VORMING STARTDAG FRACARITA

Fevlado-Diversus vzw21/01/2014

Inhoud• 21/01 • Fevlado vzw & Fevlado-Diversus vzw• Verschillende visies op doofheid• Dovengemeenschap• Dovencultuur• Communicatietips• Oefeningen

Inleiding

• Pascal Mollet• Educatief medewerker & • Coördinator Fevlado-Diversus vzw

• Introductie tolk VGT• Vragen?

2 VZW’S ONDER 1 DAK

FEVLADO & DIVERSUS

Fevlado vzw & Fevlado-Diversus vzw

Fevlado vzw

• Belangenverdediging• Sensibilisatie• Ledenbeweging

Fevlado-Diversus vzw

• Sensibilisatie• Educatie• Informatie

Fevlado-Diversus vzw• Culturele vormingsdienst• Sensibilisatie• Sensibiliseringsactiviteiten o.a. WDD,…• Ondersteuning en begeleiden van organisaties

• Educatie• Open aanbod: cursussen VGT, Dovencultuur,… voor

zowel doven als horenden• Vorming op maat• Ontwikkelen van educatieve middelen

• Informatie• Erfgoedwerking• Archief- en documentatiecentrum• Publicaties

Wie zijn jullie?• Wat zijn jullie taken?• Hoe pakken jullie het aan wanneer er een probleem is met de

communicatie?

DOOF?!Wat betekent doof voor jullie?

Even vooraf; correcte terminologie• Wat is correct?

• Doofstom• Auditief gehandicapt• Auditieve beperking• Doof• Gehoorgestoorden

• Wat is correct?• Gebarentaal• Doventaal• Vlaamse Gebarentaal

• Wat is correct?• Tolk VGT• Doventolk• Gebarentolk• Tolk gebarentaal

Even vooraf…• Wat is correct?

• Doofstom• Auditief gehandicapt• Auditieve beperking• Doof• Gehoorgestoorden

• Wat is correct?• Gebarentaal• Doventaal• Vlaamse Gebarentaal

• Wat is correct?• Tolk VGT• Doventolk• Gebarentolk• Tolk gebarentaal

Vragenronde• Alle dove mensen kunnen perfect liplezen• Alle dove mensen willen niets liever dan opnieuw te kunnen

horen• Alle dove mensen kennen én gebruiken gebarentaal• Alle dove kinderen leren gebarentaal van hun ouders• Dove mensen kunnen onmogelijk dokter, piloot, advocaat of

politicus worden• Alle dove kinderen leren gebarentaal op school

Wie is doof? (1)

Waaraan kan je dat zien?

Wie is doof? (2)Je kan het pas zien wanneer ze aan het ‘praten’ zijn; wanneer ze aan het gebaren zijn

Besluit: doofheid is een onzichtbare handicap

Verschillende visies op doofheid1. Medisch model2. Sociaal model3. Cultureel-linguïstisch model

1. Medisch model• Dove persoon als individu met een beperking• Individueel deficit-model• Geloof in technologie om gehoor te herstellen• Toegepast door o.a. medische wereld en het dovenonderwijs

• Ideaal: integratie in horende maatschappij; zoveel mogelijk ‘horend’ worden

2. Sociaal model• Probleem is niet de beperking/handicap, maar wel de niet

aangepaste maatschappij• Maatschappij geeft de handicap• Nog steeds individueel model• Nadruk op toegankelijkheid• Maar niet volledig bruikbaar voor Dovengemeenschappen bv.

Inclusief onderwijs

3. Cultureel-linguïstisch model• Collectief model• Dovengemeenschappen als taalminderheidsgroepen• Niet kunnen horen is ondergeschikt of zelfs niet relevant• Aandacht voor onderwijs, taalpolitiek, …• Erkenning gebarentalen

• Ideaal: bilinguale, biculturele persoon

• Fevlado en Fevlado-Diversus werken vanuit dit model

Richtlijnen spraakafzien

Wil je met een doof persoon praten, maar je beheerst (nog) geen gebarentaal:

- Beweeg je hoofd niet teveel- Hou niks in je mond (sigaret, pen, kauwgom)- Articuleer duidelijk- Leg nadruk op het kernwoord waarover je wilt praten

Volstaat spraakafzien?

• OEFENINGEN

• Nu zonder STEM en GEBAAR een woord articuleren• Goed kijken wat er gezegd wordt en opschrijven• Na drie keer proberen woord af te lezen, stoppen en volgende

woord afzien

Volstaat spraakafzien?

• Ja of neen?

• DAAROM IS GEBARENTAAL NODIG!

Gebaren?Probeer eens?

• Iets uitleggen in gebaren • Of lichaamstaal• Geen stem gebruiken!

• Schrijf op wat je ziet

Vlaamse Dovengemeenschap• Twee verschillende subgroepen, samenvallend met twee

verschillende taalgroepen

Vlaamse Dovengemeenschap

Nederlands als eerste taal

Vlaamse Gebarentaal (VGT) als eerste taal

1. Nederlands als eerste taal• Grootste groep van personen met een gehoorverlies in

Vlaanderen (ca. 800 000 personen)• Gesproken Nederlands, vaak ondersteund met spraakafzien:

orale opvoeding• Geschiedenis: Milaan 1880, oraal onderwijs

• Vooral gehoorverlies op latere leeftijd• VGT speelt geen belangrijke rol in hun leven (wat niet wil

zeggen dat ze geen VGT gebruiken)

2. Vlaamse Gebarentaal als eerste taal• 5 000 à 6 000 personen• VGT als moedertaal, eerste taal of taal waarin men zich het

best kan uitdrukken• Geschiedenis: vanaf jaren ’70-’80: terug gebarentaal in het onderwijs

• Meestal doofgeborenen of vroegdoven• Linguïstisch-culturele minderheidsgroep, de Vlaamse

Dovengemeenschap

Dit betekent niet dat deze groep geen Nederlands kent of gebruikt! Velen van hen zijn zelf twee- of meertalig.

Dovengemeenschap met VGT als eerste taal

• Lokaal niveau: clubs• Vlaanderen: 6 regionale dovenclubs en 20 à 30 kleine dovenclubs• Ontspannende, alsook vormende activiteiten

• Nationaal niveau: dovenfederaties• Vlaanderen: Fevlado, Fevlado-Diversus, Fevlado-Passage, Jong-Fevlado,…

• Internationaal niveau: koepelfederaties• Europa: EUD, EUDY, filmfestivals, jongerenkampen,…• Wereld: WFD, WFDYS, Deaflympics,…

VGT?!Wat is de Vlaamse Gebarentaal?

Waarom is gebarentaal zo belangrijk?

• Toegankelijke taal• Veditz (1910): People of the Eye• Geen communicatieproblemen• Gevoel van trots over eigen taal en cultuur

• Onderzoek heeft uitgewezen dat dove mensen anders in het leven staan • Hersenen werken op een andere manier bij o.a. taalverwerving• Ze zijn gefocust op wat ze zien.• Horen heeft voor hen geen (of minder) betekenis

Vragenronde• Is Vlaamse Gebarentaal uitgevonden?• Is gebarentaal een soort gesproken taal maar dan met gebaren

in plaats van met woorden?• Hebben gebarentalen grammatica?• Is gebarentaal universeel?• Kan je filosoferen in Vlaamse Gebarentaal?

Zijn gebarentalen uitgevonden?• Niet door iemand uitgevonden of gemaakt, maar is spontaan

ontstaan• Zoals bij meeste talen: Frans, Nederlands, ASL, LSF,…• Waar mensen samen zijn, ontstaat er communicatie en

bijgevolg taal

Vragenronde• Is Vlaamse Gebarentaal uitgevonden?• Is gebarentaal een soort gesproken taal maar dan met gebaren

in plaats van met woorden?• Hebben gebarentalen grammatica?• Is gebarentaal universeel?• Kan je filosoferen in Vlaamse Gebarentaal?

Zijn gebarentalen soort van gesproken talen?

• Vlaamse Gebarentaal is een soort van Nederlands waarbij in plaats van woorden gebaren worden gebruikt, maar dit is echter niet zo• VGT heeft een eigen grammatica, een eigen structuur – los van

een gesproken taal• Een voorbeeld…

NL De man staat op de autoVGT AUTO MAN STAAN

Nederlands met Gebaren• Is niet natuurlijk ontstaan• Systeem werd ontwikkeld voor het onderwijs om het

Nederlands meer toegankelijk te maken voor dove leerlingen• Werd ontwikkeld in de late jaren ‘70-’80• Dit volgt het structuur van het gesproken Nederlands• Is veel trager

• Gevolg: Vlaamse dovengemeenschap ging er niet mee akkoord

Vragenronde• Is Vlaamse Gebarentaal uitgevonden?• Is gebarentaal een soort gesproken taal maar dan met gebaren

in plaats van met woorden?• Hebben gebarentalen grammatica?• Is gebarentaal universeel?• Kan je filosoferen in Vlaamse Gebarentaal?

Hebben gebarentalen een eigen grammatica? (1)

• Elke taal heeft zijn eigen bouwstenen en regels• Bijvoorbeeld• Meervoudsregels• tafel – tafels – niet tafelen• mens – mensen – niet menseren• kind – kinderen – niet kinds

• Daarom zijn er vaste regels: die zegt hoe je in het Nederlands van een bepaald woord het meervoud maakt

• Grammatica is het geheel van regels van een taal

Hebben gebarentalen een eigen grammatica? (2)

• Dus in gebarentalen bestaan er ook regels die je moet volgen• Bijvoorbeeld• Werkwoordgebaar GEVEN, dit kan aangepast worden om aan te tonen

wie (wat) geeft en wie (wat) krijgt• IK GEEF JOU – gebaar beginnen bij eigen lichaam en eindigen in de ruimte

voor jou• JIJ GEEFT MIJ – omgekeerde beweging• IK GEEF JOU EEN BRIEF – IK BRIEF 1GEVEN2

• VGT heeft dus eigen regels, m.a.w. een eigen grammatica

Vragenronde• Is Vlaamse Gebarentaal uitgevonden?• Is gebarentaal een soort gesproken taal maar dan met gebaren

in plaats van met woorden?• Hebben gebarentalen grammatica?• Is gebarentaal universeel?• Kan je filosoferen in Vlaamse Gebarentaal?

Zijn gebarentalen universeel? (1)• Er bestaan verschillende gebarentalen: ASL, LSF, LSBF, NGT,

VGT,…• Maar in Vlaanderen kunnen gebaren ook verschillen van streek

tot streek

• Reden van het bestaan van gebarentaalvarianten• Contact met gebarentaal op scholen vroeger (ook meisjes-jongens)• 90-95% dove kinderen hebben horende ouders• Aanleren gebarentaal niet door leerkrachten, maar door andere dove

kinderen• GEVOLG: elke school gebruikt een eigen gebarentaalvariant

Zijn gebarentalen universeel? (2)• Gebarentaalvarianten zijn genoemd naar de regio waar de

school gelegen is: West-Vlaamse, Antwerpse,… gebaren• Deze varianten leiden niet tot communicatieproblemen tussen

doven onderling, integendeel• Er zijn ook regionale varianten of dialecten voor het gesproken

Nederlands• Standaardtaal voor het Nederlands: AN• Onderwijs• Media• Contacten tussen mensen uit verschillende streken• …

Zijn gebarentalen universeel? (3)• Er bestaat nog geen standaardisatie in Vlaanderen• Gebarentaal werd tot voor kort niet gebruikt in het onderwijs, in de

media, in het bedrijfsleven,…• Standaardisatie VGT zal zich spontaan ontwikkelen• VGT is sinds 26 april 2006 een erkende taal in Vlaanderen

Vragenronde• Is Vlaamse Gebarentaal uitgevonden?• Is gebarentaal een soort gesproken taal maar dan met gebaren

in plaats van met woorden?• Hebben gebarentalen grammatica?• Is gebarentaal universeel?• Kan je filosoferen in Vlaamse Gebarentaal?

Kan je filosoferen in VGT?• Net zoals elke andere taal kunnen we ook filosoferen• Van heel concrete tot heel abstracte thema’s• Over de verbouwingen aan je huis• Over de trein die je net gemist hebt• Over voetbal• Over politiek• Over filosofie• Over godsdienst• Over liefde• Over poëzie• …

Waarom al deze vragen?• Er bestaan heel wat misverstanden• Veel onwetendheid• Hoe beter verspreiden?• Media• Onderwijs• Voordrachten geven• Getuigenissen

Horende mensen en VGT• Horende kinderen van Dove ouders• Horende ouders van Dove kinderen• Broers en zussen van Dove mensen• Professionelen• Tolken VGT• Tolkstudenten en cursisten VGT• Vrienden, familie, collega’s,…

VINGERSPELLINGOefeningen op de vingerspelling: leer spellen van A tot Z!

Vingerspelling• Voor namen, plaatsnamen, straatnamen,… waar er nog geen

naamgebaar voor bestaat• Voor begrippen waar er nog geen gebaar voor bestaat• Voor het ‘vertalen’ van Nederlandse letterwoorden• WC• BTW• …

• Geïnitialiseerde gebaren• VLAANDEREN• …

49

Vingeralfabet (A-E)

50

Vingeralfabet (F-J)

51

Vingeralfabet (K-O)

52

Vingeralfabet (P-T)

53

Vingeralfabet (U-Z)

Overzicht vingeralfabet

COMMUNICATIETIPSHoe gaan we om met doven en slechthorenden?

Communicatietips voor wie geen VGT kan (1)

• Gebruik natuurlijke gebaren/lichaamstaal ter ondersteuning van wat je zegt• Hou pen en papier in de aanslag• Schakel achtergrondlawaai uit• Spreek geen dialect• Praat niet door elkaar• Gebruik trefwoorden om aan te geven waar het gesprek over

gaat• Houd oogcontact en draai je hoofd niet weg• Articuleer traag en duidelijk• Ga niet te dichtbij staan

Communicatietips voor wie geen VGT kan (2)

• Ga niet met je rug naar een lichtbron staan• Vermijd kauwgom, sigaret,… in je mond• Roep niet!• Trek de aandacht (zwaaien, aantikken,…) voor je iets begint te

zeggen• Herhaal indien nodig wat je zegt• Zoek naar synoniemen

Omgangsvormen in Dovengemeenschap• Oogcontact• De handen• De begroeting• Afscheid nemen• Zichzelf voorstellen

OEFENINGEN VGTVisueel leren kijken is belangrijk…

Leren kijken• VGT is een visuele taal• Ogen om te luisteren en handen om te spreken• Belang van luisteren met je ogen

• Gesproken taal: aanstaren is onbeleefd• Gebarentaal: wegkijken is onbeleefd

Oefening: Leren kijken• Iconiciteit: gelijkenis tussen de vorm van een gebaar en de

betekenis ervan• Verschil tussen uitbeelden en gebarentaal• Bij de communicatie: uitbeelden helpt• Belangrijk deel van gebarentaal• Zijn vaak ‘gemakkelijke’ gebaren

Wedden dat jij de gebaren kent ?

• DRINKEN• SLAPEN• WAKKER WORDEN• DOUCHE• SCHRIJVEN • STAAN• ZITTEN• SPRINGEN• DANSEN• KNIELEN

• HUIS• STUDEREN/LEREN• STAPPEN• VALLEN• DEUR• SCHILDEREN• TYPEN • STOPCONTACT

Basisgebaren – Belangrijk! Geeft een goede eerste indruk!• Hallo • Goedemorgen - goede middag - goede avond• Dank je wel• Pardon / sorry• Alstublieft• Vragen?

• Welkom • Hoe gaat het met je? • Maandag tot zondag• Weekend• Smakelijk

Meer informatie? • Documentatiecentrum VSPW Gent – www.vspw.be• Fevlado – www.fevlado.be• VGT – www.vlaamsegebarentaal.be• Digitale gebarenboek – http://gebaren.ugent.be• VGTC – www.vgtc.be• Visualbox – http://www.visualbox.biz/eyeopener

BEDANKT VOOR JULLIE AANDACHT!