VLAARDINGEN - Reuvensdagen

Twitter mee over de Reuvensdagen via:

Twitter @reuvensdagen en hashtag

#reuvens2018

Like ons op Facebook/reuvensdagen

De Reuvensdagen 2018 worden mede mogelijk gemaakt dankzij fi nanciële bijdragen van:

Gemeente VlaardingenProvincie Zuid-HollandRijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

VLAARDINGEN

15, 16 en 17 november

1


Twitter @reuvensdagen en hashtag #reuvens2018


VLAARDINGEN

Foto: Shutterstock

2

Inhoud

Welkom op de Reuvensdagen! 5

Welkom in Vlaardingen 7

Welkom in Zuid-Holland 9

Programmacommissie 10

Reuvenslezing 13

Sessie-overzicht donderdag 14-27

Programma-overzicht 30-31

Plattegrond en informatiemarkt 32-33

Locaties 35

Sessie-overzicht vrijdag 36-41

W.A. van Es-prijs 2018 43

Sessie-overzicht vrijdag, vervolg 45-49

Excursies 50-51

3

We zijn in Vlaardingen om iets te vieren: 1000 jaar Slag bij Vlaardingen. In het jaar 1018 stuurt de Duitse keizer Hendrik II een grote vloot naar het uiterste westen van zijn rijk. Bij de nederzetting Flardinga komt het tot een veldslag met de opstandige graaf Dirk III en zijn mannen, die zij aan zij vechten met de Vlaardingse boeren. Dirk III wint de strijd en de Slag bij Vlaardingen luidt een bloeiperiode in van het graafschap, dat rond 1100 Holland gaat heten. En omdat archeologen wel van een feestje houden, is het logisch dat de Reuvensdagen dit jaar hier zijn. We zijn overigens niet alleen de gast van Vlaardingen, maar ook van de provincie Zuid-Holland. Bij deze wil ik de gemeente Vlaardingen, de provincie Zuid-Holland en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed danken voor hun financiële bijdragen.

De Reuvensspreker van dit jaar, Mark Knight, werd in 2017 archeoloog van het jaar bij de Current Archaeology Awards. Hij leidde het onder-zoek op de iconische Must Farm-site en gaat de eerste resultaten met ons delen. De hier opgegraven, uitzonderlijk goed bewaard gebleven bronstijdwoningen bieden een buitengewoon inzicht in het dagelijks leven 3000 jaar geleden. Ook de rest van het programma, met nog meer wetland-archeologie, is dankzij de programmacommissie weer van hoog niveau.

De Stichting Reuvens heeft sinds vorig jaar een andere opzet. Naast een scheiding tussen de organisatie van de Reuvensdagen en het Groot Reuvensoverleg heeft de stichting het Reuvensfonds opgericht. Hiermee steunen we initiatieven die een meerwaarde hebben voor de archeologische gemeenschap en voor de betrokkenheid van het publiek bij de archeologie. Jaarlijks wordt hiervoor minimaal €4.000 beschikbaar gesteld, verdeeld over twee tranches.

Ik wens jullie twee inspirerende Reuvensdagen en een swingende Reuvensnacht.

Nathalie Vossen, bestuur Stichting Reuvens

Welkom op de Reuvensdagen!

5

Welkom in VlaardingenGraag heet ik u van harte welkom in historisch Vlaardingen!

Duizend jaar geleden, op 29 juli 1018, mochten we ook een grote groep mensen welkom heten. Met hen liep het alleen niet zo goed af. Ze hadden dan ook niet zulke goede bedoelingen met Vlaardingen. Wij Vlaardingers hebben ze toen met de Slag bij Vlaardingen in de pan gehakt en naar huis gestuurd. Daarmee is graaf Dirk III, die dit allemaal aanstuurde, als grondlegger van Hollands zelfstandigheid de geschiedenisboeken in gegaan. En dat vieren we dit jaar dan ook groots. De Reuvensdagen passen daar natuurlijk heel mooi in.

Gelukkig komt u met heel andere andere bedoelingen naar Vlaardin-gen. Dus wees gerust; we zullen u hier gastvrij ontvangen. U komt hier om te netwerken, te informeren, verhalen te vertellen en wellicht ook om geïnspireerd te worden door de vele mooie verhalen die u hoort. Het verleden als inspiratiebron voor het heden is heel belangrijk. Daarmee krijgt het verleden vandaag betekenis. Een mooi bewijs daarvoor heb ik dit jaar in Vlaardingen mogen zien. Vele Vlaardingers hebben meegedaan aan de festiviteiten die in Vlaardingen zijn georganiseerd. Zij hebben zich in brede zin laten inspireren door de Slag bij Vlaardingen. Het verleden leeft!

U bent met archeologen onder elkaar. U stort zich vooral op de inhoud en voert diepgaande discussies met elkaar. Daarmee creëert u weer nieuwe verhalen die ons kunnen enthousiasmeren. Ik wens u inspirerende Reuvensdagen toe!

Annemiek Jetten, burgemeester van Vlaardingen

7

De provincie Zuid-Holland is verheugd dat de Reuvensdagen in 2018 weer, net als vorig jaar, in Zuid-Holland gehouden worden. Het geeft aan dat de archeologie leeft in onze provincie, en dat we hier rijk zijn aan archeologische vindplaatsen. Die vindplaatsen omvatten de periode vanaf de oude steentijd tot aan de Tweede Wereldoorlog, en vertellen aan iedereen die zich daarvoor interesseert veel over onze historie. Als provincie willen wij het archeologisch erfgoed beschermen, willen we de kennis uit archeologisch onderzoek delen en maken we de archeologie ook zichtbaar en beleefbaar voor een breed publiek.

Dat doen we door middel van verschillende programma’s en een op maat gesneden subsidie-regeling: Archeologie en Publieksbereik. Dankzij deze subsidieregeling worden meer publieksgerichte archeologische activiteiten georganiseerd. Een van de programma’s die van de subsidie-regeling heeft kunnen profiteren was ‘Het Ontstaan van Holland’. De tijd tussen 1000 en 1300 was cruciaal in het ontstaan van het Holland zoals wij dat nu kennen. De Slag bij Vlaardingen in 1018, waarin de rebelse graaf Dirk III het samen met zijn onderdanen met succes opnam tegen de legermacht van de Duitse keizer, lanceerde het jonge graafschap letterlijk met een flinke klap op het toenmalige wereldtoneel. Na bijna drie eeuwen van groei en uitbouw van het graafschap werden met de moord op Floris V in 1296 en de verdachte dood van zijn jonge zoon Jan I in 1299 alle dynastieke ambities abrupt kortgesloten.

Samen met verschillende gemeenten, musea en universiteiten willen wij meer aandacht genereren voor de eerste drie eeuwen van het graaf-schap Holland. Tijdens de Reuvensdagen willen we laten zien waar we nu staan qua kennis en hoeveel potentiële onderzoeksmogelijkheden er op dit vlak zijn. Daarnaast wil ik alle bezoekers van de Reuvensdagen uitnodigen om met ons mee te denken en te werken aan de ontsluiting van ‘Het Ontstaan van Holland‘.

Ik wens u allen vruchtbare en bezielende Reuvensdagen 2018!

Rik Janssen, gedeputeerde Cultuur van de provincie Zuid-Holland

Welkom in Zuid-Holland

9

Programmacommissie De Reuvensdagen zijn al jaren hét moment bij uitstek voor een samenkomst van de verschillende werkvelden in de Nederlandse archeologie. De programmacommissie zet zich jaarlijks in om een hoog-kwalitatief programma vorm te geven dat uitwisseling tussen deze velden faciliteert en bevordert.

Het is ons streven om alle pijlers van de archeologie een stem te geven, en om deze reden vertegenwoordigen de commissieleden verschillende takken van de Nederlandse archeologie. Naast vaste leden die de verschillende pijlers van de Reuvensdagen – Weten-schap, Veld en Publiek – vertegenwoordigen, wordt de commissie aangevuld met een wisselend lid van de gaststad. De leden van de programmacommissie van 2018 zijn:

_ Hemmy Clevis, gemeente Zwolle_ Yvonne Lammers, Echo information design _ Tim de Ridder, gemeente Vlaardingen_ Timothy Stikkelorum _ Sasja van der Vaart-Verschoof, the Overdressed Archeologist &

Editor _ Wouter Vos, Vos Archeo

Foto: Wil Klarenaar10

Programmacommissie Het streven van de commissie is om de Reuvensdagen te blijven innoveren, zodat ze op peil blijven met de vernieuwingen in het vakgebied. We vinden het belangrijk dat ons jaarlijkse archeolo-giecongres niet alleen een gezellig netwerkmoment is, maar ook bijdraagt aan het verbeteren van onze discipline. Derhalve richten we ons onder andere op sessies die een brug slaan tussen de vaak nog (te) gescheiden velden van de Nederlandse archeologie. We proberen iedereen een platform te geven – we verjongen actief (ook de programmacommissie), en faciliteren bijdragen door, en specifiek voor studenten.

Het samenstellen van het programma begint bij ons, maar wordt mogelijk gemaakt door jullie. In de Call for Sessions hebben wij actuele thema’s aangestipt en uit de ingediende sessievoorstellen een programma samengesteld dat gelijkelijk verdeeld is over de drie pijlers Wetenschap, Veld en Publiek. We hebben sessies met resulta-ten van nieuwe opgravingen en ontdekkingen, met in de hoofdrol de Reuvenslezing van Mark Knight over Must Farm, een site waar menig archeologenhart sneller van gaat kloppen. We hebben sessies die nieuwe technieken presenteren én ter discussie stellen, maar ook sessies die heersend beleid bediscussiëren.

Het hoofdthema is en blijft een open dialoog over onze gedeelde passie voor archeologie, met als doel ons vakgebied te versterken. Samen maken we er onze Reuvensdagen van en wij hopen dat jullie zullen genieten van twee productieve dagen in het mooie Vlaardingen!

Sasja van der Vaart-Verschoof, programmacommissie 2018

Foto: Wil Klarenaar 11

Foto’s: Cambridge Archaeological Unit12

ReuvenslezingMark Knight, Cambridge Archaeological Unit: The Must Farm Pile-dwelling Settlement – the use and flow of things circa 850 BC

De Reuvensspreker van dit jaar leidde de opgravingen op de iconische Must Farm-site in de Fenlands van East Anglia. Wie heeft er niet van gehoord? Mark Knight, uitgeroepen tot Archaeologist for the Year 2017 bij de Current Archaeology Awards, gaat in op de spectaculaire ontdekkingen.

Of, in zijn eigen woorden: The presentation will outline the investiga-tions of the extraordinarily well-preserved Must Farm pile-dwelling settlement found at Whittlesey, Cambridgeshire, UK.

Detailing the site’s architecture and material intensity, the talk will describe the contextual and environmental setting of this short-lived settlement. Prominent to the interpretation, are a ‘dynamic’ set of circumstances that ensured the site’s enhanced preservation. Speci-fically, the settlement was built, occupied and then destroyed by fire in remarkably quick succession. As a consequence, the small fen river that the settlement was built over very soon became a waterlogged burial environment for its fallen superstructure and contents. The site’s brevity and manner of destruction contributed to the cohe-rent nature of its architectural and material remains. It also amplified the magnitude of its material remains by introducing a definitive temporal limit to the spatial patterning. It is perhaps this quality, above all others, that makes the site exceptional, in that it allows us to fully comprehend the scale of occupation, and with this, the use and flow of things in a Late Bronze Age domestic setting.

Foto’s: Cambridge Archaeological Unit

(Engelstalig)

13

Wetenschap

Veld

Bjørn Smit, RCE: Verwachtingen op diepte: introductie en toelichting op het thema

Maarten Groenendijk, gemeente Gouda/VU Amsterdam: Korte reactie op thema vanuit eigen werkzaamheden

Carla Soonius, Archeologie West-Friesland: Korte reactie op thema vanuit eigen werkzaamheden

Tim de Ridder, gemeente Vlaardingen: Korte reactie op thema vanuit eigen werkzaamheden

Petra Kloosterman, Kloosterman Advies: Korte reactie op thema vanuit eigen werkzaamheden

Astrid Schoonhoven, Archeologie Rot-terdam: Korte reactie op thema vanuit eigen werkzaamheden

Voor een goede omgang met erfgoed is het relevant een inschatting te maken van (behoudenswaardige) archeologische resten in de bodem. Het is daarom van belang om in te kunnen schatten hoe diep dergelijke resten liggen, teneinde vast te stellen of ze bedreigd worden door ingrepen. Deze sessie heeft als doel de noodzaak en (on)mogelijkheden van vervaardiging en gebruik van verwachtingskaarten voor diep gelegen archeologische resten en de mogelijkheden van onderzoek van dergelij-ke resten te bediscussiëren.

DonderdagBlok 1, sessie 1

Noodzaak of onzin; verwachtingen en onderzoek van diepe archeologieOrganisator: Bjørn Smit, RCEVoorzitter: Eelco Rensink, RCE

Beeld: RCE

Paneldiscussie

14


Nieuwe messen snijden scherp: kans voor innoverende onderzoeksmethoden

Organisator/voorzitter: Timothy Stikkelorum

Deze sessie behandelt nieuwe onderzoeksmethoden binnen de archeo-metrie en bioarcheologie. Onderzoekstechnieken die het dieet bestuderen aan de hand van tandsteen en cariës worden geïntroduceerd, daarnaast wordt de potentie van een nieuwe strategie van X-ray en μCT-imaging voor onderzoek naar ijzer toegelicht. Deze technieken zullen aan de hand van verschillende casestudy's besproken worden, gevolgd door een discussie over de toegevoegde waarde en de haalbaarheid van deze methoden binnen het Nederlandse archeologische veld.

Vivian van Heekeren: Tandsteen: de 'nieuwe' tijdcapsuleDe analyse van tandsteen d.m.v. prote-inen en microscopisch onderzoek geeft een nieuw inzicht in o.a. dieet en leef-wijze in het verleden, wat zal worden gedemonstreerd met een casestudy van Stonehenge.

Alette Blom, Laboratory of Human Osteoarchaeology Leiden: Puberteit en pathologie: de osteologie van ontwik-kelingPuberteit is een grote verandering in het leven en het skelet. Deze presen-tatie focust zich op een recente studie naar puberteit en de mogelijke invloed van pathologische aandoeningen.

Marijke van Kempen, Universiteit Lei-den: Tanden poetsen? Onderzoek naar cariësfrequenties in Romeins LondenDeze presentatie onderzoekt en verge-lijkt aan de hand van cariësfrequenties het dieet van twee populaties in Lon-den en een populatie op een site in het centrum van het Romeinse rijk.

Foto: TobyEditor via Wikimedia Commons

WetenschapVeld

Lezingen

15


Anneleen Van de Water: Ethiek bij mense-lijke resten: (on)mogelijk?Introductie op de sessie: Wat is ethiek? Wat is ethisch handelen? Is dit belangrijk?

Birgit Berk, Birgit Berk Fysische Antropo-logie: Is het menselijk? De omgang met botmateriaal in de archeologiePraktijkvoorbeelden uit Nederland en België laten zien dat grafethiek afhanke-lijk is van verschillende factoren. Spelen tijdgeest, ouderdom, religie of persoonlijke motieven een rol? Of is het gewoon de wet?

Anton Pelser, Anton Pelser Archaeological Consulting: Digging for truth!In this English lecture, we'll discuss the South African legislation and field practice regarding graves, but we'll also see that graves can be used in other discussions (political, economic, identity, …).

April Pijpelink, Crina Fysische Antropologie: De verborgen resten van oorlogsslachtoffersOorlogsslachtoffers worden regelmatig aangetroffen, vrijwel altijd bij toeval. Een dergelijke vondst is heel bijzonder, maar blijft vaak onbekend, net als de manier om met deze resten om te gaan.

Elke archeoloog wordt ooit geconfronteerd met menselijk skeletmateri-aal. Hoe ga je hiermee om? Hoe ver kun je gaan in je onderzoek? Bestu-deren als archeologisch object of is een andere (be)handelwijze nood-zakelijk? Vragen verschillende skeletouderdommen om een specifieke aanpak? Hoe kan menselijk skeletmateriaal gebruikt of misbruikt worden in andere discussies? Wat is 'right' en wat is 'wrong'? Deze vraagstukken komen aan bod aan de hand van casestudy's in Nederland, Vlaanderen en Zuid-Afrika, in de archeologie, de forensische wetenschap en bij de berging van oorlogsslachtoffers.

The rights and wrongs of human remains

Organisator/voorzitter: Anneleen Van de Water, Het Archeologie Bureau

Foto: Anton Pelser

WetenschapPubliek

Lezingen

16


Perceptie en interpretatie in archeologische reconstructies I

Organisator: Kelvin Wilson & Daan Raemaekers, Archeologisch illustrator & Rijksuniversiteit GroningenVoorzitter: Kelvin Wilson

In de verbeelding van het verleden komt de gehanteerde beeldstijl - van sfeervolle impressie tot exacte digitale reconstructie - voort uit de exper-tise van de beeldmaker: vorm volgt functie. Het verleden zoals velen zich vervolgens voorstellen, is een keuze in perspectief. In deze sessie volgen uit een analyse van de huidige stijlmiddelen, een praktijkvoorbeeld van hoe beeldvorming onderzoek beïnvloedt en een project waarin onder-zoekers en beeldmakers hun bevindingen samenbrengen, aanbevelingen hoe in de toekomst het verleden voor te stellen.

Kelvin Wilson: De scholen van de ver-beeldingHet reconstrueren van het verleden in beeld kent, ondanks een eeuw aan beeldontwikkelingen, tot nu toe slechts een beperkt aantal uitgangspunten. Nieuwe beelden lonken.

Daan Raemaekers & Yannick de Raaff, Rijksuniversiteit Groningen: Wonen in een dogmaBij het reconstrueren van huisplatte-gronden zijn historische of etnogra-fische parallellen onvermijdelijk. Dit perspectief heeft echter invloed op onze reconstructies van mesolitische en hunebedbouwershuizen.

Kelvin Wilson: Het palet van de wereldHet werk van beeldmakers in de ar-cheologie kent in andere landen veel inspirerende toepassingen die in Ne-derland nog niet bekend zijn.Stellingen over de mogelijkheden, de voordelen maar ook de valkuilen van beeld worden door experts uit verschil-lende disciplines besproken.

_ Waar houdt verbeelding op weten-schap te zijn en verandert het in kunst?

_ Welk deel van het ontwerpproces deel je met vakgenoten en hoe presenteer je het aan het publiek?

_ Welke mogelijkheden voor multi-ge-facetteerde interpretaties bieden Augmented en Virtual Reality?

Beeld: Wilson & RaemaekersFoto: Anton Pelser

WetenschapPubliek

LezingenPaneldiscussie

17

Foto's: Stichting LAB


Kees Peterse, PANSA: Wetenschappelijke reconstructie Romeins badgebouw Heerlen

Henkjan Sprokholt, Gisterra: Wetenschap-pelijke reconstructie 1:350 van Gouda anno 1562

Annemieke Verbaas & Caroline Vermeeren, Stichting LAB/Universiteit Leiden & BIAX Consult: De reconstructie van de ijzertijd-kano uit Vlaardingen

In deze sessie (vervolg van blok 1) wordt een serie voorbeelden van archeologische reconstructies in de praktijk en de daaruit voortkomende inzichten gepresenteerd. Praktijkvoorbeelden als het fysiek reproduceren van de Vlaardingse kano met contemporain ijzertijd-gereedschap, het maken van wetenschappelijke reconstructies van het Romeinse badge-bouw in Heerlen en het reconstrueren van Gouda anno 1562 in maquet-tevorm geven inzicht in perceptie en interpretatie in archeologische reconstructies.

Perceptie en interpretatie in archeologische reconstructies II

Organisator/voorzitter: Yvonne Lammers-Keijsers & Sasja van der Vaart-Verschoof, Programmacommissie

Foto: EARTH

WetenschapPubliek

Lezingen

18

Foto's: Stichting LAB


Wetland Archaeology: een unieke kans

Organisator: Timo Vanderhoeven & Eva Kars, EARTH Integrated Archaeology

Wetland Archaeology is een uniek type archeologie waarbij onderzoek naar met name het paleo-landschap ons nieuwe inzichten kan bieden in het gebruik door de mens, de bewoningsgeschiedenis en klimaatveran-dering. Maar benutten wij de potentie die dit type archeologie biedt wel ten volle? Gebruiken wij de juiste onderzoeksmethoden en ontwikkelen wij nieuwe? In deze sessie, met vier lezingen door medewerkers van verschillende bedrijven en gemeenten, wordt gekeken naar de onder-zoeksmogelijkheden van wetland archaeology. Tevens zal er ruimte zijn voor discussie.

Jos de Moor, EARTH Integrated Archae-ology: Nederland wetlandDeze lezing geeft een inleiding op Wet-land Archaeology. Er wordt ingegaan op het ontstaan, gebruik en onderzoek naar wetlands in Nederland.

Willem-Jan Hogestijn, gemeente Alme-re: Stalin is niet dood: het archeolo-gisch vooronderzoek in AlmereIn de wetlands van Flevoland zijn tal van steentijd-vindplaatsen ontdekt bij grootschalig vooronderzoek. Wat heeft deze zeer gestandaardiseerde onder-zoeksmethode opgeleverd? Wat zijn de voor- en nadelen?

Tim de Ridder, gemeente Vlaardingen: Informatiebommen uit natte bodem. Voorbeelden uit VlaardingenVerschillende Vlaardingse opgravingen passeren de revue; elk laat met een aantal voorbeelden zien wat er moge-lijk is met nieuwe technieken en welke kansen er zijn.

Foto: EARTH

WetenschapVeld

Lezingen

19

WE GRAVEN OVERAL DIEP NAAR RESULTAAT

ZO WEINIG MOGELIJK

IN DE GROND

Wij verwelkomen u ook graag bij de sessie Wetland Archaeology en de lezing van Eva Kars over de aansluiting van opleidingen en arbeidsmarkt.

Wij vertellen u er graag meer over bij onze stand op de infomarkt.

EARTH DOET AL 10 JAAR BAANBREKEND INNOVATIEF ARCHEOLOGISCH ONDERZOEK.

earth-archeologie.nl

EARTH_Reu_adv-a5_v3.2.indd 1 16-10-18 14:06


Monique Eerden, RCE: Inleiding

Diederick Habermehl, Image02: Over zaaien en oogstenOnderzoek naar de inhoudelijke kwaliteit van Malta-onderzoek

Stijn Heeren, Vrije Universiteit/SAMPL

Esther Wieringa, SIKB

Ronald van Genabeek, gemeente 's-Herto-genbosch

Carla Soonius, Archeologie West-Friesland

De kwaliteit en bruikbaarheid van standaard-opgravingsrapporten staan centraal. De kernvraag luidt: in hoeverre kunnen op basis van stan-daardrapportages synthetiserende verhalen op verschillende schaalni-veaus en voor uiteenlopende thema's geschreven worden? De resultaten van een analyse van de ervaringen bij twaalf syntheses, geschreven in het kader van Oogst voor Malta, en aanbevelingen voor het verbeteren van de veldwerk-, onderzoeks-, en verslagleggingspraktijk worden gepre-senteerd. Deze vormen uitgangspunt voor een gesprek hierover met de deelnemers aan de sessie.

Kwaliteit en bruikbaarheid van Malta-rapporten

Organisator: Monique Eerden, RCEVoorzitter: Jos Bazelmans, RCE

Beeld: RCE Foto: Ryan Espersen

Wetenschap

Veld

LezingenDiscussie

22


De stand van zaken in Caribisch Nederland

Organisator/voorzitter: Maaike de Waal, Faculteit der Archeologie, Universiteit Leiden

Acht jaar geleden werden de Caribische eilanden Bonaire, St. Eustatius en Saba bijzondere gemeenten van Nederland. Vorig jaar vond de eerste Reuvensdagen-sessie plaats over archeologie in dit deel van Nederland, met aandacht voor beleid, onderzoek door de Leidse Faculteit Arche-ologie, onzichtbaarheid van Caribisch Nederlandse archeologie in de 'nationale archeologie' en een inventarisatie van uitdagingen op het gebied van beleid en onderzoek op Saba. Dit jaar bespreken we stappen die genomen zijn om deze uitdagingen aan te pakken en kijken we naar nieuwe ontwikkelingen en ontdekkingen.

Maaike de Waal: Archeologie in Cari-bisch Nederland op de kaart

Peter Schut, RCE: Ook bijzondere ge-meenten zijn gemeenten

Martijn Manders, RCE & Faculteit Arche-ologie, Universiteit Leiden: Archeologie in de wateren van Bonaire, Sint Eusta-tius en Saba

Claudia Kraan, NAAM Curaçao: Malta op Bonaire: doos van Pandora?

Foto: Ryan Espersen

WetenschapPubliek

Lezingen

23


Stijn Heeren: Private metaaldetectie: kan-sen en bedreigingen

Nathalie de Visser, Edufact: De samenwer-king tussen gemeente en zoekers in Sluis en Hulst

Kiki Ernst, student: Ervaringen met vondst-meldingen in Utrecht

Anton Cruysheer, De DetectorAmateur: Het perspectief van de metaaldetectorgebrui-kers

Tim Beerens: Een enquête onder metaalde-tectorgebruikers

Metaaldetectie was lange tijd illegaal maar werd gedoogd; toch werden weinig vondsten gemeld. Sinds 2016 is detectorzoeken onder voorwaar-den toegestaan en werd PAN opgericht om vondstmeldingen te facili-teren. Er is veel goeds gebeurd, maar er zijn ook zorgen. Metaaldetectie wordt nog steeds als bedreiging gezien, het aantal meldingen stijgt niet hard. Uit online onderzoek blijkt dat regels nog steeds niet breed worden nageleefd. Hoe kunnen we de samenwerking tussen zoekers en arche-ologen verbeteren? In deze dynamische sessie volgen korte lezingen, stellingnames en discussie met het publiek elkaar op.

Archeologie en beleid rondom private metaaldetectie anno 2018

Organisator: Marianne Visser & Stijn Heeren, Landschap Erfgoed Utrecht & Vrije UniversiteitVoorzitter: Marianne Visser

Foto's: VU

WetenschapPubliek

Lezingen Discussie

24


Het Depotdebat: bewaren in de schijnwerpers

Organisator: Robert van Dierendonck, Anne Hiske Grimme, Barbara Gumbert, Carolien Van Loon & Marloes Rijkelijkhuizen, SCEZ, Archeo-logie Delft, Archeologie Vlaardingen & Erfgoed Leiden e.o.Voorzitter: Annemarieke Willemsen, Rijksmuseum van Oudheden

In depots bij gemeenten, provincies, musea en universiteiten liggen ar-cheologische vondsten opgeslagen in dozen, kasten en laden. Waarom en voor wie bewaren we vondsten ex-situ, wie beslist welke vondsten naar het depot gaan en hoe zijn ze weer terug te vinden? In deze prikkelende sessie gaan depotbeheerders, opgravers, onderzoekers en beleidsmakers met elkaar in discussie over het nut van bewaren, regelgeving, selectie en gebruik van collecties. Iedereen wordt uitgenodigd mee te discussiëren en zijn of haar stem te laten horen. Bewaren voor de toekomst is de kern van Malta!

Vincent van Vilsteren, Drents Museum

Stephan Weiß-König, provincie Gelder-land

Arno Verhoeven, Universiteit van Am-sterdam

Karin Abelskamp, ArcheoCare

Bjørn Smit, RCE

Martijn Spinder, gemeente Nijmegen

Bart de Leede, gemeente Vlaardingen

Bart Moonen, provincie Limburg

Evert van Ginkel, TGV teksten & pre-sentatie

Martijn Bink, VUhbs Archeologie

Mariëtte de Rooij, BAAC

Veld

Lezingen Paneldiscussie

Publiek

25


Eline Amsing, Arcadis: Archeologisch en bouwhistorisch onderzoek in MaastrichtArcheologisch en bouwhistorisch onderzoek naar de vestingwerken van Maastricht

Sander Gerritsen, Archeologie West Fries-land: De zilverschat van Westwoud: getuige van de opstandIn november 2016 werden op een akker in Westwoud door drie metaaldetectorama-teurs circa honderd grote en zware zilveren munten uit de 16e eeuw gevonden. Niet eeder werd zo'n grote collectie munten in West-Friesland ontdekt. De munten werden in een klein gebied, direct onder de bouw-voor, aangetroffen. Ze horen ongetwijfeld bij elkaar en kunnen als een gesloten vondst worden aangemerkt.

Jeroen Wijnen, Laagland Archeologie: Met grondradar de 'Spiekerbelt' in Luttenberg op het spoor

Op 15 juni was de uitreiking van het eerste Jaarboek van de Nederlandse Archeologie. Het Jaarboek is een verzameling van 20 opgravingen uit 2017 die een prachtig inzicht geven in de Nederlandse archeologie. Het boek is geschreven voor het publiek, maar wat is de filosofie hierachter en wat hebben deze opgravingen zelf gedaan aan hun publieksbereik? Tijdens de sessie wordt aan de hand van drie casussen gekeken naar deze vra-gen. Er zal dieper worden ingegaan op de afzonderlijke opgravingen en hun relatie met het publiek.

Opgravingen en publieksbereik, drie cases uit 2017

Organisator: Rob van Haarlem, Stichting Archeologie en PubliekVoorzitter: Jos Bazelmans, RCE

Foto: Fred Bergmans

VeldPubliek

Lezingen

26


Archeologische verwachtingen: aansluiting opleidingen en arbeidsmarkt

Organisator/voorzitter: Femke Tomas, Faculteit der Archeologie, Universiteit Leiden

De aansluiting van de verschillende opleidingen Archeologie op het archeologische werkveld zorgt regelmatig voor discussies. Welke com-petenties zijn noodzakelijk? Wat zijn de uitdagingen die de arbeidsmarkt voorziet en (hoe) houden opleidingen daar rekening mee? Hoe kunnen we de (mis)match tussen opleiding en arbeidsmarkt het beste aan-pakken? Vertegenwoordigers van de verschillende sectoren binnen de archeologie komen aan het woord, aansluitend discussie.

Femke Tomas, Faculteit der Archeolo-gie, Universiteit Leiden: Waar leiden we voor op?De Nederlandse opleidingen leiden voor een brede doelgroep archeologen op, maar sluiten de huidige, aangeleer-de vaardigheden nog wel voldoende aan op de vraag in de arbeidsmarkt?

Joerie van Sister, Novitas Heritage: Archeologische verhalen vertellen - net even anders?Archeologie is meer dan alleen opgra-ven, het is ook presenteren aan het publiek. Archeologie is het vertellen van het verhaal van ons verleden. Door casestudy's wordt geschetst hoe je dit kunt doen.

Eva Kars, EARTH Integrated Archaeo-logy: Wat vraagt de markt - denkers of doeners?

Peter Stokkel, gemeente Den Haag: Archeologen in Den HaagDe afdeling Archeologie van Den Haag maakt beleid, onderzoekt en draagt het verleden uit naar de Hagenaars. Hierbij worden nieuwe technieken gebruikt die speciale vaardigheden van archeologen vragen.

Foto: Fred Bergmans Foto: Novitas Heritage

Veld

Lezingen

Foto: gemeente Den Haag

Publiek

27

BLOK 1 11.30 - 12.45 uur PijlerStadsgehoorzaal Grote zaal Noodzaak of onzin p. 14

Stadsgehoorzaal Kleine zaal Nieuwe messen snijden scherp p. 15

Windwijzer Kerkzaal Human remains p. 16

Windwijzer Voorzaal Archeologische reconstructies I p. 17

BLOK 2 13.45 - 15.00 uur Pijler

Stadsgehoorzaal Grote zaal Archeologische reconstructies II p. 18

Stadsgehoorzaal Kleine zaal Wetland Archaeology p. 19

Windwijzer Kerkzaal Malta-rapporten p. 22

Windwijzer Voorzaal Caribisch Nederland p. 23


Stadsgehoorzaal Grote zaal Private metaaldetectie p. 24

Stadsgehoorzaal Kleine zaal Het Depotdebat p. 25

Windwijzer Kerkzaal Opgravingen en publieksbereik p. 26

Windwijzer Voorzaal Opleidingen en arbeidsmarkt p. 27

DONDERDAG09.00 - 10.00 uur Ontvangst en inschrijving

10.00 - 11.00 uur Grote zaal Welkomstwoord Stichting Reuvens

Grote zaal Welkomstwoord Programmacommissie

Grote zaal 30ste C.J.C. Reuvenslezing, p. 13

11.00 - 11.30 uur Koffiepauze en informatiemarkt

11.30 - 12.45 uur SESSIES BLOK 1

12.45 - 13.45 uur Lunch en informatiemarkt


15.00 - 15.30 uur Theepauze en informatiemarkt


16.45 - 18.00 uur Borrel in de foyers

20.00 - 02.00 uur Reuvensnacht in de Kroepoekfabriek

VeldWetenschap

VeldWetenschap

Wetenschap Publiek

Publiek Wetenschap

PubliekWetenschap

VeldWetenschap

VeldWetenschap

Publiek Wetenschap

Publiek Wetenschap

Veld Publiek

Publiek Veld

Publiek Veld

30


Stadsgehoorzaal Grote zaal Grafveldonderzoek revisited I p. 37

Stadsgehoorzaal Kleine zaal Ambachtelijke productie in steden p. 38

Windwijzer Kerkzaal Boeiuh! p. 40

Windwijzer Voorzaal Exploratorium I p. 41


Stadsgehoorzaal Grote zaal Grafveldonderzoek revisited II p. 45

Stadsgehoorzaal Kleine zaal Spoorloze vindplaatsen p. 46

Windwijzer Kerkzaal ArcheoHotspots p. 47

Windwijzer Voorzaal Exploratorium II p. 48

VRIJDAG09.00 - 09.30 uur Ontvangst en registratie

09.30 - 09.45 uur Grote zaal Welkomstwoord Stichting Reuvens

Grote zaal Welkomstwoord Rik Janssen, gedeputeerde provincie Zuid-Holland

09.45 - 11.00 uur Grote zaal De vorming van Holland, p. 36

11.00 - 11.30 uur Koffiepauze en informatiemarkt


12.45 - 13.45 uur Lunch en informatiemarkt


15.00 - 15.30 uur Theepauze en informatiemarkt

15.30 - 16.45 uur Grote zaal Highlights, p. 49

16.45 - 17.00 uur Grote zaal Annemiek Jetten, burgemeester van Vlaardingen

Grote zaal Afsluiting 2018 en bekendmaking locatie en thema 2019

17.00 - 17.10 uur Lopen naar het Oude Stadhuis, Markt 11

17.10 - 18.30 uur Borrel in het Oude Stadhuis

Door aan elke sessie een (hoofd)pijler en eventueel een extra pijler toe te kennen verwacht de programmacommissie een goed gebalanceerd programma aan te kunnen bieden en het deelnemers gemak-kelijker te maken sessies te selecteren die hen interesseren.

onder deze pijler scharen wij sessies die zich hoofdzakelijk richten op onderzoeksontwikkelingen en/of de resultaten daarvan.

deze pijler kenmerkt sessies die zich richten op (ontwikkelingen in) veld-technieken en/of de directe resultaten van veldwerk.

dit zijn sessies die zich voorna-melijk richten op publieksoverdracht van archeologie in brede zin.

Programm

a-overzicht

Wetenschap

Veld

Publiek

VeldWetenschap

Wetenschap

Publiek

Wetenschap

VeldWetenschap

VeldWetenschap

Publiek

Wetenschap

Pijlers

Veld

3131

1. Congresbalie1. provincie Zuid-Holland2. Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed3. Folderbuffet en posters4. Vriens Archeo Flex5. EARTH Integrated Archaeology6. Saricon

7. MeetConsult8. RAAP9. Salisbury Archeologie10. T&A Survey11. ArcheoCare12. Vestigia13. BAP & SAMPL

i

1

2 3

8

9

65

4

1112

7

10

13

i

begane grond

Kleine zaal Grote zaal

Windwijzer

ingang

32

SPA

UITG

EVERS

eerste verdieping

Grote zaal

16

14

17

1815

22

21

24

23

1920

14. Tijdlab15. AWN16. gemeente Vlaardingen17. Medusa Explorations18. Euroradar19. Econsultancy

20. ADC ArcheoProjecten21. SIKB (do), Archeologistics (vr)22. Alef Groep23. Boekenruilkast24. SPA Uitgevers

Plattegrond

Je vindt ons in de Glazen Foyer, nr. 24

Archeologie Geschiedenis

3333

Locaties

1

4

5

3

1 Stadsgehoorzaal VlaardingenSchiedamseweg 513134 BB Vlaardingen

WindwijzerSchiedamseweg 953134 BD Vlaardingen

KroepoekfabriekKoningin Wilhelminahaven ZZ 2a3134 KG Vlaardingen

Stadhuis VlaardingenMarkt 113131 CR Vlaardingen

Educatief Archeologisch Erf Klokbekerpad 1 3138 HD Vlaardingen(Paarse stip bij benadering)

Museum Vlaardingen, Westhavenkade 543131 AG Vlaardingen

2

3

5

4

2

→ →→

→→

Het Educatief Archeologisch Erf ligt aan het Klokbekerpad, tegenover Watersportvereniging de Callenburg.

6

6

3535

Vrijdag 09.35 - 11.00Plenaire sessie

Rik Janssen, provincie Zuid-Holland: Introductie project 'Ontstaan van Holland'Rik Janssen introduceert het thema 'Ont-staan van Holland'.

Dick de Boer, emeritus-hoogleraar RUG: In de ochtendnevels: de contouren van Holland in perspectiefIn deze bijdrage schetst Dick de Boer een kader voor een nieuwe blik op het Ont-staan van Holland. Hij zet Holland als regio neer. Dit biedt mogelijkheden voor archeo-logisch onderzoek.

Menno Dijkstra, Universiteit van Amster-dam: Nieuwe archeologische onderzoeks-kansen naar Hollands dageraadMenno Dijkstra geeft een impressie van de nederzettingsgeschiedenis in Holland van de 10e tot en met de 13e eeuw en verbindt die met opties voor archeologisch onder-zoek.

Tim de Ridder, gemeente Vlaardingen: Graven naar HollandKansen voor onderzoek en betrekken van het publiek bij het thema 'Ontstaan van Holland'.

Arnold Carmiggelt, Archeologie Rotterdam (BOOR): Op zoek naar het verdronken dorp RottaDe presentatie belicht 'Rotte' of 'Rotta', de middeleeuwse nederzetting die onder de stad Rotterdam ligt. Er wordt een beeld ge-schetst van het landschap, de nederzetting en de bewoners in de periode 900-1150.

Holland krijgt in de periode 900-1300 vorm. Wildernis verandert in polderlandschap, dorpen worden steden, burgers worden vrijgemaakt uit het feodale stelsel, ruileconomie maakt plaats voor geldhandel. De kuststrook ontworstelt zich aan het Duitse keizerlijke gezag en ontwik-kelt zich tot een autonoom graafschap. Deze periode is vooral vanuit spaarzame historische bronnen beschreven. Daarbij was met name aan-dacht voor de heersers, de geschiedschrijving gaat nauwelijks over de bewoners. In deze sessie wordt ingegaan op de kansen die archeologisch onderzoek biedt om te voorzien in deze lacune.

De vorming van Holland

Organisator: René Proos & Tim de Ridder, provincie Zuid-Holland & gemeente VlaardingenVoorzitter: René Proos

VrijdagPlenaire sessie

Wetenschap

Publiek

Lezingen

Foto/beeld: provincie Zuid-Holland36

VrijdagBlok 4, sessie 1

Grafveldonderzoek revisited I

Organisator: Richard Jansen, Rachel Schats & Arjan Louwen, Universiteit Leiden

Onderzoek naar menselijke begravingen staat niet stil. Geregeld komen nieuwe grafvelden aan het licht en er zijn tal van nieuwe onderzoeks-technieken, zoals LIDAR, 3D-fotogrammetrie en de analyse van isotopen en DNA van de skeletten zelf. Deze technieken kunnen niet alleen nieuwe onderzoeksvragen beantwoorden, maar vergen ook nieuwe en specifieke opgravings- en samplestrategieën. Deze sessie wil een platform bieden aan alle spelers in de Nederlandse archeologie om samen de nieuwste mogelijkheden op het gebied van grafveldonderzoek - van prehistorie tot nieuwe tijd - te verkennen.

David Fontijn & Richard Jansen, Uni-versiteit Leiden: Vergeten grafvelden in Baarlo en Venlo

Eric Norde & Arjan Louwen, RAAP & Universiteit Leiden: Nieuwe opgra-vings- en samplestrategieën - casus Ede

Femke Lippok, Universiteit Leiden: Graven naar Merovingische graven

WetenschapVeld

Foto's: Universiteit Leiden

Lezingen

37


Annika Blonk, Universiteit van Amsterdam: Ambachtelijke productie: een eerste indrukAmbachtelijke productie in laatmiddel-eeuwse steden is een onderzoek in het kader van Oogst voor Malta van de RCE. In de lezing lichten we de werkwijze toe en presenteren enkele eerste resultaten.

Peter Bitter, gemeente Alkmaar: In de leer in Alkmaar; analyse van een 14e-eeuwse leerlooierijIn 2015 zijn bij een opgraving in de Lange-straat veel sporen gedocumenteerd van een leerlooierij uit circa 1300 tot 1425. Van alle fasen van het looiproces zijn resten aangetroffen.

Rien Huiskamp, Bureau Archeologie Haar-lem: De bedrijfsvoering in laatmiddeleeuw-se werkplaatsenAls archeologische gegevens worden ge-combineerd met historische bronnen, met name keuren van ambachten, kan dat leiden tot een verfrissend inzicht in de bedrijfsvoering van ambachtelijke werk-plaatsen in de late middeleeuwen. In deze bijdrage wordt deze aanpak geïllustreerd aan de hand van twee voorbeelden; bier-brouwers en leerlooiers.

Ambachtelijke productie van goederen staat traditioneel sterk in de belangstelling van archeologen die actief zijn in historische stadskernen. Een project in het kader van Oogst voor Malta richt zich op de kenniswinst die de afgelopen decennia is verkregen over die ambachtelijke productie. In de sessie wordt een eerste inzicht in deze inventarisatie gepresenteerd, maar ook een casestudy van een leerlooierij en een meer bedrijfskundige, op historische gegevens gebaseerde blik op ambachten. In de discussie is er gelegenheid om de problematiek wat aan te scherpen.

Ambachtelijke productie in steden, een wereld vol variatie

Organisator/voorzitter: Arno Verhoeven, Universiteit van Amsterdam


WetenschapVeld

Lezingen

38

Foto: Gemeente Vlaardingen


Deze sessie is een vervolg op die van vorig jaar, waarin Barend van Heus-den zijn theorie over cultuuronderwijs ontvouwde. Dit jaar zoomen we in op de groep middelbare scholieren (14-18 jaar), die bij erfgoededucato-ren bijna altijd te boek staat als 'moeilijk bereikbaar'. Ze lijken over het algemeen weinig interesse te hebben voor erfgoed/archeologie. Kan de theorie van Cultuur in de Spiegel erfgoededucatoren handvatten bieden om beter aan te sluiten bij de ontwikkeling van deze groep leerlingen? M.a.w. we moeten meer weten over de ontwikkeling van het cultureel zelfbewustzijn van tieners.

Boeiuh! Erfgoedonderwijs voor middelbare scholieren

Organisator: Iris Toussaint, Monique Deege, Marjolein Wolte-ring, Marjolein van den Dries & Birgit van den Hoven, Platform Archeologie in de Spiegel

Emiel Copini, Rijksuniversiteit Groningen: Geboeid de klas uit!In deze sessie zullen we ons aan de hand van inzichten in de metacognitieve ontwik-keling van adolescenten afvragen hoe we archeologie zinvol kunnen verbinden met het voortgezet onderwijs.

Stellingen:_ Hoe krijgen we jongeren enthousiast voor

archeologie?_ Betekenisvol onderwijs, is onderwijs in

samenhang, zowel tussen vakken en do-centen, als ook in verbinding met de we-reld en de samenleving buiten de school.

Publiek

Foto: TGV

Is er iets dat je altijd hebt willen weten over hoe pubers aankijken tegen archeologie en erfgoed? Aarzel niet en kom je vraag stellen!

Paneldiscussie

40


Exploratorium: Pop-up-laboratorium ongebruikelijke overblijfselen I

Organisator/voorzitter: Tania Oudemans, Kenaz Consult & Laboratory

Gedurende deze dubbele inloop-sessie kunnen geïnteresseerden het werk in een laboratorium in de praktijk zien en kennismaken met een aantal methoden om ongebruikelijke overblijfselen te onderzoeken. De specialisten Tania Oudemans (organische residuen-analyse), Lucy Kubiak-Martens (botanische macroresten, parenchym en organische residuen) en Hans Huisman (bodem-micromorfologie) geven uitleg gedu-rende de hele sessie, er is geen vaste begintijd. Kom meekijken, leren en/of uitproberen. Breng eventueel amorfe organische monsters mee (Tania Oudemans zal ze waarderen m.b.v. FTIR-spectroscopie).

Tania Oudemans: Chemische analyse organische residuen op archeologische objectenTania Oudemans toont de informatie-winst bij analyse van amorfe organi-sche residuen (o.a. lijm, verf, pek/teer/hars en voedselresten), aangetroffen op archeologische objecten en bouw-materialen.

Lucy Kubiak-Martens, BIAX Consult: Botanische macroresten, parenchym en organische residuenLucy Kubiak-Martens onderzoekt de rol van plantaardig voedsel bij ja-gers-verzamelaars en vroege agrarische gemeenschappen en toont ongebruike-lijke vondsten, zoals IJzertijdbrood en Romeinse knoflook.

Hans Huisman, RCE & Rijksuniversiteit Groningen: Geoarcheologie en archeo-metrie met focus op bodem micromor-fologieHans Huisman neemt voorbeelden mee van kansrijke contexten voor micro-morfologisch onderzoek, zoals grond-sporen en huis- en stalvloeren.

Wetenschap

Inloop

Foto: Tania Oudemans

41

De W.A. van Es-prijs is een stimuleringsprijs van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed voor onderzoekstalent op het gebied van de Nederlandse archeologie. Deze archeologieprijs wordt afwisselend toegekend aan een proefschrift of een masterscriptie. In 2018 komen dissertaties in aanmerking. Aan de prijs zijn een bedrag van € 2000 en een oorkonde verbonden.

De uitreiking van de prijs vindt traditiegetrouw plaats tijdens de Reuvensdagen. Meer informatie over de W.A. van Es-prijs vindt u op https://cultureelerfgoed.nl/archeologietalent

W.A. van Es-prijs 2018 Lisette Kootker (Vrije Universiteit

Amsterdam)Mapping migrations. The application of strontium isotopes in Dutch cultural heritage research.

Rowin van Lanen (Universiteit Utrecht)Changing ways: Patterns of connectivity, habitation and persistence in Northwest European lowlands.

Christel Veen (Radboud Universiteit Nijmegen)New artefacts, old traditions. Roman Period statuettes in the Netherlands: representation and ritual use in context.

Yvonne van Amerongen (Universiteit Leiden)Wild West Frisia. The role of domestic and wild resource exploitation in Bronze Age subsistence.

Janneke van der Stok-Nienhuis (Technische Universiteit Delft)Artefact biography 2.0; the information value of corroded archaeological remains.

Janna Coomans (Universiteit van Amsterdam)In pursuit of a healthy city. Sanitation and common good in the Late Medieval Low Countries.

Sasja van der Vaart-Verschoof (Universiteit Leiden)Fragmenting the chieftain. A prac-tice-based study of Early Iron Age Hall-statt C elite burials in the Low Countries.

Marieke van Dinter (Universiteit Utrecht)Living along the Limes: Landscape and settlement in the Lower Rhine Delta during Roman and Early Medieval times.

De volgende kandidaten zijn voorgedragen:

4343

BoekenruilkastHeb je boeken met een archeologisch thema die je wilt schenken aan een collega of wilt ruilen voor andere? Zet ze dan vooral in de boekenruilkast!

Folderbuffet en postersMiddels het folderbuffet stellen we elke deelnemer gratis in de gelegenheid om een actuele folder/brochure of een visitekaartje onder de aandacht te brengen van de andere congresgangers. In de directe nabijheid van het folderbuffet zijn ook enkele posters te vinden.

44


Grafveldonderzoek revisited II

Organisator/voorzitter: Richard Jansen, Rachel Schats & Arjan Louwen, Universiteit Leiden

Onderzoek naar menselijke begravingen staat niet stil. Geregeld komen nieuwe grafvelden aan het licht en er zijn tal van nieuwe onderzoeks-technieken, zoals LIDAR, 3D-fotogrammetrie en de analyse van isotopen en DNA van de skeletten zelf. Deze technieken kunnen niet alleen nieuwe onderzoeksvragen beantwoorden, maar vergen ook nieuwe en specifieke opgravings- en samplestrategieën. Deze sessie wil een platform bieden aan alle spelers in de Nederlandse archeologie om samen de nieuwste mogelijkheden op het gebied van grafveldonderzoek - van prehistorie tot nieuwe tijd - te verkennen.

Lisette Kootker, Vrije Universiteit: Strontium uit crematieresten

Yvonne van Amerongen, Archol: Parasieten in menselijke resten

Rachel Schats, Universiteit Leiden: Onderzoek naar pathogeen

WetenschapVeld

Lezingen

Foto: Universiteit Leiden 45


Stijn Heeren: Op zoek naar de Romeinse slagveldenHoe vind je een slagveld? Kan specia-listisch onderzoek materiaalgroepen aanwijzen die de neerslag van veldslagen vormen? En in hoeverre zijn dergelijke parameters in Nederland voorhanden en eenduidig?

Tim de Ridder, gemeente Vlaardingen: Geen sporen, geen vondsten - het slagveld van Vlaardingen (1018)De bijdragen van specialistisch onderzoek, archeologische en historische bronnen aan de locatiebepaling van de Vlaardingse veldslag.

Birgit Berk, Birgit Berk Fysische Antropolo-gie/BAP: Verhangen en gedumpt? Bij kasteel de Aldenborgh in Weert zijn res-ten van vier individuen in een kuil aange-troffen. Zijn dit slachtoffers van de Spaanse troepen die in 1597 Weert innamen, zoals vermeld in de archieven?

Miranda de Wit, Mug Ingenieursbureau: De Bom van Bommen BerendEen mortiergranaat uit 1672 uit Gronin-gen-stad.

Lisette Kootker & Constance van der Linde, Vrije Universiteit/BAP & Tot op het Bot/BAP: De vergeten oorlog van Noord-Hol-land in 1799Op 27 augustus 1799 vindt in het noorden van Noord-Holland een invasie plaats, waarbij zo'n 80.000 soldaten zijn betrokken: een reconstructie van de gebeurtenissen aan de hand van specialistisch onderzoek.

Claudia Kraan, NAAM Curacao: Seru Neger een 'place of memory' - onder voorbehoudSeru Neger is een 'place of memory' op de voormalige plantage Fontein, Curaçao.

Jos van der Weerden, BAAC: 705 KKM di-versen: het nut van onderzoek aan klein kaliber-munitie

Veel veldslagen zijn eenmalige gebeurtenissen, waarbij (duidelijk te in-terpreteren) sporen ontbreken. Specialistisch materiaalonderzoek en de combinatie van verschillende disciplines is uitermate geschikt om infor-matie te ontsluiten van deze complexe sites. BAP en SAMPL organiseren deze sessie gezamenlijk, de sessie is bedoeld voor alle archeologische onderzoekers.

Spoorloze vindplaatsen: specialistisch onderzoek van incidenten

Organisator: Monica Dütting, Stijn Heeren & Constance van der Linde, BAP & SAMPLVoorzitter: Raphaël Panhuysen, Anthro.nl

Wetenschap

Veld

Lezingen

Foto: Antefix conservering & restauratie Foto: ArcheoHotspots46


Vier jaar ArcheoHotspots Hoe nu verder?

Organisator/voorzitter: Marjolein Woltering, ArcheoHotspots

Graag delen wij met jullie de resultaten van vier jaar ArcheoHotspots. Wat is er in deze vier jaar gebeurd en wat heeft het ons opgeleverd? En hoe kijken archeologen eigenlijk aan tegen de ArcheoHotspots? In deze sessie zullen we de totstandkoming, de tegenslagen en positieve ervarin-gen van twee verschillende ArcheoHotspots bespreken. Ook werpen we een blik op de toekomst, want we gaan door met de ArcheoHotspots. Tot slot willen we graag met jullie in gesprek over deze vorm van publieks-participatie. Daarom nodigen we jullie van harte uit om naar onze sessie te komen en je mening te geven.

Riemer Knoop, Gordion Cultureel Advies: Discussieleider

Meliantha Lelieveld, ArcheoHotspot Amsterdam: Amsterdam: de eerste ArcheoHotspot van Nederland

Lize Noorda, ArcheoHotspot Arnhem: De ArcheoHotspot in Arnhem: uitdagin-gen en successen

Publiek

LezingenDiscussie

Foto: ArcheoHotspots 47


Gedurende deze dubbele inloop-sessie kunnen geïnteresseerden het werk in een laboratorium in de praktijk zien en kennismaken met een aantal methoden om ongebruikelijke overblijfselen te onderzoeken. De specialisten Tania Oudemans (organische residuen-analyse), Lucy Kubiak-Martens (botanische macroresten, parenchym en organische residuen) en Hans Huisman (bodem-micromorfologie) geven uitleg ge-durende de hele sessie, er is geen vaste begintijd. Kom meekijken, leren en/of uitproberen. Breng eventueel amorfe organische monsters mee (Tania Oudemans zal ze waarderen m.b.v. FTIR-spectroscopie).

Exploratorium: Pop-up-laboratorium ongebruikelijke overblijfselen II

Organisator: Tania Oudemans, Kenaz Consult & Laboratory

Wetenschap

Inloop

48


Highlights

Organisator: Wouter Vos, Vos ArcheoVoorzitter: Jeroen ter Brugge, Rijksmuseum

De sessie 'Highlights' vormt de combinatie van drie verschillende voor-malige sessies of programmaonderdelen van de Reuvensdagen, namelijk de Toppers, Goed gevonden en de W.A. van Es-prijs. 'Highlights' kenmerkt zich door de afwisseling van wat korte met iets langere presentaties en zal zorgen voor een mooie afsluiting van de Reuvensdagen.

Jeroen Loopik, ADC ArcheoProjecten: Gezeteld in Overschie

Marit van den Hof, Archeo3D: Recon-structie Swifterbant-vondst

Johan Opdebeeck & Thijs Coenen, RCE: Wrak te Warder

Thomas van Cruchten, Universiteit Lei-den: De onverwachte vondst van een middenbronstijd-zwaard uit de Maas

Peter Kranendonk, gemeente Amster-dam: Resultaten van de Noord-Zuidlijn te Amsterdam

René Proos, provincie Zuid-Holland: De schaal van Rijnsburg

Dé Steures, AWN6 Rijnstreek: Voorge-nomen app EXGERINF

WetenschapVeld

Lezingen

Foto: provincie Zuid-Holland

Foto: Monumenten en Archeologie Amsterdam

49

Educatief Archeologisch Erf Op het Educatief Archeologisch Erf zijn inmiddels een huis van de Vlaardingen-cultuur en een gereconstrueerd huis uit de Middeleeuwen verrezen, een tweede middel-eeuws huis is in aanbouw. De bedoelingis om in de komende jaren oude landschappen terug te brengen en nog meer reconstructies te bouwen. Het erf is een initiatief van de Federatie Broekpolder en wordt in samenwerking met de Universiteit Leiden op weten-schappelijk verantwoorde wijze gerealiseerd.

Start: 10.00 uurVerzamelpunt: Educatief Archeologisch Erf, Klokbekerpad 1/hoek Watersportweg, voor de poort.

Op de zaterdagochtend aansluitend op de Reuvensdagen zijn er voor deelnemers gratis interessante excursiemogelijkheden. Bij het ter perse gaan van dit boekje is nog niet bekend voor welke excursie(s) nogplaatsen vrij zijn. Meld je daarvoor bij de informatiebalie.

Zaterdag 17 november

Foto's: Educatief Archeologisch Erf

50

ExcursiesStadswandeling Een stadsgids neemt je mee door het Vlaardingse stadshart en vertelt op verschillende locaties over het middeleeuwse Vlaardingen. De gids gaat in op plaatsen die een relatie hebben met het gravenhuis. Ook de grote overstromingsramp die Vlaardingen op 21 december 1163 trof en een einde maakte aan het roemruchte verleden van Vlaardingen komt aan bod.

Start: 10.00 uurVerzamelpunt: Museum Vlaardingen, Westhavenkade 54

5151

ColofonFoto: Shutterstock

Uitgave van de Stichting Reuvens voor de 48e Reuvensdagen, 15, 16 en 17 november 2018, Vlaardingen

Stichting ReuvensNijverheidsweg-Noord 1143812 PN Amersfoort [email protected] Bestuur Stichting ReuvensChrystel Brandenburgh (Erfgoed Leiden en Omstreken), voorzitter, Henk van der Velde (ADC ArcheoProjecten), penningmeester, Harry Pape-Luijten (Rubicon Erfgoed), communicatie, Nathalie Vossen (Pro-Erfgoed), Reuvensdagen

Programmacommissie Reuvensdagen 2018Hemmy Clevis (gemeente Zwolle), Yvonne Lam-mers (Echo information design), Tim de Ridder (gemeente Vlaardingen), Timothy Stikkelorum, Sasja van der Vaart-Verschoof (the Overdressed Archeologist & Editor), Wouter Vos (Vos Archeo)

Organisatie Reuvensdagen 2018Carla Jansen (Marbles)Marie-France van Oorsouw (weleer)

VormgevingSPA Uitgevers, Hidde Heikamp

RedactieCarla Jansen, Marie-France van Oorsouw

DrukZalsman BV, Zwolle

Omslagbeeld en foto's, tenzij anders vermeld: gemeente Vlaardingen

5252


Twitter @reuvensdagen en hashtag

#reuvens2018


De Reuvensdagen 2018 worden mede mogelijk gemaakt dankzij fi nanciële bijdragen van:

Gemeente VlaardingenProvincie Zuid-HollandRijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

VLAARDINGEN

15, 16 en 17 november

54

VLAARDINGEN - Reuvensdagen

Documents

Transcript of VLAARDINGEN - Reuvensdagen