Op weg naar een nieuwe realiteit in de zorg

Visie op ICT in de Zorg

2

Nooit eerder in de geschiedenis stond de Nederlandse gezondheidszorg voor

meer uitdagingen dan nu: de zorg moet efficiënter en goedkoper, met meer oog

voor kwaliteit. Tegelijkertijd neemt de vraag naar zorg toe. De grote transities en

budgettaire begrenzingen dwingen de zorgsector nog slimmer, efficiënter en

effectiever (samen) te werken. KPN is ervan overtuigd dat ICT hierin een cruciale

rol speelt. Wat onze visie hier op is, kunt u lezen in dit document.

1. Introductie Trends en ontwikkelingen

1.1 MaatschappijWe worden met z’n allen steeds ouder, met een groeiende

behoefte aan zorg. Tegelijkertijd kampt ons land met

toenemende ontgroening: er zijn dus minder jonge

mensen die kunnen meebetalen aan de zorg. Ook zien

we een toename van welvaartsziekten, zoals diabetes,

obesitas en hart- en vaatziekten.

Daarnaast worden patiënten steeds mondiger, eisen

ze goede zorg en vragen ze vaker dan vroeger om een

second opinion. De nieuwe generatie is voortdurend

online en gebruikt nieuwe manieren om te communiceren.

Dankzij het internet heeft iedereen toegang tot medische

informatie; van ziektebeelden en behandelmethodes tot

ervaringen en geboekte resultaten.

1.2 PolitiekCijfers van het Centraal Planbureau (CPB) laten jaarlijks

zien dat de zorguitgaven blijven stijgen. Met bijna 75

miljard euro is de gezondheidszorg op dit moment al de

grootste kostenpost op de rijksbegroting. Als de kosten

in dit tempo blijven toenemen, gaat in 2040 de helft van

de rijksbegroting op aan gezondheidszorg.

Om deze trend te doorbreken ziet het ministerie van

Volksgezondheid de inzet van ICT als een belangrijke

oplossing. Zij heeft drie ambities geformuleerd om de

zelfredzaamheid te vergroten, de kwaliteit van zorg te

verbeteren en de kosten te verlagen1:

1. Binnen 5 jaar heeft 80% van de chronisch zieken direct

toegang tot bepaalde medische gegevens.

2. Van de chronisch zieken (diabetes, COPD) en kwets-

bare ouderen kan 75%, die dit wil en hiertoe in staat

is, binnen 5 jaar zelfstandig metingen uitvoeren.

3. Binnen 5 jaar heeft iedereen die zorg en ondersteuning

thuis ontvangt de mogelijkheid om – desgewenst – via

een beeldscherm 24 uur per dag met een zorgverlener

te communiceren.

1.3 MarktWat de zorgmarkt betreft zien we de laatste jaren drie

grote bewegingen.

Marktwerking

Marktwerking in de zorg levert concurrentie tussen

zorgverzekeraars, ziekenhuizen en zorginstellingen op.

Door de veranderde wetgeving verandert ook de

financiële afwikkeling van zorg. Zorgorganisaties

moeten als bedrijven opereren en financieel gezond

zijn. Samenwerking of zelfs fusering is nodig om

kosten te reduceren en om zich te onderscheiden van

concurrerende zorgorganisaties.

Faillissementen of sluitingen zijn aan de orde van de

dag. Bureau Berenschot heeft becijferd dat tussen nu

en 2020 achthonderd van de tweeduizend Nederlandse

verpleeg- en verzorgingshuizen dicht gaan.

3

1 Beleidsbrief Minister Schippers, juni 2014

Extramuralisatie

In Nederland neemt de verschuiving van intra- naar

extramuraal wonen en verzorgen toe; van continue zorg

naar meer zelfredzaamheid, van zorgprofessional naar

mantelzorger, van zorginstelling naar de wijk. Niet in

de laatste plaats onder druk van almaar stijgende zorg-

kosten. Gemeenten zijn verantwoordelijk voor het welzijn

van hun burgers, en op basis van de Wmo bepalen zij

of én hoe cliënten en patiënten langer thuis (kunnen)

blijven wonen.

Tweedelijns naar eerstelijns zorg

Huisartsen moeten meer zorgtaken overnemen van

ziekenhuizen. Ze behandelen een grotere groep

patiënten zelf, voeren meer kleine chirurgische ingrepen

uit en verlenen vaker acute zorg. Ook hebben huisartsen

meer verantwoordelijkheden in de begeleiding van

chronisch zieken en psychiatrische patiënten.

1.4 TechniekZiektes die een paar jaar geleden nog fataal waren zijn

tegenwoordig – door medisch technologische ontwikke-

lingen – (gelukkig) steeds vaker chronisch. Hierdoor

stijgen de zorgkosten. Tegelijkertijd kan verbetering

van ICT de zorgkosten verlagen. Zo is het bijvoorbeeld

mogelijk om de diagnose, controle en behandeling

van patiënten sneller en goedkoper af te handelen.

Daarnaast volgen de wereldwijde technologische

ontwikke lingen van applicaties, wearables, diagnostiek,

eHealth en mHealth elkaar in razend tempo op. Mede

dankzij wereldspelers als Apple, Google en Microsoft:

zij zetten vol in op innovaties in de zorg. Helaas is

standaardisatie nog onvoldoende geborgd, waardoor

betrokken partijen het wiel vaak opnieuw uitvinden.

4

KPN heeft een visie ontwikkeld over de bijdrage van ICT in de zorgmarkt. Jaren-

lange ervaring, recente ontwikkelingen in de zorg en toekomstige veranderingen

stellen ons daartoe in staat. KPN wil met de marktpartijen samen toewerken naar

een bereikbaar ideaal dat aanhaakt bij de zorgrealiteit. Volgens KPN ziet die er als

volgt uit.

2.1 De zorg van morgenWat de verre toekomst brengt, weten we niet exact. Maar

de vertaling van de geschetste recente ontwikkelingen

naar de grote thema’s die gaan spelen op korte termijn,

is zeker mogelijk en ook nodig.

Samenwerking in de keten

De samenwerking tussen verschillende zorgverleners die

betrokken zijn bij de diagnose, controle en behandeling

van patiënten en cliënten gaat verder toenemen en zal

voor een belangrijk deel gedigitaliseerd plaatsvinden.

Het gevolg: geoptimaliseerde zorgprocessen. Op welke

wijze en via welke systemen dit ook gebeurt, de huidige

ontwikkelingen en maatschappelijke druk vereisen

naadloze samenwerking en informatie-uitwisseling

tussen zorgverleners en andere betrokken partijen.

Met de patiënt of cliënt als middelpunt.

Binnen en tussen zorginstellingen moeten zorg-

professionals zo efficiënt mogelijk met elkaar kunnen

samenwerken. Met de inzet van slimme ICT-oplossingen

hebben professionals altijd en overal toegang tot

(patiënt)gegevens. Zo kunnen ze flexibeler en efficiënter

werken. Omdat patiëntgegevens overal te raadplegen

zijn, neemt de kans op fouten af en sluit de behandeling

beter aan op de laatste stand van zaken.

Met ICT krijgen patiënten altijd en overal toegang tot

hun eigen dossier. Hierdoor kennen ze hun medische

geschiedenis, waardoor een consult bij de huisarts of

een bezoekje aan de apotheek sneller verloopt.

Adoptie en integratie van nieuwe technologie

De zorgconsument adopteert technologische ontwikke-

lingen al in grote mate. Van alle beschikbare innovaties

en mogelijkheden vinden de beste en slimste techno-

logieën steeds sneller hun weg naar de eindgebruikers.

Het is dus van belang dat zorginstellingen een omgeving

creëren waarin ze nieuwe technologie snel kunnen

invoeren. Een infrastructuur bouwen waaraan ze nieuwe

software en hardware gemakkelijk kunnen toevoegen,

afschalen en integreren. Smartdevices en cloud-

oplossingen spelen een belangrijke rol: ze maken

smartapps, applicaties en nieuwe slimme hardware

toegankelijk voor zorgprofessionals. Hierdoor is de weg

vrij voor versnelde adoptie van innovaties in onder

andere beeldschermcommunicatie en logistiek.

Het ‘Internet of Things’ gaat daarnaast een hoge vlucht

nemen. Verbinding tussen iedereen en alles is mogelijk

en hierdoor worden meer data gegenereerd. Opslag van

deze data is dan nodig voor adoptie en integratie van de

nieuwe technologie.

Meer zelfredzaamheid bij patiënten en cliënten

De ontwikkeling naar een grotere zelfredzaamheid bij

patiënten en cliënten is in gang gezet als gevolg van de

Wet langdurige zorg. Deze trend zet door. Senioren

blijven langer thuis wonen (extramuralisatie). Voor deze

snel groeiende groep betekent dit dat er een beroep

wordt gedaan op hun zelfstandigheid en zelfredzaam-

heid. Dit kan door mantelzorgers, zorgverleners- en

2. Onze visie ICT draagt bij aan de

toekomstbestendige zorg

5

instellingen met elkaar te verbinden. Zo ontstaat

behoefte aan veilige en eenvoudige informatie-

uitwisseling. Ouderen en hun mantelzorgers krijgen

meer regie over hun zorg en worden zelfredzamer.

2.2 Consequenties De zorg van de toekomst houdt betrokken partijen

bezig en stelt vooral zorginstellingen voor een aantal

uitdagingen.

Complexiteit

ICT neemt in de toekomst van de zorg een centrale

plek in. Het levert meer effectiviteit en efficiëntie op.

Het ontsluiten van specifieke medische informatie in

de hele zorgketen maakt de verschillende ICT-systemen

in de zorg complexer. Ook het genereren van meer data

en de beveiliging daarvan, maakt het ingewikkelder.

Tegelijkertijd wordt het vinden en behouden van de

juiste ICT-medewerkers steeds moeilijker.

Veiligheid en betrouwbaarheid

Met techniek is heel veel mogelijk. Maar hoe kan de

zorgsector de noodzakelijke ICT-oplossingen op een veilige

en betrouwbare manier inzetten? Hoe past privacy vanuit

consumentenperspectief bij de wens naar transparantie,

samenwerking en efficiëntie? Zorginstellingen vragen

zich af hoe ze met hun ICT kunnen aansluiten op de

veranderende omgeving en op de snel voortschrijdende

techniek. En hoe ze de samenwerking in de zorgketen op

een veilige manier kunnen regelen. Patiëntgegevens op

straat is de nachtmerrie van zorgbestuurders. De praktijk

wijst uit dat hackers steeds vaker toegang proberen te

krijgen tot beveiligde informatie zoals patiëntendossiers.

De toenemende gegevensuitwisseling maakt zorginstel-

lingen hiermee tot interessante doelwitten. Daarbij komt

de voortdurend veranderende wet- en regelgeving bij

informatiebeveiliging. Hierbij gaat het bijvoorbeeld om

de Europese Databeschermingsrichtlijn, die in Nederland

is vertaald naar de Wet bescherming persoonsgegevens

(Wbp). Bij informatiebeveiliging in de zorg zijn NEN-

en ISO-normen maatgevend. Hierin staan de eisen voor

veilige opslag, beheer en uitwisseling van persoons-

gegevens. Voor KPN heeft dit – als ICT-leverancier – de

hoogste prioriteit.

Veranderende financiering en schaalbaarheid

Snel kunnen groeien, nieuwe ontwikkelingen

implementeren, en veilig en gemakkelijk aansluiten

op de innovaties van anderen zijn essentieel om steeds

betere zorg te kunnen leveren. Het creëren van de juiste

randvoorwaarden is daarbij de grootste uitdaging. Voor

maximale flexibiliteit moeten zorginstellingen zich snel

kunnen aanpassen aan de behoefte van de cliënten.

Het flexibel op- en afschalen van mensen en ICT-middelen

is hiervoor een vereiste. Aangepaste financieringsvormen

waarbij zorginstellingen kunnen afrekenen per maand,

en in sommige gevallen zelfs per medewerker of werk-

plek, worden steeds gangbaarder. Maar ook (delen van)

de ICT omgeving volledig outsourcen is een mogelijkheid

die zorginstellingen steeds vaker overwegen.

6

3. Onze rol en ambitie

KPN wil samen met de zorgsector de zorg elke dag weer helpen beter te maken

voor heel Nederland. Dat doen we door patiënten, cliënten, zorgprofessionals

en ICT-leveranciers met elkaar te verbinden.

Onze ambitie is om de zorgketen verder te brengen: van ziekenhuizen tot

verpleeghuizen, van huisarts tot verzekeraar. Deze integrale aanpak voor de

hele zorgmarkt is de sleutel tot succes. Wij willen met innovatieve ICT-diensten

bijdragen aan toegankelijke en betaalbare zorg. Zo faciliteren we bijvoorbeeld

het meten, weten en uitwisselen van relevante zorginformatie. De diagnostische

waarden van consument, patiënt of cliënt kunnen worden gedeeld met

– en aangevuld door – zorgprofessionals.

Kortom: meten, uitwisselen en weten volgens de uitgangspunten waar KPN

voor staat. Veilig, betrouwbaar en met totaaloplossingen.

7

Randvoorwaarden creëren

KPN zorgt ervoor compliant te zijn en daarmee de

privacy van patiënten en cliënten te waarborgen.

Dit doen we door de inzet van de nieuwste technologie,

continue scholing van medewerkers en de inzet van een

team van ethische hackers. Toch hebben we nog een

extra zekerheid ingebouwd: via externe audits toetsen

we onze diensten aan het Cloud Compliant Framework.

Totaaloplossingen bieden

KPN legt de lat hoog wat veiligheid en compliance

betreft. Met altijd oog voor kosten en dus met de

inzet van slimme oplossingen. Daarom geloven we

in intensieve samenwerking met andere leveranciers

en ICT’ers in de zorgsector zelf. KPN heeft de ambitie

om regie te voeren in het ontzorgen van klanten

door in deze samenwerking een leidende positie in

te nemen. Als system integrator neemt KPN de eind-

verantwoordelijkheid over het sales-, implementatie-,

service- en after-salesproces en zorgt voor solide

contracten met haar toeleveranciers en partners als

Eurocom, Ascom, PinkRoccade Healthcare, Microsoft en

Cisco. Samen kunnen we de belangrijkste businessvraag-

stukken van zorgverleners en ziekenhuizen oplossen.

Partners in de zorgsector

We werken intensief samen met vele partners en

leveranciers in de zorg, waardoor we een onafhankelijke

positie innemen. In de KPN ZorgCloud zijn bijvoorbeeld

al meer dan 100 relevante partijen aangesloten. Dit zijn

partijen die allemaal van belang zijn voor een solide

zorgproces, waaronder het Landelijk Schakelpunt (LSP),

leveranciers van alarmeringsoplossingen en domotica en

uiteenlopende (zorg)software leveranciers.

Maatschappelijk betrokken

KPN biedt al 128 jaar ‘verbindende’ producten en

diensten. Onze maatschappelijke activiteiten sluiten hier

naadloos op aan. Denk aan het KPN Mooiste Contact

Fonds (KlasseContact, De Zilverlijn) en ons interne

iChange programma. Daarnaast neemt KPN deel aan

Diagnose Technologie.

8

9

4. Onze strategie Met totaaloplossingen toegevoegde

waarde leveren voor de zorg

Daarnaast maken we gebruik van een uitgebalanceerd

netwerk van strategische partners die ieder afzonderlijk

een eigen expertise hebben. Door optimaal gebruik

te maken van onze serviceorganisatie zijn we in staat

om totaaloplossingen te bieden die naadloos aansluiten

bij de belangrijkste vraagstukken in de zorgmarkt.

Deze hebben we samengevat in vier thema’s.

1. Veilig samenwerken

Om op een veilige en betrouwbare wijze samen te

werken in de zorg heeft KPN de ZorgCloud ontwikkeld

Dit is een dienst speciaal voor de Nederlandse zorgmarkt

die draait op een eigen infrastructuur, volledig afgeschermd

van het internet. KPN ZorgCloud werkt onafhankelijk

van internet waardoor bij een internetverstoring alle

zorginhoudelijke diensten blijven werken. Daarnaast is

de ZorgCloud volledig redundant uitgevoerd over

2 geografisch gescheiden KPN CyberCenters.

Met de inzet van de ZorgCloud neemt de veiligheid toe.

Enkele wapenfeiten: KPN stopt vanuit de ZorgCloud per

week ruim 850.000 malafide sessies van en naar het

internet. Ook houden we per week zo’n 1.800 cyber-

aanvallen tegen. Dit aantal groeit voortdurend. De web-

filters van de ZorgCloud scannen dagelijks meer dan

80.000.000 verzoeken op onder meer virussen, malware

en trojans.

E-Zorg, 100% dochter van KPN en volledig NEN- en

ISO-gecertificeerd, beheert de ZorgCloud. Door binnen

de ZorgCloud de standaard diensten van KPN te

combineren met zorgapplicaties ontstaat een eco-

systeem. Onze standaarddiensten betreffen ondermeer

kantoor- en werkplekapplicaties, Secure Mail, data

opslag, housing en hosting.

In dit ecosysteem kunnen zorgverleners optimaal samen

werken en op een veilige manier informatie uitwisselen

met bijvoorbeeld patiënten en mantelzorgers. Uw ver-

trouwde leveranciers blijven gewoon de zorgapplicaties

leveren. Het verschil is, dat ze gefaciliteerd worden via de

ZorgCloud waardoor u zich geen zorgen hoeft te maken

over compliance, beschikbaarheid of beheer. Door de

samenwerking met onze partners kunnen we binnen de

ZorgCloud namelijk standaardiseren.

2. Zorgprocessen optimaliseren

Een belangrijk middel om kosten te verlagen en patiënt-

en cliënttevredenheid te verhogen, ligt in het efficiënter

inrichten van primaire (zorg)processen. Of het nu gaat

om het verkorten van looproutes van verpleegkundigen,

het snel en adequaat afhandelen van alarmen of tijdige

en soepele communicatie met patiënten. Uit onderzoek

blijkt minder dan 30% van de beschikbare tijd van

verpleging bestaat uit het verlenen van zorg. De resterende

tijd gaat naar andere zaken als administratie, overdracht

en reizen. Met ZorgSlim Mobiliteit van KPN blijft er meer

tijd over voor zorg. Hiermee kunnen zorgverleners

mobiel informatie uitwisselen. Ook is audio- en video-

communicatie op meerdere manieren mogelijk.

KPN staat bekend als betrouwbare ICT- en Telecompartij. Volgens onafhankelijke

marktrapporten hebben we de beste vaste en mobiele netwerken van Nederland.

Hier blijft KPN ook de komende jaren fors in investeren. Deze infrastructuur, onze

connectiviteitsdiensten en innovaties vormen de basis voor onze dienstverlening

in de zorg.

10

Dit kan allemaal door het, al dan niet mobiel, ontsluiten

van medische oproepsystemen en verpleegoproep-

systemen met de communicatieomgeving in een zorg-

instelling. Door een toekomstvaste infrastructuur werkt

de verbinding altijd en overal.

3. Zelfredzaamheid vergroten

De ontwikkeling naar meer zelfredzaamheid bij patiënten

en cliënten is al in volle gang. KPN heeft een aantal

oplossingen om deze zelfredzaamheid nog verder te

vergroten.

ZorgVrijThuis geeft senioren de mogelijkheid om langer

zelfstandig – en vol vertrouwen – thuis te kunnen blijven

wonen. De bewegingsvrijheid voor de senior is groot, maar

wel met een steuntje in de rug. Met één druk op de knop

is er contact mogelijk met een familielid, mantelzorger of

professionele zorg. Zo is snelle hulp altijd dichtbij.

ZorgVrijWonen biedt een aantal componenten om tijd te

besparen en de (intramurale) zorgkwaliteit te verhogen.

Bij alarmering kunnen zorgverleners een cliënt snel

lokaliseren en de urgentie van de hulpvraag bepalen.

De veiligheid van cliënten is onder meer te waarborgen

met welzijnsdetectie en dwaalpreventie. Verder zijn er

producten en diensten die het comfort in de woon-

omgeving verbeteren. Het concept ondersteunt boven-

dien alle processen rond communicatie en registratie.

Maar ook op het gebied van ‘mobile health’ heeft KPN

oplossingen. Zo kunnen met HartRitme Diagnostiek

hartfilmpjes worden opgenomen, die de zorgprofessional

op afstand kan beoordelen.

Daarnaast werkt KPN constant aan nieuwe proposities.

Zo ook aan dienstverlening waarbij veiligheid binnens-

huis wordt gemonitord. Hierbij kan personenalarmering

met een app, armband of halszender gecombineerd

worden met slimme sensoren. Het is dan mogelijk om

de vitaliteit en veiligheid van senioren te monitoren

en waar nodig contact te leggen met een mantelzorger

of bijvoorbeeld een wijkverpleegkundige.

4. Werkplek & ICT-beheer

Steeds meer ziekenhuizen en zorginstellingen kiezen

ervoor om de ICT-werkplekken, maar ook (delen van) het

ICT-beheer, uit te besteden. Ze kunnen zich dan richten

op hun kerntaak: het verlenen van Zorg. Hierdoor kunnen

zorginstellingen kosten besparen (en voorspellen) en

hun leencapaciteit vergroten door balansvoordelen.

KPN biedt hierin diverse oplossingen. Bijvoorbeeld de

Werkplek voor de Zorg waarin de standaard applicaties

zijn aan gevuld met de belangrijkste wensen en eisen

uit de Nederlandse zorg. Deze online werkplek is niet

alleen bereikbaar vanaf de pc in de zorginstelling, maar

ook vanuit huis of via een tablet of smartphone met

een internetverbinding. Omdat de Werkplek voor de

Zorg zich in de ZorgCloud bevindt, zijn documenten en

software altijd en overal beschikbaar op een veilige

manier. Doordat de ZorgCloud uit standaard bouw-

blokken bestaat, hoeven zorginstellingen niet steeds

zelf het wiel uit te vinden. Bovendien kunnen we als

systeem integrator bestaande contracten beheren voor

zorg instellingen.

Ook kunnen we de complete ICT-omgeving en inrichting

overnemen, eventueel inclusief het personeel. Deze

omgeving brengen we dan onder in een speciaal klant-

programma. Binnen dit programma vereenvoudigen

we op professionele wijze de dienstverlening. Hogere

continuïteit en beschikbaarheid zorgen voor een betere

ICT-kwaliteit. Om ICT-transities te begeleiden, maar

ook om te helpen bij het vaststellen en uitvoeren van

strategische ICT-roadmaps, biedt KPN bovendien een

scala van Consulting & Advies diensten.

Voor een volledig overzicht van al onze producten en

diensten kunt u terecht op www.kpn.com/zorg.

11

5. Uitnodiging tot gesprek

KPN wil graag met u in gesprek blijven. We nodigen u

van harte uit om contact te zoeken met uw account-

manager. Volg ons op twitter @KPNzorg, mail uw vraag

naar zorg@kpn.com of kijk op www.kpn.com/zorg en laat

u inspireren op KPN Inspire (www.kpninspire.com).

Over zorgoplossingen van KPN

KPN is verbonden met iedereen in de zorg: zorgcliënten,

zorgverleners, medisch specialisten, ondersteunend

personeel, staf, bestuurders, directie en managers.

Daarnaast werken wij intensief samen met verzekeraars,

applicatieleveranciers, overheidsinstellingen, bedrijven,

universiteiten en consumenten om het gesprek aan te

gaan over het verbeteren van zorg.

KPN bevindt zich in het middelpunt van de communicatie

binnen de zorg. Wij maken het mogelijk dat zorgverleners

op een veilige en betrouwbare manier met elkaar

communiceren. Wij beheren het grootste zorgnetwerk

van Nederland, zo’n 20.000 zorgverleners gebruiken

onze diensten.

KPN mag als erkend Goedbeheerd ZorgNetwerk (GZN)

een beveiligde verbinding tot stand brengen tussen

zorgsystemen van zorgaanbieders en het Landelijk

Schakelpunt.

In dit document staat onze visie op de toekomst van ICT in de zorg. De ontwikkelingen gaan snel. We zijn ons ervan bewust dat we nog veel werk moeten verzetten om tot praktische oplossingen te komen. We realiseren ons ook dat zorginstellingen met vragen zitten die we hierin niet hebben beantwoord. KPN Zorg wil verder kijken. Dat doen we het liefst samen met u: partners, leveranciers, zorginstellingen, overheid, zorgverzekeraars en andere belang­hebbenden. Alles gericht op beter bereikbare hoogwaardige zorg.

Contactgegevens:

KPN Zorg

Kromme Schaft 3-5

3991 AR Houten

Postbus 26

3990 DA Houten

www.kpn.com/zorg

www.kpninspire.nl

zorg@kpn.com

kpn.com/zorg