Vrouwen zijn tegenuanceerd voor tv

Vrouwen in beeldEenderde van de sprekers in praatprogramma’s isvrouw. Dat kan beter, vinden lobbyclubs. Zekoppelen redacties aan vrouwelijke deskundigen.

Door onze redacteurRosan H ollak

‘Vrouwen in de media? Zezijn niet te vinden. Zezitten niet aan de top.Daarom zijn ze ook wei-nig aan het woord.” Ja n -neke van Heugten, di-

recteur van Mediaplatform VIDM (Vaker inde Media), krijgt telkens dezelfde reactiezodra ze vertelt wat ze doet. VIDM is offici-eel een platform dat journalisten helpt inhun zoektocht naar deskundigen en an-dersom. Maar de focus van Van Heugtenligt vooral op het promoten van vrouwen.Vorige week lanceerde ze ‘You can’t bewhat you can’t see’, een filmpje over eenkrantenproject waar ze, samen met vijftigvrijwilligers, vier maanden aan werkte. Uit136 willekeurig geselecteerde edities vankranten (87 titels, 22 landen) knipten ze al-le krantenfoto’s en advertenties waaropmannen en vrouwen stonden afgebeeld.De beelden plakten ze op lange vellen. Hetleverde 138 meter aan beeldmateriaal op.Slechts dertig procent daarvan bleekvrouw. „Een groot deel is model of actrice.Als we de advertenties niet hadden toege-voegd, was er slechts een handjevol vrou-welijke deskundigen overgebleven”, zegtVan Heugten.

Het krantenproject van VIDM werd eer-der dit jaar gepresenteerd op de conferen-tie ‘Media and the Image of Women’, geor-ganiseerd door de Raad van Europa in sa-menwerking met het ministerie van OCW.Waarom wil Van Heugten hier de aandachtop vestigen? „Nieuwsredacties beginnenhun dag vaak met het doorspitten van dekranten. Als vrouwelijke experts daar alonzichtbaar zijn, dan werkt dat onvermij-delijk door in andere media.”

Volgens Van Heugten hebben we in Ne-derland een ‘blinde vlek’ als het gaat omstereotypering in de media. „Als je snel eenkrant doorbladert, lijkt het allemaal mee tevallen. Maar van alle foto’s in Europesekranten van 45 plussers is slechts 16 pro-cent vrouw. En hoe ouder de vrouw, hoeminder je haar terugziet in de krant.”

Volgens haar hebben deze beelden uit-eindelijk invloed op studiekeuzes die meis-jes maken. „Ze kiezen sneller beroepenwaarmee ze niet naar topposities doorstro-men. Dat is niet goed voor de eigenwaardeen het zorgt voor kapitaalvernietiging.”

Het initiatief van VIDM komt niet uit delucht vallen. In februari dit jaar kwam Shu-la Rijxman, lid van de Raad van Bestuurvan de NPO, met een initiatief om bij de pu-blieke omroep het aantal vrouwelijke des-kundigen op tv te laten stijgen. Uit NPO-on-derzoek bleek slechts 33 procent van desprekers bij nieuws- en opinieprogram-m a’s vrouw. Kern van haar plan was om,met behulp van een groslijst met talentvol-le vrouwen, de redacties van praatpro-g ra m m a’s in contact te brengen met nieu-we, vrouwelijke ex-perts en weten-schappers. Haarvoorstel werd doorSp i t s -columnist JanDijkgraaf spottendde ‘t i e te n l i j s t ’ ge -noemd. Na een op-treden in De WereldDraait Door, waarRijxman aan tafelzat met ondermeeradvocate Mirjam de Blécourt die opmerktedat vrouwen het „best eng” kunnen vindenom op tv te komen want „ik heb vanavondnou net niet mijn leuke jurk bij me”, werdhet initiatief op Twitter afgekraakt. „Blijk-baar raakt dit onderwerp een zenuw”, zegtRijxman. „De Blécourt werd verkeerd be-grepen. Ze wilde benadrukken dat vrou-wen, als ze gevraagd worden op tv, eerderde boot afhouden. Vrouwen zijn beschei-dener dan mannen en stellen eerder devraag: ben ik de juiste deskundige?”

Inmiddels heeft het vrouwennetwerkWomen Inc., in opdracht van de NPO, degegevens van zo’n 35 vrouwelijke expertsaan verschillende tv-redacties doorgege-ven. Het NOS Journaal, DWDD, EenVan-daag, Altijd Wat en Debat op 2 werd ge-vraagd wat voor een expertise nog werdgezocht. Iedere redactie ontving een af-zonderlijke lijst met deskundigen. Om die

reden wil de NPO niet de hele lijst met na-men prijsgeven. Vervolgens werden bij-eenkomsten georganiseerd waar de vrou-wen werden gepitcht of een presentatiekonden geven. Over het effect kan Rijxmannog niet veel zeggen. „We turven niet dage-lijks het resultaat. Maar ik denk dat we re-dacties wakker hebben geschud. Een aan-tal experts komt nu op tv (zie kader), ande-ren geven achter de schermen advies.”

Maar is al die actieve bemoeienis wel no-dig? Wie ’s avonds langs de verschillendepraatpro gramma’s zapt, ziet toch bijna al-tijd een vrouw aan tafel zitten? „Meer vrou-wen zijn altijd welkom”, zegt Jan Kriek,hoofdredacteur bij EenVandaag. „We zijnaltijd op zoek naar originele sprekers.Toen de NPO met de lijst kwam, zijn we

daar op ingegaan.”EenVandaag nodigdedeze zomer zes vrou-welijke specialisten uitop de redactie te ko-men praten. „Dat waseen geslaagde bijeen-komst. We hebben hunnummers genoteerd.Econome Irene van Sta-veren en juriste MarjanOlfers zijn al in onze uit-

zending geweest.”„Op tv zie je geregeld dezelfde vrouwelij-

ke toppers terugkomen”, zegt Jannet Vaes-sen, directeur van Women Inc. Achter deschermen spant ze zich al jaren in om meervrouwen in beeld te krijgen. „Het grootsteprobleem is de manier waarop vrouwenzich presenteren en over komen. Wat we tehoren krijgen van redacties en gasten is datmannen eerder kiezen voor stelligheid ofoneliners. Vrouwen stellen eerder vragenom zelf een genuanceerd beeld te krijgen.”

Een bijkomend probleem is dat vrou-wen, die zich wél stevig profileren in demedia, vaak in sociale media de wind vanvoren krijgen. „Zeer uitgesproken vrou-wen zoals Ingeborg Beugel of Asha tenBroeke krijgen via Twitter ongelooflijk veelkritiek over zich heen”, zegt Daphne vanPaassen, plaatsvervangend hoofdredac-teur van O pz i j . „Ik kan me voorstellen dat

J U R I ST E

‘Ik ben eigenlijk een beetje allergisch voor vrouwenlijstjes’Een vrouwdie haar stemve r h e f t ,is meteeneen bitch. Zemag haar egoniet voorops te l l e nDaphne van Paassen

Marjan Olfers (4 4 ) ,hoogleraar sport en recht

aan de VU: „Toen ik werd bena-derd door Women Inc. of ik alsvrouw op de NPO-lijst wilde,reageerde ik in eerste instantienegatief. Ik ben een beetje al-lergisch voor al die vrouwen-lijstjes. Bovendien werd ik alveel op tv gevraagd. Ik vind datje als jurist zorgvuldig moet af-wegen wanneer je een verhaal

in de media vertelt. Ik wil in eenpraatprogramma niet alleenover sport praten, en ik zeg ook‘n e e’als ik zou worden ge-vraagd voor Sterren op het IJs.„Vrouwelijke hoogleraren vanmijn generatie hebben eensoort schroom om op tv te ko-men. Dat heeft te maken met jewetenschappelijke integriteit.Ik denk dat vrouwen daar watzwaarder aan tillen dan man-

nen. Maar inmiddels heb ik welgeleerd dat als je vaker op tvkomt, je handiger wordt in hetvertellen van een duidelijk ver-haal. Wetenschappers verval-len vaak in details. Op tv moetje een kwestie in drie zinnenkunnen uitleggen. Hoe vaker jedat doet, hoe beter het gaat.„Ik heb overigens wel het ideedat ik de laatste tijd meer vrou-wen zie in praatprogramma’s.”

1

je daar de zenuwen van krijgt. Een vrouwdie haar stem verheft, is meteen een bitch.Ze mag haar ego niet voorop stellen. Hetbeeld van de vrouw als empatisch wezen,werkt in ons onderbewuste nog door.”

Een vrouw wordt meer dan een man be-oordeeld op haar uiterlijk. Ook vrouwendoen daar zelf hard aan mee. Volgens Rijx-man kijkt de maatschappij in zijn geheelnog altijd met ‘een mannelijk oog’ naar devrouw. Wat dat betreft is de emancipatienog jong. Vrouwen moeten meer hun ei-gen kracht uitdragen. Dat is onder meer deboodschap van Stichting Vrouw & Media,een platform voor vrouwelijke journalis-ten. „Vrouwen worden op een andere ma-nier afgerekend dan mannen”, zegt voor-zitter Vera Spaans. Stichting Vrouw & Me-dia organiseert thema-avonden voor vrou-wen uit het vakgebied. „Laatst vertelde An-toinette Hertsenberg op zo’n bijeenkomstdat ze zo’n profijt heeft van haar lage stem.Daardoor wordt ze sneller serieus geno-men. Soms verkijken gasten zich op haar.Dan denken ze: wat een leuke blonde me-vrouw, daar wil ik wel mee aan tafel – enworden ze vervolgens stevig aangepakt.”

Het delen van ervaringen kan nuttig zijnzonder dat het meteen over traditionelekwesties gaat als de verdeling van werk enzorg. „We zijn geen zeikclub”, aldusSpaans. „We stimuleren vrouwen vooralom hun werk goed te doen. Voor onze bij-eenkomsten kiezen we rolmodellen: Eva Ji-nek of Marike Stellinga. Vrouwen waar an-deren zich aan kunnen optrekken.”

Dat aantal vrouwelijke rolmodellengroeit ondertussen gestaag. Sprekersbu-reau ZijSpreekt, ruim vier jaar geleden op-gezet door oud KRO-medewerker MargaMiltenburg, heeft inmiddels 415 deskundi-ge vrouwen die kunnen worden ingehuurdvoor mediaoptredens. „Het aantal boekin-gen is sinds vorig jaar meer dan verdub-b e l d”, zegt Miltenburg. „Dan gaat het nietalleen om bekende vrouwen als Petra Stie-nen of Joke Hermsen. Ook communicatie-experts Betteke van Ruler of Celia Noorde-graaf krijgen vaker een podium. De interes-se groeit. En terecht, want de helft van desamenleving bestaat uit vrouwen.”

Linda de Mol is de hoogst ge-noteerde vrouw in de vorigeweek gepubliceerde Me-dia100, op #5. Er staan 15 vrou-wen in de lijst. Er zijn drienieuwkomers: Léonie Koning(#54), Astrid Prummel (#65) enRens Plandsoen (#85).

Edith Schippers was in 2012 devrouw die het meest in hetnieuws was. In dagbladen werdzij in 1.352 artikelen genoemd,op tv komt ze met 113 uitzendin-gen op plaats 2. Dat blijkt uit hetonderzoek ‘Vrouwen in de Me-dia 2012’ van Nieuwsmonitor.

ZijSpreekt telt een toename vanvrouwelijke experts in de praat-p ro g ra m m a’sDW D D en P& W. Inapril 2013 zaten in 20 uitzendin-gen DWDD 27 vrouwen aan ta-fel, 6 meer dan in april 2012. BijP&W zaten in 22 afleveringen 37vrouwen, 9 meer dan in 2012.

Van de foto’s van vrouwen inEuropese kranten toont 78 pro-cent vrouwen van onder de 45.Dat blijkt uit het Europese kran-tenonderzoek van mediaplat-form VIDM, waarbij van maartt/m mei werd geknipt uit 87kranten uit 22 landen.

Tineke Ceelen, directeur Stich-ting Vluchteling, ontving voor2012 de ‘Vrouw in de MediaAwa rd ’. De prijs van ZijSpreekten VIDM bestaat sinds 2009.Eerdere winnaars waren PetraStienen (2011), Femke Halsema(2010) en Neelie Kroes (2009).

M O D EO N T W E R P ST E R

‘Vind ik het eng om op tv te praten? Helemaal niet’

I N T E R N I ST E

‘Steek je nek uit, dat heeft lang niet altijd nare gevolgen’

Pauline van Dongen(27), modeontwerper, ge-

specialiseerd in ‘w e a ra b l etechnology’: „Women Inc.heeft mij, met andere vrouwen,voorgelegd bij de redactie vanDWDD. Ik ben twee wekenvoor de zomerstop door ie-mand van de redactie gebelden heb een introducerend ge-sprek gehad. Tot nu toe ben iknog niet gevraagd voor de uit-

zending maar ze hebben welaangegeven contact met me tehouden. Ik moet ze op dehoogte houden van mijn pro-jecten en van nieuwe ontwik-kelingen op mijn vakgebied. Ikben aan het promoveren opMode en Technologie aan deTU/Eindhoven en sta doormijn vak zowel midden in demannen- als een vrouwenwe-reld. Het valt me op dat vooral

in die technische wereld veelmannen rondlopen. Daar kannog wel verbetering in komen,het is dus goed dat ik ben ge-vraagd om over technologi-sche onderwerpen af en toeop tv te komen vertellen.„Vind ik het eng om op tv tepraten? Helemaal niet. Ik houzo vaak lezingen. Het lijkt mejuist spannend. DWDD is ookeen geweldig podium.”

Rachida el Moussaoui(41), internist/infectioloog

bij MC Groep: „Ik werd doorWomen Inc. benaderd met devraag of ze me mochten tippenbij de NPO. Ik heb meteen toe-gestemd. Er zijn nog veel teweinig vrouwen in actualitei-t e n p ro g ra m m a’s te zien. Datligt aan de vrouwen zelf, maarook aan de redacties. Toen ikdeze zomer, met een groep van

acht deskundige vrouwen, bijhet NOS Journaal werd uitge-nodigd, legde een redacteuruit dat ze vaak snel een specia-list uit de kaartenbak moetentrekken. Als ze op de redactiedan geen weet hebben van be-paalde sprekers, komen dieook niet op tv. Het lijkt me nuttigdat die bak nu wordt ververst.„Ik denk dat vrouwen het besteng vinden om op tv te komen.

Ze voelen een bepaalde onze-kerheid en willen ook dat hetverhaal dat ze vertellen, klopt.Vrouwen zijn perfectionistisch,dat houdt ze soms tegen. Ikdenk dat we best wel wat on-genuanceerder mogen zijn.Steek je nek uit, dat heeft langniet altijd nare gevolgen. Enwanneer dat een keer wel hetgeval is, ga er dan avontuurlijkmee om.”

FOTO

’S GOVERT DE ROOS, THINKST

OCK, STILLS

UIT ‘D

E W

ERELD

DRAAIT DOOR’EN ‘PAUW & W

ITTEMAN’, BEELD

BEWERKING FOTO

DIENST

NRC

2 3

1

2

3