Is er ruimte in de gevestigde orde?110

1 David Shah is trendwatcher,

uitgever en consultant op het gebied

van mode, design en marketing.

2 Viewpoint issue on networks

#12, september 2002, pp. 2, 14 en

15.

3 Zie 6. Waar meten we ons aan

af?

4 Lidewij Edelkoort is een van

oorsprong Nederlandse trend­

voorspeller, woonachtig in Parijs.

Als aspirant student mode­

vormgeving aan de kunstacademie

las ik medio 1981 een interview

waarin ze vertelde over een

lievelingsrok die ze tot op de draad

afdroeg: mode is être bien dans sa

peau.

Op slag was ik bewonderaar. In

2001 werkte ik met haar samen

om (net)werkmogelijkheden te

exploreren tussen de Baak en de

Design Academy Eindhoven waar

Edelkoort bestuurslid was.

In een voorgesprek vertelde Lidewij

dat ze met MA studenten werkte

vanuit One is the cause of one’s

circumstances. Vergelijk ‘De wortels

van je gevangenschap vorm je zelf’

(Voorwoord).

5 Zie 6. Waar meten we ons aan

af? noot 6.

Tijdens een seminar op de Design academy in Eindhoven in 2002, sprak de charismatische David Shah1, trendwatcher en uitgever van Viewpoint, ‘the trends brands futures and ideas magazine’. Hij karakteriseerde ons allemaal als ‘sustainables’, een opkomende ‘bewust levende’ bevolkingsgroep. En zette op bezwerende toon uiteen hoe netwerken ons leven inhoud geven ‘beyond measure’. Ik kocht zijn mooi vormgegeven Viewpoint issue on networks2, wat begint met networks define us2. In een aantal pagina’s ontvouwt zich een beeld van hoe ons netwerkend leven er ‘in concept’ uit zou kunnen zien, waar we naar kunnen verlangen, streven, waar we ons aan kunnen afmeten3, mee kunnen identificeren.

Het heeft iets behaaglijks om voor een moment, al bladerend je mogelijke wereld aan je voorbij te zien trekken, de wereld als netwerk waar je deel van bent, each individual link adds value power and potential to the whole…2. Wie wil dat niet? Het deed me denken aan een seminar van Lidewij Edelkoort4, zo’n 6 jaar eerder, waarin ze aan de hand van beelden van grofmazige breisels haar observaties vertelde van het losser wordende ‘netwerk van de samenleving’, met een grotere globale verbondenheid en tegelijkertijd met meer tussenruimte. Een trendwatch waarin beleidsmakers hun toekomstige koers op zouden kunnen bepalen.

Netwerken vat omschrijving en handeling in één woord samen. Het gegeven is niet nieuw. Communities, samenlevingen, groepen mensen die met elkaar verbonden zijn door een gedeelde visie of een gedeeld belang zijn zo oud als de wereld. Wat misschien een verschil is, is dat de communities niet meer plaatsgebonden zijn. De mondialisering en de communicatietechnologie zorgen ervoor dat je je wereldwijd kunt verbinden5.

Begin jaren 90 deed ik een eerste opdracht in het bedrijfsleven. Een ‘interne relatiedag’ voor een adviesbureau met 80 medewerkers. De vraag was om ‘iets met netwerken’ te doen. En met ‘je eigen broek ophouden’. Netwerken was een opkomend begrip. Samen met ‘intern ondernemerschap’. In de voorbespreking bleek ik de opdrachtgever tot wanhoop te drijven omdat ik nog niet meer kon zeggen dan dat ik wilde

netwerken22

11122 netwerken

Toegang – Ingang – Uitgang, 2004

Is er ruimte in de gevestigde orde?112

6 Netwerkorganiseren is een

begrip bedacht door Anne­Marie

Poorthuis en Lieke Hoogerwerf,

beschreven in Inleiding in

Chaosdenken: Theorie en Praktijk,

Anne­Marie Poorthuis, Van Gorcum,

2002.

7 Zie 20. (In)corporeren.

8 De omschrijving waarmee

Dr. Annemieke Roobeek haar

netwerkorganisatie

MeetingMoreMinds introduceerde

tijdens een workshop medio 2003.

Ik noteerde de volzin omdat ze zo

humoristisch op me overkwam in

haar verlangende en tegelijkertijd

tongverstrikkende kwaliteit.

9 Vrij naar de boekbespreking

van The Age of Acces, Jeremy Rifkin,

uitgever Tarcher/Putnam, 2000

door Pieter Hilhorst in de

Volkskrant, 23 februari 2002.

onderzoeken wat netwerken eigenlijk precies inhoudt. Hij kon zich er niets bij voorstellen. Ik ook nog niet want dat wilde ik juist met de 80 medewerkers gaan onderzoeken. Nu, ruim 20 jaar verder in het netwerk organiseren6, zouden we dit waarschijnlijk co­creatie of participatie noemen. Hij verwachtte bij kunst in bedrijf een leuke aquarelcursus, als informele tijds­besteding, met als thema ‘netwerken’. Maar, zei ik, volgens mij zijn we nog aan het uitvinden wat netwerken is. De vraag is of aquarel daarbij een geschikt medium is.

De verlegenheid die ik had met de situatie. Met de vraag of het gaat lukken wat er van je verwacht wordt, terwijl je weet dat wat er van je verwacht wordt niet hetgeen is wat je kunt (en/of wilt) bieden. Die verlegenheid verlamt. En lijkt precies op de verlegenheid die je kunt voelen als je uit netwerken gestuurd bent voor de zaak waarmee je (je) geld moet zien te verdienen. Verlegenheid omdat een ontmoeting een dubbele agenda krijgt.

Ik vond mijn adem terug toen ik mijzelf hoorde zeggen: Zullen we het anders heel concreet benaderen, een netwerk maken? Met aanknopingspunten voor gesprekken. Op de interne relatiedag spanden we, met bijna kinderlijke bravoure, een netwerk van dik touw, net iets boven manshoogte. Waaraan ouderwetse dikpapieren systeemkaarten werden bevestigd waarop deelnemers in korte slogans aanknopingspunten voor gesprekken noteerden. Voor een moment werd ‘het netwerk’ van wat er bij de werknemers speelde zichtbaar. Kon men zich ertoe verhouden en vormde het de omgeving waarin de ‘netwerkborrel’ plaatsvond. Of deze eerste interventie verschil heeft gemaakt? Ik weet het niet. Het gebeuren gaf mij in ieder geval een eerste blik op het manageriële verlangen naar corporate identity, en op de incorporerende7 kracht van collectieve systemen.

Wereldwijd netwerken is een feit geworden in de manier waarop we ons organiseren. Iets om oog voor te houden, zodat we ermee kunnen blijven ‘dealen’. Want wat houden woorden als we organize business driven intercompany networking8 eigenlijk in behalve dan dat ze uitdrukking geven aan een groots voornemen, en tegelijkertijd aangeven dat mensen zich altijd al organiseren in ontmoetingen? In 2000 schrijft Jeremy Rifkin in The Age of Acces: ‘In een netwerkmaatschappij vercommercialiseren sociale contacten’9. Hier werd precies onder woorden gebracht wat ik in dat eerste gesprek over netwerken

11322 netwerken

10 Zie over de Economy

Transformers, 18. Geld, noot 12.

11 Zie Toelichting|Verhouding

Conversatie als vrijplaats.

12 (Met lichte ironie) refererend

aan de Open Space Technology van

Harrison Owen: ‘Open Space

Technology (OST) is an approach

for hosting meetings, conferences,

corporate­style retreats, symposiums

and community summit events,

focused on a specific and important

purpose or task “but beginning

without any formal agenda”,

beyond the overall purpose or

theme.’ Wikipedia, 2013.

voelde sluimeren, maar niet precies kon duiden. Natuurlijk geeft communicatietechnologie vitale mogelijkheden, kan ik met internetstreaming life lessen van mijn leraar in Amerika volgen en bij de community daar betrokken zijn, dat is geweldig. En kunnen netwerkorganisaties als de Economy Transformers10 zich ontwikkelen, kunnen revoluties plaatsvinden zoals in Egypte. De invloed van twitteren op politieke besluitvorming is onomkeerbaar. De sociale media zijn een fantastische uitvinding, met verreikende verschilmakende mogelijkheden die vanuit de menselijke maat kunnen starten en op grote schaal dingen kunnen genereren (met) een snelheid die duizelingwekkend is.

De commerciële kant van netwerken versterkt de what’s in it for me interface11 in een ontmoeting. Het maakt ontmoetingen doelgericht, waarbij voortdurend meespeelt ‘wat we aan elkaar kunnen hebben’. Maakt de individual link that adds value power and potential to the whole2 bij voorbaat voorwaardelijk. Hoe houden we open space12 in het wereldwijde netwerk(en)?

Dit document betreft een excerpt uit het boekIs er ruimte in de gevestigde orde van Marjorieke GlaudemansNetwerken (pagina 110 t/m 113 uit het boek) Het boek is te bestellen via de (internet)boekhandelOf via uitgeverij.ijzer@hetnet.nl Op dit document is copyright van toepassing. Zie ook www.iserruimte.org