skokowy (zwłaszcza u

małych dzieci)

Obuwie powinno być takŜe dostosowane do pory roku, pogody, charakteru pracy i odpoczynku.

Nie przeciąŜanie stóp polega głównie na unikaniu:

- długotrwałego stania- biegów i skoków na twardym podłoŜu- wysiłków długotrwałych prowadzących do

przemęczenia mięśni wysklepiających stopy

Wskazane jest natomiast chodzenie boso po miękkim podłoŜu (piasek, trawa) i zapewnienie stopom moŜliwości obszernych, nieskrępowanych ruchów.