6.11.2015

1

BiologyBios –logia, –logos (Yaşam) (–bilim)Yaşam ve yaşayan organizmaları yapı,fonksiyon, gelişim, değişim, köken,yayılış ve sistematik olarak inceleyenbilim dalı.

1

1

BİLİMSEL YÖNTEM

KURAM

2

6.11.2015

2

1

3

CANLILARIN KİMYASAL İÇERİĞİKİMYASAL ELEMENTLER VE BİLEŞİKLER

BİLEŞİK: Belirli bir oranda bir araya gelen iki ya da daha fazla element içeren madde.94 elementin yaklaşık %25’i canlılar için zorunlu. C, H, O, N canlı maddenin %96’sını oluşturur. P, S, Ca, K ise geri kalan %4’ü meydana getirir.

2

4

ELEMENT: kimyasal tepkimelerle başka bileşiklere parçalanamayan madde. Toplam 118 adet element bulunmuştur. Bunların 94 tanesi Dünya üzerinde doğal olarak bulunmaktadır.

6.11.2015

3

ATOMLAR KİMYASAL BAĞLAR İLE BİRLEŞEREKMOLEKÜLLERİ OLUŞTURURKOVALENT BAĞLAR

2

5

APOLAR KOVALENT BAĞLARPOLAR KOVALENT BAĞLAR

ATOMLAR KİMYASAL BAĞLAR İLE BİRLEŞEREKMOLEKÜLLERİ OLUŞTURURİYONİK BAĞLAR HİDROJEN BAĞLARI

2

6

NaCl (tuz) moleküler yapısıH2O (su) moleküler yapısı

6.11.2015

4

BİR MOLEKÜLÜN BİYOLOJİK İŞLEVİONUN BİÇİMİ İLE İLİŞKİLİDİR 2

7Endorfinlerin ağrı kesici etkisi morfinden yaklaşık 30 kat daha fazladırMutluluk hormonu olarak da anılır.

Endorfin / Morfin

8

MSG (MONOSODIUM GLUTAMATE, E-621, ÇİN TUZU)Glutamik asit, proteinleri oluşturan 20 amino asittenbiridir.Glutamik asit, hücre metabolizmasında anahtarmoleküllerden biridir. İnsan vücudunda, besinselproteinler sindirilerek amino asitlere parçalanırlar.Bu aminoasitler de, vücutta, diğer fonksiyonelrollerde metabolik bir yakıt gibi çalışırlar.Alanin + alfa-ketoglutarat ⇌ pürivat + glutamat

Glutamik asit sinir hücreleri arasında sinyaliletiminde kullanılan nörotransmitter maddelerdenbiridir.Glutamik asit, protein ihtiva eden çoğu besinde de doğal olarak bulunur.Glutamik asitin iyon ve tuzları glutamatlar olarakisimlendirilirler, besin endüstrisinde lezzet arttırıcıbileşikler olarak kullanılırlar. Besinlere «UMAMI»lezzetini verirler.

6.11.2015

5

KARBON VE CANLILARDAKİ MOLEKÜL ÇEŞİTLİLİĞİ• Organik moleküllerin çeşitliliği karbon iskeletin değişkenliğinden kaynaklanır. 2

9

Bir karbonhidrat molekülünün yapısı (Glukoz) Bir yağ molekülünün yapısı

Bir proteinmolekülünün yapısı

FONKSİYONEL GRUPLAR• Fonksiyonel gruplar canlılardaki moleküler çeşitliliği mümkün kılar.2

10

• Metil grubu –CH3

Östrojen♀♂

Metil grubu

• Karboksil grubu -COOH • Amino grubu –NH2

6.11.2015

6

MAKROMOLEKÜLLER• Polimerler : Birbirinin aynı ya da benzeri yapıtaşlarının kovalentbağlarla bağlanarak oluşturdukları uzun moleküllerdir.Polimerlerin yapıtaşlarına monomer denir.

KarbonhidratlarŞekerler ve bunların polimerleridir.

• Monosakkaritler• Disakkaritler• Polisakkaritler

ProteinlerAminoasitlerden oluşur.

• Polipeptitler

YağlarLipitlerdir.

• Gliserol• Yağ asidi

Nükleik asitler• DNA• RNA

2

11

İnsan vücudundaki su oranı

Fetüs Bebek Ergin Yaşlı

2

12

• Yetişkin bir insan vücutağırlığının %60-70'i(3/2'si) sudur. Bu oranyaşa, cinsiyete, kiloyabağlı olarak farklılıkgösterir.

6.11.2015

7

2Su besinler ve içeceklerle sindirimyoluyla vücuda alınır. Yetişkin bir insanıngünlük su ihtiyacı 2500-2600 ml kadardır.Suyun vücuda alımı ve atılımı bir dengeiçinde oluşur. Vücutta normal sıvıhacminin korunması için günlük sıvıalımının günlük sıvı kaybına eşit olmasıgerekir. Bu denge bozulduğundahastalıklar ortaya çıkar.Suyun vücuttaki görevleri: Hücrelerin ihtiyacı olan maddeleri hücreye taşımak, Hücrelerin fonksiyonlarını yerine getirebilmesi için gerekli olan katı maddelerin

çözünmesini sağlamak, Hücrelerde metabolik faaliyetler sonucu oluşan atık maddeleri boşaltım organlarına

(böbrek, akciğer, deri, sindirim kanalı) taşıyarak vücut dışına atılımını sağlamak, Vücut ısısını dengede tutmak, Kanın hacmini ve pH’ını dengelemek, Besinlerin sindirimine yardımcı olmak, Beyin, omurilik gibi bazı organları dış etkenlerden korumak, suyun görevleridir.

HÜCRE İÇİNDE YOLCULUKHÜCRE BOYUTU VE İNCELENMESİ

3

14

IŞIK MİKROSKOBU (200X)

Elektron mikroskobu(400X)

Elektron mikroskobu(4000X)

6.11.2015

8

15

~1590’larda basit, tek mercekli… 1665 Robert Hooke ilk ışık mikroskobunu icat etti

10 - 500,000 X~1950’lerde SEM

93x

329x

908x

1860x

3900x7000x

18000x

36000x

Prokaryotik hücre: Zarla çevrili genomu ve sitoplazmasında organelleri olmayanhücrelerdir. Bacteria ve Archea olmak üzere ikiye ayrılırlar. Genomu «nükleoid» denenbölgede yer alır. Çoğu prokaryotik hücre kamçı taşır.

3

16

6.11.2015

9

Ökaryotik hücre: Çift katlı zarla çevrili genomu ve sitoplazmasında organelleri olan hücrelerdir. Hücre iskeleti bulunur. Hayvan ve bitki hücreleri ökaryottur.

3

17

Bitki ve Hayvan Hücrelerinin Benzerlikleri :1- Pek çoğu çıplak gözle görülemeyip mikroskoplarla görülürler.2- Hücre zarı bulunur.3- Sitolazma bulunur.4- Çekirdek bulunur.5- Koful bulunur.6- Mitokondri bulunur.7- Ribozom bulunur.8- Endoplazmik retikulum bulunur.9- Golgi aygıtı (cisimciği) bulunur.Bitki ve Hayvan Hücreleri Arasındaki Farklar :

3

18

Bitki hücresi Hayvan hücresiŞekil Genelde köşeli Genelde küreselHücre duvarı Var YokPlastid Var YokSentrozom Yok VarKoful Büyük ve az sayıda Küçük ve çok sayıdaLizozom Genelde yok Genelde var

6.11.2015

10

3

19

HÜCRE İSKELETİ

Hücre zarı, yapısı ve işleviZarın ana bileşenleri lipitler ve proteinlerdir

4

20

«Akıcı mozaik zar modeli» (1972)

6.11.2015

11

Zarın akışkanlığı zarda bulunandoymuş ve doymamış yağ asitlerininmiktarına bağlıdır. Doymuş yağ asitlerifazla ise zar az akıcı (viskoz), az ise çokakıcı özellikte olur. Bu olayı kontroleden diğer bir faktör de kolesteroldür.22

6.11.2015

12

a) Taşıma: Difüzyon ve osmoz. Pasif taşıma.Endositoz ve ekzositoz. Aktif taşıma. b) Enzimatik aktivite: c) Sinyal iletimi

d) Hücreler arası bağlantı

e) Hücrelerin birbirini tanımasıf) Hücre iskeleti ve matrikse bağlanma

4

23

HÜCRE ZARINDAN MADDE GEÇİŞİ• Hücre zarı seçici geçirgen bir yapıya sahiptir. Molekülün büyüklüğüne, yağda veya suda çözünmesine, polaritesine, ortamdaki yoğunluğuna veya türüne göre zar üzerinden madde taşınmasını farklı şekilde gerçekleştirir.

5

24

6.11.2015

13

HÜCRE

ZARIN

DAN M

ADDE

GEÇİŞİ

PASİF TAŞIMAEnerji harcanmaz

DİFÜZYONKOLAYLAŞTIRILMIŞ DİFÜZYON

OSMOZ

AKTİF TAŞIMAEnerji harcanır

ENDOSİTOZ

EKZOSİTOZ

AKTİF TRANSPORT Na-K PompasıCa pompası

5

25

PASİF TAŞIMA ŞEKİLLERİ1. Difüzyon: İyonların ya damoleküllerin yüksekkonsantrasyondan, düşükkonsantrasyona doğru enerjigerekmeden hareket etmesidir.• Bitkilerin köklerinin suyu emmesi,hücrelerdeki gaz değişimi ve böbreklerdeidrar oluşumu (diyaliz) da difüzyon olayısayesinde gerçekleşir.• Sitoplazmada CO2 oranı arttıkça difüzyonladoku sıvısına geçer. Kanla doku sıvısına gelenO2 yoğun olduğu doku sıvısından hücresitoplazmasına geçer.• Diyaliz ise suda çözünmüş maddelerdenbazılarının yarı geçirgen zardan difüzyonudur.

5

26

6.11.2015

14

2. Kolaylaştırılmış Difüzyon:Hücre zarının dışa bakanproteinleri bazı maddelerleuyum yaparak onların hücreiçine daha kolay girmesinisağlarlar.• Glikoz ve amino asitler yağda erimezler ve bu yolla hücre içine tasınırlar.

Kolaylaştırılmış difüzyon bir taşıyıcı aracılığı ilegerçekleşir: (1) Taşınacak madde taşıyıcı proteinebağlanınca, taşıyıcı proteinde şekil değişikliği olur veiçte kapalı olan hücre kanalının ucu açılır. (2)Molekül buradan içeri girmeye başlar. (3) Proteinezayıf bağlandığı için hücre içine yakın bir yeregeldiğinde, ısıdan kaynaklanan hareketle protein,molekülden ayrılır ve molekül hücre içine girer.

5

27

Difüzyon hızı hangi faktörlere bağlıdır ?• Gaz yada sıvı oluslarına,– gazlar daha hızlıdır.• Sıcaklıklarına,– ısı arttıkça difüzyon artar.• Moleküllerin büyüklügüne,– küçük daha hızlı.• Difüzyon alanına,– alan arttıkça hız da artar.• Membran kalınlığına,– difüzyon mesafesi, mesafe arttıkça hız azalır.

5

28

6.11.2015

15

3. Osmoz (Suyun Difüzyonu): su moleküllerinin yarı-geçirgenzardan, çok yoğun ortamdan az yoğun ortama doğru geçişidir.Canlılarda, kapalı ortam, hücre zarıyla sınırlandırılmış olansitoplazmadır. Sitoplazma içerisinde organik asitler, şekerler,organik ve inorganik tuzlar gibi maddeler bulunur. Sitoplazma vedış ortamın yoğunluk farkına göre her iki ortam arasında su geçişiolur ve sıvı konsantrasyonu dengeye ulaşana kadar da bu geçişdevam eder.

5

29

Osmotik olaylar:a)Hipertonik Ortam:(Yoğun Ortam) Bir hücre kendisinden daha yoğun ortama koyulursa su kaybederek büzülür. Bu olaya plazmoliz denir.b)Hipotonik Ortam (Az yoğun ortam): Plazmoliz olmuş yada normal bir hücreye kendisinden daha seyreltik bir çözeltiye koyarsak su alarak şişer.Bu olaya deplazmoliz denir. c) İzotonik Ortam(Denge Ortamı): Hücre izotonik ortama koyulursa dengeli bır madde alış verişi olur. Hemoliz: Hücreler çok seyreltik ortamlara ya da saf suya konulursa aşırı miktarda su alarak gerilirler. Bu gerilme sonucunda oluşan basınçla hayvan hücreleri patlar. Buna hemoliz denir.

5

30

6.11.2015

16

1. Endositoz: Bir hücrenin canlı kalması ve büyümesi için çevresindekisıvıdan, besin ve bazı maddeleri hücre içine alması gerekir. Hücrezarında büyük parçacıkların hücre içine alınması için "endositoz" denilenözel bir yöntem kullanılır. İki çeşit endositozdan bahsetmekmümkündür:

A. Fagositoz: Katı moleküllerin alınması. Bu olay sırasında alınacak molekül hücrezarına temas ettiğinde ilk olarak yalancı ayaklarla (pseudopodia) etrafı sarılır.B. Pinositoz: Sıvı veya sıvıda çözülmüş moleküllerin alınması. Sıvı maddeleryalancı ayaklarla sarılamadığı için bu yöntemle hücre içine alınmaz. Bununyerine hücre zarında minik cepler oluşturularak alınır. Hormonların hücre içinealınmasında da bu yöntem büyük ölçüde kullanılır.Bitki hücrelerinde hücre duvarının hareketi engellemesi sonucu endositoz yapılamaz.

AKTİF TAŞIMA ŞEKİLLERİ 5

31

Fagositoz:

Pinositoz:

5

32

6.11.2015

17

AKTİF TAŞIMA ŞEKİLLERİ2. Ekzositoz: Hücre zarından geçemeyecek kadar büyük besinlerinhücre dışına atılması olayına "ekzositoz" adı verilir. Ekzositozsırasında, hücre dışarı atılacak maddeyi kese içine alır ve bu keseyihücre zarının yüzeyine taşır. Kesenin zarı ile hücrenin zarı eriyipbirbirine karışırlar. Bu esnada kesenin içindeki maddeler hücredışına salınmış olur. Yukarıda anlatılan hücre içi sindirimden sonrakalan maddeler de, endositozun tam tersi olan bu yöntemle hücredışına atılırlar.

5

33

AKTİF TAŞIMA ŞEKİLLERİ3. Aktif Transport: Bir molekülün yogunlugu membranın iki yanındadengeye ulastıktan sonra, molekülün hala hücre içine tasınmasıgerekiyorsa bu konsantrasyon gradiyentine karsı olmak zorundadır.Konsantrasyon gardiyentine karsı yapılan tasıma olayına aktiftransport denir. Küçük moleküller ve iyonların hareketi bu yollagerçeklestirilir ve ATP formundaki enerji kullanılır.Vücutta bulunan aktif transport sistemleri sunlardır;• Sodyum potasyum pompası,– pek çok hücrede özellikle de sinir ve kas hücrelerinde yaygın bir sekilde bulunmaktadır.– Elektriksel potansiyel fark olusturmak için sodyum-potasyum konsantrasyon gradiyenti olusturulan yerlerde bulunur.• Kalsiyum pompası,– kas kasılmasında çok önemli görevi olan bir pompadır.– Kalsiyumun sarkoplazmik retikuluma geri alınmasında kullanılır.

5

34

6.11.2015

18

5

35

Sodyum potasyum pompası,

36

6.11.2015

19

ÇİFT KATLI ZARLA ÇEVRİLİ ORGANELLER: ÇEKİRDEK, MİTOKONDRİ VE KLOROPLAST

ÇEKİRDEK = NÜKLEUS

Hücre çekirdeği ya da nükleus, ökaryot hücrelerin çoğunda bulunan zarla kaplı bir organeldir. Çekirdek hücre içi tüm biyokimyasal olayları ve hücre bölünmesini yöneten merkezdir. Hücrenin genetik bilgilerinin çoğu (DNA gibi) burada bulunur.. Çekirdeği çıkarılan her hücre bir süre sonra ölür.

6

37

38

Nucleolus(çekirdekçik)

Çekirdekçik; bakteriler, çekirdekiçeren alyuvarlar ve spermhücreleri dışında bütün canlıhücrelerde bulunan küresel bircisimdir. Yapısının %10-20 kadarıRNA'dan, %70-80 kadarıproteinden, kalanı ise DNA'danoluşmaktadır. Protein kısmının birbölümü enzim yapısına, çok dahabüyük bir bölümü ise ribozomunyapısına girecek olan ribozomalproteine dönüşür. Görevi ribozomalRNA (rRNA) transkripsiyonuyapmak ve hücre içinde bunlarıbirleştirmektir. Hücre çekirdeğininhacimce %25'ini kaplar.

6.11.2015

20

ÇİFT KATLI ZARLA ÇEVRİLİ ORGANELLER: ÇEKİRDEK, MİTOKONDRİ VE KLOROPLASTMİTOKONDRİ

Mitokondriler ökartyotların hemen hepsindebulunurlar. Hücrede oksijenli solunum yaparakATP (enerji) sentezler.Bu nedenle hücrenin enerji santrali olarak kabuledilirler.Mitokondrilerin kendine ait genomik materyali vardır.

6

39

ÇİFT KATLI ZARLA ÇEVRİLİ ORGANELLER: ÇEKİRDEK, MİTOKONDRİ VE KLOROPLASTKLOROPLAST Kloroplastlar özelleşmiş plastidlerdir.Klorofil pigmenti taşıdıklarından yeşilrenklidirler. Çift katlı zarla çevrilidirler.Işıktan faydalanarak ATP’deki enerjiyi,hücrede kullanılabilecek enerjiye çevirir.Hayvan ve mantar hücrelerindebulunmazlar.

6

40

6.11.2015

21

41

ENDOSİMBİYOTİK TEORİEndosimbiyoz kuramı, ökaryot hücre organellerindenmitokondri ve plastitlerin kökeni ile ilgilenir. Kuram sözkonusu organellerin ökaryot hücrelerle birlikteyaşamaya başlayan prokaryot canlılardan kökenaldığını ileri sürer. Mitokondri, proteobakterilerden,kloroplastlar ise siyanobakterilerden gelişmiştir.1883 yılında Alman botanikçi Andreas Schimperçalışmalarında yeşil bitkilerdeki kloroplastlarınsiyanobakterilerle benzerlikler gösterdiğini gözlemlemişti veyeşil bitkilerin iki organizmanın simbiyoz yaşamından ortayaçıktığını düşünmüştü. Rus botanikçi KonstantinMereschkowski bu çalışmalardan haberdardı ve 1905 yılındailk kez endosimbiyoz teoriden açıkça bahsetmiştir.Endosimbiyoz hipotezi Lynn Margulis tarafındanoluşturulmuş ve ondan sonra yaygınlık kazanmıştır. 1981tarihli Hücre Evriminde Ortak Yaşam (Symbiosis in CellEvolution) adlı çalışmasında ökaryot hücrelerin kökenininbirlikte yaşayan ilkel prokrayot canlı topluluklarınadayandığını savunmuştur.

TEK KATLI ZARLA ÇEVRİLİ ORGANELLER ENDOPLAZMİK RETİKULUM, GOLGİ, LİZOZOM VE PEROKSİZOMENDOPLAZMİK RETİKULUM

Çekirdek zarı ile bağlantılı durumda bulunan, tek katlı zarlaçevrilmiş geniş, yassı kesecik ve kanalcıklardan oluşmuş kapalı birsistemdir. Endoplazmik retikulumu bir kargo sisteminebenzetilebilir. Hücre içinde ve hücre dışına proteinleri taşımayısağlar.Düz ve granüllü olmak üzere iki tipi vardır.Granüllü ER üzerinde ribozomlar bulunur. Protein sentezininfazla oluğu bölgelerde granüllü ER bulunur. Sentezlenenproteinler tomurcuklarla taşınır.Düz ER ribozom taşımaz. Enzimler yardımı ile lipit sentezler,karbonhidrat metabolizmasını düzenler.

6

42

6.11.2015

22

TEK KATLI ZARLA ÇEVRİLİ ORGANELLER ENDOPLAZMİK RETİKULUM, GOLGİ, LİZOZOM VE PEROKSİZOMGOLGİ

6

43

Endoplazmik Retikulumdan ayrılan tomurcukların çoğu golgiaygıtına gelir. Burada ürünlerin paketlenmesi gerçekleştirilir.

TEK KATLI ZARLA ÇEVRİLİ ORGANELLER ENDOPLAZMİK RETİKULUM, GOLGİ, LİZOZOM VE PEROKSİZOMLİZOZOM

Memeli alyuvarları hariç tüm ökaryotlarda bulunan, tek katlı zarla çevrili, küçük kesecikler şeklindeki organellerdir. Görevleri sitoplazma içi sindirimigerçekleştirmek olan bu organeller içerdikleri hidrolitik enzimler ile bunugerçekleştirirler. Akyuvar ve makrofajlarda bolca bulunurlar.

6

44

6.11.2015

23

ZARSIZ ORGANELLER RİBOZOM VE SENTROZOM.RİBOZOM

Granüllü Endoplazmik Retikulum’un dış zar yüzeyinde, çekirdek dış zarı yüzeyinde ve sitoplazmada serbest halde bulunabilirler. Protein ve RNA’dan oluşmuşlardır. Biri büyük diğeri küçük olan iki alt birimden meydana gelmişlerdir. Protein sentezinde görev alırlar.

6

45

ZARSIZ ORGANELLER RİBOZOM VE SENTROZOM.SENTROZOM

Hayvan hücrelerinde bulunan sentriyoller Yüksek organizasyonlu bitki hücrelerinde , olgun sinir, kas ve yumurta hücrelerinde bulunmaz. Hücre bölünmesinde görevlidirler

46

6.11.2015

24

HÜCRE İSKELETİMikrofilamentler, mikrotübüller ve ara filamentlerden oluşur.

• Mikrofilamentler aktin ve miyozin iplikçiklerinden oluşur. Bunlar kasılabilir özellikliproteinlerdir.• Mikrotübüller ince, uzun, içi boş tüp şeklindeki yapılardır. Sitoplazma içinde serbesthalde bulunurlar. Tübülin denen protein altbirimlerden oluşurlar. Sitoiskeletin enönemli birimlerindendir. Hücrede sil, kamçı, sentriyollerin de yapısına katılırlar.• Ara filamentler mikrofilamentlerden daha kalın, mikrotübüllerden ince yapılıdır.Proteinlerden oluşurlar. Sinir hücrelerinde, epitel hücrelerinde akyuvarlar gibihücrelerde bulunurlar.

6

47

HÜCRE DUVARIHücre duvarı, (hücre çeperi) bitki,mantar ve prokaryot hücrelerdehücrelerinde görülen bir yapıdır. Hücrezarının dış tarafında bulunur ve selülozyapılıdır. Mantar hücrelerindeki hücreduvarı ise, kitin yapılıdır. Bitkihücresinin dış ve iç etkilere karşıdirenç etkilere karşı korunmasınısağlar.

6

48

6.11.2015

25

HÜCRE DÖNGÜSÜ:HÜCRE BÖLÜNMESİ ÜREME, BÜYÜME VE TAMİRDE GÖREVLİDİR.

• Hücre bölünmesi, tek hücrelicanlıların çoğalması, çok hücrelicanlıların büyümesi, erkek ve dişieşey hücrelerinin meydanagelmesi için gerekli biyolojikolaydır. Bir hücreninbölünebilmesi için belirli birbüyüklüğe ulaşması ve nükleikasitlere sahip olmasıgerekmektedir.• Amitoz (Amitozis), Mitoz(Mitozis), Mayoz (Meiosis) olmaküzere üç farklı tip bölünme vardır.

6

49

50

1 ------------------------İ N T E R F A Z--------------------- 1G1: Hücre, bölünmeye hazırlanır (sentez yapılır); hacmi artar, DNA sentezi için ön hazırlık…S : Sentez aşaması. DNA sentezi (eşlemesi) yapılır.G2 : Sentez ve mitoz arası aşama. Hücre hacimsel büyümeye devam eder.

HÜCRE DÖNGÜSÜ

6.11.2015

26

51

2 --------------------M İ T O T İ K E V R E ------------------ 2M : Mitoz aşaması. Büyüme durur. Hücre bölünmesi gerçekleşir. Mitoz (Karyokinez) + Sitokinez

52

6.11.2015

27

METABOLİZMAANABOLİZMA + KATABOLİZMA = METABOLİZMA

2

(YAPIM) (YIKIM)

54

BESİN ZİNCİRİ

6.11.2015

28

55

HÜCRESEL SOLUNUM OLAYLARI

Fotosentetik organizmalar, ışık enerjisinden yararlanarak enerjiyi depolarlar ve organik bileşikler üretebilirler. Bitkiler de diğer canlılar gibi yaşamsal etkinlikleri için gerekli enerjiyi organik maddelerin kimyasal enerjisinden sağlarlar. Bunun için de güneş ışığını kullanarak havanın karbondioksitini indirgeyerek organik besinlerini sentez ederler. Bu işlem CO2'in indirgenmesi ve ancak güneş enerjisiyle gerçekleştirildiğinden "fotosentez" olarak anılır. Bu yolla güneşin ışık enerjisi kimyasal enerjiye dönüştürülür ve organik madde sentezi yapılmış olur.

Havadaki karbondioksit, güneş enerjisi kullanılarak, nişasta ve diğer yüksekenerjili karbonhidratlara dönüştürülür. Karbon kullanıldıktan sonra ortayaçıkan oksijen ise havaya bırakılır (FOTOSENTEZ). Bitki daha sonra besine ihtiyaçduyduğunda bu karbonhidratlarda depo enerjiyi kullanır (SOLUNUM). Bubitkilerle beslenen canlılar da bitkide bulunan karbonhidratlardan enerjiihtiyaçlarını karşılarlar.

56

Bitkiler gündüz hem fotosentez hem solunum, gece ise sadece solunum yaparlar.

6.11.2015

29

Oksijenli solunum, aerobiksolunum olarak da bilinir. Organikbesinlerin Oksijen yoluylayakılarak ATP elde etme işidir.Hücrede besinlerdeki kimyasalenerjinin oksijen kullanarak açığaçıkarılması demektir. Sonucundanet 38 ATP üretilir.

7

57

2 ATP 4 ATP

(NADH: Nikotinamid adenin dinükleotit)

matriks

krista

58

OKSİJENSİZ SOLUNUMOksijensiz solunum hücrelerde

oksijen yokluğunda, enerji üretmek içinmoleküllerin oksidasyonu (indirgenme)yoluyla enerji (ATP) üretilmesidir.

Oksijensiz solunumda az miktardaenerji elde edilir.

Oksijensiz solunumsonucunda glikoz bütünüyleinorganik bileşiklere kadarayrışamaz. Enerjinin çoğu yenioluşan organik molekülünbağlarında kalır.

6.11.2015

30

59

60

6.11.2015

31

BİTKİLER alemi• Bitkiler, fotosentez yapan organizmalar olarak tanımlanırlar.Bitkiler Alemi'nin şekil, büyüklük, yapı, organizasyon, ekolojikistekler açısından büyük farklılıklar gösteren çok sayıda üyesibulunur. En ilkel fotosentetik canlılar mikroskobikfitoplanktonlardır.• Gelişmiş bitkiler, çiçeksiz bitkiler (tohumsuz bitkiler) ve çiçeklibitkiler (tohumlu bitkiler) olmak üzere ikiye ayrılır.• Çiçeksiz bitkilerin genellikle yapraklarının alt dallarındabulunan spor keselerinin içinde sporlar üretilir. Üreme organıolan çiçek yoktur.• çiçekli bitkiler tohumla ürer. Açık tohumlu bitkiler ve kapalıtohumlu bitkiler olarak iki gruba ayrılırlar.• Kapalı tohumlular, açık tohumlulara göre daha gelişmişlerdir.Genellikle otsu, odunsu ve çalı formunda olurlar. Çoğununkültürü yapılır ve ekonomik önemleri vardır. Kapalı tohumlular,iki çenekliler (Magnoliopsida, Dicotyledoneae) ve bir çenekliler(Liliopsida, Monocotyledoneae) olmak üzere 2 sınıfa ayrılır.

61

FİTOPLANKTON 7

62

6.11.2015

32

63

BİTKİLERTohumsuz (çiçeksiz) bitkiler

Tohumlu (çiçekli) bitkilerAçık tohumlular Kapalı tohumlular

Tek çenekliler

Çift çenekliler

• Çevremizde en çok çiçekli bitkileri görür ve tanırız. Bunlar en gelişmiş bitki grubudur. • Çiçekli bitkiler çeşitli kısımlardan oluşur

• KÖK • GÖVDE• YAPRAK• ÇİÇEK

64

6.11.2015

33

KÖKGövdenin toprak altındaki uzantısıdır. Bitkiyi toprağa bağlar ve dik tutar. Bitkinin ihtiyaç duyduğu su ve minerallerin topraktan alınmasını sağlar.Görevleri

• Toprağa tutunma• Su ve suda çözünmüş maddeleri alma• Bazı bitkilerde besin depo etme

65

(Havuç, turp, şeker pancarı, şalgam)

GÖVDE• Bitkinin toprak üstünde kalan organlarıdır. Yapısında dallar, yapraklar, çiçekler ve tomurcuklar bulunur.• Suyu ve suda çözünmüş maddeleri köklerden yapraklara taşımak.• Yapraklarda üretilen besini bitkinin diğer bölümlerine iletmek.• Çiçeği meyveyi ve yaprağı taşımak.• Bitkinin dik durmasını sağlamak.• Yerüstü ve yeraltı olmak üzere iki tiptir.

66

6.11.2015

34

YAPRAK• Yapraklar bitkinin besin ihtiyacını karşılar. Genellikle renkleri yeşildir. yapraklar biçimleri birbirinden farklılık gösterir.• Kaktüste yapraklar, gövde üzerindeki dikenlerdir. Böcek yiyen bitkinin yaprakları ise böcekleri yakalamak için kapan şekilde gelişmiştir• Besin yapmak( Fotosentez yapmak )• Solunum yapmak( Gaz alış verişi )• Terleme

67

ÇİÇEK

68

PediselKaliks

Korolla

6.11.2015

35

MANTARLAR (FUNGİ) • Çok hücreli filament (hif) ve tek hücreli form (mayalar)• Misel yapıları

69

70

6.11.2015

36

71Amanita sp.

72

6.11.2015

37

73

74

6.11.2015

38

75

• Mantarlar Ekosistemin önemli parçalarıdır.Son 2 milyar yıldır bitki ve hayvansal yapılarıçürüttükleri bilinmektedir. Bu yapılardakielementlerin serbest bırakılmaları mantarlartarafından sağlanır.• Ayrıca toprağın yapısını bitki gelişimi için

uygun hale getirirler. "Mikoriza[5]" denilenortaklıklar oluşturarakbitkilerin köklerine tutunurlar ve bitkiköklerinden karbonhidrat alırlar, busırada bitkide mantarın hifleri yardımı iletopraktan su ve suda çözünen tuzlarıabsorblar.

• Alglerle birleşerek ekosistem için çok önemliolan likenleri oluştururlar

Mikoriza

76

6.11.2015

39

77

LİKEN

• Mantarlardan insanların çeşitli amaçlarlayararlandıkları cinslerdenbazıları; fermantasyon yaparak alkollüiçkilerin hazırlanmasında ve ekmekyapımında kullanılan Saccharomycestürleri, antibiyotik eldesinde ve peynirüretiminde kullanılan Penicillium türlerive ergot alkaloidlerinin eldeedildiği Claviceps purpurea’dır.

78Saccharomyces cerevisiae

6.11.2015

40

• Birçok yabani mantar doğadan toplanıpyenebilir ve çoğunun kültür türlerindendaha lezzetli olduğu söylenir. Fakat doğalyetişmiş mantarları toplayan kişi bu konudauzman olmadığı takdirde zehirlenme veölümlerle karşılaşılabilir.

79

Amanita verna, fool'smushroom, Destroying angel orthe mushroom fool

The Lethalwebcaps, twospecies in thegenus Cortinarius,are two of theworld'smost poisonousmushrooms.fool's webcap

• Gıdalardaoluşturdukları mitotoksinlerletoksik zehirlenmeler yolaçabilirler.• Özellikle okratoksinleraflatoksinler, böbreklerde vekaraciğerde hasarlara nedenolurlar.

80

• Çavdar mahmuzu (Claviceps purpurea) diye bilinenmantar, çavdarın ununa karışıp yenmesiyle ergotizmdenilen hastalığa neden olmaktadır.• Bu hastalık hayvanlarda ve insanlarda yavrudüşüklüğüne neden olmakta ve ölümlere de yolaçabilmektedir.• 1692'de Salem Massachusetts'te üç kadının cadıoldukları iddiası ile öldürülmeleri olayına sebep olangenç kızın çavdar mahmuzu yüzündenhalüsinasyonlar gördüğü kabul edilmektedir.