Verslag Ronde Tafelgesprek IAS Monitor - Asbestslachtoffersasbestslachtoffers.nl/docs/ias 12 verslag...

Verslag

Ronde Tafelgesprek

IAS Monitor

woensdag 22 augustus 2012

Stichting Instituut Asbestslachtoffers

Directie en bureau:Bezuidenhoutseweg 60Postbus 904052509 LK Den HaagTelefoon: 070 - 349 97 54E-mail: [email protected]

Instituut Asbestslachtoffers (IAS)Het Instituut Asbestslachtoffers (IAS) adviseert de Sociale Verzekeringsbank(SVB) over het recht op een tegemoetkoming voor asbestslachtoffers met deziekte mesothelioom. Daarnaast bemiddelt het IAS tussen (ex-)werkgevers en(ex-)werknemers over het betalen van een schadevergoeding. Het IAS is daarvoorin 1999 opgericht door organisaties van werkgevers en werknemers, hetComité Asbestslachtoffers, het Verbond van Verzekeraars en de overheid. Meerinformatie vindt u op de website van het IAS: www.asbestslachtoffers.nl.

ColofonUitgave van Instituut AsbestslachtoffersIAS publicatie 2012/2

RedactieSimone AarendonkDerk MorreauMachiel van der Woude

Druk en vormgevingHuisdrukkerij SER

Oktober 2012

Van links naar rechts: Hans van Hooff, Derk Morreau, Simone Aarendonk, Rober Olieman, Ronald Damhuis, Lambrecht van Eekelen, Marc van de Weerdt, Ruud Berkhout, Carola Hegger, Machiel van der Woude, Gert van der Laan, Bernard Bennink, Mark Geers, Jan Tempelman, Rianne Dobbelsteen, Bastiaan Ravesteijn, Anne Gielen, Udo Waltman, Fred Rademaker, Sjaak Burgers, Jan van Willigenburg, Michel Roumen en Johan van Antwerpen

3

Inhoud

n Welkomstwoord:introductiedoelbijeenkomstenpresentatiedeelnemers 4 MachielvanderWoude,tevensdiscussieleider

nPresentatieIASMonitor 5 SimoneAarendonk Commentaar:JanvanWilligenburgenGertvanderLaan

n Onverwachteofonderschatteberoepsrisico’s 18 Stelling1.Installateurs(cv/elektromonteurs,loodgieters,elektriciens)diewerkeningebouwenvan

vóór1994zijnonvoldoendebeschermdtegenasbestblootstelling Commentaar:MarkGeers

nMilieugerelateerdeblootstelling 20 Stelling2.Deoverheidheeftteweinigaandachtvoorasbestvervuilingingebiedenwaarveelmetasbestis

gewerkt(havens,oudebedrijventerreinene.d.).Deaandachtgaatnumetnameuitnaarverwijderingvanasbestafvalindeomgevingvandevoormaligeprimaireasbestindustrieennaarasbestdakenenscholen

Commentaar:RianneDobbelsteen

n Verhoogdrisicodoordeaardvandeasbestblootstelling(typeasbest,soortmateriaal,concentratie,leeftijdbijblootstellinge.d.) 23

Stelling3.Meerdan80%vandenieuwenormoverschrijdendeblootstellingenwordtveroorzaaktdoorniet-hechtgebondentoepassingenvanamosietingebouwenenconstructies(b.v.spuitasbest,brandwerendboard)

Commentaar:JanTempelman

nIASMonitorenhetbuitenland 25 Stelling4.Nederlandheeftrelatiefveelmesothelioomomdatderegistratiezogoedis Commentaar:MarcvandeWeerdt

nConclusies,rondvraagensluiting 31 RobertOliemanenMachielvanderWoude

nSamenvattingbijeenkomst 33nBijlagen: –NotitietenbehoevevanRondeTafelgesprek 34 –Deelnemerslijst 36

4

Welkomstwoord Machiel van der Woude

‘HetwaseenhetezomermetveelOlympischgoud,maarhelaasookmetveelasbest.Eenhype?Ikzagoptele-visieveeldeskundigenaanhetwoordzoalsJanTempelman.IkzagzelfsmezelfnogvoorbijkomenopeenfilmpjeinhetprogrammaZomergasten!Deasbestrisico’szijn–aldannietoverbelicht–overhetvoetlichtgegaanendatisiniedergevalpositief.Van-middaggaanwehetmetelkaarookhebbenoverasbest,inhetbijzonderoverdebeschikbaregegevensennogteontwikkelendataoverdegevolgenvanasbestblootstelling.Veeldankvoorjulliekomst.

Watishetdoelvandezebijeenkomst?AandehandvandedoorSimoneAarendonkopgesteldenotitie(ziebijlage)willenwijonderzoeken:1.welkeonderzoeksvragenrelevantzijnophetgebiedvanasbestengezondheid,2.hoedeincidentiezichverderzalontwikkelenen3.waarblootstellingnuinhetbijzondervoorkómenmoetworden.

CentraalhierbijstaatdeIASMonitor–eenverzamelingvancijfersoverasbestenmesothelioom–dieinsamen-werkingmetSocialeVerzekeringsbank(SVB)enNederlandseKankerregistratie(NKR)isopgezet.Hetisdebedoe-lingomdeIASMonitoraandehandvandeinputvanvandaagteverbeterenenaantevullen.Omzoveelmogelijkinputtekrijgenhebbenwijjullieuitgenodigd!

IkhebalevendeSVBenNKRgenoemd.WijwerkennauwsamenmetdeSVB-onderzoekersRobertOlieman,LambrechtvanEekelenenRuudBerkhout,alsookRonaldDamhuis,alsepidemioloogwerkzaambijdeNeder-landseKankerregistratie.

UitdemedischehoekzijnhierCarolaHegger,medischmilieukundigadviseurvandeGGDRotterdamRijnmond,SjaakBurgers,longartsinhetNKI-AVLenvoorzittervandeWerkgoepMesotheliomenvandeLongartsenvereni-gingNVALT,enGertvanderLaanvanhetNederlandsCentrumvoorBeroepsziektenendeWHO.

WatbetreftdecijfersvoordeIASMonitorspeeltdeuitvoeringsorganisatievanhetIAS,verankerdbijBSAinZoetermeer,eencentralerol.Zijregistreertdedossiergegevensineenuitgebreidedatabank.VanBSAzijnaan-wezigMichelRoumenenFredRademaker.HansvanHooffvanhetCBSheeftonsgeholpenbijdekeuzevanindelinginsectorenenbedrijfstakken.BastiaanRavesteijnenAnneGielenhoudenzichalseconoombijdeErasmusuniversiteito.a.bezigmetarbeidengezondheid.

Verderisaanwezigeenaantalmedewerkersvanvooraanstaandebureausvoorasbestonderzoek:JanvanWilligenburgvanBMEasbestconsultenUdoWaltmanvanSearch.EnniettevergetenJanTempelmanvanTNO,dewinnaarvandeinjanuariditjaardoorhetIASuitgereikteprof.DeRuiterprijs.DeasbestverwijderaarszijngoedvertegenwoordigddoorVVTB-voorzitterJohanvanAntwerpen

OverAntwerpengesproken:uitBelgiëverwelkomenwijMarcvandeWeerdtvanhetAsbestfonds/Fondsvoordeberoepsziekten.

Deoverheidmagnatuurlijkopeenmiddagalsdezenietontbreken.RianneDobbelsteenisdecentralespilbijI&Malshetgaatomasbestbeleid,BernardBenninkvervuldetotvoorkortdezelfderolbijdebeleidsafdelingvanSZWenMarkGeersislandelijkprojectleiderAsbestvandeInspectieSZW

RestmijnogSimoneAarendonkteintroduceren,diebijhetIASonderandereverantwoordelijkisvoordeIASMonitorenDerkMorreaudieeenmooiboekjezalsamenstellenoverditRondeTafelgesprek.

5

Presentatie IAS Monitor door Simone Aarendonk (IAS)

DeIASMonitorbiedtinNederland,alsenigedatabankvanomvang,inzichtindeberoepenensectorenwaarinasbestslacht-offersmetmalignemesothelioomhebbengewerkt.Inmiddelszijndegegevensvaneengrootaantalslachtofferssystematischinkaartgebracht.Diewordenweergege-veninfigurendiedeelsinteractiefzijn.Degebruikerkanzelfaangevenwelkegege-venshijwilzien.ErzijnrelevantecijfersoverhetasbestgebruikinNederlandenwereldwijd.

Demonitorwordtvanuitverschillendebronnengevuld.DeNederlandseKanker-registratie(NKR)heeftdemografischegegevensovermesothelioompatientensinds1989.HetIASheeftdegegevensvanmeerdan5000aanvragers(vanaf2000).Sinds2005iseenaantalgegevensoverhetarbeidsverledenvanslachtofferssystema-tischvastgelegd.Zoalsbijwelkewerkgeverenwanneermenheeftgewerktenofmendaar-zekerofmisschien-aanasbestisblootgesteld.Ditlaatsteopbasisvaneigenverklaring.Misschienwilzeggendatie-mandmesothelioomheeft,maarnietmeerweetofhijbijdebetreffendewerkgeveraanasbestisblootgesteld.Verderzijngege-vensgebruiktvanhetNederlandsMesothe-liomenpanel,hetCBS,deAsbestkaart(dieweergeefthoeintensiefdeblootstellinginbedrijfstakkenenberoepenisgeweest),hetrapportAsbestinKaart(datdemili-euschadedoorasbestinkaartbrengt)eninternationaalonderzoek.

Wat is IAS-Monitor

• Een verzameling kerncijfers over mensen met maligne mesothelioom

• Weergegeven in (interactieve) figuren op www.ias.nl

Bronnen

• NKR: 8649 mesothelioompatiënten (1989-2010)

• IAS/SVB: 5561 aanvragers (2000-2011)

• IAS: 9159 dienstverbanden met

asbestblootstelling zeker of misschien (2005-2011)

• NMP, CBS, Asbestkaart, Asbest in kaart, internationaal onderzoek

6

DeIASMonitorbevateenaantalkenmer-kenvanmesothelioompatiëntenvastge-legddoordeNederlandseKankerregis-tratie.DeNKRregistreertdezegegevensdooranalysevanpatiëntendossiersinziekenhuizen.DegegevenszijnaanhetIASbeschikbaargestelddoorhetIntegraalKankercentrumNederland.Opdefiguurhiernaastistezienhoevaakdeziektevoorkomtendeontwikkelinginabsoluteaantallen.(Erisdusnietgecorrigeerdvoorbevolkingsgroei).Belangrijkstegegeven:momenteel500perjaar,85-92%isman.

Defiguurhierondergeeftaanhoevaakmesothelioomvoorkomtpermiljoeninwoners.Belangrijkstegegeven:Deincidentievoormannenligtdelaatstejarentussende40en50permiljoeninwo-ners.Deincidentiebijmannenisnauwe-lijkstoegenomensinds1989.Detoenameinaantalslachtofferszitdusvooralindebevolkingstoename.Devraagishoedeincidentiezichverderzalontwikkelen.KWFKankerbestrijdingvoorspelteentoenametot2020.Volgenseenmodelvandeepide-miologenBurdorfenSwustehebbenwedepieknualbereikt.Mesothelioomisnietdeenigeasbest-ziekte.JaarlijksoverlijdeninNederlandnaarschattingzo’n500-1000mensenaanasbestgerelateerdelongkankerenenkelenaanasbestose.Totaal1000-1500asbest-slachtoffersperjaarinNederland.HetInternationaalAgentschapvoorOnderzoeknaarKankermeldtdaterookeencausaalverbandistussenasbestblootstellingenlarynx-eneierstokkanker.Maarhieroverzijndemeningenindewetenschapnogverdeeld.

Aantal mesothelioom in Nederland (1989-2010)

Incidentie mesothelioom in

Nederland (1989-2010)

Aantal mesothelioom inNederland (1989-2010)

Incidentie mesothelioom in Nederland (1989-2010)

7

WezienhiernaasteenvergelijkingtussendeontwikkelinginasbestgebruikinNe-derlandinhetverledenendeontwikkelingindesterfteaanmesothelioomvolgenshetCBS.Belangrijkstegegevens:asbest-gebruikwasinNederlandinhetmiddenvandejaren‘70vandevorigeeeuwhetgrootst.In1993werdalleasbestverbo-den.Demesothelioomsterftelijkteenpiektehebbenbereikt.Eenprobleembijana-lysevandegegevensisdelangetijddieerzittussenblootstellingendediagnosemesothelioom.Wehebbennutemakenmetslachtoffersuitdejaren’70.Vraag:Isindezefiguuraleffecttezienvandebeschermendemaatregelenenverbodopblauwasbestindejaren‘70enhettotaleasbestverbodin1993?

DefiguurhiernaastlaatdeontwikkelingzienindeleeftijdwaaropmensenziekwordenvolgensdeNKR.Bijnadriekwartismomenteelbijdiagnosebovende65.Belangrijkstegegeven:Degemid-deldeleeftijdbijdiagnoseneemttoebijmannen.Devraagishoeweditmoetenverklaren.Heefthettemakenmethetfeitdatmannensteedsouderwordenofishetwatanders?KrijgthetIASsteedsvakertemakenmetmensendieminderintensief,minderfrequentofaaneenminderscha-delijkevormvanasbestzijnblootgesteldendaardooroplatereleeftijdziekworden?

Asbest en mesothelioom in Nederland (1960-2009)

vóór 1950

1950-1959

1960-1969

1970-1979

1980-1989

1990-1993 0,0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

3,0

3,5

4,0

4,5

5,0

1945 1955 1965 1975 1985 1995 2005 2015 st

erfte

per

100

.000

inw

oner

s

Asbestgebruik Overleden mannen

Overleden vrouwen Overleden totaal

Mesothelioom naar leeftijd (1989-2010)

Mesothelioom naar leeftijd (1989-2010)

Asbest en mesothelioom in Nederland (1960-2009)

8

HetplaatjehiernaastiseenvoorbeeldvandeverdelingvanmesothelioompatiëntenoverdeprovinciesvolgensdeNKR.Hetgaatomdeincidentiepermiljoeninwo-ners.Belangrijkstegegeven:demeestepatiëntenwoneninZeeland,Zuid-Holland,Noord-Holland,FlevolandenLimburg,deminsteinDrenthe.Vraag:waaromZee-land?Isditnogsteedseeneffectvandescheepsbouwindejaren60?

Defiguurhiernaastlaatzienhoelangme-sothelioompatiëntennoglevennadatdediagnoseisgesteld.Ditnaartotaal,maarhetkanookuitgesplitstnaartypemeso-thelioom(longvliesenbuikvlies).Belang-rijkstegegeven:eenkwartoverlijdtbinnen3maandenentweederdebinneneenjaar.Mensenmetlongvliesmesothelioomlevenlangerdanmensenmetbuikvliesmesothe-lioomenjongerepatientenlevenlangerdanoudere.Dezeverschillenroepenvragenop.Kanergekekenwordennaarverschillendesoortenasbestomdezever-schillenteverklaren?Hierspeeltmogelijkookeenverschilinbehandelmethodeseenrol.Bijkomendevragen:iseralverbeteringteziendoordebeterebehandelmetho-des?Enhoezithetmethetverschilman/vrouw?

Regionale spreiding

(1989-2010)

Overlevingsduur (1989-2010)

Regionale spreiding (1989-2010)

Overlevingsduur (1989-2010)

9

DefiguurhiernaastlaatdeinstroomzienvandetweetegemoetkomingsregelingenbijhetIAS:TAS(sinds2000)voorwerkne-mers,TNS(sinds2007)voorniet-werkne-mers.Belangrijkstegegevens:ca.80%isalswerknemerofalshuisgenootvaneenwerknemerblootgesteld(TAS).Ca20%isTNS:viahetwerk(zelfstandige),viamilieu(klussen,woning)endeelsdooronbe-kendeoorzaakmetasbestinaanrakinggeweest.VrouwenzittenrelatiefvakerindeTNS-regeling.Vraag:hoewordtdemogelijkedoelgroepvandeTNS-regelingtegenwoordigblootsgesteld?Ditzoubeteronderzochtkunnen/moetenwordenomeengoedeinschattingtemakenvanderisico’sdiemensenlopenalszegeconfron-teerdwordenmetincidenteleblootstelling(zoalsrecentopKanaleneiland).

HetaantalaanmeldingenbijhetIASsinds2000t/mjuli2012zietuhiernaast.Be-langrijkstegegeven:verwachtingditjaarisoverde600aanmeldingen,eenrecord.Globaalzaldaarvan10%afvallen,omdathetslachtoffergeenmesothelioomheeft.Danblijvenererkende550gevallenvanmesothelioomover,ookeenrecord.Vraag:isditrecordeenmaligofgaanweeenstijgingtegemoet?

Instroom TAS/TNS

2000-2010

Instroom IAS

2000- juni 2012

Instroom TAS/TNS 2000-2010

Instroom IAS 2000-juni 2012

10

HiernaasteenvergelijkingvanTASenTNSopleeftijdbijaanmelding.Belangrijkstegegeven:TNS-erszijnjongerbijaanmel-ding.Devraagiswaaromditzois.Doorhetgrotereaandeelvrouwen?(leeftijds-verdelingv/min2008geefteenietsgroteraandeeljongerevrouwen).

DefiguurhiernaastvergelijktTASenTNSopoverlevingsduurnadiagnose(t/m2010).Belangrijkstegegeven:TNS-erslevenlanger.Vraagishoeditkomt.Minderintensieveblootstelling?Jongerbijaan-melding?Jongerepatiëntenlevennamelijklangerdanoudere.Eenbijkomendevraagisofhetinteres-santisomteonderzoekenhoehetmetdeoverlevingsduurzitdoordetijdnaarberoepenbedrijfstak.Zegtdatietsoverdeschadelijkheidvanbepaaldeasbestsoor-ten,blootstellingsintensiteitenduur?

TAS/TNS

TAS/TNS

TAS/TNS

TAS/TNS

TAS/TNS

11

UiteenvergelijkingvandegegevensvandeNKRenhetIASblijktdatnietiedereendiedaarvoorinaanmerkingkomtzichtothetIASwendt.Belangrijkstegegeven:drie-kwartmeldtzichaan.Jongeren,ouderen,vrouwenenmensenmetbuikvliesmeso-thelioomeneenslechteprognosedienenmindervaakeenaanvraagin(ziedetabelhiernaast).Vraag:hoekanhetIASiedereenbereiken?Eenkwartlooptnuminimaal18000euromis.

Kijkendnaarasbestblootstellingensecto-renblijkendebouwnijverheideninstal-latiebouwdegrootstesectoren.Demeesteasbestblootstellingenhebbenplaatsge-vondenindejaren60vanvorigeeeuw,ditondankshetfeitdathetasbestgebruikindejaren70veelgroterwas.Heeftditmetdeinvoeringvanbeperkendemaatregelentemakenofhebbenwenognietalleaan-meldingentengevolgevanblootstellingindejaren70ontvangen?Vragen:Isdezeindelingnaarsectoreneenjuisteindeling?Waarinisnaderespecificatienodig?EnIshetookzinnigdenee-groepinkaarttebrengen:dedienstverbandenwaaroveraanvragersverklaardhebbennietaanasbesttezijnblootgesteld?

Wie ontbreken

»

Groep Percentage Absoluut Totaal 2007 2008 2009 Slechte prognose: 0-3 mnd 2008 2009

37% 27% 25% 49% 50%

181 147 125 55 60

Ouderen: 80-plus 2008 2009

57% 45%

39 35

Vrouwen 2008 2009

55% 63%

42 44

Jongeren: 0-49 2008 2009

44% 59%

7 13

Buikvliesmesothelioom 2008 2009

29% 41%

7 9

Asbestblootstelling naar sector (totaal)

Asbestblootstelling naar sector (totaal)

Wie ontbreken

12

Hiernaastisdeontwikkelinginasbest-blootstellingnaarsectorteziensinds1950.Debelangrijkstetakisdebouwnijver-heid(gebouwenengrond-,water-enwegenbouw),gevolgddoorschepen(scheepsbouwentransport),installatie(indebouw:sanitair,verwarming,elektrae.d.),metalectro(basismetaal-,metaalpro-ducten-,machine-enelektrotechnischeindustrie/handel)enDefensie(vooraldienstplichtigen).Verschuivingvondplaatsvandeindustrie(vooralscheepsbouw)naardebouw.Vragen:Inhoeverrezijnontwikkelingenteverklarendoordeomvangvandesecto-ren?Iseenjuisteclusteringtoegepast?Enistezienwelkesectorenbijtijdsmaatrege-lenhebbengenomen?

DeIASMonitorlaatookdeasbestbloot-stellingzieninrisicovollesectoren.Ophetplaatjehieronderisdatdevoedingsindus-trie.Belangrijkstegegeven:vooralindezuivel,suiker,cacao,drank-enbroodindus-trie(incl.bakkerijen)vondblootstellingplaats.Ditroeptvragenop,bijvoorbeeldwaaromerindezuivelnaarverhoudingzo’ngroteblootstellingwas.

Asbestblootstelling naar sector (vanaf 1950)

Asbestrisicosector

Asbestblootstelling naarsector (vanaf 1950)

Asbestrisicosector

13

Detabelhiernaastgeefteenoverzichtvandeontwikkelinginblootstellingaanasbestnaarberoepsinds1950.Belangrijkstegegevens:demeestrisicovolleasbestbe-roepenzijntimmermanenmonteur(incl.verwarmings-enelektromonteur).Beroe-penalsmijnwerker,matroosenmilitair(dienstplicht)zijnvooralindebeginjarenvanbelang.Lateriseentoenametezienvanmeewerkendleidinggevendenzoalseenchefvaneenproductieafdeling.Vragen:waaromwarenerzoveelslachtof-fersondertimmerlieden?Werktendieveelmetblauwofbruinasbestofligthetaandeomvangvandeberoepsgroep?EnzijnerverhoudingsgewijsmeerslachtoffersindeIAS-bestandenmeteenberoep,waarineenasbestproductmeteenhooggehalteasbestvezelswerdgebruikt?Ineendiscussiehieroverbleekdatiniedergevalgegevensoverdeomvangvandeberoepsgroepontbreken.Daterzoveelmonteurs/installateursslachtofferzijngewordenlaatzichwellichtverklarendoorhetwerkenmetamosietinniethechtgebondentoepassingen(zieookstelling3).

Inhetplaatjehiernaastdeasbestbloot-stellingnaarberoepineenoude,deelsver-dwenensector:textielenpapier.Belang-rijkstegegeven:drukkerskomennietindeAsbestkaartvoor:eenonverwachtberoep.Naaisterswarenveelalvrouwen.

Asbestblootstelling naar beroep (va 1950)

Asbestrisicoberoepen

Asbestblootstelling naarberoep (vanaf 1950)


14

Hetplaatjehiernaastgeeftdeblootstel-lingaannaarberoepindegrootstesector,debouwnijverheideninstallatiebouw.Ookhieristeziendatdetimmermannenverrewegdegrootstegroepslachtoffersvormen.Devraagiswaaromditzois.Alshetnietteverklarenisuitdeomvangvandegroep,danmoethetmetrelatiefmeerblootstellingtemakenhebben.Warenzebijvoorbeeldookveelwerkzaamindeinstallatie?Haddenze–netalsmonteurs–ookveelmetamosiettemaken?Ineendiscussiehieroverkwamtersprakedattimmerliedenvroegereensoortmanusje-van-alleswaren,dievanallesdeden,zoalszageninasbestcementplatenendusookveelmetasbestinaanrakingkwamen.Gevraagdwerdwaarindestatistiekendeaannemerszittenendemensendievanberoepzijnveranderd?Datmoetindedatabanktevindenzijn.

Machinebankwerker,scheepstimmerman,scheepsijzerwerkerenlasserwarendemeestrisicovolleberoepenindescheeps-bouw(ziehiernaast).





15

Detabelhiernaastlaatdeasbestbloot-stellingziennaarberoepindemetaal-,machine-enelektrotechnischeindustrie(metalectro).Belangrijkstegegevens:mon-teur,machinebankwerkerenlasserwarendemeestrisicovolleberoepen.Vanaf1985isindezeindustrieopgroteschaalasbest-vrijfrictiemateriaalingevoerd.

Hiernaasteenvergelijkingvanmensendieverklaardhebbenzekerineenbepaaldberoepaanasbesttezijnblootgesteldmethunleeftijdbijaanmelding.Belangrijkstegegeven:timmermannen,verwarmings-monteursenisoleerderszijnjongerbijaanmeldingdanbijvoorbeeldmachine-bankwerkersenlassers.Vraag:ishieruitteconcluderendattimmermannen,verwar-mingsmonteursenisoleerderszwaarderofmisschienlangdurigeraanasbestzijnblootgesteld,waardoorzeopjongereleef-tijdziekworden?


Beroep en leeftijd

Beroep en leeftijd


16

Het vervolg

DeIASMonitoriserbijgebaatalsdeinputzogoedmogelijkis.Rondetafelgesprek-kenalsdezekunnendaarbijbehulpzaamzijn.Kanerietsverbeteren,zijndejuisteindelingentoegepastenwatkanduide-lijkerweergegevenworden?Demonitorwordtjaarlijksonderhoudenenbijgewerktmetnieuwegegevens.Vooruitbreidingenwordtgedachtaande‘nee-groep’.DatzijnmensendiemesothelioomhebbenenbijhetIAShebbenaangegevendatzenietwetenwaarzeaanasbestzijnblootge-steld.OoknognietinkaartgebrachtishoedeTNS-erszijnblootgesteld.EnhoemoethetIASkennisverspreiden?Uitdepraktijk

blijktdatmassavoorlichtinggeenzinheeft.Mensensluitenzichalsnelafvoorproblemen.Datheefttemakenmetangst,hetfeitdatmaareenkleindeelvandemensenziekwordtenernoggeenperspectiefisopgenezing.Verderblijktuitdepsychologiedatmensenpasopenstaanvoorinformatiealshetzepersoonlijktreft.Watvindtderondetafel?

Bijdrage Jan van Willigenburg (BME Asbestconsult B.V): Informatie voor doelgroepen beschikbaar stellen

‘IkhebveelwaarderingisvoorhetwerkvanhetIAS.Tegelijkertijdvraagikmeafhoehetmogelijkisdatdein-formatievanhetIASblijkbaarnietdoordringttotdeasbestsectorendebrancheswaarderisicogroepenzitten.WaaromzouhetIASnietalsgewetenkunnendienenvoordezedoelgroepen?HetIASpresenteertmetdemoni-torveelgegevensoverhetverleden,maarzouookdeblikwatmeernaardetoekomstkunnenrichten.Proactiefenpreventiefnaardedoelgroepentoestappenenzichookmanifesterenbuitendewetenschappelijkekring,zoalsdieookvandaagaanwezigis.

Deasbestsectorwordtbedolvenondereenoerwoudvanbesluitenenvoorschriften.Zelfsdegoedbekend-staandebedrijvenhebbenvaakdegrootstemoeiteomgeheelvolgensdevoorschriftentewerken.Erzijnallerleiinstantieswaarbedrijvenmeetemakenhebben,dievaaknietgoedsamenwerken.Eentoverwoorddaarbijisketenhandhaving,maardaarvoorgeldtdatdeketenzosterkisalszijnzwaksteschakel.

Gemeentendietotnogtoehunbestdedenomietsvanhunasbestaanpaktemaken,hakenmassaalafvan-wegedebezuinigingenendegewijzigderegelsinhetbouwbesluit.Enzijnde10gespecialiseerdeinspecteursvanSZWtoegerustomtoezichttehoudenop43.000asbestsaneringenperjaar?Hetisindesectoralgemeenbekenddatde‘pakkans’maar1%perjaaris.Ensomswordtdaaromeconomischeredenendankbaargebruikvangemaakt.HetisniettehopendatdezedoelgroepenstraksterugkomenindestatistiekenvanhetIAS.IkpleitvooreenandererolvanhetIAS,bijvoorbeelddoorveelmeervoorlichtingtegevenaanrisicosectoren.IkroephetIASdanookopomzichtemanifesterenalswetenschappelijkinstituut,zoalsookpolitiekepartijendathebben.HetIASisenormvanbelangvoordesector,maarmoetietsmeernaarvorentreden.‘

Follow - up • Verbeteringen en onderhoud • Uitbreidingen • Welke kennis verspreiden • Hoe kennis verspreiden

17

Bijdrage Gert van der Laan (NCvB/WHO): verbeteringen van de IAS Monitor

‘Wemoetenblijzijnmetdemonitor,hetlaatziendathetIASwillerenvangevallenenmeerwilzijndanalleeneenuitkeringsfabriek.Sterkpuntisdatheteigenmateriaalgoedbeschrevenstaat.Erzijnwelwatkanttekeningen.

Zowordterwelnaarhetbuitenlandgekeken,maardatismaareenkleineselectie.GegevensoverbijvoorbeeldZwedenontbreken.Endatisjuistinteressantomdatdaarhetgebruikvanalleasbestalin1982isverboden,hetgeeninmiddelsheeftgeleidtoteenforsedalingvanhetaantalnieuwegevallen.

Hetmateriaalwordtsomsbeschreveninwatgrovecategorieën.Datgeldtookvoordetijdsclustering.Alsjedatgaatopsplitsen,ziejewellichtanderedingen.NeemZeeland,dankunjeziendatindeeerstejarendeover-sterftegroterwasdaninlaterejarenenookmisschiendeverschuivingvandeprimaireasbestindustrieendescheepvaartnaarberoepenindebouwtevoorschijnkunthalen.Datblijftnueenbeetjeverborgenindegrotegroepen.

Hetisooknietaltijdduidelijkwatdebronvandeinformatieis.Beroepenenblootstellingzoudenookwatgespeci-ficeerderkunnen.Hetzouinteressantzijnalswedevraagzoudenkunnenbeantwoordenbijhoeveelmensenzichmesothelioomheeftontwikkeld,terwijlersprakeisgeweestvankortdurende,nietzohogeblootstelling.Idealiteralsdatinvezeljarenzoukunnennatuurlijk,maardatlaathetmateriaalwaarschijnlijkniettoe.Eenzekerecategori-seringvandehoogtevandeblootstelling,intensiteitenjaren,alswedaarwatcijfersoverhadden,zoudatalheelmooizijn.Voordeasbestsectorisdatookinteressant,omtewetenofermensenzijndiebijvoorbeeldmaar14dagenmetasbesthebbengewerktentochmesothelioomhebbengekregenofdathetloutergaatomjarenlangblootgestelden.Datsoortverbeteringenzijnmisschiennogwelaantebrengenalshetmateriaaldattoestaat.EntotslotdoeikdesuggestieomaldezegegevensooktegebruikenvoorhetvullenvandeAsbestkaart.’

Expositie en latentietijd

Bijdrage Sjaak Burgers

‘Watwehierhebbeniseenhelemooiestapelgegevens.Vanmensenmetblootstellingineenbepaaldeprofes-sie.Dieblootstellingdaarvanwetenwehoelangdieisgeweest,deintensiteitkunjewaarschijnlijkschatten,omdatwealheelwatwetenoverasbestblootstellinginonsland.Daarnaasthebbenweovereenheleperiodegeregistreerdendeverschuivinginberoepenis,denkikduidelijkindeloopvandetijd.Hetlijktookeentrendtezijndatmensenopsteedslatereleeftijdmesothelioomkrijgen.Watbijmijopkwamisdatalsjeeenlagereexpositiehebt,datjedanwaarschijnlijkeenlangerelatentietijdhebt.Datisnergensvastgelegd.Alsjedatwelkuntvaststellen,hebjewaarschijnlijkgoudinhanden.Wantbijeenlageexpositie-kijknaarwaterbijvoorbeeldinKanaleneilandisgebeurd-kunjemisschientegendiemensenzeggendatzemisschienwelmesothelioomontwikkelen,maarmisschienpasover150jaar.Datzoueenhelegeruststellingvoordiemensenzijn.Ditisnaderonderzoekwaard.’Ineendiscussieoverditpuntwerdvastgestelddatvooralsnogiederbewijsvoordezestellingontbreekt.Naderonderzoekisnodig.

18

Onverwachte of onderschatte beroepsrisico’s

Toelichting van de stelling

NietalleenuitdeIASMonitor,maaruitallerleibuitenlandseonderzoekenkomensteedsdezelfderisicoberoepenensectorennaarvoren.Deindrukbestaatdatdemaat-regelenvandeoverheidvooralgerichtzijnopversterktecontrolesbijsaneringenasbestinventarisatiesennietvoorafgaanddaaraan.Watgebeurtermetdemeneerdievoorafgaanddaaropinhetgebouwdeverwarmingsinstallatieonderhoudt?TNO/RIVMhebbeneenrapportgemaaktoverdepraktischeconsequentiesvanhetadvies

vandeGezondheidsraad.Daarstaatindatwerknemersuitdeinstallatiebrancheintechnischezonesvangebou-wenvanvóór1994eengrootrisicolopen,omdatdaarvaakniet-hechtgebondenasbestmateriaalaanwezigis.UitBritsonderzoekblijktdateengrootdeelvandevakluiindebranchenietweethoemetasbestomtegaan,datmeninveelgevallennietopdehoogteisvanderisico’senvaakooknietweetdatasbestindegebouwenaanwezigis.

Commentaar: Mark Geers (Inspectie SZW)

‘Hetantwoordopdestellingisja.Ikbeschiknietovercijfers,maarmetboerenslimheidkomjeeeneind.Wantwelkemonteurvraagteenrisico-analysevoordathijaanhetwerkgaat,wilzijnwerkgeverdaarmeelastigval-len.Enwelkekleineondernemergaattijdverliesenbijkomendekostenvanzoietsvoorliefnemen?Misschieneenbeetjecynisch,maarprobeerjeeensteverplaatseninzoiemand,zekerincrisistijd.Hetprobleemligtbijallepartijen,dewerkgeverendewerknemer,maarookdeopdrachtgever.Erisweinigkennis,derisico’swordenonderschat,dewettelijkeverplichtingenendemaatregelenzijnonbekend.WatkanhetIASinditverbandnogmeerbetekenen?Watdatbetrefthebikeentip.LeeseenshetartikeloverasbestineenrecenteElsevier.Datstondbolvandefeitelijkeonjuistheden,bijvoorbeelddatwitasbestnietgevaarlijkisennogveelmeeronzin,zoalshetbagatelliserenvanderisico’svaneenmaligeblootstelling.MetvoorlichtingvaltwellichtvoorhetIASnogveelwinsttebehalen.Deinstallatiebranchedoetbestveel,menheefteenhandboekasbest,geeftcursussenenheefteen–zijhetopditpuntbeperkte–arbocatalogus.Mendoetdusvanalles,isgoedbezig,maarhetisnietgenoeg.DeInspectieSZWwilindezebranche-insamenwerkingmetsocialepartners-medeookmetbehulpvanvoorlichtingeenspeerpuntmakenvanhetvergrotenvanhetrisicobewustzijn.Anderesectorenwaarweonsdekomendetijdopgaanconcentrerenzijndescheepsonderhoud-enscheepsreparatiebranche-erzijnveelschepenuitIndiaenChinadieasbestbevatten-endeafvalbranche.Zohopenweeenbijdrageteleverenaanterugdringenvanasbestziektesindetoekomst.’

Uitdediscussieoverdezestellingbleekdatvoorlichtingbeslistgeenkwaadkan.Zowerdgeopperddathethandboekasbestvoordeinstallatiesectorvolmetfoutenstaat.Daarzoudeinspectiezekereensnaarkunnenkijken.Maarisvoorlichtingdeenigeoplossing?Isheteenkwestievanonwetendheidofonwil?Daarblijkttoch

Stelling 1

Installateurs (CV/elektromonteurs, loodgieters, elektriciens) die werken in gebouwen van vóór 1994 zijn onvoldoende beschermd tegen asbestblootstelling

19

hetprobleemvandeeconomischecrisisteliggen.Installatiebedrijvenwillenniettemoeilijkdoenuitangstomopdrachtenteverliezenaandeconcurrent.Menkijktdusindebranchealsneldeanderekantop.Aandeinspec-tiewerdeenoproepgedaanomnaastvoorlichtingookwatmeerophandhavingteletten.

Tersprakekwamvoortsdatiedereeninhetasbestdossierzijnverantwoordelijkheidmoetnemen.Dathetnietalleeneenzaakisvandeinstallatiebranche,maardathetbegintmetdegebouw-eigenaren,vervolgenskomendeaannemersendaarnapasdemensendiehetwerkuitvoeren.Gesteldwerddatalsiedereenzichaanderegelszouhouden,daterdangeenproblemenzoudenzijn.Iedereenweetdatgebouwenuit1994verdachtzijn,maarindepraktijkwerktditblijkbaarnietzo.Zouheteenoplossingzijnalsalhetwerkindeinstallatiebranchealleengedaanzouwordendoorgecertificeerdebedrijven?Optafelkwamdatgebouwentegenwoordigsnelvaneigenaarwisselen.Ditkomtbeheersingvanhetasbestprobleemniettengoede.TotslotdegegevensuitdeIASMonitor.Ookalzijnhetgegevensovervroegereblootstelling,misschienkandeInspectieSZWzeopeenofanderemaniergebruiken.

Pijpenmetasbestisolatie

20


Burdorfencollega’sconstateerdenin2005inderegioHofvanTwenteeenoversterfteaanpleuramesothelioombijvrouwen.Zijhaddendeziektegekregendoorblootstel-lingaanasbestafvalvandeEternitfabriekinGoor,datvoordeverhardingvanervenenwegenwasgebruikt.Medeopgrondvanderesultatenvanditonderzoekisdeoverheidgestartmetgrootschaligesaneringvanasbestwegeninhetgebiedenkwamerveelaandachtvoormilieuge-relateerdeasbestblootstelling.Ditleiddein2007totinvoeringvandeTNS-regeling.

NaarmatehetIASmeergegevensvanTNS-rechthebbendenverzameltkanmogelijkeenbeterbeeldverkregenwordenvandeinvloedvanmilieu-gerelateerdeasbestblootstellinginNederland,bijvoorbeeldindevormvaneenplattegronddiedespreidingweergeeftvanvrouwenmeteentegemoetkomingviadeTNS.Welkevragenlevenopditgebied?NaastGoorenHarderwijkheeftdeoverheidookveelaandachtvoorscholen.Ditterwijluitdeliteratuurvoor-alsnognietblijktdatkinderendaarkwetsbaarderzijnvoorblootstellingaanasbestdanvolwassenen.Endeoverheidisbezigmetdakenvanboerderijen,terwijlhetdaarvoornamelijkgaatomchrysotiel(witasbest).Dieasbestsoortisschadelijk,maarnietzoschadelijkalsamosietdatwenogoveralaantreffen.HetisdaaromvanbelangaandachttegevenaandegebiedenwaardemeesteasbestslachtoffersuitdeIAS-da-tabankwonen,namelijkingebiedenwaarinhetverledenveelmetasbestproductenenveelmetblauw(crocid-oliet)enbruin(amosiet)asbestisgewerkt,zoalsinhavensofopoudebedrijventerreinen.Inhoeverreisdaarnogsprakevanasbestvervuiling?Zietdeoverheiddezegebiedenoverhethoofd?

Deplattegrondhiernaastlaatderegionalespreidingzienvanmensendieeentege-moetkominguitdeTASofTNShebbenontvangen.InZuid-Limburg,Overijssel,Rijn-mond,Zeeland,Noord-HollandenNoord-Oost-Groningenwonendemeesteslachtof-fers.(meestrodedelenopplattegrond).Deomgevingwaarmomenteelzoveelgebeurt(Goor,Harderwijk)isgeelenrood.Hettypeasbestvervuilingisvanbelang.Chrysotielas-bestdatopdedakenligtismindergevaarlijkdandeblauweasbestinhavengebiedenendebruineasbestinoudebedrijfsgebouwen.SlachtoffersdiebijhetIASterechtkomenzijnvooraluitdezgn.secundaireasbestindustrie,afkomstig,zoalsdebouw.

Stelling 2 De overheid heeft te weinig aandacht

voor asbestvervuiling in gebieden waar veel met asbest is gewerkt (havens, oude bedrijventerreinen e.d.). De aandacht gaat nu met name uit naar verwijdering van asbestafval in de omgeving van de voormalige primaire asbestindustrie, op asbestdaken en in scholen.

Milieugerelateerde blootstelling

21

Dediahiernaastlaatderegionalesprei-dingvanasbestblootstellinginjaren‘60enjaren‘80.Vandevorigeeeuwzien.Indejaren‘60wasdeblootstellingrelatiefhethoogstinLimburgenZeeland,ge-volgddoorZuid-Holland,Noord-HollandenOverijssel.Indejaren’80stakalleenZeelanderbovenuit.Invergelijkingtotdejaren‘60isindejaren‘80inalleprovinciesdeblootstellinggedaald.

Commentaar: Rianne Dobbelsteen (I & M)

‘Hethiergepresenteerdemateriaaliswatmijbetreftnieuw(NBuitdekaartzoublijkendatdeslachtoffersinhetwestenvallen,terwijldeoverheidinhetnoordoostenaanhetsanerenis).Alsoverheidzullenweookdezenieuwefeitengaanbestuderen.Maarikwilhetmisverstanduitdewegruimendathethiergaatomnieuwbeleid.Wehebbeninditlandstrengeregelsvoorasbest,waarweonsaanmoetenhouden.DesaneringinGoorisruimeenjaarofachtgeledenbegonnen.Wekondennietwachtenoplangdurigejuridischeproceduresenaansprakelijkheidsstelling,wemoestenditalsoverheidaanpakkenvanwegeeentehoogpotentieelrisicoopasbestblootstellingopdielandweggetjes.Deklusisoverigensditjaarafgerondendanzijndewegendaarweerasbestvrij.Zopakkenweookasbestaanalsdatopandereplekkeninhetlandwordtgevondenendewettelijkenormenwordenoverschreden.Erisookgeenspecifiekbeleidvoorscholengemaakt.Inderegelgevingzijnscho-leneengebouwalselkandergebouw.Alseengebouweigenaarietsaaneengebouwwildoenenhetisvanvóór1994,danmoeteraltijdeersteenasbestinventarisatiezijnvoordatdewerkzaamhedenstarten.Danloopjeerinderdaadtegenaandathetdaarvaakverkeerdgaat.Daarisveelcommunicatievoornodig,daarzijnwenumeebezig.

AandehandvanhetrapportvandeGezondheidsraadin2010hebbenweaanTNOenRIVMgevraagdwatweindemilieupraktijkmethetadviestotaanscherpingmoetendoen.Wantderaadstelteenaanscherpingvanderegelsvoor,dieverdergaatdandehuidigeachtergrondconcentratieinonslandendehuidigedetectiegren-zen.DanhebjealsministerievanI&Mweleenprobleem,wantblijkbaarkunnenweopditmomentdemen-senonvoldoendebeschermen.WehebbendaaromdestijdsaanTNOgevraagdwelkebronnenmakendatdeachtergrondwaardenzohoogzijn.Daarisuitgeblekendathetvooraldeasbestwegenzijn-diezijninmiddelsgesaneerd-,deasbestdaken,diesteedsmeergaanverwerenendeincidentendiesteedsweerterugkerenalsgevolgvanondeskundigasbestslopen.Daaroprichtenweonzepijlen,maarikhoorheelgraagwatwenogmeerkunnendoen.’

Indehiernavolgendediscussiekwameenaantalzakenoptafel,vooralwarenervragenoverhetgepresenteerdeplaatjevanderegionalespreiding.Ginghethieromdetotalebesmettingperregioinclusiefdebedrijven?Enwatzeihetplaatjedanoverderegionalespreidingvanmilieuslachtoffers?Vastgesteldwerddatmilieuslachtoffersookmeestalzitteningebiedenwaarbedrijfsmatigmetasbestisgewerkt.Eensprekervonddathetplaatjeteveeldesuggestiewektedatheleprovinciesbesmetwaren.Hijvroegoferookgegevenszijnovermeerlocalebesmettings-haarden.Enwasereigenlijkweleenverbandtussenscholenenblootstelling?DatblijktmerkwaardiggenoegnietdirectuithetrapportvandeGezondheidsraad,maarhetstaatwelinhuncommunicatie.

Ontwikkeling regionale asbestblootstelling

Jaren ‘60 Jaren ‘80



Jaren ‘60 Jaren ‘80

22

Geconstateerdwerddatregionaleblootstellinglastigtemetenis,ookalomdatmenindebouwoveralklus-sendoet,dusnietopéénplek,opéénplaatsofinéénprovincie.EnwattedenkenvanZeeland?Hetblijktdatnadewatersnoodrampdaarveelasbestisgebruikt.Datzoueenverklaringkunnenzijnvoorhetrelatievehogesterftecijferindeprovincie.EensprekermisteindediscussiedevraagwaarinNederlandspuitasbestallemaalisgebruikt.Datonderwerpkwamaandeordebijstelling3.

Asbestverwijdering

23


OpbasisvandedatabankvanhetIASkannuvoorheteerstonderzochtwordenofereenverbandistussendemanierwaaropiemandaanasbestisblootgesteldenbepaaldemedischeofdemografischekenmerkenvanhetslachtoffer.Zokanonderzochtwordenofdeaardvandeasbestblootstellingsamenhangtmeteenhogerrisicoopmesothelioominhetalge-meen,eenbepaaldtypemesothelioom,deleeftijdwaaropmendeziektekrijgtofdeoverlevingsduurnadiagnose.Buikvlies-mesothelioomiseentypemesothelioomdatveroorzaaktwordtdoorzeerintensieveblootstellingaanmetnameamfibool(blauwofbruin)asbest.ConformdeverwachtingindeliteratuurkomtdezevormvanmesothelioominhetIAS-bestandmetnamevoorbijisoleerders(zietabelhierna).Hetgaathiervoorverreweghetgrootstedeelombuikvliesmesothelioomalsgevolgvanhetgebruikvanbruinamosietasbestdoorisoleerdersindebouw.Ishetgevaarvandezeasbestsoortonderschat?

Commentaar: Jan Tempelman (TNO)

‘OverhetgebrekaanaandachtvoordeblootstellingaanamosietbijdeGezond-heidsraadhebikhetnogalhardgesteldinhetTNO/RIVMrapport.Datwasmaan-denlangvoordatersprakewasvandegebeurtenisseninKanaleneiland.IkwasookechtverbaasddaterdestijdsinheteersteconceptvanhetrapportvandeGezondheidsraadnietsgezegdwerdoverdeblootstellingaanamosiet.Indeasbest-sectoriswijdenzijdbekenddatamosiet,veelalalsspuitasbest,heelvaakvoorkomtingebouwenvanvoor1994(vooralaan-gebrachtindejaren’70).Ikwerkal21jaarvoordeRvAenalsikbijeenlaboratoriumkom,gaikaltijdkijkennaardeafkeuringenopbasisvaneentehogevezelconcentra-tieindeluchtnaeensanering.Meerdan80%heefttemakenmetamosiet.IkhebmeafgevraagdhoedeGezondheidsraad

Beroep en type mesothelioom

Verhoogd risico door de aard van de asbestblootstelling

Stelling 3

Meer dan 80% van de nieuwe normoverschrijdende blootstellingen wordt veroorzaakt door niet-hechtgebonden toepassingen van amosiet in gebouwen en constructies (b.v. spuitasbest, brandwerend board).

Beroep en type

24

dieinformatiekonmissen.Datmoethaastwelkomenomdatwevooreengrootdeelallemaallangselkaarheenwerken.Dewetenschappelijkewereldzietalleenmaarwatinpublicatiesstaatendeasbestsectormaaktnauwelijkspublicaties.Datmoetenweonszelfookeenbeetjekwalijknemen,wemoetenvakergaanpubliceren.Bijnaalleernstigeasbestincidentenvandeafgelopenjarenhebbenmetamosiettemaken.Alleenaldezeweekwarenerweerdriegevalleningebouwenwaarzichernstigezakenhebbenvoorgedaan.Destellingkloptduszeker,deproblemenmetamosietzijnmeerregeldanuitzondering.’

Indehiernavolgendediscussieginghetallereerstoverhetgebrekaanaandachtbijdewetgevervooramosiet.Vastgesteldwerddatdeoverheiddestijdsmetamosietdebootheeftgemist.In1978kwamerweleenverbodophetgebruikvancrocidoliet,maarhetbijnaevenschadelijkeamosietkongewoongebruiktblijven.Totnogmaarenkelejarengeledenwerdamosietindewettelijkenormeringnoggelijkgesteldmethetveelminderschadelijkechrysotiel.

Vervolgenskwamdevraagoptafelofdeoverheidvanhetopsporenvanamosietnietmeereenspeerpuntzoumoetenmaken.Watkandeoverheidmeerdoendanvoorlichtingalleen?Datisnietzoeenvoudigwasdeconclu-sie,omdathetinhetwettelijkesysteemgaatom‘normoverschrijdendeblootstelling’.Bijgebouwenencon-structieswordtalleenopbasisvaninventarisatieduidelijkomwelkeblootstellinghetgaat.Ermoetvolgensderegelswordenopgeruimdenalsdatnietgebeurtkandeoverheidoptreden.Deoverheidkannietvoorkomendathetmisgaatbijincidenten,alserbijvoorbeeldnietofverkeerdisgeïnventariseerd.Maarkandeoverheidtochnietwatmeerdoenomtoekomstigeblootstellingtevermijden?Want,zoalsiemandstelde,hetistochbekenddaterinaldiegebouwenasbestzitendatinstallateursdaarinzittenterommelen?Devergaderingkwamerniethelemaaluit.

Mesothelioom wereldwijd (1996-2007)

Mesothelioom wereldwijd (1996-2007)

25


BijeeninternationalevergelijkinglaatdeIASMonitorziendatNederlandopdetweedeplaatsstaatalshetgaatomhetaantalmesothelioomslachtoffers(zietabelvorigepagina),maarperinwonerveelminderasbestheeftgebruiktdanlandenalsBelgië/Luxemburg,hetVerenigdKo-ninkrijk,Australië,JapanendeVerenigdeStaten.OpvallendisdatBelgië,degrootsteasbestgebruikertussen1960en1980,nietindemesothelioomsterftestatistiekenstaatvermeld.Belgiëwasin1975verantwoordelijkvooreenkwartvanhettotaleasbestgebruikinEuropa:6kgperinwonerophaarpiekin1975(bron:AsbestfondsBelgie:ErcacongresJapanfebruari2010).InNederlandlaghetgebruikinhetzelfdepiekjaaropca.2,5kgperinwoner.BijeenonderzoekvanhetIASnaardeincidentievanasbestosevielopdat-andersdaninNederland–dezeziekteinBelgiëenDuitslandduidelijkwelindestatistiekenvoorkomt.InBelgiëwasindeperiode1november2007–30augustus2010sprakevan278erkendeasbestosegevallen.InDuitslandwerdin2009aan212menseneenuitkeringvoorasbestosetoegekend.Hoekunnendezeverschillenwordenverklaard?Verschilleninregistratieszijneendeelvanhetverhaal,maarzijnerooknogandereverklaringentegeven,zoalsbijvoorbeeldhetgebruikvanandereasbestsoortenofeengebrekaanvoorlichting?HoeisbijvoorbeelddesituatieinBelgië?

Commentaar Marc van de Weerdt (Asbestfonds België Fonds voor Beroepsziekten)‘Alsinleiding,voordatiktotmijneigenlijkeverhaalkom,wilikuallereerstzeggendatBelgiëeenaparteberoeps-ziekteverzekeringheeft–sinds1927al–eneenheelrijketraditievanberoepsziektenveroorzaaktdoorasbest.Mesothelioom,longkanker,asbestose,goedaardigepleuraleaandoeningen,larynxkanker.Diewerdenreedsvergoedvoorwerknemers.In2006iserhetAsbestfondsbijgekomenomookmensengetroffendooreenas-bestaandoeningvanniet-professioneleoorsprongeenvergoedingtekunnengeven.Enhetbijzondereisnu,datiedereenmeteenaandoeningalsgevolgvanasbestvoorvergoedinginaanmerkingkomt,dusookwerknemersdiereedsvergoedwordendoordeberoepsziekteverzekering.Datkomterdusgewoonbovenop.

Immuniteit Bijonshebbenwerkgeversimmu-niteittegendeburgerlijkevorde-ringvandewerknemeringevalvanberoepsziekte.Zijzijndusnietaansprakelijkbijeenasbestclaim.Belgischesocialepartnerswillenditookgraagzohouden,omdatinhethuidigesysteemdeschadealsgevolgvanberoepsziektenduswordtgedektdoordeverzekering.Menheeftditsysteemookopge-nomeninhetAsbestfonds.Heeft

Stelling 4

Nederland heeft relatief veel mesothelioom omdat de registratie zo goed is

IAS Monitor en het buitenland

Geschiedenis erkenning asbestziekten België

1969 Asbestoseen‘asbestosemetlongkanker’opdeberoepsziektelijst

1978 Partieelverbodopasbest(vooralcrocidoliet)

Verbodopgebruikvanvrijeasbest

Maarnogsteedsmassaleproductievanasbesthoudendemateri-alen(bv.Eternit)

1982 Mesothelioomindeberoepsziektelijst

1986 Grenswaardenvoorblootstellingwerknemers

1998 Vrijwelvolledigverbodopasbest(verkoop,productie,gebruik)

1999 ‘Longkankerveroorzaaktdoorasbest’indeberoepsziektelijst

26

hetslachtoffer-ofhebbenzijnnabestaanden-devergoedingeenmaalaanvaard,danisdewegnaardeburger-lijkerechterafgesloten.Daarisvandiversekantenkritiekop,maarsocialepartnersblijvenerbijdatditeengoedsysteemisuitoogpuntvansocialegerechtigheidenmaatschappelijkevrede.

KankerregistratieBelgiëheeftlangetijdgeenadequatekankerregistratiegehad.Passinds1999iserinVlaandereneenbetrouw-bareregistratievangegevens.InWalloniëheefthetnoglangergeduurd,namelijktot2004.Datisdusrelatiefkortgeleden.Uitdecijfersblijkt–ditzijngegevensuit2008–datVlaanderenopNederlandlijkt.3.9asbest-slachtoffersper100.000inwoners.InNederlandhoudtu40gevallenpermiljoeninwonersaan,datlijktdusopelkaar.Alswegeografischkijkenisereenaantal‘hotspots’.Eriseenconcentratievanblootstellingaanasbestintweegemeenten,Kapelle-op-den-BosenStNiklaas,waarasbestverwerkendebedrijvenzaten.VerderisereenconcentratiebijLuikendestaalindustriebijLuxemburgenNoord-Frankrijk.MaarbijonsisditnietheelpreciesgeanalyseerdzoalsindeIASMonitor.Hetzougoedzijnalsdittocheenszougebeuren.Wekunnendusweleenaantalpiekplekkenlinkenaanindustrieën,maareen100%matchisdatniet.Neemalleenaldemensendiewerktenindebouw.Diezijnnietgebondenaaneenwerkplekendaniskijkennaarwoonplaatsnietzointeres-sant.

VrouwenVrouwenzullen–netalsinNederland–vaakmetasbestinaanrakingzijngeweestdoorhetwassenvanover-allsvanmannen.Deincidentiecijferszijntevergelijken,welisereenkleinverschilinsommigeregio’s,waarinvergelijkingmetNederlandhogereincidentiecijfersvoorvrouwenzijn.Datismogelijkteverklarendoordeaanwezigheidvandeasbesttextielindustie.AndersdaninNederlandwarenerinVlaanderenveelspinnerijenenweverijenwaarmetasbestwerdgewerkt.Daarwerktenvooralvrouwen.

L’ InnovationVoordeblootstellinginBelgiëisverdervanbelangdaterin1967eenrampisgeweestinBrussel,toenerbrandisuitgebrokeninhetwarenhuis‘àl’Innovation’.Daarzijnmeerdan300dodengevallen.Daarnaisdewetgevingrondbrandveiligheidstrengergeworden.Inhetbeginwashetheeleenvoudigomdaaraantevoldoen,mendeeddatmetasbest.DeironiewildusdatderampinBrusselgevolgenhadindezinvaneentoenamevanhetgebruikvanasbest.

27

AsbestfondsHetasbestfondszelfisopgerichtin2006enoperationeelgewordenin2007.Degetal-lenindeeerstetweejarendoenmisschienwatvreemdaan,maardatisteverklarenomdatmentoengevallenheefterkenddiereedserkendwareninhetfondsvoorberoepsziekten.Daarzitduseenoverloopin,decijfersvanaf2009zijnwatdatbetreftbetrouwbaarder.

Leeftijd ‘InNederlandgaatdeleeftijdvanasbestslachtoffersomhoog.UheeftmijgevraagdofdatinBelgiëookzois.IndecijferszienwedezetrendookvoorBelgië.Gesuggereerdisdatditeencohorteffectis,namelijkzwaardereblootstellinginhetverleden.Datlijktmewelwaarschijnlijk,wantookalisdelatentietijdmisschiennietdirectafhankelijkvandeblootstelling,hetaantalgevallenzalwaarschijnlijkweltoenemenmettoenemendebloot-stelling.Enaangezienlatentietijdgeenvastgegevenheeft,eenzekerespreidingkent,magjeverwachtendatbijzwareblootstellingzichmeergevallennakorteretijdvoordoen.Datkanverklarenwaaromervroegermeergevallenwarenindelagereleeftijdsgroepen.Eenanderefactorisdatdeleeftijdvandebevolkingooktoeneemt.Jeleeftlanggenoegomeenasbestziektetekrijgen.Hetspeeltookeenrol,datjenognietaanietsandersdoodbentgegaan.Daarbijkomtdatinlatereperiodendeblootstellingopeenlatermomentisbegonnen.Wantalsmenoplatereleeftijdbeginttewerkenenoplatereleeftijdisblootgesteld,dankunjeookverwachtendatmesothelioomzichpasoplatereleeftijdgaatuiten.Hetisnieteenvoudig,devraagdieumijheeftvoorgelegdiseenonderzoeksvraagwaarmennietsimpelopkanantwoorden

Jaarvanoverlijden

Leeftijdbijoverlijden Totaalaantal

Gemiddeldeleeftijd≤45 46-55 56-65 66-75 >75

1990 2 7 10 9 6 34 59,651991 4 5 11 10 4 34 60,551992 3 3 17 14 6 43 62,401993 2 8 21 15 4 50 59,461994 2 7 13 19 4 45 65,761995 1 9 21 20 2 53 62,821996 5 6 23 33 3 70 62,291997 1 5 20 30 3 59 63,251998 2 9 23 24 11 69 62,281999 9 18 24 6 57 66,112000 1 9 18 16 8 52 62,942001 2 5 25 32 10 74 64,552002 1 12 31 35 10 89 66,082003 6 20 26 16 68 66,832004 10 15 46 15 86 67,752005 8 26 45 21 100 66,272006 1 6 34 43 26 110 69,232007 1 9 31 62 39 142 68,652008 11 32 70 24 137 68,652009 2 9 28 63 34 136 68,682010 2 6 33 57 46 144 70,482011 8 32 51 51 142 71,792012 1 6 20 13 40 73,18

Totaal 32 168 508 764 362 1834 66,78 Bron: beslissingen FBZ/Asbestfonds tot 20 augustus 2012

Mesothelioom-AantalgevallenerkenddoorhetFBZenhetAsbestfonds

Jaar Aantal

2007 122

2008 255

2009 175

2010 135

2011 184Mesothelioom-Aantalgevallenerkend

doorhetFBZenhetAsbestfonds

28

Jaar van beslissing tot

erkenning

‘Asbestose met long-

kanker’

‘Longkanker veroorzaakt door asbest’

Totaal

1990 8 81991 6 61992 6 61993 13 131994 2 21995 13 131996 12 121997 19 191998 15 151999 17 2 192000 11 16 272001 5 28 332002 1 48 492003 43 432004 42 422005 1 32 332006 41 412007 48 482008 54 542009 56 562010 41 412011 42 422012 39 39

Totaal 129 532 661 Longkanker:aantalnieuwegevallenperjaarBron:beslissingenFBZtot20augustus2012

AsbestoseAsbestosestaatopdelijstvanberoepsziektenenwordtookvergoed.Veelhangtafvandedefinitie.Uitdecijfersblijktdatalleasbestosebehoudensextremeuitzonderingenberoepsmatigis.Indestatistiekenkomensteedsmindergevallenvoor,nuzijnhetnogmaareenpaargevallenperjaar.Decijferslatenenigevertekeningzien,deverklaringdaarvoorisdattot1998pleuraleaandoeningendoorasbestgelijkgesteldwerdenmetasbestose.Nadietijdwordtwelonderscheidgemaaktendatkomtindecijferstotuitdrukking.

LongkankerLongkankerwordtvergoedalsberoepsziekte,maarnietinhetAsbestfonds.Uiteraardisereenverband,maarvooralsnogbijvoldoendezwareblootstelling.Wijleggendedrempelbijcumulatieveblootstellingvan25vezeljarendiehetslachtofferaannemelijkmoetmaken.Longkankerisonderdezevoorwaardeopgeno-menindelijstvanberoepsziektenalsmogelijkgevolgvanasbest,maaroferwerkelijkzo’nverbandisinelkindividueelgevalwaagikpersoonlijktebetwijfelen.Devraagisofweditooitzullenweten.Hetslachtofferhoeftdatoverigensniettebewijzen.

Jaar van beslissing tot erkenning Aantal

1990 1351991 2181992 2761993 2321994 2141995 2571996 2571997 2391998 2381999 972000 85

2001 772002 622003 592004 412005 302006 112007 142008 192009 112010 132011 142012 4

Totaal 2603

Asbestose:aantalnieuwegevallenperjaarBron:beslissingenFBZ/Asbestfondstot20augustus2012

29

Mesotheliomen/beroepenAlswekijkennaardeberoepsgroepenwaarmeneenasbestziekteheeftopgelopendanzienwedezelfdeberoepenalsinNederland.InhetAsbestfondsvergoedenwehoofdzakelijkmesotheliomen.Demeestemeso-theliomenzijnprofessioneelopgedaan,derestdoorandereoorzaken,wewetendatnietaltijdzeker.Maardeverhoudingisongeveer80%-20%netalsinNederland.Demesotheliomendiewenuzienhebbenhoofdzakelijktemakenmethelezwareblootstellinginhetverleden,20,30,40jaargeleden.Despontaneincidentie/rest-incidentieonderdebevolkingblijftzeerlaag.Trekdeduidelijkberoepsgerelateerdemesotheliomenerafenjezitmeteenheelkleinaantal,webezittendaarnietveelinformatieover.

Code Beroep Aantal 766 Loodgietersenbuizenfitters 56899 Handlangersnev 43867 Beton-,asbest-,cement-,briketten-enkunststeenarbeiders 38781 Timmerlieden,schrijnwerkersenparketvloerleggers 37771 Elektriciens,elektriciens-herstellers 34769 Monteursvanijzerengebintenenmetaalconstructiesnev 32767 Lassersenbranders 31800 Metselaarsenvloerenleggers 31803 Isoleerders 27749 Arbeidersmetaalproductieenmetaalbewerkingnev 17741 Bedienersvanmetaalovens 16891 Havenarbeiders,scheepsladersen-lossers 15768 Plaatwerkersenketelmakers 12760 Bankwerkers,monteurs(uitg.elektr.enprecisieapparaten) 10869 Ambachtslieden,vakliedenenfabrieksarbeidersnev 9763 Monteerders,mecaniciensenherstellersvanvoertuigen 8592 Techniciindeindustrie 7599 Opzichters,ploegbazenvanarbeidersensoortgelijken 7744 Bedienersmetaalovenstweedesmeltingenverwarmingsovens 7743 Walsers,bedienersvanwalsmachinesenafwerkers 6772 Electro-mecaniciens,-monteursenelectriciens-afstellers 6791 Schildersenbehangers(gebouwen) 6801 Plafonneerdersenpleisterwerkers 6805 Dakdekkers 5883 Kraan-,hijs-ofhefwerktuigbestuurders 5889 Bestuurdersvanlaad-enlosmachinesnev 5

Slachtoffersmesothelioom:beroepencategorieënmettenminste5slachtoffersBron:beslissingenAsbestfondsvan1apr.2007tot20aug.2012

AsbestborduitBelgië

30

BasisincidentieOverdegevarenvanachtergrondblootstellingwetenwegewoonwegnietveel.Wekijkendusnaarhetverledenomsterfte-cijfersnuteverklaren.Ikwildaarmeenietbagatelliseren,erzijnvandaagdedagnogsteedsbronnenvanblootstelling,zoalswevandaaghebbengezien.Vooralindebouw-endeinstallatiesectorwaarmenzitmetgebouwendienogveelhistorischasbestmateriaalbezitten.Eriseenspontanefrequentievanmesotheliomen,datisookdeverklaringwaarombijjullieTNS-regelingoprelatiefjongeleeftijdslachtofferswordengeteld,zonderduidelijkeasbestblootstelling.Alsjeeenbasisincidentiehebtdievoorallebevolkingsgroepengeldtendaarbovenkomteenrisicogebondenaanblootstellingenlatentietijd,dandoetdatrisicozichvooralsmenlangergeleefdheeft.Bijjongerengaatdebasisincidentiedanrelatiefgroterenzwaarderwegendanbijouderen.Ikweetnietofdatepidemiologischsteekhoudt,maarhetiseenmogellijkeverklaring.

Professionele blootstelling

Werknemersprivésector 598 67,4%

77,6%Zelfstandigen 42 4,7%Openbarediensten 14 1,6%Openbarebedrijven 34 3,8%

Niet-professionele blootstelling

Omgevingvanasbestfabriek 16 1,8%

17,2%Samenwonend 20 2,3%Hobby 30 3,4%Andere 87 9,8%

Blootstelling niet nader omschreven 46 5,2% 5,2%

Mesotheliomen:bronvandeblootstelling;beslissingenAsbestfondsvan1/04/2007tot29/2/2012

VergelijkingWatbetreftvrouwenenmannenhebik-voorzovererbetrouwbareinformatiebeschikbaaris,dege-gevensoverincidentiesvanNederlandenBelgiëvergeleken.Voorvrouwenkomendecijfersminofmeerovereen,voormanneniserweleenkleinverschil.Alsjedatexactergaatbekijken,danmoetjewelcorrigerenvoorleeftijd,maarikweetnietofdatveelverschilzoumaken.Julliewordenouderdanwijinmiddels,datzouinprincipehetver-schilmoetenverkleinen.MaaralsikvergelijkmetVlaanderen,waarweomstandighedenhebbengekenddiemisschienmeermetNederlandzijntevergelijken,danziejedatdeincidentiesveelgelijkwaardigerzijn.Betekentdatdandatergeenverschilmeeris?

StatistiekJeweethetnatuurlijkniet,wantvolgensdestatistiekenhebbenwijmeerasbestgebruikt.Steldatwijeffectiefeenhogereblootstellinghebbengehad,danverwachtjesteedsmeergevallen.Watzegtechterasbestgebruikindestatistieken?Gaathetomgeïmporteerderuweasbest?Zegthetietsoverimportvanafgewerkteproductenofzegthetietsoverdeaanwendingvanasbest?Ikdenkdatdatonderzoekverdient.HoeveelasbestheeftBelgiëbijvoorbeelduitgevoerdnaarNederland?Isdatookindestatistiekenopgenomen?Zozijnermeeronduidelijkefactoren.Vlamingenzijnbijvoorbeeldnogalhonkvast,zekervroegerwerktenzevaak40jaarbijdezelfdewerkge-ver.Misschienisdatbijjullieanders,hetzijnallemaalfactorendieeenverschilinblootstellingkunnenverkla-ren.Ookbijvoorbeelddearbeidsomstandighedenopdewerkplek.WijkenneninBelgiësindsdejaren’60eenverplichtebedrijfsgeneeskundevoorallewerknemers.Longkankerenasbestosestaansinds1968opdeberoeps-ziektelijst,misschienheeftdatwerkgeversenwerknemerswattotvoorzichtigheidgemaand.

Jaar Vrouwen Mannen

VL NL VL NL

2004 0,6 0,5 4,6 4,52005 1,1 0,5 4,7 5,02006 0,8 0,6 4,9 4,52007 1,0 0,5 4,5 4,32008 1,2 0,7 4,8 4,52009 0,9 0,5 4,3 4,2

MesothelioominVlaanderenenNederland:crude(allages)incidencerate

(n/100.000personyears)

31

Conclusies

Robert Olieman

‘Hetdoelvandezedagisaanhetbeginvastgesteldaandehandvanvierzaken:Welkeonderzoeksvragenzijnre-levantophetgebiedvanasbestengezondheid,hoegaatdeincidentiezichontwikkelen,opwelkeplekkenmoetblootstellingwordenvoorkomenenwelkeverbeteringenvandeIASMonitorwordenvoorgesteld.Vastgesteldisdateralheelveelgegevenszijnverzameldoverhetverleden.Detoekomstisonzeker.Datgeldtaltijdal,maarmetmesothelioommisschiennogwatmeer.Watuitdemonitorblijktisdatweheelveelcijfershebben,maardeachterliggendeoorzakenwetenwenietaltijd.Indediscussieronddemonitorhebbenwevast-gestelddathetgoedisdaterheelveelgegevenszijn,maardaternogwelwatmeermeezoukunnenwordengedaan.DerolvanhetIASzouwatbrederkunnenzijn.Nietalleengerichtopwetenschap,maarookbijvoorbeeldals‘gewetenvandesector’enmetmeerfocusopbeleidsmakers.Eenanderpuntis,datalsgegevenswordengepresenteerdnuvaaknogeengoedeintroductieontbreekt.OokdeAsbestkaartzoumetgegevensuitdeIASMonitorverbeterdkunnenworden.Watbetrefttoekomstigeontwikkelingenisaandeordegeweestdatlagereexpositiezoukunnenleidentoteenlangerelatentietijd.Hiervanisgezegddathetmogelijkis,maardatergeenenkelbewijsvooris.Voorhetmakenvanprognosesisdatweljammer.Vervolgenshebbenwevandaageenaantalstellingenbesproken,waariknuevenaanvoorbijga,wantdiezijnuitgebreidaandeordegeweest.DandegegevenswaarmeedeIASMonitorindetoekomstzoukunnenwordenuitgebreid:• Erzijntweezakengenoemdmetbetrekkingtotdeoverlevingsduur:

1. Onderscheidmakennaargeslacht.Datzoujezoindedatabasekunnendoen.2. Ontwikkelingindetijd.Achterliggendegedachteisdatdeoverlevingsduurverbeterdzoumoetenzijn,

omdatdezwaarderesoortenasbesteerderzijnverboden.Datkunnenwedoen,diegegevenskunnenwegewoonuitdedatabasehalen.

• Eenvolgendaspectis,datomeengoedoordeeltekunnenhebbenoverhetgebruikpersector,datjedatei-genlijkookrelatiefzoumoetenbekijkentenopzichtevanhetaantalmensendatdestijdsindesectorwerkte.NavraagbijCBSleerdedatdiesectorgegevenserzijn,ookvanverterug.

• Hetzelfdezoujeeigenlijkwillenwetenoverberoepenwaarmetasbestisgewerkt.Timmerliedenstaanmetstipop1,maarerwárennatuurlijkookveeltimmerlieden.Datwordtaleenstuklastiger,omdiegegevensuitdejaren’50en’60boventafeltehalen.

• Gevraagdisooknaargegevensoverberoepen,uitgesplitstnaarduurenintensiteitvandeblootstellling.Duurzitnualindedatabase,intensiteitvandeblootstellingisveellastigeromteachterhalen.Mensenwor-denwelbevraagddaarover,maardatblijftallemaalvaag.Hetiseenzaakvanzelfrapportageendatlevertteweinigbetrouwbaregegevensop.

• Jaarcohortenzijngenoemd.Diezijnnuvrijlang,sommigedingenzijnervoordeheleperiodedatergeregis-treerdwordt.Veeljaarcohortenzijnvoor10jaar.Datkunnenwekortermaken,gewooneensgaanuitpro-berenofdatmeerinformatiegeeft.Eenkanttekeningdaarbijisdathetbiedenvanmeertabellennietaltijdmeerinformatiegeeft.

• IetsandersisnogdevraagombijdeverdelingvanasbestslachtoffersoverprovinciesenlageregeografischeniveausookeenstekijkennaaralleenTNS,omietsmeertekunnenzeggenoverdeachtergrondvanhet

32

voorkomenvanasbestdeeltjes.Datisgoedmogelijkperprovincie,maarnietwatbetreftdegeografischeverspreidingpergemeente.DaarvoorzijnerteweinigTNS-ers.Eenoverzichtpergemeente,uitgaandevanalleasbestslachtoffersisdaarentegenwelgoedmogelijk.‘

Rondvraag

Vragen/opmerkingen/conclusies

• Timmermannenzijnmoeilijkalseengroeptemonitoren.Datheefttemakenmethetfeitdatmensenafwis-selendinloondienstenalszelfstandigehebbengewerkt.DezemensenstaanvaakbijdeTASgeregistreerd.Hebbenzealleenalszelfstandigegewerkt,danstaanzebijdeTNSgeregistreerd.

• Alsbijinventarisatievanscholenofanderegebouwenhechtgebondenasbestwordtaangetroffen,iserdaneenwettelijkeverplichtingtotstickeren?Dieiserniet.Hetgeeftookonvoldoendezekerheid,stickersvallenervaakaf.Indepraktijkwordenwel‘salamanderstickersgeplaktbijtechnischeinstallaties.

• Hetuitbreiden,monitorenvangegevensenhetpublicerendaarvanzijntweedingen.Publicerenkanveelonrustgeven,hiermoethetIASovernadenken.

• Uitonderzoekblijktheelvoorzichtigdateropmoleculairbiologischniveau,opdna-niveau,strakseenonder-scheidgemaaktkanwordentussenlongkankerbijrokersenniet-rokers.Ditstaatnogindekinderschoenen.Hetzoukunnendatindetoekomstookbijmesothelioomeenonderscheidgemaaktkanwordentussendiegenendiedeziektedoor‘achtergrondexpositie’hebbengekregenendegenendiemetasbesthebbengewerkt.

• HetIASregistreertgeengegevensoverslachtoffersmetlongkanker,omdatlongkankeralsgevolgvanasbest-blootstellingnietvoorbemiddelingoftegemoetkominginaanmerkingkomt.

• HetIASgaatzijnpoortenopenenvoorasbestose.Slachtoffersmetdezeziektekomenstraksvooreentege-moetkominginaanmerking.

• HetIASbeschiktovergegevenswaaranderepartijenietsaankunnenhebben,zoalsdeInspectieSZWenmeteorologenvandeErasmusuniversiteit,hiervandaagaanwezig.Hoeeninwelkemateisonderwerpvannaderestudie.Watbetreftdeuitwisselingvangegevenszouooksamengewerktkunnenwordenmetdeprofessioneleverwijderingsbranche.

• GegevensvanhetIASoverhetverledenkunnenmisschiennogbetergebruiktwordenomblootstellingindetoekomsttevoorkomen.

• BezienmoetwordeninhoeverrehetmogelijkisdeIASMonitoropeenanderemaniertevullenmetregis-tratiegegevensvanslachtoffers.Hierzittenjuridischekantenaanene.e.a.magniettenkostegaanvandedoorlooptijdvandossiers.

• Alleaanwezigenkondenzichvindenindevolgendestelling:Rondetafelconferentievoorherhalingvatbaar.

Sluiting

MachielvanderWoudebedankteeniedervoorzijn/haarkomstenbijdrageaandebijeenkomst.Diewordtafge-slotenmeteengeanimeerdeborrelinhetSER-gebouw.

33

Samenvatting

Op22augustusorganiseerdehetIASeenRondeTafelgesprekoverdeIASMonitor.DeIASMonitorlaatopdewebsitevanhetIASindevormvaninteractievefiguren(flash)eenaantalrelevantecijferszienoverhetasbestgebruik,deontwikkelingvandeziektemesothelioomenspecifiekekenmerkenvanasbestslachtoffers,zowelinNederlandalswe-reldwijd.DaarbijisgebruikgemaaktvangegevensvandeNederlandseKankerregistratie(NKR)enuitdedatabankenvanhetIASendeSocialeVerzekeringsbank(SVB).Beleidsmakersenexpertsophetgebiedvanasbestengezondheidanalyseerdenwelkeonderzoeksvragenophetgebiedvanasbestengezondheidrelevantzijn,hoedeincidentiezichgaatontwikkelen,opwelkeplekkenblootstellingvoorkomenmoetwordenenwelkeverbeteringenvandeIASMonitorwordenvoorgesteld.Naeenpresentatievandemonitorwerdenvierthema’saandehandvanvierstellingenbehandeld.

1. Onverwachte of onderschatte beroepsrisico’sStelling1.Installateurs(cv/elektromonteurs,loodgieters,elektriciens)diewerkeningebouwenvanvóór1994zijnonvol-doendebeschermdtegenasbestblootstelling.NietalleenuitdeIASMonitor,maarookuitallerleibuitenlandseonderzoekenkomendeinstallateursalseenvandebelangrijksteasbestrisicoberoepennaarvoren.OokTNOenRIVMmeldendatdezegroepeengrootrisicoloopt.VerderisdezegroepzichvolgensBritsonderzoeknietvoldoendebewustvanditrisico.Dedeelnemerswarenhetinhetalge-meeneensmetdezestelling.DebranchedoetinNederlandbestveel,maarhetisnietgenoeg,wasdeconclusie.

2. Milieugerelateerde blootstellingStelling2.Deoverheidheeftteweinigaandachtvoorasbestvervuilingingebiedenwaarveelmetasbestisgewerkt(ha-vens,oudebedrijventerreinene.d.).Deaandachtgaatnumetnameuitnaarverwijderingvanasbestafvalindeomgevingvandevoormaligeprimaireasbestindustrieennaarasbestdakenenscholen.Degebiedenwaar,volgensdeIASMonitordemeestemesothelioompatiëntenwonen,komenniethelemaalovereenmetdegebiedenwaardeoverheidmomenteelhetmeesteasbestafvallaatverwijderen.Hetcommentaaropdezestellingwasdathethuidigeoverheidsbeleidinovereenstemmingismetdeaandachtsgebiedendieuiteerderonder-zoeknaarvorenkwamen.MogelijkgevendenieuwegegevensuitdeIASMonitorredentotheroverweging.

3. Verhoogd risico door aard van de asbestblootstellingStelling3.Meerdan80%vandenieuwenormoverschrijdendeblootstellingenwordtveroorzaaktdoorniet-hechtgebon-dentoepassingenvanamosietingebouwenenconstructies(b.v.spuitasbest,brandwerendboard).Hetzeldzamebuikvliesmesothelioomiseenvormvanmesothelioomdievooralvoorkomtbijmensendiezwaarenintensiefaanamfiboolasbestzijnblootgesteld.VolgensdeIASMonitorkomtdezeziektemetnamevoorbijisoleer-dersdieindebouwaanamosietasbestzijnblootgesteld.Inhetcommentaaropdezestellingkwamnaarvorendatdeoverheidinhetverledentelaatmaatregelentegenamosietheeftgenomen.InhaarmeestrecenteadviesheeftdeGezondheidsraadnogsteedsgeenaandachtvoordezevormvanblootstelling.TNOenRIVMwijzenechterwelopditrisico.Uitdediscussienaaraanleidingvandezestellingwerdnognietduidelijkofen,zoja,welkeactiedeoverheidhierinkannemen.Eenmogelijkeheroverwegingvanbeleidwerdechterwelgenoemd.4. IAS Monitor en het buitenlandStelling4.Nederlandheeftrelatiefveelmesothelioomomdatderegistratiezogoedis.BijeeninternationalevergelijkinglaatdeIASMonitorziendatNederlandopdetweedeplaatsstaatalshetgaatomhetaantalmesothelioomslachtoffers,maarperinwonerveelminderasbestheeftgebruiktdanlandenalsBelgië/Luxemburg,hetVerenigdKoninkrijk,Australië,JapanendeVerenigdeStaten.OpvallendisdatBelgië,degrootsteas-bestgebruikertussen1960en1980,nietindemesothelioomsterftestatistiekenstaatvermeld.UiteenpresentatievanhetBelgischeAsbestfondsbleekdatdeBelgischeproblematiekveelovereenkomstvertoontmetdeNederlandse.Indediscussieoverdestellingwerdvastgestelddathetnietalleenomregistratiegaat,maarookomdiagnostiek.Nederlandheeftdegrootstelongartsendichtheidterwereld.DaaromzalerinNederlandnietsnelie-mandmetmesothelioomwordengemist,terwijldatinveelanderelandenzoalsOost-EuropaenRuslandweldegelijkhetgevalis.Diemensenkomennietindediagnostiekvoorendaaromooknietinderegistratie.Somshebjeookdatderegistratienietdeugt,maarindemeerontwikkeldelandenisderegistratieweloporde.

ConclusieDeIASMonitorbevatveelgegevensdienietalleenvoordewetenschap,maarookvoorbeleidsmakersenuitvoeringrelevantkunnenzijn.Mogelijkzijnberoepsgroepenensectorendie,volgensdemonitorinhetverledenhetgrootsteasbestrisicohaddennogsteedsrisicovol.Bovendienkanaandehandvangegevensvanmilieuslachtoffers(TNS)enslachtoffersdiemin-derverwachteberoepenhaddenhetrisicovanincidenteleofkortdurendeasbestblootstellingnaderwordenonderzocht.

34

Bijlagen

Notitie tbv ‘Ronde Tafelgesprek’ IAS Monitor - 22 augustus 2012

Simone Aarendonk, juli 2012

1. Aanleiding2011iseenbelangrijkjaargeweestvoordekennisontwikkelingoverdeschadelijkegevolgenvanhetasbestge-bruikinNederland.InnauwesamenwerkingmetdeSocialeVerzekeringsbank(SVB)endeNederlandseKankerRegistratie(NKR)isdedatabankvanhetInstituutAsbestslachtoffers(IAS)flinkuitgebreidmetkerncijfersoverasbestenmesothelioom.DeonderzoeksgegevenszijnviadewebsitevanhetIAS(www.ias.nl)onderdenoemerIASMonitorvooriedereenbeschikbaar.DeIASMonitorlaatindevormvaninteractievefiguren(flash)eenaantalrelevantecijferszienoverhetasbestgebruik,deontwikkelingvandeziektemesothelioom,zowelinNederlandalswereldwijd,enspecifiekekenmerkenvanasbestslachtoffers.DaarbijisgebruikgemaaktvangegevensvandeNederlandseKankerregistratie(NKR)enuitdedatabankenvanhetIASendeSVB.In2011zijnuitdedata-bankvanhetIASeenaantalkenmerkenvanasbestslachtoffersopeenrijtjegezet.Hetgaatonderandereomdemeestrisicovollesectorenenberoepenwaarwerknemersmetmesothelioomhebbengewerktengegevensmetbetrekkingtotverschuivingenindetijdtussendesectorenenberoepen.Verderiseenvergelijkinggemaakttussenslachtoffersdiealswerknemeraanasbestzijnblootgesteldendegroepdieopeenanderemaniermetasbestinaanrakingisgeweest.Enwordthetverbandinkaartgebrachttussenbepaaldemedischekenmerkenenberoepvandemesothelioompatiënt.

Invervolgopditprojectwillenwijin2012aandehandvandebeschikbaredata,ingesprekmetbeleidsmakersenexpertsophetgebiedvanasbestengezondheidnagaan welke onderzoeksvragen maatschappelijk en/of we-tenschappelijk relevant zijn, hoe de incidentie zich verder zal ontwikkelen en waar blootstelling nu voorkomen zou moeten worden. Hierbijkomt(ook)aandeordeofdebeschikbaredatatoereikendzijndanwelverbeterdofuitgebreiddienenteworden.Relevantevoorstellenwordeninhetnajaarvan2012verderuitgewerkt.

Dezenotitieomschrijfteenaantalideeënvooreenfollow-upaandetotnutoeontwikkeldestructuur.Allereerstdeverbeteringenhetonderhoudvandehuidigestructuur(zieonder2).Erzijndiverseonderdelendienognietafzijnofwelverbeterdkunnenworden.Deontwikkeldestructuurbiedtinteressanteinformatieoverblootstel-lingsrisico’s(zieonder3).Degegevensdietotnutoeverzameldzijnkunnenookinteressantzijnvooranderelanden.(zieonder4).Hierondervoorelkevandezeonderdeleneentoelichting.

2. Verbetering, onderhoud en verspreiding kennis Eenbelangrijkevraagisofdemomenteelgekozenselectiesenindelingenvoldoen.Datgeldto.a.voordein-delingeninberoepenensectoren,diegebaseerdzijnopdeCBS-standaardenuit1974(bedrijfstak)en1984(beroepen).Ookvooranderegegevenszijnrelevanteuitbreidingenofcorrectiestenoemen.Verderis,buitendebijeenkomstop26januariendepublicatieopdeIAS-website,noggeenverdereinvullinggegevenaanversprei-dingvandekennisdieindeIASMonitorverzameldis.Hoekunnenwedekennisdieerisnogbeterverspreidenenaanwelkekennismoetdaarbijprioriteitwordengegeven?

3. Inzicht in huidige blootstellingrisico’s in NederlandVoorheteerstisinNederlandvaneengrootaantalasbestslachtoffersinkaartgebrachthoeenwanneerze,volgenseigenverklaring,aanasbestzijnblootgesteld.Watkunnenweverdervandezegegevensleren?

35

3.1.Onverwachteofonderschatteberoepsgerelateerderisico’sDeIASMonitorbiedtinNederlandalsenigedatabankvanomvanginzichtindeberoepenensectorenwaarinasbestslachtoffershebbengewerkt.Inmiddelszijndezegegevensvaneengrootaantalslachtofferssystema-tischinkaartgebracht.Inhoeverresluitdezeinformatieaanbijeerdergepubliceerdonderzoekdatnietge-baseerdwasopgroteaantallenslachtoffers?KomeneronverwachteberoepenofsectoreninhetIAS-bestandvoor?Ofzijnderisico’sinbepaaldesectorenofberoepenjuistoverschat?Komthetverwachteverschilinscha-delijkheidtussenserpentijn(chrysotiel)enamfibool(metnameamosiet)totuitinginderesultaten?

3.2.MilieugerelateerdeblootstellingBurdorfencollega’sconstateerdenin2005inderegioHofvanTwenteeenoversterfteaanpleuramesothelioombijvrouwen.ZijhaddendeziektegekregendoorblootstellingaanasbestafvalvandeEternitfabriekinGoordatvoordeverhardingvanervenenwegenwasgebruikt.Medeopgrondvanderesultatenvanditonderzoekwerdgestartmetgrootschaligesaneringvanasbestwegeninhetgebied,enkwamerveelaandachtvoormilieuge-relateerdeasbestblootstellingwatin2007totinvoeringvandeTNS-regelingleidde.NaarmatehetIASmeergegevensvanTNS-rechthebbendenverzameltkanmogelijkeenbeterbeeldverkregenwordenvandeinvloedvanmilieu-gerelateerdeasbestblootstellinginNederland,bijvoorbeeldindevormvaneenplattegronddiedespreidingweergeeftvanvrouwenmeteentegemoetkomingviadeTNS.Welkevragenlevenopditgebied?DaarnaastishetookvanbelangaandachttegevenaandegebiedenwaardemeesteasbestslachtoffersuitdeIAS-databankwonen,namelijkingebiedenwaarinhetverledenveelmetasbestproductenisgewerkt,zoalsinhavensofopoudebedrijventerreinen.Inhoeverreisdaarnogsprakevanasbestvervuiling?

3.3. Verhoogdrisicodoordeaardvandeasbestblootstelling(typeasbest,soortmateriaal,concentratie,leeftijdbijblootstellinge.a.)

OpbasisvandedatabankvanhetIASkannuvoorheteerstonderzochtwordenofereenverbandistussendemanierwaaropiemandaanasbestisblootgesteldenbepaaldemedischeofdemografischekenmerkenvanhetslachtoffer.DeGezondheidsraadheeftbijvoorbeeldgeconstateerddathetrisicoopmesothelioomgroteris,naarmatemenopjongereleeftijdvoorheteerstaanasbestisblootgesteld.Ditheeftgeleidtoteengroot-schaligeinventarisatievandeaanwezigheidvanasbestinscholen.Ditbetekenteengrotekostenpostvoordeoverheid.InteressantisteonderzoekenofdezeconstateringvandeGezondheidsraadookovereenkomtmetdegegevensindeIAS-databank.Ookkanonderzochtwordenofdeaardvandeasbestblootstellingsamenhangtmeteenhogerrisicoopmesothelioominhetalgemeen,eenbepaaldtypemesothelioom,deleeftijdwaaropmendeziektekrijgtofdeoverlevingsduurnadiagnose.Zoisalnaarvorengekomendatbuikvliesmesothelioom,conformdeverwachting,inhetIAS-bestandmetnamevoorkomtbijisoleerders.Kruisverbandenkunnenopallerleimanierenwordengelegd.Vanbelangisdieverbandenteonderzoekendierelevanteinformatiekunnengevenovermogelijkeblootstellingsbronnendienunogaanwezigzijn,zodatdaarmeepreventievemaatregelenkunnenwordenonderbouwd.

4. IAS Monitor en het buitenlandBijeeninternationalevergelijkinglaatdeIASMonitorziendatNederlandopdetweedeplaatsinaantalme-sothelioomslachtoffersstaat,maarperinwonerveelminderasbestheeftgebruiktdanlandenalsBelgië/Luxemburg,hetVerenigdKoninkrijk,Australië,JapanendeVerenigdeStaten.OpvallendisdatBelgië,degrootsteasbestgebruikertussen1960en1980,nietindemesothelioomsterftestatistiekenstaatvermeld.Belgiëwasin1975verantwoordelijkvooreenkwartvanhettotaleasbestgebruikinEuropa:6kgperinwonerophaarpiekin1975(bron:AsbestfondsBelgie:ErcacongresJapanfebruari2010).InNederlandlaghetgebruikinhetzelfdepiekjaaropca.2,5kgperinwoner.BijeenonderzoekvanhetIASnaardeincidentievandeziekteasbestosevielopdat,andersdaninNederlanddezeziekteinBelgiëenDuitslandduidelijkwel(indestatistieken)voorkomt.InBelgiëwasindeperiode1november2007–30augustus2010sprakevan278erkendeasbestosegevallen.InDuitslandwerdin2009aan212mensenuitkeringvoorasbestosetoegekend.Hoekunnendezeverschillen

36

wordenverklaard?Betrouwbaarheidenvoorwaardenvanregistratieskunneneendeelverklaren,maarzijnerooknogandereverklaringentegevenbijvoorbeeldinsoortasbestgebruikofingebrekkigevoorlichting?

ZorgenoverasbestgebruikwereldwijdOokin2011hieldasbestdewereldernstigbezig.InEuropaenNoord-Amerikaismendrukdoendedegevolgenvandegrootschaligetoepassingvanasbestindeperiode1960-1985teinventariserenenaantepakken.Eenbelangrijkevraagiswatwevanelkaarkunnenleren.Opanderecontinentenwordtasbestnoggebruiktomdeeconomietestimulerenendewoningentevoorzienvangoedkopedaken.Dewereldproductievanasbestnamzelfsnogietstoe,ondanksallegevarenvoordegezondheidendeenormemaatschappelijkekostendieditonver-mijdelijkmetzichmeebrengt.IneeneditorialvandeIAS-nieuwsbrief,verscheneninoktober2011,wordthieronderdetitel‘L’histoireserépète’bijstilgestaan.DehardeasbestlessenuithetverledenwordeninopkomendelandenalsIndia,ChinaenBrazilië,onderinvloedvandeeconomischebelangenenhetdoordelangelatentietijdnogrelatiefbeperkteaantalasbestslachtoffers,nogsteedsnietgetrokken.Hetwordttijd,zoeindigtdeedito-rial,datdewesterselandenhetvoortouwnemen.HetIASdraagtalvastviahaarinternationalenetwerk,waarmogelijkeensteentjebij.WatkandeIASMonitorhierinbijdragen?

Deelnemers

Naam Organisatie

MarcvandeWeerdt AsbestfondsBelgie/FondsvoorberoepsziektenJanvanWilligenburg BMEAsbestconsultB.V.MichelRoumen BSASchaderegelingB.V.HansvanHooff CentraalBureauvoordeStatistiekDerkMorreau Copywriter(verslag)AnneGielen ErasmusHealthEconomicsBastiaanRavesteijn ErasmusHealthEconomicsCarolaHegger GGDRotterdamRijnmondMarkGeers InspectieSZWRonaldDamhuis IntegraalKankercentrumNederlandFredRademaker Loyalis/BSASchaderegelingB.V.RianneDobbelsteen MinisterievanInfrastructuurenMilieuBernardBennink MinisterievanSocialeZakenenWerkgelegenheidGertvanderLaan NCvB/WHOSjaakBurgers NederlandsKankerinstituut/NVALTUdoWaltman SearchMilieuB.V.JanTempelman TNOInnovationforLifeJohanvanAntwerpen VVTBLambrechtvanEekelen SocialeVerzekeringsbankRobertOlieman SocialeVerzekeringsbankRuudBerkhout SocialeVerzekeringsbankSimoneAarendonk InstituutAsbestslachtoffersMachielvanderWoude InstituutAsbestslachtoffers

Instituut Asbestslachtoffers (IAS)Het Instituut Asbestslachtoffers (IAS) adviseert de Sociale Verzekeringsbank(SVB) over het recht op een tegemoetkoming voor asbestslachtoffers met deziekte mesothelioom. Daarnaast bemiddelt het IAS tussen (ex-)werkgevers en(ex-)werknemers over het betalen van een schadevergoeding. Het IAS is daarvoorin 1999 opgericht door organisaties van werkgevers en werknemers, hetComité Asbestslachtoffers, het Verbond van Verzekeraars en de overheid. Meerinformatie vindt u op de website van het IAS: www.asbestslachtoffers.nl.

ColofonUitgave van Instituut AsbestslachtoffersIAS publicatie 2012/2

RedactieSimone AarendonkDerk MorreauMachiel van der Woude

Druk en vormgevingHuisdrukkerij SER

Oktober 2012

Van links naar rechts: Hans van Hooff, Derk Morreau, Simone Aarendonk, Rober Olieman, Ronald Damhuis, Lambrecht van Eekelen, Marc van de Weerdt, Ruud Berkhout, Carola Hegger, Machiel van der Woude, Gert van der Laan, Bernard Bennink, Mark Geers, Jan Tempelman, Rianne Dobbelsteen, Bastiaan Ravesteijn, Anne Gielen, Udo Waltman, Fred Rademaker, Sjaak Burgers, Jan van Willigenburg, Michel Roumen en Johan van Antwerpen

Verslag

Ronde Tafelgesprek

IAS Monitor

woensdag 22 augustus 2012

Stichting Instituut Asbestslachtoffers

Directie en bureau:Bezuidenhoutseweg 60Postbus 904052509 LK Den HaagTelefoon: 070 - 349 97 54E-mail: [email protected]

Verslag Ronde Tafelgesprek IAS Monitor - Asbestslachtoffersasbestslachtoffers.nl/docs/ias 12 verslag...

Documents

Transcript of Verslag Ronde Tafelgesprek IAS Monitor - Asbestslachtoffersasbestslachtoffers.nl/docs/ias 12 verslag...