Faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen Academiejaar 2008-2009

1e examenperiode

VOOR WELKE VROUW VALLEN MANNEN? EFFECTEN VAN FYSIEKE EN SOCIALE WENKEN DIE VERWIJZEN

NAAR TRADITIONELE GENDERROLES.

Masterproef neergelegd tot het behalen van de graad van Master in de Psychologie, Optie Klinische Psychologie

door Annelies Tavernier

20042679

Promotor: Prof. Dr. A. Van Hiel Begeleiding: S. Pattyn

Vakgroep: Ontwikkelings-, Persoonlijkheids- & Sociale Psychologie

2

VOORWOORD

Graag wil ik van de gelegenheid gebruik maken om een aantal mensen te

bedanken. Allereerst mijn promotor, professor A. Van Hiel. Ik wil hem niet alleen

bedanken voor het opvolgen van deze scriptie, maar ook voor de boeiende colleges

die ik bij hem heb kunnen genieten. Het waren zijn uiteenzettingen omtrent de sociale

psychologie, die een eerste bron van interesse in dit vakgebied vormden. Het feit dat

hij openstond voor vrij thesisonderwerp, waarbij ik zelf mijn titel mocht invullen,

heeft uiteindelijk de doorslag gegeven voor de keuze ervan. Ook mijn begeleider, S.

Pattyn wil ik nadrukkelijk bedanken. Hij zorgde voor een goed opgevolgde

begeleiding. Het geven van tips, het aanwijzen van literatuur en het kritisch doorlezen

van de tekst waren slechts enkele taken die hij op zich heeft genomen. Verder wil ik

de participanten van de tweede studie bedanken voor het geduld waarmee ze de

vragenlijsten hebben ingevuld. Zonder hen was dit onderzoek natuurlijk nooit tot

stand kunnen komen. Uiteraard wil ik mijn ouders in dit dankwoord vermelden. Ik ben

hen dankbaar dat ze me de kans gaven deze studies aan te vatten en dat ze me hierin

hebben blijven steunen. Kortom, dat ze me deze vijf prachtige en onvergetelijke

studentenjaren hebben kunnen bezorgen. Daarnaast dank ik ook mijn zus Lieselot

voor de interesse die ze in mijn werk toonde en het feit dat ze er altijd voor me klaar

stond. Tot slot een “dikke merci” aan al mijn vrienden die voor ontspanning zorgden

tijdens het maken van deze thesis. Daarbij dank ik in het bijzonder mijn al dan niet

geverfde sexy, domme blonde vriendinnen voor de leuke “blondes have more fun...”

anekdotes. Misschien moet ik dan toch mijn haar blonderen. Maar ik wil ook mijn

meer intelligente bruinharige vriendinnen bedanken voor de interessante discussies

over literatuur en data-analyses. Zij leerden mij dat bovenstaande quote genuanceerd

mag worden naar “... but brunettes remember it the next day”. Misschien dan toch

maar enkele blonde highlights?

Dankjewel blondies: Hjördis, Kimper, Kinkistar, Hanna, Charlotte, Sandra, Nele,

Katrijn, Marlies, Benedikte en Nicky.

Dankjewel brunettes: Elisah, Eva, Julie, Laura, Sarah, Stephanie, Suzy, Bieke, Sofie,

Elke en Céline.

3

ABSTRACT

De enkele onderzoeken die handelen over de rol die haarkleur speelt bij de

aantrekkelijkheid van vrouwen geven een gemengd beeld. Sommige vonden evidentie

voor de hypothese dat mannen blonde vrouwen verkiezen, andere konden dit niet

bevestigen. Deze huidige studie wil aan de hand van een kwalitatieve internetstudie en

een kwantitatief vragenlijstonderzoek de stereotype stelling dat mannen op blonde

vrouwen vallen, nagaan. Hiernaast was het de bedoeling om de resultaten in verband

met deze eerste onderzoeksvraag te nuanceren door de rol van een aantal sociaal-

psychologische variabelen hierin te bestuderen. Zo werden de variabelen

stereotypering, socio-economische status, conservatisme en materialisme in dit

onderzoek opgenomen. Ten slotte werd het fenomeen van “assortative mating”, of de

veronderstelling dat personen met gelijksoortige kenmerken tot elkaar aangetrokken

worden, met betrekking tot haarkleurvoorkeur onderzocht. Resultaten tonen dat er

evidentie kan gevonden worden dat mannen voor vrouwen met een lichte haarkleur

vallen. Verder vond ik dat stereotypering, SES en conservatisme de haarkleurvoorkeur

van mannen beïnvloeden. Bijkomend werd ook een effect van leeftijd op

haarkleurvoorkeur gevonden. Voor de variabele materialisme en de “assortative

mating” hypothese werd echter geen evidentie gevonden. De bevindingen van deze

studie hebben een aantal implicaties op sociaal-psychologisch niveau en onderzoek

aangaande de psychologie van fysieke aantrekkelijkheid.

4

INLEIDING

In de huidige Westerse maatschappij wordt steeds meer belang gehecht aan het

fysieke uiterlijk. Dit zien we in overvloed op tv, in tijdschriften en op reclameborden.

In een samenleving die veel belang hecht aan schoonheid heeft het uiterlijk bovendien

een invloed op, onder andere, het zelfwaardegevoel,(Hartz, 1996; Housley, McCoy, &

Greenhouse, 1988; O’Grady, 1989) en de manier waarop men gepercipieerd en

behandeld wordt (Dion, 1972; Dion, Berscheid, & Walster, 1972; Sigall & Landy,

1973; Umberson & Hughes, 1987).

Eén van de meest zichtbare fysieke kenmerken is haar. Bovendien kan het

kapsel makkelijk veranderd worden. Vrouwen geven dan ook veel geld uit aan hun

kapsel met de bedoeling er zo aantrekkelijk mogelijk uit te zien. Dit blijkt

bijvoorbeeld uit het feit dat haarkleurmiddelen tot de best verkopende

verzorgingsproducten behoren (Ectoff, 1999). Ons haar kan immers als een soort

sociaal visitekaartje fungeren waarmee we een bepaalde man of vrouw hopen aan te

trekken. Ondanks het sociale en romantische belang dat wordt toegedicht aan haar,

ondanks het gemak en de frequentie waarmee haar gemanipuleerd wordt en ondanks

de bevinding dat het haar een belangrijke individuele marker is (Bull & Hawkes,

1982), is nog maar weinig wetenschappelijk onderzoek verricht naar de impact van

het kapsel op de fysieke attractiviteit.

De huidige thesis heeft daarom tot doel dit gebrek aan wetenschappelijke

interesse te compenseren. Meer specifiek belicht dit werk een belangrijk aspect van

het haar, namelijk de haarkleur. Dat de meeste mannen op blonde vrouwen vallen

klinkt ons bekend in de oren. Is dit een reeds achterhaald cliché of is het inderdaad zo

dat je als blondine meer kans maakt op romantisch succes? Dient er trouwens ook

geen onderscheid gemaakt te worden in de markt van potentiële partners? Is het

mogelijk dat mannen met een verschillende sociale of ideologische achtergrond een

andere haarvoorkeur kennen of dat mannen eerder op zoek gaan naar vrouwen met

dezelfde haarkleur (‘assortive mating’)? De huidige thesis formuleert een antwoord op

deze en gerelateerde vragen door eerst een licht te werpen op de huidige stand van het

wetenschappelijk onderzoek hieromtrent en door vervolgens ook een aantal eigen

onderzoeken voor te stellen.

5

Theoretische verklaringsmodellen

Evolutionaire psychologie

Vooral binnen de evolutiepsychologie heeft men getracht de relatie tussen

haarkleur en aantrekkelijkheid te verklaren. In het volgende stellen we twee

hypotheses voor die de oorsprong van de mannelijke voorkeur voor blond haar

duiden. Eerst wordt de voorkeur voor blond belicht in termen van een ‘seksuele

strategie’, vervolgens wordt het bekeken in het kader van de ‘zeldzame-haarkleur-

voordeel’ hypothese.

Mannen vallen op vrouwen met lang, blond haar! Darwin (1859)

introduceerde het begrip ‘interseksuele selectie’ in de evolutietheorie rond

partnerselectie. Interseksuele selectie houdt in dat de keuze van een partner

afhankelijk is van bepaalde fysieke en gedragskenmerken bij de potentiële partners

(Buss, 1996). Personen die de begeerde kenmerken dan bezitten, hebben een voordeel

bij het aantrekken van potentiële partners.

De begeerde kenmerken verschillen bovendien afhankelijk van het geslacht.

Zo stelt de ‘seksuele strategie theorie’ (Buss & Schmitt, 1993) dat vrouwen mannen

verkiezen met kenmerken die een wil en bekwaamheid om te investeren in hen en hun

nageslacht betekenen. Vandaar dat vrouwen mannen zoeken met een hoge

economische capaciteit en hoge sociale status. Mannen zouden daarentegen vrouwen

zoeken met een hoog voortplantingsvermogen. Zij verkiezen daarom vrouwen die

jong, gezond en fysiek aantrekkelijk zijn (Buss, 1994).

Meer specifiek zou jeugdigheid een gewenst, vrouwelijk kenmerk zijn omdat

vrouwen het meeste en het gezondste nageslacht produceren wanneer ze eerder jong

zijn. Fisher (1930) vond dat de reproductieve waarde bij vrouwen zijn hoogtepunt

bereikt op een leeftijd van 14 jaar. Meer recent vond Etcoff (1999) dat vrouwen begin

de 20 het gezondste nageslacht hadden. Voor mannen is het dus voordelig om zich

voor te planten met vrouwen die fysieke kenmerken vertonen die geassocieerd zijn

met jeugdigheid.

6

Gezonde vrouwen hebben vanuit evolutionair perspectief twee voordelen. Ten

eerste zijn zij beter in staat om voor hun kinderen te zorgen. Ten tweede zou een

goede gezondheid wijzen op het hebben van goede genen, wat de overlevingskansen

van hun nageslacht verhoogd. Met andere woorden, gezonde vrouwen hebben betere

overlevingskansen, waardoor ook hun kinderen betere overlevingskansen hebben

(Hinsz, 2001).

Fysiek aantrekkelijke vrouwen, zoals bijvoorbeeld vrouwen met een

symmetrisch gezicht, zouden ook in het bezit van goede genen zijn (Brown et al.,

2008). Hierdoor zou het nageslacht van fysiek aantrekkelijke vrouwen ook een grotere

overlevingskans hebben.

Hinsz (2001) stelde dat het haar van een vrouw een kenmerk is dat mogelijk

een belangrijke rol speelt binnen de seksuele selectie, gezien de goede zichtbaarheid.

Er zijn dan ook aanwijzingen dat bepaalde eigenschappen van haar gerelateerd zijn

aan de gewenste, vrouwelijke kenmerken jeugdigheid, gezondheid en

aantrekkelijkheid.

Zo zou de kwaliteit van het haar gerelateerd zijn aan de jeugdigheid en de

gezondheid van een vrouw (Etcoff, 1999; Hinsz, 2001). Hinsz, Matz & Patience

(2001) argumenteerden dat haarkwaliteit niet enkel samenhangt met de algemene

fysieke gezondheid (zie ook Etcoff, 1999), maar ook met de leeftijd. Bij het ouder

worden gaat de kwaliteit immers ook achteruit; we verliezen haar, het wordt broos en

verliest zijn glans en stevigheid. Verder vond Hinsz (2001) ook een significante

correlatie tussen haarlengte en leeftijd; jongere vrouwen hebben langer haar dan

oudere vrouwen. Mannen zullen dus eerder aangetrokken worden door lang haar,

vanwege de jeugdigheid die dit uitstraalt. In dit opzicht vonden Jacobi en Cash (1994)

dat vrouwen geloven dat mannen vrouwen met lang haar verkiezen.

Zegt haarkleur ook iets over vrouwen hun reproductiecapaciteiten? Vele

evolutiepsychologen denken van wel. Mannen zouden vallen voor vrouwen met blond

haar, aangezien ons haar in eerste instantie donkerder wordt bij het ouder worden.

Lichtgekleurd haar zou daarom met een jeugdiger leeftijd en met vruchtbaarheid

geassocieerd worden. Om dat na te gaan, hebben Matz en Hinsz (2000) in een eerste

studie aan een aantal proefpersonen foto’s van vrouwen laten zien die digitaal

geretoucheerd waren, met een wisselende haarkleur (blond, donkerblond/lichtbruin,

7

bruin). De deelnemers moesten zich uitspreken over de aantrekkelijkheid, de leeftijd,

de gezondheid en het vermogen om kinderen te krijgen van de vrouw. Uit de

resultaten bleek dat er geen noemenswaardig verschil was tussen blonde vrouwen en

vrouwen met donkerblond of lichtbruin haar. In het algemeen lijkt lichtgekleurd haar

dus met jeugdigheid en vruchtbaarheid geassocieerd te worden. Een lichte haarkleur

zou in het grijze verleden een indicator van voortplantingsvermogen kunnen zijn en

wellicht daarom ook als aantrekkelijk in esthetisch opzicht (Matz & Hinsz, 2000).

Sorokowski (2006) vond bovendien dat blond haar, ongeacht andere

indicatoren van fysieke aantrekkelijkheid een verjongende factor is, die een positieve

impact heeft op de aantrekkelijkheid van een vrouw ouder dan 25 jaar. In een latere

experimentele studie onderzocht Sorokowski (2008) het fenomeen van de mannelijke

voorkeur voor blondines. In een eerste studie werden de proefpersonen gevraagd om

de jeugdigheid van een aantal stimuli te beoordelen op een 9-puntenschaal. De stimuli

waren 9 verschillende foto’s van dezelfde vrouw waarvan leeftijd (20, 30 en 40 jaar

oud) en haarkleur (blond, kastanje en bruin) werden gemanipuleerd. Foto’s van blonde

vrouwen werden over het algemeen als jonger beoordeeld dan andere.

Samengevat kunnen we stellen dat mannen een jeugdige, gezonde en

aantrekkelijke partner verkiezen. Voor mannen zouden deze kenmerken wijzen op

een goed voortplantingsvermogen. Aangezien de blonde haarkleur jeugdigheid

symboliseert, wijst deze haarkleur op reproductiviteit. Daarom zouden blonde lokken

bij een potentiële partner meer in de smaak vallen bij mannen.

Exotisch wordt erotisch. Niet alle wetenschappers verklaren de blonde

voorkeur in termen van evolutionair gebaseerde sekseverschillen in reproductieve

strategieën. Een aantal wetenschappers poneren dat wat uniek is, positief kan

bijdragen tot de seksuele selectie. In termen van haarkleur wordt dit de ‘zeldzame-

haarkleur-voordeel’ hypothese genoemd.

Frost (2006) paste de ‘zeldzame-haarkleur-voordeel’ hypothese toe om de

evolutie van blond haar te verklaren. Onder bepaalde condities kan seksuele selectie

ook kleurkenmerken in één populatie diversifiëren. Wanneer een individu

geconfronteerd wordt met potentiële partners van een gelijke waarde, dan is men

geneigd diegene te kiezen die met kop en schouders boven de rest uitsteekt. De

8

selectie is volgens Frost frequentieafhankelijk waardoor zeldzame haarkleuren meer in

de smaak zouden vallen. Er bestaan ook een aantal studies die het zeldzame-

haarkleur-voordeel in termen van haarkleur bevestigen. Thelen (1983) toonde

bijvoorbeeld dat de voorkeur voor een bruinharige vrouw vergrootte in proportie met

de zeldzaamheid van haar haarkleur.

Vanuit evolutionair opzicht zou het voordelig kunnen zijn om iemand te

kiezen die er bovenuitsteekt. Dit zorgt immers voor een grotere genendiversiteit bij

het nageslacht, zodat de totale overlevingskansen in een onstabiel milieu verhogen.

Verder kan het ook gezien worden als een toe-eigenen van unieke exemplaren,

waardoor mannen een statussymbool hopen te verkrijgen. Niet alle evolutionaire

biologen volgen echter bovenstaande verklaringen. Er is volgens hen geen winst in de

keuze van ongewone kleuren voor de geschiktheid van een potentiële partner. Daarom

zou de natuurlijke selectie zulk non-adaptief gedrag elimineren (Frost, 2006).

Culturele, sociale en demografische invloeden

De voorkeur voor blond haar bij vrouwen is niet alleen vanuit evolutionair

perspectief te verklaren. Er kunnen hier echter nog andere mechanismen een rol

spelen. Zo kunnen demografische, sociale en culturele invloeden ook van belang zijn.

Demografische invloeden. Blondvoorkeur is geen algemeen geldend

fenomeen, maar is afhankelijk van de samenstelling of de demografie van de

samenleving. In gemeenschappen waar de blonde haarkleur minder voorkomt, wordt

blond vaak meer gewenst. Zo vond Ellis (1928) dat er in Engeland een hogere

prevalentie van blonde vrouwen is, dan in Frankrijk. In overeenstemming met de

‘zeldzame-haarkleur-voordeel’ hypothese zou dit een geringere voorkeur voor blonde

vrouwen in Engeland tot gevolg hebben.

Socio-culturele invloeden. Naast bovenstaande demografische invloeden

moet er ook rekening gehouden worden met de invloed van andere culturele factoren.

9

Zo kan wat in het Westen als aantrekkelijk gevonden wordt, enorm verschillen van de

schoonheidsidealen in het Oostelijke gedeelte van de wereld.

De invloed van stereotypen. Stereotypen zijn vaak een toonbeeld van wat in

een cultuur als mooi en aantrekkelijk gezien wordt. Vooroordelen of stereotypen zijn

over het algemeen ontwikkeld als een snelle en efficiënte manier om informatie te

winnen over mensen of handelingen die bepaalde kenmerken delen. Dit heeft echter

tot gevolg dat mensen of handelingen die ondanks de gedeelde kenmerken toch

afwijken van het stereotype, incorrect worden ingeschat.

Ook over haarkleur bestaan er bepaalde stereotypen (Clayson & Maughan,

1986). Moppen over domme blondjes zijn tegenwoordig in het Westen overal bekend.

Iedereen herkent ook wel volgende citaten: “Blonds are sexier”, “Blonds have more

fun” en “blonds are dumb”. Guthrie (1976) en Lawson (1971) stelden dat blondines in

de westerse wereld als meer aantrekkelijk, verleidelijk en gemakkelijk in de omgang

worden gezien, hoewel ze ook kunnen gezien worden als manipulatief, promiscue en

onbetrouwbaar.

Deze stereotypen zijn reeds zodanig ingeburgerd dat ze leiden tot

vertekeningen in onze dagdagelijkse oordelen. Zo vonden Kyle & Mahler (1996) dat

een sollicitante met bruin haar als meer capabel gepercipieerd werd. Een andere studie

toont dat brunettes gepercipieerd worden als sterk, ambitieus en intelligenter dan

blonde vrouwen. Blondines worden aan de andere kant gepercipieerd als mooi en

populairder in vergelijking met vrouwen met de bruine haarkleur (Weir & Fine-Davis,

1989). Bovendien toonde een studie met betrekking tot het cosmeticabedrijf Clairol

aan dat 67 procent van de vrouwen geen blonde vrouw zou aannemen als ze enkel

mochten beoordelen in termen van haarkleur. Meer dan twee derde van de 1000

vrouwen die onderzocht werden vonden brunettes meer serieus dan blonde vrouwen

(Flaherty, 2008).

De rol van de media en literatuur. Wat een cultuur als mooi aanneemt, is het

meest zichtbaar in wat de media ons dagelijks voorschotelt. De media heeft meer dan

wie ook een enorme invloed op het vrouwelijke schoonheidsideaal.

10

Haarkleurvoorkeur varieert mee met de mode en media-iconen. Zo bleek uit

een Amerikaans onderzoek van Rich en Cash (1994) dat blonde vrouwen in de

beeldvorming oververtegenwoordigd zijn. In Playboy bijvoorbeeld is 41,2 procent van

de vrouwen blond. Algemeen vonden ze dat blonde vrouwen vooral in mannenbladen

en minder in vrouwelijke tijdschriften oververtegenwoordigd zijn. Freedman (1986)

vond dat miss America in 30 procent van de gevallen blond is, terwijl in de VS slechts

5 procent van de hele vrouwelijke Amerikaanse bevolking blond is.

Verder heeft haarkleur een symbolische waarde in mythologie en literatuur

verkregen. Onschuldige prinsessen hebben dikwijls lang, blond haar, terwijl de

boosaardige heksen met donker haar afgebeeld worden. Blondines zijn ook

gepresenteerd in “goede karakters”, zoals engelen, heiligen, godinnen, en feeërieke

natuurmoeders (Juni & Roth, 1985).

Hierdoor ontstaat via de media en literatuur een sterke associatie tussen

enerzijds blond en anderzijds schoonheid, puurheid, sensualiteit en aantrekkelijkheid.

Empirische bevindingen

Mannen vallen voor àlle vrouwen

Het beperkt aantal studies dat gedaan werd naar haarkleurvoorkeur tonen

uiteenlopende bevindingen. Feinman en Gill (1978) vonden dat mannen een voorkeur

hebben voor lichtharige vrouwen; vrouwen hadden dan weer de voorkeur voor

donkerharige mannen. Lawson (1971) vond dat haarkleurvoorkeur van mannen en

vrouwen afhangt van het geslacht en haarkleur van de respondent. Bruinharige

mannen verkozen brunettes, blonde mannen verkozen evenveel blondines als

brunettes; en blonde, bruinharige en roodharige vrouwen verkozen allemaal

donkerharige mannen. Uit andere studies bleek dan weer dat mannen geen blonde

haarkleurvoorkeur hebben. Zo hebben Matz en Hinsz (2000) voor hun tweede studie

aan een aantal mannelijke studenten gevraagd wat voor haarkleur ze bij vrouwen

prefereren, en aan vrouwelijke studenten welke haarkleur mannen volgens hen

prefereren. Uit de resultaten bleek dat het verwachtingspatroon van de studentes niet

11

klopt met de feitelijke voorkeur van mannen. Mannen verkozen brunettes, terwijl

meer dan de helft van de vrouwen een blond haarkleurvoorkeur bij mannen

verwachtten. Die uitkomsten bevestigen de bevindingen van Jacobi en Cash (1994),

waaruit bleek dat 84 procent van de vrouwelijke middelbare scholieren geloofde dat

mannen het meest op blonde vrouwen vallen. Ook verrassend zijn de resultaten van

Swami, Furnham & Joshi, (2008). Zij vonden dat mannen een voorkeur hadden voor

vrouwen met bruin haar.

We kunnen dus besluiten dat het beschikbare empirisch materiaal geen

uitsluitsel kan bieden, aangezien de blondvoorkeur soms wel en soms niet bevestigd

wordt.

Gevolgen van stereotypering met betrekking tot haarkleur

Haarkleuring

In een uitgebreid onderzoek van Brown (1996) werd gevonden dat ongeveer

de helft van alle Amerikaanse vrouwen tussen 13 en 70 jaar kleurt hun haar. Dit is een

stijging van 50 procent in de laatste decennium. Volgens Euromonitor International,

dat marktonderzoek doet in de industrie, kleuren Europese vrouwen hun haar zelfs

nog meer. Meer dan 60 procent van de vrouwen in Frankrijk, Duitsland en Spanje

gebruiken haarkleuring. Terwijl alle haarproducten jaarlijks stijgen met 5 procent,

gaat haarkleur er met 18 procent op vooruit.

Aangezien we kunnen veronderstellen dat de blonde haarkleur als mooi

gepercipieerd wordt, kan dit betekenen dat heel wat vrouwen hun haar gaan blonderen

in de hoop aantrekkelijker bevonden te worden. Veel vrouwen zijn zich immers

bewust van de gepercipieerde verbanden tussen blond haar en stereotypen. Dit is

volgens Weitz (2001) een van de redenen waarom vrouwen hun haar blond kleuren.

Interessant is dat als gevraagd wordt naar de reden waarom vrouwen hun haar blond

kleuren, niemand iets vermeldde over het stereotype ‘domme blondjes’ (Kyle and

Mahler, 1996). Alle vrouwen spraken in termen van aantrekkelijkheid. Blijkbaar

12

ondervinden ze meer voordelen aan het feit er aantrekkelijk uit te zien dan ze nadelen

ondervinden om er minder intelligent uit te zien.

Andere vrouwen zouden dan weer hun haar kleuren omdat lichter haar

geassocieerd is met jongere vrouwen, zouden vrouwen hun haar in een lichtere tint

kunnen kleuren om zo een meer jeugdig imago te creëren. (Etcoff, 1999; Matz &

Hinsz, 2000). Sorkowsky (2008) vond in zijn studie dat gebaseerd was op basis van

500 internetadvertenties dat oudere vrouwen hun haar ook meer frequent blond

kleuren. Deze motivatie vindt zou dan vanuit de evolutionaire theorie te verklaren

zijn.

Aantrekkelijkheid als vorm van rijkdom

Aangezien de blonde haarkleur in onze maatschappij als aantrekkelijk

bevonden wordt, zouden blonde vrouwen zich zelfzekerder kunnen voelen, wat zich

dan in hun gedrag zou uiten. Dit zou te kaderen kunnen zijn in het theoretisch model

van Hartz (1996) dat de aantrekkelijkheid vanuit een maatschappelijk perspectief

benadert. Zo poneert hij aantrekkelijkheid als een economisch model dat hij ‘psycho-

socionomie’ noemt. ‘Psycho-socionomie’ behelst het onderzoek over hoe

maatschappelijke invloeden de standaarden van aantrekkelijkheid beïnvloeden en hoe

deze standaarden de psychologische kosten en baten van interpersoonlijke relaties

beïnvloeden. Met andere woorden, Hartz beschouwt aantrekkelijkheid als een

psychosociale vorm van rijkdom. Zoals economische rijkdom heeft aantrekkelijkheid

een invloed op de mogelijkheid van een persoon om zich te associëren met anderen en

om anderen te beïnvloeden. Als blond als meer aantrekkelijk beschouwd wordt, dan

kan dit in het voordeel van blondines werken, wat tevens een weerslag zou kunnen

hebben op hun psychologisch welbevinden.

13

Huidig onderzoek

Bovenstaande literatuur geeft een theoretisch overzicht van het onderzoek naar

de oorzaken en gevolgen van haarkleurvoorkeur bij mannen. Hierbij werd er telkens

vanuit gegaan dat blond de voorkeur wegdraagt.

Bovendien moet, zoals we hierboven reeds hebben beargumenteerd, rekening

gehouden worden met culturele verschillen inzake aantrekkelijkheid. Vanwege deze

culturele verschillen zou een eventuele voorkeur voor blond dus gerelativeerd moeten

worden. In het Oosten heersen er namelijk andere schoonheidsidealen en stereotypen

dan in het Westen.

Aangezien de resultaten over de voorkeur voor blond allesbehalve sluitend zijn

en er ook belangrijke culturele invloeden zijn, kan de vraag gesteld worden of de

voorkeur voor blond wel zo algemeen geldend is als de evolutionaire

verklaringsmodellen ons doen geloven. Zou er ook binnen eenzelfde cultuur geen

variatie kunnen bestaan inzake de haarkleurvoorkeur? Hierover bestaat helemaal geen

duidelijkheid wegens een groot gebrek aan studies over dit thema.

Daarom wil ik met de huidige studie nagaan of mannen inderdaad een blonde

haarkleurvoorkeur hebben en of die voorkeur in verband gebracht kan worden met

verschillende sociaal-psychologische variabelen. In dit kader heb ik een aantal

hypotheses en verwachtingen vooropgesteld die bijdragen aan het onderzoek op dit

gebied. Door middel van twee exploratieve studies poog ik hier antwoorden op te

geven.

Onderzoeksvaag 1: Vallen mannen voor blonde vrouwen?

De reeds uitgevoerde empirische studies bieden geen uitsluitsel voor welke

haarkleur mannen nu als meest aantrekkelijk zien. Sommige bevindingen zeggen dat

mannen een blonde haarkleurkeur bij vrouwen hebben, andere vinden hier geen

evidentie voor. Daarom zullen we deze hoofdvraag in deze studie onderzoeken.

Vanwege de evolutionaire theorie en culturele en mediale factoren verwachten

we in deze studie dat mannen vrouwen met de blonde haarkleur zullen verkiezen.

14

Onderzoeksvraag 2: Bepalende invloeden

Gezien mannen op allerlei sociaal-psychologische variabelen grote interindividuele

verschillen kennen, kan aangenomen worden dat dit ook geldt voor de

haarkleurvoorkeur. Om het fenomeen van de voorkeur voor blond verder uit te diepen,

zullen daarom een aantal relevante variabelen in verband gebracht worden met

haarkleurvoorkeur.

Onderzoeksvraag 2a: Stereotypering. Een eerste interessante sociaal-

psychologische variabele betreft stereotypering of seksisme.

Naast SES en traditionele waarden leek het mij ook interessant om seksisme

als een sociaal-psychologische variabele op te nemen. Deze bevinding zou in termen

van stereotypering te verklaren zijn. Seksistische mannen kennen een grote mate van

stereotypering. Aangezien het stereotype “blonde vrouwen zijn aantrekkelijk” in onze

maatschappij alom vertegenwoordigd is, zullen seksisten blondines verkiezen omdat

dit beter overeenkomt met hun beeld over hoe een vrouw er zou moeten uitzien.

Onderzoeksvraag 2b: Socio-economische status. Naast de variabele

stereotypering verwachten dat de socio-economische status mannen ook een rol kan

spelen bij hun haarkleurvoorkeur. Vanuit deze redenering veronderstellen we dat

mannen met een lage socio-economische status (SES) een grotere voorkeur voor

blondines zullen hebben in vergelijking met mannen met een hoge SES. Omgekeerd

kan ik stellen dat vrouwen met de bruine haarkleur meer in de smaak zullen vallen bij

mannen met een hoge SES. We kunnen deze verwachting kaderen binnen de

“assortative mating” theorie. Mannen en vrouwen zouden partners verkiezen met

overeenkomstige kenmerken. Hier zouden mannen dus zoeken naar vrouwen met een

vergelijkbare socio-economische status. Mannen met een hoog inkomen zoeken dan

meer naar intelligente1 vrouwen. Aangezien de bruine haarkleur veelal geassocieerd

wordt met domheid wordt met intelligentie kunnen we veronderstellen dat mannen

met een hoge SES brunettes prefereren. Omgekeerd zou dan hetzelfde gelden. 1 De link tussen intelligentie en SES blijkt overigens in de literatuur (Mackintosh, 1998) bevestigd te zijn. Mensen die minder intelligent zijn, zijn veelal van mindere komaf. Gezien blonde vrouwen geassocieerd worden met een lage intelligentie, en een laag IQ met een lage SES, zouden blonde vrouwen ook geassocieerd kunnen worden met een lage socio-economische status.

15

Mannen met een lage SES zouden meer aangetrokken worden tot minder intelligente

vrouwen. Aangezien domheid vaak gelinkt wordt aan de blonde haarkleur zouden

mannen met een lage SES blondines verkiezen.

Onderzoeksvraag 2c: Conservatisme. Hiernaast verwacht ik dat mannen met

uitgesproken traditionele waarden meer aangetrokken zijn tot blonde vrouwen in

vergelijking met mannen die minder traditioneel ingesteld zijn. Of omgekeerd:

mannen die laag scoren op traditionele waarden zullen een voorkeur hebben voor

brunettes. We zouden deze bevindingen verklaren aan de hand van stereotypering of

seksisme. Conservatieve mannen zouden meer in termen van stereotypen over

vrouwen kunnen denken. Zo zouden ze bijvoorbeeld meer belang kunnen hechten aan

het bekende stereotype dat blonde vrouwen aantrekkelijk zijn. Progressieve mannen

zouden dan aan dergelijke stereotypen minder belang hechten.

Onderzoeksvraag 2d: Materialisme. Als laatste belangrijke invloed op

haarkleurvoorkeur wordt materialisme opgenomen. We verwachten dat er ook op

basis van deze variabele gedifferentieerd kan worden tussen mannen. Hierbij

vermoeden we dat materialistische mannen, in vergelijking met minder

materialistische mannen, een grotere blondvoorkeur zullen vertonen. We zouden

kunnen stellen dat materialistisch ingesteld mannen meer belang hechten aan hun

fysieke verschijning en die van hun partner. Omdat blond haar in onze maatschappij

als meest aantrekkelijke haarkleur beschouwd wordt, zouden materialistische mannen

dus een grotere blondvoorkeur kunnen hebben dan minder materialistische mannen.

Onderzoeksvraag 3: Eigen haarkleur eerst?

Volkswijsheden leren ons dat partners vaak goed op elkaar gelijken. In de

wetenschappelijke wereld noemt men deze bevinding positieve “assortative mating”,

of paring met partners die meer gelijkenissen tonen dan verwacht kan worden door

toeval (Little, Penton-Voak, Burt, et al., 2003). Feingolds (1988) overzichtsstudie

toont dat een analoge fysieke aantrekkelijkheid inderdaad een rol speelt bij de

partnerkeuze. Dat komt naar voren uit beoordelingen door de partners zelf, maar ook

uit beoordelingen door anderen. Ook de bevindingen van Garcia en Khersonsky

16

(1997) pleiten voor de “assortative mating” theorie. Ze vonden zelfs dat deze fysieke

overeenkomsten ook een voorspellende waarde heeft op vlak van hechtheid van de

partnerrelatie. Koppels met overeenkomstige fysieke kenmerken hebben ook meer

stabiele relaties (e.g., Hill, Rubin, & Peplau, 1976) en hebben mogelijk meer

genetische voordelen (e.g., Rushton, 1988, Thiessen & Gregg, 1980).

Onderzoek heeft getoond dat dit effect voor veel fysieke kenmerken geldt

(Spuhler, 1968). Zo zijn er bijvoorbeeld significante correlaties tussen eigen en

partners haar –en oogkleur gevonden. Dit wijst op “assortative mating” voor deze

gelaatskenmerken (Pearson, 1907; Pearson & Lee, 1903; Schiller, 1932).

Als het zo is dat partners elkaar kiezen op basis van fysieke gelijkenissen, dan

kunnen we vanuit deze stelling een hypothese formuleren met betrekking tot

haarkleurvoorkeur. Blonde mannen zouden dan blonde vrouwen verkiezen; mannen

met de bruine haarkleur brunettes.

STUDIE 1

Met deze eerste studie gaan we in op onderzoeksvragen 1, 2b en 2c. Dit zullen

we doen door middel van een kwalitatief internetonderzoek. De dataverzameling

verliep via een datingsite, waarbij mannen en vrouwen hun persoonlijke gegevens

online kunnen vrijgeven. Een aantal items, zoals etniciteit, inkomen, hobby’s en

leeftijd waren direct terug te vinden op hun profiel, terwijl conservatisme en

haarkleurvoorkeur via een mail bevraagd moest worden.

Onderzoeksvraag 1, die peilt naar de mannelijke voorkeur voor blonde

vrouwen, wordt in dit opzet geoperationaliseerd door de vraag of mannen eerder een

blonde haarkleur adviseren voor de vrouwen in kwestie. Een directe meting van de

voorkeur voor blond, bijvoorbeeld door middel van het aantal reacties op elk profiel,

was hier niet aan de orde, aangezien het aantal reacties op de profielen gelijk werd

gehouden. Na 12 reacties werden de profielen immers van de website verwijderd.

Aangezien we hier te maken hebben met een internetstudie, verwachten we dat

mannen vaak sociaalwenselijke zullen antwoorden. In deze studie vermoeden we met

17

andere woorden dat mannen veelal zullen aanraden om de huidige haarkleur te

behouden.

Aan de hand van onderzoeksvragen 2b en 2c gaan we vervolgens na of deze

bevinding verder gepreciseerd dient te worden en er een onderscheid moet worden

gemaakt tussen mannen met een hoge dan wel lage socio-economische situatie en

mannen met traditionele dan wel progressieve waarden. We verwachtten dat mannen

met een lage status of traditionele waarden de blonde haarkleur aanraden, terwijl

mannen met een hoge status of progressieve waarden de bruine haarkleur aanraden.

Naast de veronderstelde individuele verschillen bij mannen willen we ook

kijken of blondvoorkeur van de man afhankelijk is van vrouw tot vrouw. Daarom

stellen we in deze studie nog een bijkomstige onderzoeksvraag met betrekking tot de

SES van de vrouw, dat in dit opzicht gerelateerd is aan onderzoeksvraag 2b. Op basis

van het stereotype dat blondjes dom zijn en brunettes intelligent, kunnen we

voorspellen dat mannen vrouwen met een lage status de blonde haarkleur zullen

adviseren en vrouwen met een hoge status de bruine haarkleur.

Methode

Steekproef

De steekproef van de eerste studie bestond uit 72 mannen die actief zijn op de

datingsite Meetic. De gemiddelde leeftijd van de respondenten bedroeg 36.9 jaar (SD

= 8.23) en de range van de leeftijden varieerde tussen 22 en 60 jaar. In tabel 1 worden

de demografische gegevens omtrent woonplaats, burgerlijke staat, opleiding, beroep,

godsdienst en etnische afkomst voor deze steekproef weergegeven.

18

Tabel 1. De samenstelling van de steekproef inzake woonplaats, burgerlijke staat,

opleiding, beroep, godsdienst en etnische afkomst.

Woonplaats België Neder-land Frankrijk Marokko

Afgha-nistan

Dominic. Rep. Turkije Amerika

52 8 5 2 1 1 1 1

Burgerlijke Staat Nooit getrouwd Gescheiden Uit elkaar Getrouwd Geen gegevens 35 24 7 3 3

Opleiding Lager onderwijs Secundair onderwijs Hoger onderwijs Doctoraat Geen gegevens

3 21 28 6 14

Beroep Technicus Bediende/ Lager kader Hoger kader Zelfstandige Overig

Geen gegevens

11 18 4 4 18 17

Godsdienst Christen Moslim Agnost Atheist Ander Geen gegevens

28 3 2 8 9 22

Etnische afkomst Europees Arabisch Afrikaans Aziatisch Overig Geen gegevens

52 4 3 1 6 6

Materiaal, procedure, variabelen en design

Materiaal en procedure. Het experiment werd uitgevoerd met behulp van de

datingsite meetic.be waarvan iedereen gratis gebruik kan maken. Om de nodige

informatie te verzamelen, werden zes vrouwelijke profielen met bijhorende foto

aangemaakt. Om toevalsfouten te vermijden, werd steeds dezelfde jonge vrouw als

model gebruikt en werd bij elk profiel de leeftijd van 28 jaar aangegeven. Figuur 1

geeft een overzicht van het gebruikte beeldmateriaal.

De ingevulde profielen varieerden op vlak van status en haarkleur. De

variabele status werd gemanipuleerd aan de hand van de bijgevoegde informatie en

foto op het profiel van de vrouw. Zo hadden de profielen met een hoge status een

Franse naam (Céline, Chloé, Axelle) en gaven ze weer dat de vrouw een inkomen had

tussen de 75 000 en 100 000 euro per jaar en droeg de vrouw op de foto een

19

parelketting, een diamanten ring en een bloesje van het merk Scapa, wat vooral in

bemiddelde middens wordt gedragen. Een lage status werd gesimuleerd door gebruik

te maken van Vlaamse namen (Sandra, Wendy, Natacha) en een inkomen van minder

dan 10 000 euro per jaar aan te geven. Bovendien werd met behulp van het

computerprogramma Photoshop het merklogo van het bloesje verwijderd, de

parelketting gekleurd en de ring rond de vinger weggelaten.

Haarkleur van de vrouwelijke targets werd gevarieerd omdat we verwachten

dat mannen afhankelijk van de huidige haarkleur (blond, bruin of paars) van de

vrouw een andere haarkleur zouden kunnen adviseren. Gezien het hier een

internetstudie betreft, zouden we kunnen vermoeden dat de mannelijke respondenten

veelal zullen aanraden om de huidige haarkleur te behouden. Overigens

veronderstellen we dat weinig mannen aan vrouwen, waarvan de haarkleur niet paars

is, de paarse haarkleur zullen aanraden. De paarse kleur fungeert hier met andere

woorden als een controlevariabele. Om haarkleur te variëren werden zes foto’s van

eenzelfde 22-jarige vrouw getrokken. Elke foto werd tegen een verschillende

achtergrond genomen. Zo kon de bezoekende man minder snel achterhalen dat het

over dezelfde vrouw ging. De natuurlijke haarkleur van de vrouw was bruin en werd

door middel van Photoshop enerzijds in het blond gekleurd en anderzijds in het paars

gekleurd. Zo verkreeg dezelfde vrouw de haarkleur blond, bruin of paars.

De zes profielen werden achtereenvolgend ingevoerd op meetic.be. Wie een

profiel ‘vlamde’ en op die manier interesse toonde, ontving een mail met daarin

gestandaardiseerde vragen die peilden naar traditionele waarden en

haarkleurvoorkeur. Zinvolle antwoorden werden opgeslagen en gecodeerd. Van zodra

er antwoorden waren ontvangen van 12 mannen, werd een mail verstuurd naar alle

‘geïnteresseerden’ om zich te verontschuldigen en te melden dat de vrouw van hun

interesse niet langer op zoek is naar een partner. Hierna werd het profiel definitief

gesloten en werd een volgend profiel online gezet. Dit proces herhaalde zich voor de

zes profielen. Op die manier verkreeg ik de data van 72 verschillende mannen.

Variabelen en design. Socio-economische status en haarkleur van de

vrouwelijke targets werd gemanipuleerd aan de hand van de profielen. De SES van

het vrouwelijk profiel (hoog of laag) werd duidelijk gemaakt aan de hand van het

20

inkomen en uiterlijke kenmerken op de bijgevoegde foto. Haarkleur kon blond, bruin

of paars zijn. Beide variabelen werden gekruist wat in een 2 (status: hoog of laag) x 3

(haarkleur: blond, bruin of paars) opzet resulteerde.

Hiernaast werd ook de SES van de man opgenomen als verklarend variabele.

De SES van de mannen kon worden afgeleid aan de hand van het opgegeven inkomen.

Slechts 18 van de 72 mannelijke respondenten vulden hun inkomen in, waardoor de

bruikbare steekproef voor deze variabele veel te klein is om deze te kunnen opnemen

in het onderzoek.

De variabelen traditionele waarden en haarkleurvoorkeur werden gedistilleerd

en gecodeerd uit de antwoorden van de geïnteresseerde mannen die een antwoord

gaven op onze mail. De mail bestond telkens uit de volgende vragen: “Ben je van het

ruige of het zachte type?”, “Vind je traditionele waarden in het gezin belangrijk?”, en

afhankelijk van wat het haarkleur van de vrouwelijke target: “Zou ik mijn haar

kleuren in het bruin/blond of laat ik het beter in het blond/bruin/paars?”. De profielen

van de mannen die zinvol antwoordden, werden opgeslagen, geanalyseerd en

gecodeerd. Van de 72 mannelijke respondenten gaven 49 (68%) mannen een duidelijk

omschreven haarkleurvoorkeur aan. Bij de variabele traditionele waarden stootten we

op een nog veel groter aantal ontbrekende variabelen, slechts 31 (43%) van de

mannen reageerde met welomschreven antwoord. Zo verkreeg men vaak onduidelijke

antwoorden zoals “over waarden in het gezin kan ik zeggen dat man en vrouw alles

samen zouden moeten kunnen doen”. Dergelijke reacties zijn moeilijk interpreteerbaar

en codeerbaar. De variabele mag omwille van bovenstaande reden niet als strikt

betrouwbaar beschouwd worden.

21

Figuur 1. Beeldmateriaal gebruikt voor het opstellen van de internetprofielen in

Studie 1. Afbeeldingen variëren naargelang status (bovenste rij: lage status; onderste

rij: status) en haarkleur (links: blond; midden: bruin; rechts: paars).

Resultaten

In dit onderzoeksopzet kon de hypothese ‘mannen vallen voor blonde

vrouwen’ niet op een directe manier achterhaald worden, gezien er geen informatie

verzameld werd rond het aantal geïnteresseerden per haarkleur. We moeten de

hypothese hier echter anders stellen. Aan de mannen werd in een mail gevraagd welke

haarkleur ze adviseren (blond of bruin). We zouden kunnen verwachten dat mannen

met een lage SES, of mannen die traditioneel ingesteld zijn, een blonde haarkleur bij

de vrouwelijke targets aanraden.

22

Hiernaast werden op basis van het stereotype “domme blondjes” nog twee

nieuwe hypotheses onderzocht. Zo vermoedden we dat mannen vrouwen met een lage

status de blonde haarkleur zullen adviseren en vrouwen met een hoge status de bruine

haarkleur.

Geadviseerde Haarkleur

De variabele geadviseerde haarkleur werd door 49 mannen beantwoord,

waarbij 18 in de blond-conditie, 12 in de bruin-conditie en 19 in de paars-conditie.

Resultaten tonen een effect van haarkleur op geadviseerde haarkleur van de

vrouw, χ2 (4) = 10.13, p < .05, die als volgt geïnterpreteerd kan worden: op de vraag

of de vrouw in kwestie beter van haarkleur verandert, antwoordde 47% van de

participanten beter van haarkleur te veranderen, terwijl 53% aanraadde de huidige

haarkleur te behouden. Dit gold tevens voor de controlevariabele (paarse haarkleur).

Tabel 2 toont dat de diagonaalwaarden, die aangeven dat best de eigen haarkleur

behouden wordt, steeds hoger liggen dan de overige waarden.

Tabel 2. kruistabel met als onafhankelijke variabele haarkleur vrouw en afhankelijke

variabele geadviseerde haarkleur vrouw

haarkleur

blond bruin paars

Geadviseerde haarkleur blond 11 (61%) 3 (25%) 6 (31.5%)

bruin 4 (22%) 8 (67%) 6 (31.5%)

paars 3 (17%) 1 (8%) 7 (37%)

Socio-economische status en waarden bij de mannen

Zoals reeds in de sectie materialen, variabelen en opzet werd aangegeven,

blijken de variabelen SES en traditionele waarden bij de mannen onvoldoende

23

betrouwbaar. Hierdoor kunnen we stellen dat onderzoeksvragen 2b en 2c in deze

eerste studie niet beantwoord kunnen worden.

Status van de vrouw

Voor de analyses omtrent geadviseerde haarkleur aan de vrouw en socio-

economische status van de vrouw werden de 49 mannen opgenomen die een haarkleur

hadden geadviseerd. Dit zorgde ervoor dat de lage SES conditie 22 mannen telde en

de hoge SES conditie 27 .

Tabel 3 toont dat aan vrouwen met een lage status de blonde haarkleur vaker

wordt geadviseerd (50%), dan aan vrouwen met een hoge status (33%). Bij deze

vrouwen werd eerder een bruine haarkleur aangeraden (52%). De chi-kwadraat test

toont dat status van de vrouw een significant effect heeft op de geadviseerde

haarkleur; χ²(2) = 6.13, p < .05.

Tabel 3. Kruistabel met de variabelen geadviseerde haarkleur vrouw en socio-

economische status vrouw.

SES vrouw

laag hoog Totaal

geadviseerde blond 11 (50%) 9 (33%) 20 (41%)

haarkleur bruin 4 (18%) 14 (52%) 18 (37%)

paars 7 (32%) 4 (15%) 11 (22%)

Discussie

Met deze eerste studie beoogden we antwoorden te vinden op drie

onderzoeksvragen. De eerste onderzoeksvraag betrof de haarkleurvoorkeur van

mannen voor vrouwen. We veronderstelden dat de meerderheid van de mannen zou

aanraden om de huidige haarkleur te behouden. Uit de resultaten blijkt inderdaad dat

het merendeel van de mannen aanraadt om de haarkleur te houden zoals ze nu is. Deze

24

antwoorden duiden op sociaalwenselijk gedrag, dat courant is op internetsites. Om een

goede indruk te maken bij de vrouwelijke targets, geeft men vaak complimenten,

zoals “je ziet er goed uit zoals je nu bent”. Bijgevolg is het moeilijk om de

haarkleurvoorkeur van mannen in deze studie na te gaan.

Gezien de variabelen SES en traditionele waarden bij de mannelijk

respondenten als niet voldoende betrouwbaar moeten beschouwd worden, kunnen we

in deze studie onderzoeksvraag 2b en 2c niet onderzoeken. Het tekort aan socio-

economische gegevens van mannen kan eveneens begrepen worden als een vorm van

sociaal wenselijk gedrag. Zo vonden Dawson & McIntosh (2006) dat personen die

zwakker zijn op vlak van evolutionair gebonden kenmerken (bvb. minder

aantrekkelijke vrouwen, minder rijke mannen) alternatieve sociaal gewenste

kenmerken zullen benadrukken om hun gepercipieerde gebreken te compenseren.

Minder rijke mannen zouden bijvoorbeeld hun inkomen niet vrijgeven en andere

persoonlijke eigenschappen benadrukken om hun kansen bij het vrouwelijke geslacht

te vrijwaren. Toekomstig onderzoek zal meer aandacht moeten besteden aan de

indicatie van status opdat we betrouwbare uitspraken kunnen doen over de invloed

van de SES van de man op haarkleurvoorkeur.

Bovendien kon in dit proefopzet geen gebruik gemaakt worden van

gestandaardiseerde vragenlijsten, die meer objectieve data kunnen geven. Dergelijke

beperkingen willen we in een tweede onderzoek vermijden. Om sociaal wenselijk

gedrag te reduceren willen gebruik maken van een anonieme vragenlijst, waarbij

opleidingsniveau en inkomen als standaard moeten ingevuld worden.

Haarkleurvoorkeur zullen we onderzoeken door beeldmateriaal te ontwikkelen

waarbij men de haarkleurvoorkeur bij een aantal vrouwelijke targets moet aangeven,

zodat we niet meer moeten spreken in termen van ‘wat adviseren mannen’, maar ‘wat

verkiezen mannen’.

Ten slotte vond de huidige studie evidentie voor de hypothese dat mannen aan

vrouwen met een lage status eerder de blonde haarkleur en aan vrouwen met een hoge

status eerder de bruine haarkleur adviseren. We moeten hier echter wel rekening

houden met het feit dat slechts 68% van de mannen een duidelijk advies gaf omtrent

haarkleur. Omdat de uitval bovendien mogelijk niet gelijk is binnen elke gekruiste

conditie van haarkleur en status, kunnen de resultaten enigszins vertekend zijn.

25

Omdat, zoals we hierboven reeds hebben aangegeven, mannen voornamelijk

adviseren de huidige haarkleur te behouden, kan een relatief hoge uitval in de conditie

blond-hoge status en een relatief kleine uitval in de conditie bruin-hoge status er mee

voor gezorgd hebben dat mannen vrouwen met een hoge status eerder een bruine kleur

aanraden..

Deze bevinding kan echter ook inhoudelijk verklaard worden door het

stereotype dat blonde vrouwen geassocieerd worden met een lage intelligentie en SES

en vrouwen met de bruine haarkleur met een hoge intelligentie en SES. Daarom

willen we in de volgende studie meer belang hechten aan het gebruik van

stereotypering op basis van geslacht of, met andere woorden, seksisme ten opzichte

van vrouwen.

Aangezien niet alle onderzoeksvragen van deze studie beantwoord konden

worden, zullen we deze en andere opnemen in een volgende studie. Rekening

houdend met de methodologische beperkingen van de huidige studie, zullen we dit

doen aan de hand van een meer objectieve en gestandaardiseerde vragenlijststudie.

STUDIE 2

De vorige studie was niet in staat om de verbanden tussen haarkleurvoorkeur

en socio-psychologische variabelen, zoals traditionele waarden en SES na te gaan. Dit

was grotendeels te wijten aan het sociaalwenselijk gedrag dat mannen in de

internetstudie stelden. Daarom zullen we in deze studie gebruik maken van meer

objectief materiaal. Zo worden deelnemers gevraagd om een anonieme vragenlijst in

te vullen, die naar zowel demografische en socio-psychologische variabelen, als

haarkleurvoorkeur peilen.

In de tweede studie willen we, naast traditionele waarden en SES, ook het

effect van een aantal andere socio-psychologische variabelen nagaan. Op deze manier

hopen we een antwoord te vinden op onderzoeksvragen 1 tot 2d. Verder nemen we

ook de derde onderzoeksvraag met betrekking tot de “assortative mating” theorie in

deze studie op.

26

Voor de eerste onderzoeksvraag “vallen mannen voor blonde vrouwen?”

Hiervoor wordt gebruik gemaakt van een aantal fotoreeksen. Elke reeks bestaat uit

foto’s van eenzelfde vrouwelijke target met verschillende haarkleuren en deelnemers

moeten per reeks hun haarkleurvoorkeur aanduiden. Onderzoeksvraag 2b (i.e., vallen

mannen met een lage SES voor blonde vrouwen) zullen we in deze studie nagaan aan

de hand van de bekomen gegevens omtrent inkomen en opleidingsniveau van de

deelnemende mannen. Verder nemen we onderzoeksvraag 2c (i.e. vallen traditionele

mannen voor blonde vrouwen) als derde onderzoeksvraag op. Deze wordt via

vragenlijsten die peilen naar autoritarisme en cultureel conservatisme onderzocht.

Vervolgens willen we twee onderzoeksvragen bestuderen die in de eerste studie nog

niet aan bod kwamen. Zo gaan we hier ook in op onderzoeksvraag 2a (i.e. vallen

mannen die seksistisch ingesteld zijn voor blonde vrouwen). Dit zullen we doen door

middel van de “ambivalent seksisme vragenlijst”. Hiernaast willen we

onderzoeksvraag 2d (i.e. vallen materialistische mannen voor blonde vrouwen). Een

vragenlijst die peilt naar materialisme zou hier een antwoord moeten op geven.

Tenslotte willen we de “assortative mating” hypothese toetsen. Dit betreft

onderzoeksvraag 3 (i.e. vallen mannen met blond haar voor vrouwen met blond haar

en vallen bruinharige mannen voor bruinharige vrouwen). Ook deze onderzoeksvraag

wordt aan de hand van fotomateriaal onderzocht.

Deze tweede studie neemt met andere woorden de volgende variabelen op:

blondvoorkeur (onderzoeksvraag 1 en 3), stereotypering of seksisme

(onderzoeksvraag 2a), SES (onderzoeksvraag 2b), conservatisme (onderzoeksvraag

2c), materialisme (onderzoeksvraag 2d).

De variabele stereotypering zal in deze studie van extra belang zijn, gezien we

verwachten dat ze voor onderzoeksvragen 2b, 2c en 2d een verklaring kan bieden. Zo

zouden bijvoorbeeld conservatieve mannen een stereotiep beeld van vrouwen kunnen

hebben. In dit onderzoek kan dit vertaald worden naar het stereotype dat blonde

vrouwen aantrekkelijk zijn. Daarom willen we graag kijken of het effect van

conservatisme op haarkleurvoorkeur verklaard kan worden door de variabelen

goedbedoeld en vijandig seksisme. Hetzelfde verwachten we voor onderzoeksvragen

in verband met materialisme en leeftijd. Daarom zullen we stereotypering als

controlerende variabele opnemen en een aantal partiële correlaties uitvoeren.

27

Het grote verschil met de eerste studie is dat we hier niet peilen naar welke

haarkleur mannen aan vrouwen adviseren, maar rechtstreeks nagaan wat de

haarkleurvoorkeur van de man is.

Methode

Proefpersonen

Er werden 70 vragenlijsten uitgedeeld, waarvan 51 terug ingeleverd werden.

Gezien de hypotheses voornamelijk de mannen betreffen, werd de meerderheid van de

vragenlijsten afgenomen bij hen. 32 mannen en 19 vrouwen hebben de studie

ingevuld. Deelnemers waren gemiddeld 32.9 jaar (SD = 12.61) oud en de range van de

leeftijden varieerde tussen 18 en 57 jaar. De gemiddelde leeftijd bij de mannen

bedroeg 34 jaar (SD = 12.70), bij vrouwen was dat 30.9 jaar (SD = 12.56). Er werden

zowel studenten, werknemers als gepensioneerden opgenomen in deze studie. Alle

participanten zijn afkomstig uit Vlaanderen, hoewel de meerderheid van de

vragenlijsten ingevuld is door West-Vlamingen. Tabel 4 geeft de demografische

gegevens van de deelnemers weer met betrekking tot opleidingsniveau, inkomen, en

huidig haarkleur.

Tabel 4. De samenstelling van de steekproef voor opleidingsniveau, inkomen en

huidig haarkleur.

Frequentie Totaal Vrouwen Mannen Opleidingsniveau Lager onderwijs 0 1 1 Middelbaar onderwijs 11 12 23 Hoger onderwijs 8 19 27 Inkomen lager dan gemiddeld 15 18 33 hoger dan gemiddeld 4 14 18 Huidig haarkleur Blond 8 4 12 Donkerblond 2 2 4 (Licht)bruin 4 13 17 Donkerbruin 5 8 13 Zwart 0 1 1 Andere 0 3 3

28

Procedure en materiaal

De vragenlijsten werden uitgedeeld aan vrienden en kennissen. Diegenen die

wilden deelnemen aan het onderzoek vulden thuis de vragenlijst in en bezorgden de

ingevulde vragenlijst nadien terug. In het volgende worden de afgenomen variabelen,

in dezelfde volgorde als in de eigenlijke vragenlijst, een voor een gedetailleerd

toegelicht. Alle items werden gemeten op een 5-punten Likertschaal, gaande van 1

(helemaal oneens) tot 5 (helemaal eens).

Demografische en socio-economische variabelen. Participanten vulden een

aantal demografische en socio-economische variabelen in. Naast geslacht en leeftijd

werd ook het opleidingsniveau, het inkomen en de eigen haarkleur bevraagd (zie

Tabel 4).

Voor de variabele opleidingsniveau konden mannen en vrouwen kiezen tussen

lager onderwijs, middelbaar onderwijs en hoger onderwijs. We zien in tabel 4 dat de

meerderheid van de deelnemende mannen hoger onderwijs heeft gevolgd.

De variabele inkomen was een dichotome variabele die weergaf of deelnemers

meer dan wel minder dan gemiddeld verdienen (bruto ca. 2700 euro/maand). Hieruit

blijkt dat een jnipte meerderheid van de deelnemers minder dan gemiddeld verdient.

Deelnemers konden voor de variabele huidige haarkleur kiezen uit volgende

antwoordalternatieven: lichtblond, blond, donkerblond/lichtbruin, bruin,

donkerbruin/zwart. Tabel 4 toont dat de meerderheid van de mannen

donkerblond/lichtbruin haar heeft.

Haarkleurvoorkeur. Om de haarkleurvoorkeur van mannen en

vrouwen na te gaan werd gebruik gemaakt van beeldmateriaal. Meer specifiek werden

er vijf reeksen met telkens vijf foto’s aangeboden (zie Figuur 2). Per reeks werd

eenzelfde foto vijf keer herwerkt met Photoshop, zodat de haarkleur van de afgebeelde

persoon varieerde van lichtblond tot donkerbruin. De vrouwelijke targets werden

enerzijds via het internet verkregen (Figuur 2, reeksen B, C en E) en anderzijds heb ik

foto’s getrokken van twee vriendinnen (Figuur 2, reeksen A en D). De deelnemers

kregen de opdracht per reeks aan te duiden welke foto ze het mooist vonden.

29

Aangezien de foto’s geleidelijk overgingen van lichtblond tot donkerbruin,

werd aangenomen dat de beoordelingen, zoals Likerstschalen, volgens een continue

maat werden gemeten en werden de voorkeuren gecodeerd met een score gaande van

1 (lichtblond) tot 5 (donkerbruin). De middenscore (3) komt hierbij overeen met een

donkerblonde/lichtbruine haarkleur. Tabel 5 toont dat de mannelijke deelnemers een

lichte voorkeur voor blond haar hebben; vrouwen tonen daarentegen een lichte

voorkeur voor de donkerblonde tot lichtbruine haarkleur.

De Cronbach’s α voor de vijf foto’s bedroeg .47, wat weinig betrouwbaar is. De

betrouwbaarheid gaat er echter licht op vooruit wanneer fotoreeks D wordt

weggelaten (Cronbach’s α = .52). Fotoreeks D kan hier beschouwd worden als een

zwak item voor het meten van haarkleurvoorkeur en wordt bijgevolg weggelaten bij

het berekenen van de uiteindelijke schaalscores. De hierna gerapporteerde

bevindingen zijn dus gebaseerd op fotoreeksen A, B, C en E,waarbij lage scores staan

voor een voorkeur voor blond en hoge scores voor een voorkeur voor donker haar.

Ambivalent seksisme tegenover vrouwen (Ambivalent Sexism Inventory,

ASI, zie Glick & Fiske, 1996). Deze vragenlijst bestaat uit 11 items die verwijzen naar

vijandig seksisme en 11 items die peilen naar welwillend of goedbedoeld seksisme.

Vijandig seksisme duidt op negatieve, haatdragende overtuigingen en gevoelens

tegenover vrouwen. Goedbedoeld seksisme slaat op de warme en ridderlijke

gevoelens, die wortelen in de eerder paternalistische opvatting dat vrouwen

bescherming nodig hebben en verdienen. Alle 22 items werden naar het Nederlands

vertaald (eigen vertaling). Voorbeelditems zijn “vrouwen voelen zich te snel

aangevallen of gekrenkt” (vijandig seksisme) en “feministes stellen heel redelijke

eisen aan mannen” (goedbedoeld seksisme). Glick & Fiske (1996) vonden in zes

verschillende studies een Cronbach’s α die varieerde tussen .83 en .92. De ASI kon

dus als voldoende betrouwbaar beschouwd worden. In deze studie vonden we voor

vijandig seksisme een Cronbach’s α van .76; voor goedbedoeld seksisme was dit iets

minder; Cronbach’s α = .62. Uit Tabel 5 kunnen we opmaken dat mannelijke en

vrouwelijke deelnemers neutraal scoorden op zowel vijandig als goedbedoeld

seksisme.

30

Tabel 5. Gemiddelde en standaarddeviatie voor vrouwen en mannen voor de variabelen autoritarisme, vijandig seksisme, goedbedoeld seksisme, genderidentiteit, cultureel conservatisme, materialisme, haarkleurvoorkeur (op basis van vier foto’s).

Gemiddelde en standaardeviatie Vrouwen mannen Haarkleurvoorkeur 3.25 (SD = .65) 2.89 (SD = .59) Vijandig seksisme 2.85 (SD = .41) 2.81 (SD = .60) Goedbedoeld seksisme 2.81 (SD = .39) 2.82 (SD = .49) RWA 2.66 (SD = .43) 2.57 (SD = .59) Cultureel conservatisme 2.65 (SD = .44) 2.66 (SD = .57) Materialisme 2.74 (SD = .46) 2.60 (SD = .46)

Autoritarisme. Het begrip autoritarisme heeft betrekking op het aanhangen van

een reeks conservatieve sociopolitieke en culturele waarden en attitudes. Rechts

autoritarisme (right-wing authoritarianism, RWA, Altemeyer, 1981) wordt vaak

gebruikt als correlaat voor deze attitude en wordt gezien als de covariatie van

conservatieve normen en waarden. Iemand die hoog scoort op deze RWA-schaal

wordt gezien als een aanhanger van conventionele waarden en normen, wat veel te

maken heeft met traditionaliteit. Dit individu onderwerpt zich onkritisch aan de

heersende autoriteit, en heeft gevoelens van agressie ten aanzien van normovertreders.

Niveaus van rechts autoritarisme werden in de huidige studie gemeten aan de hand

van een bestaande 24-itemschaal (zie Altemeyer, 1988, vertaald door Meloen, 1991).

In deze schaal komen zowel conservatieve items (e.g., “gehoorzaamheid en respect

voor het gezag zijn de meest belangrijke deugden die kinderen moeten leren”) als

tegengestelde, progressieve items (e.g., “het is uitstekend dat jongeren tegenwoordig

meer vrijheid hebben om te protesteren tegen dingen die ze niet zien zitten, en hun

eigen gang gaan”) voor.

De RWA-schaal is reeds in vele studies opgenomen en is betrouwbaar

gebleken in een groot aantal landen, waaronder Canada, Zuid-Afrika, West-Duitsland

(Altemeyer, 1988), de Verenigde Staten (Zwillenberg, 1983), Australië (Heaven,

1984; Ray, 1985), maar ook in België (zie e.g., Van Hiel & Mervielde, 2005). Ook in

de huidige studie werd RWA op een voldoende betrouwbare manier gemeten;

Cronbach’s α = .89.

31

Cultureel conservatisme. De schaal die cultureel conservatisme bevraagt

werd door De Witte (1990) ontwikkeld en peilt naar kwesties zoals opvoeding,

werkethiek, de positie van de vrouw in de maatschappij, abortie, euthanasie en

voorhuwelijkse seks. De schaal telt 12 items, bijvoorbeeld “Verstandige ouders zullen

hun kinderen vroeg leren wie de baas in huis is” of “Jongeren mogen met elkaar naar

bed gaan zonder dat ze met elkaar getrouwd zijn”. Metingen van de interne

consistentie tonen een voldoende betrouwbaarheid voor de cultureel

conservatismeschaal (Cronbach’s α = .75). Voor de huidige studie vonden we een

Cronbach’s α van .76, wat wijst op een betrouwbare schaal.

Materialisme. Richins en Dawson (1992) ontwikkelden een schaal met

betrekking tot materialisme. Ze bestaat uit 18 items die peilen naar de mate waarin

personen belang hechten aan materiële zaken. “Ik hou van veel luxe in het leven” en

“gewoonlijk koop ik enkel dingen die ik echt nodig heb” zijn voorbeelditems van de

materialismeschaal. Richins en Dawson vonden in hun onderzoek een α-waarde die

varieerde tussen .80 en .88. Ook in de huidige studie werd de materialismevragenlijst

voldoende betrouwbaar bevonden (Cronbach’s α = .78).

32

A

1 2 3 4 5

B

1 2 3 4 5

C

1 2 3 4 5

D

1 2 3 4 5

E

Figuur 2. Beeldmateriaal gebruikt voor de variabele haarkleurvoorkeur in Studie 2.

33

Resultaten

Haarkleurvoorkeur

Onderzoeksvraag 1 (i.e. vallen mannen voor blonde vrouwen) betrof de

variabele haarkleurvoorkeur. Dit hebben we enerzijds onderzocht door het gemiddelde

van haarkleurvoorkeur van mannen te bekijken en anderzijds door een vergelijking te

maken tussen haarkleurvoorkeur van mannen en haarkleurvoorkeur van vrouwen.

Mannen scoren gemiddeld 2.89 op de variabele haarkleurvoorkeur. De

meerderheid duidde met andere woorden de blonde tot donderblonde/lichtbruine

haarkleur aan.

Hiernaast werd een significant verschil gevonden tussen haarkleurvoorkeur bij

mannen en vrouwen, t(49) = 2.02, p < .05, waarbij mannen een grotere voorkeur

hebben voor een lichtere haarkleur (M = 2.89, SD = .59) en vrouwen een voorkeur

voor donkerdere kleuren (M = 3.25, SD = .65) verkiezen.

Stereotypering

De socio-psychologische variabele stereotypering heeft betrekking op

onderzoeksvraag 2a (i. e. vallen seksistische mannen voor blonde vrouwen). Dit blijkt

inderdaad het geval te zijn. Zowel mannen die hoog scoren op de subschaal ‘vijandig

seksisme’ en ‘goedbedoeld’ seksisme tonen significante correlaties met betrekking tot

haarkleur; resp. r = - .40, p < .05en r = - .66, p < .001. Deze correlaties wijzen erop

dat hoe seksistischer men is, hoe lager de score op haarkleurvoorkeur zal zijn, wat

overeenkomt met een grotere voorkeur voor blond. We vinden hier bovendien een

correlatie tussen goedbedoeld en vijandig seksisme (r = .83). Dit wil zeggen dat

mannen die hoog scoren op de subschaal vijandig seksisme, ook hoog scoren op de

subschaal goedbedoeld seksisme; hetzelfde geldt ook omgekeerd.

34

Socio-economische status

Voor onderzoeksvraag 2b (i.e. vallen mannen met een lage SES voor blonde

vrouwen) werd een univariate variantieanalyse uitgevoerd. Socio-economische status

werd in deze studie onderzocht door opleiding en inkomen te bevragen. Bijgevolg,

onderzoeken we of (a) mannen met een laag opleidingsniveau meer vallen op blonde

vrouwen en (b) mannen met een laag inkomen meer vallen op blonde vrouwen.

De ANOVA-resultaten geven geen significant effect van opleiding op

haarkleurvoorkeur, F < 1. Voor de variabele inkomen zien we echter wel een

significant effect, F(1,30) = 6.02, p < .05. Blijkbaar hebben mannen met een inkomen

lager dan gemiddeld een grotere voorkeur voor de lichte haarkleur (M = 2.68, SD =

.13) dan mannen met een inkomen hoger dan gemiddeld (M = 3.16, SD = .15).

Conservatisme

Onderzoeksvraag 2c (i.e. vallen traditionele mannen voor blonde vrouwen)

had betrekking op de variabele conservatisme.

Traditionele, conservatieve waarden werden gemeten aan de hand van de

RWA-schaal en de cultureel conservatismeschaal. We vonden een hoge correlatie

tussen RWA en haarkleurvoorkeur; r = -.47, p < .01 . Met andere woorden, hoe

conservatiever de man ingesteld is, hoe groter zijn voorkeur voor blonde vrouwen. De

correlatie tussen cultureel conservatisme en haarkleurvoorkeur was eveneens

significant; r = -.47, p < .01. Ook hier blijken de mannen met een meer conservatieve

instelling,een grotere voorkeur voor vrouwen met blond haar te hebben.

Wanneer we door middel van een partiële correlatie controleren voor seksisme

vinden we voor zowel RWA (r = -.11, n.s.) als voor cultureel conservatisme (r < .01,

n.s.) een verwaarloosbare, niet significante correlatie.

35

Materialisme

In deze studie namen we eveneens onderzoeksvraag 2d (i.e. vallen

materialistische mannen voor blonde vrouwen) op.

Hoewel de relatie tussen materialisme en haarkleurvoorkeur in de juiste

richting zat, werd de correlatie niet significant bevonden; r = -.18, n.s.

Assortative mating

Tenslotte namen we ook de derde onderzoeksvraag in deze studie op (i.e.

vallen blonde mannen voor blonde vrouwen en vallen mannen met de bruine

haarkleur voor vrouwen met de bruine haarkleur). Met andere woorden, gaat de

‘assortative mating’ hypothese hier op?

Om dit na te gaan werd gebruik gemaakt van een ANOVA waarbij de eigen

haarkleur opgenomen wordt als onafhankelijke factor en haarkleurvoorkeur de

afhankelijke variabele is. Resultaten tonen geen significant effect voor de eigen

haarkleur van de mannen en haarkleurvoorkeur, F < 1. Dat bepaalde mannen een

voorkeur voor blondines hebben en andere voor brunettes valt in deze studie niet te

verklaren door middel van de ‘assortative mating’ theorie.

Leeftijd

Hoewel leeftijd niet expliciet is opgenomen in de lijst van relevante

variabelen, zullen we het effect van deze courant gebruikte demografische variabele

toch nagaan. De resultaten tonen een substantiële, hoewel niet significante correlatie

tussen leeftijd en haarkleur, r = - .26, n.s. Wanneer gecontroleerd wordt voor de mate

van stereotypering (in de gedaante van de variabelen vijandig en goedbedoeld

seksisme), vinden we op basis van de partiële correlatie dat het (niet-significante)

effect wel bijna volledig verklaard kan worden door stereotypen. De resterende

variatie voor de variabele haarkleurvoorkeur, na controle voor seksisme, toont immers

een verwaarloosbare relatie met leeftijd; r = -.07, n.s.

36

Discussie

In deze tweede studie hebben we aantal hypotheses uit de eerste studie

hernomen. Hiernaast stelden we nog een aantal nieuwe onderzoeksvragen met

betrekking tot bijkomende socio-psychologische variabelen, zoals autoritarisme,

vijandig en goedbedoeld seksisme, cultureel conservatisme en materialisme.

Er werd in dit onderzoek vooral belang gehecht aan de variabele seksisme of

stereotypering, gezien we vermoedden dat een verklarende waarde aan deze variabele

kan toegekend worden.

In tegenstelling tot de eerste studie konden vonden we wel evidentie voor de

eerste onderzoeksvraag. Resultaten toonden dat mannen gemiddeld genomen een

haarkleur verkiezen die zich tussen blond (score 2) en donkerblond/lichtbruin (score

3) bevindt. Bovendien bleken mannen een grotere voorkeur voor blonde vrouwen te

vertonen dan de vrouwelijke respondenten in dit onderzoek. Deze bevindingen pleiten

voor de hypothese ‘mannen verkiezen blonde vrouwen’ zodat we ze in deze studie

kunnen behouden.

In het kader van onderzoeksvraag 2a, die betrekking heeft op stereotypering,

vonden we dat hoe hoger mannen scoorden op de seksismeschaal, hoe groter hun

voorkeur voor blonde vrouwen was. We zouden kunnen stellen dat mannen die over

vrouwen denken in termen van stereotypen2, zoals “blonde vrouwen zijn

aantrekkelijk” en “blondines zijn sexy” of “blonde vrouwen zijn onschuldig”,

“blonde vrouwen zijn puur” bekijken, een grotere voorkeur voor blonde vrouwen

hebben. Resultaten toonden overigens een correlatie tussen goedbedoeld en vijandig

seksisme. Dit effect werd ook door de oorspronkelijke onderzoekers (Glick & Fiske,

1996) gevonden.Deze positieve correlatie steunt de bewering dat beide vormen van

seksisme gerelateerde aspecten van de seksistische ideologie zijn.

Voor onderzoeksvraag 2b voorspelden we dat mannen met een lage socio-

economische status vallen voor blonde vrouwen en omgekeerd dat mannen met een

hoge socio-economische status vallen voor vrouwen met de bruine haarkleur.

2 Het betreft hier zowel goedbedoeld als vijandig seksisme. Seksistische mannen kunnen vrouwen dus als een gevaarlijke ‘femme fatale’ of als een ‘sprookjesprinses’ afschilderen.

37

Resultaten tonen dat de variabele opleidingsniveau geen effect had op

haarkleurvoorkeur van mannen. Of een man nu laag of hoog geschoold is, zal geen

invloed op zijn haarkleurvoorkeur hebben. Verder vonden we wel dat er

gedifferentieerd kan worden tussen mannen met een laag en een hoog inkomen. We

vonden dat mannen met een lager inkomen de blonde haarkleur verkiezen; mannen

met een hoger inkomen verkiezen eerder een meer donkere haarkleur. Partiële

correlatie toonde bovendien dat deze bevindingen verklaard kunnen worden door de

Westerse stereotypering (op basis van geslacht).

In onderzoeksvraag 2d gingen we na of traditionele mannen vallen voor

blonde vrouwen kon bevestigd worden. Mannen die hoog scoorden op cultureel

conservatisme en RWA hadden een grotere blondvoorkeur dan mannen die hierop

laag scoorden. Deze resultaten moeten echter genuanceerd worden, aangezien het

effect van conservatisme wegvalt als we controleren voor vijandig en goedbedoeld

seksisme. Blijkbaar hebben conservatieve mannen een meer stereotiep beeld van

vrouwen en vinden zij daarom blonde vrouwen aantrekkelijker dan meer progressieve

mannen. Dit is overigens in overeenstemming met de verklaring die we voordien aan

deze bevinding zouden toeschrijven.

De bijkomende onderzoeksvraag met betrekking tot leeftijd toonde dat oudere

mannen iets meer blonde vrouwen lijken te verkiezen dan jonge mannen. Deze

correlatie was niet significant, hoewel ze toch substantieel was. Dit kan te wijten zijn

aan het laag aantal deelnemers in dit onderzoek. Het effect van leeftijd blijkt ook hier

volledig weg te vallen als we controleren voor stereotypering. Zo te zien houden

oudere mannen zich meer vast aan stereotypen met betrekking tot vrouwen, zoals

“blonde vrouwen zijn aantrekkelijk”, wat hun grotere blondvoorkeur ten opzichte van

jongere mannen .

De variabele materialisme leverde echter geen significante correlaties op en

kan dus geen onderscheid maken tussen mannen en hun voorkeur voor blond.

Ten slotte werd de “assortative mating” hypothese in verband met haarkleur

getoetst. We konden in deze studie geen evidentie vinden voor de theorie dat mannen

vrouwen, die dezelfde haarkleur als hen hebben, verkiezen. De haarkleur van de man

bleek geen enkel effect te hebben op de variabele haarkleurvoorkeur.

38

ALGEMENE DISCUSSIE

De rol die haarkleur speelt voor de fysieke aantrekkelijkheid van vrouwen is

nog maar weinig bestudeerd. De enkele onderzoeken die hier wel over handelen,

geven bovendien een gemengd beeld. Sommige vonden evidentie voor de hypothese

dat mannen blonde vrouwen verkiezen (Guthrie, 1976; Lawson, 1971; Rich & Cash,

1993), andere konden dit niet bevestigen (Jacobi & Cash, 1994; Matz & Hinsz, 2000;

Swami et al., ,2008).

Omwille van deze onbepaaldheid bestond mijn eerste onderzoeksvraag uit het

nagaan van de waarheidswaarde van de stereotype stelling dat mannen op blonde

vrouwen vallen. Vervolgens was het mijn bedoeling om de resultaten in verband met

deze eerste onderzoeksvraag verder te nuanceren door de rol van enkele

sociaalpsychologische variabelen hierin te bestuderen. Meer specifiek werd

beargumenteerd dat stereotypering of seksisme (onderzoeksvraag 2a) socio-

economische status (onderzoeksvraag 2b), traditionele waarden of conservatisme

(onderzoeksvraag 2c) en materialisme (onderzoeksvraag 2d) een effect kunnen hebben

op haarkleurvoorkeur. Ten slotte leek het ook interessant om de ‘assortative mating’

hypothese na te gaan (onderzoeksvraag 3). Vanuit deze theorie vermoedden we dat

blonde mannen een voorkeur voor blonde vrouwen vertonen en bruinharige mannen

een voorkeur voor bruinharige vrouwen.

Om tot een antwoord te komen op deze onderzoeksvragen, werden twee

studies opgezet. In een eerste onderzoek werd via een kwalitatieve internetstudie

nagegaan welke haarkleur mannen zouden adviseren aan een potentiële partner. De

tweede studie was een kwantitatief onderzoek dat gebruik maakte van vragenlijsten.

Hierin werd de haarkleurvoorkeur van mannen bij een aantal gefotografeerde vrouwen

werd bestudeerd.

Gezien de (theoretische) literatuur met betrekking tot haarkleurvoorkeur eerder

pleit voor de stelling dat mannen voor blonde vrouwen vallen, verwachtten we in

verband met de eerste onderzoeksvraag resultaten te vinden die in overeenstemming

zijn met dit stereotype.

39

Voor deze eerste onderzoeksvraag werden in de eerste studie geen significante

resultaten gevonden. De bevindingen van de tweede studie toonden echter wel enige

evidentie voor deze hypothese. Mannen verkiezen gemiddeld genomen een eerder

lichte haarkleur bij vrouwen. Bovendien is de voorkeur voor licht haar groter bij de

mannelijke deelnemers dan bij vrouwelijke deelnemers. Deze bevinding komt overeen

met een aantal eerder gevonden empirische resultaten. Zo vonden ook Feinman en

Gill (1978) dat mannen een voorkeur hebben voor vrouwen met een lichte haarkleur.

Deze blondvoorkeur van mannen is te verklaren aan de hand van de theorie

van de evolutionaire psychologie. De “seksuele strategie” theorie (Buss & Schmitt,

1993) kan als eerste een verklaring bieden voor bovenstaand resultaat. Deze theorie

stelt dat mannen vrouwen zoeken met een hoog voortplantingsvermogen. Zij

verkiezen daarom vrouwen die jong, gezond en fysiek aantrekkelijk zijn (Buss, 1994).

Omdat blond haar geassocieerd wordt met jeugdigheid en jeugdigheid met

vruchtbaarheid, vallen mannen meer voor vrouwen met blonde lokken (Matz & Hinsz,

2000). Verder biedt de “zeldzame-haarkleur-voordeel” hypothese binnen de

evolutionaire theorie een verklaring. Seksuele selectie is volgens Frost (2006)

frequentieafhankelijk waardoor een persoon die met kop en schouders boven de rest

uitsteekt meer kans zal hebben om gekozen te worden. Zo zouden vrouwen met een

zeldzame haarkleur, zoals blond, de voorkeur genieten van mannen. In samenlevingen

waar blond minder voorkomt, zal de blonde haarkleur meer gewenst zijn (Ellis, 1928).

Het effect van de zeldzame haarkleur wijst bovendien ook naar het belang van

demografische, sociale en culturele verschillen. Thelen (1983) toonde in dit verband al

eerder aan dat de voorkeur voor een bruinharige vrouw vergrootte in proportie met de

zeldzaamheid van haar haarkleur. Blijkbaar is de voorkeur voor blond haar geen

universeel gegeven. Daarom gaat de tweede onderzoeksvraag het effect van een aantal

socio-psychologische variabelen die een invloed zouden kunnen hebben op de

haarkleurvoorkeur van mannen na. We bespreken achtereenvolgens de

onderzoeksvragen met betrekking tot stereotypering (onderzoeksvraag 2a), socio-

economische status (onderzoeksvraag 2b), conservatisme (onderzoeksvraag 2c) en

traditionele waarden (onderzoeksvraag 2d).

Allereerst werd het effect van stereotypering of seksisme tegenover vrouwen

nagegaan. We verwachtten dat seksistische mannen meer vallen voor blonde

40

vrouwen. De tweede studie vond inderdaad een effect van stereotypering ten opzichte

van vrouwen op haarkleurvoorkeur. Seksistische mannen blijken een grotere

blondvoorkeur bij vrouwen te hebben, dan minder seksistische mannen. We zouden

hier bijgevolg kunnen poneren dat het stereotype “blonde vrouwen zijn aantrekkelijk”

sterk vertegenwoordigd is in de denkpatronen van seksistische mannen.

Deze bevindingen zijn in overeenstemming met wat een aantal andere

onderzoekers reeds vonden over de algemene stereotypen over blonde vrouwen.

Lawson (1971) kwam tot de bevinding dat het kenmerk ‘mooi zijn’ geassocieerd is

met blonde vrouwen. De resultaten van Clayson en Maughan (1986) waren

gelijkaardig en vonden dat blondines als knap en vrouwelijk gezien worden. Later

kwamen Clayson en Klassen (1989) tot de bevinding dat universiteitstudenten

roodharige vrouwen als het minst aantrekkelijk en blonde vrouwen als het mooist

beschouwden. Gezien het belang van stereotypering werd stereotypering ook

opgenomen ter verklaring van enkele andere effecten (zie verder).

Voor de onderzoeksvraag of mannen met een lage socio-economische status

meer op blonde vrouwen vallen vonden we in de tweede studie significante resultaten.

Dit effect gold echter enkel voor de variabele inkomen en niet voor opleidingsniveau.

Er kan op vlak van inkomen blijkbaar gedifferentieerd worden tussen de deelnemende

mannen. Mannen met een lage SES hebben een grote voorkeur voor blond dan

mannen met een hoge SES. We kunnen dit resultaat kaderen binnen de “assortative

mating” theorie die stelt dat soortgelijke partners tot mekaar aangetrokken worden. Zo

zouden mannen met een hoge SES meer vallen voor intelligente vrouwen, mannen

met een lage SES zouden vallen voor minder intelligente vrouwen. Aangezien

intelligentie geassocieerd wordt met de bruine haarkleur en domheid veelal met de

blonde haarkleur, zouden mannen met een hoog inkomen een voorkeur voor brunettes

vertonen en mannen met een laag inkomen een voorkeur voor blondines, wat in dit

onderzoek gevonden werd.

De eerste studie belichtte overigens de variabele SES van de vrouw. Zo stelde

men de bijkomende onderzoeksvraag “adviseren mannen de blonde haarkleur meer bij

vrouwen met een lage SES?”. Resultaten toonden dat het merendeel van de mannen

effectief de blonde haarkleur aan vrouwen met een lage SES adviseert.

41

Deze bevinding kunnen we eveneens begrijpen in het kader van het stereotype

van “domme blondjes” en het beeld dat mensen van personen met een lage SES

hebben. De link tussen intelligentie en SES blijkt overigens in de literatuur

(Mackintosh, 1998) bevestigd te zijn. Mensen die minder intelligent zijn, zijn veelal

van mindere komaf. Gezien blonde vrouwen geassocieerd worden met een lage

intelligentie, en een laag IQ met een lage SES, zouden blonde vrouwen ook

geassocieerd kunnen worden met een lage socio-economische status. Dit is een

hypothetische verklaring die in onderzoek naar stereotypering verder kan uitgediept

worden.

De onderzoeksvraag met betrekking tot de sociaal-psychologische variabele

conservatisme toonde dat hoe conservatiever een man was, hoe groter de

blondvoorkeur was. Omgekeerd gold dan hoe progressiever ingesteld, hoe minder

men een voorkeur voor blonde vrouwen had.

Stereotypering kan gebruikt worden ter verklaring van dit effect. Het verband

tussen conservatisme en haarkleurvoorkeur viel immers weg wanneer gecontroleerd

werd voor stereotypering. Blijkbaar hebben conservatieve mannen een grotere

voorkeur voor blond haar omdat ze meer seksistisch ingesteld zijn ten opzichte van

vrouwen.

Materialisme werd, in het kader van onderzoeksvraag 2d, als laatste relevante

variabele voor haarkleurvoorkeur opgenomen. Deze socio-psycologische variabele

had echter geen effect op de haarkleurvoorkeur van mannen. Blijkbaar kan er op basis

van materialisme niet tussen mannen gedifferentieerd worden op vlak van

haarkleurvoorkeur.

De laatste en derde onderzoeksvraag betrof de ‘assortative mating’ hypothese.

Resultaten uit de tweede studie konden echter geen evidentie vinden voor de

hypothese dat blonde mannen aangetrokken worden tot blonde vrouwen of

bruinharige mannen tot bruinharige vrouwen. Er werd met andere woorden geen

evidentie gevonden voor de idee dat mannen en vrouwen met dezelfde fysieke

kenmerken aangetrokken worden tot elkaar, tenminste wanneer het gaat om haarkleur.

Het beperkt aantal mannelijke participanten kan een verklaring zijn. Zo gaven

bijvoorbeeld slechts 6 van de 32 mannen de blond of donkerblond haarkleur aan.

42

Theoretische implicaties

Vorig onderzoek heeft reeds aangetoond dat er met betrekking tot

haarkleurvoorkeur een aantal demografische, culturele en mediale invloeden van

belang zijn.

Demografische aspecten, zoals de prevalentie van haarkleur in een bepaalde

samenleving, kan ervoor zorgen dat de blonde haarkleur als aantrekkelijker

gepercipieerd worden (Ellis, 1928). Verder zijn een aantal socio-culturele invloeden

van belang. Volgens “psycho-socionomie” theorie zouden blonde vrouwen, gezien ze

als aantrekkelijker beschouwd worden, meer kans hebben om een gewenste partner

aan te trekken (Hartz, 2006). Verder zouden stereotypen omtrent haarkleur ervoor

zorgen dat blonde vrouwen als meer aantrekkelijk en minder intelligent gepercipieerd

worden, wat op sociaal niveau een aantal voor -en nadelen kan inhouden (Flaherty,

2008; Guthrie, 1976; Lawson, 1971; Kyle & Mahler, 1996; Weir & Fine-Davis,

1989). Ten slotte hebben ook de media en de literatuur voor bepaalde associaties

tussen de blond haarkleur en een aantal positieve en negatieve persoonskenmerken

gezorgd (Rich en Cash, 1994; Freedman, 1986; Juni & Roth, 1985)

Bovenstaande bevindingen tonen aan dat er met betrekking tot

haarkleurvoorkeur heel wat verschillen tussen samenlevingen, culturen of populaties

bestaan. Deze huidige studie toonde echter aan dat er ook belangrijke individuele

verschillen binnen één populatie te vinden zijn. Deze verschillen houden bovendien

verband met een aantal socio-economische en sociaal-psychologische variabelen. De

voorkeur voor blond, zoals vooropgesteld wordt door evolutionaire psychologen, is

dus kennelijk universeel gegeven. Blijkbaar hangt deze voorkeur samen met

variabelen als inkomen en conservatisme, maar vooral ook met de mate waarin men

een stereotiep beeld heeft van vrouwen.

43

Beperkingen en sterktes van het onderzoek

Voor zowel de eerste als de tweede studie kunnen een aantal zwaktes en

sterktes opgesomd worden.

Een voordeel van het gebruik van de eerste kwalitatieve internetstudie heeft

betrekking op de grote gezichtsvaliditeit. Proefpersonen werden niet geconfronteerd

met abstracte vragenlijsten, die veelal onduidelijk blijken te zijn, maar moesten

daarentegen een aantal welomschreven vraagjes beantwoorden. Ook het

beeldmateriaal en het profiel van de vrouwelijke target zorgde voor een nauwere

aansluiting tot de werkelijkheid.

Aan de andere kant vormde het sociaalwenselijk gedrag van de mannen een

grote beperking. Als gevraagd werd naar advies met betrekking tot haarkleur raadde

de meerderheid van de mannen aan om de huidige haarkleur te behouden. Door te

zeggen dat het haar er goed uitziet zoals het nu is, hopen mannen hun kansen bij de

vrouwelijke partij te verhogen. Dergelijke sociaalwenselijke gedragingen zijn courant

op internetsites en zijn perfect begrijpbaar, maar zorgen wel voor een vertekening van

de verkregen data. Deze beperking werd trouwens verwacht.

Ook het tekort aan data met betrekking tot inkomen kunnen we plaatsen in het

kader van sociaalwenselijk gedrag. Mannen die zwakker zijn op vlak van evolutionair

gebonden kenmerken, zoals een laag inkomen, gaan alternatieve sociaal gewenste

kenmerken benadrukken om dit gebrek te compenseren (Dawson & McIntosh, 2006).

Het maskeren van hun inkomen kan op die manier een strategie zijn om hun kansen

bij vrouwen optimaal te houden.

Aangezien het sociaalwenselijk gedrag van mannen heel wat beperkingen voor

het onderzoek inhield, hebben we dit gebrek in de tweede studie proberen uit te sluiten

door gebruik te maken van een anonieme vragenlijst.

In de tweede studie stellen we een aantal andere sterktes en beperkingen

voorop. Een van de grootste sterktes van de tweede studie betreft de grote mate van

objectiviteit van de verkregen data. De hoge mate van standaardisatie, het gemak

waarwee bijkomende variabelen kunnen toegevoegd worden en de mogelijkheid om

de consistentie op een statistische manier na te gaan vormen een aantal pluspunten in

44

dit onderzoek. Misschien nog een belangrijker voordeel is de anonimiteit waarmee het

onderzoek werd uitgevoerd. Op die manier konden we de sociale wenselijkheid, die in

de eerste studie een groot probleem vormde, grotendeels gereduceerd worden.

Een mogelijke limiet kan het gering aantal deelnemers betreffen. Slechts 32

mannen en 19 vrouwen bezorgden een ingevulde vragenlijst terug. Een groot deel van

de participanten was overigens student, wat een impact kan gehad hebben op de

resultaten. Maar gezien de meeste resultaten toch significante effecten opleverden,

mogen we dit tekort niet overdrijven.

De grootste beperking van de tweede studie is waarschijnlijk het gebruikte

beeldmateriaal. Voor de vijf foto’s vonden we een Cronbach’s α van slechts .47, wat

weinig betrouwbaar is. De betrouwbaarheid gaat er licht op vooruit wanneer fotoreeks

D wordt weggelaten (Cronbach’s α = .52), maar kan nog steeds niet als voldoende

betrouwbaar bevonden worden. Dit kan te wijten zijn aan verschillende redenen. De

afdrukkwaliteit kan een effect gehad hebben. Dit zou mogelijks op te lossen zijn door

de vragenlijst te digitaliseren en online te plaatsen. Belangrijker is vermoedelijk dat

geen rekening gehouden werd met andere gezichtskenmerken van de vrouwelijke

target. Aantrekkelijkheid moet beschouwd worden in termen van de

gestaltpsychologie of als een combinatie van fysieke kenmerken (Feinman & Gill,

1978). Huidtint, oogkleur en kleur van de lippen kunnen bijvoorbeeld een effect gehad

hebben op de haarkleurvoorkeur van mannen. Ook het feit dat de foto met de

werkelijke haarkleur er waarschijnlijk het meest natuurlijk uitziet kan een invloed

gehad hebben op de keuze van de mannen.Verder dient opgemerkt te worden dat de

bruine haarkleur (foto 4) in reeks B en C van mekaar verschilden. Het zou kunnen dat

men in de ene reeks meer geneigd is om een lichtere haarkleur aan te duiden dan in

een andere. Dit kan in een volgende studie eventueel opgevangen worden door

gebruik te maken van geschreven stimuli. Freedman (1969) vond in zijn onderzoek

naar de aantrekkelijkheid van baarden gelijkaardige bevindingen voor visuele en

geschreven stimuli. Indien men toch wil werken met beeldmateriaal zal meer aandacht

moeten besteed worden aan het opmaken van de foto’s.

Een van de grootste sterktes van deze thesis is wellicht dat zowel een

kwalitatieve benadering als een kwantitatieve benadering gebruikt werd, die elk hun

45

eigen beperkingen, maar ook hun sterktes hebben. De combinatie van beide methodes

maakt het geheel van het huidig onderzoek sterker.

Positief aan een kwalitatieve studie is de grote gezichtsvaliditeit. Dergelijke

vorm van onderzoek sluit nauwer aan bij de werkelijkheid en is voor de deelnemers

minder abstract. Negatief is dan weer de lage betrouwbaarheid en het feit dat het

onderzoeksmateriaal minder gestandaardiseerd is. Verder zorgt het gebrek aan

anonimiteit voor meer sociaal wenselijk gedrag en is de dataverzameling veelal

beperkt, wat ook in deze studie het geval was.

Kwantitatieve vragenlijststudies zijn daarentegen meer gestandaardiseerd en

anoniem. Hiernaast kunnen gemakkelijk extra variabelen toegevoegd worden en is de

consistentie statistisch na te gaan. De gezichtsvaliditeit is hier echter lager dan in een

kwalitatief onderzoeksopzet. Bovendien kan er een discrepantie tussen het werkelijk

gedrag en de inschatting van het eigen gedrag bestaan.

Deze twee onderzoeksmethoden kunnen elkaar met andere woorden op heel

wat vlakken aanvullen, zodat we door het gebruik van beide tot een sterk geheel

kunnen komen.

Aanbevelingen voor verder onderzoek

De betekenis van haarkleur voor vrouwen

In deze studie werd vooral gepeild naar de haarkleurvoorkeur van mannen.

Het kan echter ook interessant zijn om deze voorkeur bij vrouwen te onderzoeken.

In dit onderzoek bleek stereotypering van groot belang om een aantal

bevindingen te kunnen verklaren. Gezien de relevantie van deze variabele is het

boeiend om de mate waarin vrouwen in termen van stereotypen denken, na te gaan.

We zouden ons kunnen afvragen of bij vrouwen hetzelfde stereotype “blonde vrouwen

zijn aantrekkelijk” geldt. We zouden hierbij kunnen veronderstellen dat dit stereotype

meer bij blonde vrouwen leeft dan bij bruinharige vrouwen. Deze bevinding zou dan

te verklaren zijn door “wishful thinking”. Blondines zouden maar al te graag geloven

dat ze aantrekkelijker zijn dan brunettes.

46

Verder is nog maar weinig onderzoek gedaan naar de haarkleurvoorkeur van

vrouwen bij mannen. Feinman en Gill (1978) vonden reeds dat mannen met de bruine

haarkleur meer in de smaak vallen bij vrouwen dan blonde mannen. Geldt deze

bevinding meer dan 30 jaar later nog steeds? Dergelijke bevindingen kunnen

bijvoorbeeld van belang zijn in de reclamewereld. Bruinharige mannelijke modellen

zouden een grotere aantrekkingskracht en invloed kunnen uitoefenen op het

vrouwelijk doelpubliek.

Ten slotte vermoeden we dat er een correlatie tussen en zelfbeeld van vrouwen

kan bestaan. Voortgaand op de bevinding dat mannen blonde vrouwen verkiezen,

kunnen we veronderstellen dat blondines meer mannelijke aandacht genieten. Een

mogelijk gevolg kan betrekking hebben op het zelfbeeld van vrouw. We zouden

kunnen vermoeden dat blondines zich beter in hun vel voelen dan brunettes. Dit kan

grote klinische implicaties hebben. Zo zou blonderen het zelfwaardegevoel van

vrouwen kunnen opkrikken en kan haarkleuring op die manier een lichte vorm van

therapie betekenen. Eerder onderzoek toonde reeds aan dat mensen waarvan hun

gezicht, gewicht, leeftijd, etc. niet voldoen aan de culturele standaarden van

aantrekkelijkheid een lager zelfwaardegevoel hebben (Martin, Housley, McCoy, &

Greenhouse, 1988; O’Grady, 1989; Pearlman, 1993; Stein, 1987). Meer recent vond

Barton (2009) dat er sinds de economische crisis een boom is in het aantal vrouwen

die hun haar blond verven. Zo zou hij 67 procent meer blonde haarkleuringen hebben

gezet dan vorig jaar. Deze bevinding wijt hij aan het feit dat mensen zichzelf in tijden

van crisis willen opbeuren. Voor vrouwen zou dit door middel van blonde

haarkleuring zijn.

Maatschappelijke invloeden

Het weinige onderzoek dat is gedaan naar haarkleur heeft veelal betrekking op

de Noord-Amerikaanse en de Europese populatie. Er is dus nood aan bijkomend

onderzoek die peilt naar de verschillen inzake haarkleurvoorkeur op macro-niveau.

In dit opzicht is een studie naar cross-culturele verschillen van belang. We

veronderstellen immers andere maatstaven over wat aantrekkelijk is in bijvoorbeeld

47

Azië3 dan in het Westen. In dergelijk onderzoek zou het overigens aangeraden zijn om

zeker de zwarte haarkleur op te nemen, gezien de zwarte haarkleur daar een hoge

prevalentie kent.

Media oefent een grote invloed uit op de schoonheidsidealen van een

samenleving. Rich & Cash (1993) hebben dit reeds deels aangetoond in hun studie

over haarkleurvoorkeur doorheen de jaren. De impact van de media verdient in verder

onderzoek zeker meer aandacht. Studies hieromtrent zouden interessante bevindingen

kunnen betekenen voor de mediapsychologie en mediasociologie.

Nieuwe dispositionele variabelen

In dit onderzoek hebben we een aantal socio-psychologische variabelen

opgenomen omdat we vermoedden dat er op basis van deze variabelen

gedifferentieerd kon worden tussen de haarkleurvoorkeur van mannen. Dit bleek

inderdaad het geval te zijn voor SES, traditionele waarden, seksisme en leeftijd.

Haarkleurvoorkeur kan waarschijnlijk nog door een aantal andere variabelen

voorspeld worden. Zo houden persoonlijkheidskenmerken (cfr. Big 5) mogelijk ook

verband met de individuele verschillen in haarkleurvoorkeur. Ook intelligentie kan

een belangrijke factor zijn. Verder kunnen ook godsdienst en politieke ideologieën

een rol spelen. Hierbij kunnen we bijvoorbeeld vermoeden dat aanhangers van het

nazisme een voorkeur zullen hebben voor personen met fysieke kenmerken van het

arische ras, zoals blauwe ogen en blond haar.

Kortom, ondanks haarkleur een belangrijk gegeven is op zowel macro- als

micro-niveau is het nog maar weinig onderzocht. Daarom raden we onderzoekers aan

om aandacht te besteden aan bovenstaande aanbevelingen.

3 Dit kan evengoed Afrika of Zuid-Amerika betreffen.

48

CONCLUSIE

Voorgaande onderzoeken hebben reeds kunnen aantonen dat er met betrekking

tot haarkleurvoorkeur heel wat verschillen tussen samenlevingen, culturen of

populaties bestaan. Deze huidige studie toonde echter dat ook binnen één populatie

voor haarkleurvoorkeur gedifferentieerd kan worden. Deze individuele verschillen

houden bovendien verband met een aantal socio-economische en sociaal-

psychologische variabelen. De voorkeur voor blond, zoals gepropageerd wordt door

evolutionaire psychologen, is dus geen universeel gegeven. Blijkbaar hangt deze

voorkeur samen met variabelen als inkomen en conservatisme, maar vooral ook met

de mate waarin men een stereotiep beeld heeft van vrouwen.

49

REFERENTIES

Altemeyer, B. (1981). Right-wing authoritarianism. Winnipeg: University of Manitoba Press.

Altemeyer, B. (1988). Enemies of freedom: Understanding right-wing authoritarianism. San

Francisco: Jossey-Bass.

Barton, A. (2009, February). Blondjes zijn terug. Retrieved April 23, 2009, from Daily Mail:

http://www.hln.be/hln/nl/34/BeautyWellness/article/detail/653780/2009/02/01/Blondj

es-zijn-terug.dhtml

Brehm, S. S., Fein, S., Kassin, S. M., Mervielde, I.& Van Hiel, A. (2006). Sociale

Psychologie. 2e editie. Gent: Academia Press.

Brown, W. M., Price, M. E., Kang, J. S., et al. (2008). Fluctuating asymmetry and preferences

for sex-typical bodily characteristics. Proceeding of the National Academy of sciences

of the United States of America, 105, 12938-12943.

Brown, C. (1996). What's your favorite color?. Forbes, 158, 54-58.

Bull, R. & Hawkes, C. (1982). Judging politicians by their faces. Political studies, 30, 95-

101.

Buss, D. M., Schmitt & D. P. (1993). ‘Sexual strategies theorie: An evolutionary perspective

on human mating’. Psychological Review, 100, 204-232.

Buss, D. M. (1994). The evolution of desire. New York: Basic Books.

Buss, D. M. (1996). The evolutionary psychology of human social strategies. In E. T. Higgins

& A. W. Kruglanski (Eds.), Social Psychology: Handbook of basic principles (pp. 3-

38). New York: Guilford.

Clayson, D. E., & Klassen, M. L. (1989). Perception of attractiveness by obesity and

haircolor. Perceptual and Motor Skills, 68, 199-202.

Clayson, D. E., & Maughan, M. R. (1986). Redheads and blonds: stereotypic images.

Psychological Reports, 59, 811-816.

Darwin, C. (1859). On the origin of species by means of naturel selection. London: Murray.

Dawson, B. L. & McIntosh, W. D. (2006) Sexual strategies theory and Internet personal

advertisements. Cyberpsychology & Behavior, 9, 614-617.

50

De Witte, H. (1990). Conformisme, radicalisme en machteloosheid: een onderzoek naar de

sociaal-culturele en sociaal-economische opvattingen van arbeiders in Vlaanderen.

Leuven, België, HIVA- K.U. Leuven.

Dion, K. K. (1972). Physical attractiveness and evaluatieons of children’s transgressieons.

Journal of Personality and Social Psychology, 25, 207-213.

Dion, K. K., Berscheid, E., & Walster, E. (1972). What is beautiful is good. Journal of

Personality and Social Psychology, 24, 285-290.

Duriez, B. & Van Hiel, A. (2002). The march of modern fascism. A comparison of social

dominance orientation and authoritarianism. Personality and Individual Differences,

32, 1199-1213.

Ellis, H. (1928). Studies in the psychology of sex, Sexual selection in man vol. IV. F. A. Davis

Company, Philadelphia.

Etcoff, N. (1999). Survival of the prettiest: The science of beauty. New York, Doubleday.

Farr, J. A. (1980). Social behavior patterns as determinants of reproductive success in the

guppy. Poecilia reticulata Peters, 74, 38–91.

Feingold, A. (1988). Matching for attractiveness in romantic partners and same-sex friends –

a meta-analysis and theoretical critique. Psychological Bulletin, 104, 226-235.

Flaherty, E. (2008, January). Blonde Discrimination. Retrieved March 25, 2009, from Allure

Daily Beauty Reporter blog website:

http://www.allure.com/beauty/blogs/reporter/2008/01/blonde-discrimination.html

Fisher, R. A. (1930). The genetica theorie of naturel selection. Oxford, UK: Clarendon Press.

Freedman, D. (1969). The survival value of the beard. Psychology Today, 3, 36-39.

Freedman, R. (1986). Beauty bound. Lexington, MA, D. C. Heath.

Frost, P. (2006). European hair and eye color: A case of frequency-dependent sexual

selection?. Evolution and Human Behaviour, 27, 85-103.

Garcia, S., D. Khersonsky (1997). “They are a lovely couple”: Further examinator of

perceptions of couple attractiveness, Journal of Social Behavior and Personality, 12,

367-380.

Glick, P., Fiske, S. T. (1996). The ambivalent sexism inventory: Differentiating hostile and

benevolent sexism. Journal of Personality and Social Psychology, 70, 491-512.

Glick, P., Fiske, S. T. (1999). The ambivalence toward men inventory: Differentiating hostile

and benevolent beliefs about men. Psychology of Women Quarterly, 23, 519-536.

51

Guthrie, R. D. (1976). Body hot spots. New York: Van Nostrand Reindhold.

Hamilton, W. D. & Zuk, M. (1982). Heritable true fitness and bright birds: A role for

parasites?. Science, 218, 384–386.

Hartz, A. J. (1996). Psycho-socionomics: Attractiveness research from a societal perspective.

Journal of social behavior and personality, 11, 683-694.

Heaven, P. C. L. (1984). Predicting authoritarian behavior: Analysis of three measures.

Personality and Individual Differences, 5, 251-253.

Hill, C. T., Rubin, Z., Peplau, L. A. (1976). Breakups before marriage: the end of 103 affairs.

Journal of Social Issues, 32, 147-168.

Hinsz, V. B., Matz, D. C. & Patience, R. A. (2001). ‘Does womens’ hair signal reproductive

potential’. Journal of Experimental Social Psychology, 37, 166-172.

Jacobi, L. & Cash, T. F. (1994). ‘In pursuit of the perfect appearance: Discrepancies among

selfdeal percepts of multiple physical attributes’. Journal of Applied Social

Psychology, 24, 379-396.

Juni, S., & Roth, M. M. (1985). The influence of hair color on eliciting help: Do blondes have

more fun? Social Behavior and Personality, 13, 11-14.

Kirkpatrick, M. (1987). Sexual selection by female choice in polygynous animals. Annual

Review of Ecology and Systematics, 18, 43–70.

Kyle, D. J. & Mahler, H. I. M., (1996), The effects of hair color and cosmetic use on

perceptions of a female’s ability. Psychology of women quarterly, 20, 447-455.

Lawson, E. D., (1971). Hair color, personality, and the observer. Psychological Reports, 28,

311-322.

Little, A. C., Penton-Voak, I.S., Burt, D. M., et al. (2003). Investigating an imprinting-like

phenomenon in humans: Partners and opposite-sex parents have similar hair and eye

colour. Evolution and human behaviour, 24, 43-51.

Mackintosh, N. J. (1998). IQ and Human Intelligence. Oxford University Press, New York.

Matz, D. C. & Hinsz, V. B. (2000). ‘Many gentlemen do not prefer blonds: Perceptions of,

and preference for, women’s hair color’, Paper presented at the first meeting of the

society for Personality en Social Psychology, Nashville, Tennessee, 3-6 febr. 2000.

Manning, A. (1979). An introduction to animal behaviour. Edward Arnold, London.

Martin, S., Housley, K., McCoy, H., & Greenhouse, P. (1988). Self-esteem of adolescent girls

is related to weight. Perceptual and Motor Skills, 67, 297-300.

52

O’Grady, K. E. (1989). Physical attractiveness, need for approval, social self-esteem, and

maladjustment. Journal of Social and Clinical Psychology, 8, 62-69.

Meloen, J. D. (1991). Inventarisatie Nederlandse F-schalen 1959-1990. In P. Scheepers, & R.

Eisinga (Eds.), Intolerant en Onderdanig (pp. 186-222). Nijmegen, Netherlands: ITS.

Pearlman, S. F. (1993). Late mid-life astonishment: Disruptions to dentist and self-esteem. In

N. D. Davis, E. Cole, & E. D. Rothblum (Eds.), Faces of women and aging [special

issue]. Women and Therapy, 14(1-2), 1-12.

Pearson, K., (1907). Reply to certain criticisms of Mr G. U. Yule. Biometrika, 5, 470-476.

Pearson, K., & Lee, A., (1903). On the law of inheritance in man. Biometrika, 2, 357-462.

Ray, J. J. (1985). Defective validity in the Altemeyer authoritarianism scale. The Journal of

Social Psychology, 125, 271-272.

Rich, M. K. & Cash, T. F. (1993). ‘The American image of beauty: Media representations of

hair color for four decades’. Sex-Roles, 29(1/2), 113-124.

Richins, M. L., & Dawson, S. (1992). A consumer values orientation for materialism and its

measurement: Scale development and validation. Journal of Consumer Research, 19,

303-316.

Rushton, J. P., (1988). Genetic similarity, mate choice, and fecundity in humans. Ethology

and Sociobiology, 9, 329-333.

Schiller, B., (1932). A quantitative analysis of marriage selection in a small group. Journal of

Social Psychology, 3, 297-319.

Sorokowski, P. (2006). Do men prefer blonde women? The influenceer of hair colour on the

perceptiën of age and attractiveness of women. Psychological studies, 44(3), 77-88.

Sorokowski, P. (2008). Attractiveness of blonde women in evolutionary perspective: Studies

with two Polish sample. Perceptual and motor skills, 106(3), 737-744.

Swami, V., Furnham, A. & Joshi, K. (2008). ‘The influence of skin tone, hair length, and hair

colour on ratings of women's physical attractiveness, health and fertility’.

Scandinavian Journal of Psychology, 49(5), 429-437.

Thelen, T. H. (1983). Minority type human mate preference. Social Biology, 30, 162–180.

Thiessen, D., & Gregg, B. (1980). Human assortative mating and genetic equilibrium: an

evolutionary perspective. Ethology and Sociobiology, 1, 111-140.

53

Van Hiel, A., & Mervielde, I. (2005). Authoritarianism and social dominance orientation:

Relationships with various forms of racism. Journal of Applied Social Psychology, 35,

2323-2344.

Weir, S. & Fine-Davis, M. (1989). ‘Dumb blonde' and 'temperamental redhead': The effect of

hair color on some attributed personality characteristics of women. Irish Journal of

Psychology, 10(1), 11-19.

Weitz, R. (2001). Women and their hair - Seeking power through resistance and

accommodation. Gender & Society, 15(5), 667-686.

Wilson, M. S., & Liu, J. H. (2003). Social dominance orientation and gender: The moderating

role of gender identity. British Journal of Social Psychology, 42, 187-198.

Zwillenberg, D. F. (1983). Predicting biases in the punishment of criminals as a function of

authoritarianism: The effects of severity of the crime, degree of mitigating

circumstances, and status of the offender. Unpublished doctoral dissertation,

Columbia University, New York.