Vlerësimi i ekonomisë për tremujorin e tretë

të vitit 2003

1

PËRMBAJTJA 1 Fjala e Guvernatorit. ......................................................................................2 2 Ecuria e ekonomisë gjatë tremujorit të tretë...................................................5

2.1 Ecuria e aktivitetit ekonomik ...................................................................5 2.1.1 Zhvillimet në sektorin real të ekonomisë..........................................5 2.1.2 Sektori fiskal ..................................................................................10 2.1.3 Sektori i jashtëm............................................................................13

2.2 Ecuria e inflacionit. ...............................................................................15 3 Ecuria e politikës dhe e zhvillimeve monetare .............................................21

3.1 Politika monetare e Bankës së Shqipërisë ...........................................21 3.2 Ecuria e agregatëve monetarë .............................................................23 3.3 Kërkesa e ekonomisë për para.............................................................25

3.3.1 Mjetet valutore neto të sistemit bankar. .........................................25 3.3.2 Kërkesa e qeverisë për mjete monetare........................................26 3.3.3 Kreditimi i ekonomisë nga sistemi bankar. ....................................27

3.4 Tregjet financiare dhe ecuria e normave të interesit.............................29 3.4.1 Tregjet financiare...........................................................................29 3.4.2 Ecuria e normave të interesit.........................................................30

2

1 FJALA E GUVERNATORIT. Tre muaj para mbylljes së vitit 2003, mund të konkludohet se ekonomia ka ecur në përputhje me objektivat e programit të zhvillimit të vendit. Ashtu si dhe në vitet e mëparshme, ekonomia shqiptare duket se do të regjistrojë një rritje tjetër të pëlqyeshme të prodhimit të përgjithshëm. Sipas treguesve më të fundit pritet që rritja reale e PBB-së të jetë në kufirin 6 për qind, aq sa ç’ishte paraparë në programin e zhvillimit ekonomik të vendit për vitin 2003. Të dhënat në dispozicion, edhe pse përsëri nuk janë të mjaftueshme, na bëjnë të besojmë se ky objektiv i rëndësishëm është i arritshëm dhe për këtë qëllim, nga moria e tyre do të veçonim: Prodhimi bujqësor sipas vlerësimeve të muajit korrik, gjykohet të ketë

ruajtur pothuajse të pandryshuar ritmin e rritjes me atë të programuar. Evidencat tregojnë se në veçanti prodhimi agroindustrial ka manifestuar një ecuri pozitive duke regjistruar një rritje prej rreth 13 për qind në gjashtëmujorin e parë të vitit 2003, krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit të kaluar. Sinjalet që vijnë nga indeksi i vëllimit të shitjeve dëshmojnë për një

tendencë në rritje të aktivitetit ekonomik të degëve të tjera të ekonomisë në përgjithësi. Gjallërimin më të dukshëm ekonomik në terma realë dhe nominalë, e kanë paraqitur sektorët e industrisë, të shërbimeve dhe të transport-telekomunikacionit. Tregues të ndryshëm të kërkesës së brendshme, si ai i konsumit të

karburanteve, i importit të autoveturave dhe të pajisjeve elektroshtëpiake, kanë pësuar rritje të dukshme në krahasim me një vit më parë. Rritjen më të lartë e ka manifestuar importi i makinerive dhe pajisjeve, i cili në tremujorin e dytë të vitit 2003 u rrit me rreth 15 për qind krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit të kaluar. Totali i transaksioneve të tregtisë së jashtme, gjatë gjashtëmujorit të parë

të vitit 2003 është rritur ndjeshëm në krahasim me të njëjtën periudhë të vitit të kaluar, ndonëse në të është përfshirë dhe ndikimi i kursit të këmbimit. Ajo që vlen të theksohet më shumë ka të bëjë me një rritje të lartë të eksporteve shqiptare gjatë tremujorit të dytë të vitit 2003, ndonëse pesha e tyre mbetet ende e ulët në vëllimin e përgjithshëm të tregtisë së jashtme. Situata energjitike gjatë gjithë vitit 2003, ka shënuar një përmirësim të

ndjeshëm, duke zbehur skajshëm një pengesë artificiale për zhvillimin normal të aktiviteteve prodhuese dhe tregtare të vendit. Nga ana tjetër, kjo ka bërë që të ulet ndjeshëm importi i detyruar i energjisë elektrike ndonëse ne gjykojmë se duhen rritur më tej përpjekjet për minimizimin e humbjeve në rrjet. Ashtu si në vitet e mëparshme edhe në gjashtëmujorin e parë të vitit 2003

është regjistruar një nivel i lartë hyrjesh valutore në formën e të ardhurave

3

nga emigracioni, një fenomen ky që gjatë gjithë periudhës së kaluar ka qenë një burim i rëndësishëm rritjeje. Inflacioni, objektivi tjetër final i programit të zhvillimit të vendit, duket se është në rrugën e duhur. Më konkretisht, inflacioni vjetor në fund të muajit shtator 2003, rezultoi brenda intervalit objektiv 2 – 4 për qind, të shpallur prej Bankës së Shqipërisë. Faktorët që kanë ndikuar në sjelljen e inflacionit të këtij viti janë ata tradicionalë, ndoshta me të vetmin ndryshim, që numri i shtuar i turistëve dhe rritja e eksporteve kanë ndikuar diçka më shumë në shtimin e presioneve mbi çmimet e mallrave ushqimorë. Ndërkohë, tregues të tjerë si ata monetarë, kursi i këmbimit, deficiti buxhetor etj., kanë ndikuar në amortizimin e presioneve të shkaktuara nga rritja e kërkesës së jashtme. Megjithatë edhe gjatë kësaj periudhe ekonomia jonë, si një ekonomi në proces transformimi vazhdoi të prodhojë goditje nga ana e ofertës, ku më e dukshme mbetet rritja e çmimeve të administruara të energjisë elektrike si dhe rritja e akcizave dhe e taksave në muajin qershor. Bazuar në modelet parashikuese të Bankës së Shqipërisë si dhe duke shpresuar në hapat që do të ndërmarrë Banka e Shqipërisë, në drejtim të sensibilizimit të opinionit për të minimizuar spekulimet me çmimet në fund të vitit, ekziston besimi se është i mundshëm realizimi i këtij objektivi. Të dyja politikat ekonomike bazë si ajo monetare ashtu dhe ajo fiskale, vlerësohet të kenë qenë të përshtatshme dhe brenda kornizave të programuara, duke sjellë një kontribut më shumë në drejtim të forcimit të stabilitetit makroekonomik të vendit. Ulja e përqindjes së interesit të marrëveshjeve të riblerjes (repove) me 0.5 për qind në muajin korrik, nuk është pasuar me lëvizje të tjera të saj. Ndërkohë, Banka e Shqipërisë po ndjek me vëmendje lëvizjet e përqindjeve të interesit në tregun financiar dhe në përputhje me zhvillimet në tregjet valutore, dhe me zhvillimet e pritshme në treguesit monetarë, në inflacion, në prodhim etj., është e mendimit se ekziston hapësira për një ulje të mëtejshme të përqindjes bazë të interesit 0.5 për qind, nga niveli aktual 7.5 për qind në 7 për qind. Në përputhje me zhvillimet e fundvitit 2002 dhe të nëntë muajve të parë të vitit 2003, zhvillimet monetare janë karakterizuar nga një kthim i shpejtë i parasë në sistem. Ndërmjet specialistëve ekziston besimi se tashmë efekti i hemoragjisë së pranverës së vitit 2002 është tejkaluar, dhe se zhvillimet e fundit në zgjerimin e sistemit bankar e në përmirësimin e nivelit të shërbimeve të ofruara, përbëjnë premisa për të pasur një situatë më të përshtatshme të likuiditetit në sistem. Edhe këtë vit, ashtu si gjatë viteve të fundit ekonomia ka vazhduar të thithë financime në formën e kredisë bankare. Gjatë periudhës janar – gusht 2003 është akorduar rreth 55 miliardë lekë kredi që do të thotë 1,4 herë më shumë se e njëjta periudhë e vitit të kaluar.

4

Nga ana tjetër, zhvillimet në sektorin e jashtëm të ekonomisë flasin për një rritje të mëtejshme të aktivitetit të tregtisë së jashtme, ku zhvillimet më pozitive i përkasin rritjes së eksporteve dhe dërgesave nga emigrantët. Edhe pse aktiviteti i turizmit duket i përmirësuar, të presim për të dhënat e tremujorit të tretë të vitit 2003, në mënyrë që të krijojmë një përfytyrim më të saktë për gjithë vitin 2003. Kursi i këmbimit duke pasqyruar zhvillimet me përqindjet e interesit në ekonominë amerikane dhe në atë evropiane, zhvillimet në tregjet ndërkombëtare si dhe zhvillimet e brendshme, ka manifestuar një lloj mbiçmimi ndaj dy monedhave kryesore. Në këto kushte, Banka e Shqipërisë herë pas here ka ndërhyrë në treg për të zbutur presionet e ofertës në valutë. Si rrjedhojë, rezervat valutore të Bankës së Shqipërisë në vlerë absolute, në fund të muajit shtator, kanë regjistruar nivelin 965 milionë dollarë amerikanë, që korrespondon me objektivin e Bankës së Shqipërisë për të mbuluar 4.5 muaj importe. Megjithëse ka mbetur diçka më pak se tre muaj nga mbyllja e vitit, vlerësojmë se ka ende hapësira ku mund të kërkohet dhe të vihet një kujdes më i madh, në mënyrë që ky vit jo vetëm të mbajë ritmin e programuar, por të krijojë dhe premisat për një ecuri të mbarë në të ardhmen afatshkurtër dhe në atë afatmesme. Banka e Shqipërisë vlerëson se kujdes më i madh duhet bërë në trajtimin e deficitit tregtar në rritje, i cili siç tregojnë shifrat e gjashtëmujorit në fund të tij ka arritur në nivelin 615 milionë dollarë. Banka e Shqipërisë vlerëson se vazhdimi i reformave të planifikuara për vitin 2003 përbën një çështje të rëndësishme në sigurimin e një rritjeje të qëndrueshme për periudhat në vazhdim. Banka e Shqipërisë shpreson në një shitje të suksesshme të Bankës së Kursimeve si dhe në gjetjen e investitorit të ri të Bankës Kombëtare Tregtare. Gjykohet se të një rëndësie po kaq të madhe janë angazhimet e marra në drejtim: të një administrimi më të mirë të burimeve energjitike dhe të rrjetit shpërndarës energjitik; të përfundimit të suksesshëm të hapave të ndërrmarrë për privatizimin e Albtelekomit, të INSIG-ut etj.. Në përfundim, Banka e Shqipërisë shpreson në vazhdimin e një politike fiskale të kujdesshme për pjesën e mbetur të vitit, politikë e cila domosdoshmërisht duhet të zbusë efektet negative që ka krijuar mosrealizmi i planit të të ardhurave në masën e duhur. Përveç të tjerash, Banka e Shqipërisë gjykon se një politikë e kujdesshme do të mundësonte shmangien e presioneve mbi likuiditetin në fundin e vitit, fenomen ky që ka qenë i pranishëm historikisht duke shtuar padrejtësisht presionet mbi politikën monetare në muajin e fundit të vitit.

5

2 ECURIA E EKONOMISË GJATË TREMUJORIT TË TRETË

2.1 ECURIA E AKTIVITETIT EKONOMIK

2.1.1 ZHVILLIMET NË SEKTORIN REAL TË EKONOMISË

Viti 2003 pritet që të finalizohet me një rritje ekonomike prej 6 për qind. Edhe pse ende informacioni nuk mund të konsiderohet i mjaftueshëm, pjesa më e madhe e të dhënave të disponueshme për aktivitetin ekonomik mbështesin konkluzionin e mësipërm. ZHVILLIMET NË DEGËT E EKONOMISË. Bujqësia mbetet një nga mbështetëset kryesore të rritjes ekonomike. Sipas vlerësimeve më të fundit, të kryera nga Ministria e Bujqësisë dhe Ushqimit, është parashikuar që rritja e prodhimit në degën e bujqësisë të jetë 2.8 për qind. Tabela 5, pasqyron parashikimet e bëra në muajt prill ‘03 dhe korrik ‘03, për të gjitha degët e sektorit të bujqësisë. Tabelë 1: Ecuria e parashikimeve për sektorin e bujqësisë (në milionë lekë).

Parashikimi në prill Parashikim në korrik Degët

Vlera (%) Vlera (%)

Bujqësi 189,895 103.0 189,817 102.8

Agroindustri 37,304 110.0 37304 110.0

Peshkimi 2,470 115.1 2470 115.1

Totali 229,669 104.2 229,591 104.2Burimi: Ministria e Bujqësisë dhe Ushqimit, shtator 2003. Shihet që parashikimi për rritjen e prodhimit në degën e bujqësisë në korrik është reduktuar me 0.2 pikë përqindjeje nga parashikimi i prillit. Shkak për këtë u bënë dëmtimet e bimëve nga temperaturat e ulëta të muajit prill dhe temperaturat e larta të muajit qershor. Përsa i takon prodhimit në degën e agroindustrisë, edhe gjatë tremujorit të dytë të vitit 2003, ai vijoi tendencën rritëse tashmë të vërejtur që në tremujorin e parë të këtij viti. Parashikimin e Bankës së Shqipërisë, se prodhimi në agroindustri do të vijonte me ritme të kënaqshme, për shkak edhe të efektit sezonal në rritje të prodhimit bujqësor vendas, e vërtetojnë shifrat dhe të dhënat e tabelës (2). Në tërësi, prodhimi agroindustrial pësoi një rritje prej 30.3 për qind në krahasim me tremujorin paraardhës, ndërkohë që ai u rrit me rreth 12.7 për qind në gjashtëmujorin e parë të vitit 2003, krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit të kaluar.

6

Tabelë 2: Ritmet e rritjes së prodhimit në agroindustri1 (në % ).

Emërtimi T2-‘02/ T1-‘02 T2-‘03/ T1-‘03 T2-‘03/T2-‘02 6m-I ‘03/6m-I-‘02

Prodhimi agroindustrial 20.0% 30.3% 16.9% 12.7%

Burimi: Ministria e Bujqësisë dhe Ushqimit, shtator 2003. Sektorët e tjerë të ekonomisë, manifestojnë një tendencë në rritje të aktivitetit të tyre, në tremujorin e dytë në krahasim me atë paraardhës. Ky fakt evidentohet nga treguesi i shitjeve sipas tremujorëve dhe nga njëri vit në tjetrin. Kështu, aktiviteti ekonomik në tërësi vlerësohet të ketë patur një rritje reale prej 7.7 për qind në krahasim me të njëjtën periudhë të vitit të kaluar dhe 18.1 për qind kundrejt tremujorit paraardhës. Ndikimin më të madh në këtë rritje e kanë dhënë sektorët e industrisë dhe shërbimeve, ndërkohë që edhe ecuria e sektorëve të transport -telekomunikacionit dhe ndërtimit ka qenë pozitive. Tabelë 3:Ndryshimet e indeksit të shitjeve (në terma realë).

Sektorët T2-2003 / T1-2003 në %

T2-2003 / T2-2002 në %

Industria2 7.9 9.5 Ndërtimi3 34.2 1.1 Tregti, hotele, restorante4 15.8 13.2 Transport-telekomunikacion5 43.9 4.1 Ekonomia gjithsej6 18.1 7.7 Burimi:INSTAT, Indeksi i shitjeve, gusht 2003. Në tremujorin e dytë, të ardhurat nga shitjet në sektorin e industrisë janë rritur realisht me 9.5 për qind në krahasim me të njëjtën periudhë të vitit të kaluar dhe me 7.9 për qind ndaj tremujorit paraardhës. Në këtë rritje, ka ndikuar rritja e shitjeve në kategorinë e industrisë përpunuese me 22.7 për qind, ndërsa shitjet në kategorinë energji elektrike, ujë, gaz kanë pësuar një rënie prej 24.7 për qind kundrejt periudhës paraardhëse, e cila manifeston një ndikim normal të sezonit. Sektori i shërbimeve (tregti, hotele, restorante). Shitjet në terma realë në këtë sektor kanë qenë 13.2 për qind më të larta se në të njëjtën periudhë të vitit të kaluar dhe 15.8 për qind më shumë se shitjet në tremujorin paraardhës. Këto shifra gjejnë mbështetje edhe në të dhënat mbi indeksin e vëllimit të shitjeve në tregtinë me pakicë, i cili në terma realë është rritur me 26 për qind në krahasim me periudhën përkatëse të vitit të kaluar. 1 Mbi të dhënat për produktet kryesore në milionë lekë (me çmimet e vitit 2000). 2 Në mungesë të PBB deflatorit kemi përdorur indeksin e çmimeve konsumit, IÇK. 3 Deflatuar me indeksin e kushtimit në ndërtim. 4 Deflatuar me grupin përkatës të shportës IÇK. 5 Deflatuar me grupin përkatës të shportës IÇK. 6 Deflatuar me treguesin e IÇK.

7

Sektori i ndërtimit. Nga ecuria e indeksit të shitjeve në këtë sektor, vihet re një tendencë pozitive e ritmeve të rritjes në dy tremujorët e fundit, gjë që premton për një rritje të mëtejshme të këtij aktiviteti në vijim të vitit. Grafik 1. Ndryshimi në përqindje i indeksit të shitjeve (në terma realë).

Në krahasim me tremujorin e dytë të vitit të kaluar, shitjet u rritën me 3.9 për qind, ndërsa në terma realë rritja ishte vetëm 1.1 për qind. Kjo diferencë erdhi si shkak i rritjes vjetore të indeksit të kushtimit në ndërtim me 2.77 për qind. Ndikimin më të madh në këtë rritje e kanë dhënë zërat e shpenzimeve direkte dhe të shpenzimeve plotësuese, me përkatësisht 3.17 për qind dhe 10.41 për qind, ndërsa zërat “fitim i parashikuar” dhe “ngritje kantieri” kanë shënuar rënie me 2.91 për qind dhe 2.94 për qind. Grafik 2:Ndryshimi tremujor i indeksit të kushtimit në ndërtim (në përqindje).

Situata në sektorin energjitik paraqitet në përmirësim të dukshëm në krahasim me vitin e kaluar. Burimet energjitike për tremujorët e parë dhe të dytë, rezultuan përkatësisht 45 për qind dhe 6 për qind më të larta se një vit më parë. Prodhimi nga burime të brendshme u rrit ndjeshëm (77 për qind), duke zënë kështu 76.8 për qind të furnizimit gjithsej nga 46.1 për qind që zinte në të njëjtën periudhë të vitit të kaluar. Rënia në masë të madhe e importeve e shoqëruar dhe me humbjet në rrjet, kanë bërë që, konsumi i brendshëm i energjisë të rritet vetëm me 1 për

-2.00%

-1.00%

0.00%

1.00%

2.00%

3.00%

4.00%

5.00%

6.00%

7.00%

8.00%

9.00%

T1-98 T2-98 T3-98 T4-98 T1-99 T2-99 T3-99 T4-99 T1-00 T2-00 T3-00 T4-00 T1-01 T2-01 T3-01 T4-01 T1-02 T2-02 T3-02

-60.0-40.0-20.0

0.020.040.060.080.0

100.0

T2-01 T3-01 T4-01 T1-02 T2-02 T3-02 T4-02 T1-03 T2-03

Industria Ndertimi Ekonomia gjithsej

8

qind kundrejt të njëjtës periudhë të vitit të kaluar. Humbjet7 e larta në rrjet janë reflektuar edhe në rënien vjetore të shitjeve për grupin energji,ujë, gaz me 16 për qind në terma realë për tremujorin e dytë. Tabelë 4:Të dhëna mbi bilancin e energjisë elektrike.

Zërat e bilancit T1-2003 / T1-2002 T2-2003 / T2-2002

Burime gjithsej 45% 6%

- Prodhim 150% 77%

- Import -77% -54%

Konsum i brendshëm 19% 1% Burimi: INSTAT, Bilanci i energjisë elektrike, tremujori i dytë 2003. Sektori i transportit. Tremujori i parë i këtij viti, shfaqi një ecuri negative të këtij sektori, gjë që u reflektua në ritme negative të treguesit të shitjeve dhe të vëllimit të punës së ngarkim-shkarkimit. Gjendja paraqitet mjaft e përmirësuar në tremujorin e dytë, ku indeksi i shitjeve shënoi një rritje reale prej 4.1 për qind, në krahasim me të njëjtën periudhë të vitit të kaluar dhe 43.9 për qind, kundrejt tremujorit paraardhës. Është e vështirë të arrihet në konkluzione të sakta për rritjen në këtë sector, për shkak të luhatshmërisë së lartë të shfaqur në treguesin e shitjeve. Megjithatë, ritmet e rritjes në këtë sektor kanë shfaqur një tendencë pozitive, gjë që na bën optimistë për ecurinë e tij në vazhdim të vitit. Përsa i përket investimeve, ecuria e tyre përgjatë gjashtëmujorit të parë ka qenë mjaft pozitive. Në tremujorin e dytë, janë realizuar dy herë më shumë investime në transport se në periudhën përkatëse të vitit të kaluar. Rritjen më të madhe e kanë shënuar investimet buxhetore, të cilat janë trefishuar, ndërsa investimet e financuara me burime të huaja janë rritur me 45 për qind. Tabelë 5: Ndryshimet vjetore të investimeve (në %).

TREGUESI T2-2003/T2-2002 6M-I 2003/6M-I 2002Investime gjithsej 100 118nga të cilat: Investime buxhetore 358 307Investime me kredi të huaja ose ndihma 45 64Burimi: Ministria e Transportit, korrik 2003. Bie në sy fakti se, pavarësisht rritjes së madhe në investime kundrejt vitit të kaluar, niveli aktual është ende në shifra më të ulëta se ai i vitit 2000. Vërehet, gjithashtu, rikthimi i peshës së investimeve buxhetore në investimet totale në

7 Sipas “Bilanci i energjisë elektrike”, tremujori i dytë 2003, INSTAT, humbjet në rrjet në tremujorin e dytë të vitit 2003 llogariteshin për rreth 37 për qind të furnizimit ose për rreth 40 për qind të prodhimit të brendshëm përgjatë gjithë tremujorit.

9

vlerën e saj historike. Për gjashtëmujorin e parë ajo është 41 për qind, nga 22 për qind që ishte vitin e kaluar. Aktiviteti i ngarkim-shkarkimit është rritur me 20 për qind në krahasim me tremujorin e dytë të vitit të kaluar. Bie në sy rritja vjetore me 262 për qind e vëllimit të punës në hekurudha. Si gjithnjë, portet mbeten pika më e rëndësishme e aktivitetit të ngarkim-shkarkimit, ndonëse pesha e tyre ka rënë në 91 për qind, nga 96 për qind që ishte para një viti. Tabelë 6: Ndryshimet vjetore të vëllimit të punës së ngarkim-shkarkimit (në përqindje). T2-2003/T2-2002 6m-I 2003 / 6m-I 2002 Gjithsej 20 7 Hekurudha 262 197 Porte 12 1 Burimi: Ministria e Transportit, korrik 2003. Tregues të ndryshëm të kërkesës së brendshme, si ai i konsumit të karburanteve, i importit të autoveturave dhe të pajisjeve elektroshtëpiake, kanë pësuar rritje të dukshme në krahasim me një vit më parë. Rritjen më të lartë e ka manifestuar importi i makinerive dhe pajisjeve, me rreth 15 për qind në këtë tremujor krahasuar me të dytin e vitit 2002. Një element i rëndësishëm i kërkesës së brendshme është edhe ai që pasqyron aktivitetin e tregtisë me pakicë, nga i cili rezulton një rritje në tremujorin e dytë të vitit 2003, krahasuar me një vit më parë me rreth 26 për qind8. Vëllimi i tregtisë së jashtme, gjatë gjashtëmujorit të parë të vitit 2003 është rritur ndjeshëm në krahasim me të njëjtën periudhë të vitit të kaluar, me rreth 33.3 për qind (INSTAT, Konjuktura, shtator 2003). Për më tepër, kjo është një rritje e verifikuar si nga krahu i importeve ashtu edhe nga ai i eksporteve. Madje eksportet shqiptare, gjatë tremujorit të dytë të vitit 2003, kanë demonstruar një rritje të pazakontë, ndonëse pesha e tyre mbetet ende e ulët në vëllimin e përgjithshëm të tregtisë së jashtme. Në përfundim, duke përgjithësuar të dhënat e deritanishme të zhvillimeve në sektorin real të ekonomisë, mund të gjykohet se objektivi për rritjen ekonomike është i besueshëm. Ky gjykim mbështetet nga:

- ecuria pozitive në sektorët e industrisë, të agroindustrisë, të transportit dhe të shërbimeve;

- rritja e dukshme e vëllimit të tregtisë së jashtme duke veçuar atë të eksporteve, kryesisht të produkteve bujqësore. Nga ana tjetër, të ardhurat nga jashtë, kryesisht në formën e dërgesave nga emigracioni, gjatë gjysmës së parë të vitit 2003, regjistruan nivelin 336 milionë dollarë

8 INSTAT, Indeksi i tregtisë me pakicë, gusht 2003.

10

amerikanë, që do të thotë rreth 18 për qind më shumë se e njëjta periudhë e vitit të kaluar;

- zbutja e dukshme e problemeve në sektorin energjitik, duke e minimizuar mjaft praninë e një krize energjitike;

- ecuria e treguesve të kërkesës së brendshme. Megjithatë, vëmendja duhet të jetë e përqendruar edhe mbi disa faktorë që mund të lëkundin ritmin e parashikuar të rritjes ekonomike si:

- situata e investimeve publike, të cilat për tetë muajt e parë të vitit 2003 u realizuan vetëm 65 për qind. Nga këto të fundit, shpenzimet e mbuluara me financim të huaj u realizuan në masën 47 për qind. Kjo ecuri e këtij grupi shpenzimesh, nuk mbështet sa duhet rritjen e parashikuar ekonomike për vitin 2003 dhe në vazhdim;

- problemet e njohura me qeverisjen dhe paqartësia në lidhje me zhillimet e ardhshme politike.

2.1.2 SEKTORI FISKAL Në periudhën korrik–gusht 2003, treguesit fiskalë përgjithësisht nuk kanë ecur brenda parashikimeve të bëra. Sipas të dhënave të Ministrisë së Financave, deri në fund të muajit gusht, janë mbledhur 95 për qind e të ardhurave të planifikuara dhe është realizuar vetëm afërsisht 86 për qind e shpenzimeve të programuara. Kjo ka bërë që deficiti buxhetor, në fund të muajit gusht, të jetë rreth 17.2 miliardë nga 31.5 miliardë lekë të parashikuara. Por, siç vihet re edhe nga grafiku, shpenzimet buxhetore rriten ndjeshëm gjatë muajit dhjetor, gjë që na bën të mendojmë për një rritje të pritshme të deficitit në periudhën e fundvitit. Tabelë 7: Treguesit fiskalë (në milionë lekë). Korrik –

Gusht 2003 Ndryshimi në % me të njëjtën periudhë në 2002

Realizimi i planit (%)

Të ardhurat 25.7 5.6 95.1 Shpenzimet 33.8 3.8 86.2 Deficiti 8,1 -1.8 54.9 Burimi: Ministria e Financave.

11

Grafik 3. Treguesit fiskalë, janar ‘98 – gusht ’03 (në miliardë lekë).

Të ardhurat buxhetore. Gjatë muajve korrik – gusht të këtij viti, të ardhurat buxhetore ishin rreth 5.6 për qind më të larta krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit 2002. Niveli i të ardhurave tatimore, në fund të muajit gusht, arriti në rreth 74.6 miliardë lekë ose rreth 14.8 për qind më shumë se e njëjta periudhë e vitit të kaluar. Ndërsa tatimet e mbledhura në sistemin e tatimeve dhe doganave, gjatë muajve korrik–gusht 2003, rezultonin rreth 94 për qind e planit të kësaj periudhe. Grafik 4: Struktura e të ardhurave buxhetore.

Burimi: Ministria e Financave. Afërsisht 70 për qind e të ardhurave buxhetore, deri në muajin gusht, vinin nga tatimet, të cilat u realizuan në masën 95.8 për qind. Vihet re se në periudhën janar-gusht të këtij viti, të ardhurat totale janë rritur me rreth 11 për qind më

(15,000)

(10,000)

(5,000)

-

5,000

10,000

15,000

20,000

25,000

30,000

Deficiti Te ardhurat Shpenzimet

11%6%

66%

17%

Te ardhura tatimoreTe ardhura nga Pushteti Lokal

Te ardh Buxh. Pavarur (kontribute)Te ardhura Jotatimore

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Të Ardhurat ngaTatimet dhe

Doganat

Taksa Doganore

Taksa Nacionale dhe te tjera

Tatimi mbi te ArdhuratPersonaleTatimi mbi Biznesin e vogel

Akcizat

Tatimi mbi Fitimin

Tatimi mbi Vleren e Shtuar

Te ardhura tatimore

12

shumë se në të njëjtën periudhë një vit më parë. Megjithatë, plani vjetor kishte parashikuar që kjo rritje, deri në muajin gusht, të ishte me 17 për qind. Kjo do të thotë se në periudhën shtator-dhjetor duhet të gjenerohen të paktën 1.3 miliardë lekë më shumë të ardhura në muaj sesa kishte parashikuar plani për të realizuar plotësisht objektivin prej 175 miliardë lekësh, në fund të vitit 2003. Mund të thuhet se një nga zërat kryesorë përgjegjës për një realizim jo të kënaqshëm të planit është tatimi mbi vlerën e shtuar, i cili është realizuar me vetëm 91 për qind. Gjithashtu, tatimet mbi të ardhurat personale dhe taksat doganore janë realizuar me 78 dhe 96 për qind respektivisht. Akcizat dhe të ardhurat nga pushteti lokal janë realizuar me 113 dhe 121 për qind respektivisht. Të ardhurat në përgjithësi kanë patur një rritje të konsiderueshme në krahasim me të njëjtën periudhë të një viti më parë edhe pse ishte parashikuar që kjo rritje të ishte akoma më e madhe. Shpenzimet buxhetore. Shpenzimet buxhetore gjatë tetë muajve të parë të vitit ishin 123 miliardë lekë, duke përbërë rreth 86.2 për qind të nivelit të programuar për këtë periudhë. Shpenzimet korente u realizuan në masën 93 për qind dhe shpenzimet kapitale 65 për qind. Nga këto të fundit, shpenzimet e mbuluara me financim të huaj u realizuan në masën 47 për qind. Ecuria e shpenzimeve kapitale nuk mbështet sa duhet rritjen e parashikuar ekonomike për vitin 2003 dhe në vazhdim. Shpenzimet e pagave të punonjësve të personelit, gjithashtu, u realizuan me 90 për qind. Disa nga arsyet për realizimin e ulët të shpenzimeve buxhetore janë: shtyrja e shpenzimeve për shumë projekte buxhetore për muajt e fundit të vitit; rregullat e reja të prokurimeve publike, të cilët kanë ndikuar si në nivelin e shpenzimeve operative ashtu edhe të atyre kapitale; mosrealizimi siç parashikohej i të ardhurave të programuara në buxhet etj.. Grafik 5: Struktura e shpenzimeve buxhetore (majtas) dhe struktura e shpenzimeve korente (djathtas).

86.22%

13.78%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Totali i ShpenzimeveShpenzime Korrente Shpenzime Kapitale

Interesat19%

Shpenzime Operative

Mirembajtje12%

Ndihma Ekonomike

4%

Buxheti lokal (Te ardhurat

e veta)4%

Buxheti lokal (Granti)

4%

Shpenzime per

Sig.Sociale dhe

transferime te tjera

27%

Kontributi per Sigurime

Shoqerore5%

Personeli25%

13

Deficiti fiskal. Deficiti fiskal, për tetë muajt e parë të vitit, është afërsisht 55 për qind i nivelit të planifikuar. Deficiti i ulët i buxhetit gjatë këtij viti dëshmon për një qëndrueshmëri më të mirë të politikave fiskale. Edhe pse të ardhurat nuk u realizuan sipas programit vjetor, shpenzimet kanë qenë akoma më të ulëta gjë që ka çuar në një buxhet më të balancuar seç parashikohej deri në gusht të këtij viti. Grafik 6: Financimi i deficitit buxhetor për vitin 2003.

2.1.3 SEKTORI I JASHTËM9 Gjashtëmujori i parë i vitit 2003 u karakterizua nga një rritje e konsiderueshme e transaksioneve korente. Gjithsesi, ekonomia shqiptare vazhdon të karakterizohet nga deficiti i llogarisë korente, i cili arriti në 201.1 milionë usd në këtë periudhë. Zhvillimet historike tregojnë se deficiti i përbashkët i tregtisë së jashtme dhe i shërbimeve nuk arrin të mbulohet nga suficiti i të ardhurave nga puna dhe nga transfertat korente. Deficiti i bilancit tregtar, i cili arriti në 625.6 milionë dollarë duke u vlerësuar 18.5 për qind më i lartë krahasuar me gjashtëmujorin e parë të vitit 2002, ka përcaktuar deficitin e llogarisë korente. Përkeqësimi i vazhdueshëm i deficitit tregtar është lidhur drejtpërsëdrejti me rritjen e vazhdueshme të importeve, duke qenë se prodhimi i brendshëm nuk arrin ende të mbulojë kërkesën e ekonomisë. Gjithsesi, të hyrat e llogarisë kapitale dhe financiare kanë bërë të mundur që bilanci i pagesave të rezultojë pozitiv, duke u reflektuar në një rritje prej 61.2 milionë dollarë të rezervave valutore të autoritetit monetar.

9 Tabelën analitike të ecurisë së bilancit të pagesave gjatë gjashtëmujorit të parë të vitit 2003 do ta gjeni në aneksin bashkëngjitur me këtë raport.

-2,0004,0006,0008,000

10,00012,00014,00016,00018,00020,000

Jana

r

Shk

urt

Mar

s

Pril

l

Maj

Qer

shor

Kor

rik

Gus

ht

Financimi i Brendshëm Financimi i Huaj

14

• TREGTIA E JASHTME

Transaksionet e regjistruara të mallrave gjatë gjashtëmujorit të parë të vitit 2003, ruajtën tendencën në rritje. Vëllimi i përgjithshëm tregtar llogaritet mbi 1 miliard dollarë dhe përfaqëson rreth 47 për qind të vëllimit të transaksioneve korente. Tregtia në mallra vlerësohet të jetë rritur rreth 11 për qind kundrejt gjashtëmujorit të parë të vitit 2002. Peshën më të madhe në vëllimin tregtar (rreth 79 për qind) e zënë importet, gjë që flet për një ekonomi dhe treg të brendshëm të orientuar nga importi. Importi i mallrave regjistroi 847 milionë usd, me 25 për qind rritje kundrejt gjashtëmujorit të parë të vitit 2002. Eksporti i mallrave u vlerësua në nivelin 222.3 milionë dollarë, duke u rritur me rreth 50 për qind ndaj gjashtëmujorit të parë të vitit paraardhës. Por, niveli i eksporteve nuk i është përgjigjur rritjes në vlerë absolute të importeve, duke sjellë kështu thellimin e deficitit tregtar. Koeficienti i mbulimit të importit nga eksporti, për gjashtëmujorin e parë të vitit 2003, vlerësohet në nivelin 26 për qind. Deficiti tregtar, në vlerë absolute, është rritur në mënyrë të vazhdueshme. Vlera e tij në gjashtëmujorin e parë të vitit arriti shifrën 625.6 milionë dollarë. Ky deficit tregtar është i pranishëm përgjatë gjithë grupmallrave me përjashtim të grupit “veshje të këmbëve”, në të cilin vlera e shtuar në rieksporte bën që ky grupmall të regjistrojë vazhdimisht suficit. Grafik 7: Ecuria e bilancit tregtar.

-1,000-800-600-400-200

0200400

3M-I '02 3M-II '02 6M-I '02 3M- I '03 3M-II '03 6M-I '03

Bilanci tregtar Eksport Import

• SHËRBIMET

Tregtia e shërbimeve, gjatë gjashtëmujorit të parë të vitit 2003, regjistroi një bilanc pozitiv, rreth nivelit 300 milionë dollarë. Zhvillimet e bilancit të pagesave, ndonëse të pambuluara me shifra zyrtare, tregojnë një rritje të numrit të turistëve që kanë vizituar Shqipërinë. Ky është një faktor që kontribuon në vazhdimësi në bilancin pozitiv të shërbimeve.

15

• TË ARDHURAT

Bilanci pozitiv i të ardhurave, në fund të vitit, vlerësohet rreth 72.2 milionë dollarë. Ky suficit i dedikohet të ardhurave nga puna e punëtorëve sezonalë dhe atyre kufitarë, të ardhurave nga investimet në formën e interesave të akumuluar nga investimi i rezervave valutore të sistemit bankar në institucionet financiare jorezidente si dhe atyre të përftuara nga investimet e sistemit tonë bankar në formën e investimeve të portofolit.

• TRANSFERTAT Transfertat korente, gjatë gjashtëmujorit të parë të vitit 2003, regjistruan 350.6 milionë usd. Këto transferta vlerësohen 11 për qind më të larta krahasuar me të njëjtin gjashtëmujor të vitit paraardhës. Kjo rritje erdhi kryesisht si pasojë e rritjes së transfertave hyrëse, kryesisht të të ardhurave nga emigrantët, të cilat kanë regjistruar shifrën 366.5 milionë dollarë. Kjo përbën një rritje prej 15 për qind nga e njëjta periudhë e viti kaluar. Këto transferta kanë financuar rreth 50 për qind të deficitit të mallrave dhe të shërbimeve për gjashtëmujorin e parë. LLOGARIA KAPITALE DHE FINANCIARE

Në gjashtëmujorin e parë të vitit 2003 u regjistrua një fluks neto kapitalesh prej 157.7 milionë usd. Transfertat e kapitalit regjistrojnë rreth 67.5 milionë usd, ndërkohë llogaria financiare paraqitet me një fluks kapitalesh neto prej 90.2 milionë usd.

• DETYRIMET FINANCIARE Rritja e këtyre detyrimeve është realizuar kryesisht nga huamarrja, nga investimet e huaja direkte, nga investimet portofole si dhe nga investime të tjera në formën e depozitave të bankave dhe të institucioneve financiare jorezidente në sistemin tonë bankar. Bilanci pozitiv i llogarisë financiare është realizuar kryesisht prej thithjes së investimeve të huaja direkte dhe prej disbursimeve të kredive nga jashtë. Këto lëvizje çuan në rritje të detyrimeve financiare.

• MJETET FINANCIARE Flukset e investimeve të huaja direkte arritën në nivelin 64 milionë usd gjatë gjashtëmujorit të parë të vitit 2003. Krahasuar me periudhën korresponduese të vitit 2002, kjo tregon një rritje prej rreth 21 për qind të fluksit të investimeve të huaja direkte. Ajo reflekton kryesisht aktivitetin e komanive të huaja për kërkimin dhe nxjerrjen e naftës, si edhe aktivitetin e kompanive të telefonisë celulare në vend. Ndërkohë, disbursimet e kredive të huaja çuan në rritjen e borxhit të jashtëm të Shqipërisë me 59 milionë usd. 2.2 ECURIA E INFLACIONIT. Muaji shtator 2003 shënoi një inflacion vjetor prej 3.86 për qind, duke mbetur brenda intervalit objektiv. Gjithsesi, ndonëse ai vazhdon të luhatet afër kufirit të

16

sipërm të objektivit të Bankës së Shqipërisë, norma mesatare vjetore e inflacionit vazhdoi të shënojë rënie në muajin shtator, duke arritur në vlerën 3.22 për qind, nga 5.35 për qind që ishte në fund të vitit 2002. Tabelë 8: Norma vjetore e inflacionit (në për qind). 1999 2000 2001 2002 2003 Janar 6.0 -1.3 2.2 6.5 0.3 Shkurt 3.5 -1.3 1.5 7.7 1.5 Mars 2.0 -2.1 2.9 7.6 1.9 Prill 0.4 -1.4 3.0 6.6 2.8 Maj -0.1 -0.1 2.5 4.6 4.0 Qershor -0.6 0.1 4.0 3.8 3.8 Korrik 0.1 -1.3 5.6 4.3 4.2 Gusht -0.6 -0.7 4.1 5.5 4.0 Shtator -1.9 0.9 3.5 5.4 3.9 Tetor -1.8 1.8 1.8 6.1 Nëntor -1.2 1.9 2.8 4.1 Dhjetor -1.0 4.2 3.5 2.1 Grafik 8: Inflacioni vjetor (në për qind).

-4%

-2%

0%

2%

4%

6%

8%

10%

12/1999 06/200 12/2000 06/2001 12/2001 06/200 12/2002 06/200

Inflacioni Vjetor Kufiri i poshtëm 2% Kufiri i sipërm 4% M esatarja rrëshqitse (vjetore)

Vlera e inflacionit në muajin shtator ka qenë brenda intervalit të parashikuar. Ndikimin më të madh në inflacionin mujor e ka dhënë grupi “Shërbim arsimor”. Gjatë këtij muaji, ky grup ka shënuar një inflacion vjetor prej 6.2 për qind. Rritja e tarifës së pagesës për mësimin e gjuhës së huaj me 2.3 për qind, e tarifës për arsimin parashkollor me 2.1 për qind dhe e tarifës për arsimin e mesëm me 1.3 për qind, sollën rritjen në 2 për qind të inflacionit mujor të këtij grupi. Rritje vjetore prej 5.3 për qind ka shënuar dhe grupi “Ushqime dhe pije joalkolike”, ndërkohë që vjet, kjo rritje ishte 4.7 për qind. Efekti sezonal u shua me kalimin e muajve të verës. Kjo bëri që vlera mujore e inflacionit në muajin

17

shtator të ishte pozitive, ndërkohë që gjatë muajve paraardhës normat mujore të inflacionit të këtij grupi ishin negative. Rënia e ofertës vendase të mallrave ushqimorë gjatë muajit shtator, shkakton mosplotësim të kërkesës për këta mallra, duke çuar në rritje të çmimeve. Tabelë 9: Norma mujore dhe vjetore e grupit “Ushqim dhe pije alkolike”. Grupi

”Ushqim dhe pije joalkolike” Nëngrupi "Fruta”

Nëngrupi ”Zarzavate”

Mujore Vjetore Mujore Vjetore Mujore Vjetore Shtator ‘03 1.6 5.3 -0.1 22.5 9.4 21.4 Shtator ‘02 1.9 4.7 -4.3 2.6 13.7 7.7 Grafik 9: Ecuria e normës mujore të inflacionit në muajt shtator.

0.000.501.001.502.002.503.00

1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003

shtator inflacioni mesatar

Efekti sezonal i grupit “Ushqime dhe pije joalkolike” ka shpjeguar ecurinë e inflacionit gjatë tremujorit të tretë të këtij viti. Këtë vit, ky faktor dha ndikimin e plotë gjatë muajve maj – qershor. Megjithëse norma mujore e inflacionit në muajin korrik ishte negative, ndikimi i këtij faktori nuk ishte domethënës dhe ishte larg tendencës së shfaqur në vite. Sjellja sezonale në gusht u vërtetua plotësisht. Ndikimi i këtij faktori vlerësohet të ketë rrjedhur si më poshtë: − Rritja e kërkesës së brendshme si pasojë e rritjes së aktivitetit turistik, e bëri të

vështirë plotësimin e saj, sidomos për mallra ushqimorë. Kështu, importet e këtij grupi1 janë rritur në qershor me 24 për qind dhe në korrik me 31 për qind në krahasim me muajt respektivë të vitit të kaluar.

− Rritja e importeve lejon ndikimin e inflacionit në vend nga inflacioni i vendeve partnere në tregti dhe nga efekti i kursit të këmbimit. Partnerët tanë tregtarë kanë pasur një inflacion më të lartë sesa objektivi, duke ndikuar në rritjen e çmimeve të mallrave që importohen. Nga ana tjetër, mbiçmimi në terma vjetorë i lekut ndaj euros dhe dollarit, për këtë periudhë, ka ndihmuar në uljen e presioneve rritëse që do të kishte inflacioni i importuar në vend.

1 Burimi i të dhënave Banka e Shqipërisë, Sektori i Bilancit të Pagesave dhe Vrojtimeve.

18

Tabela 10. Norma vjetore e inflacionit.

Shtetet Shkurt Mars Prill Maj Qershor Korrik Gusht Gjermani 1.2 1.2 1.0 0.6 0.9 0.8 1.1Greqi 4.2 3.9 3.3 3.5 3.6 3.5 3.3Itali 2.6 2.9 3.0 2.9 2.9 2.9 2.7

− Siç e kemi përmendur shpeshherë, vihet re tendenca për të përafruar çmimet e

produkteve vendase me ato të huaja. Zhvillime të tjera të rëndësishme gjatë tremujorit të tretë të këtij viti, të cilat kanë dhënë ndikimin e tyre në sjelljen e normës së inflacionit janë rritja e akcizave në muajin korrik dhe rritja e çmimit të energjisë në muajin maj. Si rezultat i rrijtes së akzicave në muajin korrik, grupi “Pije alkolike dhe duhan” pësoi një rritje të ndjeshme të normës së inflacionit. Kështu, inflacioni vjetor i këtij grupi shënoi shifrën më të lartë në shtator prej 4.7 për qind, ndërkohë që inflacioni mujor më i lartë u arrit në muajin korrik prej 3.2 për qind. Megjithëse rritja e çmimit të energjisë e dha ndikimin e vet në inflacionin mujor të majit, duke rritur inflacionin mujor të grupit “Qira, ujë, lëndë djegëse” në 4 për qind, ndikimi i këtij faktori nuk u zgjat dhe në muajt e tjerë. Normat vjetore dhe mujore të këtij grupi u ulën në muajt qershor – shtator, duke përjashtuar vetëm muajin gusht. Rritja e çmimit të qirasë me 1.2 për qind, gjatë gushtit solli rritjen e inflacionit të këtij grupi. Më poshtë, japim në mënyrë të përmbledhur kontributin e grupeve kryesore në inflacionin vjetor total. Tabelë 11: Kontributi i grupeve kryesore të shportës në inflacionin total vjetor (në përqindje). Janar Shkurt Mars Prill Maj Qershor Korrik Gusht Shtator1.Ushqime dhe pije joalkolike 0.05 0.99 1.11 2.09 2.34 2.23 2.56 2.33 2.212.Qira, ujë, lëndë djegëse dhe energji elektrike -0.15 0.19 0.33 0.32 1.31 1.31 1.33 1.41 1.35

3.Hotele, kafene restorante 0.28 0.20 0.21 0.24 0.26 0.24 0.17 0.15 0.194. Transport 0.13 0.20 0.31 0.25 0.16 0.12 0.10 0.10 0.075. Grupet e tjera -0.04 -0.04 -0.08 -0.07 -0.04 -0.90 0.00 0.01 0.04Totali 0.28 1.54 1.89 2.82 4.03 3.81 4.16 4.00 3.86

19

Grafik 10: Inflacioni vjetor i 4 grupeve kryesore të shportës së IÇK-së (në për qind).

-2

0

2

4

6

8

10

12

01:01 01:07 02:01 02:07 03:01 03:07

Ushqime dhe Pije Joalkolike

-5

0

5

10

15

20

25

01:01 01:07 02:01 02:07 03:01 03:07

Qera, Uje, Lende Djegese dhe Energji

-4

-2

0

2

4

6

8

01:01 01:07 02:01 02:07 03:01 03:07

Transport

0

1

2

3

4

5

6

01:01 01:07 02:01 02:07 03:01 03:07

Hotele, Kafene dhe Restorant

Ritmet e ulëta të rritjes së agregatit M1 kanë kontribuar në zbutjen e presioneve inflacioniste. Ashtu siç pritej, politika lehtësuese e ndjekur nga Banka e Shqipërisë nuk ka sjellë devijime të rëndësishme të inflacionit nga intervali objektiv i përcaktuar. Grafik 11: Ndryshimet vjetore të agregatëve monetarë M1 dhe M3 (në përqindje).

-0.2

-0.1

0.0

0.1

0.2

0.3

01:01 01:07 02:01 02:07 03:01 03:07

D12M1

0.04

0.08

0.12

0.16

0.20

0.24

01:01 01:07 02:01 02:07 03:01 03:07

D12M3

Gjithashtu, rritja e moderuar e shpenzimeve buxhetore dhe e deficitit të qeverisë kanë ndihmuar për të ulur intensitetin e veprimit të faktorëve që ushtrojnë presione inflacioniste.

20

Grafik 12: Ecuria e shpenzimeve buxhetore.

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

35000

janar,

02sh

kurt

mars prill

maj

qersh

orko

rrikgu

sht

shtat

ortet

or

dhjet

or

janar,

03sh

kurt

mars prill

maj

qersh

orko

rrikgu

sht

Si konkluzion, normat mujore dhe vjetore të inflacionit gjatë tremujorit të tretë nuk pësuan luhatje të pazakonta, duke ruajtur veçoritë stinore që karakterizojnë normat e inflacionit në këtë periudhë.

21

3 ECURIA E POLITIKËS DHE E ZHVILLIMEVE MONETARE

3.1 POLITIKA MONETARE E BANKËS SË SHQIPËRISË Banka e Shqipërisë ka vazhduar të ndjekë një politikë monetare lehtësuese edhe gjatë tremujorit të tretë. Kjo politikë është kushtëzuar nga zhvillimet në ekonominë reale dhe në sektorin monetar. Ecuria e inflacionit ka qenë brenda objektivit të Bankës së Shqipërisë gjatë gjysmës së parë të vitit. Me përjashtim të muajit korrik, inflacioni ka vijuar të mbetet brenda intervalit 2 - 4 për qind edhe gjatë tremujorit të tretë. Gjithashtu, parashikimet për inflacionin kanë qenë brenda këtij objektivi. Stabiliteti i treguesve monetarë u ruajt edhe gjatë tremujorit të tretë. Normat reale të interesit vijuan të mbeten në nivele relativisht të larta (grafiku 15) ndërsa raporti i parasë jashtë bankave ndaj M3 u stabilizua në nivelin 28 për qind. Gjithashtu, leku ka patur përgjithësisht tendenca mbiçmuese gjatë vitit 2003. Duke marrë në konsideratë këta faktorë, Banka e Shqipërisë uli me 0.5 pikë përqindjeje normën bazë të interesit në fillim të muajit korrik. Kjo ulje e çoi në 1.0 pikë përqindjeje uljen totale të normës bazë të interesit gjatë vitit 2003. Lëvizja e Bankës së Shqipërisë u pasqyrua shumë shpejt në tregjet financiare. Tregu ndërbankar dhe tregu i bonove të thesarit reaguan menjëherë, duke reflektuar thuajse tërësisht uljen e bërë nga Banka e Shqipërisë. Ulja e normës së interesit u ndje edhe në tregun e depozitave në lekë. Megjithatë, ulja e normës së interesit të depozitave në lekë ishte më e vogël se ulja e interesit bazë, duke qenë se bankat i kishin paraprirë disi lëvizjes së Bankës së Shqipërisë. Gjithashtu, në përputhje me politikën monetare lehtësuese, Banka e Shqipërisë ka qenë e pranishme në tregun valutor, në kahun e blerjes së valutës. Tremujori i tretë ka njohur një mbiçmim të lekut si pasojë e ofertës së lartë të valutës së huaj gjatë zhvillimit të sezonit turistik. Blerja e valutës, nga ana e Bankës së Shqipërisë, ka penguar mbiçmimin e lekut duke rritur dhe likuiditetin në treg gjatë kësaj periudhe. Në krahasim me tre muaj më parë leku është nënçmuar mesatarisht me rreth 1.4 për qind ndaj dollarit dhe është mbiçmuar me rreth 2.5 për qind ndaj euros. Megjithatë, në terma vjetorë, leku paraqitet i mbiçmuar ndaj këtyre dy monedhave kryesore.

22

Grafik 13: Ecuria në muaj e kursit të këmbimit të lekut.

100.00110.00120.00130.00140.00150.00

Janar 02

Shkurt

Mars

Prill

Maj

Qershor

Korrik

Gusht

Shtator

Tetor

Nentor

Dhjetor"02

Janar'03

Shkurt

Mars

Prill

Maj

Qershor

Korrik

Gusht

Shtator

Lekë/USD Lekë/ EURO

Kthimi i shpejtë i parasë jashtë bankave në sistemin bankar ka ndikuar në krijimin e rezervave të tepërta të bankave tregtare. Për më tepër, aktiviteti i Bankës së Shqipërisë në tregun valutor vlerësohet të ketë shtuar ofertën e parasë me rreth 1.8 miliardë lekë, duke ushtruar presion për uljen e mëtejshme të normave të interesit. Në këto kushte, Banka e Shqipërise ka sterilizuar efektet e aktivitetit valutor të saj, duke tërhequr rreth 0.6 miliardë lekë likuiditet me anë të shitjes me të drejta të plota të bonove të thesarit. Me gjithë rënien e normave të interesit, treguesit monetarë vazhduan të lëvizin brenda parashikimeve të programit monetar. Rritja e ofertës monetare, ecuria e kreditimit të ekonomisë, struktura kohore e mjeteve monetare në ekonomi dhe financimi i brendshëm i deficitit kanë patur një ecuri të kënaqshme. Gjatë muajve korrik dhe gusht është vënë re një rritje e shpejtë e ofertës së parasë, e mbështetur kryesisht nga rritja e depozitave në valutë si pasojë e hyrjeve të mëdha valutore në periudhën e pushimeve. Gjatë kësaj periudhe, kërkesa e ekonomisë dhe qeverisë për mjete monetare në lekë ka ecur përgjithësisht sipas tendencës historike. Ecuri të kënaqshme kanë treguar dhe objektivat sasiorë të Bankës së Shqipërisë, të cilët janë respektuar përgjatë gjithë tremujorit të tretë. Tabelë 12. Realizimi i objektivave sasiorë të Bankës së Shqipërisë.

Dhjetor '02 Mars '03 Qershor '03 Shtator '03* Realizimi i objektivit të RNN (milionë dollarë) Objektivi 558.6 560.6 582.2 572.6Aktuale 562.2 596.2 607.3 625.7Diferenca 3.6 35.6 25.2 53.1Realizimi i objektivit të MBN (miliardë lekë) Objektivi 95.1 97.1 98.1 97.1Aktuale 87.1 76.5 68.8 71.8Diferenca -8.0 -20.7 -29.4 -25.3Realizimi i objektivit të kredisë së brendshme për qeverinë (miliardë lekë) Objektivi 258.7 264.6 267.7 272.4Aktuale 259.6 263.1 263.1 -Diferenca 0.9 -1.4 -4.6 -**Të dhënat për muajin shtator janë operative.

23

3.2 ECURIA E AGREGATËVE MONETARË Zhvillimet monetare gjatë tremujorit të tretë janë karakterizuar nga ndjekja e tendencave historike. Depozitat në valutë kanë patur rritje të theksuar, megjithë presionet mbiçmuese të kursit të këmbimit të lekut, ndërsa paraja jashtë bankave shënon rritje lehtë të nivelit të saj. Tremujori i tretë ka shënuar rritje të konsiderueshme në nivelet e agregatëve monetarë. Oferta monetare është karakterizuar nga norma më të larta të rritjes vjetore gjatë vitit 2003. Në muajin gusht, norma e rritjes vjetore të treguesit M3 arriti 9.1 për qind, duke shënuar vlerën më të lartë për gjithë vitin. Grafik 14: Ecuria e normave vjetore të agregatëve monetarë.

Norma e rritjes vjetore të depozitave në valutë arriti në 12.8 për qind në muajin gusht. Megjithatë, ajo mbetet më e ulët se norma e rritjes vjetore të depozitave në lekë. Ndërkohë, kthimi i parasë në sistem gjatë vitit 2003 ka bërë që paraja jashtë bankave të ketë norma negative të ndryshimit vjetor. Depozitat në valutë, në përgjithësi, paraqesin një tendencë rritëse gjatë kësaj periudhe për shkak të sezonit turistik. Rritja prej 9.9 miliardë lekësh e depozitave në valutë, gjatë periudhës korrik-gusht, është më e lartë sesa mesatarja e viteve të kaluara10, ndërkohë që në mungesë të efektit të kursit të këmbimit, rritja e tyre do të ishte 7.4 miliardë lekë. Depozitat në lekë janë rritur më ngadalë sesa gjatë tremujorit të dytë. Raporti i tyre ndaj M2 zbriti nga 64.4 për qind në muajin qershor në 63.9 për qind në fund të muajit gusht. Në rritjen e ngadaltë të depozitave në lekë kanë ndikuar: kërkesa e ulët e qeverisë dhe ekonomisë për mjete monetare në lekë, kthimi i raportit të parasë jashtë bankave ndaj M3 afër nivelit historik dhe rënia e normës reale të interesit gjatë periudhës korrik-gusht, si pasojë e uljes së normës bazë të

10 Depozitat në valutë janë rritur mesatarisht me 4.9 miliardë lekë në periudhën korrik-gusht, gjatë viteve ’99 - ’02.

-12.0%

-2.0%

8.0%

18.0%

28.0%

38.0%

48.0%

Jan-00

Mar-00

Maj-00

Korrik-00

Shtator-00

Nëntor-00

Janar-01

Mars-01

Maj-01

Korrik-01

Shtator-01

Nëntor-01

Janar-02

Mars-02

Maj-02

Korrik-02

Shtator-02

Nëntor-02

Janar-03

Mars-03

Maj-03

Korrik-03

M 3 Paraja jashtë bankave - Depozita në lekë - D epozita në valutë

24

interesit nga Banka e Shqipërisë dhe e rritjes paksa të inflacionit në këtë periudhë. Grafik 15: Interesi i depozitave dhe interesi real.

- 4 .0 0- 2 .0 00 .0 02 .0 04 .0 06 .0 08 .0 0

1 0 .0 01 2 .0 0

Jan-00

Mar-00

Maj-00

Korr-00

Shta-00

Nën-00

Jan-01

Mar-01

Maj-01

Korr-01

Shta-01

Nën-01

Jan-02

Mar-02

Maj-02

Korr-02

Shta-02

Nën-02

Jan-03

Mar-03

Maj-03

Korrik-03

I n t . d e p o z i ta v e In f la c io n i I n te r e s i r e a l

Ngadalësimi i rritjes së depozitave në lekë dhe rritja e huamarrjes së qeverisë gjatë tremujorit të tretë kanë ndikuar në uljen e nivelit të likuiditetit të tepërt të sistemit. Në fund të muajit shtator, likuiditeti i tepërt i sistemit bankar ka rënë në rreth 4.1 miliardë lekë nga 7.2 miliardë lekë në fund të muajit qershor. Tabelë 13. Ecuria e treguesve monetarë në muajin gusht (në miliardë lekë).

Ndryshimi mujor Ndryshimi vjetor Gusht 2003 Absolut Përqindje Absolut Përqindje

Para jashtë bankave 122.1 1.2 1.0 -9.8 -7.5 Depozita totale 319.1 7.4 2.4 46.6 17.1 - Depozita në lekë 216.3 0.2 0.1 34.9 19.3 - Depozita në valutë 102.7 7.2 7.6 11.7 12.8

Depozita pa afat 59.3 3.6 6.4 0.5 0.9 - në lekë 19.5 0.1 0.3 -3.5 -15.1 -- në valutë 39.8 3.5 9.7 4.0 11.2 Depozita me afat 259.7 3.8 1.5 46.1 21.6

-5 .0

0 .0

5 .0

10 .0

15 .0

20 .0

25 .0

Jan-00 M a j-00 S hta -00 Jan-01 M a j-01 S hta -01 Jan-02 M a j-02 S hta -02 Jan-03 M a j-03

N orm a rea le e in te res it N orm a e rritjes v je to re të dep . në lekë

25

- në lekë 196.9 0.1 0.0 38.4 24.2 - në valutë 62.9 3.7 6.3 7.6 13.8

M1 141.6 1.3 0.9 -13.3 -8.6 M2 338.4 1.4 0.4 25.1 8.0 M3 441.2 8.6 2.0 36.8 9.1 Baza monetare 156.4 1.7 1.1 -5.5 -3.4 Ndërkohë, niveli i parasë jashtë bankave ka shënuar rritje në muajt korrik dhe gusht, duke ndjekur ecurinë historike. Rritja e shpenzimeve konsumatore gjatë muajit gusht ndikon në rritjen e nivelit të parasë fizike që qarkullon në ekonomi. Sipas të dhënave operative, niveli i parasë jashtë bankave ka patur rënie të lehtë gjatë muajit shtator. 3.3 KËRKESA E EKONOMISË PËR PARA

3.3.1 MJETET VALUTORE NETO TË SISTEMIT BANKAR. Mjetet valutore neto të sistemit bankar kanë njohur rritje gjatë dy muajve të parë të tremujorit të tretë të vitit 2003. Këto mjete janë rritur me 37 milionë dollarë gjatë periudhës korrik-gusht. Rritja e mjeteve valutore neto, të shprehura në lekë, llogaritet 11.7 miliardë lekë ku vetëm 4.6 miliardë lekë janë rritje reale e tyre, pasi 7 miliardë lekë janë rritje si rezultat i efektit të kursit të këmbimit. Gjatë periudhës qershor–gusht leku është nënçmuar me rreth 4.6 për qind ndaj dollarit. Gjatë këtij tremujori vihet re një rritje e kontributit të mjeteve valutore neto në rritjen vjetore të ofertës monetare. Ndryshe nga tremujori i mëparshëm, këtë tremujor mjetet valutore neto kanë kontribuar pozitivisht në rritjen e ofertës monetare. Në muajin gusht ky kontribut llogaritet rreth 1.2 për qind. Grafik 16. Kontributi i rritjes së mjeteve valutore neto në rritjen e ofertës monetare (në terma vjetorë).

-40.00%

-20.00%

0.00%

20.00%

40.00%

60.00%

80.00%

100.00%

120.00%

Qershor'01

Korrik

Gusht

Shtator

Tetor

Nëntor

Dhjetor'01

Janar

Shkurt

Mars

Prill

Maj

Qershor

Korrik

Gusht

Shtator

Tetor

Nëntor

Dhjetor'02

Janar

Shkurt

Mars

Prill

Maj

Qershor

Korrik

Rritja e mjeteve valutore të sistemit bankar i dedikohet rritjes me rreth 41 milionë dollarë të mjeteve valutore të bankave të nivelit të dytë, si pasojë e rritjes së

26

depozitave në valutë. Ndërkohë, rezervat valutore neto të Bankës së Shqipërisë janë ulur me 4 milionë dollarë si pasojë e nënçmimit të euros ndaj dollarit11, gjë që ka ulur vlerën e investimeve në euro të shprehura në dollarë.

3.3.2 KËRKESA E QEVERISË PËR MJETE MONETARE. Deficiti buxhetor, në fund të muajit gusht, arriti rreth 12.1 miliardë lekë duke qenë pothuaj në të njëjtin nivel si vitin e kaluar. Nga ana tjetër, deficiti buxhetor paraqitet më i ulët se sa vlera e parashikuar, si pasojë e mosrealizimit të planit të shpenzimeve buxhetore. Deficiti buxhetor, gjatë tetë muajve të parë të vitit, është financuar kryesisht nga sistemi bankar. Ky financim ishte rreth 11.7 miliardë lekë në fund të muajit gusht, duke qenë 5 për qind më i ulët krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit të kaluar. Nga të dhënat operative për muajin shtator vihet re se financimi i brendshëm ka arritur në 16.6 miliardë lekë, duke qenë pothuasje në të njëjtin nivel me të njëjtën periudhë të vititi të kaluar. Gjatë muajit shtator portofoli i Bankës së Shqipërisë ka shënuar rënie të mëtejshme, si rezultat i shitjes me të drejta të plota të zhvilluar gjatë këtij muaji. Grafik 17: Ecuria kumulative e financimit të deficitit buxhetor gjatë vitit (në miliardë lekë).

-6.0-3.00.03.06.09.0

12.015.018.021.024.027.030.0

Qer-02

Korr-02

Gush-02

Shta-02

Tet-02

Nën-02

Dhje-02

Jan-03

Shku-03

Mar-03

Apr-03

May-03

Qer-03

korrik-03

gusht-03

shtator*

- B.o.A - B. Tregtare - Individë - Institucione

Financimi i deficitit buxhetor nëpërmjet huamarrjes së brendshme ka qenë në rritje gjatë tremujorit të tretë. Ai është mbuluar pothuajse plotësisht nga sistemi bankar. Gjatë tremujorit të tretë të vitit 2003, financimi i brendshëm është rritur me rreth 6.1 miliardë lekë, duke shënuar rritje krahasuar me tremujorin paraardhës, gjatë të cilit ajo ishte 4.3 miliardë lekë.

11 Krahasuar me muajin qershor, euro ka humbur rreth 5 për qind të vlerës së saj në këmbimin ndaj dollarit.

27

3.3.3 KREDITIMI I EKONOMISË NGA SISTEMI BANKAR. Kreditimi i ekonomisë nga sistemi bankar ka shënuar rritje të vazhdueshme gjatë vitit 2003. Tregu i huadhënies është karakterizuar nga një përmirësim i treguesit të kredive të reja, duke u shoqëruar edhe me përfshirje të pothuajse të gjitha bankave. Tabelë 14. Ecuria e disa treguesve kryesorë12.

2000 2001 2002 T-1 2003

T-2 2003

Korrik Gusht

Oferta e parasë (në miliardë lekë) 328.1 393.6 416.7 420.6 426.

7 432.5 441.2

Kredi e brendshme (në % ndaj M3) 75.5 67.5 70.8 71.2 71.4 71.6 70.7

- Kredi për qeverinë (në % ndaj M3) 68.4 60.4 61.5 61.6 61.0 60.8 60.0

- Kredi për ekonominë (në % ndaj M3) 7.1 7.1 9.3 9.6 10.4 10.8 10.7

Kredi për ekonominë (në % ndaj PBB) 13 4.8 4.7 5.9 5.6 6.0 6.3 6.6

Kredi për ekonominë (në % ndaj totalit aktiveve) 8.6 8.9 11.5 11.6 12.5 13 12.8

Raporti kredi/depozita (në %) 10.1 10.2 13.5 13.5 14.5 15 15

Gjatë periudhës janar-gusht niveli i akordimit të kredive të reja ka arritur në 54.6 miliardë lekë, duke qenë 1.4 herë më i lartë se e njëjta periudhë e vitit të kaluar. Gjatë periudhës korrik-gusht 2003 është lëvruar rreth 23 për qind e kredisë së akorduar gjatë vitit 2003. Teprica e kredisë në fund të muajit gusht 2003 arriti në 47.1 miliardë lekë. Ecuria e strukturës së tepricës së kredisë sipas afateve dhe valutave paraqitet në tabelën e mëposhtme. Tabelë 15. Struktura e tepricës së kredisë (në përqindje).

Viti 2002 Viti 2003

T-1' T-2 Korrik Gusht T-1 T2 Korrik GushtKredi afatshkurtër 59.5 57.0 56 55 53.2 53.4 52.2 51.6Kredi afatmesme 27.5 29.5 30 30 30.4 30.7 31.6 29.7Kredi afatgjatë 13.0 13.5 14 15 16.4 15.9 17.2 18.7

Sektori shtetëror 2.1 0.4 0.4 0.4 0.2 0.0 0.0 0.0Sektori privat 97.9 99.6 99.6 99.6 99.8 100.0 100.0 100.0

12 Këta tregues janë llogaritur duke zbritur nga teprica e kredisë pjesën e transferuar pranë ATK-së. 13 Ky raport është ndërtuar ndaj PBB në nivel vjetor për vitin 2003.

28

Lekë 16.1 17.2 18 19 21.5 21.2 20.4 18.6Valutë 83.9 82.8 82 81 78.5 78.8 79.6 81.4Teprica e kredisë (në mld lekë) 29.5 33.3 33.6 35.2 40.4 44.5 46.7 47.1

Tabelë 16. Kredia e re (në miliardë lekë).

Viti 2003 Treguesit Viti 2001 Viti 2002 T-1 T-2 Korrik Gusht Kredi afatshkurtër 27.6 44.8 11.6 17.5 5.3 3.5Kredi afatmesme 10.4 13.0 4.3 5.6 1.2 1.4Kredi afatgjatë 2.6 4.8 1.5 1.5 0.7 0.5 Sektori shtetëror 0.5 0.05 0.05 0.0 0.0 0.0Sektori privat 40.1 62.59 17.4 24.6 7.2 5.4 Lekë 10.0 20.9 7.1 8.0 2.4 1.7Valutë 30.6 41.7 10.4 16.6 4.7 3.7 Kredi e re (në mld lekë) 40.6 62.6 17.5 24.6 7.2 5.4 Gjatë muajve korrik-gusht të vitit 2003, teprica e kredisë si sistem bankar në krahasim me tremujorin e dytë të vitit 2003 është rritur me 2,6 miliardë lekë. Korriku 2003 i vitit vlerësohet si muaji me nivelin më të lartë të kreditimit, 2.2 miliardë lekë, duke e tejkaluar në masën 120 për qind nivelin mujor mesatar të kreditimit, të parashikuar në programin monetar për vitin 2003. Për vitin 2003, kredia për ekonominë në programin monetar është parashikuar të rritet me 12.9 miliardë lekë. Deri në fund të muajit gusht të vitit 2003, është realizuar 65 për qind e rritjes vjetore të tepricës së kredisë të parashikuar në programin monetar. Kontributin më të lartë në këtë rritje e ka rritja e tepricës së kredisë në valutë, e cilia ka kontribuar në 94 për qind të rritjes së tepricës së kredisë. Rritja e shpejtë e kredive në valutë vjen si pasojë e diferencës së interesave të kredive në valutë dhe në lekë, duke i bërë kreditë në valutë më tërheqëse. Nga të dhënat e raportuara për bizneset që janë kredituar nëpërmjet sistemit bankar, 34 për qind e tepricës së kredisë si sistem bankar shkon për financimin e aktivitetit tregtar, 17 për qind për industrinë përpunuese dhe 12 për qind për financimin e blerjeve të pasurive të patundshme. Me interes po shihet dhe rritja e financimit me kredi bankare, edhe pse në nivele jo të konsiderueshme, për sektorë të tillë si bujqësia, peshkimi, transporti, shërbimet etj..

29

3.4 TREGJET FINANCIARE DHE ECURIA E NORMAVE TË

INTERESIT

3.4.1 TREGJET FINANCIARE Sistemi bankar ka vijuar të mbetet me teprica likuiditeti gjatë tremujorit të tretë të këtij viti, ndonëse tendenca e tyre ka ardhur në rënie. Grafik 18. Likuiditeti mesatar ditor i bankave tregtare pranë Bankës së Shqipërisë (në milionë lekë).

Në tendencën rënëse të likuiditeteve në sistem, ka ndikuar rritja e huamarrjes së qeverisë në tregun primar dhe ngadalësimi i ritmit të rritjes së depozitave në lekë, si pasojë e rritjes së shpenzimeve konsumatore gjatë sezonit të pushimeve. Për tërheqjen e likuiditetit të tepërt të sistemit, Banka e Shqipërisë ka vazhduar të përdorë marrëveshjet e anasjellta të riblerjes dhe ankandet e shitjes me të drejta të plota. Tendenca rënëse e likuiditetit në sistem solli uljen e pjesëmarrjes së bankave në ankandet e repove tremujore, madje mospjesëmarrjen e tyre edhe në ankandet e repove njëmujore. Grafik 19. Përdorimi i repove për tërheqjen e likuiditetit të tepërt të sistemit bankar gjatë tremujorit III 2003 (në milionë lekë).

010002000300040005000600070008000

01.07

.03

04.07

.03

09.07

.03

14.07

.03

17.07

.03

22.07

.03

25.07

.03

30.07

.03

04.08

.03

07.08

.03

12.08

.03

15.08

.03

20.08

.03

25.08

.03

28.08

.03

02.09

.03

05.09

.03

10.09

.03

15.09

.03

18.09

.03

23.09

.03

26.09

.03

REPO një javore REPO nje mujore REPO tre mujore

0100020003000400050006000700080009000

Tremujori I Tremujori II Tremujori III Tremujori IV

likuiditeti 2002 llikuiditeti 2003

30

Tabelë 17 . Shuma e shitjeve me të drejta të plota (në milionë lekë). 05.06.03 12.06.03 31.07.03 25.09.03 Shuma 1 500 2 000 470 100 Në tremujorin e tretë, vëllimi i huamarrjes në treg ndërbankar, rezultoi më i ulët se sa në tremujorin e dytë. Kjo huamarrje ka qenë kryesisht për afate njëditore. Grafik 20. Vëllimi kumulativ i huamarrjes në treg ndërbankar (sipas tremujorëve).

Lehtësitë e përhershme të ofruara nga Banka e Shqipërisë. Duke qenë se sistemi ka patur vazhdimisht tepricë likuiditeti, lehtësia e përdorur ka qenë ajo e depozitës njëditore, e cila gjatë tremujorit të tretë ka qenë mesatarisht në nivelin 720 milionë lekë. Bankat kanë përdorur, gjithashtu, edhe rezervën e detyrueshme, madje përdorimi i saj ka patur tendencë rritëse në tremujorin e tretë.

3.4.2 ECURIA E NORMAVE TË INTERESIT Banka e Shqipërisë, vazhdoi të ndjekë një politikë monetare lehtësuese gjatë tremujorit të tretë të vitit 2003, duke ulur normën bazë të interesit me 0.5 pikë për qindjeje. Reagimi i bankave në këto kushte është reflektuar në të gjitha tregjet. Reagimi më i madh ka qenë në tregun e depozitave në lekë.

0

10000

20000

30000

40000

50000

60000

70000

80000

Tremujori I Tremujori II Tremujori III Tremujori IVVëllimi i huamarrjes në treg ndërbankar 2002Vëllimi i huamarrjes në treg ndërbankar 2003

31

Grafik 21: Reagimi i tregjeve ndaj ndryshimit të normës bazë të interesit nga Banka e Shqipërisë.

-1.80%

-1.30%

-0.80%

-0.30%

0.20%

0.70%dh

jeto

r-02

jana

r 03

shku

rt03

mar

s 03

prill

-03

maj

03

qers

h 03

korr

ik 0

3

gush

t 03

shta

tor-

03

teto

r-03

tregu i depozitave në lekë tregu primar tregu ndërbankar

Vërehen ndryshime edhe në tregun e kredive pas uljes së normës bazë të interesit. Megjithatë, ndryshimi i strukturës së huadhënies sipas bankave nga njëri muaj në tjetrin, shkakton luhatje në nivelin e normave të interesit të kredive në lekë dhe vështirëson analizën e këtij treguesi. Yield-i i bonove të thesarit, vijoi tendencën rënëse, por me ritme më të ulëta se në tremujorin e mëparshëm. Yield-i i bonove të thesarit në tremujorin e tretë ka rezultuar në nivele më të ulëta se në të njëjtën periudhë të vitit të kaluar. Grafik 22. Ecuria e yield-it të bonove të thesarit.

6.00%

7.00%

8.00%

9.00%

10.00%

11.00%

12.00%

13.00%

14.00%

03.0

1.02

31.0

1.02

28.0

2.02

28.0

3.02

25.0

4.02

23.0

5.02

20.0

6.02

18.0

7.02

15.0

8.02

12.0

9.02

10.1

0.02

07.1

1.02

06.1

2.02

30.1

2.03

30.0

1.03

27.0

2.03

25.0

3.03

22.0

4.03

20.0

5.03

12.0

6.03

10.0

7.03

07.0

8.03

04.0

9.03

30.0

9.03

yieldi i b.th. 3 M yieldi i b.th. 6 M yieldi i b.th. 12 M

Ulja e mëparshme e normave të interesit në tregun e depozitave në valutë, ka vijuar dhe në tremujorin e tretë, ndonëse me ritme më të ulëta. Kjo është në vijim të uljes së normës bazë të interesit nga Banka Qendrore Evropiane dhe nga

32

Fed-i në muajin qershor dhe të rritjes së ofertës së valutës14, kryesisht nga emigracioni dhe nga turizmi. Këto zhvillime kanë rezultuar në ngushtimin e diferencës së normave të interesit të bonove të thesarit me depozitat në lekë nga njëra anë dhe të depozitave në lekë me depozitat në valutë, nga ana tjetër. Këta dy tregues janë afër minimumeve të tyre dyvjeçare. Grafik 23. Spredi i normave të interesit.

14 Në muajin gusht, ka patur rritje të ndjeshme të depozitave në valutë.

0%1%2%3%4%5%6%7%8%9%

gush

t-02

shat

or-0

2

teto

r-02

nent

or-0

2

dhje

tor-

02

jana

r-03

shku

rt-03

mar

s-03

prill

-03

maj

-03

qers

hor-

03

korri

k-03

gush

t-03

yield-i i b.th- int e depoz. me afat në lekë int. e kredive në lekë - int e depoz. me afat në lekë