Vernis Magazine, edition 3

jan Six OVER OudE MEESTERS En MOdERnE KunSThandEl FlOREncE in BEEld (En wOORd) ‘Sail MaduROdaM’ - wElKOM in hET dEpOT Van hET niEuwE SchEEpVaaRTMuSEuM hET huiS TE Manpad, BinnEnKijKEn in EEn BuiTEnhuiS dE SpEcialiSTEn: pRaKTiSchE TipS OM uw KunST gOEd TE hOudEn jan dES BOuVRiE OnThulT zijn VERBORgEn paSSiE dE dRiE ThEMa’S liEFdE, MaRiTiEM En REizEn VERBEEld in anTiEK 8

717953055620

Kunstliefhebbers

sinds 1737.Al sinds 1737 is Van Lanschot een private bank pur sang. Maar wat

misschien weinigen weten is dat ook onze passie voor kunst dateert

uit die tijd. Een liefde die wij, als hoofdsponsor van de PAN,

graag met u delen. De eigentijdse kunsten antiekbeurs die wordt

gehouden van 18-25 november in Amsterdam RAI. Bent u cliënt van

Van Lanschot? Dan ontvangt u van ons twee toegangskaarten

cadeau. U kunt zich hiervoor inschrijven op www.vanlanschot.nl/pan.

Private Banking Pur Sang.

www.vanlanschot.nl/pan

Er bestaat een anekdote over de legendari-sche, van oorsprong Engelse kunsthande-laar Lord Joseph Duveen, die een eeuw ge-leden een bezoek bracht aan het huis op de New Yorkse Fifth Avenue van de steenrijke en destijds belangrijkste verzamelaar, de bankier J.P. Morgan. Morgan liet Duveen vijf zestiende-eeuwse Ming-vazen zien. Drie originelen en twee — overigens ook vrij kostbare — kopieën. Morgan daagde Du-veen uit de moderne stukken aan te wijzen. Volgens de overlevering wierp Duveen een korte blik op de vazen en sloeg de namaak met twee ferme tikken van zijn wandelstok stuk. Waarschijnlijk waren het de goede, of liever gezegd: de slechte, want Morgan heeft sindsdien nooit meer bij een ander dan Duveen gekocht. Diezelfde expertise en doortastendheid bemerkte ik op een ander vlak tijdens een gesprek dat ik had met Jan des Bouvrie, de ontwerper die er eigen-handig in geslaagd is al het ‘bruin’ uit de Holland-se huiskamers te laten verdwijnen. Namens de VHOK zocht ik hem op om met hem te praten over een bijzondere samenwerking. En wat bleek? Hij heeft een passie voor antiek (en andere zaken, waarover meer in het portret dat Yvo van Regteren Altena van hem maakte). De reden van ons bezoek was dat we hem hebben gevraagd onze stand op de PAN Amsterdam in te richten, waarbij hij zijn in-terieur en meubelstukken combineert met antiek. Een combinatie van oud en nieuw, modern en an-tiek. Wit en bruin, zo u wilt. Want goed antiek gaat met z’n tijd mee en is dus tijdloos. Al eeuwenlang.

Passie is sowieso een onbedoelde leidraad in deze derde editie van Vernis. U hoeft alleen maar het portret van kunsthandelaar Jan Six jr te lezen.

Passie van een andere orde was voelbaar tijdens een bijzondere bijeenkomst die op 14 september jl. werd gehouden op de plek waar ooit de galerie van een van mijn illustere voorgangers was gevestigd. Aan de Amsterdamse Herengracht 458 eerde de VHOK Jacques Goudstikker door postuum de gouden erepenning te overhandigen aan zijn schoondochter, Marei von Saher. Passie vindt u ook terug in een aantal alweer vertrouwde rubrie-ken, zoals Trouvailles met een bijzondere selectie stukken, De Specialisten, waarin gerenommeerde experts ons bijlichten en vertellen hoe we met onze kostbare stukken moeten omgaan, en Items op wit, dat de thema’s Reizen, Maritiem en De Liefde be-handelt.

Passie is ook wat de leden van de VHOK bindt, en niet zonder succes. Vlak voor het ter perse gaan van dit nummer werd bekend dat het Hare Majes-teit heeft behaagd ons het predicaat ‘Koninklijk’ toe te kennen. Dat is niet alleen een kroon in ons logo, maar vooral een kroon op het werk dat gestart is toen een handvol visionairs ruim 100 jaar gele-den bijeen kwam om de krachten van individueel opererende kunsten antiekhandelaren te bunde-len. Zij wisten dat ze, door de handen ineen te slaan, veel meer zouden kunnen bereiken dan de som der delen. Van onze leden heeft een grote groep actief geparticipeerd in het wel en wee van de vereniging. Men nam zitting in besturen en com-missies van allerlei aard. Dat de VHOK straks KVHOK heet, is dus ook een kroon op het werk van al die mensen die zich binnen onze vereniging hebben ingezet voor de kunst.

koninklijk

Robert D. AronsonVoorzitter van de Koninklijke Vereeniging van Handelaren in Oude Kunst in Nederland (KVHOK)

voorwoord

vernis#03 – 003

Al vanaf zijn geboorte werd Jan Six om-ringd door Oude Meesters. Als kunsthan-delaar zet hij die familietraditie op eigen kracht voort, en niet zonder succes.

Op het terrein van het Marine Etablisse-ment Amsterdam wordt de fine fleur van de Nederlandse maritieme geschiedenis bewaard. Wij gingen er kijken.

Jan Six XI: ontdekken is zijn grootste drijfveer

Hoe reinigt u Chinees porselein, sculptu-ren en moderne kunstvoorwerpen? Drie gespecialiseerde kunsthandelaren ont-vouwen voor u hun tricks of the trade.

020 050034De Specialisten: Butsen & Barsten

Sail Madurodam in het Scheepvaartmuseum

De fijne kneepjes van de stad waar de Renaissance begon, voor u verzameld door een insider.

044In beeld: Florence

Wat boeide hen toen, wat boeit hen nu? Drie mensen, drie kunstvoorwerpen, drie verhalen.

032 | 046 | 058 | 070Mijn mooiste stuk

vernisInhouD

004 – vernis#03

Hoofdsponsor

Dagelijks 11.00 tot 19.00 uur22 en 25 november 11.00 tot 18.00 uur

De eigentijdse beurs voorkunst, antiek en design 18 — 25 november 2012 RAI Parkhal (hal 8)

www.pan.nl

Download de gratis

PAN it App!

PAN010-06 Adv Vernis_220x285_fc.indd 1 24-10-12 16:22

En verder...003 Voorwoord004 Inhoud011 Trouvailles030 Column-IvoWeyel048 Column-CatharinaGroeninx

vanZoelen056 Column-YvovanRegterenAltena078 Gastcolumn-IlkavanSteen094 Boeken096LedenlijstVHOK VolgensklokkenrestaurateurLarsGudevoldoetdeAtmosaan

allerandvoorwaardenomantiekvandetoekomstteworden.

098Toekomstantiek

Het Huis te Manpad is een eeuwenoudmonument dat de huidige eigenaren alvele jaren in zijn greephoudt.Maarwatbezielthen?

KunstminnaarJacquesGoudstikkerheeftveelbetekendvoordekunsteninhetalge-meen.DeVHOKbedanktehemonlangs,postuum,voorzijninspanningenterzake.

Zowel in aard als herkomst een bonte verzameling antiek,thematischgerangschikten,nietonbelangrijk,tekoop.

Binnenkijken in een buitenplaats

Het is niet alles wit dat blinkt! Jan desBouvrie,demanvoorwiewitdeabsolutehoofdrolspeeltinzijnleven,blijktmetan-tiekeenhaat-liefdeverhoudingtehebben.

060 080072

087

Jan des Bouvrie over antiek temidden van wit

Profiel: Jacques Goudstikker

Items op wit

vernisInhoud

006 – vernis#03

1

GlobalArt Insurance bv

GlobalArt Insurance bv is gespecialiseerd in het verzekeren van kunstvoorwerpen en anti-quiteiten. Op grond van uw specifieke belangen stellen wij een individuele polis samen.Daarnaast adviseert GlobalArt Insurance over zaken als beveiliging, waardebepaling, trans-porten, verpakking en uitleen.Die volledige zekerheid geeft u het gevoel van rust die nodig is om van uw kostbare bezit te kunnen genieten. Een waarde die meer is dan geld alleen.

Prinsenkade 6 4811 VB Breda.t + 31 765 22 24 06 f + 31 765 20 23 [email protected]

GlobalArt Adv 230x297.indd 1 27-03-2007 10:17:21

HoofdredactieMischa van de Woestijne

EindredactieLuc Matter

Art direction en bladconceptStudio MI-7 ([email protected])

UitgeverMI-7 Media Intelligence (www.mi-7.nl) | Mischa van de Woestijne ([email protected])

MedewerkerstEkst

Onno Aerden, Robert Aronson, Catharina Groeninx van Zoelen, Pieter den Hollander, Aya Langeveld, Marina Mengelberg, Els Quaegebeur, Yvo van Regteren Altena,

Jacques Schalken, Ilka van Steen, Ivo Weyel

bEEld

Bo des Bouvrie, Martine van den Enden, Friso Keuris, Marte, Maxim Meekes, Tessa Posthuma de Boer, Nicolaas Servijn, Tekenteam, Martijn Steiner Lovisa, Arend Velsink

Met speciale dank aanRobert Aronson, Caroline Eschbach,

Ali Foumani, Lars Gude, Nynke van der Ven

Advertenties, abonnementen en nabestellingenVereeniging van Handelaren in

Oude Kunst in NederlandDamrak 375

nl-1012 zj AmsterdamTELEFOON +31 (0)20-6238904

E-MAIL [email protected] www.vhok.nl

drukVan Aalst Printmanagement, Zaandijk

distributieVernis verschijnt in een oplage van 18.000 exemplaren en wordt verspreid via de bij de VHOK aangesloten leden en op de belangrijkste kunstbeurzen

in binnen- en buitenland.

© 2012 VHOK/MI-7VERNIS IS EEN uITGAVE VAN DE VHOK EN MI-7 MEDIA INTELLIGENCE.

NIETS uIT DEZE uITGAVE MAG WORDEN VERMENIGVuLDIGD, OPGENOMEN IN EEN ELEKTRONISCH DATABESTAND OF WORDEN

GEPuBLICEERD, OP WELKE WIJZE DAN OOK, ZONDER VOORAFGAANDE SCHRIFTELIJKE TOESTEMMING VAN DE RECHTHEBBENDEN

(ARTIKEL 15 AuTEuRSWET).

ISSN 2211-4017

COVER: JAN SIx JR MET PORTRET VAN ONBEKENDE VLAAMSE MEESTER (FOTO: MARTE)

n a j a a r 2 0 1 2 | j a a r G a n G 0 2 # 0 3

vernisT

IJDSC

HR

IFT V

AN

DE

VE

RE

EN

IGIN

G V

AN

HA

ND

EL

AR

EN

IN O

UD

E K

UN

ST IN

NE

DE

RL

AN

D (V

HO

K) JA

AR

GA

NG

02 NA

JAA

R 2012 #

03

JAN SIX OVER OUDE MEESTERS EN MODERNE KUNSTHANDEL FLORENCE IN BEELD (EN WOORD) ‘SAIL MADURODAM’ - WELKOM IN HET DEPOT VAN HET NIEUWE SCHEEPVAARTMUSEUM HET HUIS TE MANPAD, BINNENKIJKEN IN EEN BUITENHUIS DE SPECIALISTEN: PRAKTISCHE TIPS OM KUNST GOED TE HOUDEN JAN DES BOUVRIE ONTHULT ZIJN VERBORGEN PASSIE DE DRIE THEMA’S LIEFDE, MARITIEM EN REIZEN VERBEELD IN ANTIEK 8

717953055620

001_Cover.indd 1 23-10-12 23:29

008 – vernis#03

colofon...

fe

nix

wij

nk

an

ne

n, k

an

gx

i pe

rio

de

ca

. 170

0, h

oo

gt

e 2

5 c

m

porcelain • terracotta • works of art

Nachtegaalslaantje 1 ’s-Hertogenbosch

Tel. +31 (0)73 - 614 62 51 www.vanderven.com [email protected]

4212011 VEN adv. Vernis 220x285 DEF.indd 1 27-09-12 10:09

F L O R I S V A N W A N R O I J

Jacob Toorenvliet(Leiden, 1640 - Oegstgeest, 1719)

Three elegant Musicians seated at the Fontana del Tritone An Allegory on Harmony

Signed and dated ‘JToornvliet Fc A 16 . 4’, lower centreOil on canvas

H. 45.5 cm. W. 38 cm.

Floris van Wanroij Fine ArtBergstraat 525551 AX DommelenThe Netherlands

+31 (0)40 2040596 +31 (0)6 27420406

info@fl oris-art.com www.fl oris-art.com

150912_FVW_AddVHOK_v1.4 FINAL_2.indd 1 20-09-12 14:01

vernis#03 – 011

rubriekTrouvailles

Trouvailles

In de kunsthandel hebben veel stukken een uniek verhaal, niet zelden het resultaat van een speciale zoekopdracht of van een onverwachte speling van het lot. In samenwerking met leden van de VHOK brengt Vernis u wederom een aantal bijzondere

met dank aan Caroline eschbach

I v o o r , 8 x 6 , 5 c m , D I e p p e ( F r a n k r I j k ) , c a . 1 8 5 0 , € 2 . 4 5 0

r u b e n a a r D e w e r k a n t I q u e s , L e I D s c h e n D a m

Portretmedaillon van Hendrik iii

In de 19de eeuw werden vaak historische figuren gebruikt voor ivoorstukjes. Geboren als Alexandere Edouard, Duc d’Angoulême, volgde Hendrik III in 1574 zijn broer

Karel IX op die op 24-jarige leeftijd kinderloos overleed. Hendrik III was homoseksu-eel. Het vermoeden bestaat dat men objecten met zijn beeltenis gebruikte om aan te

geven dat men op zoek was naar iemand om de gelijkgeslachtelijke liefde te bedrijven.

012 – vernis#03

rubriekTrouvailles

Piëdestals van Gallé

Emile Gallé werd bekend door zijn prachtig art nouveau- glaswerk en meubelen, maar na zijn dood in 1904 hebben zijn vrouw en zijn vier dochters het bedrijf nog 30 jaar lang voort-gezet. Deze twee sokkels (piëdestals) in art deco-stijl werden in

de jaren ’20 gemaakt door de Etablissements Gallé. Ze zijn vervaardigd van palissander- en macassarhout en hebben de

perfecte hoogte om objecten tot hun recht te laten komen. Tot op heden zijn van dit ontwerp geen andere exemplaren bekend.

H 1 2 2 c m , € 1 4 . 0 0 0 p . s t .

G a l e r i e t i n y e s v e l d , B r a s s c H a a t ( B )

Kerkje van Oostum

Spiegellijst

Johan Dijkstra was lid van het eerste uur van de Groninger kunstkring De Ploeg.

Zijn werk wordt wel aangeduid als ‘expressief impressionisme’. Enkele

Vlaamse en Franse schilders en zeker ook Vincent van Gogh vormden voor hem een

belangrijke bron van inspiratie.

Zestiende-eeuwse lijsten uit de Lage Landen zijn extreem zeldzaam. Deze is

hoogstwaarschijnlijk afkomstig uit Antwerpen en gemaakt in de van

oorsprong Italiaanse ‘Groteskenstijl’. De gebeeldhouwde lijst is van notenhout en

gedeeltelijk verguld met bladgoud.

6 0 x 8 0 c m , € 2 2 . 0 0 0

8 0 x 4 8 c m , € 1 5 . 0 0 0

K u n s t H a n d e l e . J . v a n

W i s s e l i n G H & c o , H a a r l e m

v a n a a l s t a n t i q u i t e i t e n ,

B r e d a

vernis#03 – 013

rubriekTrouvailles

n o g t e z i e n t / m 4 f e b r u a r i 2 0 1 3 , m e e r i n f o r m a t i e o p w w w . g e e l v i n c k . n l

m u s e u m g e e l v i n c k H i n l o p e n H u i s , a m s t e r d a m

Gezicht op Elswout (ca. 1675)

Het is een gedenkjaar voor Jan van der Heyden, die precies drie eeuwen geleden overleed. Velen kennen hem als uitvinder van de brandspuit (in 1672) en de naar hem vernoemde straatlan-

taarn (in 1669). Hij was ook een fijnschilder met een sterke beheersing van het perspectief. Dit doek, dat ergens tussen

1660 en 1670 werd geschilderd, vormt een goede documentatie van de situatie van de buitenplaats Elswout, zo’n 350 jaar terug.

Het schilderij is uit de collectie van het Frans Hals Museum.

foto

: fra

ns h

als m

useu

m

014 – vernis#03

rubriekTrouvailles

L i n d e h o u t m e t o r i g i n e L e

b e s c h i L d e r i n g , e i n d 1 6 e e e u w ,

h 5 3 c m , € 3 8 . 5 0 0

b r u i L & b r a n d s m a

a n t i q u a i r s , a m s t e r d a m

Ledenpop Christus

Ledenpoppen werden en worden door kunstenaars vaak gebruikt als model. De meeste ledenpoppen zijn geslacht-

loos en onbeschilderd, maar dit exemplaar heeft het uiterlijk van Christus gekregen en is om die reden

bijzonder zeldzaam. Vermoedelijk werd de pop gebruikt in een atelier waar veel schilderijen van de passie van Christus vervaardigd werden. De pop bevat scharnierpunten bij de

ellebogen, de schouders, de knieën en de heupen.

h 8 8 , 5 c m , € 1 7 . 5 0 0

F o n t i j n a n t i e k ,

P u r m e r e n d

Obeliskbarometer (ca. 1835)

Dit instrument is mogelijk gemaakt naar aanleiding van de oprichting van de

Obélisque de Louxor op de Place de la Concorde in Parijs in 1836. De verzil-

verde schaalplaten geven de druk weer in duodecimaal verdeelde Parijse duimen, de temperatuur wordt weergegeven in ‘centigrade’ (°C) en ‘degrés Réaumur’ (°R). Zijn staande barometers al zeld-

zaam, voor zover bekend is het model van deze met bloemmahonie gefineerde Franse barometer enig in zijn soort.

vernis#03 – 015

rubriekTrouvailles

Reisgids (1778)Zonder Titel (2009)

Deze vierdelige, door Thomas Nugent geschreven Grand Tour-reisgids, bevat een ex libris van Sir Thomas Chapman

(1756-1837). Diens adellijke lijn stierf uit met de 7th Baronet, die alleen buitenechtelijke zoons had waarvan de tweede,

T.E. Lawrence, bekendheid verwierf als Lawrence of Arabia.

De hedendaagse Aboriginal kunstenares Esther Giles Nampitjinpa leidde als kind een nomadenbestaan in de woestijn. Dit schilderij geeft in vogelperspectief de zandduinen weer van haar geboortegrond. De lagen van stippatronen creëren een

optisch effect, waardoor het schilderij tot leven lijkt te komen.p r i v é - c o l l e c t i e1 2 2 x 1 8 2 c m , € 2 8 . 5 0 0

r o b e r t S c h r e u d e r A n t i q u A i r , A m S t e r d A ml e S l i e S m i t h G A l l e r y , A m S t e r d A m

o l i e o p b o A r d , 1 5 , 5 x 2 4 c m , 1 8 7 1 , € 5 8 . 0 0 0

S i m o n i S & b u u n k k u n S t h A n d e l , e d e

Elegante dames op het strand van Scheveningen

De schilder Frederik Kaemmerer (1839-1902) verruilde op jonge leeftijd Den Haag voor Parijs, waar het impressionisme in wording was. Dan reist hij in april 1871 met zijn vriend David Artz naar Nederland. Kaemmerer maakt er dit bijzondere strandgezicht met

wandelaarsters, een treffende indruk van een Hollandse voorjaarsdag aan de kust en de wind die speelt met de kleding.

016 – vernis#03

rubriekTrouvailles

2 4 , 5 x 1 9 c m , € 4 4 . 0 0 0

F l o r i s v a n W a n r o i j F i n e a r t , D o m m e l e n

Portret door Jan van Mieris (1681)

Jan van Mieris (Leiden, 1660 - Rome, 1690) was de oudste zoon van de vermaarde Leidse fijnschilder Frans van Mieris de Oude (1635-1681). Dit schilderijtje werd bij een particulier gevonden

tussen meerdere stukken uit een nalatenschap. Het werkje is voluit gesigneerd en gedateerd ‘J. Van Mieris Fecit 1681’. De jong overleden Jan van Mieris heeft een zeer klein oeuvre nagelaten. Schilderijen van zijn hand worden hoogst zelden aangeboden.

Kunsthistorici veronderstellen zelfs dat meerdere van zijn werken later voorzien zijn van de signatuur van zijn beroemde

vader of zijn veel productievere en dus bekendere broer Willem.

vernis#03 – 017

rubriekTrouvailles

Schrijftafeluit ‘Mon Repos’ Courtisane (1916)

Aan deze prachtige schrijftafel, afkomstig van Schloss ‘Mon Repos’ über Neuwied

en aldaar verworven door de vorige eigenaar, heeft Prinses Marie, Fürstin zu Wied, Prinses der Nederlanden en nicht van Willem II, gezeten en geschreven. Dit meubel met perfecte verhoudingen heeft poten met verguld bronzen ornamenten.

Deze houtsnede van Ito Shinsui (1898-1972) is één van de eerste van de Shin-hanga (‘Nieuwe Prent’) Beweging. Deze

stroming, daterend uit het begin van de 20ste eeuw, wilde de traditionele Japanse prentkunst nieuw leven inblazen. Deze

prent is zeer emotioneel beladen en weet de last en de hardheid van het leven als courtisane heel goed weer te geven, en is, met zo’n zeventig andere prenten uit dezelfde stroming, in novem-ber te zien op de tentoonstelling Kaburaki Kiyokata and His Pupils in het particuliere museum Nihon no Hanga aan de Amster-

damse Keizersgracht. Meer informatie op de internetsite.m a h o n i e o p g r e n e n

L 1 4 0 x D 8 8 c m

F r a n k r i j k , c a . 1 8 3 0 , € 1 6 . 5 0 0 w w w . n i h o n - n o - h a n g a . n L

F i r m a S . v a n L e e u w e n

’ S - g r a v e n h a g e m u S e u m n i h o n n o h a n g a , a m S t e r D a m

Dressoir (1917)

De ontdekking van een meubel van Michel de Klerk is een zeldzaamheid.

Dit dressoir maakt deel uit van het meest complete eetkamerameublement van de Amsterdamse School-architect dat ooit bewaard bleef. Dat buffet, dressoir èn

dienbak compleet zijn, maakt de vondst uniek. De in mahonie, ebben en

coromandel uitgevoerde meubels zijn gemaakt door ’t Woonhuys.

€ 5 0 0 . 0 0 0 ( 1 0 D e L e n )

k u n S t c o n S u L t ,

Z u i D o o S t b e e m S t e r ( n h )

rubriekTrouvailles

018 – vernis#03

O l i e v e r f O p d O e k , 5 1 , 5 x 8 2 c m ,

p r i j s O p a a n v r a a g

t h e O d a a t s e l a a r a n t i q u a i r s , z a l t b O m m e l

Havengezicht (ca. 1886)

Jacob Maris (1837-1899) kwam via Antwerpen en Parijs in 1871 terug naar Den Haag en groeide daar uit tot één van de meest prominente schilders van de Haagse School. Zijn stadsgezich-ten waren een mengeling van fantasie en werkelijkheid: als hij

dat voor de compositie nodig vond, integreerde hij rustig markante gebouwen uit andere steden in zijn schilderijen. In

1909 werd dit werk verkocht onder de titel ‘Stadshaven’. Op de tentoonstelling van 1935-’36 werd ‘Rotterdam’ toegevoegd. Als het gebouw links op de achtergrond Plan C is, gebouwd tussen

1880 en 1889, zou het hier kunnen gaan om de Nieuwe Haven.

Raoul Hynckes (1893-1973)‘Stilleven met vaas’ Doek: 59 x 64 cm

K u n s t h a n d e l I v o B o u w m a nJan van Nassaustraat 80

2596 BW Den Haag

www.ivobouwman.nl [email protected]

ontdekken als drijfveer

beeld Marte

tekst

Yvo van Regteren Altena

Kunsthistoricus Jan Six, telg uit een illuster Amsterdams patriciërsgeslacht, runt sinds enkele jaren zijn eigen hoofdstedelijke galerie. “Nét iets meer weten, nét iets meer zien dan een ander. Dat maakt het vak spannend.”

worden. Ik vind het vooral bijzonder om elke dag met mooie zaken in de weer te zijn.”

Niettemin is de jonge kunsthande-laar zich er terdege van bewust dat je in de kunsthandel soms op het slappe

koord balanceert. “Ik denk dat het heel belangrijk is dat je niet gierig en hebberig bent in dit vak. Je moet kunnen gunnen.”

EnthousiasmeZijn afscheid van Sotheby’s, de opening van zijn eigen kunsthandel, het zijn beslis-singen die hij zelfstandig nam. Het is zijn keuze, zijn pad. Mede daarom wil hij bij voorkeur de geijkte vragen over zijn af-komst, het leven van zijn Amsterdamse

Het uitzicht vanuit de vorstelijke bel-etage van Jan Six Fine Art aan de Herengracht kan nauwelijks Amsterdamser. Het pand anno 1665 vormt de omlijsting par excellence voor de galerie van een kunst-handelaar, wiens specialisme zich richt op de 17de-eeuwse schilderkunst.

Jhr Jan Six (34) groeide als elfde Jan van het oude Amsterdamse patriciërsgeslacht Six op temid-den van een indrukwekkende 17de-eeuwse kunstcollectie in het familiehuis aan de Amstel. Toen hij in 2009 bij Sotheby’s vertrok en voor zichzelf begon, zei een van zijn Sotheby-collega’s: “Nu ga je zwemmen met de haaien.” Om er direct aan toe te voegen: “Maar wees blij dat je in ieder geval blijft drijven.” Six beschouwt het als een compliment. Toch blijft het lastig om als onkreukbare burger in de toch wat woeste wereld van de kunsthandel te overleven. “Ik zoek de grenzen niet op en heb geen enkele moeite me netjes te gedragen. Ik wil mensen blij maken en heb niet het doel miljonair te

01

Rembrandt’s monogram in het Dictionnaire des Monogrammes02

Portret van (nu nog) onbekende Vlaamse meester

01

020 – vernis#03

portretJan Six

familie en de Rembrandts niet voor de zo-veelste keer over de tong laten gaan. Wat hém drijft, dáár gaat het om.

“In mijn vak”, zegt Six, “draait het om enthousiasme. Je openstellen, hulpvaardig zijn en mijn klanten — gevraagd en onge-vraagd — van advies dienen. Soms vinden ze het verschrikkelijk dat je iets vertelt dat ze zelf hadden willen bedenken of zien, maar in de meeste gevallen kan het hun wel bekoren wanneer je met enthousiasme iets uitlegt en hen weer een stapje verder brengt met hun verzameldrang.”

De ontdekking van een meesterwerk behoort vanzelfsprekend tot de meest glo-rieuze momenten die het vak van kunst-handelaar kent. Met zichtbaar plezier me-moreert Six zo’n moment of glory. In de catalogus van een Stockholmse veiling-handel zag hij een schilderij staan, volgens de veilingcatalogus van een ‘onbekende meester’, volgens Six een echte Jan Lievens. Een goede reden om naar Zweden te vlie-gen, want op dergelijke momenten gaat het kunsthart sneller kloppen. Hij heeft het schilderij gekocht, maar dan begint het ei-genlijke proces pas. Boeken en directe col-lega’s helpen, vaak blijft het knagen. “Dan vraag ik me af of ik te snel was, of het wel klopt...” In de volgende fase klimt de kunsthandelaar in de pen en schrijft hij relevante professoren aan dat hij een schil-derij heeft ontdekt in Stockholm. Of zijn vermoeden misschien juist is. “Als je ver-volgens de reactie ontvangt: ‘Dear Jan, you were right!’, dan beleef je echt je heerlijkste

moment. Alles wat erna komt, een goede deal sluiten en je centen verdie-nen, prachtig na-tuurlijk, maar toch... De bevesti-ging krijgen en de ervaring voelen van: zie je wel, je was er weer bij... dat blijft fantastisch.”

BloedbandHet aloude credo dat kennis macht is, dat klopt nog

steeds volgens Six: “Nét iets meer weten, nét iets meer zien dan de ander maakt het vak spannend. En het bevestigt dat je de finesses van dat vak beheerst.” Overigens bestaan zijn juweeltjes niet louter uit Grote

03

Stilleven van Jan Vermeulen04

Hand van Boeddha en Daruma-pop (Japan)05

Vlindercollectie ter identificatie van oude Hollandsebloemstillevens06

De toonzaal van de galerie

03

04

05

022 – vernis#03

Namen. “Ik kan ook veel genoegen krijgen uit werk zonder een aan-sprekende handte-kening, zie het als uitdaging om ook onbekende mees-ters onder de aan-dacht van het pu-bliek te brengen. Het gaat dan wél om werk dat wat de Engelsen noemen ‘wall power’ heeft. Kunst die je elke dag dat je ernaar kijkt, kan verleiden tot een oprecht ‘wow!’.”

Het gaat bovenal om wat je ziet, vindt hij. Hij laat ons een miniatuur van een menselijke schedel zien, gemaakt door In-uït uit Alaska. In New York was hij aan het schuilen bij een bric-à-brac-winkeltje toen hij het zag. Aanvankelijk dacht hij dat het van ivoor was — een probleem als je het

wilt invoeren. Maar dit object of desire bleek gemaakt van het gewei van een eland en werd omwille van de prachtige tekening, de liefde waarmee het is gemaakt bij zijn persoonlijke collectie ingelijfd. “Soms kan iets zonder naam of zonder wezenlijke waarde je toch in vervoering brengen”, zegt Six, terwijl hij een lade opentrekt om ons een recente trouvaille te laten zien. Er ligt een zwartfluwelen, sober gedecoreerde ‘bloedband’. “Ze werden gedragen door de schout, schepenen en de burgermeester bij terechtstellingen in het pré-Napoleon-tische tijdperk”, doceert Six. “Toen de Code Civil hier zijn intrede deed, raakten ze in onbruik en werden het sierobjecten. Een klein verguld plaatje met de datum 1595 is nog in perfecte staat. Van deze bloedbanden zijn er in totaal maar veer-tien gemaakt. Er is in het stadsarchief nog een nota van de vrouw van een zilversmid

van had iets moois en iets lugubers tegelijk. Als je iemand ter dood veroordeelt, dan speel je de rol van God. Dan ben jij degene die over de dood gaat, maar als je het stil-zwijgend uit, door het dragen van deze bloedband, dan is het anders. Je plaatst je dan niet op het niveau van God. Misschien is het wel een beetje Middeleeuws, maar het blijft wel heel indrukwekkend...”

Eigenlijk hoort zo’n bloedband thuis in het museum en niet in de handen van een kunsthandelaar, vindt Six. Maar als de hoeders van het culturele erfgoed — de grote musea — niet toeslaan op een open-bare veiling, voelt hij zich vrij om voor an-dere belangstellenden te zoeken. Sterker nog, Six meldde zijn verovering aan het Rijksmuseum en het Amsterdam Muse-um, maar die hapten niet direct toe. In-middels is hij in de weer met het Metropo-litan Museum in New York. “Onze

die het fluweel heeft bewerkt.” Het Rijks-museum en het Amsterdam Museum hebben er een aantal, maar hij heeft de mooiste, meent Six. Volgens hem kun je de bloedbanden een beetje beschouwen als ‘Republikeinse Regalia’ uit een ver verle-den. “Ooit beschouwde men Nederland toch een beetje als het middelpunt van de aarde met Amsterdam als middenstip. Dit kun je beschouwen als de kroonjuwelen.”

Cultureel erfgoedDe bloedband kreeg hij in handen op een veiling van Christie’s van de Noble House European Collections. Het stond veel te laag geprijsd in de catalogus en er is ‘rijke-lijk’ overboden. Maar te veel betaald heeft hij niet, want Six ziet alles in een heel an-dere orde. “Christie’s zal zich wel afge-vraagd hebben waarom ik zoveel voor z’n ding betaal, maar ik was er juist zeer mee verguld. Het is een heel wonderlijk gevoel om op je fiets te zitten met onder je arm een wezenlijk onderdeel van het Amster-damse cultureel erfgoed. Het dragen er-

“Soms kan iets zonder wezenlijke waarde je toch in vervoering brengen”

07

De werkkamer en bibliotheek, een bron van inspiratie08

Portret van Jan Six door Marie-Jeanne van Hövell tot Westerflier

07

024 – vernis#03

verbinding met New York is natuurlijk fe-nomenaal. Het zou prachtig zijn als je het Metropolitan binnen loopt en er hangt zo’n bloedband met als onderschrift: ‘Dit is het enige exemplaar buiten Nederland’.”

HysterieDe hysterie van de kunsthandel raakt Six niet direct. Naar zijn idee speelt die sterker in de wereld van de moderne kunst, in de wereld van de Oude Meesters is volgens hem veel minder sprake van gekte. Oude meesters kun je makkelijker relativeren en het werk valt altijd te onderbouwen omdat er zoveel kunsthistorisch onderzoek naar is gedaan. Verder past het doorgaans bin-nen een traditie en zit er een soort logica in. Bij moderne kunst liggen de zaken an-ders, denkt hij. “Neem Gerhard Richter of Damien Hirst. Het is vaak nog nat en het brengt meteen al miljoenen op. Maar blijft dat de komende jaren zo? Ik weet het niet.”

Het is niet het enige moderne feno-meen waar Six kanttekeningen bij plaatst. Zo heeft hij er bijvoorbeeld moeite mee dat het er zoveel gejaagder aan toegaat. “Alles

moet nú en snel en alles moet direct verifieerbaar zijn via Google, Wiki-pedia en de smart-phones. Waar is de rust?”, zegt Six, die overigens beseft dat hij niet in zijn een-tje geduldig kan zitten zijn. “Omdat het kennelijk niet meer zo werkt in de wereld”, verzucht hij cynisch. “Ik ben

misschien wel een soort jonge dinosaurus die zijn laatste ronde meespeelt met de oude meesters. Ik kijk liever terug naar wat is geweest en niet naar wat er komen gaat. Ik vind het heel ingewikkeld om met droge ogen te moeten zeggen dat iets ‘het aller-

In de wereld van de Oude Meesters is veel minder sprake van gekte09

10

11

09

Diverse schilde-rijen, klaar voor nader onderzoek10

Er is altijd een favoriet11

Een door Inuït gekerfde schedel12

Het geheim van het vak: kijken, kijken, kijken…

026 – vernis#03

belangrijkste mo-derne kunstwerk’ is dat er bestaat. Dat kan helemaal niet. Zoiets kun je toch pas veel later zeggen?” Het is wat de gek er voor geeft, meent hij. Dat is ook al zo bij oude kunst, maar bij moderne kunst speelt dat naar zijn idee een veel grotere rol. Op zichzelf is daar niet zoveel mis mee, maar of iets een goede investering is? Six: “Of iets echt goed is, daar kom je pas na een jaar of twintig achter.”

CrisisLast van de crisis heeft de kunsthandelaar trouwens niet. De crisis heeft op de kunst-markt weinig vat, zegt hij: “Kunst, en in het bijzonder oude kunst, blijft een heel goede en veilige kapitaalhaven. Ik zie geen grote verschuivingen als gevolg van de

crisis. De economische malaise heeft vooral invloed op het lage en middenseg-ment. Er is weinig financiële pijn bij de zwaar vermogende kaste van professionele collectioneurs, die miljoenen kunnen blijven inzetten. Dat is een selecte club van big boys met big cash. Die willen status en willen iets gewoon hebben. Die kijken niet op een paar miljoen meer of minder.”

Filosofisch Natuurlijk, ook de rijken verliezen geld, maar ze hebben nog altijd heel veel geld en hebben de kennis — en de invloed — om dat geld weer terug te krijgen of in elk geval hun kapitaal in stand te houden. Six, de jongste generatie, put uit de ruime erva-ring die zijn bemiddelde koopmansfami-lie met rijkdom heeft: “De recessie is een fenomeen van de middenstand. Het is moeilijk om heel rijk te worden, maar als je het eenmaal bent, is het lastig om arm te worden. Tenzij je heel naïef bezig bent.”

Oude Meesters en mensen die veel hebben te besteden, zullen altijd aan el-kaar verbonden blijven, denkt Six. Om daar filosofisch aan toe te voegen: “Al heb je nog zoveel geld, al heb je het nog zo goed gedaan in je leven, al ben je van adel, dat is allemaal heel leuk, maar het maakt uitein-delijk geen bal uit. Van buiten zijn we al-lemaal verschillend, van binnen zijn we allemaal hetzelfde. Hoeveel je ook aan kunst besteedt, je moet wel met beide be-nen op de grond blijven staan en de kunst niet te veel opblazen.”

Jan Six (Amsterdam, 1978) studeerde kunstgeschiedenis en archeologie aan de Universiteit van Amsterdam en liep stage bij kunsthandelaar Bob Haboldt in Parijs en Norbert Middelkoop in het Amsterdams Historisch Museum. Zijn scriptie-onderzoek richtte zich op literaire bronnen rond het oeuvre van de schilder Carel Fabritius (1622-1654), leerling van Rembrandt. In 2004, het jaar van zijn afstuderen, trad Jan Six in dienst bij Sotheby’s in Londen. Een jaar later catalogiseerde hij de collectie Oude Meesters van keurvorst Ernst August van Hannover voor de grote Hannover-veiling in Schloss Marienburg. Na twee jaar Londen trad hij aan bij de

wie is jan six xi?

Amsterdamse vestiging van Sotheby’s. In mei 2007 werd hij hoofd van de afdeling ‘Old Master Paintings’, in welke hoedanigheid hij een werk van Adriaen Brouwer ontdekte en een belangrijk werk van Jan Lievens. Even indrukwek-kend in zijn jonge carrière was de ontdekking (met anderen) van één van Rembrandts vroege zelfportretten. In 2009 besloot Six om een kunstgalerie op te richten aan de Herengracht in Amsterdam met als specialisme 17de-eeuwse Nederlandse, Vlaamse en Duitse schilderkunst. Hij werkt samen met de Britse kunsthandel Hazlitt, Gooden & Fox die ondermeer opereert in opdracht van het Engelse koninklijk huis.

13

De jonge dinosau-rus blikt liever terug dan vooruit

13

028 – vernis#03

B r u i l & B r a n d s m aa m s t e r d a m

Boom van Jesse, Antwerpen, circa 1470.eikenhout, 50 cm hoog en 27 cm breed. Gemerkt met het handje van antwerpen.

Bruil & Brandsma

antiquairs

PrinsenGracht 1001

1017Kn amsterdam

www.BBantieK.nl

[email protected]

020 320 1687

06 511 87 930

Tijdens

PAN Amsterdam

zijn wij dagelijks

geopend van 12:00

tot 18:00 uur.

8

8

Ik interviewde ooit Estée Lauder, de Grande Dame van de Amerikaanse cosmetica, in haar New York-se huis. Keurig opgevoed als ik ben, kwam ik niet met lege handen. Ik wist dat ze van blauw-wit por-selein hield, dus had ik een Delfts Blauw bordje meegenomen, nieuwe stijl, van een jonge designer die in plaats van de gebruikelijke versierselen er ‘Groeten uit Holland’ op had geschilderd. Ik werd een kamer binnengeleid die geheel blauw-wit was ingericht, met aan de muren, elk op z’n eigen tegen de wand getimmerd en hevig goudgekruld piëde-stalletje, een vaas, leeuw, bordje. Wanden vol, tot aan het plafond — en de plafonds in haar huis wa-ren hoog, dus plaats genoeg voor een museale ver-zameling. Het was allemaal het mooiste Ming, Han of Meissen. Daar stond ik dan met mijn bescheiden bordje.

Mevrouw liet nogal op zich wachten, dus er was genoeg tijd om eens rond te kijken. Tussen al het meedogenloos gerestaureerde Lodewijk XV-meu-bilair stonden daar de bekende ronde bijzettafeltjes met rokjes aan, waarop een tribuneopstelling aan zilveren fotolijstjes. Daar ben ik dol op. Je kunt er de importantie van de bewoner aan aflezen. En de zelfimportantie van madame Lauder loog er niet om: op de eerste rang stonden de gekroonde hoof-den (Elizabeth, koning Juan Carlos), op de tweede rij de gekroonde hoofden zonder kroon (Farah Diba, Constantijn van Griekenland), vervolgens — stalles — de presidenten en premiers en tenslotte op het schellinkje de filmsterren en operadiva’s. De lijstjes waren van zilver, oogverblindend gepoetst, ovaal, rond, rechthoekig, met krullen en/of kleur-

rijke steentjes bewerkte sierranden, soms zelfs met kroontjes erboven, een geschenk van de vorst zelve, de bijbehorende foto’s in passe-partout gevat en ge-signeerd met grote krullen en uithalen. Beroemde mensen hebben nooit kleine kriebelhandtekenin-getjes.

Helaas, het is een uitstervend ras, die tafeltjes met al die fotolijstjes. In moderne interieurs ko-men ze niet meer voor. Je ziet ze alleen nog in am-bassadeursresidenties, in voor het publiek openge-stelde landhuizen en kastelen of bij Belangrijke Mensen thuis. Ik zag ze laatst op een fotoreportage in Vanity Fair over het huis van Sophia Loren (rijen dik met La Loren in de onbetwiste hoofdrol), en in het landhuis van de cognacfamilie Hennessy (met overal the Queen Mum, want die hield van een glaasje en schudde veelvuldig Hennessyhanden in ruil voor een flesje en dat werd allemaal gefotogra-feerd, ingelijst en op ronde tafeltjes ten toon ge-spreid).

Het interview met Estée Lauder verliep voor-spoedig. Halverwege kwam een fotograaf binnen die ons vastlegde op de gevoelige plaat. Een week later kreeg ik de foto thuisgestuurd, gesigneerd en in zilver ingelijst.

Ze heeft het daglicht bij mij thuis nooit gezien, want ze ligt in een la. Zo bescheiden ben ik nou.

Of hoe Ivo Weyel zich liet imponeren door blauw-witte artefacten in de New Yorkse antichambre van Estée Lauder.

Fotolijstjesillustratie tekenteam.nl

tekst ivo Weyel

Ivo Weyel is publicist

030 – vernis#03

column

Pak

Hemd

Jacquet

Blazer

Smoking

Overjas

Cape

Broek

Plus Fours

Kamerjas

Vest

Jasje

Rok

www.newtailor.nl

Eerst de man, dan het pak

MAAGDENHUIS “Iedere week neem ik bij een antiquair een kijkje in de keuken: verzamelingen glas, zilver, iconen, tapijten, maar ook meubels natuurlijk. Dat komt door de cursus ‘Kunst & Antiek in de Praktijk’ van de Vereeniging van Handelaren in Oude Kunst, die ik begeleid. Een keer vond de cursus plaats bij Doornhof Antiquairs in Harderwijk. De heer Doornhof vertelde zo boeiend en lovend over dit meubel, en omdat we een geschikte hoek hadden voor een kast, keken we al langer rond. Thuis zei ik tegen mijn man: ‘Ik heb ’m gevonden.’ Het stuk is in balans, evenwichtig, ik was er weg van. We zijn naar Harderwijk gereden en mijn man zag meteen wat ik voelde. Voor mijn wederhelft is antiek een soort romantiek. We gaan regelmatig naar beurzen waar vaak overweldigend mooie dingen staan. Ik geniet, maar hij wordt er verdrietig van omdat het te mooi is en hij alles wel zou willen hebben. Zo kwam hij ooit thuis met een plank uit het Maagdenhuis omdat die zo oud en doorleefd was. Die heeft bij ons perfect dienst gedaan als tafelblad. Alles heeft zijn geschiede-

nis en een verhaal, dat geeft zo’n rijkdom.”

BENTLEY “‘To feast your eyes’ zeggen de Engelsen. Ik vind deze prachtige houten vierdeurs kast met blond mahoniefineer dus een feest. Het is een pure Louis XVI-kast uit het vierde kwart van de 18de eeuw, een typisch Hollandse kast. Hoewel an-tiek, lijkt deze kast modern en rustig: recht, glad met alleen bovenin wat houten bloemmotieven. Binnenin zijn de planken zwart gekleurd en de voorkanten zijn van goud. Aan de drie laatjes zie je met hoeveel liefde zo’n kast gemaakt is: prachtig in een hoek gezaagd met zwaluwstaartjes in elkaar ge-zet. Na meer dan twee eeuwen lopen ze nog perfect, echt vakwerk. Het is de Bentley onder de kasten.”

GENERATIE “De kast is rond de eeuwwisseling te-rug naar Nederland gekomen, maar stond al heel lang in Engeland. Daar is men heel zuinig met de kast omgesprongen. Het fineer is niet gesprongen,

er is geen barstje te zien. Iemand heeft er jarenlang met liefde een lapje langs gehaald, dat zie je zo. Het is heel hartverwarmend en dierbaar dat vanaf eind 18de eeuw vele generaties die kast in de kamer hebben gehad. Dat is zoveel mooier dan iets van Ikea. En nu mag ik hem een tijdje lenen. Ik doe deze kast nooit meer weg, ik geef ’m door aan de volgende generatie. Ik hoop dat een van onze dochters er net zo van kan genieten als ik.”

louis XVi- kast

beeld Martijn steiner lovisa

tekst Jacques schalken

N A A M

Carla oderkerk-roosen

B E R o E p

doCent engelsv o o R w E R p

Hollandse louis XVi-Hoekkast

A N N o

laatste kwart 18de eeuw

I N B E z I T S I N D S

2009B I j z o N D E R

ontdekt tiJdens een Cursus

vernis#03 – 033

rubriekMijn mooiste stuk

034 – vernis#03

reportageHet depot

sail madurodam

beeld Tessa Posthuma de Boer

tekst aya langeveld

In een gebouw op het zwaarbewaakte terrein van het

Marine Etablissement Amsterdam is de fine fleur van de

Nederlandse maritieme geschiedenis verdeeld over zes

afzonderlijke depots. Stof, vocht en ongewenste pottekijkers

komen hier beslist niet binnen. Vernis wel.

vernis#03 – 035

reportageHet depot

03

Welkom op Sail Madurodam: rij aan rij, stelling na stelling, een zaal die tot aan de horizon gevuld is met scheepsminiaturen, tot in de fijnste details nagemaakt. We zul-len ze waarschijnlijk nooit op deze manier gepresenteerd zien in een tentoonstel-lingsomgeving, want we bevinden ons in één van de zes opslagruimten van het de-pot van het Scheepvaartmuseum.

De wow-factor is hoog, zeker hier, in de indrukwekkende opslagruimte met mo-delschepen. Op de grond is de omtrek van een zeecontainer met tape afgeplakt, een handigheidje van de collectiebeheerders. Zo kunnen ze voor een transport meten hoeveel objecten er op deze oppervlakte passen. Een huzarenstukje dat in de zomer van 2011 overigens diverse malen is her-haald tijdens de verhuizing en herinrich-ting van het museum.

Dit is ‘Het Behouden Huis’, de thuis-haven van meer dan 300.000 histori-

sche objecten, waaronder 600 schil-derijen, 1.000 na-vigatie-instrumen-ten, 1.850 scheepsmodellen, 65.000 technische teke-ningen en 40.000 foto’s. Samen vor-men ze één van de

belangrijkste maritieme collecties ter we-reld. De deelcollecties zijn in cijfers mis-schien minder indrukwekkend, maar nog steeds onderscheidend. Neem alleen al de scheepsmodellen — natuurlijk — maar ook

de collectie van zilver en globes is de moei-te van het bekijken méér dan waard.

De in Het Behouden Huis opgeslagen voorwerpen zijn de bouwstenen waarmee het verhaal van de zee en de Nederlandse maritieme cultuur in tentoonstellingen en onderzoek wordt verteld. Het huidige depot werd er speciaal voor ontworpen en gebouwd. In een optimaal klimaat, be-schermd door een titanium schild, tot in detail vastgelegd in beeld en geschrift en op harde schijven vastgelegd, ligt de col-lectie er fysiek en virtueel veilig te wachten. Op het glorieuze moment van expositie. Of tot het einde der dagen.

02

Verrijdbare stellingen met half-modellen03

Hoofd Collectie-beheer Oskar Brandenburg in het schilderijendepot

De wow-factor is hoog, zeker hier, in de indrukwekkende opslagruimte met modelschepen

vernis#03 – 037

reportageHet depot

04

Nostalgisch beeldAlles lijkt in dit depot op zijn plek. Het is er logisch en geordend. In een vochtgeregu-leerde ruimte op kamertemperatuur — of juist gekoeld, zoals in de koude kluis van het fotoarchief. Het zou hier evengoed kunnen gaan om een laboratoriumruimte van een wetenschappelijk ziekenhuis. Het zachte gezoem van ventilatoren op de ach-tergrond, het gedoseerde licht, de steriele uitstraling... de tegenstelling met het vo-rige onderkomen kan nauwelijks groter: dat kwam beslist tegemoet aan het nostal-gische beeld van een depot, met z’n schaars verlichte kelder waar eeuwen stof en spin-rag vrij spel hebben en waar bijzondere ontdekkingen schijnbaar voor het opra-pen liggen. Maar klimaatbeheersing ont-brak en altijd loerde het gevaar van tocht en vocht. Dat depot voldeed dus niet meer aan de eisen waar het de opslag van kwets-bare objecten betreft.

In Het Behouden Huis zul je niet snel een verdwaald item vinden. Integen-deel, dat zou on-middellijk opvallen

in de orde. Er is geen verloren hoekje te vinden in het gebouw, dat speciaal voor de collectie is ontworpen en met zijn zes af-zonderlijke depotruimtes als een hand-schoen past. Schilderijen. Metaal. Foto’s en papier. Halfmodellen. Volmodellen en technische modellen. Organische mate-rialen, textiel, glas, keramiek en meubels. Per ruimte is van tevoren over de opberg-

mogelijkheden nagedacht. En over de ca-paciteit die in de toekomst mogelijk nodig is om groei van de collectie te kunnen bij-benen. Op rails die overal al is bevestigd, kunnen eenvoudig extra verrijdbare kas-ten worden geplaatst. Door compacter op te bergen kan de opslagcapaciteit van het depot snel worden vergroot, zonder dat er meer vloeroppervlakte nodig is.

De voorbereiding voor de herinrich-ting van Het Scheepvaartmuseum heeft jaren in beslag genomen. Los van alle or-ganisatorische rompslomp vroeg het ver-huizen van de collectie en het herinrichten van het depot in beide gevallen vooral ook

Door compacter op te bergen kan de opslagcapaciteit van het depot snel worden vergroot

04

De schilderijen hangen aan uitschuifbare rekken

038 – vernis#03

reportageHet depot

05

Een droom voor modelbouwers, een nachtmerrie voor conservatoren06

Kleine objecten op een plank en die liggen te wachten tot ze worden gerubriceerd en opgeborgen07

De vlaggen worden opgerold op zuurvrije karton-nen kokers, beschermd tegen stof en licht08

Een stuk rechter-arm van Van Speyk: de stille getuige van de knal09

Geduldig wachten de bustes tot ze weer uit de kast mogen komen

09

05

06

07

08

vernis#03 – 039

reportageHet depot

“Het Scheepvaartmuseum tracht door middel van vijf hoofd-thema’s de maritieme geschiedenis te vertellen en de diepgaan-de invloed daarvan op ons dagelijks leven, zowel in het verleden

als heden”, zegt directeur Collecties Henk Dessens. Daarom is hij zo blij met een onlangs verworven zilveren tabaksdoos van een VOC-scheepsmatroos. Een zeldzame vondst. “Ik zag toevallig een foto ervan in de Texelse Courant. Ze bleek in bezit te zijn van antiekhandelaar Marco Fontijn, die we meteen hebben benaderd. Dit object is namelijk méér dan een VOC-

het museum zou hij weer vertrekken. Maar Oskar bleef. Hij werd hoofd Collectiebe-heer en leidt ons nu rond. “De collectie is onverzekerbaar”, zegt hij. “Ons oudste modelschip dateert bijvoorbeeld van rond 1550. Als dat stuk is, is het weg. Voor altijd. Aan de historische waarde kun je geen prijskaartje hangen. Je moet er alles aan doen om te voorkomen dat er iets mee ge-beurt. Dat is ook precies onze uitdaging hier.”

Hij kan ons geen college maritieme ge-schiedenis geven, verzekert onze ad hoc-gids ons. Hij is verantwoordelijk voor de

om inventief en creatief denken. Tijdens de verbouwing werd alles uit het museum ook nog hier opgeslagen, want eigenlijk is het museum een extra depotruimte. Maar hoe krijg je ruim duizend tentoongestelde objecten — meer dan achttien zeecontai-ners vol — verhuisd, laat staan tijdelijk on-dergebracht, bij voorkeur zonder iets kwijt te raken of kapot te maken? Modelsche-pen en globes stapelen is lastig. Ze zijn kwetsbaar, teer, soms groot, en bovenal onvervangbaar. ‘Even Apeldoorn bellen’ werkt in deze context niet.

OnverzekerbaarOskar Brandenburg kwam er in 2007 speciaal voor bij het museum werken, als ‘Projectmedewerker Uithuizing’, op het moment dat het museum voor verbouwing sloot. Het was bedoeld als tijdelijke func-tie, na de verhuizing en de heropening van

het beheersbaar, toegankelijk en duur-zaam behouden van de collectie. “Ik weet precies hoe ik de objecten moet bewaren. Als ik iets tegenkom, weet ik — bij wijze van spreken — het inventarisnummer uit mijn hoofd.”

SelectieIn de depots bevinden zich niet alleen oude of antieke voorwerpen, maar ook objecten van nu die geschiedenis schrij-ven. Zoals het onlangs verworven red-dingsvest bijvoorbeeld. Meegenomen door het Nederlandse echtpaar dat aan

Modelschepen en globes stapelen is lastig. Ze zijn kwetsbaar, teer, soms groot, en bovenal onvervangbaar

Zo groeit de collectie

040 – vernis#03

reportageHet depot

relikwie. Aan de binnenkant van het deksel staat een samenvat-ting van de reizen die een zekere Jan Jans uit ‘Luttikegast’ maakte. We komen hiermee ook iets meer te weten over het leven van een VOC-matroos uit die tijd. Van de voorwerpen die ze bezaten is nauwelijks iets bewaard gebleven, en zeker geen zilveren tabaksdozen met inscripties, simpelweg omdat gewone

zeelieden doorgaans weinig bezaten. Daarnaast is het ook nog eens een mooi voorbeeld van kunstnijverheid uit die tijd. Achter zulk soort voorwerpen gaan we actief aan, zeker als ze zo naadloos aansluiten bij onze collectiestrategie.”

Informatie en openingstijden op www.hetscheepvaartmuseum.nl

boord zat van de ‘Costa Concordia’, het cruiseschip dat in het voorjaar van 2012 op een Itali-

aanse rots botste en kapseisde.“Het Scheepvaartmuseum behandelt

niet alleen Nederland als nautische natie”, zegt Brandenburg. “Dat is maar een stukje van wat we doen. Het doel van onze col-lectie en de tentoonstellingen die we met onze collectie samenstellen, is om het ver-haal van de zee in al haar facetten en emo-ties te kunnen vertellen — het liefst zo uniek of compleet mogelijk. We behande-len de zeewaartse geschiedenis, van Globe tot GPS. Het gaat ons bij het verwerven om de waarde die een object toevoegt aan de collectie, niet per se om de intrinsieke waarde. Bovendien: we willen helemaal niet zo graag alles maar hebben. Behalve

10

Uniformen worden afgeschermd met witte tyfek-hoezen

10

vernis#03 – 041

reportageHet depot

11

ruimte kost het beheer van elk object na-melijk ook geld. Daarom is het beleid om niet klakkeloos objecten op te nemen. Ook niet de boeken of schilderijen die mensen trots bij de balie komen afleveren, als gift aan het museum — hoe goed- bedoeld ook. Wij doen aan selectie aan de poort.”

Hoedjes van papierElk voorwerp vraagt om een andere ma-nier van opbergen. Kwetsbare objecten liggen opgestapeld in een soort taartdozen met venster, de vlaggen zijn op kokers ge-rold en de affiches worden met schutpa-pier in laden weggelegd. De wereldbollen hebben hoedjes van zuurvrij papier om ze te beschermen tegen licht en stof. Het ziet er misschien koddig uit, maar het is wel een ideale manier van conserveren.

Alle objecten zijn weliswaar keurig ge-archiveerd en via hun inventarisnummer

“We willen helemaal niet zo graag alles maar hebben. Behalve ruimte kost het beheer van elk object namelijk ook geld”

terug te vinden in het computersy-steem, in het echt ziet het er toch an-ders uit dan op een foto plus objectbe-schrijving op een scherm. Veel ont-

trekt zich aan het oog. De volgepakte rek-ken met maritieme kledingstukken zijn een zee van witte hoezen. De inhoud valt wel te raden, maar we moeten ze uitpakken om ze te kunnen bekijken. Het geeft een bijna kinderlijk gevoel van opwinding, alsof we een cadeautje openmaken.

Niet alles heeft zijn uiteindelijke bestem-ming gevonden. Een deel van de collectie ligt in het depot nog op ordening te wach-ten. Soms laat een object zich niet gemak-kelijk rubriceren en dat is Brandenburg een doorn in het oog. “Neem dit hier, een stuk huid op sterk water van Van Speijk. Die heeft zich opgeblazen onder het motto ‘Dan liever de lucht in’. Toen ik hier kwam werken, was dit een van mijn lievelingsob-jecten. Ik had nog niet zo veel met bootjes, ik was gespecialiseerd in anatomische col-lecties en het restaureren van vloeistofpre-paraten. Museoloog in botjes en potjes. Vandaar.”

11

Een doorkijk in het modellendepot met als blikvanger een getuigd reconstruc-tiemodel van ‘De Halve Maen’

042 – vernis#03

reportageHet depot

PETER KORF DE GIDTS - ANTIQUAIRS

EEn façon dE VEnisE KElKglas. dE glasmassa mEt EEn grijsbruinE KlEurzwEEm En fijnE luchtinsluitingEn, holgEblazEn balustErstam. 1E hElft 17E EEuw. hoogtE: 14,5 cm.

Brouwersgracht 869 • 1015 GK AmsterdamTelefoon: 020 - 62 52 625 • E-mail: [email protected]

Bezoek alleen op afspraak

Specialisten in glas

Het relatief kleine Florence heeft de grootste museumdichtheid van Italië. De Galleria degli Uffizi is

het belangrijkste museum en dankt om meer dan één reden zijn bestaan aan de De’Medici’s,

de familie die de stad meer dan vier eeuwen bestuurde — net als de meeste andere musea trouwens. Reserveer voor de bekende namen van tevoren, om te voorkomen dat u uren in de rij staat. Bij de kleinere musea Horne, Bardini of Stibbert is eigenlijk nooit een rij. Ten onrechte: het zijn feitelijk de privécollecties van de grote 19de-eeuwse kunst-verzamelaars in hun prachtige Florentijnse paleizen.

Op deze plek stond ooit een houten brug, nog gebouwd door de Romeinen, en dit exemplaar uit 1345 verving een minder stevige voor-ganger die tijdens de grote over-stroming in 1333 instortte (tijdens

de andere grote overstroming in 1966 raakten alleen de winkels op de brug beschadigd).

De cultuurbeluste Duitsers hebben de Ponte Vecchio — de naam betekent letterlijk ‘oude brug’ — la-ten staan. Alle andere Florentijnse brugggen over de Arno zijn in 1944 ondermijnd en na de oorlog herbouwd. De juwelierswinkeltjes lijken misschien een tourist trap, op die plaats wordt al sinds 1593 de lokale goudhandel bedreven. Traditie dus.

De locatie speelt een essentiële rol in de film Hannibal (2001), maar heeft de film niet nodig om beroemd te zijn. De Officina Profumo farmaceutica di Santa Maria Novella betaat precies 400 jaar en is het resultaat van de innige contacten tussen de Dominicaner monniken die zich bezig hielden met plantengeneeskunde en alchemie,

en de De’Medici’s, die met name in de 16de en 17de eeuw veel kennis in de stad concentreerden.

Inmiddels is de ‘Farmacia’ in handen van wereldse eigenaren, maar de door de eeuwen heen vergaarde kennis wordt hier nog steeds toegepast. Dat is te ruiken en alleen al daarom een bezoek waard. Maar u kunt er ook terecht voor een prachtige kaars of de letterlijk wereldberoemde potpourri.

tekst Marina Mengelberg (erkende gids, www.florenceforyou.com)

044 – vernis#03

in beeldFlorence

Huur een brommer, scooter of auto en neem de SS222 (de ‘Chiantigi-ana’) in zuidelijke richting, naar Greve, Panzano of Castellina vanwege het prachtige landschap

— ongeacht het seizoen —, de schilderachtige dorpjes en de wijnhuizen natuur-

lijk. Eet in Panzano de MacDario (www.dariocecchini.com) na een bezoekje aan de beroemde Pieve di San Leolino. Of lunch bij de Canti-netta di Rignana (www.lacantinet tadirignana.it), omdat er ’s avonds geen uitzicht is. En hou even halt bij de Badia a Passignano. Ook al is deze abdij niet te bezoeken, het is de tusssenstop méér dan waard.

Van 1865 tot 1870 is Florence de hoofdstad van Italië. De stad ondergaat een aantal grote veranderingen om haar de allure te geven van andere Europese hoofdsteden als Parijs en Wenen.

Het grootste deel van de rond 1300 gebouwde stadsmu-ren wordt afgebro-ken om plaats te

maken voor een rondweg rond het centrum. De van oorsprong ‘kale’ Dom en Santa Croce krijgen een façade, Michelangelo’s David krijgt een plek in een museum en de hele middeleeuwse buurt, inclusief het joodse getto rond het huidige Piazza della Repubblica wordt afgebroken om plaats te maken voor brede boulevards, hotels, warenhuizen en appartementen.

Toeristen wachten in de rij om de Dom te bezoeken. U niet. Dit gebouw is groot en prachtig, maar heeft minder te bieden dan de Santa Croce of de Santa Maria Novella. Heeft u geen geld (over) om deze kerken van binnen te zien, dan gaat u naar de Santo Spirito, het laatste bouwwerk van Brunelleschi aan de Piazza Santo Spirito: een renaissan-

cekerk met 38 familiekapellen en in de sacristie een zeer vroege Christus aan het kruis van

Michelangelo (naar alle waarschijn-lijkheid gebaseerd op het lijk van een 14-jarige jongen). Aan de andere kant van de Arno is de Santa Trinità met de door Ghirlandaio beschilderde kapel die u terugvoert naar het Florence van de 15de eeuw (ook gratis).

Florence begon haar leven als Florentia en was de stad van Michelangelo, Dante Alighieri, Leonardo da Vinci, Galileo Galilei, Donatello, Amerigo Vespucci, Niccolò Machiavelli en nog vele anderen die soms diepe sporen in de geschiedenis hebben achtergelaten. De afstand vanaf Amsterdam bedraagt hemelsbreed slechts 1065 kilometer. Dus wie het Stendhal-syndroom met eigen ogen wil meemaken, neemt auto, trein of vliegtuig en zakt af naar het zuiden om een (lang) weekend lang kunst en cultuur op te snuiven, staand aan de toog een cappuccino te nuttigen, goed te eten en te drinken, kortom, te genieten van wat deze prachtige stad aan de Arno te bieden heeft.

vernis#03 – 045

in beeldFlorence

YUMEJI “De eerste keer dat ik deze prent tegenkwam was op een kalender. De voorstelling fascineerde me. Later was ik bij een expositie in het Take-hisa Yumeji-museum in Ueno in Tokyo waar ik de illustratie voor het eerst in het echt zag. Ik was meteen verkocht. Ik was zielsgelukkig dat ik dit exemplaar kon kopen, want prenten als deze komen maar zelden op de markt. Yumeji heeft aan het begin van de vorige eeuw in korte tijd waan-zinnige invloed gekregen in Japan. Vernieuwend was dat er een directe relatie was tussen zijn leven en zijn werk. Door zijn bewogen liefdesleven spat het drama van de prenten af. Hij is ook bekend vanwege zijn boeken romanillustraties, en hij had een eigen winkel met briefkaarten, verpak-

kingspapier, onderzettertjes en enveloppen — een vroeg voorbeeld van merchandising. Nog steeds worden metropassen bedrukt met zijn motieven, trouwens. Maar buiten Japan is Yumeji amper be-kend. Dat is vreemd.”

GEISHA “Uitzonderlijk is het grote formaat van deze prent. Hier is een heel grote plank gebruikt. Het diepe rood, geel en blauw spreekt mij erg aan. Als ik naar deze voorstelling kijk, word ik blij. Je ziet een geisha die uitbundig en vrolijk danst te-midden van enkele Europees uitziende types, waarschijnlijk Portugezen. Op de achtergrond ligt een 16de-eeuwse driemaster in een baai voor an-ker. Ook het wijnglas is een typisch Europees ken-merk. De voorstelling is een verbeelding van een vroeg 20ste-eeuwse roman over de 16de eeuw, toen de Portugezen in felle strijd waren met de Ne-derlanders om de Aziatische handel.”

SO– SAKU HANGA “De prent maakt deel uit van de collectie van 1.400 prenten van mijn privému-seum Nihon no hanga aan de Amsterdamse Kei-zersgracht, die ik allemaal zelf heb uitgekozen. We organiseren tweemaal per jaar tentoonstellingen en je kunt hier ook op afspraak langskomen. De

collectie bestaat uit twee stromingen: Shin hanga — de ‘nieuwe prenten’ die zijn uitgevoerd door professionele bloksnijders en drukkers en die scherpe en duidelijke contouren hebben — en de So-saku hanga — de ‘creatieve prenten’ die door de kunstenaars zelf zijn vervaardigd. Die prenten zijn abstracter, maar daardoor expressiever.”

japanse prent

beeld Martijn steiner Lovisa

tekst jacques schalken

N A A M

eLise WesseLsb E r O E p

Directeur nihon no hanga, MuseuM voor 20ste-eeuWse japanse

prentkunst, aMsterDaM

v O O r w E r p

japanse houtsneDe van takehisa YuMeji

(1884-1934)A N N O

1938I N b E z I t S I N d S

2002b I J z O N d E r

De prent behoort tot De grootste europese coLLectie van japanse prenten uit het begin

van De 20ste eeuW

vernis#03 – 047


Door tweefasenstructuur, stufi en bama zijn hun aantallen aardig geslonken. Toch vind je in som-mige steden hier en daar nog een verdwaald exem-plaar van een ‘oud meubel’: een zeer ouderejaars (ex-)student die met enige regelmaat op zijn stu-dentenvereniging langskomt om een borrel te drinken en te vertellen over vroeger. Want verhalen vertellen doet een oud meubel nu eenmaal graag. Over zijn eigen geschiedenis èn over de onze: over ons gemeenschappelijke erfgoed, onze gemeen-schappelijke waarden en onze gemeenschappelijke tradities.

De meubelen op Het Huys ten Donck, die in de loop der eeuwen door de diverse bewoners zijn ver-zameld, vertellen iets over mensen die er inmiddels niet meer zijn maar hun stempel op het meubel hebben gedrukt. En op de geschiedenis. Want oude meubelen vertellen niet alleen het verhaal van die-genen die hen maakten, maar ook het verhaal van diegenen die hen kochten of schonken, degenen die hen gebruikten, diegenen die hen verhandel-den en diegenen die hen uiteindelijk niet meer konden laten gaan. Hun geesten leven onmisken-baar voort in het interieur. Alleen heb je bij tijd en wijle iemand nodig die het verhaal, dat deze oude meubelen in zich dragen, goed weet door te vertel-len.

Mijn vader was zo iemand. Met zijn kenmer-kende pantoffels onder zijn groenfluwelen smo-king jacket diste hij altijd anekdotes op tijdens de vele ontvangsten, zonodig in alle vijf de talen die hij

meester was. Door vrienden werd hij soms ‘het oude meubel van Het Huys ten Donck’ genoemd. Hij was, zoals de Engelsen het zo mooi zeggen, ‘part of the furniture’. Dat was beslist niet negatief bedoeld, integendeel. Het gaf gewoon aan dat hij, net als de rest van ons meubilair, een zekere stijl, een tijdspe-riode, een cultuur vertegenwoordigde en als zoda-nig één was met zijn huis.

Ik zie dat met de gemiddelde Sven, Sten, Igor of hoe de marketingmensen bij dat blauw-gele woon-warenhuis hun meubelen ook mogen noemen, niet snel gebeuren. Simpelweg omdat die meube-len niet gemaakt zijn voor het leven. We hebben de mond vol van ‘duurzaamheid’, maar we belijden het op een merkwaardige manier. Hoe duurzaam zijn meubelen die het misschien tien, vijftien jaar uithouden? Oude meubelen zijn dat beslist wel, omdat ze eeuwen meegaan. Dat mag misschien niet goed zijn voor de industrie, die er baat bij heeft dat we alles weggooien en dat bijna als norm stelt, het is wel goed voor ons. Oude meubelen zijn namelijk in staat om — ongeacht het tijdsgewricht — een interi-eur tot leven te brengen. Ik spreek uit ervaring. Ik heb het zeldzame voorrecht gehad om tussen oude meubelen op te groeien, mijn vader incluis. Oude meubelen zijn niet alleen voor het leven, ze zijn het leven. Ze hebben een ziel en bezielen ons. Zulke meubelen moet je koesteren.

Waarin Catharina Groeninx van Zoelen op zoek gaat naar de geest van het ‘oudste meubel’ en meteen een nieuwe norm stelt voor het blauw-gele woonwarenhuis.

Bezielingillustratie Tekenteam.nl

tekst Catharina groeninx van zoelen

Catharina Groeninx van Zoelen bestiert Het Huys ten Donck

048 – vernis#03

column

Een uit circa 1870, door Stelt-

man gerestaureerde broche,

bezet met roos geslepen

diamanten, oud slijpsel diamanten en

turquoise emaille. Het is een broche

in particulier bezit, die door de zeer

verfijnde afwerking en de combinatie

met het emaille zeer bijzonder is.

De broche moest grondig worden

aangepakt. Er ontbraken enkele dia-

manten, de emaille ondergrond was in

slechte staat, dof, beschadigd en met

verf hersteld. Het graveerpatroon was

hierdoor niet meer zichtbaar.

De restauratiewerkzaamheden be-

stonden uit het leveren en zetten van

de antieke diamanten ter vervanging

van de verloren stenen, het herstellen

van de zilveren plaat en het opnieuw

emailleren, een eeuwenoude ver-

sieringstechniek van gesmolten glas,

STELTMAN JUWELIERPlaats 26 • 2513 aE DEn Haag

tEl. +31-(0)[email protected] • www.stEltman.nl

OPEningstijDEn DinsDag t/m zatErDag van 10.00 tOt 17.00 uur

verhit in een oven. Daarna is het me-

taal opgefrist en het geheel gemon-

teerd. De broche is hiermee hersteld

in de oorspronkelijke staat.

Steltman is sinds 1917 gespeciali-

seerd in het vervaardigen, verande-

ren en restaureren van juwelen en

beschikt over een eigen atelier. Me-

dewerkers beschikken over een ver-

gaande kennis op het gebied van dia-

manten en edelstenen.

VO OR R E S TAU R AT I E

nA R E S TAU R AT I E

V a n d e r V e n O r i e n t a l a r t

Japans en Chinees keramiek

Je zou het niet verwachten, maar Chinees blauw en wit porselein van driehonderd jaar oud uit de Kangxi-periode mag gewoon in de vaatwasser. Handig als het vies is na twintig jaar uitgestald

te zijn geweest in een rokerige kamer. Het décor op deze vazen, borden, schalen of kannen is onder de glazuurlaag geschilderd, waardoor moderne afwasmiddelen en -technieken de versierin-gen niet aantasten.

“Het is zelfs een beetje chic om bijzondere objecten voor gewoon gebruik aan te wen-den”, zegt antiekhandelaar Floris van der Ven. Niet dat hij dat adviseert. “Iedereen moet natuurlijk zelf weten wat hij doet met zijn kunstvoorwerpen, maar de gemiddelde prijs

butsen & barsten

beeld Friso Keuris

tekst els Quaegebeur

Wat hebben Chinees aardewerk en porselein, beelden en andere sculpturen en contemporaine al dan niet digitale kunst nodig om te overleven? Vernis ging te rade bij drie experts ter zake, zodat u van hun kennnis kunt profiteren en uw stukken voor het nageslacht behouden blijven.

01

“Het is een beetje chic om bijzondere objecten voor gewoon gebruik aan te wenden”

050 – vernis#03

rubriekDe Specialisten

van, ik noem maar iets, de vazen die wij verkopen, daagt niet om uit om ze als paraplubak te gebruiken. En eigenlijk ook niet als vaas. Ik zou eerder zeggen: don’t try this at home.”

Van der Ven’s bedrijf, Vanderven Oriental Art in Den Bosch, is gespeciali-seerd in Aziatische kunst, met de nadruk op keramiek en kunstnijverheid uit China en Japan. De Chinese terracotta in zijn collectie is soms meer dan tweeduizend jaar oud. De meeste stukken die Van der Ven internationaal verkoopt zijn, hoewel gebruiksvoorwerp, nooit bedoeld geweest om ze daadwerkelijk op te nemen in de dagelijkse gang van een huishouden. Het waren altijd kostbare pronkstukken die thuishoorden in een kunstkamer: ter be-wondering, niet ter aanraking.

Op de beurzen die Van der Ven wereld-wijd bezoekt, kopen de Chinezen alles terug, waardoor ‘ons’ Delfts blauw tegen-woordig op minder aandacht kan reke-nen. “Je kunt het de Chinezen niet kwalijk nemen. Toen aan het einde van de zes-tiende eeuw keramiek uit China voor het eerst naar Nederland kwam, kon men hier nog niet eens porselein maken”, zegt Van der Ven. “Hun eigen keramiek is bijzon-der mooi en dit blijft nog vele generaties zo, als we er tenminste voorzichtig mee omgaan. Dat wasmachineverhaal bijvoor-beeld geldt niet voor porselein in andere kleuren die bij een lage temperatuur op het glazuur worden gebakken, het zoge-naamde ‘moffelen’. En van terracotta moet je helemaal afblijven. Niet alleen omdat het vaak ontstellend oud is, maar gewoon vanwege het materiaal. Gebakken klei is zeer kwetsbaar.”

Mocht er toch een bordje of kannetje kapot gaan, dan moet er een specialist aan te pas komen. Repareren kan vrijwel on-zichtbaar, dankzij de nieuwste lijmtech-nieken. Zelfs de originele klank kan te-rugkomen na het herstellen van een breuk. “Vroeger tikten kopers tegen het porselein om te beoordelen of er geen gelijmde barstjes in zaten”, zegt de antiquair. “Dat trucje werkt dan niet meer.”

052 – vernis#03


W i j e r m a r s f i n e a r t

Sculpturen

Sculpturen van brons, marmer en terracotta zijn vrij makkelijke huisdieren. Als ze zijn gekocht bij een han-delaar met een goede reputatie, heeft een eigenaar er

weinig omzien naar en is de vergankelijkheid zeer beperkt. “Je moet er vooral veel naar kijken en van genieten”, zegt Joan Wijermars, die zich met zijn bedrijf Wijermars Fine Art onder andere toelegt op negentiende- en twintigste-eeuwse beeld-houwwerken.

Warm en koud maakt ze niets uit. En het vochtigheidsge-halte in een ruimte moet wel heel hoog zijn, wil het blijvende schade aanrichten. Aanraken, mits met beleid en mate, mag. “Dat moet zelfs!”, vindt Wijermars. “Het bijzondere van beeldhouwkunst is de driedimensionele ervaring.”

Nog een voordeel is dat ze redelijk goed tegen zonlicht kun-nen, in tegenstelling tot meubels en schilderijen — een eigen-schap waar we in ons land niet zo gek veel aan hebben. Dat wil niet zeggen dat er geen ‘don’ts’ zijn. “Het materiaal bepaalt eigenlijk wat je er wel en niet mee kunt en wel en niet mee mag doen. Neem die marmeren beelden. Ze gedijen het beste bin-nen. Daar slijten ze vrijwel niet.” Buiten des te meer. Daar zetten de elementen de aanval in op de zachte onderdelen van

het marmer. Ze ‘versuikeren’, noemt Wijermars dat. “Van details als vingers en ogen blijft op den duur niets over. En van de waarde dan ook niet.”

Het schoonhouden dient ook met prudentie te gebeuren. Belangrijk want marmer kan heel smerig worden. Voorzichtig afstoffen mag. Een klein

vlekje kan aangepakt worden met een vochtige doek en wat groene zeep, maar terughoudendheid is hierbij van groot be-lang. Een echt vies beeld moeten we nooit zelf onder handen nemen vanwege het risico op streepvorming, verzekert Wijer-mars ons.

Bronzen beelden hebben de kortste gebruiksaanwijzing. Ze kunnen binnen en buiten staan, we mogen ze zelf oppoetsen met een doek — iets wat mensen nogal graag schijnen te doen — het noodzakelijke bijwerken van de waslaag kan ook gewoon thuis. Alleen terracotta, daar moet je vanwege de kwetsbaar-heid toch liever zoveel mogelijk vanaf blijven. “Heel voorzich-tig afstoffen met een speciaal plumeautje, dat mag.”

“En mocht een beeld toch hardhandig in aanraking zijn gekomen met kinderen, lompe buren of jezelf, en is er een stukje af of een breuk ontstaan, dan weten professionals hier vanzelfsprekend raad mee”, besluit de dierenarts van deze bij-zondere huisdieren.

02

“Het bijzondere van beeldhouw-kunst is de driedimensionele ervaring”

02

vernis#03 – 053


B o r z o k u n s t h a n d e l

Moderne en hedendaagse

kunst

“Mijn vader, Jan van Rosma-len jr., en zijn broers leg-den zich toe op negentien-

de-eeuwse kunst: Haagse School, Breitner... Toen ik de zaak overnam, wilde ik iets anders.” Het hart van Paul van Ros-malen ging uit naar minimalisten uit de jaren ’60 van de twintigste eeuw. Dat is nog steeds zo. Maar hij richt zich ook op inter-nationale avantgarde-bewegingen — vaak van Nederlandse oorsprong — zoals De Stijl en Zero: geometrische abstractie en abstract expressionisme.

“Mijn leidraad is de kunst die voorkomt of zal voorkomen in de geschiedenisboe-ken. Tweede en derde garnituur laat ik lig-gen”, zegt Van Rosmalen in wiens Amster-damse galerie — Borzo verhuisde in 2004 naar de hoofdstad — op het moment dat wij hem bezoeken een expositie bezig is van Ger van Elk, sinds de jaren ’60 samen met Marinus Boezem, Wim T. Schippers en Jan Dibbets één van de belangrijkste en meest grensverleggende Nederlandse ver-tegenwoordigers van conceptuele kunst en ‘arte povera’.

Een van de bijzondere werken die er hangen is Birds over Seurat, een ingelijst vi-deoscreen waarop Van Elk een digitale di-mensie geeft aan het pointillisme, een op het impressionisme voortbordurende kunststroming waarvan onder andere de Franse neo-impressionist George Seurat een exponent was. Over dit kustlandschap trekt een zwerm piepkleine zwarte puntjes heen, dan weer dicht op elkaar, dan weer uitwaaierend.

Van Elk heeft de memory stick en het passepartout gesigneerd, zodat het scherm vervangen kan worden als het kapot gaat zonder dat de originaliteit verloren gaat. De kunstenaar komt zo tegemoet aan de

bijzondere eisen die moderne kunstvor-men, zoals videokunst, stellen aan conser-vering. “De tijd is natuurlijk allang voorbij dat kunstenaars alleen gebruik maakten van olieverf op linnen, materiaal waarvan we weten hoe het zich houdt. De grenze-loze diversiteit van nu is geweldig maar stelt de restaurator voortdurend op de proef”, zegt Van Rosmalen. Als actueel voorbeeld noemt hij het beroemde werk The Beanery van Edward Kienholz in het Stedelijk Mu-seum. Deze installatie is overgoten met vloeibare kunsthars en het is net helemaal schoongemaakt. Hoe, dat weet Van Ros-malen niet. “Maar het zal ongetwijfeld een ingewikkeld procédé zijn geweest.”

De nieuwe uitdagingen aan kunst- restauratie stammen overigens al uit de ja-ren ’50 van de vorige eeuw. Van Rosmalen noemt de witte reliëfs van Zero-kunste-naar Jan Schoonhoven, die hij van hout, karton, papier-maché en eenvoudige la-texverf vervaardigde. Wat te doen als zo’n werk zo smerig is dat je feitelijk niet meer zou kunnen spreken van wit? “Als Schoon-hoven nog zou le-ven, had hij waar-schijnlijk gezegd: ‘Gewoon Sikkens nummer zoveel halen en erover-heen verven.’ Dat biedt dus stof voor interessante discussies tussen kunsthisto-rici en restauratoren.”

Van Rosmalen is afkomstig uit een ge-slacht van kunsthandelaren. “Hun doel is altijd geweest de vergankelijkheid zo lang mogelijk vooruit te schuiven. Ik heb dus de verantwoordelijkheid om de valkuilen van een kunstwerk te kennen. Neem de beel-den van piepschuim van Folkert de Jong. Ik heb nu nog geen idee hoe die er over tien jaar aan toe zijn, maar ik denk er wel al over na.”

Zijn advies voor bezitters van contem-poraine kunst is overigens simpel: “Uit de zon houden, er vooral van afblijven en als er iets mis is, op zoek gaan naar iemand met verstand van zaken.”

03

“Ik heb de verant-woordelijkheid om de valkuilen van een kunstwerk te kennen”

054 – vernis#03


Natuurlijk is de motorische zorgeloosheid van een zilvergrijze VW Golf aanzienlijk groter, maar voor de liefhebber van een vintage vervoermiddel is dat volstrekt irrelevant. Een klassieker laat je vrijwel nooit in de steek — mits goed onderhouden, Tri-umph Stags, Hillman Imps en Lancia Gamma’s laat ik even buiten beschouwing. Ik ben negen maal de wereld rondgegaan in een Fiatje 500, in kilome-ters. De enkele keer dat ik mij moest vastklampen aan een praatpaal betrof het brandstoftekort of een ander simpel te verhelpen euvel. Boze Britse tongen beweren dat Fiat staat voor ‘Fix It Again Tony!’ Ik weet na dertig jaar Cinquecento rijden beter.

Ook mijn inmiddels bijna veertig jaar oude Peugeot 504 Coupé is mij de afgelopen 80.000 kilometer trouwer geweest dan menig jonger auto-mobiel. Al moet ik wel toegeven dat Jeremy Clark-son van het Britse autoprogramma Top Gear er niet ver naast zat, toen hij beweerde dat “the 504 Coupé is a beautiful car, but it solves in water quicker than an Alka Seltzer.”

Wat inspirerender voorbeelden? Engeland scoort altijd hoog als het om classic cars gaat, zoals een willekeurige vintage Aston Martin, Jaguar of Rolls-Royce bewijst. Ook Frankrijk met zijn Citro-ens SM, DS, Traction Avant, zijn Panhard 24, Fa-cel Vega, en ja, ook de Peugeot 504 Coupé, doet mee. Duitsland heeft slechts enkele overigens stijl-volle ‘outsiders’ voortgebracht.

Spannender zijn de creaties van Italiaanse bo-dem. Tijdens veilingen zijn het altijd weer de bij-zondere modellen van Bugatti (in Frankrijk ge-

bouwd maar van Italiaanse origine), Maserati en Ferrari die autofielen elkaar met knetterende bie-dingen in de haren doen vliegen. Raken de ge-moederen op het circuit rond de Ferrari-stal al goed verhit, zo mogelijk nog heftiger zijn de emo-ties tijdens de diverse concours d’élégance, zoals die van Villa d’Este of Pebble Beach, waar stokoude monteurs met gammele bandrecorders onder de uitlaat van hun metalen idool kruipen, om een half uur motorgeluid te registreren met een blik alsof de slotakte van een Puccini-opera wordt beluisterd.

Zijn de klassieke Britten stevig geprijsd, de Fer-rari 250 GTO’s overtreft alles. Er zijn er maar vie-renveertig van gemaakt en daarvan zijn er al vijf op de racebaan gesneuveld. ’s Werelds duurste klassie-ker is onder de vijf miljoen euro niet te vinden, soms schieten veilingprijzen zelfs voorbij de zeven miljoen. Veel geld voor een kunstwerk dat gaat roesten als je niet uitkijkt.

Ik zie het niet gebeuren dat er in de toekomst nog zulke inspirerende en rankgelijnde modellen zullen worden gemaakt. Afgelopen juni overleed Sergio Pininfarina, de wereldberoemde Italiaanse ontwerper die veel fraaie Ferrari’s op zijn naam heeft gezet. Met zijn dood en met de gestage terreur van het windtunneldesign, heeft het subtiele lij-nenspel van automobielen, op een enkele uitzon-dering na, helaas plaats gemaakt voor monotonie, dufheid en efficiency. Al roesten ze bijna niet meer.

Een mooie auto is ook een vorm van kunst, vindt Yvo van Regteren

Altena, en je kunt er zelfs nog mee rijden. Alleen roesten ze wellicht wat harder dan het gemiddelde kunstwerk.

Koets of KunstwerKillustratie tekenteam.nl

tekst Yvo van regteren Altena

Yvo van Regteren Altena is journalist en schrijver

056 – vernis#03

column

Classicus Private Insurance levert uitsluitend verzekeringen op maat en is dé onafhankelijke specialist voor het verzekeren van exclusieve en bijzondere bezittingen van verzamelaars alsmede galeries, kunsthandelaren en musea.

Op basis van onze risicoanalyse sluiten de door ons geselecteerde verzekeringen naadloos aan bij een specifiek risicoprofiel. Hiervoor werken wij samen met gerenommeerde verzekeraars in Nederland, Engeland en de Verenigde Staten. Classicus Private Insurance is door Lloyd’s of London benoemd tot Open Market Correspondent. en door Chubb Insurance Company aangewezen als exclusief aanbieder van het Masterpiece® concept. Naast ons verzekeringsaanbod op maat beschikken wij tevens over een uitgebreid netwerk van verschillende adviseurs en bedrijven. Als het gaat om taxatie, beurzen, transport, aan- en verkoop van kunstobjecten bieden wij u een breed scala aan eersteklas bedrijven. Kortom, u kunt altijd een beroep op ons doen.Wilt u dat uw kunst wel goed verzekerd is? Dan kiest u voor Classicus Private Insurance. U kunt ons bereiken op 020-7949048.

En u denkt dat uw kunstwél goed is verzekerd?

Uw exclusieve kunst verdient een even bijzondere verzekering

WENDINGEN “Samen bezoeken we regelmatig antiekzaken en beurzen en op één daarvan hebben we deze meubels voor het eerst zien staan. Het was geen liefde op het eerste gezicht. Later zagen we het geheel terug in een fort van de Hollandse Waterlinie, waar de meubelen vol in het licht stonden. Toen waren we verkocht. We waren meteen al geïnteresseerd, omdat dit ameublement door Hendrik Wijdeveld is ontworpen. Hij was de initiator, hoofdredacteur en typograaf van Wendingen, een belangrijk tijdschrift dat als spreekbuis gold voor de Amsterdamse School. Als klein jongetje las ik het schelpennummer van dat blad. Die editie is misschien het anker geweest in mijn latere leven, want inmiddels ben ik collectiebe-heerder van de schelpenafdeling van Naturalis.”

ZETBAKORNAMENTIEK “De typografische ver-sieringen en de kopteksten die Wijdeveld voor Wen-dingen ontwierp, waren opgebouwd uit eenvoudig zetkastmateriaal. Vandaar de herkomst van het be-grip ‘zetbakornamentiek’, dat voor het eerst werd gebruikt toen dit buffet, na jarenlang in Frankrijk te hebben gestaan, werd aangeboden op de Haar-lemse kunstbeurs. De term kwam niet eerder voor in de kunstwereld en sloeg op de typsche ornamen-ten van het meubel. Het bijzondere houtsnijwerk in de voeten waar het buffet op rust, vertoont een gro-te gelijkenis met de sterk geabstraheerde Chinese karakters waarmee Wijdeveld in 1927 het boek Der geesten gemoeting van J.W. Schotman vorm gaf. De tafel en het buffet horen bij elkaar, beide zijn van eikenhout met geknoest perenfineer. In detail geeft het gevlamde fineer een wild patroon, maar van iets verder weg vormen de vlammen frivole streepjes en lijnen en ziet het er erg strak uit.”

NUL “Wijdeveld was een schaap met vijf poten — hij was naast architect en hoofdredacteur ook ty-pograaf, vormgever, ontwerper van boeken, van meubels, van speelgoed en van theaterdecors —

maar heeft niet zo veel meubels ontworpen. Dit heeft hij speciaal ontwor-pen voor een familie waar zijn eerste vrouw als jongedame au pair was, dat weten we uit Wijdevelds correspondentie met de bekende Amsterdamse meubelmaker Christian Teders die het ontwerp uitvoerde. De kans dat er nog zo’n combinatie van meubelstukken bestaat, is vrijwel nul.”

eetkamerameublement

beeld martijn Steiner lovisa

tekst Jacques Schalken

N A A M

Jeroen Goud met partner

Han GerritS (r)B E R O E p

collectiebeHeerder muSeum naturaliS

v O O R W E R p

eetkamerameublement

ontworpen door Hendrik wiJdeveld

A N N O

1936I N B E Z I T s I N D s

2004B I j Z O N D E R

de ontwerper waS inSpiratiebron voor

carrière alS ScHelpkundiGe

vernis#03 – 059


Lang geleden was ik in Schotland op bezoek bij een verre telg uit het bankiersgeslacht Hope. De man, weduwnaar en flink op leeftijd, bewoonde een kasteel van een kaliber dat ik louter herkende van de plaatjes in sprookjesboeken die ik — nóg langer geleden — placht te verslinden. Een kasteel bewoonde hij, ja, maar vooral ook de ommelanden. Vele tien-tallen hectaren grond, tot aan de grillige kust toe. De Laird was vaker buiten dan binnen.

leven op een historische buitenplaats

beeld tessa posthuma de boer

tekst onno aerden

In de omgeving van Heemstede ligt het Huis te Manpad, een monumentaal buiten dat de eigenaren al vele jaren in zijn greep houdt. “Een huis als dit geeft en neemt. Het is groter dan zijn bewoner. En dat schetst het belang van het buiten voor Nederland.”

01

060 – vernis#03

portretHuis te Manpad

leven op een historische buitenplaats

02

Hij ontving me in een katoenen crème-kleurige vrijetijdsbroek, een knalgele spencer waaronder een hemelblauw over-hemd. Zijn schoenen: doorleefde brogues. Ik herinner me dat zo goed omdat de heer des huizes erop stond zijn gezelschap met-een na aankomst door het verwilderde land te gidsen. “Buiten is het mooier dan binnen”, was zijn doodserieuze verklaring. Na een paar meter was geen draad aan mijn lijf meer droog — het was een gure herfstdag. Maar door water, mos en klei-grond liet de oude heer Hope zich niet uit het veld slaan: “Loop door... verderop kun je het fraaist doorkijken naar het huis.”

De kasteelheer hield overigens drie volle dagen zijn kleding aan, zodat hij er aan het eind van het verblijf nogal be-smeurd en verwaaid uitzag. In de stad zou-den wenkbrauwen worden opgetrokken,

hier maalden we erom: de natuur wint het altijd van de beschaving, zo-veel was me intussen duidelijk geworden. De heer Hope bewoonde geen huis (de familie be-zat nóg een imposant kasteel, Hopetoun, als-

mede huizen in verschillende steden, waar overwinterd en sociaal gedaan werd), hij bewoonde eerst en vooral een stuk fami-liegeschiedenis van steen, woud en vlakte. Hij moest dat — een historische familie-plicht, ziet u wel — dus hij wilde dat.

Aan die tegelijkertijd vrolijke en bedacht-zame heer Hope moest ik denken toen ik afscheid nam van René Dessing. Op zijn maatpak geen veegje modder, dat niet, maar de bevlogenheid waarmee de cultu-reel ondernemer en initiatiefnemer van het Jaar van de Historische Buitenplaats 2012 de voorafgaande uren had gepraat over zijn huis, over het lot van de soms vele eeuwen oude buitenhuizen in Nederland, kwam overeen met die van de Schotse bankier. Met één verschil. Daar waar in het Verenigd Koninkrijk zoiets bestaat als

de National Trust, die van overheids-wege toeziet op het behoud van histo-risch erfgoed en af en toe wat geld toe-schuift, kent ons land geen organi-satie die onze kaste-len en historische buitenplaatsen be-schermt tegen de tand des tijds. Veel ervan zijn in verval, op andere organi-

seren enthousiaste beheerders landgoed-fairs en ridderspelen. Een enkele buiten-plaats krijgt een nieuwe bestemming. Als

hotel. Of als pretpark.“Het werd hoog tijd om de historische

buitenplaats in ons land op de kaart te zet-ten”, vertelt Dessing me eerder die dag. “Letterlijk: wist je dat er tot aan dit jaar geen enkele overzichtskaart bestond waar-op alle buitenplaatsen te zien waren? On-gelooflijk, gezien het belang van die oor-den voor ons land.”

Zoals veel in het leven, had het ontluiken van deze passie een aanleiding nodig. Des-sing begon zich het lot van de buitenplaat-sen aan te trekken toen hij in 2005 “op een feestje” werd verleid om na te denken over het bewonen van Huis te Manpad. Een buiten anno 1634, met oprijlaan,

01

Huis te Manpad02

Toegang tot de zaal03

Schouwpartij met windwijzer04

Detail van de wandschildering van Jurriaen Andriessen met Arcadische voorstelling, 1771

Ons land kent geen organisatie die onze kastelen en historische buitenplaatsen beschermt tegen de tand des tijds

04

vernis#03 – 063


05 06

“Veel eigenaren zuchten inmiddels onder hun bezit, familiekapitaal of niet. En dus resten verkoop of verval”

koetshuizen aan weerszijden, een oranje-rie, moestuinen, kassen en een parkachtig bos langs de Herenweg bij Heemstede.

“Vreemd genoeg kende ik dit buiten niet, terwijl ik toch door heel Nederland op historische plaatsen evenementen had ge-organiseerd”, bekent Dessing. “We moes-ten er natuurlijk wel over nadenken en eerst even kijken.” De rijzige gastheer zit op een bank in een van de antichambres naast de monumentale voordeur van het pand. Samen met zijn partner, tv-producent Wim Dröge, woonde en werkte hij in twee historische panden in Broek in Waterland. “Prettig op het land, maar met de stad on-der handbereik. We hadden onze panden net prachtig gerestaureerd. Maar toen we op een mistige wintermorgen met zijn tweeën de besneeuwde oprijlaan op liepen, waren we verkocht. Iemand leerde me ooit: ‘Kom nooit in beweging als het niet beter wordt’. Dit was beter, wisten we. We beslo-ten het kantoor en de woning in Broek in Waterland te verkopen en trokken in.”

Dat bleek nog geen sinecure. “We had-den geen idee hoe omvangrijk, invloedrijk en vergaand die beslissing toen zou wor-den op onze levens. Een huis van dit kali-

ber, in het ensem-ble met de tuinen en de bossen erom heen, vraagt enorm veel van de bewo-

ner. Er is altijd wel iets dat het niet doet, iets dat onderhoud vraagt. Bovendien was hier een kwart eeuw geen enkel groot on-derhoud gepleegd. We hebben alles op-nieuw in stijl geverfd en bekleed. En ver-geet het idee dat je in de winter behaaglijk kunt leven: ik draag op frisse dagen stan-daard een dikke gevoerde trui in huis. Maar bovenal herinnert een huis als dit je elke dag aan het feit dat je slechts een pas-sant bent. Binnen deze muren heerst de energie van vele eeuwen. Je voelt je verbon-den met vele eerdere generaties bewoners, wordt een onderdeeltje van de geschiede-nis. Dat maakt bescheiden. Een huis als dit beïnvloedt je persoonlijkheid. En daar

moet je tegen kunnen.”En dan, legt Dessing uit, zijn Wim en

hij nog maar ‘eenvoudige huurders’. “Stel je voor dat je de achtste generatie eigenaar bent van een buiten. De tijden dat perso-neel weinig kostte en onderhoud dus be-taald kon worden, zijn allang voorbij. Veel eigenaren zuchten inmiddels onder hun bezit, familiekapitaal of niet. En dus res-ten vaak twee mogelijkheden: verkoop of verval. Het is belangrijk om Nederland eens goed te tonen welke enorme cultuur-schatten verloren dreigen te gaan. Let wel, we becijferden dat Nederland in de loop van de zeventiende tot en met de negen-tiende eeuw zo’n zesduizend buitenplaat-sen moet hebben geteld. Daar zijn er nu nog exact 551 van over: een kleine 300 in particuliere handen, de rest van Staatsbos-beheer, de Rijksgebouwendienst of van bedrijven.”

05-06

Details van de in 1721 gecreëerde keuken

064 – vernis#03

‘Hendrick de Keyser’ iseen particuliere verenigingdie gesteund wordt doorleden en begunstigers.De vereniging is eenculturele instelling alsbedoeld in de successieweten de inkomsten- envennootschapsbelasting.

Vereniging tot behoud van architectonisch ofhistorisch waardevolle huizen in Nederland

Vereniging Hendrick de Keyser

V O O R M E E R I N F O R M AT I E :

Vereniging Hendrick de KeyserHerengracht 1721016 BP AmsterdamTelefoon 020 521 06 30E-mail [email protected] www.hendrickdekeyser.nlABN-AMRO 41.18.40.207ING 48718

Vereniging Hendrick deKeyser is sinds 1918 actiefmet het verwerven vanarchitectonisch of historischwaardevolle huizen.Na gedegen historischonderzoek worden interieuren exterieur gerestaureerd.De huizen, meer dan 390 inaantal, worden niet meervervreemd. De verenigingdraagt permanent zorg voorbeheer en behoud.

HdK Vernis 200 x 265:HdK Adv. fc 24-10-2012 10:14 Pagina 1















07-10

Streng kijkt het landhuis op vele eeuwen historie neer

09

08

10

07

Eerdere gesprekken die ik voerde met cha-telaînes en landheren eindigden immer met een verzuchting: als het ons nog maar lukt om dit in stand te houden. Je zult maar particulier eigenaar zijn van een eeuwenoud buiten. Want in tegenstelling tot het landgoed, met pacht- en landop-brengsten, kostte een buitenplaats altijd geld. Het was een oord waar de familie zich zomers uit de stinkende stad kon terug trekken, een dure hobby. Nu de laatste ge-neratie die is opgevoed met het idee dat het huis te allen tijde behouden moet blijven, uitsterft, komen bezittingen mondjesmaat in de verkoop. Dan is te hopen dat de ho-telexploitant — al dan niet daartoe ver-plicht door de nationale hotelpolitie — of de eigenaar van het bedrijf dat zich er ves-tigt, geen voorkeur heeft voor systeempla-fonds en abstract-moderne aanpassingen aan het interieur. Er is overigens een sluiproute voor eigenaren om aan derge-lijke verkwanseling te ontkomen. Een stichting neemt dan het beheer over van de eigenaren. Veel buitens kennen intussen een dergelijke eigendomsstructuur, maar

ook voor stichtin-gen blijft het lastig om aan fondsen te komen.

Kennelijk leefde ook in bredere kring de zorg die Dessing had opge-vat voor de teloor-gang van de laatste particuliere bui-tenplaatsen. Al snel wist hij enthousias-me te kweken voor zijn initiatief. Er

kwam een werkgroep, sponsoring volgde, de Stichting Themajaar Historische Bui-tenplaatsen 2012 werd opgericht, een fraaie internetsite verscheen ten tonele (www.buitenplaatsen2012.nl), dan een Elsevier-special, dan een themanummer

van het magazine Arcadië (voor eigenaren van buitenplaatsen) en, last but not least, een televisiedocumentaire van een half uur, Levende buitenplaatsen, waarin bekende en minder bekende Nederlanders stilstaan bij het grote en kleine belang van dit cultu-reel erfgoed. Zo kregen we onder meer van acteur Bastiaan Ragas via een kijkje in zijn eigen verleden een blik op het verleden van Kasteel Keukenhof (waar hij voor het eerst zoende in één van de bijgebouwen).

De documentaire is al door verschil-lende omroepen uitgezonden, van Nos-talgieNet tot regiozenders, meldt Dessing. “Maar het meest verheugd ben ik met het feit dat ons landelijke initiatief heeft geleid tot tientallen, honderden lokale evene-menten. Discussiemiddagen over histo-risch erfgoed, rondleidingen, activiteiten voor kinderen, ze staan allemaal op de site.”

11-12

Kosten noch moeite werden destijds gespaard om het authen‑tieke karakter van het huis te bewaren ‑ of terug te brengen. Inmiddels voldoet het aan de eisen van mens en dier, zoals voorheen.

“Een buitenplaats was een oord waar de familie zich zomers uit de stinkende stad kon terug trekken, een dure hobby”

1211

vernis#03 – 067

een kleed had liggen slapen. Maar eerst even snel door het huis. Dessing gaat ons voor, de imposante eikenhouten trap af, over de ingesleten marmeren vloer een enorme keuken in, verhalend over voor-name families die het huis in de loop der tijd bewoonden en verfraaiden. “Deze hele benedenverdieping was er aanvankelijk niet eens. Eigenaar Wichbold Slicher liet het hele huis in 1721 een meter ophogen, zodat het souterrain stahoogte kreeg. Ideaal voor een grote keuken. Hier zie je nog de twee originele fornuizen, die met hout en kolen

werden gestookt. De Am-sterdamse witjes, origi-neel. De kast met roemers en porselein; het was sinds de zeventiende eeuw ge-bruikelijk om pronkser-vies op die manier uit te stallen. En wanneer je de ruimte zelf bekijkt... zo

ruim zou je tegenwoordig zelden een keu-ken optrekken.”

Dan volgt de eetzaal, weer terug op de begane grond. Onbetwist de blikvanger van het huis, met hoge muren vol wand-schilderingen van Arcadische landschap-pen. “Door bewoner David van Lennep in 1767 besteld bij de beroemde Amsterdam-se schilder Jurriaen Andriessen, ter ver-fraaiing en ook een beetje om zijn nieuw-bakken echtgenote Maria Machteld van Sypesteyn te behagen. Van Lennep liet meteen maar het huis aan de achterkant met een derde vergroten.”

Ik waan me heel even twee eeuwen terug in de tijd, wat heel makkelijk gaat hier.

Even later lopen we met de hond door het bos over een bemost pad dat door de tuinbaas — zeg maar de opzichter van het

Blijft de vraag, waarom een gelouterd on-dernemer zich stortte op een ongewis pro-ject, aanvankelijk zonder financiering. Dat heeft te maken met passie, vertelt de gastheer bij een kop thee met een wafeltje. En die passie is weer het gevolg van inzicht. “Een historisch domein als dit doet je be-seffen hoe mensen eeuwenlang in harmo-nie met de natuurlijke omgeving hebben geleefd. Hoe belangrijk het samenspel is tussen binnen en buiten, tussen natuur en cultuur. Dat gaat verder dan eten van eigen moestuin. Welgestelde families kenden een vast ritme dat geleid werd door de sei-zoenen: zeven maanden per jaar in de stad, vijf maanden op het buiten. Deze huizen vervulden een grote maatschappe-lijke rol. Elk jaar trokken duizenden men-sen van stad naar land en dan weer terug. Eigenaren, familie, maar ook het gevolg: kamermeisjes, stalmeesters, koetsiers. En per trekschuit dan nog het belangrijkste meubilair.”

Als je je dat realiseert, ontstaat langzaam het beeld dat de buitenplaats een economi-sche factor van belang was. Welgestelde Amsterdamse families als de Van Eeghens en de Van Lenneps en de Haarlemse fami-lie Barnaart kochten honderden, duizen-den hectaren woest land buiten de stads-poorten en cultiveerden dat. “Zonder hun geld had het Westen van Nederland er vol-strekt anders uit gezien. In Oost-Neder-land was dat anders, daar speelde de adel de rol van landontwikkelaar”, meent Dessing.

Buitenplaatsen zorgden dus voor maatschappelijke en economische ont-wikkeling, maar zeker ook voor culturele veranderingen. “Schilders, architecten, tuinontwerpers, steenhouwers — je kunt gerust stellen dat er een enorme artistieke cercle rond de buitenplaats ontstond. In de zeventiende en de vroege achttiende eeuw, op het toppunt van Hollands roem, gold de buitenplaats als een Gesamtkunstwerk.”

Genoeg gepraat. Er moet gewandeld wor-den, vindt ook de langharige herder Kobus die tot dan toe genoeglijk in een hoekje op

vele tuinonderhoud — fraai is aangelegd. Aangekomen bij de slangenmuur (“ver-geet die van Schaep en Burgh in ‘s-Grave-land, dit is de langste van Europa!”) vraag ik de bewoner of hij zich in het imposante huis ook echt thuis voelt. Voor het eerst deze middag valt een stilte.

Dessing weegt de vraag in gedachten. “Dat is in zo’n huis als dit niet zo makkelijk eenduidig te zeggen. Het huis geeft en neemt. Er is altijd werk te doen, het is makkelijk voor te stellen dat eigenaars er financieel op leeglopen. Maar als ik dan met onze hond door de vroege ochtend-nevel een rondje over het goed maak, weet ik me intens verbonden met de natuur en de lange historie. In die zin zijn we pas-santen, het huis was er al voor onze tijd en staat er hopelijk nog lange tijd nadat wij er niet meer zijn. Buitenhuizen horen bij Nederland als stroopwafels en pannekoe-ken. Daarom is het zo verschrikkelijk be-langrijk dat we ons in dit land bewust wor-den van dit cultureel erfgoed.”

Die woorden galmen na als ik het kra-kende grind afrijd en door de imposante hardstenen toegangspoort de Herenweg opdraai, de moderne tijd tegemoet.

“Zeker in de zeventiende en de vroeg-achttiende eeuw gold de buitenplaats als een Gesamtkunstwerk”

In november verschijnt bij uitgeverij Noord-Holland de Nationale Gids Historische Buitenplaatsen die René Dessing met Jan Holwerda schreef. En in het kader van het Jaar van de Historische Buitenplaats 2012 loopt in het Geelvinck Hinlopen Huis t/m 4 februari 2013 de expositie Naar Buiten! — stedelingen en hun buiten-plaatsen, met bruiklenen van o.a. het Frans Halsmuseum, Museum Kenne-merland en het Amsterdam Museum. Meer informatie op www.geelvinck.nl

068 – vernis#03


NU VERKRIJGBAAR

Ontdek. .Bestel nu een gratis proefuitgaveVind is hét nieuwe magazine over geschiedenis, archeologie, kunst en antiek. Met elk kwartaal 116 pagina’s vol diepgravende artikelen, fraai geïllustreerde verhalen, interessante interviews. Boekennieuws, tentoonstellingsagenda en Lezersvinden -waarin vondsten en aankopen van lezers besproken worden.

Nieuwsgierig? Ontdek Vind. Vraag nu een gratis uitgave aan*. Mail uw naam en adresgegevens naar [email protected] o.v.v. Proefuitgave. Schrijven kan ook: Vind Proefuitgave, Koepoortsweg 10, 1624 AE Hoorn.

* Let op: deze aanbieding geldt tot 1 november 2012, één gratis uitgave per adres. Uw gegevens worden opgenomen in ons adresbestand. Adresgegevens worden door ons vertrouwelijk behandeld en niet aan derden ter beschikking gesteld.

Ontsnapt aan de BeeldenstormDe mooiste middeleeuwse beeldhouwkunst

GESCHIEDENIS, ARCHEOLOGIE, KUNST EN ANTIEK

07

Nr. 07, 2012 €6,95

RafaëlZijn eerste tentoonstellingin Nederland

Crisis!Speculeren anno 1720

Nieuw: Topstukkenuit de Collectie Six

Het verhaal achter het dodenmasker

Hiërogliefenin Hollywood

GRATIS

BIJLAGE

PANAMSTERDAM

BP

HuusraetWonen in de late middeleeuwen

GESCHIEDENIS, ARCHEOLOGIE, KUNST EN ANTIEK

06

Nr. 06, 2012 €6,95

Heilig & ProfaanPelgrimsinsignes en spotsieraden

Lodewijk NapoleonOnze vergeten vorst

Kluizenaars en zuilenzitters

De echte etsen van Rembrandt BP

€30,-korting

op boeken

en musea

Over het wel en wee van de adel in de late middeleeuwen zijn tientallen boeken geschreven. Maar hoe leefden ‘gewone’ burgers in de Lage Landen van die tijd? In wat voor huizen woonden zij? Hoe werd gekookt, gegeten en geslapen? Wat voor meubels had men? Welke kleding, toiletartikelen en alledaagse gebruiksvoorwerpen?

Aan de hand van historische boedelinventarissen, gebruiksvoorwerpen, bodemvondsten en schilderijen geeft Berend Dubbe een weergaloze rondleiding door het stedelijk woonhuis van de 15de eeuw. Goed gedocumenteerd. Helder geschreven. Bijzonder fraai en rijk geïllustreerd. Een onmisbaar naslagwerk voor iedere geschiedenisliefhebber.

Het buitengewoon fraai vormgegeven boek (bijna 300 pagina’s, ruim 400 afbeeldingen) verschijnt in een beperkte oplage.

Bestel Huusraet nu voor € 56,70* via www.vindmagazine.nl* Incl. verzendkosten (binnen Nederland). Voor bestellingen buitenland telefoon +31 (0)229 82 02 14

HuusraetHet stedelijk woonhuis in de Bourgondische tijd

Door B. DubbeISBN 978 90 817063 0 8

Uitgeverij PolderVondsten, Hoorn 2012In opdracht van Stichting Nederlandse

Tinbibliotheek

KRIJGSGEVANGENEN “Sinds het begin van de 60’er jaren verzamelen we deze voorwerpen. Het eerste dat we kochten was een benen doos. Een handelaar uit Amsterdam vertelde dat het door krijgsgevangenen was ge-maakt. Alleen al de geschiedenis van hoe ze gemaakt zijn is onvoorstel-baar. Hollandse en Franse zeelui die tijdens de Napoleontische oorlogen door de Engelsen gevangen werden genomen, kwamen in krijgsgevan-genkampen terecht. Ondanks de erbarmelijke omstandigheden waaron-der die mensen leefden, lukte het de gevangenen van de restanten van het voedsel — ze trokken soep van schapen- en varkensbotten — schitterende voorwerpen te maken, want van de overgebleven beenderen sneden ze figuurtjes.”

HOOFD “De grootste die we hebben is de guillotine die Henk in zijn hand houdt. Het object heeft twee etages met een trap naar boven en en-kele schildwachten die de orde bewaken. Ook zie je een plank waar een lichaam op ligt. Het slachtoffer heeft net zijn hoofd verloren, dat ligt in een mandje — de valbijl werkt overigens nog steeds. Onze hele collectie

bestaat uit ongeveer zestig voorwerpen, van benen dozen met spelletjes erin tot beweegbare objecten. Zo hebben we een scharensliep met een klein jon-getje dat het wiel draait, vrouwen die hun baby’s in hun armen wiegen, een dansend paar, draaiende molens en trommelende soldaten, alles aangedre-ven door bewegende wielen. De krijgsgevangenen maakten ook hele mooie scheepsmodellen van soms wel een halve meter groot, maar die hebben we niet.”

BIBBERIG “In Nederland is het een vrij onbekend fenomeen, maar als je in Engeland de term ‘priso-ner of war’ laat vallen weten ze waar je het over hebt. De meeste voorwerpen kochten we in Londen, soms in Parijs, maar ook in Nederland bij Ruben Aardewerk. Een handelaar uit Parijs is wel eens bij ons geweest om iets af te leveren en was stomver-baasd over onze verzameling. De collectie staat heel

mooi in het raam. Het matglas geeft het binnenvallende licht een heel mooi effect. Dit is een zeer dierbaar gedeelte van onze verzameling, toch zal het ooit weer verkocht moeten worden: helaas geeft mijn dochter er totaal niet om. Als we bibberige handen krijgen, wordt het tijd om ze weg te doen. Dat zullen we dan wel heel erg jammer vinden.”

miniatuur guillotine

beeld martijn Steiner lovisa

tekst Jacques Schalken

N A A m

Henk en Wil WaliSonB E R O E p

met penSioenV O O R w E R p

guillotine gemaakt van been

A N N O

1795-1815I N B E z I t S I N D S

1985B I J z O N D E R

gemaakt door kriJgSgevangenen in napoleontiScHe tiJd

vernis#03 – 071


Nummer 458 aan de Amsterdamse He-rengracht heeft niets verloren van zijn grandeur. Nog steeds ademt de Gouden Bocht, waar dit statige grachtenpand deel van uitmaakt, de prachtige sfeer van toen,

met zijn bomen en zijn majestueuze gevels. De buiten-trap is dezelfde waarop de tweede

man in het Derde Rijk, Generaal-Veld-maarschalk Hermann Göring, in juli 1940 werd gefotografeerd met een nauwe-lijks verholen glimlach op zijn gelaat. Want daar, op nummer 458, een pand met prachtige plafondschilderingen van Ge-rard de Lairesse, bevond zich een belang-rijk deel van de collectie van de bekende Joodse kunsthandelaar, -historicus en -liefhebber Jacques Goudstikker.

Goudstikker was door een noodlottig ongeval tijdens zijn vlucht in mei 1940 naar Engeland overleden (zie het kader ‘Regisseur van schone kunsten’). Zijn kunsthandel, de buitenplaats in Ouder-kerk en het kasteel Nijenrode in Breuke-len werden na Goudstikkers vlucht, zon-der toestemming en onder protest van diens weduwe door zijn werknemer Arie

jacques goudstikker

beeld

VHOK

tekst

Pieter den Hollander

Kunstminnaar Jacques Goudstikker heeft veel voor de

Vereeniging van Handelaren in Oude Kunst in Nederland

betekend, maar ook voor de kunsten in het algemeen. Zijn

ontijdige dood op volle zee in 1940 belette het bestuur hem

te bedanken voor zijn inzet. Daarom werd hij onlangs,

postuum, geëerd met de gouden erepenning.

01

01

J. Goudstikker (r)brengt een toast uit op A.W.M. Mensing

072 – vernis#03

profielJacques Goudstikker

02-03

Affiches van tentoonstellingen georganiseerd door de VHOK in 1929 en 1936

04

Het zwartleren notitieboekje dat een belangrijke rol zou spelen in De Zaak Goudstikker05

Jacques Goudstikker, soms melancholiek, vaak goedlachs06

Visitekaartje van de kunsthandel ‘J. Goudstikker Amsterdam, Founded 1845’

02

03

04

05

06

vernis#03 – 073


ten Broek met medewerking van Goudstikkers res-taurateurs vader en zoon Jan Dik aan de in Nederland wonende Duitse zakenman Alois Miedl verkocht. Direct na deze transactie, die Ten Broek en vader en zoon Dik rijk had gemaakt, eiste Her-mann Göring de mooiste stukken uit de collectie op. Met de ‘aanschaf’ door Göring van 780 van de 1.113 geïnventari-seerde schilderijen en kunstvoorwerpen tegen ten hoogste één zesde van de werke-lijke waarde uit de buit van Miedl, was de grootste kunstroof van de Tweede We-reldoorlog, in elk geval in Nederland, een feit.

Breed publiekHet is dezelfde buitentrap die Marei von Saher oploopt op een serene september-namiddag in 2012. De weduwe van Goud-stikkers in 1996 overleden zoon Edo en enige erfgename, is er op uitnodiging van Robert Aronson, voorzitter van de Ver-eeniging van Handelaren in Oude Kunst in Nederland. Er is door de VHOK een bijzondere bijeenkomst georganiseerd, een — postuum — eerbetoon aan één van de langstzittende VHOK-voorzitters.

Maar zijn voorzitterschap is uiteraard niet de voornaamste reden van de bijeen-komst. Wat Jacques Goudstikker in de eer-

ste plaats bijzonder maakt, was zijn streven om de schilderen beeldhouwkunst aan een zo breed mogelijk publiek bekend te maken — juist aan de mensen die zijn stukken nooit zouden kunnen kopen. Om die reden zou hij — daarin sterk beïnvloed door de Utrechtse hoogleraar Willem Vo-gelsang — als handelaar kiezen voor een radicaal andere koers dan zijn toenmalige collega’s, maar ook verzamelaars en musea aanhielden. Hij koos voor de liefde voor de kunst, het genieten ervan, het visuele be-grip en het wezen van kunst en kunste-naar. Niet meer de caleidoscopische chro-nologie van de kunstgeschiedenis en het

“De Hink-stap-sprong blijkt een ernstige concurrent voor Jo Vincent en de Marathonloop voor Menuhin”

08

07

09

07

De erepenning die op 14 september werd aangeboden08

Goudstikker aan het werk09

Marei von Saher en VHOK-voorzitter Robert Aronson

Foto

: F. E

ilEr

s, N

EdEr

laN

ds

Foto

mu

sEu

m, r

ott

Erd

am

Foto

: N. s

Erv

ijN

Foto

: N. s

Erv

ijN

074 – vernis#03


strenge leren over technieken en tijdgees-ten, maar vooral het opbouwen van een band met de kunstenaars die hem raakten, zowel de oude meesters als de toenmalige modernisten. Goudstikkers collectie was dan ook veel gevarieerder dan die van de meeste officiële musea in Nederland. En hij toonde haar graag, ook aan het alge-mene publiek (vooral op zijn kasteel Nij-enrode in Breukelen, dat hij speciaal voor dat doel had laten verbouwen).

“Maar ach”, schreef hij ook, teleurge-steld over het gebrek aan publieke belang-stelling voor de kunsten, “honderddui-zenden overal ter wereld trekken op naar autoraces, zwemwedstrijden […] honden-races, wielrennen, zesdaagschen en wat niet meer. De Hink-stap-sprong blijkt een ernstige concurrent voor Jo Vincent, het polsstokspringen voor Pablo Casals en de Marathonloop voor Menuhin. […] De meeste gezelschappen die ernstige kunst trachten te brengen, leiden een kommer-lijk bestaan […]. De bioscopen daarente-gen die in aantal de schouwburgen verre overtreffen, geven minstens drie voorstel-lingen per dag […] en werpen heele be-hoorlijke winsten af.”

OverzichtstentoonstellingAan dergelijk gesomber gaf de altijd wat melancholieke Goudstikker zich in zijn brieven wel vaker over. Niettemin wist hij wel degelijk de gevoelige snaren bij het grote publiek te raken. Niet alleen expo-seerde hij er met zijn eigen collectie op los, in binnen- en buitenland (van Kopenha-gen en Stockholm tot in Detroit, St. Louis en New York), als organisator en gangma-ker binnen de VHOK trok hij ook alle an-dere voorstaande kunsthandelaren mee in die missie. Zo was de toen 32-jarige Goudstikker nog geen jaar voorzitter van de VHOK, of hij vond het tijd om Am-sterdam op zijn grondvesten te laten schudden met de eerste internationale overzichtstentoonstelling Oude Kunst in het Rijksmuseum. Aanleiding vormde de wereldconferentie van internationale Ka-mers van Koophandel in Amsterdam,

volgens Goudstikker een fantastische ge-legenheid om zowel een grote stroom ka-pitaalkrachtige buitenlanders aan te spre-ken als een groot algemeen publiek met de schoonheid van de oude meesters in aan-raking te brengen. Goudstikker zou Goudstikker niet zijn geweest, als hij daar niet tevens allerlei culturele evenementen omheen zou hebben opgezet, uiteenlo-pend van lezingen en voordrachten tot hele concerten. En hij introduceerde daarbij de vroege Italiaanse en Duitse meesters, naast de zeventiende- en acht-tiende-eeuwse kunst uit Italië en Frank-rijk. Dat terwijl de meeste verzamelaars en musea het nog altijd hielden bij Hollandse en Vlaamse meesters, hetgeen ook uit de collecties van de kunsthandel sprak.

TopdeskundigeIn het Amsterdamse Stedelijk Museum haalde Goudstikker een paar jaar later, in 1934, hetzelfde uit met de internationale expositie van oude Italiaanse meesterwer-ken. Meer dan 1.300 hoogwaardige wer-ken waren er te bewonderen — waarbij hij zelf de grootste inzender was. Colleges,

tuinfeesten in Italiaanse stijl, concerten, het palet was weer breed en compleet. Maar liefst 21.000 bezoekers (waaronder 57 schoolklassen en zeven groepen van werklozen, rondgeleid door Goudstikker zelf) bezochten het Stedelijk en logen-straften tegelijk Goudstikkers gedachten over het gebrek aan cultuur. Oud-curator Charlotte Wiethoff van het Museum Boij-mans-Van Beuningen, waar Goudstikker in die dagen veel kunst aan verkocht, roemt Goudstikkers animator- en orga-nisatorschap. “Hij was overal te vinden en werd in de officiële kunstwereld volledig geaccepteerd als een van de topdeskundi-gen van zijn dagen. Hij wilde de kunst in het dagelijks leven brengen om het publiek te leren genieten van wat hij zelf zozeer waardeerde. Zijn sociale missie als ambas-sadeur voor de kunst was uitzonderlijk voor de kunsthandel van die dagen. En is dat misschien nog steeds.”

RegisseurGoudstikker is slechts 20 jaar actief ge-weest in de internationale kunsthandel, maar zijn betekenis kan moeilijk worden

10

Op 16 juli 1936 bezochten koningin Wilhelmina en haar dochter, prinses Juliana, de tentoonstelling van Oude Kunst in het Rijksmuseum. Goudstikker leidde bij die gelegenheid de koningin (links) rond

10

Foto

: N.V. V

ereeN

igd

e Foto

bur

eau

x, a

mster

da

mr

ijkspr

eNteN

ka

biNet, r

ijksm

useu

m a

mster

da

m

vernis#03 – 075


overschat, ook internationaal gezien. Hij beïnvloedde nationaal en internationaal ook de talloze museumdirecteuren waar hij contacten mee onderhield. Kenmer-kend daarvoor is de manier waarop hij het 25-jarig jubileum van de VHOK in 1936 aangreep voor, alweer, een daverende exposi-tie in het Rijksmu-seum.

Kortom, Goud-stikker heeft onder meer als hande-laar, kenner en bestuurder van de VHOK, een grote persoonlijke invloed gehad op de ontwikkeling van Nederland tot een inter-nationaal centrum voor de kunsthandel. Zijn inzichten en adviezen waren bepa-lend voor zowel particuliere verzamelin-gen als museale collecties in Nederland en ver daarbuiten.

Prof. dr Henk van Os, directeur van het Bonnefantenmuseum en later van het Rijksmuseum, laat hierover geen misver-standen bestaan: “Hij was de handelaar die met overzichtsexposities het grote publiek bewust maakte van de culturele historie

Jacques Goudstikker (1897-1940) studeerde een aantal jaar kunstgeschie-denis in Leiden en Utrecht en werkte vanaf 1919 bij de Firma Goudstikker, de Amsterdamse kunsthandel die in 1845 door zijn grootvader en diens broer was opgericht en waar zijn vader Eduard J. Goudstikker inmiddels de scepter zwaaide. Hij was VHOK-bestuurslid vanaf 1925 en nog maar 31 jaar oud toen hij in 1928 de VHOK-voorzittershamer overnam, daarmee indirect zijn vader opvolgend (die voorzitter was van 1913 tot 1925). In de hoedanigheid van VHOK-voorzitter was hij in 1935 medeoprichter van de CINOA (Confédé-

regisseur van schone kunsten

ration Internationale des Négociants en Oeuvres d’Art). Deze internationale federatie van kunsten antiekhandelaren telt inmiddels wereldwijd ruim 5.000 leden. Goudstikker zou voorzitter blijven van de VHOK tot op de dag van zijn ontijdige dood, 16 mei 1940, zes dagen na de inval van de Duitsers die hij trachtte te ontlopen. Op 14 mei 1940 wist hij met zijn jonge gezin het Nederlandse vrachtschip S.S. Bodegraven te bereiken om vanuit IJmuiden naar Engeland te vluchten. Na een nachtelijk ommetje op het verduis-terde schip opende Goudstikker een verkeerde deur en viel zeven meter omlaag in een van de vrachtruimen, brak

Pieter den Hollander is publicist en auteur van Roofkunst – De Zaak Goudstikker (Meulenhoff, ISBN 978 90 290 7789 7)

van Europa. Daarmee weekte hij ook de Nederlandse kunstliefhebber los van diens traditionele, conservatieve smaak. Alleen al daardoor heeft Jacques Goudstikker veel betekend voor de Nederlandse en interna-tionale cultuurontwikkeling gedurende de eerste helft van de twintigste eeuw. Als een groot regisseur.”

Terug naar 2012. In de zaal waar het gezelschap zojuist gastvrij is ontvangen door directeur Gerald Kotterman van NC Trust, de huidige gebruiker van Goudstikkers toonzaal, breekt de stem van

Marei von Saher. Goudstikkers schoon-dochter is zicht- en hoorbaar geëmotio-neerd als ze de erepenning in ontvangst neemt. “U heeft er geen idee van hoeveel dit voor ons betekent. De geste naar Jacques door uw vereniging in het hon-derdste jaar van haar bestaan, is een prach-tig sluitstuk van een moeilijke episode in het leven van mijn familie.”

zijn nek en overleed. Goudstikker werd begraven in het Zuid-Engelse Falmouth (Cornwall). Zijn vrouw, de Oostenrijkse zangeres Dési von Halban, kreeg geen toestemming om aan land te gaan en kon niet bij de begrafenis aanwezig zijn. Dési en Edo wisten uiteindelijk de Verenigde Staten te bereiken, waar Dési in 1950 hertrouwde met de (Nederlandse) jurist August von Saher. In 1965 keerde het echtpaar terug naar Nederland. Dési overleed in 1996 in Bilthoven. Zoon Edouard of ‘Edo’ (1939-1996) had inmiddels de naam van zijn tweede vader gekregen en trouwde in 1972 met Marei Langenbein. Zij kregen twee dochters.

11

11

J. Goudstikker naast Albert Mensing (m) t.g.v. diens gouden jubileum bij de firma Frederik Muller & Co.

076 – vernis#03


stand 76 | E-mail: [email protected] | Web: www.daatselaar.com | Phone: +31 654.394.108

Arnold Boonen (1669-1729)

Nicolaas Calkoen en Wendela Klopper

Olieverf op doek – 55 x 44,5 cm

Ca. 1726

Deze portretten van Nicolaes Calkoen en zijn tweede echtgenote Wendela Klopper zijn omstreeks 1726 door Arnold Boonen (1669-1729) geschilderd. Nicolaes Calkoen kwam uit een rijk handelsgeslacht. Hij bekleedde net als zijn vader en grootvader belangrijke functies in de stad Amsterdam.Hij werd geboren te Amsterdam op 01 december 1666 en is tweemaal gehuwd. In 1689 huwde hij Agatha van Loon(1666-1699). In 1701 huwde hij Wendelina (Wijntje) Klopper (1666-1733). Van Nicolaes Calkoen zijn diverse portretten vervaardigd. Niet alleen zijn er de pendant portretten van hem en Agatha van Loon door Michiel van Musscher, maar ook is er een tweede gesigneerde versie van zijn portret door Arnold Boonen bekend.

De uit Dordrecht afkomstige schilder Arnold Boonen (1669-1729) leerde omstreeks 1682 de grondbeginselen van het schilderen bij Arnold Verbuys. Daarna ging Boonen zes jaar in de leer bij Godfried Schalcken. Zijn eerste successen als portretschilder oogstte hij rond 1695 tijdens een reis door Duitsland. Vanaf 1696 ontwikkelde Boonen zich tot een van de meest gevraagde Amsterdamse portrettisten. Daarmee trad hij in de voetsporen van een andere Dordtse portretspecialist, Nicolaes Maes. Wij zijn Dr. Rudi Ekkart dankbaar voor zijn expertise en identifi catie van beide portretten.

Fine Arts and AntiquesFine Arts and AntiquesFine Arts and Antiques ||| CertiCertiCertififified Appraisered Appraisered Appraiser

VHOK

advertentie-Vernis-4.indd 1 08-10-12 17:15

Uit onderzoek blijkt dat bijna driekwart van onze cliënten affiniteit heeft met kunst en cultuur. Dat is erg veel. Maar dat is niet de enige reden dat wij onze kantoorpanden met kunstwerken verfraaien. Al sinds de oprichting in 1737 door Cornelis van Lanschot, overheerst bij deze bank de gedachte dat het bij bankieren niet alleen om materiële zaken moet gaan. Tot op de dag van vandaag hebben daarom kunst en kunstbeleid een plaats binnen de bank gevonden. Het stelt ons in staat middenin de maatschappij te staan, onderdeel te zijn van de di-verse culturen waartussen de bank zich begeeft. Die gedachte geven wij vorm door het aankopen van kunst, maar ook door het ondersteunen van talloze activiteiten op het gebied van kunst, cultuur, als-mede verantwoord ondernemen.

Het fundament van de Van Lanschot-kunst-collectie werd in de negentiende eeuw gelegd door aankopen van de firmanten. Godfried van Lan-schot (1868-1935) en zijn vrouw waren fervente kunstliefhebbers. Hun aankopen vormen thans nog de kern van onze kunstcollectie, die bestaat uit Nederlandse landschapskunst vanaf de vijftiende eeuw tot nu. Een mooi voorbeeld daarvan is de ver-fijnde zeventiende-eeuwse landschapsets Das Bau-ernhaus auf dem Hugel van Jacob Isaackszoon van Ruisdael (1628-1682). Ook werd onze collectie verrijkt met een paneel met daarop een in krach-tige penseelstreken neergezette knotwilg uit 1885, genaamd La Saule van Vincent van Gogh (1853-1890). Abstracter is de twintigste-eeuwse grafische landschapsserie Land, Water, Lucht uit 1977 van de

Friese autodidactische kunstenaar Gerrit Benner (1897-1981). Naast schilderijen beslaat de Van Lanschot-kunstcollectie tevens een gevarieerde verzameling kunstnijverheid, waaronder klokken, reiskisten, schrijfkabinetten en kandelaars.

Van Lanschot legt in haar kunstcollectie de na-druk op de Lage Landen en ondersteunt op deze wijze het Nederlandse culturele erfgoed. Omdat we zoveel mogelijk mensen willen laten genieten van kunst en cultuur, zijn we wederom hoofdsponsor van PAN Amsterdam. Deze zeer eigentijdse beurs voor kunst, antiek en design, die dit jaar wordt gehouden van 18 tot en met 25 november in de RAI en waar voornamelijk Nederlandse galeries zijn vertegenwoordigd, mag zich in een steeds grotere belangstelling verheugen. Dat is niet zo verwonderlijk. Op de PAN komen heden en verleden van vele kunstdisciplines samen, iets waar Van Lanschot als cultureel mecenas grote waarde aan hecht. Wij zijn er dan ook van overtuigd dat de PAN de bezoekers opnieuw zal verrassen door al het moois wat Nederland op kunst-, antiek- en designgebied te bieden heeft.

Dat bankieren en kunstmecenaat goed samengaan, bewijst Van Lanschot al 275 jaar, zegt Ilka van Steen. Een bank is immers onderdeel van de maatschappij.

Heden en verledenillustratie Tekenteam.nl

tekst Ilka van Steen

Ilka van Steen BA is kunsthistorica en beheert de Van Lanschot-kunstcollectie

De verbondenheid met de PAN Amsterdam laat Van Lanschot tot uitdrukking komen in de vorm van twee gratis toegangskaarten voor cliënten. Kijk ook op www.vanlanschot.nl/pan

078 – vernis#03

gastcolumn

Een collectie van 22 SVE gemerkte stukken op PAN Amsterdam

Nieuwe Spiegelstraat 39, AmsterdamTelefoon: 020 623 31 03 • E-mail: [email protected]

www.samuelvaneenhoorn.com

Samuel van Eenhoorn was eigenaar van de aardewerkfabriek De Griek-sche A in Delft van 1678 tot zijn overlijden in 1685. In die zeven korte jaren heeft hij echter veel betekend voor Delft en voor de aardewerk industrie. Zo heeft hij materiaal van zeer hoge kwaliteit gemaakt, met niet alleen het bekende kobaltblauw, maar ook met mangaan (paars) tegen de prachtige wit geglazuurde achtergrond. Van Eenhoorn had klanten over heel Europa, van Amsterdam tot London en van Hamburg tot Bordeaux. Één van de grootste klanten en zeker één van de voornaamste van de Grieksche A (de naam is overgenomen van de bierbrouwer Griex A, die in het gebouw zat voordat Wouter van Eenhoorn, vader van Samuel, er aardewerk begon te produceren) was Koningin Maria II (1662-1694), vrouw van Stadhouder Willem, Prins van Oranje. Samuel maakte ook onderdeel uit van een drieman-schap, dat in 1684 afreisde naar de Koning van Engeland om het embargo uit 1672 op ‘geschilderde waren’ om de eigen aardewerk industrie te beschermen, op te laten heffen.

Zeer weinig gemerkte Samuel van Eenhoorn stukken zijn nu,

ruim 300 jaar later, nog bekend. De collectie van het Rijksmuseum in Amsterdam bevat een zestiental stukken en de collectie van de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis in Brussel slechts zes. Ook zijn er enkele stukken in de collecties van het Gemeentemuseum in Den Haag en Het Prinsenhof en Huis Lambert van Meerten in Delft.

Met trots zullen wij op de komende PAN Amsterdam een collectie van 22 gemerkte stukken

Samuel van Eenhoorn ter verkoop presenteren. Één van die stukken is de hierbij afgebeelde zgn. posset-pot. Posset was een drank gemaakt van wijn en melk, die werd gedronken voor sociale maar ook voor medici-nale doeleinden.

PAN Amsterdam, RAI Parkhal18 - 25 novemberWij hopen u op de PAN te mogen begroeten en u de zeldzame SVE stukken te kunnen tonen.

EEn zgn. possEt-potDElfts aarDEwErk,

circa 1680gEmErkt samuEl van

EEnhoorn, EigEnaar van fabriEk DE griEkschE a

van 1678 tot 1685.

A N T I Q U A I R S

antiek inhet wit

beeld Bo des Bouvrie

tekst Yvo van Regteren altena

Het is verrassend te ontdekken dat Jan des Bouvrie, voor wie allesomvattend wit een hoofdthema is, zijn oog laat vallen op oude kunstobjecten. Want na een kortstondige terugval geeft de ontwerper weer alle ruimte aan antiek.Ooit vatte Des Bouvrie de wereld van het antiek samen als ‘een fenomeen van zijn overgrootmoeder’. Zelf was hij er niet in geïnteresseerd. Zijn perceptie veranderde nadat hij de vraag had gekregen of hij een huis wilde bouwen van mensen die — tot zijn ontsteltenis — alleen maar antiek be-zaten. Des Bouvries kennis werd primair ingezet voor het maken van een goede plattegrond, niet voor het concipiëren van een totaal nieuw en gelikt interieur. Nor-maal gesproken kreeg hij carte blanche en was het resultaat een metamorfose van een compleet interieur. Nu mocht hij welis-waar een modern huis bouwen, maar daarna was de missie toch vooral gericht op het — samen met zijn opdrachtgevers — zoeken naar de ideale nieuwe indeling van hun antiekverzameling: na zijn werk-zaamheden zouden alle antieke stukken

080 – vernis#03

portretJan des Bouvrie

vernis#03 – 081

vent verzamelaar raakte Jan des Bouvrie een jaar of vijf geleden volledig in de ban van een prachtige serie Mexicaanse Inca-beeldjes. Een stuk of twintig waren het er, op eerste gezicht zeer oude creaties die des-ondanks ook iets moderns hadden. “Ze spraken me zó aan dat ik ze, heel impulsief, direct kocht.” De opwinding over zijn aanschaf was hij nog maar nauwelijks te boven, toen hij ‘s nachts uit bed stapte om ze nog eens goed in zich op te nemen. “Het klinkt bizar, maar opeens bekroop mij het wonderlijke gevoel dat er iets niet klopte.”

Zijn intuïtie deed hem contact opne-men met een dure expert uit Londen. Die vrij snel zijn gevoel bevestigde. De ge-

droomde antieke beeldjes waren in werkelijkheid hooguit een jaar oud, zo bleek. “Het waren wel fabelachtig mooie vervalsingen”, voegt hij er hoofdschud-dend aan toe. De veelgeroemde ontwerper met zijn feilloze oog voor design en kunst hield aan deze deceptie een behoorlijke emotionele dip over. Hij stopte acuut met het verzamelen van antiek. “Ik vond het

ook zó stom van me-zelf!”

Sinds zijn faux pas adviseert hij aan ie-dereen die het horen wil om alléén bij er-kende antiquairs te kopen. “En laat het dan nóg een keer

checken, want ook een antiquair kan zich natuurlijk wel eens vergissen.”

VHOKInmiddels lijkt Des Bouvrie te zijn verlost van zijn trauma, hij durft zich weer voor antiek open te stellen. “De dingen in het leven komen nooit door toeval. Net in de periode dat ik me weer bewust aan het wor-den was hoezeer ik onder de indruk kan raken van het tijdloze en soms zelfs mo-derne van antiek, werd ik benaderd door VHOK-voorzitter Robert Aronson om samen te werken aan de inrichting van de PAN-stand.”

“Een uitdaging” noemt de ontwerper het. De VHOK-stand zal zíjn wereld sym-boliseren, een wereld die gedomineerd wordt door strak, modern design. Er komt een grote tafel bij de ingang, daaromheen komt een aantal grote simpele banken en er komen een paar antieke stukken. “Er zullen ook speciale vitrines voor zilver worden ingericht, maar ik wil het in de eerste plaats vooral kalm en sereen hou-den”, zegt Des Bouvrie, die in dit verband geen taak ziet weggelegd om antiek nóg we-zenlijker te maken. Volgens hem is daar-voor de variëteit, de schoonheid en de his-torische bijzonderheid van antiek simpelweg te groot. “Mijn uitdaging schuilt erin om antiek in een moderner

Inmiddels lijkt Des Bouvrie te zijn verlost van zijn trauma, hij durft zich weer voor antiek open te stellen

weer in de nieuwe leefomgeving moeten terugkeren.

Aanvankelijk vond Des Bouvrie het een lastig verzoek, zegt hij, gezeten aan een vorstelijke en — het zal de lezer die bekend is met het werk van de ontwerper niet ver-bazen — smetteloos witte tafel. Zijn werk-kamer geeft er nog bar weinig blijk van, maar Jan des Bouvrie heeft inmiddels wel degelijk belangstelling opgevat voor an-tiek, kunst en de combinatie die daarmee valt aan te gaan in zijn moderne interieurs.

Na de opdracht die hij aanvankelijk à contrecœur aannam, heeft Des Bouvrie eigenlijk altijd belangstelling voor antiek behouden. Nog steeds richt hij huizen in waarbij hij graag antieke objecten gebruikt. Of ‘pièces’, zoals hij antiquiteiten bij voor-keur aanduidt. Het moet dan natuurlijk wel gaan om bijzondere objecten: “Het is niet de hoeveelheid, maar juist de kracht van een unieke pièce.” Zo weet hij uit erva-ring wat één enkele oude tafel vermag. “Dat kan een enorme impact hebben in een grote, moderne hal.” En, nog enthou-siaster: “Je wilt echt niet weten wat twee an-tieke Romeinse spiegels kunnen doen in een verder vrijwel geheel modern decor.”

VervalsingenEn toch, even was er een terugval. Als fer-

02-03

Des Bouvrienieuwe stijl: meer ruimte voor antiek, maar alléén bijzondere objecten graag02

082 – vernis#03

‘nu’ wonen. Maar periodes en belangstel-lingen wisselen elkaar altijd af. Zelfs voor Friese staartklokken ziet de optimistische designer een nieuwe toekomst gloren.

Hoe tegenstrijdig dat ook moge klin-ken, misschien helpt de crisis wel een beet-je. “Een crisis is de mooiste tijd die je kunt hebben, omdat mensen weer veel bewuster worden van wat ze in huis halen”, zegt Des Bouvrie. “Een jaar of vijf geleden nog maar kochten mensen bij mij in Naarden

achteloos twee banken, een paar lampen en een serie stoelen. Door de drukte in mijn winkel leek ik eerder een verkeers-regelaar dan een adviseur”.

Inmiddels wordt er rustiger gekocht. Stoffen en meubels krijgen weer de aandacht die ze verdienen, verwacht hij. “Wie weet leidt dat kalmere oog voor de zaken waar wij ons mee omringen ook tot een grotere fascinatie voor fantastisch antiek.”

jasje te gieten. Ik wil de wereld van nu laten zien, maar dan aangevuld met een aantal ècht mooie pièces.”

CrisisOok al realiseert hij zich terdege dat men de afgelopen jaren minder in de weer was met antiek dan voorheen, toch is Des Bou-vrie ervan overtuigd dat die animo ooit zal terugkeren. De jeugd is naar zijn idee ex-treem modern bezig en wil en masse in het

03

vernis#03 – 083

KunstcollectieDe overwegend witte Des Bouvrie-interi-eurs zijn een ideale ambiance voor krach-tig of gedetailleerd antiek. Maar wel bij voorkeur één enkel, héél bijzonder stuk. Eigenlijk volgt dat de wijze waarop zijn kunstcollectie tot stand kwam, zegt hij, al beperkt die zich allang niet meer tot en-kele stuks. Het verzamelen begon spelen-derwijs, niet met antiek maar met werk van Ger van Elk en Wim T. Schippers, bij wie hij in de klas zat op de Rietveld Academie. Veel kunst heeft hij ook verworven als een gevolg van zijn vriendschap met de in 2006 overleden kunstverzamelaar Frits Becht. “Die zei altijd: ‘Koop nooit iets voor meer dan tien mille.’ Maar hij zei het ook als hij mijn keuzes niet kon waarde-ren.” Als goede Bourgondiërs aten zij nogal eens bij elkaar. “Hij was altijd heel direct in zijn oordeel”, zegt Des Bouvrie. “Toen hij bij mij aan tafel schoof, wilde hij een keer met zijn rug naar mijn nieuwe schilderij zitten. ‘Dan hoef ik er tenminste niet naar te kijken.’ ”

KritiekHoe makkelijk kan Des Bouvrie eigenlijk leven met gepeperde kritiek op zijn smaak? Kritiek van vrienden en connaisseurs waardeert hij, zegt Des Bouvrie. “Ik vat het

nooit kwaad op, maar juist als opbou-wend.” De immer in een trui gehulde ont-werper Benno Premsela was bijvoorbeeld “streng en direct” voor de Gooise interi-eurgoeroe. Ooit maakte hij met fotograaf en reclamemaker Paul Huf een tv-spotje waarin hij een bepaald merk overgordij-nen moest aanprijzen. Van achter zijn te-kentafel werd van Des Bouvrie verwacht dat hij “Als binnenhuisarchitect vind ik een overgordijn heel belangrijk voor uw interieur” zou zeggen. Des Bouvrie had toen nog weinig tv-ervaring en het zinne-tje moest telkens over. Op een gegeven

moment was het zo vaak opnieuw gedaan dat Des Bouvrie de kluts kwijtraakte. De zin werd verbasterd tot “Als overgordijn vind ik een binnenhuisarchitect heel be-langrijk voor uw interieur.” Hij kan nog steeds smakelijk lachen om de slip of the tongue en wenst — achteraf — dat Huf dát had uitgezonden. “Dan was het tenminste leuk geweest! Dat idiote spotje heeft mij wel twee jaar achtervolgd en ik ben er hard op aangepakt. Ik weet nog dat Premsela me belde en zei: ‘Jan, voor zo’n reclamespotje ben je ècht veel te goed. Moet je niet meer doen.’ ”

VakgenotenGelukkig beperkt het commentaar van zijn vakbroeders en kunstenaars zich niet tot kritiek. “Ik heb me altijd heel vertrouwd gevoeld in de nabijheid van beroemde col-

lega’s en daarin veel inspiratie en stimu-lans gevonden”, zegt hij. Zo ontmoette hij Andy Warhol, een kunstenaar waar hij als

verzamelaar van het eerste uur grote be-wondering voor koesterde. Omdat Warhol zijn befaamde pruik met wit haar niet had opgezet, werd Des Bouvrie op een dwaal-spoor gezet. “Ik had toen al werk van hem, maar naast hem zittend op een bankje in Studio 54 — destijds New Yorks beroemd-ste discotheek — herkende ik hem aanvan-kelijk niet. Ik was daarvan zo onthutst dat ik ervan dichtklapte, maar Warhol was in-tens charmant en heeft me snel op mijn gemak gesteld.”

Het is helemaal geen probleem om be-roemdere vakgenoten aan te spreken, meent Des Bouvrie. “Als je dat op een nor-male manier doet, gaat het vrijwel altijd goed. Bij mij wel in elk geval.”

Zelfs als het gaat om de notoir lastig te benaderen Franse designer Philippe Starck, zo blijkt: “Ik kwam hem tegen in de Milanese designmeubelzaak De Padova waar hij net was neergeploft in de Raffles-bank, een designklassieker van Vico Magi-stretti. ‘Wow!, wat zit deze bank waanzin-nig goed. Dat zou ik nooit kunnen maken’, riep Starck. Ik zei hem dat ik er precies zo over dacht. Hoe mooi een bank ook ge-maakt is, antiek of modern, hij moet in de eerste plaats gewoon heel erg lekker zitten. Daar was Starck het mee eens, blijkbaar. Hij kocht meteen drie van die banken voor zijn eigen huis.”

“Ik heb me altijd vertrouwd gevoeld in de nabijheid van beroemde collega’s en daarin veel inspiratie en stimulans gevonden”

04

Wordt antiek het nieuwe wit door de crisis?04

084 – vernis#03

www.kollenburgantiquairs.com

Ook in 2013 geeft de Vereeniging van Handelaren in Oude Kunst (VHOK) in het voorjaar en het najaar de cursus Kunst en Antiek in de Praktijk. Deze praktische en toegankelijk cursus wordt

gegeven door gerenommeerde kunsthandelaren, vaak bekend van het televisieprogramma Tussen Kunst & Kitsch. Op elf dinsdagmiddagen delen zij hun unieke kennis en ervaring met de cursisten. In het programma zijn ook een aantal excursies opgenomen naar musea, beurzen of

tentoonstellingen. De cursus wordt gegeven in groepen van maximaal 15 deelnemers.Er zijn ook mogelijkheden voor een exclusieve cursus op maat voor uw relaties of vriendengroep.

Neem voor meer informatie contact op met de VHOK via [email protected] of 020-6238904.

Zie ook www.vhok.nl

CURSUS KUNST & ANTIEK IN DE PRAKTIJK

sinds 1911

GA IN DE lEER bIJ EEN OUDE

MEESTER

fotografie

Maxim Meekes

iteMsstyling

Martine van den enden

opproductie

caroline eschbach

wit

Een bonte verzameling — zowel in aard als herkomst — van stukken die we vonden bij leden van de Vereeniging van Handelaren in Oude Kunst in Nederland, thematisch gerangschikt tegen een neutrale achtergrond. De derde editie van onze

vernis#03 – 087

rubriekitems op wit

1 RobeRt SchReudeR AntiquAiR Venetiaanse deurklopper in brons: een sirene tussen twee dolfijnen, daaronder een putto masker, H 31,5 cm, noord-italië, tweede Helft 17de eeuw, €8.800 2 AntiquARiAAt FoRum boek nicolaas witsen (1641-1717), ‘aeloude en HedendaegscHe scHeeps-bouw’, amsterdam, gedrukt door cHristoffel cunradus (1671), met een frontispice door romeyn de HoogHe en 114 graVures naar tekeningen Van witsen, in een contemporaine, rode marokijnen en Vergulde band, 32 x 21,3 cm, €20.670 3 KunStzAlen A. Vecht Hakkebord (onderdeel Van de acHterzijde Van een scHip) met pyramus en tHisbe, eikenHout, 44 x 60 cm, nederland, 17de eeuw, €9.000 4 John endlich AntiquAiRS zilVeren tabaksdoos willem wobbe, rijkelijk Versierd, amsterdam, 1756, l 16,9 x b 5,6 x H 3,3 cm, gewicHt 250 gram, prijs op aanVraag 5 KunSthAndel inez Stodel armband 18 karaat goud met drie-dimensionale oVale scHakels, Half glad en Half getextureerd, meesterteken: george l’enfant, frankrijk, ca. 1970, €6.900 6 FRideS lAméRiS KunSt- en AntieKhAndel glas met op de kelk een radgraVure Van een driemaster op zee, op de spiegel de Hollandse leeuw, op de andere

MaritiemVAn linKS nAAR RechtS

1

2

5

4

7

8

6

3

088 – vernis#03

rubriekitems op wit

zijde de wapens van de zeven provinciën die met een koord aan elkaar verbonden zijn, engels of nederlands, tweede kwart 18de eeuw, h 18,9 cm, prijs op aanvraag 7 Frides Laméris Kunst- en antieKhandeL glas met een radgravure van een driemaster op zee en land met daarop een huis tussen twee bomen, op de voorgrond balen en tonnen met handelswaar, langs de rand van de kelk de inscriptie: ‘de goede negootie’, engels of nederlands, 1750-1760, h 20,6 cm, prijs op aanvraag 8 simonis & BuunK KunsthandeL schilderij andreas ‘andries’ schelfhout, ‘vissersschepen voor de kust van katwijk’, olie op paneel, 33 x 43 cm, gesigneerd r.o. en gedateerd ’57, €185.000 9 aronson antiquairs een paar blauw-witte borden met maritieme afbeelding, ø 26,5 cm, delfts aardewerk, 1740, €11.500 10 KunsthandeL Jacques FiJnaut porseleinen v.o.c.-schotel afkomstig uit arita (japan), ø 32,2 cm, laat 17de-eeuws, prijs op aanvraag 11 Gude antieKe KLoKKen engelse chronometer 56 uur gangreserve, kast van mahoniehout, dobbie mc innes ltd 5 4364 london, ca. 1880, h 18,3 cm x b 17,5 cm x d 17,5 cm, €6.500

9

10

11

vernis#03 – 089

rubriekitems op wit

1 Inter-AntIquArIAAt Mefferdt & de Jonge ‘Carte tres Curieuse de la Mer du sud’, Henri abraHaM CHatelain, aMsterdaM, tussen 1705 en 1734, als deel van de zevendelige ‘atlas Historique’, de kaart is ook los versCHenen, kopergravure, Met de Hand ingekleurd, Ca. 81 x 140 CM (Met lijst 107 x 167 CM), €18.500 2 KunstzAlen A. Vecht venetiaanse reiskoffer Met o.a. sCHrijfattributen, b 50 CM x H 35 CM x d 35 CM, Ca. 1600, €15.000 3 robert schreuder AntIquAIr reissouvenir van een set intaglios in boekvorM, b 17 CM x l 26 CM, roMe, 1840-1850, €1.650 4 Aronson AntIquAIrs blauw-witte aCHtHoekige plaque, afbeelding syMboliseert de Handel Met Het oosten, Ca. 25 x 25 CM, delfts aardewerk, 1770, €14.500 5 AntIquArIAAt foruM boek Met 60 ConteMporain Met de Hand ingekleurde gravures, van pieter vanden berge, geHoogd Met goud, in latere, rode Marokijnen band, Ca. 1700, €53.000 6 VerbeeK-schuttelAAr zilveren reisbestek bestaande uit koker Met zes Mesjes, begin 18de eeuw, lengte koker 15 CM, geMiddelde lengte Mesjes

ReizenVAn lInKs nAAr rechts

1

2

4

6

5

3

090 – vernis#03

14,2 cm, gewicht koker en mesjes 161 gram, €12.000 7 RobeRt SchReudeR AntiquAiR empire dames nécessaire de voyage, mahonie doos met beslag en handgrepen in messing en een in rood en groen leerpapier uitgevoerd interieur met diverse reisattributen (waaronder flacons, drinkbeker, kopje, inktpot, lakstempel, meetlat, lepel, mes, trechtertje, garenhouder) in parelmoer, ivoor, kristal, zilver, ebbenhout en porselein, begin 19de eeuw, 35 x 24 x 33 cm (opengeklapt), €5.800 8 Ruben AARdeweRk AntiqueS zilveren snuifdoos gemaakt van een sint-jacobsschelp, zuidelijke nederlanden, ca. 1700-1740, 8 cm x 5 cm x 3,5 cm, €2.250 9 kunSthAndel e.J. vAn wiSSelingh & co olieverf op doek, ‘belangstelling voor de komende vlieger 1906’, gesigneerd nicolaas pieneman (1880–1938), 77 cm x 77 cm, €3.500 10 gude Antieke klokken reisklok in prachtige gegraveerde kast met achtdaags ankeruurwerk en slag-/wekkerwerk op bel, 1880, h 16 cm x b 9 cm x d 7,5 cm, €7.500

7

8

10

9

vernis#03 – 091

1 RobeRt SchReudeR AntiquAiR presse-papier van twee ineengeslagen handen in brons als teken van vriendschap op sokkel van geel siena-marmer, Frankrijk, ca. 1830, €975 2 tóth ikonen aFbeelding van moeder gods van wladimir, russisch, eind 18de eeuw, 32,3 cm x 26,8 cm, €8.850 3 theo dAAtSelAAR AntiquAiRS hendrik jan wolter (1873-1952) olie op doek, exotische schoonheid uit de privé-collectie van wijlen dr alFred h. heineken, 94 cm x 72 cm, gesigneerd r.o. ‘h.j. wolter’, prijs op aanvraag 4 FA. MAthieu hARt vuurverguld bronzen en messing empire pendule met de voorstelling van de lieFdesbrieF, Frankrijk, eerste kwart 19de eeuw, h 35 cm x b 30 cm x d 10,5 cm, €6.800 5 John endlich AntiquAiRS rond zilveren huwelijksdoosje, amsterdam, 1600-1640, 6,5 x 5,8 cm, 32 gram, prijs op aanvraag 6 RobeRt SchReudeR AntiquAiR roodmarmeren plaquette uit

De liefdeVAn linkS nAAR RechtS

1

2

3

4

5

6

7

092 – vernis#03

rubriekitems op wit

voormalige russische adellijke collectie, met stempel op achterzijde: ‘vorst a.g.’, italië, midden 19de eeuw, 16 x 10 cm, €1.200 7 Kunsthandel Jacques FiJnaut gegraveerd vriendschapsglas met beeltenis van david en jonathan, nederland, ca. 1760, h 21 cm, €5.500 8 VanderVen Oriental art Famille rose-bord met voorstelling van de overspelige non, china, Yongzheng periode (1723-1735), ø 27,7 cm, €9.500 9 antiquariaat FOrum boek met aFbeeldingen van courtisanes van crispijn de passe de jonge, 1630, met o.a. 40 gegraveerde portretten (1 man en 39 vrouwen), in contemporaine perkamenten band, 14 x 18,7 cm, €41.870 10 arOnsOn antiquairs polYchroom Figuur van een lieFdespaartje, h ca. 24 cm, delFts aardewerk, 1765, €16.000

8

10

99

vernis#03 – 093

rubriekitems op wit

Isaac Israels in Den Haag

s a m e n s t e l l i n g : W i l l e m i e n

d e V l i e g e r - m o l l

u i t g . : t H o t H , B u s s u m

i s B n 9 7 8 9 0 6 8 6 8 6 0 2 9 ,

€ 2 4 , 9 5

Voor de schilder Isaac Israels (1865-1934) was de stad Den Haag een plek die op een

wereldlijke, optimistische wijze terug-kwam in zijn werk. Hij liet een bruisende stad en de badplaats Scheveningen zien waar mondaine vrouwen flaneerden en

meisjes in witte jurkjes op het strand speelden. In Isaac Israels in Den Haag brengt Willemien de Vlieger-Moll veel bekende

en onbekende schilderijen samen en schetst hiermee, onder meer door

gesprekken met deskundigen en familie van de schilder, een mooi beeld van het

Den Haag van Isaac Israels. Zo wordt niet alleen de ontwikkeling van Israels en zijn schilderwerk beschreven, maar staan de auteurs ook uitgebreid stil bij de ontwik-keling van Den Haag als industriestad en Scheveningen als een prachtige badplaats.

Duurzame Glans

d o o r P a u l a . e . K e r c K H o f f s

e n J a n J a a P l u i J t

u i t g . : È P o s H o u s e 2 0 1 2

i s B n 9 7 8 9 0 8 1 9 1 6 5 0 9 ,

€ 2 4 , 9 5 .

Een kom vol geluk

d o o r H a r r i e t i m P e y

u i t g . : g e l d e r m a l s e n

P u B l i c a t i o n s

i s B n 9 7 8 9 0 7 2 3 7 0 0 0 0 6 ,

€ 1 9 , 9 5

De laatste overzichtspublicatie over Maastrichts zilver verscheen ruim dertig

jaar geleden en was al geruime tijd uitverkocht. De gelegenheid voor een nieuwe uitgave deed zich voor met de

tentoonstelling Duurzame Glans in het vernieuwde Museum aan het Vrijthof in Maastricht, over Maastrichts gebruikszil-ver uit de achttiende eeuw. In het gelijk-namige boek worden de zilveren voor-werpen in volle glorie en historische

context beschreven. De auteurs hebben zich verdiept in smaakontwikkelingen, zilversmidtechnieken, het gebruik, de

opdrachtgevers, kwaliteitscontrole en de relatie tussen imponeren en gebruik.

Zelfs de invloed van koloniale producten zoals koffie, thee en cacao en rietsuiker

is niet vergeten.

Waarom is de kinderboekenkast gevuld met Piet Piraat, Nijntje en Jip en Janneke als de liefde voor oude kunst en antiek ook

reeds in de prille jaren kan worden ingeprent? Een kom vol geluk gaat over de kleine Chinese jongen Kang die al meer dan 350 jaar sip kijkend op een

Chinese porseleinen vaas staat afgebeeld. Als hij door de magische wind van de vaas wordt geblazen begint hij samen met een wijs stokpaardje aan een groot avontuur.

Onderweg komen ze allemaal dieren tegen: de Draak, de Leeuw-Hond, de Olifant en Mandarijneenden. Van de dieren en de mensen die ze onderweg

tegenkomen leert hij dat geluk uit een on-verwachte hoek kan komen. De illustraties van dit boek zijn prachtig en kleurrijk en

vertonen overeenkomsten met de versieringen zoals we die kennen van

Chinees porselein.

094 – vernis#03

RUBRIEKBoeken

Alle contactgegevens van de leden der Vereeniging van Handelaren in Oude Kunst

in Nederland, plus informatie over hun specialisme.

NOORD-HOLLAND

AmsteRDAm

ALgemeeNe etHNOgRAficA- eN KuNstHANDeL

AALDeRiNKSpiegelgracht 15

1017 Jp amSterdam020-6230211

info@aalderinkorientalart.nlwww.aalderinkorientalart.nlaziatiSche kunSt, etnografica,

pre-columbiaanSe kunSt

ARcHeA ANcieNt ARtnieuwe SpiegelStraat 37

1017 dc amSterdam020-6250552

[email protected]

archeologie

e.H. ARiëNs KAppeRsprinSengracht 6771017 Jt amSterdam

[email protected]

oude (JapanSe) prenten, landen zeekaarten

ARONsON ANtiquAiRsnieuwe SpiegelStraat 39

1017 dg amSterdam020-6233103

[email protected] aardewerk

KuNst eN ANtieKHANDeL JAN BeeKHuizeN

nieuwe SpiegelStraat 491017 dd amSterdam

020 [email protected]

europeeS tin, Sculpturen, volkSkunSt

J.p. BeeLiNgvan eeghenStraat 20

1071 gg amSterdam06-24905541

[email protected] porSelein)

KuNstHANDeL p. De BOeR BVherengracht 512

1017 cc amSterdam020-623684906-21520044

[email protected]

oude meeSterS

BORzO KuNstHANDeL BVkeizerSgracht 5161017 eJ amSterdam

020-626330306-53163808

[email protected]

19de- en 20Ste-eeuwSe SchilderiJen

BRuiL & BRANDsmA ANtiquAiRs

prinSengracht 10011017 kn amSterdam

[email protected]

www.bruilenbrandSmaantiquairS.comkunSt uit middeleeuwen en renaiSSance, volkSkunSt

AmsteRDAmscHe KuNstHANDeL pAuL

cAssiReR & cO.keizerSgracht 1091015 cJ amSterdam

020-6248337oude meeSterS

gALLeRy DeLAiVe mODeRN AND cONtempORARy ARt

Spiegelgracht 231017 Jp amSterdam

[email protected]

www.delaive.commoderne en hedendaagSe

kunSt

DOuwes fiNe ARt (ANNO 1805)

StadhouderSkade 401071 zd amSterdam

[email protected]

oude meeSterS, 19de- en 20Ste-eeuwSe SchilderiJen

KuNstHANDeL JAcques fiJNAut

nieuwe SpiegelStraat 311017 dc amSterdam

[email protected]

www.kunSthandelfiJnaut.nlalgemeen antiquair

fOumANi peRsiAN gALLeRybeethovenStraat 107a

1077 hx amSterdam020-6797430

[email protected]

tapiJten, kelimS

guDe ANtieKe KLOKKeNovertoom 150

1054 hp amSterdam020-6129742

[email protected]

klokken, barometerS, inStrumentaria

fA. mAtHieu HARtrokin 122

1012 lc amSterdam020-6231658

[email protected]

algemeen antiquair

KuNstHANDeL fRANs JAcOBs

the terraze buildingemmy andrieSSeStraat 582

1087 ne amSterdam020-6381729

[email protected]

20Ste- en 21Ste-eeuwSe SchilderiJen

DAViD KOetseR gALLeRyJan luykenStraat 62

1071 cS amSterdam020-6642383

[email protected]

(oude meeSterS)

peteR KORf De giDts ANtiquAiR

brouwerSgracht 8691015 gk amSterdam

[email protected]

glaS, aardewerk, porSelein

fRiDes LAméRis KuNst eN ANtieKHANDeL


[email protected]

glaS, aardewerk, (aziatiSch) porSelein

KuNstHANDeL fRANs LeiDeLmeiJeRliJnbaanSgracht 369h

1017 xb amSterdam020-6254627

[email protected]

art nouveau, art deco, 20Ste-eeuwS deSign

iNteR-ANtiquARiAAt mefferdt & de Jonge

bernard zweerSkade 181077 tz amSterdam

[email protected]

www.inter-antiquariaat.nlantiquariSche boeken, tekeningen, prenten, landen zeekaarten

JOsepH m. mORpuRgOherengracht 119(rechter deur)

1015 bg amSterdam020-6235883

[email protected]

algemeen antiquair, aziatiSche kunSt

JAN mORsiNK iKONeNkeizerSgracht 4541016 ge amSterdam

[email protected]

ikonen

VAN Nie ANtiquAiRskeizerSgracht 6001017 ep amSterdam

[email protected] www.vannieantiquairS.com

algemeen antiquair

NOORtmAN mAsteR pAiNtiNgsvan eeghenStraat 82

1071 gk amSterdam020-3332222

[email protected]

oude meeSterS, 19de- en 20Ste-eeuwSe SchilderiJen

KuNstHANDeL peteR pAppOt

nieuwe SpiegelStraat 30-341017 dg amSterdam

[email protected]

www.peterpappot.com19de- en 20Ste-eeuwSe

SchilderiJen

pOLAK wORKs Of ARtSpiegelgracht 3

1017 Jp amSterdam020-6279009

[email protected]/

JaappolakaziatiSche kunSt, etnografica

e. pRANgeR ORieNtAL ARtJan van galenStraat 13a

1051 ke amSterdam020-625337106-51560579

[email protected]

aziatiSche kunSt

pRemseLA & HAmBuRgeRrokin 98

1012 kz amSterdam020-6275454

[email protected]

Juwelen, goud, zilver

ANtiquAiR VAN ROssum & cO.

amSterdam020-6221010

[email protected] antiquair

KuNstHANDeL RueBbanStraat 4

1071 Jz amSterdam020-6767566 e [email protected]

www.rueb.nl20Ste-eeuwSe SchilderiJen

pAuL RutteN AsiAtic & tRiBAL ARt

keizerSgracht 5741071 bn amSterdam

[email protected]

www.aSiatic-art.nlaziatiSche kunSt, etnografica

KuNstHANDeL scHLicHte BeRgeN

p.c. hooftStraat 531071 bn amSterdam

[email protected]

oude meeSterS

ROBeRt scHReuDeR ANtiquAiR

ceintuurbaan 368hS1073 el amSterdam

[email protected]

grand tour SouvenirS, 18de- en 19de-eeuwSe meubelen

LesLie smitH gALLeRyminervaplein 10h

1077 tp amSterdam020-6265945

[email protected]

19de- en 20Ste-eeuwSe SchilderiJen, hedendaagSe

aboriginal kunSt

mARJAN steRK ANtiquAiR-JuweLieR


[email protected]

Juwelen, zilver

kunSthandel inez Stodelnieuwe SpiegelStraat 65

1017 dd amSterdam020-6232942

[email protected]

Juwelen

sALOmON stODeL ANtiquités

rokin 701012 kw amSterdam

[email protected]

www.SalomonStodel.comalgemeen antiquair

tótH iKONeNnieuwe SpiegelStraat 68

1017 dh amSterdam020-420735906-53468236

[email protected]

ikonen

KuNstzALeN A. VecHtnieuwe SpiegelStraat 40

1017 dg amSterdam020-6234748

[email protected]

algemeen antiquair

VeRBeeK-scHutteLAARkeizerSgracht 6421017 eS amSterdam

[email protected]

www.verbeekSchuttelaar.nlJuwelen, zilver

DR. A. wieg fiNe ARtminervalaan 77-1

1077 nt amSterdam020 6762094

[email protected] meeSterS, 19de- en

20Ste-eeuwSe SchilderiJen

KuNstHANDeL m. ziLVeRBeRg

rokin 601012 kv amSterdam

[email protected]

archeologie, antieke numiSmatiek

pROViNcie

JOHN eNDLicH ANtiquAiRsSpekStraat 10

2011 hm haarlem023-5320274

[email protected]

zilver

fONtiJN ANtieKStellingmolen 51

1444 gv purmerend0299-436493

[email protected]

barometerS

096 – vernis#03

Ledenlijst

kijk ook op www.vhok.nl/leden

Firma p. hoogendijkAmsterdAmsestrAAtweg 31

1411 Aw NAArdeN035-5420459

[email protected]

AlgemeeN ANtiquAir

gallery rob kattenburgeeuwigelAAN 61861 cm BergeN

[email protected]

mAriNeschilderijeN, -tekeNiNgeN, -preNteN

d.a. kinébaniangrAAf willem de oudelAAN 123

1412 Ar NAArdeN035-6953002

[email protected]

kunstconsultfort A/d middeNweg

Zuiddijk 13-fort1461 eB ZuidoostBeemster

(Beemster)0299-690858

[email protected] NouveAu, Art deco,

20ste-eeuws desigN

kunsthandel e.j. van wisselingh & co

BAAN 412012 dc hAArlem

[email protected]

www.wisseliNgh.com19de- eN 20ste-eeuwse

schilderijeN eN tekeNiNgeN

Zuid-holland

’s-gravenhage

a. aardewerk antiquair juwelier

jAN vAN NAssAustrAAt 762596 Bv ‘s-grAveNhAge

[email protected]

Zilver, juweleN

kunsthandel ivo bouwman

jAN vAN NAssAustrAAt 802596 Bw ’s-grAveNhAge

[email protected] eN 20ste-eeuwse

schilderijeN

hoogsteder & hoogstederlANge vijverBerg 15

2513 Ac ‘s-grAveNhAge070-3615575

[email protected]

oude meesters

Fa. s. van leeuwenNoordeiNde 164-164A

2514 gr ‘s-grAveNhAge070-3653907

[email protected]

17de- eN 18de-eeuws ANtiek, (AZiAtisch) porseleiN

dirk en dirk-jan limburgdeNNeweg 45

2514 cd ‘s-grAveNhAge070-3455103

[email protected]

AlgemeeN ANtiquAir

simons juweliersplAAts 16

2513 Ae ‘s-grAveNhAge070-3658800

[email protected]

juweleN

provincie

ruben aardewerk antiques

ZwAluwlAAN 9A2261 Bp leidscheNdAm

[email protected]

17de-, 18de- eN 19de-eeuwse kuNstvoorwerpeN eN

verZAmeloBjecteN

adriaan groenewoud antiquiteiten & oude

kunstAelBrechtskolk 3B3025 hA rotterdAm

[email protected]

16de-, 17de- eN 18de-eeuwse meuBeleN

kunsthandel F.a. ennekingmArevistA 22

2202 Bx Noordwijk071-3647645

oude meesters

hotei japanese printsrApeNBurg 192311 ge leideN

[email protected]

www.hotei-jApANese-priNts.comjApANse preNteN,

schilderkuNst eN BoekeN

kunsthandel pieter overduin

dorpsstrAAt 283381 Ag giesseNBurg

0184-652652iNfo@kuNsthANdelpieteroverduiN.Nlwww.kuNsthANdelpieteroverduiN.Nl

19de- eN 20ste-eeuwse schilderijeN

utrecht

antiquariaat Forum – “westrenen”

tuurdijk 163997 ms ’t goy houteN

[email protected]

ANtiquArische BoekeN, lANd- eN ZeekAArteN

jacob j. roosjen, sri®eeNdrAchtlAAN 333621 dd BreukeleN

[email protected]

www.jAcoBroosjeN.comwww.silverreseArchiNstitute.com

Zilver

groningen

bernard c.m. grijpma kunst en antiek

gedempte Zuiderdiep 121-1239711 he groNiNgeN

[email protected]

ANtieke wApeNs, NAuticA, Zilver

drenthe

wijermars Fine artdorpsstrAAt 107957 Av de wijk

[email protected]

sculptureN

overijssel

heutink ikonenAhNemstrAAt 218043 re Zwolle

[email protected]

www.heutiNkikoNeN.NlikoNeN

j.b.a.m. ott Fine artsZAAdmArkt 76

7201 km ZutpheN0575-518100

[email protected]

AlgemeeN ANtiquAir

Firma jan ruitenbergspoorstrAAt 18012 Av Zwolle

[email protected]

www.ruiteNBergANtiquAir.comAlgemeeN ANtiquAir

gelderland

doornhoF antiquairsschApeNhoek 12/14

3841 Bm hArderwijk0341-421015

[email protected]

meuBeleN, AZiAtisch porseleiN, klokkeN, schilderijeN

theo daatselaar antiquairs

oeNselsestrAAt 505301 ep ZAltBommel

[email protected]

AlgemeeN ANtiquAir

de eenhoornwAterstrAAt 33

5301 Ah ZAltBommel0418-515233

[email protected] uit middeleeuweN eN

reNAissANce, meuBeleN

mentink & roestmoleNstrAAt 22

4031 js iNgeN0344-603606

[email protected]

klokkeN, horloges, BArometers

peter van os antiques & Fine art

kAstANjelAAN 386828 gm ArNhem

[email protected]

www.petervANos.comAlgemeeN ANtiquAir

simonis & buunk kunsthandel

NotAris fischerstrAAt 306711 Bd ede

[email protected] eN 20ste-eeuwse

schilderijeN

noord-brabant

van aalst antiquiteitenNieuwe giNNekeNstrAAt 34

4811 Ns BredA076-5142664

[email protected]

NederlANdse reNAissANce meuBeleN eN oBjecteN

bastings & van tuijlmoleNstrAAt 60

5341 ge oss0412-623843

[email protected]

AArdewerk, AZiAtisch porseleiN

kunsthandel a.h. biesBoschdijk 221A

5612 hc eiNdhoveN040-2431377

[email protected]

19de- eN 20ste-eeuwse schilderijeN

crijns & stenderlANdgoed “oosterheide”

tilBurgseBAAN 14904 sp oosterhout

[email protected]

www.crijNs.iNfoklokkeN, horloges,

BArometers, iNstrumeNtAriA

essing antiquairskerkstrAAt 125386 Ac geffeN

[email protected]

www.essiNg-ANtiquAirs.NlAlgemeeN ANtiquAir

kollenburg antiquairspostBus 171

5688 Zk oirschot0499-578037

[email protected]

AlgemeeN ANtiquAir

vanderven oriental art

NAchtegAAlslAANtje 15211 le ’s-hertogeNBosch

[email protected]

AZiAtische kuNst

Floris van wanroij Fine art

BergstrAAt 525551 Ax dommeleN

[email protected]

oude meesters, kuNst uit middeleeuweN eN reNAissANce

Zeeland

Fabery de jongeroNdweg 144524 kc sluis06-53923227

[email protected]

limburg

jan roeloFs antiquairs & contemporary arts

BAtterijstrAAt 21c6211 se mAAstricht

+32(0)12-394534iNfo@jANroelofsANtiquAirs.comwww.jANroelofsANtiquAirs.com

AlgemeeN ANtiquAir

buitenlandse leden

blue elephant oriental art (pArt of Blue Art)

oude jekerweg 10B-3770 kANNe (riemst), België

+41(0)[email protected]

AZiAtische kuNst, Archeologie

bernard descheemaeker works oF art

heleNAlei 7B-2018 ANtwerpeN, België

+32(0)3-2251556+32(0)47-6325577

[email protected]

kuNst uit middeleeuweN eN reNAissANce

galerie tiny esveldfriliNglei 9

B-2930 BrAsschAAt, België+32(0)3-3125190

[email protected]

Art NoveAu, Art deco, glAs, meuBeleN

jan van kranendonk duFFels

jAN vAN rijswijcklAAN 58B-2018 ANtwerpeN, België

+32(0)[email protected]

juweleN

limburggleN proseN lodgekirriemuir dd8 4sd

gleN proseN, schotlANd+44(0)1575-540207

[email protected] ANtiquAir

ereleden:mevrouw A. wAfelmAN-

morpurgo

de heer A.c. BeeliNg

vernis#03 – 097

Ledenlijst

Atmosbeeld Arend Velsink

tekst Aya Langeveld

De Atmos pendule perpétuelle voldoet aan alle randvoorwaarden om antiek van de toekomst te worden, vindt Lars Gude, handelaar in en restaurateur van antieke klokken.

“Ik geloof in de Atmos van Reutter, deze klok heeft alles in zich om begeerd te wor-den, vanaf het eerste exemplaar uit 1928 tot nu. En tot ver in de toekomst. Je ziet hem op foto’s terug, onder meer in de werkkamer van Winston Churchill, nog maar een paar jaar nadat de klok op de

markt was gekomen. Toen was het al een icoon. Het meest bijzondere aan deze klok is dat hij zichzelf opwindt door tempera-tuurverschillen en luchtdrukschomme-lingen. Dit verbluffende systeem zorgt er-voor dat je er naar kunt blijven kijken. Als je hem in een stofdicht hoekje zet, blijft hij de komende 240 jaar gewoon doortikken dankzij het mechanisme dat aangedreven wordt door een met gas gevulde, lucht-dichte glazen U-vormige capsule. Een in-drukwekkend staaltje techniek, omvat door een tijdloos vormgegeven metalen kast. Er zijn tienduizenden exemplaren van deze ‘pendule perpétuelle’ gemaakt, in verschillende uitvoeringen. Tegenwoor-dig komen de exemplaren die op deze op-windtechniek gebaseerd zijn van Jaeger-LeCoultre. Zij kochten de fabriek van Reutter in de jaren ’30 en gingen verder met de productie van de Atmos.

“Ondanks dat het hier gaat om een in-dustrieel geproduceerde klok, zijn ze rela-tief zeldzaam in goede en werkende staat. In de ruim dertig jaar dat ik handelaar ben, heb ik er in verhouding maar weinig verkocht: hooguit twee per jaar. Toch vind ik dat wel logisch. Dit is een groeibriljant. Er is meer vraag dan aanbod, iedereen wil hem hebben, niet alleen de verzamelaars. Je kunt met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid zeggen dat deze klok in de toekomst alleen maar duurder gaat worden. De kwaliteit van het mechanisme en het ontwerp zijn zó goed en zó tijdloos, dat hij een grote groep mensen aan-spreekt. Als ik geen klokkenhandelaar zou zijn, zou er ook een bij mij thuis staan...”

rubriekDesign

098 – vernis#03

Gude Antieke klokken

Gude Antieke klokkenovertoom 150

1054 HP AmsterdAm nederlAnd

tel. +31 (0) 20 - 612 97 42mob. +31 (0) 653 162 962

[email protected]

Gude Antieke Klokken is al sinds 1980 toonaangevende op het gebied van

antieke klokken en barometers. De collectie bestaat uit Europese klokken

en barometers van de 17e t/m begin 20e eeuw en wordt gekenmerkt door

hoogwaardige kwaliteit en originaliteit. Al onze klokken en barometers zijn

vakkundig gerestaureerd en worden gegarandeerd.

wAnd Atmos (36.5x22x16.5 cm), GemAAkt door reutter PArijs met verzilverde wijzerPlAAt, oPGeleGde ArAbiscHe

cijfers en GeblAuwde stAlen wijzers, circA 1935.

Een museale collectie, uitgesprokenGespecialiseerd in 16e, 17e en 18e eeuwse meubelen

211771 adv Vernis uitgesproken 09-10-2012 15:20 Pagina 1

Vernis Magazine, edition 3

Documents

Transcript of Vernis Magazine, edition 3