Voorkeurstrategie. Veilig leven en werken in een natuurlijk waddengebied.

8/11/2019 Voorkeurstrategie. Veilig leven en werken in een natuurlijk waddengebied.

1/56

Deltaprogramma |Waddengebied

Voorkeurstrategie

Veilig leven en werken in een natuurlijk waddengebied


2/56


3/56

Voorkeurstrategie 1

Deltaprogramma | Waddengebied

Voorkeurstrategie

Veilig leven en werken in een natuurlijk waddengebied


4/56

Deltaprogramma | Waddengebied2


5/56

Voorkeurstrategie 3

Inhoud

1 Inleiding 5

Belangrijkse doel 7

Nauurlijk en inegraal 7 Zoewaer 7

Berokken parijen 7

2 Functies 9

Wereldergoed 10

Veilig 10

Nauur 10

Mooi en plezierig 10

Economisch serk 11

Duurzaam 11

Toegankelijk 11

3 De voorkeurstrategie 13

Behoud van bufferwerking 15

Dijken blijven nodig 15

Eilanden blijven op hun plaas 15

Delasysemaiek 15

4 Het zandig systeem 17

Evenwich in zandransporen 18

Zandhonger 18

4.1 Inveseren in kennis over he zandig syseem 20

Kennisopgave 20

4.2 Drie kennissporen 21

Monioring 21 Syseemonderzoek 21

Piloprojecen 21

5 Harde keringen 23

5.1 Nieuw waerveiligheidsbeleid 25

Fundamenele verandering 25

Basisniveau selecie verhogen 25

Specifieke siuaie eilanden 25

5.2 Innovaieve aanpak harde keringen 27

Voorbouwen op huidige sraegie 27

Innovaieve dijkconcepen 27

Deladijk 28 Overslagbesendige dijk 28

Parallelle dijken 28

Brede groene dijk 29

Rijke dijk 29

Dijk me kwelder 29

Kwelders 31

Gebiedsproces 31

5.3 Synhesekaar van he hele Waddengebied 32

Legenda dijkconcepen 33

Noord-Holland 34

Texel 35

Frysln 36

Groningen 1 /m 7 37

Groningen 8 /m 12 38

6 Voorkeurstrategie voor de eilanden 39

Zach waar he kan, hard waar he moe 40

Meegroeien me de zeespiegelsijging 40

Harde keringen 40

Buiendijks gebied 40

Inegrale veiligheidsbenadering 40

6.1 Schiermonnikoog 41

Zandige kus 41

Meegroeien me zeespiegelsijging 41

Harde keringen 41 Buiendijkse gebieden 41

Inegrale veiligheidsbenadering 41

Zoewaervoorziening 41

6.2 Ameland 42

Zandige kus 42

Meegroeien me zeespiegelsijging 42

Harde keringen 42

Buiendijkse gebieden 42


6.3 Terschelling 43

Zandige kus 43

Meegroeien me zeespiegelsijging 43 Harde keringen 43



6.4 Vlieland 44

Zandige kus 44

Harde keringen 44


6.5 Texel 45

Zandige kus 45

Harde keringen 45



7 Implementatie 47

7.1 Besuurlijk Overleg Delaprogramma

Waddengebied (BODPW) 49

Doel van he BO DPW 49

7.2 Regionaal Overleg Kus (ROK) 50

Doel van he ROK 50


6/56

Delaprogramma | Waddengebied4

Deltaprogramma Waddengebied

He Delaprogramma hee een bewogen voorgeschiedenis. De waers-

noodramp in 1953 leidde o de vase maaschappelijke en poliieke wil:

Di nooi meer. He daarui volgende Delaplan brach veiligheid in de

Zuidweselijke Dela. In de loop van de ijd groeide he inzich da he

groose deel van Nederland is e beschouwen als dela van Eems, Rijn,

Maas en Schelde. Na de exreem hoge rivierwaersanden in 1993 en

1995 kreeg he pakke van e nemen maaregelen dan ook de naam

Delaplan groe rivieren.

Kor daarna leidde nieuwe kennis over de gevolgen van de klimaaveran-

dering o he insellen van de Delacommissie (ook bekend als commis-

sie-Veerman). Deze commissie adviseerde in 2008 de opriching van een

Naionaal Delaprogramma. Een landelijk programma gerich op waer-

veiligheid op de lange ermijn en op voldoende beschikbaarheid van

zoewaer. He Delaprogramma Waddengebied is een van de gebieds-geriche programmas van he Naionaal Delaprogramma.


7/56

Voorkeursraegie 5

1Inleiding


8/56


Golven nemen geen ascheid

Golven nemen geen ascheidzoals de Tianic he gevoel voor waer verloor,

egen de golven geen dag zei.

He huilen en roepen oversem de sorm

also mensen levend begraven worden.

Drenkelingen klampen zich vas aan een suk

hou o reddingssloep. Aan de andere kan

kleumen mensen bijeen, vol ellende en verwarring.

Een vrouw word ui he waer gevis.

Er moe me ruime geschipperd worden.

Een man saa op

he varen van eigen koers, geef zijn naam mee

voor zijn vrouw en volg zijn ankers

van leeregels en sand.

In de oceaan schie elk ouw ekor.

Daden drijven nie,

principes komen alijd boven

schuim op de golven.


9/56

Voorkeurstrategie 7

Di documen is de verkore weergave van de

voorkeursraegie van he Dela programma

Waddengebied. Een uigebreide beschrijving van de

voorkeursraegie en de osandkoming en

onderbouwing ervan saan in he

synhesedocumen.

Belangrijkse doelDe voorkeursraegie hee als eerse en belangrijk-

se doel he beschermen van de inwoners n deeconomische acivieien in he waddengebied

egen overlas door waer. In 2050 moe de waer-

veiligheid duurzaam en robuus zijn, zoda he

waddengebied de dan e verwachen groere

exremen van de nauur veerkrachig kan blijven

opvangen.

Nauurlijk en inegraalVanzelsprekend pas de concree uiwerking van

di doel zo goed mogelijk binnen de hooddoelsel-

ling van de Planologische Kernbeslissing derde

Noa Waddenzee. De opdrach is een nauurlijke

aanpak en he zoveel mogelijk inegraal uivoeren

van maaregelen.

ZoewaerDe voorkeursraegie waddengebied doe geen

uispraken over zoewaer. Voor he hele gebied

saa hierover he nodige in de voorkeursraegie

IJsselmeergebied. Voor de Waddeneilanden vorm

de Delabeslissing Zoewaer he kader.

In onze voorkeursraegie per eiland hebben we de

ambiies op di onderwerp wel opgenomen.

Berokken parijenDe voorkeursraegie is een produc van: Provincie

Noord-Holland, Provincie Frysln, Provincie

Groningen, Hoogheemraadschap Hollands

Noorderkwarier, Weterskip Frysln, Waerschap

Noorderzijlves, Waerschap Hunze en Aas, de

Waddeneilanden, de Vereniging van

Waddenzeegemeenen op de vase wal,

Rijkswaersaa Noord-Nederland, he miniserie

van Inrasrucuur en Milieu en he miniserie van

Economische Zaken.

Fase 1Probleem analyse

Fase 2Mogelijke strategin

Fase 3Kansrijke strategin

Fase 4Voorkeur strategie

Verkenning van

trends in klimaat

en sociaal-economische

verhoudingen

Verkenning van

oplossingsrichtingen

Ontwikkeling van

mogelijke strategien

Toepassen van

vergelijkingssystematiek

Onderbouwing

voorkeurstrategie

met resultaten vanvergelijking

Selectie en fijnslijpen

van voorkeurstrategie


10/56


De Waddenzee in Nederland, Duitsland en Denemarken


11/56

Voorkeursraegie 9

2FunctiesDe voorkeursraegie gaa ui van een inegraal veiligheidsbeleid da rekeninghoud me lle uncies in he Waddengebied.


12/56


WereldergoedHe waddengebied besaa ui: de Hollandse, Friese

en Groningse vase wal, de Waddenzee, de

Waddeneilanden me de kuszone inclusie de

buiendelas (de zandplaen aan de Noordzeekan

ussen de eilanden), en he

Eems-Dollard-esuarium.

De Waddenzee is een van de groose aaneengeslo-

en inergeijdengebieden er wereld. De nauur-

lijke processen onder invloed van de geijdendyna-miek zijn nog inac en vrijwel onaangeas. Reden

waarom de Nederlandse Waddenzee, samen me de

Duise en Deense Waddenzee, door Unesco is

aangewezen als nauurlijk wereldergoed.

VeiligHe waddengebied is al heel lang bewoond door

mensen die op de eilanden en in he kusgebied

van he vaseland een besaan wis en op e bouwen

me wa de nauur als bron aanreike.

Leven me die nauur beeken ook beschermende

maaregelen reffen egen de aanvallen van de

Noordzee. De normen voor de waerveiligheid zijn

landelijk vasgelegd. He sreven naar behoud van

een veilig waddengebied is daarmee gegarandeerd.

NauurIn he waddengebied houden de nauurlijke invloe-

den van geijden, wind en seizoenen veel verschil-

lende habias in sand. Di zorg voor een groe en

gevarieerde rijkdom aan vogels, waerleven en al he

andere da in he gebied lee en groei. Maaregelen

voor behoud van waerveiligheid moeen zoveel

mogelijk passen in deze nauurlijke dynamiek, en

mogen nie en kose gaan van de enorme diversiei

van de waddennauur.

Mooi en plezierigHe waddengebied moe een mooie en plezierige

leeomgeving blijven waar he goed wonen en

recreren is, ook voor vele generaies na ons.


13/56

Voorkeurstrategie 11

Economisch serkIn harmonie me een robuus en nauurlijk

waddensyseem zijn er voldoende mogelijkheden

voor een economische srucuur me enkele serke

dragers, maar ook me de kleinschaligheid die pas

in deze regio. In deze laase caegorie is vooral op

de eilanden de recreaiesecor verreweg de belang-

rijkse speler. Onder de serke economische pijlers

me groe landelijke beekenis scoor de energie-

secor hoog.

DuurzaamMenselijke acivieien in he waddengebied

moeen duurzaam zijn. Da houd in da he

gebruik van he waddengebied he voorbesaan

ervan als nauurlijk syseem nie mag belemmeren.

Da geld voor de effecen van alle menselijk

gebruik op he milieu en op de draagkrach van he

gebied. He geld in he bijzonder ook voor he

rechsreeks oogsen van de nauurlijke bronnen.

Da mag nie meer zijn dan de nauurlijke proces-sen in he gebied kunnen hernieuwen.

ToegankelijkEn nauurlijk is he van groo belang da viale

locaies in he waddengebied oegankelijk blijven

voor personenvervoer en al he andere ransp or.


14/56


Werom nei see

In minske nim oos

op, besjoch de bylden

en krp yn i erline

ier o le slach hy

i album ich.

Werom nei i srn kin al

i sn lei der noch

en de oerbliuwsels

an de see an juser.


15/56

Voorkeursraegie 13

3De voorkeurstrategie

Wa is de voorkeursraegie en hoe kwam ze o sand?


16/56


Dijkzone van Texel. De strakke Waddenzeedijk, de kwelder aan de t een van de dijk en op de

achtergrond Vlieland en het zeegat tussen de beide eilanden.


17/56


De eilanden en he inergeijdengebied van

wadplaen, kwelders en geulen vormen e en buffer

egen aanvallen van de Noordzee. Bij sorm op de

Noordzee dempen ze de golven. Zonder da schild

zouden de waerkeringen op he vaseland serker

en hoger moeen zijn.

Naarmae de zeespiegel verder sijg, vraag he

inergeijdengebied van de Waddenzee meer zand

en ontrek da aan he zandige syseem van de

Noordzeekus inclusie de plaen in de Noordzee

ussen de eilanden (buiendelas). De dempende

werking op Noordzeegolven neem dan a, vooral

als de zeespiegel sneller sijg dan de Waddenzee-

bodem kan aanzanden en opslibben. Golven die

door de zeegaen naar binnen komen, bereiken

me meer energie de vase wal. Exra dijkverser-

king is dan nodig om he acherland egen over-

sromingen e kunnen blijven beschermen.

Behoud van bufferwerkingDe voorkeursraegie is gerich op he behoud van

de bufferende werking van eilanden, buiendelas

en inergeijdengebied. Hoe da he bes kan

gebeuren, is nog onvoldoende duidelijk. He is dan

ook een groe en belangrijke opgave om meer

kennis e vergaren, naas de voorzeting van he

beleid om de basiskuslijn e handhaven en he

kusundamen duurzaam in evenwich e houden.

Dijken blijven nodigMe deze voorkeurssraegie ze he Dela-

programma Waddengebied in op he verserken

van nauurlijke en landschappelijke waarden van

de dijken.

Eilanden blijven op hun plaasPer eiland bied de voorkeursraegie een keuze

voor de bese combinaie van maarege len als

zandsuppleie, dijkverserking en maaregelen in

he buiendijks gebied.

DelasysemaiekDe opgaven voor he waddengebied zijn serk

verweven me de siuaie langs de gehele

Nederlandse kus. De Delabeslissing

Waerveiligheid en de Beslissing Zand vormen

daarom he kader voor de voorkeursraegie voor

he waddengebied waarbij we deze zo goed als

mogelijk combineren me de nauurlijke processen

in he gebied.

Componenten voorkeurstrategie

Beslissing Zand

Nieuwe kennis en inzichten via

adaptief deltmanagement.

Eilanden zijn voldoende veilig en vormen

samen met de buitendelta's een schild

tegen hoge Noordzeegolven.

Natuurlijke processen in zandig systeem

bepalend voor waterveiligheid in

Waddengebied.

Harde keringen op hoogte en sterkte.

Maatregelen integraal en innovatief, met

belangrijke rol voor kwelders.

Hoogwaterbeschermingsprogramma en

projectoverstijgende verkenning Waddenzeedijk.

Monitoring voor tijdig signaleren van ontwikkelingen in

zandig systeem.

Verdieping van kennis voor meer inzicht in complexe

werking waddensysteem.

Pilots voor ervaringskennis, nodig voor effectieve en

efficinte uitvoering van toekomstige zandsuppleties en

sturing van opdringende geulen.


18/56



19/56

Voorkeursraegie 17

4Het zandig systeemLeidend uigangspun voor de voorkeursraegie is de werking en oekomsige

veranderingen van he zandig syseem

Buiendela in he zeega ussen Vlieland

en Terschelling.


20/56


Vanui de Noordzee gezien besaa he zandig

syseem van de Waddenzee allereers ui een

ondiepe, geleidelijk oplopende kuszone, me

daarin - vr de zeegaen - de zandbanken van de

buiendela. Dan volgen de duinen van de eilan-

den, en ussen de eilanden en de vase wal zeer

uigesreke plaen me daarussen geulen. Die

plaen gaan nabij he vaseland geleidelijk over in

flauw oplopende kwelders.

De Waddeneilanden en buiendelas voor de

zeegaen werken als een serk schild. Bij een sorm

sruikelen hoge golven in he ondieper wordende

waer en breken voorda zij de eilanden be reiken.

Die bufferende werking is vooral van belang voor

de koppen en saaren, de mees kwesbare delen

van de eilanden.

Evenwich in zandransporenIn een onversoord zeega zijn de sedimensromen

ongeveer in evenwich. Zand ui de Noordzee-

kuszone sroom me opkomend ij naar binnen

en blij deels acher in de Waddenzee, waardoor de

plaen in de Waddenzee meegroeien me de

sijgende zeespiegel. He zand da me de ebsroom

weer naar buien gaa, bouw mee aan de bescher-

mende buiendela. Er kom op nauurlijke wijze

nauwelijks meer zand vanui de Noordzee naar de

kuszone oe. Bij alle bewegingen van sedimen

langs de Nederlandse kus en in de zeegaen en

esuaria moeen we he dus doen me de voorraad

zand die nu in he kussyseem aanwezig is.

ZandhongerAls he aanslibben en opzanden van de plae n in de

Waddenzee de combinaie van sijgende zeespiegel

en dalende wadbodem nie kan bijhouden, word

he volume van de waerkom acher de eilanden

groer.

He inergeijdengebied van de Waddenzee krijg

dan zandhonger: he gee me de ebsroom

minder zand erug dan he me de vloedsroom

onvang. Langzaam maar zeker zal in de loop van

de eeuw de bufferende werking van de buiendel-

as verminderen, waardoor bij een noordweser-

sorm de Noordzeegolven me meer krach de

dijken van he vaseland aanvallen.

In de Waddenzee zel kan he groere geijvolume

leiden o een hogere dynamiek in he selsel van

geulen. Voor de geulen die dich onder een dijk

liggen o vlak langs de kop o saar van een eiland

Buitendelta Aaveling Golven tegen de dijk


21/56

Voorkeursraegie 19

lopen, gee di exra zorgen voor de veiligheid,

wan een seile geulwand bij een dijk gee risico

o aschuiving o dijkval.

Gevolgen voor de nauurAls de plaen de zeespiegelsijging nie mee r bij

kunnen houden zal he oppervlak aan inergeij-

dengebied kleiner worden. Da beeken aname

van oerageergebied voor vogels. Nie direc een

veiligheidsaspec, maar wel ze er belangrijk voor

he karaker en de nauurwaarden van he wereld-

ergoed Waddenzee.

Conclusies

Korom: als de versnelde zeespiegelsijging doorze n

wij nies doen, zien we op een ijdschaal van vijig o

honderd jaar een aanal problemen voor de oekomsvan he waddengebied op ons afomen:

De geulen worden aciever en vragen mogelijk meer

onderhoud.

De erosie van de eilandkusen neem oe, wa we

moeen compenseren me meer zandsuppleies.

De buiendelas krimpen en daar mee ook de buffe-

rende en dempende werking bij noordwesersormen.

De dijken van he vaseland krijgen he zwaarder e

verduren.

Buitendelta in het zeegat tussen Vlieland en

Terschelling.


22/56


4.1Inveseren in kennis over he

zandig syseem

De geschese veranderingen in he zandig syseem

nemen meerdere generaies in beslag, maar ook

voor he uivoeren van maaregelen is vee l ijd

nodig. Daarom is he goed nu al in acie e komen.

Zeker omda we nog nie precies ween wanneer,

waar en hoe we welke maaregel en moeen nemen.

He is e verwachen da als gevolg van de zeespie-

gelsijging de zandsuppleies aan de gehele

Nederlandse kus moeen worden opgeschaald van

12 miljoen kuub nu, naar misschien wel 20 miljoen

kuub in he volgende decennium. He is versandig

om daarbij zo goed mogelijk de nauurlijke

krachen en processen van he zandig syseem he

werk e laen doen. Doen we da ni e, dan lopen we

groe kans veel zand en dus geld e verspillen en

onze doelen nie e halen.

KennisopgaveWe moeen daarom eers meer inzich verwerven in

hoe he waddensyseem precies werk: he syseem

als geheel, maar in he bijzonder ook wa me zand

en de hooge en srucuur van de wadbodem

gebeur onder invloed van veranderingen in de

geijdenbewegingen. Ook is meer kennis nodig

over he veilig uncioneren van de waerkering in

combinaie me kwelders en ondiepe slibvlakken

die er voor liggen. Ten slote is meer zich nodig op

de socio-economisch aspecen. Wan er zijn

uieindelijk alijd maaschappelijke belangen en

zwaarwegende economische belangen in he

geding.

De nodige invesering in kennis over he zandig

syseem is in de voorkeursraegie verva in een

maaregelenpakke da over drie sporen loop:

uibreiding van de monioring

syseemonderzoek en verbeering vanvoorspellingsmodellen

uivoering van piloprojecen.

Onderzoek en monioring doen we in nauwe

samenwerking me collegas in Duisland en

Denemarken binnen he rilaeraal

samenwerkingsverband.


23/56


4.2Drie kennissporen

SyseemonderzoekGerich onderzoek binnen n zeegasyseem kan

meer inzich bieden in de morologische processen

in buiendelas en geulen, en in veranderingen in

de komberging. Tevens willen we me zeegaonder-

zoek ondekken in welke mae de eilandsaarenme de zeespiegelsijging kunnen meegroeien.

Geheel nieuwe onderwerpen van sudie zijn: de

onwikkeling van een voorspellingsmodel zandig

syseem en de verkenning van mogelijkheden om

de ligging van de opdringende geulen e suren.

MonioringDi spoor hee een signaaluncie voor he al o

nie halen van beleidsdoelen en versrek gegevens

voor he onderbouwen van keuzes en voor he

uivoeren van sraegien. Nieuw is he advies om

he aanal meepunen voor de monioring vansroomsnelheden in he waddengebied ui e

breiden. De nadruk moe komen e liggen op he

nauwgeze en uigebreid volgen van de onwikke-

lingen in een complee zeegasyseem, dus van de

buiendela o aan de vase wal. Ook word een

quick reacion orce voorgeseld, die ijdens o na

een groe sorm meingen doe.

PiloprojecenPiloprojecen combineren kennisvragen me

onderhoud. Voor specifieke deelproblemen

volsaan kleine pilos binnen he besaande

suppleieprogramma. Daarnaas is he voornemen

om in he zeega van Ameland een groere pilovoor e bereiden me een doorloopi jd van 15 jaar.

Deze pilo zou rond 2020 kunnen beginnen. De e

verwerven kennis kan worden be nu in de gehele

Nederlandse kuszone. De grooschalige zeegapi-

lo is een invesering die komende generaies in

saa sel om goed onderbouwd keuzes e maken

voor de heel lange ermijn.


24/56


Kwelder

Sn soo,

kin ne ierdzje.

Slyk is berne

oar woareljen.

Kwelder bij Noordpolderzijl.


25/56

Voorkeursraegie 23

5Harde keringen

de nieuwe risicobenadering

Zach waar he kan, hard waar he moe, da beeken dijken en anderekunswerken waar geen o onvoldoende zand is.


26/56


Opbrengst nieuwe aanpak waterveiligheid: individueel risico Boven: situatie 2020 na uitvoering

lopende programmas (reerentie). Onder: situatie 2050 na implementatie nieuwe aanpak.

Opbrengst nieuwe aanpak waterveiligheid: economisch schaderisico. Boven: situatie 2020 na

uitvoering lopende programmas (reerentie). Onder: situatie 2050 na implementatie nieuwe

aanpak.


27/56


5.1Nieuw waerveiligheidsbeleid

Meer dan de hel van Nederland is kwesbaar voor

oversromingen. De bescherming egen hoogwaer

is dan ook een blijvende noodzaak, ook in he

Waddengebied. De wetelijke normen die o nu

oe zijn gehaneerd, gaan ui van de kans op

overschrijding van een bepaalde waersand.

Fundamenele veranderingNieuwe kennis, inzichen en rekenkrach, die na de

ramp van 1953 nog nie beschikbaar waren, makende oversap mogelijk naar een risicobenadering in

he waerveiligheidsbeleid. Da is een undamen-

ele verandering. He beschermingsniveau hang in

die benadering samen me de kans op een werke-

lijke oversroming en de gevolgen daarvan. De

risicobenadering werk door in de eisen aan de

waerkeringen en in de manier van oe sen en

onwerpen. De waerveiligheid is hiermee doelma-

iger en effeciever e realiseren. He beleid is da

alle waerkeringen in 2050 aan de nieuwe eisen

voldoen.

Basisniveau selecie verhogenHe nieuwe waerveiligheidsbeleid sel als norm

da acher de waerkering de kans op overlijden als

gevolg van een oversroming voor niemand groer

is dan 1 op 100.000 per jaar. Waar kans besaa op

een groe groep slachoffers, o op orse economi-

sche schade o uival van viale uncies van

naionaal belang, word he beschermingsniveau

hoger. Da geld bijvoorbeeld voor de inrasruc-

uur voor producie en ranspor van gas in

Noordoos-Groningen.

De figuren hiernaas laen zien da de risicos me

he nieuwe beleid flink anemen en da de verschil-

len in he oversromingsrisico binnen he gebied

serk anemen.

Specifieke siuaie eilandenOp de Waddeneilanden is he vrijwel onmogelijk

bij een dreigende doorbraak van de zee voorijdig

naar he vaseland e evacueren. De veerdiensen

zullen bij zware sorm nie varen. Prevenieve

evacuaie ui bedreigd gebied naar veiliger oorden

op he eiland zel is dan ook geboden.


28/56


Opgoan

Wolken hangen hoog boven e woaker,schoapen groazen op e diek.

Op e kwelder roepen meeuwen, pluvieren

zoeken voedsel op sliek.

Sloaper lei sil langs e weg.

E vee weerkaauw ien

hoageldoorn zien kre schare

bij n olle maaimesien.

Ien e oavend waai de wiend

deur ruzende groan.

Wolken drieven over, de dreumer

is ien laand opgoan.

Fietsers langs de Waddenzeedijk op Terschelling.


29/56


5.2Innovaieve aanpak harde

keringen

Vanwege de belangrijke waarden van nauur en

landschap van he waddengebied, is de voor-

keursraegie voor de harde waerkeringen:

he realiseren van primaire waerkeringen die

veiligheid combineren me kansen voor nauur en

duurzaam menselijk gebruik.

Voorbouwen op huidige sraegieDe voorkeursraegie Waddengebied voor de harde

waerkeringen bouw voor op de huidige veilig-

heidssraegie voor he beheer en onderhoud.

Dijken, zandige keringen en kunswerken worden

aangepas als ui de wetelijk voorgeschreven

periodieke oesing blijk da ze nie meer voldoen.

De vereise kruinhooge van de primaire keringen

hang samen me de gevolgen van de klimaaveran-

dering, de werking van he syseem van de

Waddenzee en de morologische onwikkelingen in

buiendelas en geulen en op plaen. Daardoor is

de voorkeursraegie voor de harde waerkeringen

mede afankelijk van de sraegie voor he zandige

syseem van he waddengebied. De huidige

sraegie kan worden voorgeze zolang de plaen in

de Waddenzee in hooge meegroeien me de

zeespiegelsijging.

Innovaieve dijkconcepenDe harde bekleding en he gangbare onderhoud

van de huidige, radiionele dijken hebbe n o

gevolg da deze waerkeringen een lage nauur-

waarde hebben. Ze zijn bovendien nie o maar

maig ineressan voor oerisen en recreanen en

ook hun landschappelijke waarde is gering. Omda

he Delaprogramma Waddengebied waerveilig-

heid wil inegreren me de uncies nauur en

recreaie, n me duurzame economische aciviei-en, is onderzoch welke dijkconcepen daarvoor

kansen bieden.

De innovaieve concepen deladijk, muliuncio-

nele dijk, overslagbesendige dijk, parallelle dijk en

brede groene dijk, blijken he hoogs e scoren. Al

deze concepen kunnen worden gecombineerd me

he concep rijke dijk en me een kwelder.


30/56


DeladijkDi concep lijk op een radiionele dijk, maar is

door de hooge en de breede ienmaal veiliger.

Overslagbesendige dijkVolgens di concep is de dijk zo ingerich da hij

gedurende een bepaalde ijd de overslag van een

bepaalde hoeveelheid waer kan weersaan zonder

e bezwijken. Di hee als voordeel da de kruin

minder hoog hoe e zijn als bij de andere

concepen.

Parallelle dijkenBij di concep kom voor o acher de primaire

kering een weede dijk. Lig deze aan de landzijde,

dan beperk hij he gebied da oversroom bij

doorbraak van de primaire kering. Een exra dijk

aan de zeezijde breek de aanval van golven,

waardoor de kruinhooge van de primaire kering

minder hoog hoe e zijn.

He gebied ussen een parallelle dijk aan de zeezijde

en de primaire kering kan worden ingerich voor

nauur en recreaie. Da kan in de vorm van

wisselpolders die cyclisch opslibben en bij voldoen-

de hooge ook voor andere uncies, zoals land-

bouw, beschikbaar komen.


31/56


Brede groene dijkDi concep besaa ui een dijk me een flauw

buienalud me grasbekleding, da overgaa in de

voorliggende kwelder.

Rijke dijkBij di concep word een nauurvriendelijke

bekleding oegepas op he buienalud.

Dijk me kwelderMeerdere innovaieve dijkconcepen kunnen

worden gecombineerd me een kwelder aan de

zeezijde.


32/56

Delaprogramma | Waddengebied30 Kwelder bij De Banthoek.

Sense o place

Di land ken bij komen

en gaan zn eigen riuelen.

Zand suif je in de ogen

en kruip ussen de enen.

Wij onmoeen he landschap

me een verloren blik.

Wenkbrauwen ronzen boven

een weggeslagen neus.

De mond rek minzoam onder

een schaars begroeide lip.

Vermoeid zien we de wallen

onder ogen.

De zee geef

geen hand,

de zee neem

geen ascheid.

He land waai je ui.


33/56


KweldersKwelders hebben een groe nauurwaarde en

daarnaas hebben ze een dempende werking op de

golven aan de een van de dijk. Da beeken da de

kruin van de dijk minder hoog hoe e zijn dan

wanneer er geen kwelder voor de dijk zou lig gen.

Inveseren in kwelders lever dus besparing op bij

he op serke houden van de primaire waerkering.

Kwelderonwikkeling is daarom een onderdeel van

de voorkeursraegie. Kwelders hebben vooral

effec op plaasen waar ze nu helemaal nie zijn en

waar de golaanval serk bepalend is voor de

veiligheidsopgave.

Da is bijvoorbeeld he geval op dijkrajecen die

en opziche van de heersende windriching

onbeschu aan lage wal liggen. Op veel plaasenwaar nu geen kwelder aanwezig is, zijn de ysische

omsandigheden minder gunsig voor kwelderon-

wikkeling. Maar er zijn ook locaies waa r kwelder-

onwikkeling wel mogelijk is. Locaie-specifiek

onderzoek is daarom belangrijk.

GebiedsprocesEen dijk en he onderhoud ervan hebben alijd

invloed op de ruimelijke omgeving. Innovaieve

dijken bieden ook kansen op combinaies me

lokale o regionale belangen. Een innovaieve dijk

moe daarom passend worden gemaak bij de

specifieke mogelijkheden en wensen in de omge-

ving. He is dus zaak de lokale sakeholders ijdig e

berekken bij he planvormingsproces rond de

aweging welk dijkconcep he meese voldoe aan

de wetelijk voorschrien en aan de (oekomsige)

lokale belangen.

Deel van di gebiedsproces is de vraag o en door

welke parijen de exra inpassingen v an de dijk

kunnen worden gefinancierd.

Kwelder aanwezig

Kwelder in o ntwikkeling

Kleine inspanning

Grote inspanning

Niet zinvol

Afeedling: dijktrajecten en legenda dijkconcepten


34/56


5.3Synhesekaar van he hele Waddengebied

Op de volgende paginas is in vier deelgebieden, per locaie waar de dijk moe worden verserk, aangegeven welke innovaieve dijkconcepen in aanmerking

komen en hoe deze scoren voor de parameers nauur en recreaie. De legenda voor de overzichskaaren saa op de recherpagina hiernaas. In een meer

uigebreide versie van de synhesekaar zijn ook de kosen in beeld e brengen.


35/56

Voorkeursraegie 33

Legenda dijkconcepen


36/56


Noord-Holland


37/56

Voorkeursraegie 35

Texel


38/56


Frysln


39/56

Voorkeursraegie 37

Groningen 1 /m 7


40/56


Groningen 8 /m 12


41/56

Voorkeursraegie 39

6Voorkeurstrategie voorde eilandenElk eiland zijn eigen accenen in he oepassen van de verschil-lende maaregelen van de voorkeursraegie


42/56


De voorkeursraegie omva voor alle Wadden-

eilanden in beginsel dezelde bouwsenen: supple-

iesraegie, dynamisch kusbeheer, kwelderon-

wikkeling, innovaieve dijkconcep en, meegroeien

(herverdeling van zand), buiendijkse bewoning,

buiendijkse inrasrucuur, rampenbeheersing en

zoewaervoorziening. Deze aspecen hebben

onderlinge relaies. Een inegrale benadering van

de waerveiligheid lig dus voor de hand, maar pak

op elk van de eilanden anders ui omda de samen-

hang ussen de bouwsenen op elk van de eilanden

anders kan zijn.

Zach waar he kan, hard waar hemoeHe uigangspun van de voorkeursraegie is da de

eilanden ook in de oekoms op hun plaas blijven.

Waar mogelijk door kuslijnzorg me behulp van

zandsuppleies, maar waar nodig me harde

keringen en andere maaregelen. Nu zijn suppleies

nog vooral een reacie op overschrijdingen van de

basiskuslijn, o ze voorkomen da geulen e dich

onder een eiland komen e liggen. In de oekomszal ook proacie worden gesuppleerd en zullen

suppleies beer aansluien op de nauurlijke

processen en nauurwaarden in he gebied.

Daardoor zullen ze naar verwaching efficiner en

effeciever worden.

Meegroeien me de zeespiegelsijgingDe aanwas van eilandsaaren en kwelders dien op

de kore en middellange ermijn een ecologisch

belang en op de lange ermijn he belang van de

veiligheid. Over di hema leven w ee prangende

vragen:

1. Is he versandig om he groe volume zand da in

de vorm van een suidijk op een eiland aanwezig is

op deze wijze vas e houden, o zou zand beer

over een groer gebied kunnen worden verdeeld?

2. Is he goed om sedimen op de eilanden aan evoeren door incidenele oversroming van een deel

van he eiland e simuleren?

Harde keringenVoor de harde keringen neem de voorkeursraegie

de huidige prakijk over. Da houd in: periodiek

oesen en dijkrajecen die nie aan de normen

voldoen, binnen de daarvoor geselde ermijn op

orde brengen. De voorkeursraegie ze daar

bovenop da bij harde keringen de mogelijkhedenmoeen worden benu om de overgang ussen land

en waer e verzachen. Innovaieve dijkconcepen

zijn daarvoor, in asemming me lokale wensen en

omsandigheden, goed oepasbaar.

Buiendijks gebiedSommige eilanden hebben bebouwing in buien-

dijks gebied. Alle eilanden hebben buiendijks een

veerdam en veelal ook aanlandingen van vi ale

inrasrucuur voor elecommunicaie, gas o

elekra. Deze voorzieningen zijn exra kwesbaar

voor hoogwaer. Beheerders en gemeenen zijn

veranwoordelijk voor de hoogwaerbese ndigheid

van hun inrasrucuur en hebben er belang bij da

deze meegroeien me de zeespiegelsijging en da

oversromingsrequenies ook in de oekoms laag

blijven.

Inegrale veiligheidsbenaderingMeerlaagse veiligheid is per definiie maawerk. Op

de eilanden spis zich da oe op beer inzich in de

evacuaiemogelijkheden. Uigangspun daarbij is

da bewoners en oerisen he eiland nie preven-

ie (kunnen) verlaen en een oevluch moeen

vinden op de hogere delen. Bij een maximale

oerisenbezeting hebben de eilanden echer

onvoldoende geschike opvangcapaciei. De

verdere uiwerking van de evacuai esraegie is eenopgave voor de gemeenen en veiligheidsregios.


43/56


6.1Schiermonnikoog

Zandige kusDoor de asluiing van de Lauwerszee is de buien-

dela voor he zeega ussen Ameland en

Schiermonnikoog gekrompen. De saar van

Schiermonnikoog is o voor kor serk gegroeid.

Aan de noordweszijde neem de groei van he

srand a. Echer, een zandplaa voor de noordwes-

kus van Schiermonnikoog zal naar verwaching

rond 2020 aanlanden, waardoor de basiskuslijn

waarschijnlijk nog lange ijd zonder suppleies opzijn plaas blij.

Meegroeien me zeespiegelsijgingDe sraegie voor di eiland is gerich op kennison-

wikkeling over he effec van de suidijk op de

verspreiding van zand op he eiland. Die kenni s is

nodig voor een beer inzich in de uncie van de

suidijk voor de ecologie van he eiland.

Harde keringenVoor de harde kering langs de Waddenzee kan de

huidige prakijk (vooralsnog decennialang) worden

voorgeze. Wel word daarbij gezoch naar moge-

lijkheden om de overgang naar de Waddenzee e

verzachen. Innovaieve dijkconcepen zijn daar-

voor, in asemming me lokale wensen en omsan-

digheden, goed oepasbaar. Vooral de parallelle

dijk zeewaars, de dijk me kwelder en de brede

groene dijk zijn kansrijk.

Buiendijkse gebiedenHe belangrijkse aandachspun is de veerdam

die van viaal belang is voor de bereikbaarheid van

he eiland.

Inegrale veiligheidsbenaderingHe aspec inegrale veiligheid vereis op

Schiermonnikoog geen speciale aandach.

ZoewaervoorzieningSchiermonnikoog kan zel in zijn behoee aan

drinkwaer voorzien.

Onderzoek naar

effecten stuifdijk

op verspreiding

zand over eiland

S C

H I E R M

O N N I

K O O G

D

Stuifdijk

Versterken Waddendijkin Hoogwater-

beschermingsprogramma.

Daarnaast onderzoek naar

mogelijkheden van

zachtere overgang van

dijk naar Waddenzee


44/56


Pilot geulwandsuppletie

Feugelpolle

A M E L A N

D

kunststof en

takkenbundels

Experiment

met biobouwers

bij Feugelpolle

Versterken Waddendijk

Hoogwater-

beschermingsprogramma

6.2Ameland

Zandige kusIn de geul Borndiep en zuidwesen van Ameland

moe zand worden gesuppleerd om he kusunda-

men e voeden en erosie egen e gaan. Di projec

word binnen he lopende suppleiep rogramma

uigevoerd. Omda van alle zeegaen he zeega van

Ameland morologisch he mins is versoord, is

he avorie voor een kleinschalige pilo om de

geulwandsuppleie e monioren als bruikbaarconcep voor he ui de kus houden van geulen.

Tevens lever deze pilo inormaie over de effecen

van geulwandsuppleies op he acherli ggende

kombergingsgebied. De combinaie van relaie

veel beschikbare gegevens en ee n weinig versoord

karaker, maak di gebied waarschijnlijk he mees

geschik voor een grooschalige suppleie op de

buiendela.

Meegroeien me zeespiegelsijgingBij de Feugelpolle worden biobouwers ingeze om

e onderzoeken wa hun effec is op he vashouden

van sedimen. Biobouwers zijn organismen, zoals

duinvegeaie (helmgras), kweldervegeaie en

schelpdieren (mosselbanken), die invloed hebben

op de morologische processen in hun omgeving.

Op nauurlijke wijze kunnen ze bijdragen aan de

waerveiligheid. Deze aanpa k kan succesvol zijn

voor he beschermen en laen meegroeien v an

kwelders: een klimaabuffer en evens een oera-

geerplek voor vogels.







digheden, goed oepasbaar. Vooral de parallelle dijk

zeewaars, de dijk me kwelder en de brede groene

dijk zijn kansrijk.

Buiendijkse gebiedenHe belangrijkse aandachspun buiendijks is de

veerdam.

ZoewaervoorzieningAmeland hee de ambiie om over enkele jaren zel

e voorzien in zijn drinkwaerbehoee.


45/56


Hoogwaterbestendig

bouwen in buitendijks

gebied West-Terschelling

Onderzoek naar

natuurlijk gedrag

eilandstaarten

T E

R S

C H

E L

L I N

G

6.3Terschelling

Zandige kusTerschelling hee een groe zandvoorraad die

zowel de basiskuslijn als de zandige kering

voorlopig goed op orde houd. Maaschappelijke

en economische gebruiksuncies worden nie

bedreigd, evenmin als nauurwaarden. De zandige

kering in de dijkring van Terschelling word er

hooge van de huisjeserreinen van Wes aan Zee,

Midsland aan Zee en Formerum aan Zee in deriching van de zeereep verlegd.

Meegroeien me zeespiegelsijgingDe suidijk op de Boschplaa vraag aandach. Deze

herberg veel zand, maar blokkeer de verspreiding

ervan over he acherliggende gebied. Lopend

onderzoek moe duidelijk maken o he goed is da

zand zich in de suidijk blij verzamelen, o da

he zich beer landinwaars kan verspreiden om de

plaa mee e laen groeien me de zeespiegelsij-ging. De Boschplaa is sinds de jaren zevenig van

de vorige eeuw meer dan wee kilomeer agesla-

gen. Op de Boschplaa word evens onderzoek

gedaan naar he nauurlijk gedrag van eilandsaar-

en en de beekenis daarvan voor nauurwaarden.







digheden, goed oepasbaar. Vooral de parallelledijk zeewaars, de dijk me kwelder en de brede

groene dijk zijn kansrijk.

Buiendijkse gebiedenBehalve de veerdam lig ook een deel van he dorp

Wes-Terschelling buiendijks in poenieel ove r-

sroombaar gebied. De gemeene kan hier inzeten

op hoogwaerbesendig bouwen en he vormen

van financile reserves om zo nodig schade e

kunnen incasseren.

ZoewaervoorzieningTerschelling hee de ambiie om over enkele jaren

zel e voorzien in zijn drinkwaerbehoee. Eenpun van aandach is de ligging van de winpunen.


46/56


Zeewaartse

dijkversterking in

combinatie met

natuurontwikkeling

Zeewaarts verleggen

van zandige primaire

waterkering Pilot met

geulwandsuppletie

Zone met bebouwing en

vitale functies voor

bereikbaarheid en gastransport

vraagt om maatregelen

in 2e en 3e laag

VL

IE

LA

ND

Bestaande ringdijk

rond deel

van bebouwing

6.4Vlieland

Zandige kusVlieland is anders dan andere Waddeneilanden,

doorda de oospun (de saar) inensie voor

meerdere ruimelijke uncies word gebruik.

Daardoor mag de saar nie bewegen. Dich onder

de ooskus van he eiland loop de Soremelkgeul.

Hier saa een geulwandsuppleie op sapel. De

monioring daarvan kan nieuwe kennis bieden over

de mogelijkheden om geulen van de kus a e

suren.

De begrenzing van de zandige kering van de

dijkring van Vlieland word in de riching van de

zeereep verlegd. Daarmee kom een belangrijk deel

van de bebouwing binnendijks e liggen. De ze

maaregel ze voor de lange ermijn exra druk op

he kunnen suren van de Soremelkgeul.

Harde keringenDe Waddenzeedijk van Vlieland lig dich egen de

bebouwing van he dorp Oos-Vlieland, waardoor

dijkverserking waarschijnlijk alleen zeewaars

mogelijk is, bij voorkeur gecombineerd me

verserking van nauurwaarden. Innovaiev e

dijkconcepen zijn daarvoor, in asemming me

lokale wensen en omsandigheden, goed oepas-

baar. Vooral de parallelle dijk zeewaars, de dijk

me kwelder en de brede groene dijk zijn kansrijk.

Buiendijkse gebiedenOok na de aanpassing van de begrenzing van de

dijkring blijven de veerdam me voorzieningen, he

bedrijvenerrein en de aanlandingen van gas en

elekra buiendijks liggen. De noodzaak van

seenbesoring op de zuidrand is in sudie.

Inegrale veiligheidsbenadering

Bovenop wa is genoemd over de inegrale veilig-

heidsbenadering voor lle eilanden, zijn op

Vlieland maaregelen nodig in de weede (e n

wellich derde) laag om de kwesbaarheid voor he

uivallen van nusvoorzieningen die buiendijks

aanlanden e verminderen.

Zoewaervoorziening

Vlieland hee de ambiie om over enke le jaren zel

e voorzien in zijn drinkwaerbehoee.


47/56


Zandige versterking

Prins Hendrikdijk

Landbouw en

drinkwatergebruik

zelfvoorzienend

PrinsHendrikpolder

T

E

X

E

L

Voortzeing huidig

beleid voor harde

keringen

stormvloed

kering

6.5Texel

Zandige kusVoor he aspec zandige kus voldoe op Texel

voorlopig de voorzeting van he huidige beleid

voor kusonderhoud door middel van zandsupple-

ies.

Harde keringenAan de Waddenzeekan word de huidige prakijk

van oesing en onderhoud van de primaire

waerkering voorgeze. De gemeene werk aaneen plan voor de aanleg van een asluibare kering

rond de haven van Oudeschild.

Innovaieve dijkconcepen zijn, in asemming me

lokale wensen en omsandigheden, goed oepas-

baar om de harde overgang naar de Waddenzee e

verzachen. Vooral de parallelle dijk zeewaars, de

dijk me kwelder en de brede groene dijk zijn

kansrijk. Er is een breed draagvlak voor he plan om

de (agekeurde) Prins Hendrikdijk en noordoosen

van de veerhaven e verserken door middel van ee nparallelle zanddijk aan de zeezijde.

Buiendijkse gebiedenHe belangrijkse aandachspun is de veerdam

(me bebouwing) bij Hornje.

ZoewaervoorzieningTexel hee de ambiie om over enkele jaren zel e

voorzien in zijn behoee aan drinkwaer. Verder

hee Texel een relaie groo en laaggelegen

landbouwgebied op groe asand van de duincom-

plexen. Di gebied is daardoor exra gevoelig voor

verziling en verdroging.


48/56



49/56

Voorkeursraegie 47

7Implementatie

Terwijl beheer en onderzoek voorgaan is he zaak da de voorkeursraegiebeleidsmaig en besuurlijk word geborgd


50/56


De implemenaie van de voorkeursraegie loop

via wee besuurlijke sporen. E nerzijds via he

Regionaal Overleg Kus (ROK), anderzijds via heBesuurlijk Overleg Delaprogramma

Waddengebied (BO DPW).

De berokken parijen borgen de voorkeursraegie

in hun beleid en in beheerplannen volgens he

overzich hiernaas.

Organisatie Beleidsdocument

Provincie Noord-Holland Omgevingsvisie

Regionaal Waerplan

Provincie Frysln Sreekagendas

Regionaal Waerplan

Omgevingsvisie

Provincie Groningen Omgevingsvisie

Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwarier Waerbeheerprogramma

Weterskip Frysln Waerbeheerprogramma

Projecoversijgende Verkenning (POV)

Prioriaire projecen in he HWBP

Waerschap Hunze en Aas Waerbeheerprogramma

POV


Waerschap Noorderzijlves Waerbeheerprogramma

POV


De Waddeneilanden Srucuurvisie

Besemmingsplannen

Vereniging van Waddenzeegemeenen Srucuurvisie

Besemmingsplannen


51/56


7.1Besuurlijk Overleg Delaprogramma

Waddengebied (BODPW)

Doel van he BO DPW

Agenderen, programmeren en aanzien van uivoeren HWBP

Asemmen uivoering Beslissing Zand in relaie o HWBP

Adviseren Delacommissaris en behoeve van jaarlijks Delaprogramma

*

* *

Landelijke StuurgroepDeltaprogramma

Bestuurlijk

Overleg

Deltaprogramma

Waddengebied

Dijkgraaf Weerskip Frysln

Dijkgraaf Noorderzijlvest(vice-voorzier)

DB-lid Hunze en Aas

Burgemeester namensde Waddeneilanden

Burgemeester namens de

Vereniging vanvastewalgemeenten

Regioambassadeur Ministerie EZ(Rijk)

*

* Voorzier/ gedeputeerdeprovincie Frysln

Secretaris/ provincie Frysln

Gedeputeerdeprovincie Groningen

HID RWSNoord Nederland

* Gedeputeerdeprovincie Noord-Holland

* Dijkgraaf HoogheemraadschapHollands Noorderkwartier, agendalid


52/56


7.2Regionaal Overleg Kus (ROK)

Doel van he ROK Adviseren over en agenderen van de uivoering van de Beslissing Zand

Adviseren over en agenderen van de uivoering Naionale Visie Kus

Voorbereiden besluivorming Landelijk Overleg Kus

Adviseren Delacommissaris en behoeve van jaarlijks Delaprogramma

De voorziter van he ROK en de direceur van Rijkswaersaa Noord-

Nederland veregenwoordigen he Rok in he Landelijk Overleg Kus

Regionaal

Overleg

Kust

******

* Voorzier/ gedeputeerdeprovincie Frysln

Secretaris/ provincie Frysln

Burgemeester Vlieland

Wethouder Terschelling

Wethouder Ameland

Burgemeester Schiermonnikoog

Burgemeester/Wethouder Texel

DB-lid Weerskip Frysln

* Directeur RWS Noord Nederland

* Regioambassadeurministerie EZ

* Gedeputeerdeprovincie Groningen

* DijkgraafWaterschap Noorderzijlvest

* DB-lidWaterschap Hunze en Aas

* Gedeputeerdeprovincie Noord-Holland

* DijkgraafHoogheemraadschapHollands Noorderkwartier

Agendaleden

* LandelijkOverleg Kust*

*


53/56


54/56


Coloon

Concep, eks en producie

Communicaiebureau BCP, Amserdam

Illusraies

Dik Klu, Den Haag (p 7,15, 18, 22, 28, 29, 31, 41, 42, 43, 44, 45, 48, 49, 50)

Foografie en kaaren

Alber Oos, Delares (p 8, 16)

Beeldbank Delaprogramma (p 6)

Beeldbank Rijkswaersaa (omslag, p 10, 11 (links en rechs), 19 en 30)

Delaprogramma Veiligheid (p 24)

Flying Focus (p 14)

Marin van Dijken, DLG (p 32-38)

Waermediair (p 10 (midden en rechs), 11 (midden), 20, 26, 30, 46)

Zilwaer Advies (p 12, 50, 51)

Gedichen

Willem Tjebbe Oosenbrink, 2014.htp://willemjebbeoosenbrink.blogspo.nl

Veraald vanui he Gronings naar he Frysk door Anja en Rinske de Vries.

Vormgeving en drukwerk

Monique Dubbelman, BOE!Media

Redacie

Programmaeam Delaprogramma Waddengebied


55/56


56/56

Dit is een uitgave van:

Ministerie van Infrastructuur en Milieu

Ministerie van Economische Zaken

juli 2014

Deltaprogramma

Het Deltaprogramma is een nationaal programma.

Rijksoverheid, provincies, gemeenten en waterschappen

werken hierin samen met inbreng van de maatschappe-

lijke organisaties en het bedrijfsleven.

Het doel is om Nederland ook voor de volgende

generaties te beschermen tegen hoogwater en te

zorgen voor voldoende zoetwater.

De deltacommissaris bevordert de totstandkoming en de

uitvoering van het Deltaprogramma. Hij doet jaarlijks

een voorstel voor het Deltaprogramma aan de Ministers

van IenM en EZ. Dit voorstel bevat maatregelen en

voorzieningen ter beperking van overstromingen en

waterschaarste. Het Deltaprogramma wordt ieder jaar

op Prinsjesdag aan de Staten-Generaal aangeboden.

Het Deltaprogramma kent negen deelprogrammas:

Veiligheid

Zoetwater

Nieuwbouw en Herstructurering

Rijnmond-Drechtsteden

Zuidwestelijke Delta

IJsselmeergebied

Rivieren

Kust

Waddengebied

www.rijksoverheid.nl/deltaprogramma

www.deltacommissaris.nl

Voorkeurstrategie. Veilig leven en werken in een natuurlijk waddengebied.

Documents

Transcript of Voorkeurstrategie. Veilig leven en werken in een natuurlijk waddengebied.