หมออนามัยVol.5

รกประชาชนรกหมออนามยE-Book

วารสารหมออนามย ปท ๒๒ ฉบบท ๕ มนาคม - เมษายน ๒๕๕๗ ISBN ๐๘๕๘-๒๙๑๒

12. กรอบมาตรฐานคณวฒหลกสตรสาธารณสข ศาสตร : มาตรฐานวชาชพหมออนามย

9. ผาประเดนรอน “ภาระงานและระบบ ขอมล” รพ.สต./หมออนามย

16.ถอดรหส “เครอขายหมออนามยปฏรป ประเทศไทย” (ตอนท2)

ปญหาตางๆในสงคมไทย ซบซอนและแยบยลมากขน และมจงหวะกาวแหงการเปลยนแปลง (Dynamicity) ถเรวมากขน สงคมไทยทงระบบใหญ และระบบยอยตางๆ ตองมการปรบตวเพอรบมอและตามทนความคาดหวง และความทาทายของสงคม ปมประเดนบางเรองเปนเพยงแคความเสยงของ หมออนามย เชน สภาพคลองทางการเงน การถกตรวจสอบของสตง. หรอการถกฟองรอง, รองเรยนของผปวย ปมประเดนบางเรองพฒนาจนกลายเปนปญหาเรอรงแลวในขณะน เชน เรองภาระงาน , การขาดแคลนบคลากร และสภาวะสมองไหลไปสทองถน และหนวยงานอนทรสกวาคณภาพชวตดกวา ทงเรอง “ความเสยงและปญหา” เปนปมประเดนทหมออนามยตองเขาใจ และเตรยมรบมอใหได หมออนามยฉบบนนำาเสนอมมมองดานการปฏรประบบสขภาพเพอใหสอดคลองกบสถานการณบานเมองในปจจบน รวมทงเรองระบบบรการปฐมภม และระบบรายงานทกำาลงเปนขาวรอนอยในสอและ social media ตางๆในขณะน เราอยากไดขอคดและบทความท “ตดดน และใกลชด” กบความรสกและความตองการของหมออนามยมาลงบาง ขณะนหวงใจวาทานทถกทาบทาม และมไฟ ใครคดเขยน จะควาปากกามารวมทำาใหวารสารเกดมต “แหงความเปนเจาของรวมกน” อยางแทจรงมากขน ขอเชญชวนนะครบ....

หมออนามย 2

3. ระบบบรการสาธารณสขปฐมภม… กลไกหลก ในการพฒนาสขภาพชมชนยงยน

Editor’Talk

นพ.วระวฒน พนธครฑ

.....วนคนลวงเลย....


ระบบบรการสาธารณสขปฐมภม… กลไกหลกในการพฒนาสขภาพชมชนยงยน

นายแพทย ชชย ศรชำ นสำ นกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต

ระบบบรการสขภาพปฐมภมเปนยทธศาสตร และกลไกสำาคญในการพฒนาระบบสาธารณสขของประเทศ ระบบบรการปฐมภมชวยทำาใหระบบบรการสาธารณสขมประสทธภาพและมผลลพธสขภาพทด ดวยคาใชจายไมสงเกนไป สรางความเปนธรรมในการเขาถงบรการสขภาพทจำาเปนของประชาชนอยางตอเนอง ขอมลเชงประจกษของนานาประเทศบงชวา ระบบบรการสาธารณสขปฐมภม เออตอการเขาถงบรการสขภาพทจำาเปน และสรางความเปนธรรมดานสขภาพแกประชาชน และยงพบวา ความเขมแขงของระบบบรการสาธารณสขปฐมภม มความสมพนธเชงบวกกบภาวะสขภาพของประชาชนในประเทศ และยงมบทบาทสำาคญในการทำาให ระบบสขภาพของชมชนและการเขาถงบรการสขภาพของประชาชนดขน โดยเฉพาะสำาหรบกลมผสงอาย เดก ผพการ ผประสบภาวะยากลำาบากและดอยโอกาสในสงคม ทงในเขตเมอง และพนทชนบท 1 สำาหรบประเทศไทยมงานวจยหลายชน ระบวาหนวยบรการปฐมภมมบทบาทหลกในการสรางความเปนธรรมในการเขาถงบรการสขภาพทจำาเปนของประชาชน และประชาชนทเขาถงบรการของหนวยบรการปฐมภม (โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบล) มากขนตามลำาดบ 2

ขอบฟาใหมในศตวรรษท 21 ของระบบบรการสาธารณสข ดวยพฒนาการทางเศรษฐกจและสงคมของประเทศ ทมการ

พฒนาโครงสรางพนฐาน ทงการขนสงการเดนทางทรวดเรว การสอสารโทรคม เครอขายทางสงคม การมคนชนกลางรนใหมเกดขนในชนบท แบบแผนการใชชวตของผคน (Lifestyle) ปจจยดานเศรษฐกจและสงคมนกอการเกดการเปลยนแปลงอยางรนแรงตอปจจยบงชสขภาพประชาชน (Social determinants of health) ขณะเดยวกน ประเทศไทยกกำาลงจะกาวไปสการเปนประชาคมเศรษฐกจอาเซยนในป พ.ศ. 2558 อนจะมการไหลเวยนอยางเสรได ของเศรษฐกจ ภาคบรการสาธารณสข – ธรกจบรการสขภาพ และวชาชพทางดานสขภาพ อนจะกอผลกระทบตอการปฏบตงาน โรคและภาระโรค การจดการสขภาพในพนทตางๆของประเทศไทยทงในเขตเมอง ชานเมอง เขตเศรษฐกจพเศษ ตางๆมแรงกดดนดานอปสงค การทมสดสวนผสงอายมากขน ผคนมอายยนยาวมากขน สงผลตอภาระความเจบปวยและความเสอมจากอายทมมากขน ในขณะทคนมชวตแบบความเปนเมองมากขน ผปวยสงอาย ผเปนโรคเรอรง ผพการ ผดอยโอกาส คนชนกลางในเมอง หรอคนทอยในชนบทแตใชชวตแบบเมอง กลางวนเขามาในเมองทำางานในสถานประกอบการ กลางคนกลบไปใชชวตทบานทอยขอบชายเมอง มผลตอการใหความหมายของ “ความตองการดานสขภาพ (Health needs)” ทไมใชเพยงการรกษาโรคใหหายปวยอยางครอบคลมทวถงเทานน แตจะมความหมายถงการจดการสขภาพในระดบชมชนครอบครว ในดานการปองกนความเสอม การสงเสรมสขภาพ และสรางความหลากหลายของทางเลอกทจะใหบรการ

1 Starfield B, Leiyu Shi, Macinko J. Contribution of Primary Care to Health

Systems and Health. 2005;83:457-502.

2 สรศกด บรณตรเวทย, ววฒน พทธวรรณไชย, วศร วายรกล, จรรยา ภทรอาชาชย. รายงานฉบบสมบรณ โครงการ ปฏบตงานวชาการการวจยเอกสารวชาการทบทวนองคความร เรอง ระบบบรการปฐมภมเขตเมอง. คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร มกราคม 2555


ภาพท 1 ความคาดหวง และภาพฟาใหมแหงบรการสขภาพ

การสรางสรรคสอนาคตของระบบบรการปฐมภมทด จงตองมองถง ขอบฟาใหมแหงบรการปฐมภม (New horizon of primary health care) แนวคดการพฒนาระบบบรการสาธารณสขในยค Infor-mation age น ตองเปลยน จากการใหบรการเพอสำาหรบโรคหรออาการเฉยบพลน ใชความเชยวชาญทแยกสวนในการใชเทคโนโลยโรงพยาบาล ไมตองบรณาการกบภาคประชาชนหรอภาคบรการสาธารณะอนมากนก เปลยนมาเปน บรการทออกแบบและสามารถวางแผนไวลวงหนาได (Planned care) เชอมโยงขอมลการบรการในโรงพยาบาล กบ บรการปฐมภมทวางแผนลวงหนาไวแลว โดยเฉพาะสำาหรบการดแลโรคเรอรง ผมปญหาดานสขภาพจต การใชชวต และความอยดมสขของผสงอาย ผพการ ระบบบรการปฐมภมของประเทศไทยเพอกาวสอนาคต ตองใหความสำาคญกบสขภาพในมตทกวางกวาบรการทางการแพทยพนฐาน (Not just only primary medical care) จะตองใหความสำาคญกบการเขาถงเรองราวเกยวกบสขภาวะทจำาเปนของประชาชนอยางถวนหนา และมองการปฏบตการในพนทบรการ (District health system integration) ในการนำาไปสความเปนธรรมดานสขภาพ ทงทหนวยบรการ (คอ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบล) และในชมชน (ชมชนตามขอบเขตภมศาสตร และชมชนเครอขายสงคม) ทงประเภทบรการ ทจดใหแบบตอหนา (Face to face health service) และผานทางเทคโนโลยและการสอสาร (Delivery of services, information and technology, eHealth) แกชมชนเปาหมาย

อนาคตของระบบบรการปฐมภม บรการทางดานสาธารณสข เปนประเดนทตองใหความสำาคญมากขน เชน การจดการสงแวดลอม การจดการทรพยากรสาธารณะเพอสขภาพ เพอความอยดมสข (Health and wellbe-ing) สวสดการสงคม (Social health welfare) การชวยเหลอทางสงคม (Social support) การแพทยเสรมกนและการแพทยทางเลอก (Complementary and alternative medicine) และบรการทางการแพทยสำาหรบโรคอนเนองมากจากเงอนไขของอาหารการเปนอยของประชาชน (Chronic non communicable diseases) โดยมการปรบสอดคลองกบความจำาเปนดานสขภาพของประชาชน (Responsiveness to medical and non medi-cal health needs) กระจายอำานาจการบรหาร ภารกจ และผปฏบตงานแกทองถนและชมชนใหมสวนรวมในการจดการ รวมถงมการทำางานเปนทมของบคลากรดานวชาชพ ทมทกษะความสามารถ (Skilled workforce) เชอมประสานกบองคกรตางๆและชมชนทมนำาในลกษณะผจดการสขภาพ (Community health manager) ในการพฒนาเศรษฐกจชมชนและสงคมซงจะเออตอการมสขภาพดของประชาชน (Financing and system perfor-mance) 3 จากการทบทวนเอกสาร และรายงานองคการอนามยโลก4 แสดงใหเหนวา หนวยบรการปฐมภมเดยวๆ จะเตบโตเขมแขงไดยาก จงเสนอใหพฒนาเปนลกษณะแบบเครอขายอำาเภอเขมแขง (District Health System) เพอใหเกดเครอขายบรการ ในการบรหารจดการเพอสนบสนบสนนหนวยบรการปฐมภม ใหโรงพยาบาลอำาเภอเปนแมขายของโรงพยาบาลคสญญาในระบบหลกประกนสขภาพ (Contracting Unit for Primary Care: CUP) โดยใหมคณะกรรมการบรหารเครอขาย ทมตวแทนจากทงฝายโรงพยาบาลแมขาย และตวแทนของสถานอนามยลกขายระบบบรการปฐมภมของประเทศไทย การพฒนาทผานมาและการกาวสอนาคต แมวารายงานการเขาใชบรการทหนวยบรการปฐมภมของประชาชนมแนวโนมจำานวนเพมขน แตกยงมทปรากฏเปนขาวอยเสมอ เกยวกบผดอยโอกาสทไมสามารถเขาถงบรการทครบถวน หรอระบบบรการกไมสามารถใหบรการแกคนทอยนอกเขตรบผดชอบ ผคนทเดนทาง นกศกษา คนตางดาวพสจนสทธ ประชาชนในพนทรบผดชอบหนงซงอาจจะเขาถงบรการสขภาพไดด กจะมพฤตกรรมไปใชบรการในหลายทหลายแหง (Shopping care)

3 Rohde J, Cousens S, Chopra M, et al. 30 years after Alma-Ata: has primary health care worked in countries? Lancet 2008; 372: 950–61

4 World Health Organization. Everybody business : strengthening health systems to improve health outcomes : WHO’s framework for action. Geneva, Switzerland: WHO Document Production Services; 2006..


ทำาใหเกดปรากฏการณยาหลากหลายทบาน (Poly pharmacy) จนตองทำาการรณรงคโครงการไขแลกยาเปนตน ภายใตระบบหลกประกนสขภาพแหงชาต การจดบรการสาธารณสขสวนใหญของระบบบรการปฐมภมอยในภาครฐ โดยหนวยบรการปฐมภมสวนใหญอยในกระทรวงสาธารณสข (รอยละ 94.75) หนวยบรการประจำาภาครฐ จะมการบรหารจดการเปนลกษณะเครอขายบรการปฐมภมโดยมหนวยบรหารจดการกลางขนกบโรงพยาบาลเปนสวนใหญ ซงปจจบนมพฒนาการการบรหารเครอขายบรการปฐมภมในรปแบบระบบบรการสขภาพระดบอำาเภอ (District Health System: DHS) เรมมความชดเจนมากขน จากนโยบายการสนบสนนของกระทรวงสาธารณสข รวมกบหนวยงานตางๆ ไดแก สปสช. สสส. และ สพช. โดยในป 2556 กระทรวงสาธารณสขมการประกาศนโยบาย DHS เปนนโยบายสำาคญของการพฒนาระบบบรการปฐมภมอยางเปนเครอขาย

ตารางท 1 จำานวนหนวยบรการประจำา และหนวยบรการปฐมภมภาครฐและภาคเอกชน ป 2547 – 2556 ในระบบหลกประกนสขภาพแหงชาต

กลไกการบรหารจดการเครอขายปฐมภม คอหนวยบรการประจำา ซงทำาหนาทเปนหนวยคสญญาของบรการปฐมภม (Contracting Unit for Primary Care : CUP) โดยสวนใหญใชการบรหารจดการทใชโรงพยาบาลเปนศนยกลาง ในปจจบนแมจะมการทำางานในรปแบบ DHS มากขน โดยมสาธารณสขอำาเภอ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบล องคกรปกครองสวนทองถน และภาคประชาชน เขามารวมเปนคณะกรรมการบรหารเครอขาย แตในความเปนจรงแตละพนทยงมความแตกตางในเชงการจดการรวมกนคอนขางมาก กลาวคอในบางพนททกลไก DHS ออนแอ กทำาใหมปญหาการบรหารจดการ จากการตรวจประเมนเพอขนทะเบยนหนวยบรการในระบบบรการปฐมภม ป 2552-2556 พบวาหนวยบรการประจำามแนวโนมการผานเกณฑมากขน กลาวคอในป 2552 มหนวยบรการ

ทมา : สำานกบรหารงานทะเบยน สปสช.

ประจำา ผานเกณฑ รอยละ 28.17 ผานแบบมเงอนไขรอยละ 68.01 และไมผานเกณฑรอยละ 2.82 และในป 2556 พบวาหนวยบรการประจำาผานเกณฑเพมขน เปนรอยละ 55.70 ผานแบบมเงอนไขรอยละ 44.12 และไมผานเกณฑรอยละ 0.18 โดยเกณฑทผานสวนใหญเปนเกณฑดานบคลากร สำาหรบหนวยบรการปฐมภม จากป 2552 มหนวยบรการปฐมภม ผานเกณฑรอยละ 4.49 ผานแบบมเงอนไขรอยละ 54.58 และไมผานเกณฑรอยละ 40.67 และในป 2556 พบวาหนวยบรการปฐมภมผานเกณฑเพมขน เปนรอยละ 16.01 ผานแบบมเงอนไขรอยละ 78.91 และไมผานเกณฑรอยละ 5.07 โดยเกณฑทผานสวนใหญเปนเกณฑดานบคลากร ภาพรวมของจำานวนบคลากร และการกระจายของบคลากรไปในหนวยบรการประจำา หนวยบรการปฐมภมจะมแนวโนมทดขน แตกยงขาดการบรณาการแนวคดการดแลตอเนอง มขดขนของความเปนวชาชพแตละวชาชพ

ตารางท 2 จำานวนกำาลงคนดานสขภาพ ของโรงพยาบาล สงเสรมสขภาพตำาบล (รพ.สต.) ป 2554

บคลากรทใหบรการทหนวยบรการปฐมภมสวนใหญ คอ เจาหนาทสาธารณสข นกวชาการสาธารณสข และพยาบาล สวนกลมแพทย ทนตแพทย เภสชกร นนเปนบคลากรสนบสนนจากหนวยบรการประจำา สวนใหญจะทำาหนาทเปนทปรกษา กำากบคณภาพการบรการ และใหบรการเปนบางเวลาทหนวยบรการปฐมภม ทปฏบตประจำาทกวนสวนใหญมกจะอยในหนวยบรการปฐมภมในเขตเมอง และโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบล ในป 2552 กระทรวงสาธารณสข ราชวทยาลยแพทยเวชศาสตรครอบครว และ สปสช. ไดลงนามความรวมมอพฒนางานเวชศาสตรครอบครวเพอสนบสนนการพฒนาระบบบรการปฐมภม โดยขณะนนตงเปาหมายเพมการผลตแพทย FM (In-service training 3 ป/วฒบตร FM) ปละ 200 คน จานวน 5 รน

ทมา : การสำารวจของสำานกประสานการพฒนาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบล (สป. รพ.สต.) ป 2554

โดย สปสช.สนบสนนคาใชจายในการเขารวมกจกรรมของแพทยทเขารวมโครงการ ปท 1 ไมเกน 120,000 บาท ปท 2 ไมเกน 240,000 บาท และปท 3 ไมเกน 360,000 บาท (โดยมสญญารบทน หลงจบหลกสตรการศกษาตองปฏบตงานในพนทตอเนองอก 3 ป ) รวมทงสนบสนนงบแกสถานทปฏบตงานและสถาบนหลก แหงละ 50,000 บาท/คน/ป (ถวเฉลยงบทใช 1 ลานบาท/แพทยทเขารวมโครงการ 1 คน) ผลการดาเนนงานครบ 5 รนแลวพบวา มแพทยทใหความสนใจเขารวมโครงการนอย โดยมแพทยเขารบการฝกอบรมรวม 5 รน จำานวน 93 คน ซงในจำานวนนม 20 คน ทไดรบทนสนบสนนเพมเตมจากทนสมเดจยา และทน กว. โดยเมอจบแลวตองปฏบตงานในพนททรกนดาร ในป 2555 กระทรวงสาธารณสข ราชวทยาลยแพทยเวชศาสตรครอบครว และ สปสช. ไดพฒนาโครงการใหม รบแพทยจบใหมเขารวมโครงการ เขาฝกอบรมแบบ In-service training โดยระหวางเพมพนทกษะใน รพศ./รพท.นบเปนระยะเวลาฝกอบรม 1 ป และปฏบตงาน/ฝกอบรมใน รพช. 2 ป จบแลวมสทธสอบวฒบตร สาขาเวชศาสตรครอบครว โครงการน สปสช. สนบสนนงบประมาณบางสวนใหแกสถาบนพระบรมราชชนก ในการบรหารจดการโครงการ สาหรบแพทยทเขารวมโครงการ สถาบนหลก/สถาบนปฏบตงาน ไมไดรบงบสนบสนน ผลการดำาเนนงาน มแพทยสมครเขารวมโครงการ ป 2555 จำานวน 92 คน และป 2556 จำานวน 58 คน

ตารางท 3 การกระจายตวของกำาลงคนดานสขภาพ ในป 2553

พระราชบญญตวชาชพการสาธารณสขชมชน พ.ศ. 25565 ไดกอใหเกดวชาชพใหม ทปฏบตงานในระบบบรการปฐมภม คอ “วชาชพการสาธารณสขชมชน” ซงในกฎหมายบญญตไวเกยวกบวชาชพนวา เปน วชาชพทกระทำาตอมนษยและสงแวดลอมใน

ทมา : สำานกงานวจยและพฒนากำาลงคนดานสขภาพ สำานกนโยบายและยทธศาสตร กระทรวงสาธารณสข : 2553.

ชมชนเกยวกบการสงเสรมสขภาพ การปองกนโรค การควบคมโรค การตรวจประเมนและการบำาบดโรคเบองตน การดแลใหความชวยเหลอผปวย การฟนฟสภาพ การอาชวอนามยและอนามยสงแวดลอม ทงน เพอลดความเสยงจากการเจบปวยในชมชนโดยนำาหลกวทยาศาสตรมาประยกตใช แตไมรวมถงการประกอบโรคศลปะตามกฎหมายวาดวยการประกอบโรคศลปะ หรอการประกอบวชาชพทางการแพทยและการสาธารณสขอนตามกฎหมายวาดวยการนน ซงเขาใจไดวาวชาชพใหมน จะตองทำางานอยางใกลชดกบทมสหสาขาวชาชพในหนวยบรการปฐมภม และจะใชความเปนวชาชพแหงตนในการเชอมรอยกบงานบรการสาธารณสข ในชมชนรวมกบพยาบาลเวชปฏบต พยาบาลวชาชพ ทมการกระจายตวไปปฏบตงานทหนวยบรการปฐมภม

ภาพท 2 จำานวนพยาบาลวชาชพทปฏบตงานในระบบบรการ ปฐมภม ป 2549-2555

วชาชพการสาธารณสขชมชน ทนานาชาตเรยกวา Public Health Professional กำาลงเปนวชาชพทนกพฒนาระบบสขภาพแนวคพฒนาระบบสขภาพยงยน สนใจกนอยางมาก และไดมการออกประกาศของกรรมาธการภายใตองคกราอนามยโลก เกยวกบ สมรรถนะหลกของวชาชพน 6 ซงม 8 ดาน ดานละ 3 ระดบ ตามความความรบผดชอบ ดงภาพ

5 ราชกจจานเบกษา เลม ๑๓๐ ตอนท ๑๑๘ ก หนา ๑๙ ๑๖ ธนวาคม ๒๕๕๖6 Core Competencies for Public Health Professionals. Revised and Adopted by the Council on Linkages Between Academia and Public Health Practice: June 26, 2014



บทสรป การพฒนาระบบบรการปฐมภมใหมความเขมแขง จำาเปนตองมการวางระบบรากฐานทงเรองกำาลงคน 7 ระบบบรการ ระบบสนบสนน อยางตอเนอง และตองอาศยผนำาทมวสยทศนในการวางระบบ เตรยมคน เพอใหระบบมการพฒนาอยางตอเนอง จำาเปนตองมการวางแผนรวมกนของเครอขาย กำาหนดเปาหมาย ทศทางในการขบเคลอนงาน การสนบสนนดานทรพยากรอนๆ ได แก

ภาพท 3 สมรรถนะหลกของวชาชพการสาธารณสข

7 Preparing the 21st century global healthcare workforce. BMJ 2005; 330 8Alford J: Engaging public sector clients: from service-delivery to co-production. London: Palgrave MacMillan; 2009. Ch.2 Clients in the Public Sector pp.30-49

ระบบสนบสนนในภาพรวม เชน ยา เวชภณฑ ระบบชนสตร ทเครอขายปฐมภมไมจาเปนตองลงทนหรอจดหาเอง แตสามารถ Pool

รวมกน และบรหารจดการเพอ ใชทรพยากรรวมกนอยางคมคา เรองทสำาคญจงตองมการปฏรประบบครงใหญ คดใหมเกยวกบระบบบรการสาธารณสขปฐมภมใหเขมแขง เพอใหประชาชนมระดบของสขภาวะสงขนมความเปนธรรมมากขน ตอบสนองตอความตองการและอปสงคทางดาน สขภาพตอประชาชนไดด ปกปองประชาชนทงทางดานคาใชจายทางการเงนและการปกปองทางสงคม และบรการมประสทธภาพมากขน องคการอนามยโลก แนะนำาไวดงน 1. การพฒนาศกยภาพ ความร และทกษะ เกยวกบการดแลโรค การจดการวตกรรมใหมในสนบสนนการจดการสขภาพดวยตนเอง (Self management sup-ports) ของบคลากร และ หนวยบรการในการรองรบสภาพปญหาสขภาพทเปลยนไป หรอแนวโนมกลยทธการดแลสขภาพทเปลยนแปลงไป กยงเปนสงทาทายในการพฒนาระบบตอไป สมรรถนะทจำาเปนตามคำาแนะนำาขององคการอนามยโลก ไดแก 1.1 ทกษะและความรความสามารถในการดแลสขภาพโดยผปวยและผดแลเปนศนยกลาง ทรบรตอบสนองตอความคาดหวง คานยม วฒนธรรมทองถนของประชาชน ประสานการตดตอเพอใหเขาถงงายเพอลดความปวย ความปวด ความกงวล

ความสามารถในการสอสารและการใหความรแกผปวยและผดแล ฝกใหมทศนคตในการรวมตดสนใจไมใชตดสนใจจากฝายวชาชพฝายเดยว การปองกนและสงเสรมสขภาพกอนเกดความเจบปวย ความพการ สงเสรมความอยดมสข พฤตกรรมสขภาพทเหมาะสม 1.2 การสรางความผกพนในการพฒนาสขภาพกบประชาชน (People engagement) การเปนหนสวนกบองคกรภายนอก

ทมา : Core Competencies for Public Health Professionals. Revised and Adopted by the Council on

Linkages Between Academia and Public Health Practice: June 26, 2014.


1.3 กระบวนการพฒนาคณภาพและการใชเครองมอเกยวกบคณภาพการดแลสขภาพประชาชน 1.4 เทคโนโลยสารสนเทศเทคโนโลยการสอสารเทคโนโลยเพอการจดการสขภาพไดดวยตนเองทบานหรอในชมชน 1.5 การสาธารณสขชมชน 2.การพฒนารปแบบการจดและสงมอบบรการ (Deliv-ery Designs) ทางเลอกแบบใหมๆ ไมวาจะเปน Mobile care หรอ Convenience care การพฒนา อสม. ใหเปน Professional care givers การจดบรการแบบ Ambulatory care ทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบล หรอ Medical Home Ward เตมรปแบบ โดย สปสช. เปดโอกาสใหมการขนทะเบยนหนวยบรการรวมใหบรการคณภาพแบบใหม 3.การพฒนาตอยอดเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารทไดมการพฒนามาแลวในระบบตางๆ เชน JHCIS, HospXP, HCIS ใหมการใชประโยชนอยางกวางขวางเพอสขภาพประชาชน โดยเทคโนโลย Cloud computing ทพฒนารวมกบ กสทช. ในการใชประโยชนของระบบสอสารไรสาย 3.9 G ทกำาลงพฒนาอย

9 Radford K, Shortall S: Socially enterprising communities: their dynamics and readiness for service innovation. Ch. 5. In Community co-production: social enterprise in remote and rural areas. Edited by Farmer J, Hill C, Muñoz S-A. Northampton MA: Edward Elgar; 2012:93-109.

4.การจดการทางดานยา วคซนและเทคโนโลย ทจำาเปนสำาหรบการตรวจวนจฉย คดกรองโรคทเปลยนแปลงไป ไดแก กลมโรคเมตาโบลค โรคอบตใหม หรอความเจบปวยอนเกดจากพษสงแวดลอม ใหมระบบการขนสง การสง บญชการใชททนสมย และการมยาไทยทพรอมใชเพอเปนทางเลอกแกประชาชน 5.การจดการทางการเงน ทมแผนการใชจายเพอสนบสนนชวยเหลอการดแลสขภาพตนเองทบาน หรอการจดการสขภาพดวยตวเองไดทในชมชน และมแผนการบรหารภาครายรบจากแหลงตางๆ ทงกองทนทมาจากภายนอกภาคบรการสาธารณสข และในระบบสาธารณสขตางๆ 6.การจดการใหเกดการบรบาลระบบทดและมภาวะผนำา ในการทจะใหบรการปฐมภมเปนทยอมรบ มมาตรฐานสงในความสามารถการจดการสขภาพชมชนและความสามารถในดานการดแลรกษาสขภาพ การปองกนโรค เชน มคณะผจดทำาแผนสขภาพชมชนทเกงและมวสยทศน การเปนผนำาการเปลยนแปลง การสรางระบบบรการสาธารณสขปฐมภม 9 ทเอากจการเพอสงคม หรอกจการทรบผดชอบตอสงคม มาผสมผสานในการกอประโยชนสขแกประชาชาชน

กองบรรณาธการวารสารหมออนามย


หนง จาก “line group เครอขายหมออนามย” ทมงานสถานอนามยตำาบลทะนง อำาเภอโพทะเลและสมาคมหมออนามยจงหวดพจตร มโอกาสนำาเสนอขอมลสภาพปญหาดานระบบขอมลขาวสารตอกระทรวงสาธารณสขเมอวนท 21 มนาคม 2557 ทผานมา และ คดวานคอผลสะทอนทกำาลงจะเกดขน เพอ“ปลดลอคหมอนามยคนสชมชน มากกวาการทำางานแลกเงน” จากการวเคราะหลกษณะของปญหา พบวา 1.การใหบรการเนนหนกดานการรกษาพยาบาลสราง induce demand ใหกบบรการสขภาพและสรางทศนคตพงพงบรการใหกบประชาชน 2.การนำาเอางาน KPI มาผกไวกบการจายเงนแบบ P4P และนำาเอาการใหบรการ (service base) ไปผกตดกบการประเมน (ซงในความเปนจรงมวธการประเมนหลากหลายวธ) ทำาใหหมออนามย/สอ. เรงเพม visit จนกลายเปนขอมลฟองสบ ททำาให visit เพมขนมากกวา 90 ลานครง/ป (เฉพาะบรการปฐมภม ไมรวมระบบอนและภาคเอกชน)3. จากขอ 1+2 แลว กจกรรมทสวนกลางพยายามผลกดนใหหมออนามยทำา ทงๆทอาจจะสงผลกระทบตอ “ระบบสขภาพชมชน” คอ “การคดกรองแหงชาต” ทมมากกวา 30-40 รายการ ทไมสามารถอธบายสภาวะสขภาพของบคคล ทมพลวตรหรอความ

แปรปรวนอยางมากไดแลว ยงกลายมาเปนภาระทตองทำาใหหมออนามยนงกรอกขอมลการคดกรองทเกอบจะหาวธแกไขปญหาใหกบชาวบานไมไดเลย โดยเฉพาะการกรอกขอมลผานระบบ online มมากกวา 10 ระบบ โดยไมสามารถใชฐานขอมลทสถานอนามยมอยมาใชประโยชนได เพอใหไดเงนคาคดกรองเพยงนอยนด และใหผบรหารระดบตางๆ นำาเอาไปใชเพอเตบโตขนสทสง4.การทำางานแลกเงนนำาไปสสงทเรยกวา Distortion effect หรอ “ภาวะบดเบอนทศนคต” เกดสภาพหมออนามยททำางานขอมลเกงและทำางานเปน “หมออนามยหนาจอ” กรอกขอมลหาเงนเขาหนวยบรการ วงประชมแลกเปลยนการชแจงกลายเปนเวทเพมทกษะการทำางานแลกเงน หาวธการสอยเงนมากกวาการพฒนาจตใจพฒนาจตวญญาณ พฒนาทกษะการดแลสขภาพประชาชน สรางความโลภกดกรอนชวตและจตวญญาณ สงเหลานกำาลงบดเบอนความเขาใจ คณคาและลดทอนศกยภาพของหมออนามยจนถดถอยเหลอเพยง “เจาหนาทบนทกขอมล” ละเลยการพฒนาศกยภาพของหมออนามยโดยเฉพาะความสามารถในความเปนมนษยและการทำางานสรางสรรคเพอเสรมสรางสขภาพและปองกนโรค ทำาใหงาน ชวต และการเรยนรของหมออนามยหางไกลจากความเปนมนษยมากยงๆ สอง นโยบายดานการปฏรประบบขอมลขาวสาร การ

ทมา

ผาประเดนรอน “ภาระงานและระบบขอมล” รพ.สต./หมออนามย


ประชมวชาการชมรมสาธารณสขแหงประเทศไทยภาคตะวนออกเฉยงเหนอ วนท 15-17 มถนายน 2557 ณ จงหวดบรรมย “ตงแตเดอนตลาคมน เปนตนไปจะยกเลกรายงานของสถานอนามย (รพ.สต.) ทงหมดใหคงเหลอเทาทจำาเปนเทานน เพราะหมออนามยมภาระงานเยอะมากในการคยขอมลแลกเงน เปนหมออนามยหนาจอ จนเยยมบานไมเปน....” ตรวจสอบขอเทจจรง จาก “line group พอ.49 วสส.ขอนแกน”1.หมออนามย IT สสจ.... “Software ทใชบนทกบรการของ สปสช. โดยตรงสำาหรบ รพ.สต.แทบไมมครบ มบาง เชน ระบบขนทะเบยนสทธ online” “Software เปนของคนอน แตตองออกขอมลท สปสช.ตองการได คอ 21 แฟม” “นอกจากน สธ.ยงกำาหนด 43 แฟมขอมลขนมา ใหหนวยบรการตองบนทกขอมลเพม” “คดกรอง 90% ผมฟนธงเลยวา make ขอมลทกแหง ขนอยกบวา make มากหรอนอยเทานน” “สวนหนงทอยากใหทำาคอ สรางระบบตรวจสอบคขนานโดยไมใชขอมลในระบบ หรออาจเปนระบบประเมนความนาเชอถอของขอมลกได อาจทำาโดยการสมสำารวจโดยบคคลภายนอก รวมกบวธอนๆ”

2. หมออนามย IT สสจ.... “Software ไมมปญหาแตมปญหาตรงนโยบายครบทเอาผลงานเปนตวตงคดเงนเพมตางๆ ซงกถอวาเปนแนวคดทดครบ คนทำามากไดมาก คนทำานอยไดนอย แตปญหามนเกดทมผลงานในระบบ แตประชาชนไมไดรบบรการนนเนองจากเปาหมายทสง เชน การคดกรองเปาหมายรอยละ 90 ทำาใหมการบนทกขอมลทไมไดใหบรการจรง ซงหมายความวาประชาชนไมไดประโยชน (ไมไดเกดทกท) “ประเดนเกณฑชวดทกำาหนดบางตวการประเมนผลในพนททำาไดลำาบาก เชน กรณดแลตงครรภคณภาพ 5 ครง ซงพบวาขอมลการฝากครรภหายไปบางสวนจากการไปฝากคลนค ฝากมาจากจงหวดอนแลวมาคลอดทเรา ซงถาอยากไดผลงานตองบนทกขอมลจากสมดบนทก หากไมมกอาจนงเทยนเอา” “ประเดนอนทเกยวของกนาจะเกยวกบคาขอมล/การตรวจสอบ เราไดขอมลมาจำานวนมากในงานสงเสรมสขภาพ ปองกนโรค แตกลบพบวาประชาชนสขภาพไมไดดขน เพราะประชาชนไมไดรบสงนนจรงหรอสงททำามนไมไดหรอทำาแตไมมคณภาพ อนนตองมระบบตรวจสอบความถกตอง(ไมใชตรวจทตวขอมล)ทแหลงขอมลครบวาเกดบรการจรงเปนบรการทม

คณภาพจรง และบนทกขอมลถกตองจรง ถาทไหนทำาไดดตองไดด และทไหนทำาไมด กไมควรไดรบ โดยการตรวจสอบอยางเขมขนท outcome / impact”

ยกเลกรายงานของ รพ.สต.ทำาไดจรงหรอ....... “ไก : อภศกด เขมพลา” หมออนามย IT หวกาวหนา เขยนใน http://apisak-nhso.blogspot.com/ ไดมเรองราวท นาสนใจ รวมทงทางออกของประเดนรอน วา “ผมพยายามสรางความเขาใจเรองความสำาคญของขอมลดานสาธารณสขมาไดระยะเวลาหนง (นานพอสมควร) ผมขอแสดงความชนชมกบหนวยบรการ (ผมเชอวาเกนครง) ทพยายามเขาใจและเหนความสำาคญในเรองขอมล และพยายามปรบเปลยนและนำาขอมลมาใชประโยชนมากขนไดมการดำาเนนการเรอง OP/PP Individual Data มาตงแตป 2551-2552 (หากจำาไมไดขออภย) ดวยวตถประสงคเพอ “สนบสนนและสงเสรมการพฒนาระบบขอมลของหนวยบรการ” แตความรสกบางหนวยบรการกลบมองวานนคอ “ภาระทเพมขน”

สมยกอน หลงจากหรอขณะบรการ เราบนทกการบรการผานเอกสาร เชน รบ.1 ก.01, วค.04, 0110 รง.5, ระบบคลงยา, สรางเสรมภมคมกนโรค (จำาชอรายงานไมไดครบ) จากนน สรปขอมลสงสำานกงานสาธารณสขอำาเภอ(สสอ.) และสงตอสำานกงานสาธารณสขจงหวด เปนรายงาน 400, 504, 505, 506 และอนๆ อกมากมาย เราบอกวาเรามเวลาลงพนทใหบรการ Community Service ปจจบน เรามโปรแกรมชวยบนทกขอมล ไมวาจะเปนคายใด JHCIS (ผมทน HCIS นะใชฐานขอมล MS Access 97), HOSxP PCU, ... และสามารถสงออกขอมล 18 แฟมได 21 แฟมได ตอนน 43 แฟมกไดแลว รวมทงขอมลอนๆ ทเราบนทกในระบบทว าและส งออกเป น“มาตรฐานแฟ มทกระทรวง

สาธารณสขกำาหนด” แตเรากำาลงบอกวา “นคอภาระ” ทำาใหไมสามารถลงพนทใหบรการประชาชนไดอยางทวถงผมชวนใหกลบมาตอบคำาถามทว า..“ขอมลเหลานใครไดประโยชนมากทสด” มนจะเกดอะไรขนถาไมร วาเดกในพนทฉดวคซนอะไรแลว เราเคยใหวคซนอะไรไป ? เอ.. เคา ANC แลวกครง T1 (วคซนปองกนบาดทะยกเขม 1) หรอยง T2 หรอยง ? โรคอะไรเยอะทสดในพนทเราขณะน ? ยาเราเหลอใน stock เทาไร ? …………………………………………………………… ? …………………………………………………………… ? ขอมลทเปนแฟมมาตรฐาน เราตองสงใครอก? สำานกงานสาธารณสขจงหวดครบ (สสจ.) ผมถามวา สสจ.จะรบไดหรอไมวา “(รพ.สต.)ไมตองสงขอมลนะ เราเชอทาน เราใชวธสำารวจได” ผมเชอวา สสจ.เองคงไม Happy หรอกครบ เพราะระดบนโยบายเองกตองใชขอมลเชนเดยวกน เพอวางแผนประเมนผล และอนๆ ยาเทาไร ความครอบคลม โนน น นน เยอะไปหมดตาม KPI ทกระทรวงกำาหนด ผมมองวา.. หาก(รพ.สต.) ไมสงขอมลให สปสช. เพราะมองวา สปสช.คอ ตวปวน !! ททำาใหภาระมากขน ผมถามกลบไปวา “จรงเหรอครบ” ?? เพราะทานกตองสงขอมลไปยงระดบนโยบายในจงหวดอยด ทานอาจโชคดทมคน IT ระดบจงหวดมแรงผลก “หามขอรายงานหนวยบรการเพมเตม หากดงไดจากระบบขอมลกลาง”(ขอชมเชยตวอยาง สสจ.บรรมย ) นสครบ“ลดงานหรอลดภาระดานขอมลหรอเอกสารจรง” เพราะดงขอมลจาก 21/43 แฟม หรอฐานขอมลทม แตหากทานอย ในจงหวดทตองพฒนาขอขอมลหนวยบรการทกอยางทตอบโจทยตอบ KPI ของกระทรวง โดยไมสนใจสงททานบนทกในโปรแกรม ผมวานแหละครบ ปญหาทแทจรง !! คำาถามหรอขอเสนอแนะตอ สปสช.ชวงแรกๆ คอ โปรแกรมเยอะ !! ทำาไมไมดงจากขอมลทม ซงตอนนหลกๆ คอ e-Claim ดงจาก 12 แฟมเดม แปลงเปน 16 แฟม เพอตอบโจทย IPD และการจายอนๆ ทเกยวของ 21 แฟม “โครงสรางมาตรฐานแฟม โดย สนย.กระทรวงสาธารณสข” เพอตอบโจทย OP/PP การบนทกอนๆ เนองจาก ขอ 1 และ 2 ไมมขอมล

ตอมาเรมมเสยงบอกวาตองสง 21 แฟมให สปสช. นแหละทำาใหเกดปญหาไมสามารถใหบรการประชาชนไดอยางเตมท อยางทบอกครบ สปสช. สนบสนนใหมการพฒนาระบบขอมล

รวมทงตองใชขอมลจากหนวยบรการสนบสนนเพมเตมในสงทเกดผลกระทบดานสาธารณสขแกประชาชน ไมวาจะเปน QOF, P4P, ซงขอมลเหลานดงไดจาก 21 แฟมหรอ 43 แฟมหรอ Data Center ของจงหวด โดยไมตองขอขอมลใหมมากนก ววฒนาการเปนลำาดบของการพฒนาขอมลกเปนไปครบ อปสรรคกมเปนธรรมดาแตสงทผมอยากใหเกดขนมากกวานคอ หนวยบรการสามารถนำาขอมลมาวางแผนการใหบรการไดอยาง มประสทธภาพมากขน สสอ.ชวยนองๆ (รพ.สต.)เฝาระวงขอมล CUP ชวยนองๆ ฝาฟนอปสรรคและเชอมโยงขอมลในรปของ DHS (District Health System) และจดสรรงบประมาณอยางทควรจะเปน สสจ.ดงขอมลไปใชเชงนโยบาย ประกาศลดรายงานเอกสารไปเรอยๆ จนกวาจะไมม (หากเปนไปได) พฒนาผนเทศงานใหเขาใจระบบขอมลมากกวาถามหาแฟมเอกสาร สปสช.ดงขอมล จาก สสจ. ไปใชในการบรหารงบประมาณทเกยวของ หรอหาวธการวดท win win มากยงขน รวมทงสรางความเขาใจรวมกนครบ


กรอบมาตรฐานคณวฒหลกสตรสาธารณสขศาสตร : มาตรฐานวชาชพ หมออนามย

สงครามชย ลทองด

กฎหมายวชาชพการสาธารณสขชมชน หรอ พ.ร.บ.

วชาชพการสาธารณสขชมชน พ.ศ. 2556 มอกประเดนทตอง

ใสใจไมนอย นนคอมาตรฐานการจดการศกษาในหลกสตรท

เกยวของกบวชาชพ เนองจากหลกสตรเปนกรอบ

การกำาหนดความรความสามารถของผ

ประกอบวชาชพ และอำานาจหนาท

ของสภาการสาธารณสขชมชน

ในฐานะองคกรควบคมวชาชพ

ทเกยวของกบการจดการ

ศกษาหรอเ กยวของ ท

กำาหนดไวและอาจจะสรป

ไดกลาวคอ

1) การใหความ

เหนชอบหลก สตรการ

ศกษาดานการสาธารณสข

ชมชน

2) การรบรองปรญญา

ในวชาชพการสาธารณสข

3) การรบรองหลกสตรของ

สถาบนฝกอบรม1 4) การรบรองวทยฐานะของสถาบนการศกษา

ททำาการสอนและฝกอบรม

อำานาจหนาททงสประการนเกยวของกบบทบาทและ

ความรบผดชอบของสถาบนการศกษาดานสาธารณสขทงหลาย

ทตองนำามาพจารณาใครครวญใหด และเกยวของกบผสำาเรจการ

ศกษาทงมวล ดวยเพราะในการขนทะเบยนเพอขอรบใบอนญาต

ประกอบวชาชพจำาเปนตองระบวาผสำาเรจการศกษาในปรญญา

ใด จากสถาบนใด ทสามารถมาขอขนทะเบยนได วารสารหมอ

อนามยฉบบนจงตองนำาขอเทจจรงและสถานการณ

ในประเดนดงกลาว มากลาวถงเพราะ

เกยวของกบผผลต ผใช และผปฏบต

งานในฐานะ ผประกอบวชาชพ

ตามกฎหมายอยางหลกเลยงไม

ได

มาตรฐานหลกสตรคอมาตรฐานการเปน ผประกอบวชาชพ

ก า ร จ ด ทำ า ม า ต ร ฐ า น

หลกสตรดานการสาธารณสข

ชมชน สภาสาธารณสขชมชน

(ซงปจจบนเปนองคประกอบตาม

บทเฉพาะกาล มาตรา 50) กำาลงดำาเนน

การเรองน และพรอมกนน สภาคณบดคณะ

สาธารณสขศาสตรแหงประเทศไทย กกำาลงขยบใน

ประเดนนอยางเขมขน

ผ เขยนยกประเดนน มาแมว าอาจจะดว า

หนกไปนดหนงแตจำาเปนตองทำาความเขาใจอยางงายๆใหหมอ

อนามยเขาใจวาเรองนสำาคญ สำาคญในประเดนวาปรญญาหรอ

บทนำา

1 มาตรา 7 แหง พระราชบญญตวชาชพการสาธารณสขชมชน พ.ศ. 2556


ประกาศนยบตรททานไดรบมาแลวนน จะไดรบการรบรองวา

สามารถมาสมครเพอขนทะเบยนเปนผประกอบวชาชพไดหรอไม

ตรงนขอบอกวายงไมไดพดวาจะขอขนทะเบยนวธไหน ระหวาง

สอบขนทะเบยนหรอรบขนทะเบยนวธทแลวแตจะกำาหนด ซง

ประเดนนตองคยอกยาว

แตเอาแคเรมตนกอนวาสภาการสาธารณสขชมชน จะ

ยอมรบปรญญาทจบมาใหมาขนทะเบยนไดไหมเสยกอน ไมมใคร

ตอบไดนอกจากสภาการสาธารณสขชมชน และปจจบนผมกเชอ

วายงไมไดหยบประเดนนมาพดกน เพราะวาเปนชวงเรมแรกและ

ตอนนตางเกบขอมลรอดทาทกนอย เรองนทางสภาคณบดคณะ

สาธารณสขศาสตรแหงประเทศไทยไดขบเคลอนโดยใชชองทางการ

วจยเรองมาตรฐานคณวฒระดบอดมศกษา หรอเรยกงายๆ วา

มคอ. ดานสาธารณสขศาสตรททางสำานกงานคณะกรรมการการ

อดมศกษา หรอ สกอ. มอบหมายใหทำาวจยในการเดนหนาไปกอน

แตอยางไรกด สถาบนอดมศกษาเองกยงมขอจำากดวา หลกสตรท

สถาบนตางกใชในการผลตบณฑตทใชอยนนยงมความหลากหลาย

ไมเปนเอกภาพ ผลการวจยแมวาทำาออกมาไดดในระดบหนงยง

เปนการทำาแบบ “เกรงใจ” กนและกนอยพอสมควร พดงายๆยง

ไมกลาฟนธงลงไปวา หลกสตรวชาชพดานการสาธารณสขชมชน

หนาตาทเหมาะสมควรเปนอยางไร ดงนนจงไมแปลกใจวาทำาไม

ตองมหลกสตรแบบใหเลอกท งสองทางคอ เชงวชาการกบเชง

วชาชพ ออกมาในผลการวจย แนนอนหลายสถาบนการศกษาตาง

กเตรยมๆเพอรองรบการปรบตรงน ตางกรอดอยวาจะออกมาในรป

แบบใด

ผเขยนเองกยอมรบวาการปรบเปลยนแบบขามคนไมใช

เรองงาย แตอยางไรกดกเรมมแนวคดและการออกแบบวาหลกสตร

เชงวชาชพดานการสาธารณสขชมชนจะมหนาตาอยางไร เรองน

เปนสงทตองใชเวลาและอดทนกอนจะเปลยนผาน ทงทหลายทาน

อยากใหเกดแบบทนท แตตองยอมรบวากวาจะปรบเปลยนแนวคด

และระบบแบบเดมๆของผเกยวของเขาสระบบใหมคงตองใชเวลา

สกระยะหนง

ตารางภาพรวมทนำามาเสนอในทายบทความนเปนกรอบ

มาตรฐานคณวฒระดบปรญญาตรดานสาธารณสขศาสตรทเปน

ผลจากการศกษาในเบองตนเชอวาเปนกรอบทจะใชเปนแนวทาง

จดหลกสตรดานสาธารณสขเกอบรอยละ 90

อยางทกลาวไวในตอนตน นคอมาตรฐานทจะกำาหนดขนหมออนามย 13

ใหม แตสำาหรบผทสำาเรจการศกษาแตเดมกอนมาตรฐานนจะบงคบ

ใช ซงแนนอนวาไมมหลกสตรในทใดจะสมบรณตามน เพราะเพง

ออกแบบ ดงนนประเดนทนาคดคอ แลวจะทำาอยางไรสำาหรบผ

ทจบในหลกสตรทแตกตางและหลากหลายในการจดการเพอให

มาขอขนทะเบยนเพอการออกใบอนญาต เปนเรองทนาตดตาม

และเปนสงทผปฏบตทอยในขายการเปนผประกอบวชาชพการ

สาธารณสขชมชน ตองจบตาดและตดตามอยางไมพลาด เพราะ

อาจจะสงผลตอการเปนผประกอบวชาชพทคาดหวงไว อาจจะไม

สมหวงกเปนได

สรป

หลกสตรเปนมาตรฐานหรอกรอบในการผลตคนทจะจบ

ออกไปเปนผประกอบวชาชพ เปนสงทจำาเปนทจะประกาศหรอ

แสดงใหสงคมเหนวามาตรฐานความเปนวชาชพอยตรงไหน ซงใน

แตละวชาชพใหความสำาคญกบการออกแบบหรอจดทำาหลกสตร


อยางมาก มาตรฐานดานสาธารณสขศาสตรทไดมการวจยและ

กำาหนดออกมานนนจะเปนบทพสจนวาวชาชพการสาธารณสขเปน

อกมาตรฐานหนงทมความสำาคญไมนอยกวาวชาชพอนๆ

กฎหมายวชาชพกวาจะไดมากยากเยนแสนเขญ แตสง

ทยากยงกวาคอการปรบผทอยในขายทจะเปนผประกอบวชาชพ

ใหเขามาขอขนทะเบยนเพอเปนผประกอบวชาชพและไดรบใบ

อนญาตนนยากกวา เพราะมอยอยางหลากหลายเสยเหลอเกน

ยงไปกวานนการปรบหลกสตรของสถาบนการศกษาใหมาตรฐาน

เดยวกนกไมใชเรองงาย สำาคญคอแนวคดและการวางจงหวะกาว

เดนเปนสงทนาจบตาอยางไมกระพรบ เพราะอาจจะหมายถงการ

ตกขบวนรถดวนเทยวนเลยกอาจจะเปนได

กรอบมาตรฐานคณวฒระดบอดมศกษา (มคอ.) ดานสาธารณสขศาสตร

ถอดรหส “เครอขายหมออนามยปฏรปประเทศไทย” (ตอนท 2) กองบรรณาธการ

ฉบบทแลวไดกลาวถงปาฐกถาพเศษของศาสตราจารยนายแพทยประเวศ วะส เรอง “เครอขายหมออนามยปฏรปประเทศไทย” วาควรมการถกทอเครอขายทมอย แลวหาโอกาสมาพดคยกน ประชมกนเพอเลาเรองดงามของหมออนามยในพนทกบการทำางานดแลสขภาพประชาชน ชมชน ทองถน เนองจากเครอขายคน 4-5 หมนคน มพลงยงกวามหาวทยาลยใดๆ เพราะรจกทกตารางเมตรของประเทศไทย เปนมหาวทยาลยชวต มศกดศร มคณคาของความเปนคน เปนความภาคภมใจทไดทำางานเพอเพอนมนษยชาต และอาจารยไดทงทายวา“หวงวาปหนาจะมอะไรกาวหนาในเรองราวเหลาน”

เรมตนการขยบเคลอนทเปนเครอขาย

ปจจบนหมออนามยมการรวมกลมเปนองคกร อยางนอย 4 กลมใหญๆ ไดแก ชมรมสาธารณสขแหงประเทศไทย สมาคมหมออนามย มลนธเครอขายหมออนามย สมาคมวชาชพสาธารณสข ฯ ยงไมนบรวมสมาคมหมออนามยของแตละจงหวด แตละกลมมภารกจตางกนแตมเปาหมายไมตางกน การเรมตนพดคยจงเรมจากความจรงใจ เปดใจตอกนวาเมอรวมกลมแลวจะมพลง ในการทจะเปลยนแปลงหรอปฏรปใหไปในทศทางทดขน

การหารอครงทหนง วนท 24 กมภาพนธ 2557 ณ โรงแรมรชมอนด เปนครงแรกของการหารอแลกเปลยนประเดนจงเปดกวางเรองทเกยวของกบการพฒนาและมสวนรวมในพฒนาระบบสขภาพ ทเกยวของกบหมออนามย ซงทใกลเคยงทสดคอ เครอขายสขภาพระดบอำาเภอหรอ District Health System (DHS) กบเรองบรการปฐมภม ครงนสวนใหญเปนการทมงานชมรมสาธารณสขแหงประเทศไทย และนกวชาการหมออนามยในมหาวทยาลย กบอาจารยหมอทคลกคลกบหมออนามยมาเนนนานคอ รศ.นพ.สรเกยรต อาชานานภาพ ดร.นพ.ยงยทธ พงษสภาพและทมงาน ไดขอสรปเบองตนคอ

การสรางผนำาดานสขภาพเพอจดการปญหาของชมชน คอ สาธารณสขอำาเภอ (สสอ.) ผชวยสาธารณสข อำาเภอ

(ผช.สสอ.) ผอำานวยการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบล (รพ.สต.) ในหลกสตร DHML

(District Health System Management Learning) การประชมเชงปฏบตการ (work shop) ระยะสน ของ ผอ.รพ.สต./นวก.สธ. จบมอกบมหาวทยาลยในพนท โดยอาจมโจทยแกปญหาใน 4 เรอง คอ

เดก ผสงอาย ผพการ โรคเรอรง คดเลอกพนทกรณตวอยางดๆ เพอใหไดแลกเปลยน

และปรบทศนคต การเรยนรแนวใหม การสรางคณคา เปลยนมมมอง

การพฒนาศกยภาพหมออนามย(คลายหมออนามย


ตดปก กบนกสขภาพครอบครว (นสค.))รวมกบวทยาลยการสาธารณสขสรธรหรอวทยาลยพยาบาลในพนททวประเทศ การพฒนาวชาการของหมออนามยเรอง R2R ทสอดคลองกบปญหาของพนท ระยะเวลา 3 ปรวมกบหนวยงานตระกล ส (สสส./สปสช./สพช./สวรส.) เปนตน การหารอครงทสอง วนท 4 มนาคม 2557 ณ สำานกนโยบายและยทธศาสตร สธ. การหารอครงนเปนแบบไมเปนทางการกบมลนธเครอขายหมออนามย ไดมการแลกเปลยนประเดนเนองานทเกยวของกบการมสวนรวมในระบบบรการปฐมภมของเครอขายหมออนามย กบการพฒนาศกยภาพตอยอดหมออนามย ซงมลนธเครอขายหมออนามยมความสนใจ เรองของการประชาพจารณและรบฟงความคดเหนทวไปตาม พรบ.หลกประกนสขภาพแหงชาต มาตรา 18(13) จากหมออนามยและสาธารณสขอำาเภอ การหารอครงทสาม วนท 7 มนาคม 2557 ณ สถาบนวจยระบบสาธารณสข (สวรส.) การประชมครงนเปนการหารอแลกเปลยนระหวางสมาคมหมออนามย นกวชาการ สปสช. สสส. สวรสและมลนธเครอขายหมออนามย โดยมประเดนหารอเรอง ทมาและความสำาคญในการพฒนาศกยภาพหมออนามย

ขอเสนอเชงพฒนาการพฒนาศกยภาพหมออนามย และไดขอสรปเบองตนเพอการพฒนาศกยภาพหมออนามยการดำาเนนการใน 2 แนวทาง คอ แนวทางท 1 ดำาเนนตามแผนของหนวยงาน/องคกรตางๆ ทมแผนอยแลว เชน โครงการของ สปสช./ สช. แนวทางท 2 พฒนาโครงการพฒนาศกภาพหมออนามยแบบมสวนรวม ตามแผนภาพ และใหนดหารอครงตอไปโดยชอ ประชมเชงปฎบตการเพอกำาหนดเปาหมายการดำาเนนการแบบมสวนรวม ประกอบดวย

คณะกรรมการ/ตวแทนของสมาคมหมออนามย มลนธเครอขายหมออนามย ชมรมสาธารณสขแหงประเทศไทย สมาคมวชาชพสาธารณสข รวมทงหนวยงาน/องคกรททำางานทเกยวของในการสรางความเขมแขงของระบบบรการปฐมภมและระบบสขภาพชมชนเขารวมประชมดวย ไดแก สถาบนวจยระบบสาธารณสข (สวรส.) สำานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ(สสส.) (สำานก 1 กบ สำานก 7) สำานกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต (สช.) สถาบนการศกษา ไดแก คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหาสารคาม คณะวทยาการสขภาพและการกฬา มหาวทยาลยทกษณ วทยาลยการสาธารณสขสรนธร สถาบนพระบรมราชชนก รปแบบการดำาเนนการ เปนการประชมแลกเปลยน/ใหความเหน ประชมกลมยอย นำาเสนอกรอบการดำาเนนการหรอแผนปฏบตการ

การหารอครงทส วนท 21 มนาคม 2557 ณ โรงแรมอมารแอรพอต ดอนเมอง

ครงนไดนำาเสนอ (ราง) โครงการพฒนาเครอขายทางปญญาของหมออนามยสการสรางสขภาวะชมชนแนวใหม (2557-2559) โดยกลาวถงการเปลยนแปลงอยางรวดเรวของโลกและประเทศไทย สงผลตอประเทศในดานตางๆ ทงดานเศรษฐกจ สงคม การเมอง และสขภาพ สงคมไทยกำาลงกาวยางเขาสยค “พหลกษณ” เตมตว และกำาลงเผชญกบสงทาทายอยางใหม ไดแก การเปลยนแปลงดานประชากรและระบาดวทยา สงคม-เศรษฐกจ โลกาภวตนและการคาโลก นโยบายตาง ๆ ตลอดทงเทคโนโลยและองคความรใหม และสงผลกระทบตอบทบาททคาดหวงของหมออนามย ซงกฎบตรออตตาวา (Ottawa Charter for Health Promotion)กลาวถง 5 กลวธหลกในการสงเสรมสขภาพ ประกอบดวย การสรางนโยบายสาธารณะ การสรางสงแวดลอมทเออ การเสรมสรางกจกรรมของชมชน การพฒนาศกยภาพของบคลากร การใหความสำาคญของการสรางเสรมสขภาพและการพฒนา มงส


ชมชนในระดบพนท 2) เกดงานวจยและองคความรการขบเคลอนสขภาวะในชมชนจากหมออนามย 3) เกดนวตกรรมการสรางเสรมสขภาพทหลากหลายและเหมาะสมกบบรบทของพนท 4) เกดการทบทวนและเผยแพรองคความรจากการปฏบตของหมออนามย 5) เกดเครอขายของหมออนามยทมความเขมแขงบนฐานการจดการความร 6) เกดความรสกภมใจและเหนคณคาศกดศรของหมออนามย 7) เกดขอเสนอเชงนโยบายเพอการขบเคลอนสขภาวะและสงคมจากหมออนามย จากนนไดแบงกลมยอยเปน 4 กลม เปนสมาคมหมออนามย ชมรมสาธารณสขแหงประเทศไทย มลนธเครอขายหมออนามย สมาคมวชาชพสาธารณสข เพอระดมความคดและขอเสนอในการจดทำาแผนปฏบตการชวงป 2557-2559 ทอาจมความสอดคลอง ตรงกบยทธศาสตรของ(ราง)โครงการพฒนาเครอขายทางปญญาของหมออนามยสการสรางสขภาวะชมชนแนวใหม (2557-2559)

การหารอครงท 5 วนท 27 มนาคม 2557 ณ โรงแรมรชมอนด การประชมครงนเปนการจดทำารายละเอยดของแผนปฏบตการของ 4 เครอขาย สบเนองจากคราวทแลว ใหเหนถงกจกรรม เปาหมาย วธดำาเนนงานและวงเงนงบประมาณชวงป 2557-2559 ไดมการนำาเสนอโครงการรวม 11 โครงการ พรอมทงการวเคราะห ทบทวนวามแผนงานใดทซำาซอน ซำาเสรม หรอขาดหายไปเมอเทยบกบรางยทธศาสตรการพฒนาเครอขายทางปญญาของหมออนามยสการสรางสขภาวะชมชนแนวใหม (2557-2559) กบ ขอเสนอของนกวชาการ ผทรงคณวฒทมารวมใหความเหนตอ การทบทวนอดต วเคราะหปจจบนและอนาคตของหมออนามย

การหารอครงท 6 วนท 4 เมษายน 2557 ณ โรงแรมทเคพาเลซ ไดนำาเสนอรางแผนทยทธศาสตรเครอขายหมออนามยกบการพฒนาบรการปฐมภมและระบบสขภาพชมชน ชวงป 2557-2559 โดยมวสยทศน เปาหมาย กลยทธ แผนปฏบตการทเปนผลจากการรวบรวม เรยบเรยง ทบทวนขอเสนอจากการหารอทง 5 ครงทผานมาดงน

1 Public Health Functions Steering Committee 1994- quoted by IOM (2002) The Future of Public’s Health.

อนาคต นอกจากนนไดมการกำาหนดขอบเขตงานดานสาธารณสขสำาหรบศตวรรษท 21 ทสำาคญ 10 ประการ1 ไดแก 1) ตดตามสถานการณสขภาพในชมชนเพอคนหาปญหา 2) วนจฉยปญหา และ สบสวนปญหาและอนตรายดานสขภาพ 3) แจงขาว และใหความรดานสขภาพแกประชาชน 4) ขบเคลอนการมสวนรวมของชมชนในการแกปญหาสขภาพ 5) พฒนานโยบายและแผน 6) บงคบใชกฎหมายและระเบยบเพอปองกนสขภาพ และสรางเสรมความปลอดภย 7) เชอมประสานประชาชนกบการบรการสขภาพ 8) การพฒนาศกยภาพของบคลากรเพอใหมควาสามารถในการปฎบตงานอยางมคณภาพ 9) ประเมนประสทธผลของโครงการ 10) คนควา วจยเพอสรางองคความรใหมในการแกปญหาสขภาพ ดงนนนกการสาธารณสขยคใหม จะตองมศกยภาพทเพยงพอ และตระหนกรถงปจจยตาง ๆ ทสงผลกระทบตอบทบาทของนกสาธารณสข และควรจะตองมการขบเคลอนงานบนพนฐานขององคความร เชอมโยงกบเครอขายอยางมประสทธภาพเปาหมายรวม เสรมสรางพลงทางปญญาและพลงทางสงคมใหกบเครอขายหมออนามย เพอขบเคลอนการสรางสขภาวะชมชนแนวใหม

ยทธศาสตร ขบเคลอนดวยงานวชาการและการพฒนาศกยภาพ ขบเคลอนดวยการสานพลงเครอขายและสรางแกนนำาใหม ขบเคลอนดวยการสอสารทางสงคม

วตถประสงค 1.สงเสรมและพฒนาศกยภาพดานวชาการและการจดการความร 2. สงเสรมและพฒนาศกยภาพเครอขายการสรางเสรมสขภาพแนวใหม 3. สงเสรมและสนบสนนการพฒนางานและการขบเคลอนนโยบายผลทคาดวาจะไดรบ 1) หมออนามยมศกยภาพในการพฒนาระบบสขภาพ


( มตอฉบบหนา )


คณะทปรกษาวารสารหมออนามยนายแพทยไพโรจน นงสานนท ศาสตราจารยนายแพทยประเวศ วะส ปลดกระทรวงสาธารณสข

และอธบดทกกรม ผอำานวยการสถาบนพระบรมราชชนก ผอำานวยการสำานกนโยบายและยทธศาสตร

ผอำานวยการสำานกพฒนาระบบบรการสขภาพ นายแพทยสาธารณสขจงหวดทกจงหวด

ผอำานวยการวทยาลยการสาธารณสขสรนธรทกแหง ผอำานวยการวทยาลยพยาบาลบรมราชชนนทกแหง

ผอำานวยการกองสาธารณสขภาคประชาชน ผอำานวยการโรงพยาบาลชมชนทกแหง สาธารณสขอำาเภอทกแหง

บรรณาธการวชาการนายแพทยสวทย วบลผลประเสรฐ

นายแพทยอำาพล จนดาวฒนะ นายแพทยทวเกยรต บณยไพศาลเจรญ

นายแพทยชชย ศรชำาน

กองบรรณาธการนายพฒฑนา อนทะชย ([email protected])

นายจระพงษ ใจวงศ ([email protected]) นายมนญ ศนยสทธ ([email protected])

เศรษฐพงศ อาลมนทร (Setthaphong1@ Gmail.com) นายเอกรนทร โปตะเวช ([email protected])

นายทว ดละ (Taweedeela@ Gmail.com) นายสมพนธ กลนนาค ([email protected])

นางสาวลาวลย เวทยาวงศ ([email protected]) นายประสาทพร สกงพล ([email protected])

ผศ.ดร.สงครามชย ลทองด ([email protected]) ผศ.ดร.วรพจน พรหมสตยพรต ([email protected])

บรรณาธการบรหารนายแพทยวระวฒน พนธครฑ ([email protected])

ผชวยบรรณาธการบรหารนางเออมพร จนทรทอง ([email protected]) นายปรญญา ระลก ([email protected]) ดร.จรชฎา เชยงกล ([email protected])

วตถประสงคของวารสารหมออนามยเปนแหลงความรใหมๆ และทบทวนความรเดม ทงในดานทฤษฎและปฏบตสำาหรบหมออนามย

เปนเวทแสดงผลงานและแลกเปลยนประสบการณในการปฏบตงานของหมออนามย

เพอสรางการยอมรบในสงคมและขวญกำาลงใจแกหมอนามย

เพอเปนสอกลางในการสงขาวสารระหวางหมออนามยดวยกนเองและหนวยงานทเกยวของ

วารสารหมออนามย ดำาเนนการโดยมไดมงหวงผลกำาไรทางการคา มจดมงหมายรวมกนทจะถายทอดความรไปสเจาหนาทสาธารณสข

ในชนบทใหมากทสด บทความทลงตพมพในวารสารหมออนามย ยนดใหทกทานนำาไปเผยแพรเปนวทยาทาน

แตไมอนญาตใหนำาไปเผยแพรเกยวกบผลประโยชนทางการคา

สำ นกงานของวารสารหมออนามยเลขท 120 หม 3 ชน 2-4 อาคารรฐประศาสนภกด “ศนยราชการเฉลมพระเกยรต 80 พรรษา 5 ธนวาคม 2550”ถนนแจงวฒนะ

แขวงทงสองหอง เขตหลกส กรงเทพฯ 10210 โทรศพท 02 141 4000 โทรสาร 02 1439730

หมออนามัยVol.5

Healthcare

Transcript of หมออนามัยVol.5