Virkni í fjarkennslu og fjarnámi

Þuríður JóhannsdóttirByggt á samvinnu við

Allyson Macdonald

Fjölbrautaskólinn Ármúla 21. ágúst 2003

Í leit að góða fjarkennaranum

Finnsk rannsókn 1995-1999 – Kirsi Tirri & Anne Nevgi (2000) In search of a good virtual teacher.

28 kennarar og 412 stúdentar í Helsinki Virtual Open University Nemendur töldu fagþekkingu í kennslugrein vera mikilvægasta

eiginleika kennarans Kennarar töldu skýra framsetningu og uppbyggingu námsefnisins

vera mikilvægasta í fjarkennslu – í 2. sæti hjá nemendum Nemendur mátu meira gagnrýna endurgjöf en jákvæðni og hrós í

endurgjöf en kennnarar öfugt Kennarar töldu alúð mikilvægari í fari kennara en nemendur Nemendur kusu málefnaleg (businesslike) samskipti um námið

fram yfir persónuleg

Góði fjarkennarinn

Er vel að sér í sínu fagi Undirbýr og setur fram vel skipulagt námsefni

fyrir nemendur. Nemendur taka málefnaleg samskipti fram

yfir vingjarnleg og persónuleg samskipti Kennarar telja alúð og hvatningu mikilvæga í

fjarkennslu

Nemendur segja í opnum svörum:

Mikilvægustu eiginleikar góðs fjarkennara eru í forgangsröð:

1. skýrleiki í framsetningu ritaðs máls

2. að koma til móts við mismunandi þarfir nemenda

3. að vera hvetjandi í samskiptum við nemendur

4. að kennari sé frjór og leitandi og forvitinn og hafi hugrekki til að spyrja spurninga

5. færni í netkennslu, tæknikunnátta

Tækninýjungar – nýting og rannsóknir Finnar komnir langt í nýtingu og rannsóknum Íslendingar duglegir að nota UST Við ekki komin langt í rannsóknum NámUst- verkefnið http://namust.khi.is

Hófst haustið 2002 Rannsókn á hvað notkun UST hefur í för með sér fyrir nám og

kennslu frá leikskóla til háskóla Tilgangur NámUST-verkefnis er að skoða möguleika sem notkun

upplýsingatækni opnar fyrir nám og kennslu. Til þess er þörf á að vita meira hvað slíkt nám felur í sér og hver er þekkingarlegur ávinningur af að taka slíkt nám upp. Alls hafa 17-19 manns tekið þátt sem rannsakendur.

Fjarnám er m.a. til rannsóknar:

M.Ed. Ritgerð Kristínar Guðmundsdóttur um tengsl námsformsins fjarnáms og námsstíls nemenda.

Anna Ólafsdóttir: M. Ed ritgerð um mat á áhrifum UST á Háskólann á Akureyri

Ásrún Matthíasdóttir, Michael Dal og Samuel Lefevier hafa lagt spurningalista fyrir í framhaldsskólum þar sem er sérstakur kafli um fjarkennslu og fjarnám

Þuríður rannsakar fjarnám og fjarkennslu við KHÍ og tengsl við þarfir skóla á landsbyggðinni

Námskenningar Hafa áhrif á hvernig við vinnum sem kennarar Kennslufræði byggir á námskenningum Eitt sinn var litið á atferlisstefnuna sem hina einu

sönnu námskenningu (sbr. Kennsluvélar Skinners) Hlutverk kennara er þá að miðla fróðleik sem hann

hefu náð sér í til nemenda sinna Enn sterk hugmynd í kennslu að nám sé fyrst og

fremst yfirfærsla á þekkingu Hugsmíðahyggja leggur áherslu á að nám sé

uppbygging þekkingar sem ekki gerist nema nemandinn sé virkur þátttakandi í námsferli

Yfirfærsla Hugsmíðahyggja

Þekking er ákveðið safn upplýsinga sem skal yfirfæra frá texta eða kennara til nemanda

Þekking þróast við túlkun sem byggist upp við umræður

Litið er á texta og kennara sem handhafa sannleika og þann sem valdið hefur

Allir hafa sérþekkingu sem þeir geta lagt til, þörf er á rökum og gögnum sem styðja þau

Atferlisstefna HugsmíðahyggjaGagnavinnsla Félagsleg hugsmíðahyggja

Atferlisstefna HugsmíðahyggjaGagnavinnsla Félagsleg hugsmíðahyggja

Yfirfærsla Hugsmíðahyggja

Kennslan er byggð upp á endurtekningum og æfingum, með áherslu á að tileinka sér þekkingu

Kennarar hvetja til þess að þekking sé nýtt við raunverulegar aðstæður og yfirfærð í stærra samhengi

Nemendur vinna sjálfstætt

Nemendur vinna saman sem félagsheild í náminu

Athafnakenningin (Activity Theory)

Byggir á félagslegri og menningarbundinni sýn á nám (socio-cultural approach)

rætur í skóla rússneskra fræðimanna á borð við Lev Vygotsky og Mikhail Bakhtin

Um gildi tungumálsins sem verkfæris til náms Um gildi samskipta í uppbyggingu þekkingar Um hlutverk verkfæra í þróun mannsins Af sama skóla og félagsleg hugsmíðahyggja

(social constructivism)

Athafnakenningin (Activity

Theory) Michael Cole og Yrje Engeström Talsmenn hafa þróað líkan til að greina starfsemi í

flóknu kerfi T.d. hvernig nám fer fram í skóla eða á vinnustað

Athafnir þátttakenda eru greindar í samhengi við Tilgang eða markmið athafna Verkfæri, tól eða hjálpartæki sem notuð eru Menningu og félagslegt samhengi Verkaskiptingu Reglur sem unnið er samkvæmt

Líkanið má líka nota sem hjálpartæki við skipulagningu fjarkennslu eða fjarnáms

Greiningarlíkan athafnakenningarinnarsjá t.d. http://www.edu.helsinki.fi/activity/pages/chatanddwr/activitysystem/

Viðfang/athöfngerandi

verkfæri

verkaskiptingreglur samfélag

Athafnir kennara í fjarkennslu

athafnir hans eru til þess ætlaðar að stuðla að námsárangri nemandans

Hann notar nettengda tölvu sem verkfæri (til viðbótar við bækur og annað prentað námsefni sem hann notar venjulega)

Kennsla hans er hluti af stærra menningarlegu og félagslegu samhengi

Það sama ætti að gilda um virkni/athafnir nemenda

Hlutverk fjarkennara?

Mótast af hugmyndum kennara um hvað nám felur í sér – sbr. Námskenningar

Vygotksy – um mikilvægt hlutverk kennara og duglegri samnemenda á þroskasvæði nemenda

Ekki ‘guide on the side’ – heldur ‘guided by an expert’

Athöfnum kennara má líkja við stillansa eða vinnupalla (scaffolding), nemendur fá stuðning við námsverkefnin – nota tiltæk verkfæri á netinu

Kennarinn er í senn sérfræðingur á sínu sviði og samstarfsmaður nemenda sem leiðir þá inn í vinnubrögð og menningu fagsins

Hugsa um nám og kennslu hvert fyrir sig

Nám fer ekki endilega fram þó kennari sé virkur við kennslu

Markmið kennslu eru að leiða til náms Grera greinarmun á námi sem virkni/athöfn

og námi sem árangri Nám-sem-athöfn getur tekið á sig mörg

mismunandi form – kennari getur haft áhrif á það Námi-sem-árangri má líkja við málalok sem

kennslan stefnir að

Innihald

FræðigreinTengdar

greinar

Námskrá

MarkmiðHugtökFærni

Viðhorf o.fl.

KennsluathafnirUndirbúningur,skipulagning og athuganirSamskipti íkennslustofunni- innlegg- umræðustjórn- leiðbeiningar

Námsmat

- með orðalýsingum- með táknmyndum- verkleg kunnátta- verkmöppumat- frammistöðumat

Kennslulíkan Allyson Macdonald – óháð kenningum um nám

Innihald Fræðigrein Tengdar

greinar

Námskrá Markmið Hugtök Færni Viðhorf o.fl

KennsluathafnirUndirbúningur, skipulagning Samskipti við nemendur - innlegg - fræðsla - leiðbeiningar um lestur - leiðbeiningar um

verkefnavinnu - umræðustjórn - svara spurningum

nemenda - leiðrétta misskilning

Námsmat- með orðum- með táknum eða tölum- verkleg kunnátta- skrifleg eða munnleg- verkmöppumat (t.d.

digital portfolios)- frammistöðumat- meta afurð og/eða ferli- jafningjamat- sjálfsmat t.d. ferilbók

Upphafs-ástandnemendaFyrra nám og reynslaSkilningur á innihaldiÁhugiLeikniNámsstíllGeta o fl.

Nám-sem-athafnir Verkefni - glósur og skráning - umræður - athuganir - dæmi - lestur og íhugun Heimanám Vettvangsferðir

Nám-sem-árangurSkilningur – nýr eða breytturÁhugiLeikni - færni Geta - hæfniBreyttar hugmyndir um veruleikaNý þekking

Undirbúa fjarnám Innihald Fræðigrein Tengdar greinar

Námskrá Markmið Hugtök Færni Viðhorf o.fl

Upphafs-ástandnemendaFyrra nám og reynslaSkilningur á innihaldiÁhugiLeikniNámsstíllGeta o fl.

•Skipuleggja námsumhverfi á netinu sem umgjörð fjarnáms og kennslu•Kynna sér möguleika og takmarkanir vefkennslukerfisins•Vega og meta hvaða tiltæk tól hann vill nota við kennslu sína•Taka mið af upphafsástandi nemenda t.d. mismunandi námsstíl – texti, hljóð, myndir

Upphafsástand nemenda

Kanna afstöðu, þekkingu og skilning nemenda þegar komið er að nýju námsefni(rannsóknir Ausubel á 8. og 9. tug síðustu aldar)

Forhugmyndir nemenda í stærðfræði og náttúrufræði sérstaklega athugaðar

Nú talið mikilvægt að taka tillit til forhugmynda í öllum greinum

Að koma til móts við nemendur með ólíkan bakgrunn er krafa samtímans

Ekki síst í fjarnámi má reikna með breidd í nemendahópi

Kennsluathafnir á netinu

Bein fræðsla eða innlegg Stuðningur við lestur Leggja fyrir verkefni Leiðbeina við verkefnavinnu Svara spurningum nemenda Leiðrétta misskilning Vekja áhuga nemenda Hvetja nemendur til dáða Stýra umræðum

Nám-sem-athafnir Verkefni - glósur og skráning - umræður - athuganir - dæmi - lestur og íhugun - svara spurningum – orða skilning sinn - gera ritgerð eða skýrslu - læra utanbókar

Lausnamiðað nám; PBL Vettvangsferðir

Hvernig á að koma þessu fyrir í fjarkennslu á neti?

Mikilvægt að reyna að skilja hvers konar athafnir kennara eru best til þess fallnar að styðja nám

Á hvern hátt tæki og tól sem UST býður upp á nýtast Kennarar þurfa að þekkja vefkennslukerfið Kennarar þurfa að kunna að nýta möguleika

Internetsins Fljótlegt og ódýrt aðgengi að efni t.d. í gagnabönkum –

kennarar geta stutt nemendur með tenglasíðu í gott efni. Hraðvirk leit – kenna nemendum að leita og meta gæði Möguleiki til að birta efni bæði texta og á margmiðlunarformi Fjölþættir samskiptamöguleikar

Nám-sem-athöfn á netinu Nemandinn ber ábyrgð á og hefur stjórn á eigin

námi Áhersla á námsferlið og að nemendur tengi

vinnubrögð í námsferli við árangur Virkni er lykilatriði við uppbyggingu þekkingar Mikilvægt að nemendur vinni verkefni sem gera þau

sýnileg í námshópi sínum á netinu Birta afrakstur á neti – nemendur kynna verkefni sín

þar eins og í skólastofu Fjarnemum finnst skipta máli að tilheyra hópi og

hafa af því bæði félagslegan og námslegan stuðning

Um samskipti kennara og nemenda

Það vantar bæði tón og líkamstjáningu Athuga möguleika á að vista tal á vef. T.d. ppt

Nemendur upplifa oft gagnrýni sem mjög beinskeytta og óþægilega þegar hún berst þeim í formi texta á skjá án svipbrigða eða tóns.

Samskipti geta orðið persónulegri með tölvusamskiptum.

Of persónuleg samskipti við nemendur geta orðið vandamál

Samskipti á opnu svæði

Vefkennslukerfið/vefumhverfið er eins og skólastofa – þar fara samskipti nemenda og kennara fram á opinberu svæði

Tölvupóst og síma ætti þá að nota til samskipta um einkamál

Hvetja ætti nemendur til samvinnu um nám Benda ætti nemendum á gildi félagslegs

stuðnings samnemenda

Samvinnunám á netinu Rannsóknir benda til að samvinnunám sé líklegra til að leiða til

virkni en einstaklingsnám Efla samskipti og samvinnu nemenda á netinu Skapa aðstæður sem stuðla að samvinnu Samræða á netinu er góð leið til að dýpka skilning Kennarar og nemendur átti sig á gildi samræðu að orða hugsun sína og fá svörun er mikilvægur liður í sköpun

merkingar Muna að vandamál geta komið upp í hópvinnu s.s. ‘Free-rider’

vandi þegar nemendur fljóta með í hóp án þess að vinna nokkuð Ráð að láta nemendur halda dagbækur um vinnuferlið

Námsmat

Námsmat

- með orðum- með táknum eða tölum- verkleg kunnátta- skrifleg eða munnleg- verkmöppumat (t.d.

stafrænar möppur)- frammistöðumat- meta afurð og/eða ferli- jafningjamat- sjálfsmat t.d. ferilbók

Nám-sem-árangur

Skilningur – nýr eða breytturÁhugiLeikni - færni Geta - hæfniBreyttar hugmyndir um veruleikaNý þekkingSjálfsmyndFrumkvæði Skapandi hugsun

Mat og námsárangur

Hefðbundið formlegt námsmat metur örlítinn hluta af námsárangri nemenda

Of margar ákvarðanir eru teknar á grundvelli þess Beita fjölbreyttum námsmatsaðferðum Að meta virkni þegar nám er byggt á virkni Leitast við að tengja vinnubrögð og árangur Skoða kosti þess að safna afrakstri námsins í

stafrænar möpppur á netinu sbr. Salvör og fleiri

Nokkrar heimildir Wilson, Brent and David Peal. 2001. Activity theory and web-based

training. http://ceo.cudenver.edu/~brent_wilson/acttheory.html Jonassen, David H. And Lucia Rohrer-Murphy. 1999. Activity Theory

as a Framework for Designing Constructivist Learning Environments. http://www.exploratorium.edu/IFI/resources/museumeducation/situated.html

Dabbagh, Nada. 2003. Scaffolding: An Important teacher competency in online learning. TechTrends; Wasington, volume 47, issue 2 sjá Proquest

McLoughlin, C o.fl. 2000. Supporting Constructivist learning through Learner Support On-line. http://users.edte.utwente.nl.winnips/papers/support.html

Sceurman, Geoffrey. 1998. From behaviourist to constructivist

teaching. Social Education. Vol 62. Issue 2 sjá Proquest