Voorwoord pamfletreeks Zelfsturing

7/28/2019 Voorwoord pamfletreeks Zelfsturing

1/9


2/9

Met zestig man een boek schrijven. Iedereen schrijft drie

paginas en klaar is het boek. Alleen dat al, maakt dit boek

bijzonder.

Het past heel goed in het gedachtengoed van Easycratie,

waarin kennisdelen en samenwerken zon grote rol speelt.

Overal in de samenleving zie je zwermen ontstaan van

mensen met een gemeenschappelijk doel die op informele

wijze samenwerken. Ook dit boek is het product van zon

zwerm.

De zestig co-auteurs kennen elkaar niet eens, ze zijn nooit

bijeen geweest om te vergaderen. Dat hoeft ook niet meer.

Kennisdelen en samenwerken binnen zwermen gaat

grotendeels via internet. Overigens, dat internet is echt wel

een dingetje. Het is al zon enorme vanzelfsprekendheid

geworden in ons dagelijks leven, dat we er nauwelijks nog

aandacht aan besteden. Maar dat is ten onrechte. Want

doordat we er geen aandacht meer aan besteden, overzien

we nog maar al te vaak dat de meeste spelregels waarmee

organisaties en overheden werken, zijn ontworpen in een

tijd dat er nog helemaal geen internet bestond.

Kennis kon niet vrijuit stromen in de 19e en 20e eeuw.

Daar had je een drukpers voor nodig. En veel geld, om de

drukpers in beweging te zetten. In die tijd zijn deorganisatiemodellen ontstaan met managers die op


3/9

hirarchische wijze van bovenaf grote groepen mensen

aanstuurden. Dat was de enige manier, in die tijd. Want

zonder communicatie kan een zwerm niet functioneren.

Als een vrije stroom van informatie-uitwisseling niet

mogelijk is, dan is het zeer effectief om die informatie van

bovenaf via een trechter naar beneden te laten sijpelen. Zo

zijn de hirarchische organisatiemodellen ontstaan. En

laten we vooral niet vergeten: die manier is enorm

succesvol gebleken. Onze welvaart is in ruim een eeuw

tijd met sprongen vooruit gegaan. Eerlijk is eerlijk: een

werkloze uit 2013 heeft meer te eten dan een arbeider uit

1913, die tachtig uur per week moest buffelen. En veel

mensen worden met gemak 80 jaar oud. Die arbeider uit

1913 mocht al blij zijn als hij de 65 haalde.

Zelfreinigend vermogenNieuwe tijden, nieuwe omstandigheden, nieuwe

spelregels. We leven momenteel in een tijdvak in de

geschiedenis waarin de nieuwe spelregels van

samenwerken uitgevonden moeten worden. Een van die

nieuwe spelregels zal zijn dat bottom-up organiseren in

steeds meer gevallen de meest doelmatige n de meestefficinte weg zal zijn. Nieuwe bedrijven werken meestal

al standaard met die bottum-up gedachte. Een bedrijf als

Facebook heeft nog niet eens overwogen dat alles wat u

op uw facebookpagina wereldkundig wilt maken, vooraf

gecontroleerd zou moeten worden door een content

manager van Facebook. Als u moest lachen om de vorige

zin, omdat dat als een bespottelijk idee klonk, vergeet dan


4/9


5/9

ze gaan in optocht naar de gemeenteraad. Aldaar wordt er

vervolgens oeverloos vergaderd over dat speeltuintje, door

mensen die nog nooit in die woonwijk zijn geweest en zelf

misschien geen kinderen hebben. De besluitvorming en de

realisatie duurt zo lang, dat er jaren overheen gaan. De

kosten zijn zo hoog, dat er geen lichtvaardige beslissingen

genomen mogen worden. Uiteindelijk verrijst wel een

prachtige speeltuin, maar helaas zijn de kinderen

inmiddels te oud geworden voor een wipkip. Nu willen ze

een skatebaan!

Wat zou er gebeuren als de ouders in de woonwijk zlf de

handen uit de mouwen hadden gestoken? Als ze het

gewenste speeltuintje zelf bottum-up gaan realiseren? Als

ze in plaats van lakens beschilderen, een schep in de grond

zetten? Dt heet zelfsturing. Steeds meer mensen

ontdekken deze alternatieve benadering. Niet alleen inwoonwijken, maar ook in bedrijven. Zelf je resultaat

regelen, samen met anderen, buiten het bestaande systeem

om. De mensen die dit geprobeerd hebben weten wat het

resultaat is. Het lukt natuurlijk niet altijd, maar vaak wel.

En als het lukt, dan is de oplossing altijd beter, sneller,

leuker en goedkoper, dan op de oude manier.

Rotondes en stoplichten

Toen de uitgever van dit boek ons benaderde met de vraag

of we curator wilden worden van een co-creatie boek

over zelfsturing, hoefden we daar niet lang over na te

denken. Als zestig co-auteurs allemaal een mooie

succesvolle praktijkcase over zelfsturing uit hun eigen


6/9

omgeving zouden beschrijven, of over een zelfsturing plan

dat nog in de maak is, dan zou dit boek een rijke

inspiratiebron vormen voor de mensen die nog gewend

zijn om op de traditionele manier de wereld te verbeteren.

Als je een probleem ziet en je weet een oplossing

daarvoor, dan kun je je idee op het bordje leggen van een

instantie of een directie. Maar je kunt ook zelf het idee

realiseren. Zelf sturen. Dt was het idee waarmee we aan

de slag gingen. Ok, het hoefden niet per se allemaal

praktijkcases te zijn. Mooie theoretische bespiegelingen

over het fenomeen zelfsturing mogen ook. Zoals het

openingsverhaal van Harry Starren, die met een prachtige

metafoor komt aanzetten. Je hebt stoplichten en je hebt

rotondes. Bij stoplichten wordt van bovenaf opgelegd of je

mag doorrijden of niet. Bij rotondes moet de automobilist

zelf nadenken en beslissen of hij de rotonde op mag.Rotondes blijken in de praktijk superieur aan stoplichten.

Toch zijn er veel meer stoplichten dan rotondes. Waarom?

Omdat er mensen zijn die geld en aanzien verwerven met

de aansturing van anderen, aldus Harry Starren. Dit soort

verhalen staan ook in dit boek. Ze zijn een nuttige en

vermakelijke aanvulling van de praktijkcases.

De valkuil van de gewoonte

En toen kwam de dag dat we bijna zelf in de valkuil van

de hirarchische orde waren getuimeld. De inzendingen

stroomden binnen en tot onze verrassing zaten daar heel

wat verhalen tussen die gingen over de innerlijke strijd die

je moet overwinnen alvorens je de eerste stap naar


7/9

zelfsturing kunt zetten. Mooie verhalen, persoonlijke

kwetsbare ontboezemingen. Maar dat is toch geen

zelfsturing?, zeiden wij tegen elkaar. Dat is persoonlijke

groei. En aangezien wij waren aangesteld als curator,

hadden wij de verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen

dat dit boek over zelfsturing gaat. Dus die inzendingen

legden wij aanvankelijk terzijde. Zonder het eerst te

beseffen hadden wij onszelf onbewust in een hirarchisch

pak gehesen. Een pak waarin de curator een hogere rang

heeft dan een co-auteur. Au. Het duurde een paar dagen

voordat het kwartje viel. Zelfsturing is zelfsturing!

Waarom zouden alleen wij het recht hebben om een

definitie van zelfsturing te geven? Als een groot deel van

de co-auteurs een andere invulling geeft aan het begrip

zelfsturing, dan heeft die andere definitie net zoveel

waarde.Wij zijn het al gewend om zlf sturing te geven aan

initiatieven. Dan kunnen ideen onmiddellijk omgezet

worden in actie. Maar mensen verschillen van elkaar. We

stonden er even niet bij stil dat er ook veel mensen zijn die

eerst nog in hun eigen hoofd een knop moeten omzetten,

alvorens ze via zelfsturing knoppen in andermans hoofdenkunnen aanzetten. Daarom horen ook deze verhalen thuis

in dit boek.

Verschillende mensen, verschillende regels

Gelijke monniken, gelijke kappen. We mogen geen

uitzonderingen maken, want dat schept precedenten. Deze

uitgangspunten zijn kenmerkend voor de twintigste eeuw.


8/9

Ze staan flexibiliteit in de weg, ze veroorzaken

bureaucratie en ze doen geen enkel recht aan het feit dat

mensen verschillend zijn. Als we dan toch nieuwe

spelregels aan het zoeken zijn, laten we dan niet in

bottom-up samenwerkingsmodellen dezelfde weeffout

maken als in de bureaucratische samenwerkingsmodellen.

Waarom zou je alle mensen over n kam scheren, als ze

verschillend zijn? Diverse co-auteurs schreven een

beschouwend artikel over dit onderwerp. Zwermen

werken het beste, als ieder lid van de zwerm zijn eigen

kwaliteiten kan inbrengen, zonder keurslijven. Jeroen

Komen kwam met een prachtig voorbeeld. Hij spotte een

bijzonder verkeersbord in Australi: Verboden in te

halen, behalve als het veilig is.

Een verbluffende benadering die op een briljante manier

recht doet aan de verschillen tussen de mensen onderling.Want wie beslist wanneer het veilig is? In een hirarchisch

top-down systeem beslist de autoriteit wanneer het veilig

is. In een rigide bottom-up systeem moet iedereen zelf

beslissen wanneer het veilig is. Sommige mensen vinden

het heel fijn als ze dat zelf mogen beslissen. Anderen

vinden dat helemaal niet fijn. Zij gedijen beter als iemandanders die beslissing voor hun neemt. Dit Australische

hybride verkeersbord bedient beide groepen op hun

wenken. Voor wie liever niet zelf de beslissing neemt staat

er gewoon dat inhalen verboden is. De zelfstuurders

mogen echter zelf beslissen of het veilig is. Toch kan het

nog wel een tijd duren voordat we dit soort

verkeersborden in Nederland zien. Want met zulke


9/9

verkeersborden kun je geen verkeersboetes meer uitdelen.

Er zijn mensen die geld en aanzien verwerven met de

bestaande verkeersborden. Om die reden zullen er altijd

mensen zijn die zelfsturing proberen tegen te werken.

Maar laat je daar nooit door uit het veld slaan. Er zijn

immers meer mensen in de bottom van de piramide, dan

in de top. Het kan soms even duren, maar uiteindelijk

komt toch altijd de meerderheid bovendrijven.

Erwin Witteveen* Martijn Aslander*

P.S. Vergeet ook niet te kijken op www.zelfsturing.net

Naast de 60 verhalen uit dit boek staan er nog 30 andere

verhalen op de site. Daar zitten nog een paar pareltjes

tussen. Dat ze niet in dit boek zijn opgenomen had in een

aantal gevallen niets met kwaliteit te maken, maar met een

te late inzending.

*Aslander & Witteveen zijn de auteurs van Easycratie en

Kleintje Easycratie. Later dit jaar komt hun nieuwste boek

uit: Nooit Af

Voorwoord pamfletreeks Zelfsturing

Documents

Transcript of Voorwoord pamfletreeks Zelfsturing