VERKENNEND ONDERZOEK LEARNING BLENDS - Hbo … · 10 IBM Basic Blue [IBM] 56 ... • Kenmerken van...

VERKENNEND ONDERZOEK LEARNING BLENDS

Bijlagen

VERKENNEND ONDERZOEK LEARNING BLENDS

Bijlagen

Lectoraat eLearning en afdeling ICTO – Hogeschool INHOLLAND: Lianne van Elk, Jos Fransen, Pieter Swager, Arja Veerman Verdonck, Klooster & Associates: Welmoed Lockefeer, Jan-Paul van Staalduinen 2 maart 2007

status Definitief versie 1.0

interne toets René Montenarie, Willem-Jan van Elk

Copyright © 2007 Verdonck, Klooster & Associates B.V., Hogeschool INHOLLAND

Alle rechten voorbehouden. Niets van deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautoma-tiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mecha-nisch, door fotokopieën, opnamen, of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteursrechthebbende.

Definitief

Verkennend onderzoek Learning Blends

Verdonck, Klooster & Associates B.V, Hogeschool INHOLLAND. ii

Inhoudsopgave

A Bijlage: Analyse- en evaluatiekader 1

B Bijlage: "Blended Learning, Van misverstand en spraakverwarring tot een nieuwe werkdefinitie." 4

C Bijlage: Beschrijvingen praktijkvoorbeelden learning blends 11 1 Wiki [ICT-dienstverlener] 12 2 Second Life [Waag / Imagine] 17 3 ELO Vooruit! – Dominicus College Nijmegen 22 4 E-portfolio in de zorg [Albeda College] 27 5 Profielwerkstuk [Hogeschool Zuyd] 32 6 Het leren organiseren [ROC Eindhoven] 37 7 DigiPABO [Hogeschool INHOLLAND] 42 8 Zuydlab [Hogeschool Zuyd] 47 9 European Virtual Seminar [Open Universiteit] 51 10 IBM Basic Blue [IBM] 56 11 TISO [Digitale Universiteit] 61 12 Politie Kennis Net [Politieacademie] 67 13 Behrloo [Politieacademie] 72

Definitief


Verdonck, Klooster & Associates B.V, Hogeschool INHOLLAND. 1

A Bijlage: Analyse- en evaluatiekader

Het verkennend onderzoek naar inspirerende voorbeelden van learning blends maakt gebruik van

een door het onderzoeksteam ontworpen analysekader en evaluatiekader voor het veldonderzoek.

Door interviews met sleutelfiguren in de cases en documentstudie wordt een beeld geschetst van de

leerpraktijk. Het analyse- en evaluatiekader dient ervoor te zorgen dat de belangrijkste aspecten

worden belicht en het maakt onderlinge vergelijking van leerpraktijken tot op zekere hoogte

mogelijk. Dit kader vloeit voort uit het theoretisch kader dat eerder werd ontwikkeld.

Analyse- en evaluatiekader Het kader is bedoeld voor een onderzoek naar leerpraktijken die kunnen worden omschreven als

innovatieve learning blends: leerpraktijken met een innovatief ontwerp ten behoeve van het leren in

een organisatie, kennisinstelling of bedrijf, of een combinatie hiervan.

In de te onderzoeken leerpraktijken zal per definitie sprake zijn van een vorm van ‘blended learning’,

zodat dit analyse- en evaluatiekader ook bruikbaar moet zijn voor de nadere beschrijving van die

leerpraktijken.

In de beschrijving van de leerpraktijken is omwille van de leesbaarheid gekozen voor het

geïntegreerd aanbieden van de resultaten van de analyse en de evaluatie. De meeste

aandachtspunten zijn van beschrijvende en analyserende aard; andere, bijvoorbeeld aspecten van

3 [effectiviteit], 4 [innovatief karakter] en 5 [bijdrage aan oplossen van systeemfalen] zijn evaluatief.

1. Algemene en kwantitatieve gegevens Hieronder aanvullende en meer algemene en kwantitatieve gegevens, die voor de analyse,

evaluatie, en vooral voor de beschrijving van de leerpraktijk belangrijk zijn:

• Titel en doelstelling case;

• Betrokken instellingen, organisaties en/of bedrijven [afhankelijk van eisen rond anonimiteit];

• Actoren [met kenmerken] per instelling/organisatie [aantal betrokken studenten, deelnemers of

werknemers in een leerpraktijk en per tijdvak; aantal betrokken docenten/trainers en/of

begeleiders/tutoren/moderatoren, of anderszins];

• Kennisdomein, beroependomein of sociale praktijk waarop de leerpraktijk betrekking heeft;

• Doorlooptijd van de leerpraktijk en [studie]belasting, indien hiervan natuurlijk sprake is;

• Aantal maanden/jaren dat er ervaring is opgedaan met dit type leerpraktijk in deze vorm;

• Mate waarin of wijze waarop verschillende actoren eventueel betrokken zijn bij de praktijk;

• Meerwaarde voor alle betrokkenen van de samenwerkingsvorm

• Eventuele betrokkenheid van andere ondersteuners bij de leerpraktijk [technisch, inhoudelijk];

• Verwijzingen naar URL met relevante informatie over de onderzochte leerpraktijk.

Definitief



2. Aspecten van blended learning 2.1 Soorten leerprocessen Aandachtpunten:

• Type leerdoelen dat wordt nagestreefd [competenties, kennis, vaardigheden, attitudes];

• Aanvullende typering van de leerpraktijk [leren in de praktijk, leren in of buiten school];

• Formeel/informeel leren.

2.2 Didactische strategie Aandachtspunten:

• Individueel leren, samenwerkend leren of combinaties hiervan [parallel of sequentieel

uitgevoerd];

• Mate waarin sprake is van al dan niet geëxpliciteerde didactische strategieën [werkvormen];

• Mate van externe sturing en begeleiding bij leerprocessen in de leerpraktijk [ondersteuning], c.q.

rollen van alle actoren.

2.3 Type leeromgevingen Aandachtspunten:

• Kenmerken van leeromgeving of van combinaties van leeromgevingen [fysiek in onderwijs of

bedrijfsleven en/of virtueel];

• Instrumenten binnen een elektronische omgeving [website, portal, ELO, DPF, Wiki, blog];

• Hardware die wordt gebruikt in relatie tot de elektronische omgeving [pc, pda, mobiel];

• Mate waarin er technische ondersteuning vereist is bij processen binnen de leerpraktijk;

• Media die worden ingezet bij ontwikkeling, uitwisseling en beheer van leerinhouden;

• Vormen van communicatie [en combinaties], en de middelen die daarbij worden ingezet;

• Mate waarin verschillende actoren samenwerken (onderwijs – bedrijfsleven – overheid).

3. Effectiviteit Een belangrijke vraag bij elke leerpraktijk is de vraag in hoeverre alle gebruikers [=doelgroep] de

leerpraktijk als effectief ervaren, ofwel of keuzes die werden gemaakt daadwerkelijk bijdragen aan

optimalisering van het leerproces.

Aandachtspunten:

• Perceptie van de effectiviteit van de leerpraktijk door de gebruiker en door andere partijen;

• Vormen van toetsing, beoordeling of assessment die al of niet expliciet worden gehanteerd;

• Mate waarin sprake is van een systematische kwaliteitsbewaking en kwaliteitsontwikkeling;

• Mogelijkheid tot opschaling;

• Mate waarin de leerpraktijk bijdraagt aan het principe van leven-lang-leren.

Definitief



4. Innovatief karakter Vervolgens is dit verkennend onderzoek met name gericht om leerpraktijken te beschrijven die een

innovatief karakter hebben. Innovatief wordt hier pragmatisch omschreven als: niet of nauwelijks als

leerpraktijk beschreven, aansluitend bij recente ontwikkelingen of te verwachten ontwikkelingen in

de samenleving, en/of opvallend vanwege een bijzondere relatie die gelegd wordt tussen

organisaties, bedrijven en/of kennisinstellingen. Daarnaast wordt expliciet gekeken naar potentiële

mogelijkheden voor opschaling van de leerpraktijk in onderwijs en/of bedrijfsleven.

Aandachtspunten:

• Mate waarin gesproken kan worden van 'innovatief' [inhoud, didactiek, techniek, organisatie];

• Veranderende eisen die worden gesteld aan student/deelnemer/docent/trainer/begeleider;

• Mate waarin de leerpraktijk aansluit bij of kan worden aangesloten op bestaande initiatieven.

5. Bijdrage aan oplossen systeemfalen / maatschappelijke relevantie Er zijn binnen het onderwijs veel voorbeelden van succesvolle ICT-oplossingen. Opschaling naar

brede toepassing vindt echter niet of onvoldoende plaats. Hierdoor blijven potentiële oplossingen

voor maatschappelijke problemen onbenut. Eén van de belangrijkste belemmeringen voor

opschaling is doorgaans een vorm van systeemfalen. Dit wil zeggen dat de som van alle activiteiten

van alle partijen binnen een bepaalde sector niet leidt tot het gewenste resultaat. Dit kan allerlei

oorzaken hebben, zoals coördinatieproblemen, onvoldoende bestuurlijke regie, onvoldoende

vraagmacht, onvoldoende zicht op mogelijke winsten en onvoldoende transparantie en

kennisdiffusie. [Bron: actieprogramma M&ICT, 2e prijsvraagronde].

Er zal daarom worden gekeken naar de bijdrage die een leerpraktijk kan leveren aan het oplossen

van een vorm van systeemfalen dat een opschaling van een mogelijk succesvolle leerpraktijk in de

weg zou staan. Aansluitend wordt hier opgemerkt dat het opschalen van een succesvolle

leerpraktijk door het oplossen van een vorm van systeemfalen waarschijnlijk ook zal bijdragen aan

het oplossen van een maatschappelijk probleem. Daarom wordt het aspect maatschappelijke

relevantie toegevoegd aan het aspect systeemfalen.

Aandachtspunten:

• Op welke wijze draagt een leerpraktijk bij aan het oplossen van een maatschappelijk probleem?

• Welke vorm van systeemfalen kan mogelijk worden opgelost waardoor opschaling mogelijk is?

Definitief



B Bijlage: "Blended Learning, Van misverstand en spraakverwarring tot een nieuwe werkdefinitie."

Door Jos Fransen Uit: Onderwijs Innovatie, juni 2006 Inleiding Over het begrip blended learning is al veel geschreven, maar altijd vanuit een specifieke invalshoek.

Dat leidt tot verschillende definities van het begrip blended learning. De meest gebruikte definities

verwijzen naar de samenvoeging van e-learning en traditionele vormen van onderwijs, maar

daarmee is niet duidelijk wat er precies wordt bedoeld. In dit artikel wordt ingegaan op de

definitiekwestie door misverstanden en spraakverwarring in relatie tot het begrip blended learning

aan de orde te stellen. Aansluitend wordt een voorstel gedaan voor een genuanceerde

werkdefinitie, die aanknopingspunten kan bieden voor docenten en ontwikkelaars bij het vormgeven

van leerprocessen en het inrichten van leeromgevingen.

De definitiekwestie De definitiekwestie wordt het meest helder verwoord door Oliver & Trigwell [2005], die daarbij

ingaan op de term blended en de term learning. Zij stellen dat het begrip blended learning in veel

gevallen wordt gedefinieerd als een 'mix' van leren met en zonder technologie, waarbij een nadere

afbakening en invulling niet wordt gegeven. Daarnaast treffen ze nog andere definities aan. In het

kader van hun analyse gaan ze in op de drie meest gebruikte definities van blended learning:

• De geïntegreerde combinatie van traditioneel onderwijs en 'online' onderwijs.

• De combinatie van gereedschappen en media in een e-learning omgeving.

• De combinatie van didactische strategieën, ongeacht het gebruik van technologie.

De auteurs wijzen erop dat het steeds gaat om het combineren van allerlei zaken [technologie,

types instructie, leertheoretische uitgangspunten of didactische strategieën]. Tegelijkertijd stellen ze

vast dat blended learning voor iedereen een andere betekenis heeft en anders wordt ingevuld.

Consequentie is dat curriculumontwerpers geneigd zijn een onderwijsprogramma eerst te

analyseren, het vervolgens op te splitsen in onderdelen, om dan voor elk onderdeel te bepalen hoe

het aangeboden moet worden in de leeromgeving. Het inrichten van een leerproces wordt daarmee

teruggebracht tot een logistiek probleem, waarbij de keuze voor een distributiewijze en inrichting van

de leeromgeving afhangt van de uitgangspunten en criteria die de ontwerper hanteert.

Definitief



Naast het begrip blended learning worden ook nog andere begrippen gebruikt, wat de verwarring

alleen maar groter maakt. Een paar belangrijke worden hier genoemd:

• Distributed Learning leren op basis van leerinhouden, verspreid over verschillende

media [bijvoorbeeld Teleac].

• Integrated Learning alle methoden en werkvormen zijn op verschillende niveaus op

elkaar afgestemd.

• Flexible Learning de mediumkeuze en de gebruikte methode worden aangepast aan de

situatie.

• Blended Teaching vormen van instructie en aangepaste didactiek, voortvloeiend uit

nieuwe visies op leren [Kallenberg, 2004].

Een andere benadering van de kwestie wordt door Valiathan [2002] gegeven, waarin de 'blend'

wordt gerelateerd aan het type leerdoel dat wordt nagestreefd. Deze auteur onderscheidt daarom

drie types van leren en de daarbij behorende vorm van blended learning:

• Skill-driven Learning combinatie van zelfgestuurd leren met ondersteuning door

instructie bij het verwerven van specifieke kennis en vaardigheden;

• Attitude-driven Learning combinatie van verschillende soorten leeractiviteiten en media

voor het ontwikkelen van specifiek nieuw gedrag als gevolg van attitudeverandering;

• Competency-driven Learning combinatie van begeleidingsinstrumenten in de praktijk en

vormen van kennismanagement, met begeleiding door een mentor om specifieke

competenties te ontwikkelen.

Hoewel hier een poging wordt gedaan om verschillen te benoemen in soorten leren naargelang het

doel dat wordt nagestreefd, kan worden opgemerkt dat wel al te gemakkelijk bronnen, middelen en

leerstrategieën worden gecombineerd alsof het gelijkwaardige grootheden zijn. Niettemin kan

worden vastgesteld dat er wel nieuwe aspecten wordt geïntroduceerd als het gaat om de

omschrijving van het begrip 'blended learning', namelijk het soort leerproces en de leerdoelen die

worden nagestreefd.

Een meer genuanceerde benadering wordt geschetst door Gierke, Schlieszeit & Windschiegl [2003],

waarbij vier aspecten worden onderscheiden bij leerprocessen, waartussen keuzes moeten worden

gemaakt als het gaat om blended learning:

Definitief



Figuur 1. Aspecten van eLearning [Gierke, C., Schlieszeit, J., & Windschiegl, H., 2003. Vom trainer

zum e-trainer. Offenbach: Gabal, p. 17].

Distributie van leerinhouden werd hierboven al aangehaald in het kader van distributed learning. De

verschillende vormen van communicatie werden nog niet genoemd, maar dat ligt in het verlengde

van wat de technologie ons te bieden heeft. Didactische methoden zijn wel eerder genoemd, ook in

relatie tot integrated learning en blended teaching. Bij leerprocessen wordt er onderscheid gemaakt

tussen individuele leerprocessen en groepswerk. Daarnaast kan echter ook het onderscheid worden

gemaakt naar soorten leren en leerprocessen, waarvan sprake is bij de termen flexible learning en

blended teaching. Een specifiek onderscheid tussen leerprocessen wordt gemaakt door Reinmann-

Rothmeier [2003], waarbij expliciet de term e-learning wordt gebruikt, vanwege het feit dat alle

leerprocessen in de toekomst op de één of andere wijze zullen worden ondersteund door ICT. Deze

technologie wordt gekarakteriseerd door drie principes:

• Multimedialiteit Verschillende media kunnen geïntegreerd worden ingezet, zodat

daarmee verschillende symboolsystemen gecombineerd kunnen worden. • Interactiviteit Nieuwe media maken interactie met de gebruikers mogelijk en deze

kunnen ook feedback krijgen op hun acties. • Netwerkstructuur Maakt communicatie mogelijk die voorheen ondenkbaar was, waarbij

het zowel om asynchrone als synchrone communicatie gaat, die niet plaatsgebonden is.

Op basis van die drie kenmerken onderscheidt de auteur drie soorten van e-learning, gerelateerd

aan belangrijke leertheoretische visies, namelijk het behaviorisme [instructie en het belonen van

gewenst gedrag], cognitivisme [lerende is een uniek informatieverwerkend systeem], en

constructivisme [kennis is het resultaat van sociale processen]:

Lokaal [vastgelegd op

digitale media zoals CD-ROM]

Verspreid [beschikbaar via LAN

of het Internet]

Synchroon [communiceren op hetzelfde tijdstip]

Individueel [individueel leren

naar eigen behoefte]

Statisch [cursorische opbouw en lineaire navigatie]

Interactief [interactie mogelijk met sturing van het

leerproces]

Groepswerk [samenwerkend leren

in een taakgroep]

Asynchroon [communiceren op

verschillende tijdstippen]

Leerinhouden

Communicatie

Leerproces

Leerstrategie

Definitief



1. eLearning by distributing Leerinhouden zijn gedigitaliseerd en worden verspreid met

behulp van de nieuwe media. De lerende verwerkt de beschikbare informatie zelfstandig,

waarbij de hulp of steun van anderen in principe niet nodig is. Dit wordt learning from

information genoemd. 2. eLearning by interacting Alle leerinhouden zijn specifiek ontwikkeld en didactisch

uitgewerkt, zodat de lerende in interactie kan gaan met de leerstof. Dat kan een

zelfgestuurd leerproces zijn, maar het is mogelijk dat hierbij steun en hulp wordt geboden

door een begeleider. Dit wordt dan learning from feedback genoemd. 3. eLearning by collaborating in vormen van samenwerkend leren wordt kennis

geconstrueerd op basis van uitwisseling en discussie. Dit soort leerprocessen dient altijd

begeleid te worden. Dit wordt learning from different perspectives genoemd.

Figuur 2. Drie soorten eLearning [Reinmann-Rothmeier, G., 2003. Didaktische Innovation durch

Blended Learning, p. 33]

Een nadere analyse Oliver & Trigwell [2005] hebben de meest gebruikte benaderingen van het begrip blended learning

geanalyseerd en van commentaar voorzien. Hun bevindingen worden hier kort weergegeven:

Positie van de lerende

Functie van de nieuwe media

Learning from information

Learning from feedback

Learning from different

perspectives

Distribution Interaction Collaboration

eLearning by distributing

eLearning by interacting

eLearning by collaborating

Definitief



• Combinatie van eLearning en traditioneel leren Probleem is de definitie van e-

learning, want wat is de afbakening van e-learning. Ook definitie van traditioneel leren is

problematisch, want het kan veel meer omvatten dan face-to-face onderwijs. Alles wat voor

iemand nieuw is, kan worden bestempeld als 'geen deel uitmakend van de geldende

tradities'. • Combinatie van online leren en face-to-face onderwijs Problematisch omdat

eigenlijk niet duidelijk is wat precies het verschil is tussen beide vormen van leren. Het

gegeven dat mensen elkaar fysiek niet treffen hoeft nog niet te betekenen dat het

leerproces heel anders verloopt. • Combinatie van media Probleem is dat hierbij te snel wordt uitgegaan van een medium

als een constant gegeven, dat onafhankelijk van de situatie altijd hetzelfde effect zou

opleveren. In werkelijkheid wordt de bruikbaarheid van een medium bepaald door de

specifieke kenmerken van een gegeven leerpraktijk, en dat bepaalt per situatie de keuze

voor het gebruik. • Combinatie van leeromgevingen Probleem is dat ook nu al leerprocessen in

verschillende contexten worden gerealiseerd, namelijk de instructie in school, zelfstudie in

de eigen omgeving en toepassing van het geleerde in de praktijk. Daarmee wordt de term

overbodig en wordt er niets toegevoegd aan wat er al is. • Combinatie van leertheoretische uitgangspunten Probleem is dat leertheoretische

visies elkaar uitsluiten, want je kent de lerende 'wel' of 'niet' een rol toe en visie op

kennisontwikkeling verschilt daarbij sterk. Standpunten kunnen wel gewisseld worden per

situatie, maar ze kunnen niet worden gecombineerd. • Combinatie van soorten leerdoelen Probleem is dat dit eigenlijk ook niets nieuws is,

omdat in de hedendaagse praktijk van onderwijsontwikkeling ook al wordt gewerkt met

soorten doelen en bijbehorende onderwijskundige ontwerpen binnen een curriculum. • Combinatie van didactische strategieën Probleem is dat ook nu al bij leerprocessen,

die zich over een langere periode uitstrekken, verschillende didactische strategieën

gecombineerd worden. Daarbij komt dat het dan niet zozeer gaat over verschillende

soorten van leren, maar van vormen van doceren, waardoor beter de term blended

teaching kan worden gehanteerd.

Samenvattend stellen Oliver & Trigwell [2005] dat het begrip blended learning ofwel inconsistent

toegepast wordt, ofwel overbodig is, omdat er niets nieuws wordt geboden. Bij inconsistent gebruik

doelen ze op het feit dat het in de uitwerking eigenlijk gaat over 'teaching', en daarmee over vormen

van instructie en didactisch ontwerp. Daarnaast kan worden opgemerkt dat in veel situaties zelfs die

argumenten niet belangrijk zijn voor de keuze van een gegeven combinatie, maar dat die keuze

soms volledig bepaald wordt door argumenten van financiële aard. In die gevallen is blended

learning dan de verpakking die de schijn oproept dat onderwijskundige motieven een rol van

betekenis spelen.

Definitief



In aansluiting op het betoog van Oliver & Trigwell [2005] wordt hier nog melding gemaakt van de

visie van Rossett, Douglas & Frazee [2003] op blended learning en het vormgeven van

leerprocessen. Zij maken bij 'blended learning' onderscheid tussen beschikbare benaderingen in

een leerproces, waarbij ze zowel aandacht besteden aan de leeromgeving, gebruikte media en

middelen, als het type leerdoel dat wordt nagestreefd. Hoewel ook hier de kritische kanttekeningen

van Oliver & Trigwell geldig zijn, is het interessante aan de uitwerking van deze auteurs, dat ze ook

informele leerprocessen betrekken in hun model en aanvullende argumenten aanvoeren voor de

keuze van een bepaalde strategie, middel, medium of inrichting van de leeromgeving. Daarmee

biedt het wel aanknopingspunten die het denken over 'blended learning' verder kunnen

aanscherpen. De auteurs maken om te beginnen onderscheid tussen verschillende leersituaties en

soorten leerprocessen die aan de orde kunnen zijn en brengen die onder in een matrix, waarbij ze

koppeling maken met vormen van begeleiding en media die daarbij een rol kunnen spelen.

Vervolgens geven ze aan dat er niet zoiets is als een handleiding met regels voor het samenstellen

van de juiste 'blend', maar dat er wel criteria zijn die bepalen welke keuzes in een gegeven situatie

gemaakt zouden kunnen worden. Zo ontstaan drie matrices, gebaseerd op twee criteria die worden

gekruist. Ze worden hier kort toegelicht.

• Stabiliteit van de leerinhoud versus implementatietijd De levensduur van een

gegeven leerinhoud en de snelheid waarmee een gegeven leerinhoud beschikbaar moet

zijn, bepalen de keuze voor het soort leerpraktijk en de media en middelen die je daarin

worden gebruikt [een studieboek schrijven heeft alleen zin als de inhoud lang geldig blijft

en als er tijd genoeg is om dat te doen; het inrichten van een 'online communty' of

Community of Practice [CoP] is zinvoller als de leerinhoud snel verouderd en expertise

direct beschikbaar moet zijn]. • Kenmerken van de interactie versus kosten Het feit of sociale interactie nodig is of

dat de instructie kan worden gegeven met behulp van technologie, naast de kosten voor

het inrichten van de leeromgeving, bepalen de keuze voor het soort leerpraktijk en de

media en middelen die daarbij worden ingezet [studieloopbaanbegeleiding vraagt om een

'human touch' en vereist dat sociale interactie plaatsvindt tussen begeleider en student;

standaard werkprotocollen kunnen eenvoudig 'online' worden aangeboden en verspreid]. • Type leerbron versus situatie van de lerende Sommige leerinhouden omvatten

duidelijke onveranderlijke informatie die op aanvraag beschikbaar moet zijn, terwijl er ook

informatie is die veranderlijk is of op de persoon gericht is, of waarin het om complexe

materie gaat. Gerelateerd aan de situatie waarin de lerende leert en werkt met deze

informatie, dwingt dat tot keuzes bij de inrichting van de leeromgeving en media en

middelen die daarin worden gebruikt [bronnen op het Internet volstaan als duidelijk is

waarover de inhoud gaat en als de lerende individueel en plaatsen tijdonafhankelijk wil

studeren; training-on-the-job is zinvoller als het om complexe taken gaat, waarbij expertise

tussen mensen moet worden uitgewisseld].

Definitief



Conclusie en werkdefinitie Oliver & Trigwell [2005] geven aan dat de term 'blended learning' eigenlijk niet meer moet worden

gebruikt of een andere invulling dient te krijgen. Bij die nieuwe invulling zou het dan werkelijk over

'learning' moeten gaan en niet over 'teaching', zoals nu meestal het geval is. Als er wordt uitgegaan

van het 'leren', dan moet de lerende en zijn perceptie van het leerproces in een gegeven context

centraal staan. Bij 'blended learning' gaat het in dat geval om het bieden van variatie in ervaringen

met betrekking tot aspecten van het leerobject. Complicerende factor is echter dat de lerende de

variatie van leeromgevingen niet zo hoeft te ervaren als door de ontwerpers werd bedoeld. Toch kan

worden gesteld dat het ervaren van een variatie en het op verschillende manieren aan bod laten

komen van aspecten van het leerobject in ieder geval verrijkend en versterkend werkt op het

leerproces.

Op basis van de in dit artikel beschreven argumenten wordt hier een werkdefinitie geformuleerd

voor het begrip blended learning:

Blended learning omvat een mix van e-learning en andere vormen van onderwijs, waarbij het gaat om distributiewijze van leerinhouden, vormen van communicatie, didactische strategieën en soorten leeromgevingen in relatie tot type leerprocessen, of om een combinatie hiervan.

Deze werkdefinitie geeft in ieder geval aan dat het vormgeven van leerprocessen en inrichten van

een adequate leeromgeving een complexe aangelegenheid is. De stap naar blended learning is

meer dan het hetzelfde doen, maar dan in een andere leeromgeving, het impliceert een herontwerp

van zowel de leerpraktijk als de leeromgeving en het vraagt specifieke competenties om dit soort

leerprocessen adequaat te begeleiden.

Referenties

• Gierke, C., Schlieszeit, J., & Windschiegl, H. [2003]. Vom trainer zum e-trainer. Offenbach:

Gabal Verlag.

• Kallenberg, A. [2004]. Tussen opleiden en professionele ontwikkeling: leren en organiseren

van nieuwe arrangementen. Hogeschool Leiden.

• Oliver, M. & Trigwell K. [2005]. Can 'Blended Learning' Be Redeemed? In: E-Learning, Vol.

2, Nr. 1.

• Reinmann-Rothmeier G. [2003]. Didaktische innovation durch blended learning. Bern /

Gutting: Verlag Hans Huber.

• Rossett, A, Douglis, F. & Frazee, R. [2003]. Strategies for Blended Learning. ASTD –

Learning Circuits Publication.

• Valiathan, P. [2002]. Blended Learning Models. ASTD – Learning Circuits Publication.

Definitief



C Bijlage: Beschrijvingen praktijkvoorbeelden learning blends

Beschreven voorbeelden Onderwijs/bedrijfsleven/overheid:

1. Wiki [ICT-dienstverlener]

2. Second Life [Waag/ Imagine] [vo/mbo/hbo]

3. ELO vooruit! [Dominicus College Nijmegen] [vo/hbo]

4. E-portfolio in de zorg [Albeda College] [mbo]

5. Profielwerkstuk [Hogeschool Zuyd] [vo/hbo]

6. Het leren organiseren [ROC Eindhoven] [mbo]

7. DigiPABO [Hogeschool INHOLLAND] [hbo]

8. Zuydlab [Hogeschool Zuyd] [hbo]

9. European Virtual Seminar [Open Universiteit Nederland] [hbo/wo]

10. IBM Basic Blue [IBM]

11. TISO [Digitale Universiteit] [hbo/wo]

12. Politie Kennis Net [Politieacademie]

13. Behrloo [Politieacademie]

Definitief



1 Wiki [ICT-dienstverlener]

1. Algemene en kwantitatieve gegevens • Titel en doelstelling case

Een grote ICT-dienstverlener in Nederland verzorgt voor nieuwe junior consultants een interne

opleiding van twee maanden fulltime. Doel is hen zo snel mogelijk effectief in te zetten in het bedrijf.

De opleiding wordt ondersteund door het gebruik van een wiki. Na de opleiding kunnen de

consultants terecht in een overkoepelende wiki. Deze is bedoeld voor samenwerking en

kennisdeling in het bedrijf.

• Betrokken instelling en/of bedrijven [afhankelijk van eisen rond anonimiteit];

Grote ICT-dienstverlener in Nederland (ca. 4000 werknemers). De praktijk heeft betrekking op een

zelfstandig onderdeel van dit bedrijf, waarin ca. 165 werknemers actief zijn.

• Actoren (met kenmerken) per instelling/organisatie (aantal betrokken studenten, deelnemers of

werknemers in een leerpraktijk [en per tijdvak]; aantal betrokken docenten/trainers en/of begeleiders/tutoren/moderatoren, of anderszins);

- 1 projectleider voor het algemeen management

- 1 a 2 junior consultants voor coördinatie en facilitatie (ook mbt de wiki)

- 1 senior consultant voor de inhoudelijke eindverantwoordelijkheid. Draagt ook inhoudelijk bij aan

diverse opleidingsonderdelen

- 3 a 4 docenten, meestal senior consultants geselecteerd op vakexpertise


Besturingsvraagstukken, managementinformatievoorziening, business intelligence, data

warehousing

• Doorlooptijd van de leerpraktijk en studiebelasting, indien hiervan sprake is;

De deelnemers volgen de cursus 2 maanden fulltime


De opleiding is in 2 jaar tijd nu 3 maal verzorgd aan groepjes van 10-16 studenten. Dit zijn junior

consultants, afgestuurd HBO in (technische) bedrijfskunde, bedrijfsinformatica, informatie of een

daaraan verwante opleiding.


Contacten blijven tussen nieuwe werknemers, ook wanneer zij na afloop op verschillende afdelingen

gaan werken.

• Eventuele betrokkenheid van andere ondersteuners [technisch, inhoudelijk];

Externe docenten die cursusonderdelen rond specifieke applicaties verzorgen

• Verwijzingen naar URL met relevante informatie over de onderzochte leerpraktijk;

Meer informatie is op te vragen bij afnemer van het interview

Definitief



1.1 Aspecten van blended learning 2.1 Soorten leerprocessen

• Type leerdoelen dat wordt nagestreefd [competenties, kennis, vaardigheden, attitudes]

Tijdens de opleiding: - Kennismaking met de organisatie - Conceptvorming rond besturingsvraagstukken, business intelligence, managementinformatie etc. - Vaardigheden opdoen mbt functionaliteiten en techniek van applicaties in het bedrijf en bij de klant - Probleemoplossingsvaardigheden oefenen - Sociale vaardigheden oefenen, samenwerken en communicatie, teamwerk, projectwerk

Na de opleiding/ tijdens het werk: - Bevorderen van samenwerking en kennisdeling rond processen, producten en klanten.


Deze opleiding is verdeeld in 4 aaneengesloten blokken. Centraal staan: - Blok 1: Kennismaking met de organisatie (2 a 3 dagen) - Blok 2: Theorie rond belangrijke concepten in de organisatie (3 weken) - Blok 3: Leren werken met tools en systemen, eventueel bij de leverancier (3 weken) - Blok 4: Werken in teamverband aan authentiek probleem / vraagstuk (2 weken)

Na de opleiding gaan alle junior consultants aan de slag in het bedrijf. Op basis van de

opleidingsperiode wordt de precieze functie bepaald.

• Formeel/informeel leren;

Tijdens de opleiding gaat het voornamelijk om formeel, gestuurd leren met behulp van tools die juist

(ook) voor informeel leren, samenwerken en kennisdeling kunnen worden ingezet. Het gedeelte van

de wiki dat voor de opleiding wordt gebruikt is technisch gezien onderdeel van de overkoepelende

wiki die tijdens het werk in gebruik is. Inhoudelijk is hier geen bewuste koppeling gemaakt, waardoor

kennisstromen tussen het formele leren in de opleiding en het informele leren op de werkplek niet

expliciet worden ondersteund of gestimuleerd. Informeel leren tijdens het werk (na de opleiding)

gebeurt rondom expertisegebieden. Inmiddels bestaan 20 kennisgroepen in de wiki, en is iedere

consultant lid van tenminste één groep (op basis van vrijwilligheid). Beleidsmatig wordt dit wel

gestimuleerd maar dat is nog pril.

2.2 Didactische strategie

• Individueel leren, samenwerkend leren of combinaties hiervan [parallel of serieel uitgevoerd];

Veel leerstof is gericht op het individueel leren, maar spontaan en getolereerd groepswerk kan

ontstaan. In blok 4 wordt aan een authentieke eindopdracht gewerkt in groepjes van maximaal 4

personen. Na de opleiding kan aan kennisdeling en samenwerking worden gedaan door te werken

in de overkoepelende wiki.


Tijdens de opleiding wordt theorie behandeld, waarna discussie kan volgen. Bij oefeningen met

applicaties komen demonstraties aan bod. Bij de eindopdracht wordt een virtueel bedrijf ingezet met

rollenspel. Hierbij wordt bewust gekozen voor een bepaalde groepssamenstelling (op basis van

persoonlijke kenmerken en expertisegebied). Fysiek wordt aan teamwerk gedaan (samen hutten

bouwen), en voor binding worden borrels en uitjes georganiseerd. Sommige werkvormen zijn

Definitief



expliciet benoemd (zoals teamwerk), maar eea is ook afhankelijk van de situatie en specifieke

docent. Na de opleiding kunnen consultants gebruik maken van de overkoepelende wiki. Hiervoor

zijn geen speciale strategieën, richtlijnen of werkvormen ontwikkeld.


rollen van alle actoren

De opleiding is ontwikkeld door een senior consultant, die inhoudelijk betrokken is en

eindverantwoordelijk. Ondersteuning wordt gegeven door een ‘klassiek’ type docent (de vakexpert),

die doceert en op vragen ingaat van de deelnemers. De wiki wordt op het proces gemodereerd door

junior consultants. Inhoudelijk wordt gereageerd op vragen en voorstellen van studenten door

docenten, die via e-mail notificatie worden geattendeerd. Verder geven (externe) docenten demo’s,

oefeningen en brengen discussie op gang rond het toepassen van theorie in de praktijk.

2.3 Type leeromgevingen

• Kenmerken van leeromgeving of van combinaties van leeromgevingen [fysiek (onderwijs/bedrijfsleven) en virtueel];

De leeromgeving is fysiek en wordt ondersteund door een wiki. Hierin is een menu te vinden voor

navigatie, klassenindeling, rooster, informatie, materialen, etc. Iedereen maakt een persoonlijke

pagina aan. Bij de eindopdracht wordt via de wiki samengewerkt waarbij alle documentatie wordt

bijgehouden. Inclusief commentaar op elkaars werk, aantekeningen etc. Het gedeelte van de wiki

dat voor de opleiding wordt gebruikt is technisch gezien onderdeel van een overkoepelende wiki die

tijdens het werk wordt gebruikt.


Er wordt een wiki gebruikt tijdens de opleiding en als tool voor interne kennisdeling en

samenwerking. Verder wordt gebruik gemaakt van het intranet (functie van archief / administratie),

internet (CV’s en contactgegevens voor externen) en van Outlook (e-mail en agenda).


Iedereen werkt tijdens de opleiding en in het werk met een notebook.


De wiki draait op een webserver met database. Dit vraagt nauwelijks onderhoud en beheer.


Achter de schermen van de wiki draait een SQL-database. In de wiki is eenvoudig en gecontroleerd

versiebeheer mogelijk. Updates op één plek worden overal doorgevoerd. Rechtentoekenning is

flexibel in te regelen.

• Vormen van communicatie [en combinaties], en de middelen die daarbij worden ingezet.

Tijdens de opleiding wordt met name f2f gecommuniceerd, via Outlook en de wiki. Tijdens het werk

komen de mobiele telefoon en pda daarbij.

• Mate waarin verschillende actoren samenwerken (onderwijs – bedrijfsleven – overheid)

Actoren werken samen binnen het eigen bedrijf en met commerciële ICT-toeleveranciers/ partners.

Definitief



3. Effectiviteit • Perceptie van de effectiviteit van de leerpraktijk door de gebruiker en door andere partijen;

De junior consultants waarderen de opleiding van ruim voldoende tot goed. Zij geven aan het wel

veel informatie te vinden en het tempo ligt hoog. Vragen stellen vinden zij soms spannend, hierbij

helpt de wiki om meer indirect naar antwoorden te zoeken. Na de opleiding houden consultants van

eenzelfde lichting contact met elkaar, ook wanneer zij verspreid gaan werken in de organisatie.

Het gebruik van de wiki is onder docenten wisselend, soms zelfs beperkt. Dit wordt geweten aan de

technische drempel om berichten aan te maken. Begin volgend jaar zal een zeer

gebruiksvriendelijke, commerciële wiki worden geïmplementeerd (WYSIWYG). De nieuwe wiki zal

worden geïmplementeerd voor de gehele organisatie, waarvan een gedeelte van de wiki wederom

voor de opleiding zal worden ingericht.

Of een consultant na de opleiding nog veel doet met een wiki, hangt af van dagelijkse

werkzaamheden en mentaliteit. Extern gedetacheerden kunnen technisch gezien niet altijd bij de

wiki en sociaal gezien is dat ook niet altijd wenselijk (de klant wil exclusieve aandacht). Consultants

met veel reistijd komen er niet of nauwelijks aan toe. Soms wordt door een leidinggevende tijd

vrijgegeven aan een consultant om ter voorbereiding van een overleg of bijeenkomst een paar uur

in de wiki door te brengen. Verder beleid is nog in ontwikkeling.


De afsluitende eindopdracht wordt per groep beoordeeld en - alleen indien nodig - individueel. Het

gebruik van de wiki tijdens of na de opleiding wordt niet meegenomen in vormen van beoordelingen.

• Mate waarin sprake is van een systematische kwaliteitsbewaking en kwaliteitsontwikkeling.

Elke opleiding wordt geëvalueerd en bijgesteld voor de volgende ronde.

• Mogelijkheid tot opschaling

In het bedrijf wordt het gebruik van de wiki opgeschaald om ook in het dagelijks werk

kennismanagement te bevorderen. Ook kunnen andere opleidingen in de wiki worden

ondergebracht.

• Mate waarin de leerpraktijk bijdraagt aan het principe van Leven-Lang-Leren.

Zie boven.

4. Innovatief karakter

• Mate waarin gesproken kan worden van 'innovatief' [inhoud, didactiek, techniek, organisatie]; In de opleiding is het gebruik van de wiki vernieuwend, maar het curriculum is traditioneel

gestructureerd, formeel en docentgestuurd. In de praktijk wordt de wiki gebruikt voor kennisdeling

en kennismanagement. Dit is vernieuwend qua omgaan met kennisinhouden,

samenwerkingsvormen, het gebruik van techniek en werkwijze binnen de organisatie. Het is echter

nog relatief nieuw in opzet en er is nog geen structureel beleid opgezet om het gebruik te stimuleren

en/of evaluaties te houden.


- technische handigheid vereist mbt het werken met wiki’s

- functionaliteiten begrijpen en samen met de deelnemers meerwaarde uit de wiki zien te halen

Definitief



- in werkhouding open dienen te staan voor nieuwe digitale vormen van samenwerken

- mee kunnen draaien in een cultuur die vraagt om open vormen van samenwerking en kennisdeling

• Mate waarin de leerpraktijk aansluit bij of kan worden aangesloten op bestaande initiatieven;

De praktijk is een eigen initiatief. Op basis van de ervaringen worden wel soortgelijke activiteiten

commercieel aangeboden aan klanten. Zo kunnen klanten een verzoek doen om een competence

center in te laten richten met gebruik van wiki’s. Een wiki wordt hierbij altijd ingezet als hulpmiddel

om te komen tot ICT-oplossingen, en nooit als apart object.

5. Bijdrage aan oplossen systeemfalen / maatschappelijke relevantie

• Op welke levert de leerpraktijk een bijdrage aan het oplossen van systeemfalen/ maatschappelijke relevantie?

Kennis veroudert snel, zeker in de ICT. Leven-lang-leren is daarom noodzakelijk om goed te blijven

functioneren in en voor het bedrijf. Kennismanagement draagt daaraan bij, en een wiki is een

mogelijk goed instrument. Wel zal in de organisatie tegelijk aan beleid en cultuur rondom

kennismanagement moeten worden gewerkt. Een wiki alleen, daarmee red je het niet. De

leerpraktijk draagt bij aan oplossen van systeemfalen met betrekking tot onvoldoende transparantie

en kennisdiffusie.

Definitief



2 Second Life [Waag / Imagine]

1. Algemene en kwantitatieve gegevens • Introductie Second Life

Second Life (SL) is een 3D-virtuele omgeving op het internet waarin je samen met anderen een

eigen wereld kunt creëren. Afhankelijk van het doel, kun je in SL een meer of minder besloten

gedeelte creëren. Bijvoorbeeld een park, stad, school, eiland, winkelcentrum, supermarkt,

ziekenhuis en dit tot in detail inrichten met tafels, stoelen, bomen, objecten, wat je maar wilt. Om

een eigen stuk land te creëren moet je betalen met Linden dollars, die je met echt geld via je credit

card of pay pall kunt kopen. In SL maak je jezelf – zonder kosten - aan als avatar. Dat is een virtueel

persoon met menselijke eigenschappen die je zelf kunt bedenken (sexe, uiterlijk, kleding, etc). Je

kunt vervolgens rondlopen, met mensen praten (chat), iets laten zien (bewegingen, video), horen

(bv. via een podcast), of samen ergens over onderhandelen. Via http://secondlife.com/ kun je kiezen

uit tal van sites die open staan voor het publiek en waarmee je vrij kunt experimenteren met een

aantal mogelijkheden.

In het (commerciële) onderwijs wordt ook met Second Life geëxperimenteerd. In een educatieve

wiki is te zien wie waarmee bezig is, zie: http://www.simteach.com/wiki/ Veel

onderwijsontwikkelingen zijn vooralsnog aan te duiden als (erg) prille praktijken en/of als oefening

voor studenten van opleidingen als informatica, design, arts, business en communicatie. Harvard

University is inmiddels wel verder gevorderd, via de wiki kan dit voorbeeld worden bekeken. Hiervan

zijn ook reeds (korte) beschrijvingen te vinden op [http://elearning.surf.nl/e-learning/artikelen/3677/].

Er wordt vanuit het onderwijs veel aan ideevorming rond SL gedaan. Vaak lijkt het meer dan het is,

zeker als het om commerciële opleidingsorganisaties gaat. Zo claimt Thomsom NETg op te leiden in

SL, maar word je eenmaal ronddolend in deze - op zich heel aardig vormgegeven - virtuele wereld

al snel doorverwezen naar standaard cursussen en reguliere websites van de aanbieder. Het PR en

reclamegehalte in SL is hoog, maar niet altijd even transparant.

Voor het beschrijven van een concrete onderwijspraktijk in SL, hebben we in deze practice gekozen

voor Kids Connect. Een helder beschreven voorbeeld met feitelijk controleerbare gegevens en

bestaande contactpersonen in Nederland.

• Titel en doel specifieke praktijk:

Second Life, Kids Connect. Kids Connect wordt als zomercursus aangeboden aan (toekomstige)

hbo-studenten en scholieren in Amsterdam en New York. Doel is dat zij samen persoonlijke

verhalen leren vertellen, met behulp van theatrale methoden en digitale technieken. Zij doen dit

deels fysiek en deels via internet, en krijgen hierbij een aantal workshops op een apart ‘eiland’ in

Second Life. Vanuit Nederland werd vooral ingezoomd op het werken in SL en daarbij behorende

identiteitsvraagstukken.

• Betrokken instellingen

Integrated Digital Media Institute of Polytechnic University, New York

Eyebeam, New York

Waag Society, Amsterdam

Imagine IC, Amsterdam

Definitief



• Actoren (met kenmerken) per instelling/organisatie (aantal betrokken studenten, deelnemers of werknemers in een leerpraktijk [en per tijdvak]; aantal betrokken docenten/trainers en/of begeleiders/tutoren/moderatoren, of anderszins);

- Ontwikkeling / begeleiding: werknemers van ZoomLab (NY), docent IDMI (NY), medewerker van Waag Society (Amsterdam), medewerkers van Imagine IC (Amsterdam)

- Gastdocenten voor: playback techniek, Neo Futurist Technique, audio recording, visualising, programming, dance, Second Life.

- Deelnemers: 8-10 (aankomende) studenten en scholieren per land, leeftijd tussen de 18-22 jaar. De deelnemers zijn geworven via allerhande communicatiemiddelen. Deelname is gratis. Selectie is op (sterke) motivatie en interesse.

• Beroependomein

Kunst, game design, informatica, communicatie


4 weken, fulltime


1 maand, als zomerworkshop in 2006


Actoren voor ontwikkeling vanuit onderwijs, media en ICT. Gastdocenten voor inhoudelijke lessen.


Onderwijs is nodig voor daadwerkelijke aansluiting bij leerlingen, onderwijskundig ontwerp en

betrokkenheid van inhoudelijke docenten. Mediabedrijven zijn nodig voor realisatie en

projectmanagement en communicatie. Imagine IC was betrokken vanuit het oogpunt om

deelnemers zich te laten verdiepen in de eigen culturele identiteit, en hiermee te experimenteren in

SL samen met deelnemers vanuit een andere land (crosscultureel). Als meerwaarde voor de

betrokkenen wordt genoemd: versterken van elkaar, uitbreiden (internationaal) netwerk,

internationale samenwerking als aantrekkingskracht voor deelnemers, kostenaspect is laag

(gedeelde inspanning).


http://zoomlab.org/kc/

http://zoomlab.org/wiki/index.php?title=Kids_Connect

http://flickr.com/photos/kidsconnect

2. Aspecten van blended learning 2.1 Soorten leerprocessen


Veel wordt gedaan aan vaardigheden, op het gebied van improvisatie theater, digital story telling,

visuele performance, audio- en videotechniek, 3D-modeling en programmeren in Second Life.


Definitief



De studenten leren via het doorlopen van workshops in een zomercursus vaardigheden en technieken. Zij oefenen veel, deels fysiek op locatie in eigen land en deels online, crosscultureel vanuit de twee landen. Er wordt veel gebruik gemaakt van gastdocenten (experts). Voorbeelden van workshops zijn:

- Het oefenen van theaterspelvormen, creatief spel, experimenteren met beweging en geluid, oefenen met improviseren.

- Studenten leren hoe zij digitale foto en video effectief kunnen maken en editen om digitalen verhalen te vertellen

- Second Life: een workshop in navigatie, identiteit, communicatie in online virtual worlds, 3D modelleren en scripting

- Samen bouwen van het Kids Connect eiland in Second Life via multi-user online authoring systemen (wikis)

• Formeel/informeel leren

Het gaat om zelfverkozen leren, buiten school om, in de vorm van deels fysieke en deels online workshops. Maar wel geformaliseerd in die zin dat veel vooraf is voorbedacht en goed georganiseerd.

2.2 Didactische strategie • Individueel leren, samenwerkend leren of combinaties hiervan [parallel of serieel uitgevoerd];

Er wordt steeds met de groep gewerkt. Er zijn geregeld instructiemomenten, waarna studenten

alleen of samen werkzaamheden uitvoeren. Zij helpen elkaar veel, doen ook veel samen in allerlei

varianten (één voert uit, ander geeft feedback, samen voorbereiden en optreden etc).


De basisaanpak is gericht op groepswerk, samenwerking en uitwisseling van informatie, ideeën en

verhalen. Die worden vervolgens worden gebruikt om iets te maken, met name voor gebruik in

SL(object, verhaal, etc). De gastdocenten hanteren hun eigen didactische strategie (instructie,

voordoen, demo, oefenen, gericht op toepassing).



Vanuit de organisatie wordt procesorganisatie verzorgd, structurering, etc. Gastdocenten begeleiden

de inhoudelijke leerprocessen in de workshops.



Er wordt gebruik gemaakt van Second Life (voor Teens). Ook worden wiki’s voor kennis delen,

samenwerken en projectondersteuning gebruikt.


Wiki als aanvulling op het werken in met en in Second Life


Eigen pc’s met internetaansluiting en software

Definitief




Tijdens de workshop wordt hulp en ondersteuning geboden vanaf de eigen locatie. In SL en in de

wiki kunnen de deelnemers en begeleiders ook online hulp krijgen of aanbieden.


Second Life, Wiki


Fysiek, via de wiki, e-mail, MSN, Second Life


Vanuit Amerika werkt een hogeschool mee aan de vormgeving van het programma, ook om de

eigen ‘populatie’ zo goed mogelijk te ondersteunen en inspireren. Vanuit de bedrijven wordt het

project getrokken. Zij hebben fondsen via de gemeente en bieden locaties en technologie om de

workshops uit te voeren. De verschillende partijen brengen hun expertise, gastdocenten en netwerk

in.

3. Effectiviteit


De studenten zijn erg enthousiast, vooral over het werken met Second Life. Verschillende studenten

schrijven dit in hun wiki. Zij hebben een eigen wereld ontworpen en gemaakt, met een eindresultaat

dat er goed uit ziet.


Niet aan de orde


De zomercursus wordt geëvalueerd en daaruit wordt lering getrokken voor een volgende keer


Er is geen zicht op een vervolg. Met name omdat SL inmiddels is ontdekt door vele partijen en een

vlucht heeft genomen. De vernieuwende en stimulerende functie van dit initiatief lijkt daarmee te zijn

ingehaald en overgenomen. Partijen richten zich nu op weer andere nieuwe vormen van

mediagebruik, communicatie en mengvormen waaronder ook (informele) leertrajecten.


Je kunt op eigen initiatief deelnemen aan dit soort cursussen, in Second Life zullen er waarschijnlijk

steeds meer beschikbaar komen. De verwachting is dat korte cursussen nauwelijks tot geen kosten

met zich mee zullen brengen. Wel zullen ze als teaser worden gebruikt om je te verleiden over te

gaan naar betaalde onderdelen in SL en/of cursussen, of naar gratis content met betaalde vormen

van begeleiding en/of beoordeling.



Definitief



Innovatief wat betreft de organisatie (samenwerking studenten vanuit 2 landen, samenwerking

tussen hoger onderwijs in de USA en diverse multimediabedrijven) en de koppeling tussen

leerinhouden aan nieuwe technologie (second life, wiki’s) en gastdocenten.


Meedoen is op basis van motivatie, dat geldt voor studenten en begeleiders.


Leerpraktijk is nieuw opgezet. Kan goed als inspirerend voorbeeld dienen voor projectonderwijs in

curricula op het gebied van kunst, educatie, design, communicatie, programmeren, crosscultureel

onderwijs of projectwerk.


• Op welke wijze levert de leerpraktijk een bijdrage aan het oplossen van systeemfalen/ maatschappelijke relevantie?

Aan het ontwikkelen van culturele identiteit, het leren kennen van mensen en gewoontes in andere

culturen, het over de eigen grenzen heen kijken, het motiveren van mensen en stimuleren van

samenwerking, het internationaliseren van de samenleving.

De leerpraktijk draagt bij aan oplossen van systeemfalen met betrekking tot onvoldoende

transparantie en kennisdiffusie.

Definitief



3 ELO Vooruit! – Dominicus College Nijmegen

1. Algemene en kwantitatieve gegevens • Titel en doelstelling case 'ELO Vooruit!' heeft als doelstelling het ontwikkelen van de elektronische leeromgeving (Teletop VO)

voor het tweede fase onderwijs aan een speciale doelgroep, te weten de leerlingen van de

Monnikskap (MK), een afdeling van het Dominicus College (DC) voor gehandicapte en chronisch

zieke kinderen. Parallel hieraan en in het verlengde van dit project, een onderwijsvernieuwing voor

het hele tweede-fase-onderwijs op het DC in gang zetten.


Projectleider: Dominicus College Nijmegen. Verder betrokken:

Teletop BV: hosting leeromgeving Teletop en doorontwikkeling Teletop VO

HAN (Hogeschool Arnhem-Nijmegen): onderwijsinhoudelijke ondersteuning, ontwerp 'digitale

didactiek'

TienPlus: scholing leerkrachten

Kluwer, Thieme Meulenhof, Nijgh, Malmberg en Iddink: levering digitale content

• Actoren:

Stuurgroep met daaronder drie ontwikkelgroepen (alfa- beta- en gammavakken).

Stuurgroep: projectleider, secretaris, directeur onderwijs en drie voorzitter van de ontwikkelgroepen.

Ontwikkelgroepen: docenten bovenbouw HAVO/VWO (totaal 19 docenten)


In totaal 16 vaksites binnen Teletop voor de vakken Nederlands, Engels, Duits, Frans, Wiskunde,

Scheikunde, Biologie, Maatschappijleer, Aardrijkskunde, Economie, M&O, Tekenen, CKV1,

Verzorging, Profielwerkstuk MK.

• Doorlooptijd van de leerpraktijk en [studie]belasting, indien hiervan sprake is;

September 2005 t/m juli 2007. De leeromgeving is in deze periode in 16 vakken van 3/4/5 VWO en

4/5 HAVO gebruikt.


1 ½ schooljaar.


Zie bullet Actoren.


DC: ervaring opdoen met onderwijsinnovatie en het ontwikkelen van concrete producten (gevulde

vaksites). Verder wordt Teletop doorontwikkeld tot Teletop VO aan de hand van de ervaringen van

het DC en wordt een TeleTOP-videoconferencingmodule ontwikkeld in het kader van het project.

Definitief



Teletop BV: met de praktijkervaring van het DC kan Teletop BV de leeromgeving doorontwikkelen

toegesneden op het voorgezet onderwijs. De ontwikkelde videoconferencingmodule kan ook aan

andere scholen worden aangeboden.

HAN: wil dicht bij de onderwijspraktijk staan om zo hun lerarenopleidingen hierop te laten

aansluiten. De HAN doet zo tevens ervaring op met het ontwikkelen van digitale didactiek en

flexibele leerpaden.

Uitgeverijen/contentleveranciers: ervaring opdoen met digitaal aanleveren van content (volgens

SCORM) en evaluatie bruikbaarheid van educatieve content binnen een elektronische leeromgeving

en flexibele leerpaden.


N.v.t.


http://www.dominicuscollege.nl/elovooruit 2. Aspecten van blended learning 2.1 Soorten leerprocessen


Inhoudelijk worden de leerdoelen van de vakken nagestreefd. Daarnaast worden de leerlingen meer

verantwoordelijk voor hun eigen leerproces. De leerkracht begeleidt de leerlingen hierbij en helpt ze

keuzes te maken in hun eigen leerroute. De leerling kiest hierbij zelf de werkvorm waarin bepaalde

opdrachten worden uitgevoerd en leert prioriteiten stellen m.b.t. de eigen leerdoelen.


Het leerproces vindt nu nog plaats op school (de Monnikskap en het DC), maar het is de bedoeling

van het project het leren ook mogelijk te maken buiten de school, met name voor de leerlingen met

een chronische ziekte of handicap..


Tijdens het uitvoeren van opdrachten wordt het formele en informeel leren gestimuleerd. In de

elektronische leeromgeving Teletop kunnen leerlingen content, ervaringen en eindproducten delen.

Teletop faciliteert op deze manier het informeel leren. 2.2 Didactische strategie


Hoe geleerd wordt, wordt door de leerling en per leerling in overleg met de leerkracht vastgesteld.


Zowel individueel als in groepen worden werkvormen toegepast zoals discussies, presentaties,

practica, colleges, etc. Het onderwijs verschuift van aanbodgestuurd naar vraaggestuurd.



Definitief



De docenten worden begeleiders. Er is voor deze rol een nieuw competentieprofiel opgesteld voor

de docenten. Bij het verwerven van zowel de technische als inhoudelijke competenties worden de

docenten door Teletop BV en de HAN opgeleid en begeleid.


• Kenmerken van leeromgeving of van combinaties van leeromgevingen [fysiek

(onderwijs/bedrijfsleven) en virtueel];

De fysieke leeromgeving, het schoolgebouw, is aangepast aan het nieuwe leerconcept; leerplekken

waar zelfstandig kan worden geleerd zijn uitgebreid in ruimte en aantal computers. De klaslokalen

worden niet zoals voorheen gebruikt voor klassikale lessen. Deze ruimtes zijn beschikbaar voor

allerlei werken lesvormen.

Er is met Teletop een digitale leeromgeving, op maat voor het DC, gecreëerd. Hierin worden

leerobjecten ontwikkeld en de studiewijzer gebruikt. De leerobjecten worden volgens een vast

sjabloon opgesteld door de ontwikkelgroepen: vaste onderdelen zijn "kennismaking", "kennis",

"toepassing" en een "diagnostisch deel".


Zie vorige bullet.


Computers, ratio 1 op 4 (Monnikskap) en 1 op 10 (DC). Tevens zijn aansluitingen gecreëerd voor

het gebruik van eigen laptop (Monnikskap).


Teletop BV ontwikkelt, beheert en host de elektronische leeromgeving Teletop en is beschikbaar

voor het oplossen van zowel technische als functionele problemen.


Leerinhoud krijgt binnen Teletop vorm in leerobjecten. Content wordt weergegeven in tekst, audio

en video.


Binnen Teletop wordt gebruik gemaakt van e-mail, elektronische werkplaatsen, vraag en antwoord,

forums, polls, chat, audio/videoconferencing, log/dagboek en een agenda om fysieke bijeenkomsten

te plannen.


Onderwijs: Dominicus college, HAN

Bedrijfsleven: Teletop BV, TienPlus en uitgeverijen.

Samenwerking is 1 op 1 met het DC. De bedrijven en het HAN onderling hebben geen relatie binnen

dit project, al profiteert wel iedereen van de ervaringen die het DC binnen deze samenwerking

opdoet.

Definitief



3. Effectiviteit • Perceptie van de effectiviteit van de leerpraktijk door de gebruiker en door andere partijen;

Doordat onderwijs 24 uur per dag binnen Teletop kan plaatsvinden zijn kinderen die afwezig zijn

door ziekte of een gebrek aan energie hebben, niet meer afhankelijk van de klassieke schooltijden

en fysieke leeromgeving. Hierdoor is doorstroming verbeterd, is het slagingspercentage gestegen

en presteren leerlingen gedurende het schooljaar beter. Zo ondervinden de leerlingen minder hinder

van lesuitval en absentie.


n.v.t.


Er zijn afspraken gemaakt binnen de ontwikkelgroepen over de inrichting van de leerobjecten en het

leerproces. TienPlus en HAN ondersteunen leerkrachten bij de ontwikkeling van hun digitale content

en didactiek. Door peer review leren leerkrachten onderling van elkaars ideeën en ervaringen.


De ervaringen met en inrichting van Teletop VO binnen een nieuw leerconcept ziet het DC als "open

school"; voor andere scholen inzichtelijk en bruikbaar voor in hun eigen fysieke en digitale

leeromgeving. Door het gebruik van de SCROM standaard is ook technisch hergebruik mogelijk.


Aan een leven-lang-leren is niet expliciet aandacht besteed binnen dit project. De zelfstandigheid

die de leerlingen krijgen zal echter wel bijdragen aan hun vermogen een leven lang te kunnen leren.

Ze leren kritisch naar hun eigen leerbehoeften en prestaties te kijken.



Het innovatieve karakter van het project ELO Vooruit zit in de didactiek (flexibel leren, leerproces is

verantwoordelijkheid van de leerling, docent als coach), in de techniek (project als pilot voor

ontwikkeling VO-variant van Teletop), in de inhoud (content in leerobjecten die herbruikbaar zijn en

tekst, audio en video wordt gebruikt) en in de organisatie (samenwerking onderwijs en bedrijfsleven,

leerkracht als begeleider, leerconcept bepaalt nieuwe fysieke leeromgeving).


Leerkracht leert content in herbruikbare leerobjecten vorm te geven, moet leerlingen kunnen

begeleiden aan de hand van een grote variëteit aan werkvormen (zowel digitaal als fysiek) en kan

flexibele leerpaden vormgeven in overleg met de leerling. Er is door het DC een nieuw

competentieprofiel voor de leerkrachten ontwikkeld, om hun nieuwe manier van 'lesgeven' te

ondersteunen.

De leerling is om te kunnen leren niet meer afhankelijk van tijd en plaats. Dit blijkt op de MK een

grote meerwaarde te hebben voor kinderen met een handicap of chronische ziekte.


Definitief



De leerpraktijk van het DC kan aansluiten bij alle VO-scholen die onderwijs flexibel willen

vormgeven waarbij de leerling verantwoordelijk is voor het eigen leerproces. De ervaringen op de

MK wil het DC vertalen naar de overige afdelingen van het DC. Verder sluit deze leerpraktijk aan bij

de kenniskring 'Leren met ICT: Digitale didaktiek' van de HAN. Hier staan, net als bij het DC, de

inhoud (in de vorm van leerobjecten) centraal, niet de ELO zelf.



De invoering van het nieuwe leerconcept heeft het onderwijs kwalitatief verbeterd, aantrekkelijker

gemaakt voor de leerlingen en effectiever gemaakt doordat onderwijs 24 uur per dag beschikbaar is.

Vooral dit laatste punt levert een grote bijdrage aan het oplossen van systeemfalen voor

gehandicapte kinderen en kinderen met een chronische ziekte. Hun gebrek aan energie en hoog

absentiepercentage hindert deze leerlingen bij het volgen van "gewoon" onderwijs volgens een

lesrooster van maandag tot vrijdag in een specifiek schoolgebouw. Deze plaatsen

tijdsonafhankelijkheid en flexibele leerprocessen kunnen niet alleen voor deze speciale doelgroep

meerwaarde bieden, maar doet tevens recht aan het feit dat elke leerling anders leert.


aantrekkelijk onderwijs en onvoldoende flexibiliteit binnen het leerproces.

Definitief



4 E-portfolio in de zorg [Albeda College]


In het project 'E-portfolio; een zelfsturend middel bij een Leven Lang Leren' wordt gezocht naar een

geschikt instrument om de leerontwikkelingen van de MBO-student in de zorgsector zowel op het

gebied van beheersen, controleren, bevorderen en borgen te ondersteunen.

Examn is het e-portfoliosysteem dat in deze pilot onderzocht wordt. Aan het eind van dit project

moet duidelijk zijn of er overdracht van het e-portfolio van de deelnemer kan plaatsvinden tussen het

ROC en de beroepspraktijk (in dit project: Delta Psychiatrisch Centrum). Het e-portfolio zou tevens

in te zetten moeten zijn voor BIG registratie.

Examn is eerder succesvol toegepast binnen verschillende ROC's inclusief de zorgopleiding van het

Albeda College. In samenwerking met Good Care Support BV en VDLAS Assessmentsystemen is

het onderdeel uitstroominstrument van Examn doorontwikkeld tot een instrument voor een Leven

Lang Leren; het e-portfolio is bruikbaar tijdens de voorbereidende beroepsopleidingen,

vervolgopleidingen, loopbaan en/of voor privé-doeleinden.


Albeda College (penvoerder), Good Care Support (GCS), VDL Assessment Systemen (VDLAS) en

het Delta Psychiatrisch Centrum (Delta PC).


werknemers in een leerpraktijk [en per tijdvak]; aantal betrokken docenten/trainers en/of

begeleiders/tutoren/moderatoren, of anderszins);

Er bestaat een duurzame samenwerkingsrelatie tussen het Albeda College en het Delta PC.

Jaarlijks zijn 150 leerlingen via de beroepsbegeleidende leerweg hier in opleiding. Tijdens deze pilot

wordt ervaring opgedaan met het e-portfolio tijdens de studie en in de praktijk. Zowel deelnemers

als begeleiders van het Albeda College evalueren op het eind van de pilot het e-portfolio.


Studenten MBO (niveau 3 en 4), branche gezondheidszorg en beroepsbeoefenaren (VMBO/HBO) in

een zorginstelling.


De pilot loopt van september 2006 tot januari 2007.


Eerder is ervaring opgedaan met het e-portfoliosysteem Examn. De pilot, waarbij uitbreiding van

Examn t.b.v. een leven lang leren is onderzocht, duurde vijf maanden.


In de praktijk heeft het Albeda College een leidende rol (begeleiding gebruikers: studenten,

beroepsbegeleiders, docenten). Good Care Support en VDLAS hebben een helpdesk opgezet waar

Definitief



gebruikers heen kunnen met technische en inhoudelijk vragen over het e-portfolio. Gebruik van het

e-portfolio vindt plaats zowel op het Albeda College als in het Delta PC.


Voor het Albeda College en het Delta PC wordt met deze pilot inzichtelijk hoe een leven lang leren

vorm kan krijgen in een e-portfolio. Met de inzet van ICT kunnen, in vergelijking met het papieren

portfolio, leer- en werkprestaties aan de hand van een performance scan worden vastgelegd wat

meer en sneller inzicht geeft in het niveau van de student/beroepsbeoefenaar. Communicatie over

voortgang van studenten tussen het Albeda College en het Delta PC wordt hierdoor makkelijker.

Het POP van elke beroepsbeoefenaar, welke het Delta PC als werkgever verplicht is te

ondersteunen, vindt hierbij aansluiting.

Good Care Support heeft in deze pilot haar ontwikkelde performancescan kunnen verbeteren.

VDLAS heeft i.s.m. Good Care Support, tijdens de pilot Examn (specifiek het uitstroominstrument)

kunnen doorontwikkelen.


Dit project is mogelijk gemaakt door Stichting Kennisnet ICT op School (regeling 'e-Portfolio').


http://projectenbank.kennisnet.nl/index.php?page_id=project&project_id=395

Hier vindt u o.a. informatie over het project in het algemeen, het e-portfoliosysteem Examn en de

performancescan.

http://www.bigregister.nl/ned/index.html

Meer informatie over de BIG registratie.

http://www.avvv.nl/home_item.php?page=11#

Meer informatie over het Kwaliteitsregister voor Verpleegkundigen en Verzorgenden.



Binnen de performancescan zijn voor het taakgebied 'basiszorgverlening' 6 kerntaken en 34

werkprocessen gedefinieerd. De leer- en werkprestaties op deze kerntaken en werkprocessen

worden in het e-portfolio Examn bijgehouden door student/beroepsbeoefenaar en/of begeleider.

Daarnaast kunnen in Examn ook aanvullende competenties worden opgenomen voor leer-, werken

privé-situaties waardoor het een leven lang leren ondersteund.


Het e-portfolio wordt gebruikt in de school en in praktijk.


Alhoewel de performancescan zich richt op van te voren vastgelegde leerdoelen (formeel

leerproces) kunnen studenten/beroepsbeoefenaars ook van elkaar leren, buiten het leerproces om.

Definitief



Dit informele leren wordt gestimuleerd doordat (producten binnen) het e-portfolio openbaar

beschikbaar kunnen worden gesteld. 2.2 Didactische strategie


De leer- en werkprestaties die in een e-portfolio worden vastgelegd, kunnen zowel individueel als in

een groep zijn uitgevoerd.


n.v.t.



De deelnemer (student/beroepsbeoefenaar) is gedurende zijn hele leven eigenaar van zijn e-

portfolio. Hij reflecteert, waardeert, ordent, onderhoudt en beoordeelt zijn eigen competenties

(huidige en gewenst niveau). Niet alleen het eigen competentiemanagement komt aan bod. Het is

de bedoeling dat hij een leven lang bijdraagt aan intercollegiale samenwerking: studenten onderling,

beroepsbeoefenaars onderling en studenten met beroepsbeoefenaars geven feedback op handelen

om zo ieders competentieniveau te onderhouden en te verbeteren. Dit hele proces wordt begeleid

door docenten van de opleiding en de begeleider binnen de zorginstelling (bijv. HR-manager of

leidinggevende). Het leer- en professionaliseringsproces wordt vormgegeven in een

resultaatgerichte SMART-systematiek. De deelnemer geeft op verzoek van anderen, of op eigen

initiatief en na wederzijdse toestemming inzicht in zijn e-portfolio.




Het e-portfolio Examn is binnen elke elektronische leeromgeving te gebruiken. Voor het slagen van

een e-portfolio in de fysieke leeromgeving moet zowel het management van de onderwijsinstelling

als de werkplek zorg dragen voor de noodzakelijke faciliteiten zoals menskracht, middelen, tijd en

ondernemingszin.


Een ELO (niet gespecificeerd) en Examn inclusief uitstroominstrument.


PC met internet.


Tijdens de pilot is een technische helpdesk door Good Care Support en VDLAS ingericht waar

gebruikers terecht konden met vragen/problemen.


Examn.

Definitief




Examn.


Het Albeda College (onderwijsinstelling) heeft aansluiting gezocht bij het bedrijfsleven (zowel voor

ontwikkeling e-portfolio als beroepspraktijk van haar studenten). Tevens wordt onderzocht hoe het

e-portfolio kan worden gebruikt bij de uitwisseling van showcases uit Examn met het BIG Register

(n.a.v. de Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg) en het Kwaliteitsregister

(beroepsvereniging).

3. Effectiviteit


Evaluatie van deze pilot heeft aangetoond dat de meerwaarde van het e-portfolio wel degelijk wordt

gezien, maar de effectiviteit niet goed kan worden beoordeeld door een aantal belemmerende

factoren binnen techniek (bijv. tekort aan bandbreedte bij het Albeda College) en het papieren

portfolio dat nog steeds moet worden bijgehouden (hierdoor ontstaat een tekort aan beschikbare tijd

om het e-portfolio goed bij te houden).


Een tussen- en eindevaluatie heeft inzicht gegeven in de beoordeling van het gebruik van het e-

portfolio in de praktijk.


N.v.t.


Het e-portfolio zoals deze in de zorg is toegepast, kan ook voor andere leer- en werksituaties

worden toegepast. De performancescan is in deze pilot toegespitst op de basiszorgverlening. Deze

zou bij opschaling moeten worden aangepast.


Het hele project heeft zicht gericht op een leven lang leren; het formele als informele leertraject,

tijdens en na je studie, binnen en buiten je werkomgeving kan worden vastgelegd en gevolgd door

anderen.



Het innovatieve didactisch karakter van dit project wordt voornamelijk bepaald doordat het e-

portfolio is doorontwikkeld om een leven lang leren, op formeel en informeel niveau, te

ondersteunen. De samenwerking die is gevonden tussen onderwijs en beroepspraktijk en de

aansluiting die wordt gezocht bij de beroepsvereniging en bestaande wetgeving, maakt deze

learning blend organisatorisch en inhoudelijk innovatief.

Definitief




Docenten, praktijkbegeleiders, studenten en beroepsbeoefenaars moeten leren in een e-portfolio

leer- en werkprestaties te omschrijven. De 'kwaliteit' van de (toekomstig) beroepsbeoefenaar moet

hier immers inzichtelijk mee worden.

Uit de pilot bleek dat de ICT-vaardigheden van gebruikers en benodigde tijd die nodig is om een e-

portfolio bij te houden, niet mag worden onderschat.


Aansluiting is gezocht bij het BIG register en Kwaliteitsregister (inhoudelijk) en bij de standaarden

die door Stichting Kennisnet ICT op School zijn ontwikkeld voor e-portfolio's (technisch).



In de zorg wordt de kwaliteit van beroepsbeoefenaars (hier verpleegkundigen) bij het afronden van

de opleiding vastgelegd. Om als beroepsbeoefenaar je BIG registratie te behouden, hoeven

geregistreerden daarom momenteel nog niet periodiek aan te tonen dat zij werkzaam zijn of hun

basiskennis bijhouden. Artikel 8 van de Wet BIG, dat de periodieke registratie regelt, treedt naar

verwachting in 2007 in werking. Onderwijsinstellingen en de beroepspraktijk is hier op dit moment

nog onvoldoende of zelfs helemaal niet op ingesprongen (systeemfalen). Het e-portfolio, zoals deze

in dit project is ontwikkeld, kan voor de zorg toezien op een leven-lang-leren volgens de

kwaliteitseisen die de Wet BIG aan haar geregistreerde beroepsbeoefenaars stelt.



Definitief



5 Profielwerkstuk [Hogeschool Zuyd]


Het project Profielwerkstukken wil gedurende vier opeenvolgende schooljaren (2003-2007) per jaar

ongeveer 200 havo-leerlingen uit Limburg begeleiden bij het uitvoeren van hun profielwerkstuk op

de Hogeschool Zuyd, waardoor jaarlijks tenminste 12 leerlingen van die groep daadwerkelijk een

studie techniek of life sciences gaan volgen. Naast deze kwantitatieve doelstelling heeft het project

ook een aantal kwalitatieve doelstellingen geformuleerd:

o Vergroten van kennis over technische HBO-opleidingen bij havo-leerlingen;

o Het verbeteren van imago van techniek(studies);

o Het opbouwen van een duurzaam relatienetwerk van de faculteiten met het Limburgs bedrijfsleven,

vo-decanen en havo–docenten;

o Kennistransfer van HS Zuyd naar Limburgse VO-scholen.


Hogeschool Zuyd, opleidingen bouwkunde, civiele techniek, biologie en medisch laboratorium

onderzoek, chemie, chemische technologie, werktuigbouwkunde, elektrotechniek, netwerk

infrastructuur design, biometrie, food & business en informatica.

Limburgse scholengemeenschappen met havo: Sint Maartens College Maastricht, Porta Mosana

Maastricht, Emma College Hoensbroek, Eijkhagen College Landgraaf, Sintermeertencollege

Heerlen, Graaf Huyn College Geleen, Groenewaldcollege Stein, College Rolduc Kerkrade, Grotius

College Heerlen.

Bedrijven: DSM, Sabic, Stichting Algemene Bouwdoeleinden Zuid, Techno Centrum Zuid Limburg.




In 2005/2006 hebben in totaal 188 leerlingen van 11 vo-scholen meegedaan aan het project.

Gedurende 3 dagen zijn de leerlingen in 2-tallen intensief begeleid bij het uitvoeren van hun

profielwerkstuk. Drie keer per jaar wordt zo'n begeleidingstraject ingezet. Het aantal betrokken vo-

docenten en begeleiders op de HS Zuyd verschilt per keer en per onderwerp (afhankelijk van het

aantal inschrijvingen). In 2005/2006 zijn 45 vo-docenten betrokken geweest.


Zie betrokken opleidingen hierboven en de website voor actuele onderwerpen die aan de leerlingen

worden aangeboden. Profielwerkstukken worden uitgevoerd binnen de schoolvakken Wiskunde,

Biologie, Scheikunde en Natuurkunde.


Het hele project loopt van 2003 tot 2007. Een afzonderlijk begeleidingstraject neemt minimaal 4

weken in beslag (voorbereiding), 3 dagen intensieve begeleiding op de HS Zuyd en een door de

school te bepalen periode na het bezoek aan de HS Zuyd om het profielwerkstuk verder uit te

Definitief



werken. In totaal worden 40 tot 80 studiebelastingsuren door de leerling aan het profielwerkstuk

besteed.


3,5 jaar.


De HS Zuyd is initiator, financier en uitvoerder. De scholen zijn financier (betaling per leerling) en

uitvoerder (begeleiden in voor- en natraject en zijn aanwezig tijdens het 3-daags bezoek aan de HS

Zuyd). De bedrijven zijn financier (sponsoring) en verzorgen inhoudelijke colleges tijdens het 3-

daags bezoek.


De HS Zuyd vergroot haar instroom aan techniekstudenten.

De leerlingen krijgen intensievere begeleiding tijdens hun profielwerkstuk, kunnen gebruik maken

van faciliteiten die op hun eigen school niet beschikbaar zijn, maken kennis met technische studies

en krijgen een beter beeld van de beroepspraktijk na het volgen van een technische studie.

Er vind kennisuitwisseling plaats tussen de HS Zuyd en de vo-scholen. Docenten bevinden zich

tijdens samenwerking met begeleiders van de HS Zuyd in een informele leersituatie (mogelijkheid

tot professionalisering).

Bedrijfsleven vergroot naamsbekendheid bij HS Zuyd, vo-scholen en leerlingen (potentieel

toekomstige medewerkers) en vergroot haar netwerk op de HS Zuyd. Spin-off hiervan is

bijvoorbeeld de creatie van stage- en afstudeerplekken.


n.v.t.


http://profielwerkstukken.hszuyd.nl



Voor de leerlingen: Naast de inhoudelijke leerdoelen, die per profielwerkstuk kunnen verschillen,

worden tevens competenties nagestreefd m.b.t. het opzetten en uitvoeren van een onderzoek. De

opdrachten zijn zo ontworpen dat zij aansluiten bij de belevingswereld van de havo-leerling

waardoor het imago van techniek(studies) wordt verbeterd.


Er wordt binnen en buiten de vo-school geleerd. Tijdens het bezoek aan de HS Zuyd krijgen de

leerlingen een kijkje in de keuken van hun mogelijk toekomstige werksituatie (rol bedrijfsleven).


Definitief



Bij de uitwerking van een profielwerkstuk worden vooraf vastgestelde leerdoelen behaald (formeel

leren). De opzet van het project Profielwerkstukken op de HS Zuyd wil echter ook het informele

leren bevorderen. Leerlingen werken op de HS Zuyd niet alleen aan hun eigen onderzoek, maar

kijken ook bij andere leerlingen (van alle betrokken scholen) hoe de overige profielwerkstukken

vorm krijgen. Wat een leerling hiervan leert is van te voren niet in te schatten. Wel is zeker dat de

leerling zijn/haar kijk op techniek hiermee verbreedt en mogelijk kennis/vaardigheden opdoet die

binnen de muren van de eigen vo-school niet wordt (kan worden) aangeboden. 2.2 Didactische strategie


De profielwerkstukken worden in tweetallen uitgewerkt.


Elk onderzoek bestaat uit een theoretisch en praktijkgedeelte, waarbij het praktijkgedeelte tijdens

het 3-daags bezoek aan de HS Zuyd vorm krijgt in laboratoria en werkplaatsen. De leerlingen

voeren zelf alle proeven uit en worden hierbij begeleid door docenten en studenten van de HS Zuyd.



De vo-docent blijft inhoudelijk verantwoordelijk voor de voorbereiding en uitwerking van de

profielwerkstukken van zijn leerlingen. De HS Zuyd begeleidt elk onderzoek gedurende 3 dagen.




De leeromgeving is voornamelijk fysiek ingericht. Tijdens het bezoek aan de HS Zuyd krijgen

leerlingen toegang tot het netwerk. Momenteel wordt gekeken naar de integratie van Blackboard

binnen dit project.


Op de website van het project Profielwerkstukken kunnen scholen zich inschrijven en kunnen

leerlingen aangeven welk onderwerp ze willen uitwerken in hun profielwerkstuk.


n.v.t.


n.v.t.


Momenteel worden de werkplannen van leerlingen tussen de scholen en de HS Zuyd per mail

uitgewisseld. Overige leermaterialen worden op de HS Zuyd op papier uitgedeeld. In de toekomst

wil de HS Zuyd hier de elektronische leeromgeving voor inzetten.

Definitief




E-mail en drie daags bezoek.


Dit project bestaat uit samenwerking tussen onderwijsinstellingen vo (havo) en HBO (HS Zuyd) en

bedrijfsleven. Deze samenwerking zorgt voor een betere afstemming tussen de schakels in deze

keten.

3. Effectiviteit


De kwantitatieve doelstellingen worden ruimschoots gehaald. Elk jaar worden ongeveer 200

leerlingen begeleidt. Daarnaast zijn 81 van de 188 leerlingen, die mee hebben gedaan aan het

project Profielwerkstukken in 2004/2005, aan een studie techniek/life sciences begonnen in het

studiejaar 2005/2006 (72 op de HS Zuyd, 9 elders). Dit is ruim boven de 12 studenten die in de

jaarlijkse doelstelling zijn opgenomen.

Uit evalutie kan worden gesteld dat het project ervoor heeft gezorgd dat leerlingen een beter beeld

hebben gekregen van een studie techniek/life sciences, zulke studies minder moeilijk en leuker

lijken dan ze vooraf dachten.


Enquête onder leerlingen en evaluatiegesprekken met betrokken personen van vo-scholen en de

bedrijven.


Jaarlijks wordt een evaluatierapportage opgeleverd.


De HS Zuyd zoekt naar mogelijkheden haar project ook na 2007 uit te kunnen voeren en uit te

breiden: meer samenwerking met bedrijfsleven, uitwisseling van docenten tussen havo en de HS

Zuyd en wellicht met behulp van ICT (elektronische leeromgeving) de leerlingen intensiever en beter

te begeleiden voor en na het bezoek aan de HS Zuyd. Opschaling naar meer opleidingen binnen de

HS Zuyd is zeker mogelijk.

In Nederland zijn in verschillende regio's soortgelijke projecten actief. Ondanks het feit dat de HS

Zuyd de Limburgse vo-scholieren graag verwelkomt op de HS Zuyd, is kennisuitwisseling en

opschaling buiten de regio denkbaar.


Het project Profielwerkstukken wil met het onderhouden en uitbreiden van haar relatienetwerk met

bedrijven bevorderen dat docenten blijven leren van de beroepspraktijk. Dit leren vindt plaats in een

informele leerpraktijk (tijdens 3-daags bezoek).



Definitief



De HS Zuyd weet met de gekozen samenwerkingsvorm (bedrijfsleven, HBO en vo) op een

innovatieve manier verschillende kwantitatieve en kwalitatieve doelstellingen van de HS Zuyd te

combineren in één project. Deze samenwerkingsvorm blijkt tevens zeer vruchtbaar voor het

ontstaan van nieuwe samenwerkingsprojecten.


De uitvoering van een profielwerkstuk vindt normaliter geheel plaats op de vo-school. Binnen dit

project dienen de vo-docenten de begeleiding van hun leerlingen gedurende 3 dagen gedeeltelijk

over aan de HS Zuyd. vo-docenten blijven ook bij de uitvoering van proeven op de HS Zuyd

inhoudelijk betrokken en verantwoordelijk, maar de voor de vo-docent onbekende

onderzoeksomgeving, vraagt om aanpassing in organisatie en begeleiding gedurende deze 3

dagen.

Ondanks dat het niveau van de leerlingen lager ligt dan die van studenten op de HS Zuyd, vergt de

begeleiding van de leerlingen voor de docenten van de HS Zuyd geen aanpassingen in hun

didactisch handelen.


De doelen sluiten aan bij de doelstelling van het Platform β-Techniek. In de toekomst zou

aansluiting kunnen worden gezocht bij profielwerkstukprojecten van HBO/WO-instellingen in andere

regio's.



De HS Zuyd biedt vo-leerlingen een leeromgeving die meer onderzoeksfaciliteiten bezit dan de

gemiddelde vo-school. Dit maakt, volgens de leerlingen zelf, het uitvoeren van onderzoek op

technisch vlak niet alleen realistischer maar vooral ook leuker.

De HS Zuyd is door het project Profielwerkstukken de schakel tussen de leerlingen en de

beroepspraktijk waarin zij uiteindelijk terecht komen.


aantrekkelijke onderwijs en onvoldoende transparantie en kennisdiffusie, resulterend in een tekort

aan bètastudenten.

Definitief



6 Het leren organiseren [ROC Eindhoven]


De doelstelling van het e-Experiment 'Het leren organiseren' is het opdoen van ervaring met het

organiseren van onderwijs (ontwikkelen, plannen, begeleiden, leren, samenwerken, communiceren,

volgen, resultaten vaststellen), ondersteund met ICT. Nadruk ligt op het organiseren van flexibele,

opleidingsoverstijgende leerroutes en het hierbij begeleiden van de individuele deelnemer.

In het e-Experiment is een generiek onderwijsorganisatiemodel en ICT-ontwerp voor een

elektronische leeromgeving ontworpen waarbij uit wordt gegaan van een leercyclus op

opleidingsniveau, op niveau van de leereenheid en op het niveau van de leervraag. Een leercyclus

verloopt, volgens dit model, in een opleiding langs een reflectieleerlijn (van de aanmeldprocedure,

het leertraject vaststellen in een POP tot leren, toetsen en nazorg), een integrale leerlijn

(beroepssituaties en –taken) en een ondersteunende leerlijn (niveau van leerobjecten). Op basis

van de kwalificatiedossiers van een opleiding en de daaruit afgeleide competentiematrix kunnen

opleidingen, leereenheden, opdrachtenmagazijnen etc. worden ontwikkeld.

• Betrokken instellingen, organisaties en/of bedrijven;

ROC Eindhoven: Penvoerder e-Experiment, uitwerking onderwijsorganisatiemodel en ICT-ontwerp

Fronter Nederland, Koning Willem I College, Leeuwenborgh Opleidingen en het

Noorderpoortcollege hebben geparticipeerd in de ontwikkeling van het onderwijsorganisatiemodel

en het ICT-ontwerp. Fronter neemt in haar eigen ontwikkelmodel voor de nieuwste versie van

Fronter dit ICT-ontwerp mee zodat het gebruik van flexibele leerroutes volgens dit generieke

onderwijsorganisatiemodel mogelijk worden.




Binnen ROC Eindhoven werkt vooral de school voor Handel & Marketing (vanaf 2005) en de School

voor Mode (vanaf 2006) volgens een onderwijsmodel dat als uitgangspunt heeft gediend voor het

generieke onderwijsorganisatiemodel. Het gaat daarbij in totaal om 1200 deelnemers.

Het talenonderwijs is sinds 2006 opgezet volgens de opzet van het Leren Organiseren.

De volgscholen hebben de resultaten op verschillende manieren opgepakt en zijn daarmee aan de

slag gegaan, met name bij de inrichting of voorbereiding van het talenonderwijs.


Betreft het organiseren van onderwijs in het algemeen. Het ICT-ontwerp van een leeromgeving

waarin het organiseren van flexibel onderwijs zou plaatsvinden, kan op elk kennis/beroependomein

betrekking hebben. Het ICT-ontwerp is uitgewerkt voor een fictieve student in opleiding tot verkoper.


De onderwijsinstelling die het organisatiemodel en ICT-ontwerp uit dit e-Experiment toepast, bepaalt

zelf per leereenheid de doorlooptijd en studiebelasting. Er zijn voorbeelden uitgewerkt zoals een

blokboek-model (een homogene groep studenten doorloopt leereenheden in vaste volgorde), een

Definitief



rollen-model (deelnemers werken in min of meer homogene groepen aan beroepsopdrachten) of het

vrije-model (de onderwijsinstelling verwerft reële praktijkopdrachten waarop studenten solliciteren).


Zie eerder.


Zie eerder.


Het ROC Eindhoven is initiator en penvoerder geweest van dit e-Experiment. Hiermee is een

belangrijke stap gezet richting het vormgeven van een generiek onderwijsorganisatiemodel voor

flexibel onderwijs.

Leeuwenborgh Opleidingen en het Noorderpoortcollege werkten al of waren voornemens om met

Fronter als LMS te gaan werken. Door dit e-Experiment hebben zij hun eigen ervaringen en wensen

m.b.t. de ontwikkeling van Fronter voor flexibele leerroutes kunnen inbrengen.

Fronter Nederland heeft binnen dit e-Experiment haar ontwikkeling naar een LMS t.b.v. flexibele

leerroutes kunnen inzetten.


Stichting Kennisnet ICT op School ondersteunt dit project financieel binnen hun regeling 'e-

Experimenten' en maakt de voortgang en resultaten van dit project zichtbaar binnen haar website.


Regeling 'e-Experimenten': http://e-Experimenten.kennisnet.nl/informatie

E-Experiment 'het leren organiseren': http://e-experimenten.kennisnet.nl/e-

experimenten/roceindhoven



Het onderwijsorganisatiemodel wordt voor een opleiding ingevuld vanuit een competentiematrix. De

te behalen competenties en voortgang van de student bepalen hoe zijn/haar leerroute eruit ziet.


De leerpraktijk richt zich op beroepsgerichte opdrachten die zowel op de onderwijsinstelling als in de

praktijk kunnen worden uitgevoerd.


Het onderwijsorganisatiemodel en het ICT-ontwerp richten zich op het formele leerproces binnen

een onderwijsinstelling. Het is als student echter mogelijk om ook buiten (formeel te behalen)

competenties, de leerroute uit te breiden bij andere opleidingen. Het magazijn aan leerobjecten en

leereenheden is opleidingoverstijgend en zichtbaar voor de student. Hiermee wordt ook het

informeel leren gefaciliteerd.

Definitief




• Individueel leren, samenwerkend leren of combinaties hiervan [parallel of serieel uitgevoerd]; Afhankelijk van het model voor leerlijnen dat wordt gekozen vindt leren plaat in verschillende

vormen.


Niet geëxpliciteerd in het generieke model.



Het onderwijsorganisatiemodel en ICT-ontwerp gaan uit van de volgende actoren:

- de student: afhankelijk van het beroepsprofiel, doorloopt de student scripts, projecten of andere

competentieontwikkelende opdrachten die in de ELO automatisch zijn klaargezet.

- de persoonlijk begeleider: stelt samen met de student leervragen op, bijv. n.a.v. onvoldoende

resultaten, waarna het leerarrangement kan worden aangepast.

- de tutor: begeleidt en beoordeelt de student inhoudelijk. Hij kijkt ingeleverde opdrachten na en

geeft terugkoppeling via de ELO.

- de docent: bereidt leeractiviteiten voor, zet cursussen of workshops klaar en plant in overleg met

de deelnemer leeractiviteiten in (vastgelegd in het Persoonlijk Activiteiten Plan van de student). De

docent begeleidt tevens de cursus/workshop en bepaalt samen met de tutor het leerresultaat van de

student. Deze resultaten worden in het portfolio van de student opgeslagen als "bewijslast".


• Kenmerken van leeromgeving of van combinaties van leeromgevingen

In de elektronisch leeromgeving (ELO) worden onderdelen van de opleiding georganiseerd:

leereenheden in de integrale leerlijn (blokboeken, projecten, scripts) en leerobjecten in de

ondersteunende leerlijn (oefeningen, opdrachten). De student, begeleider en docenten hebben

toegang tot de ELO. Activiteiten die plaats vinden zijn leeractiviteiten en begeleidingsactiviteiten. In

de ELO wordt content beschikbaar gesteld (via een digitale studiecatalogus) en

docenten/begeleiders kunnen leereenheden of leerobjecten selecteren (op basis van metadata) en

arrangeren (studiearrangementen maken). De student leert door leereenheden of leerobjecten te

selecteren, in te plannen en te doorlopen. Alle actoren communiceren met elkaar in de ELO: ze

maken afspraken (agenda + berichten versturen), geven elkaar een seintje (berichten versturen),

doen verslag van reflectie (deelnemers) en rapporteren begeleidingsactiviteiten (begeleiders).

Plannen worden vastgelegd in het PAP en op opleidingsniveau in het POP. Voortgang en resultaten

worden gevolgd, geregistreerd en begeleid via een competentiemeter, een voortgangs- of

begeleidingslogboek en het portfolio.


PeopleSoft (invoeren studentgegevens) en Fronter (LeerManagementSysteem).

Omdat bepaalde functionaliteiten binnen PeopleSoft en Fronter nog ontbreken wordt binnen ROC

Eindhoven momenteel tijdelijk gewerkt met een aanvullende applicatie, ontwikkeld in opdracht van

de School voor Handel & Marketing van ROC Eindhoven.

Definitief




Binnen het e-Experiment is een ICT-ontwerp (met schermafbeeldingen) ontworpen. Dit geeft een

goed beeld van de leeromgeving welke online vanaf elke pc beschikbaar moet zijn.


De onderwijsorganisatie wordt ondersteund door meerdere applicaties. Het realiseren en

onderhouden van de koppelingen voor een goede gegevensoverdracht is een randvoorwaarde.


Via elke elektronische leeromgeving met het LMS Fronter. Het onderwijsorganisatiemodel en ICT-

ontwerp geven verder richtlijnen en voorwaarden voor overige media.


Feedback op ingeleverde opdrachten is in de ELO te vinden. Reflectie op het handelen van de

student in de beroepspraktijk wordt in een logboek vastgelegd (zichtbaar voor student, tutor en

begeleider).

• Mate waarin verschillende actoren samenwerken (onderwijs – bedrijfsleven – overheid) De leereenheden zijn praktijkgerelateerde opdrachten die voor een deel worden aangeleverd door

of uitgevoerd worden voor bedrijven.

3. Effectiviteit


Doordat de context van de opdrachten aansluit bij de belangstelling van de student, het toekomstig

beroep, wordt naar verwachting de student gemotiveerd zich (extra) in te zetten om het gewenste

resultaat/niveau te bereiken.


In het model kunnen verschillende vormen van toetsing/beoordeling worden verwerkt. Alle

leerresultaten worden in de competentiematrix van de student vastgelegd.


Het model moet zich in de praktijk gaan bewijzen, en kan dan aan de hand van ervaringen worden

doorontwikkeld.

Het toepassen van dit organisatiemodel staat los van de (inhoudelijke) kwaliteitsbewaking van de

opleiding zelf.


Het hele e-Experiment richt zich op opschaling; het ontworpen onderwijsorganisatiemodel is

generiek beschreven en zou voor elke opleiding die flexibele leerroutes wil toepassen bruikbaar

moeten zijn. De praktijk moet dit echter nog uitwijzen.


Definitief



Nadat een student zijn/haar opleiding heeft afgerond, is het mogelijk het competentieprofiel ook in

de beroepsuitoefening verder te onderhouden en uit te breiden.



Het innovatieve karakter van dit e-Experiment wordt bepaald doordat de focus op de organisatie van

onderwijs is gelegd. Het generieke onderwijsorganisatiemodel resulteerde tevens in een

begeleidingsmodel en in functionele eisen die aan een ELO moeten worden gesteld. Dit generieke

onderwijsorganisatiemodel geeft inzicht in de manier waarop vorm kan worden gegeven aan

massa-individualisatie.


Elke student krijgt een persoonlijk begeleider die hem/haar helpt bij het samenstellen van de

persoonlijke leerroute. Tutoren en docenten geven richting aan de uitvoering van de leerroute en

beoordelen de leerresultaten. Via Fronter kunnen de student, de begeleider, de tutor en de

docenten de leerroute (het studiearrangement), de planning van activiteiten, de voortgang en

behaalde resultaten inzien. ICT speelt dus niet alleen een rol bij het beheer van content maar ook bij

de organisatie van het leren en begeleiding van de studenten.


Dit project wordt als good practice opgenomen in een onderzoek naar flexibel leren vanuit Stichting

Kennisnet ICT op School.



Het flexibel inrichten van leerroutes met beroepsgerichte opdrachten resulteert in onderwijs dat

aansluit bij de belevingswereld van de student. Ook buiten een (standaard) beroepsprofiel om kan

de student competenties verwerven die aansluiten bij zijn/haar interesses. Niet alleen tijdens de

studie maar ook tijdens de beroepsloopbaan. Naast formeel leren ondersteunt het ontwikkelde

model dus ook infomeel en leven lang leren.


aantrekkelijk onderwijs en onvoldoende flexibiliteit binnen het leerproces.

Definitief



7 DigiPABO [Hogeschool INHOLLAND]

Vooraf Sinds 1998 biedt Hogeschool INHOLLAND Rotterdam een lerarenopleiding basisonderwijs aan

(DigiPABO) die voor het grootse deel op afstand wordt vormgegeven. De contactmomenten zoals

startseminar en summercourse vinden plaats in de randstad en hebben een belangrijke

toegevoegde waarde. De opleiding gaat uit van een competentiegericht curriculum waarbij leren in

de praktijk (stage) een belangrijke rol speelt, naast samenwerkend leren (op afstand).

1. Algemene en kwantitatieve gegevens

Aandachtspunten • Betrokken instelling en/of bedrijven [afhankelijk van eisen rond anonimiteit]

Hogeschool INHOLLAND afdeling School of Education Den Haag/Oegstgeest.

• Actoren: betrokken studenten/ deelnemers en docenten/begeleiders/tutoren/moderators

In totaal studeren ongeveer 200 studenten aan de opleiding (voorjaar 2007); in totaal begeleidt een

team van ongeveer 10 tutoren de digipabostudenten. Hiernaast zijn vakspecialisten en

werkplekbegeleiders betrokken. In de afgelopen jaren studeerden ongeveer 60 studenten per jaar

af. De uitval ligt iets hoger dan die bij de reguliere (contact)deeltijdopleiding.

• Mate waarin of wijze waarop verschillende actoren eventueel betrokken zijn

Omdat veel op afstand wordt gewerkt heeft de opleiding, mede op basis van ervaringen, gekozen

voor een één-loket gedachte: de tutor is de belangrijkste persoon. Daarnaast hebben studenten te

maken met vakdocenten die ze vooral via mail kunnen bevragen; ook spelen de stagebegeleiders

een grote rol: de stage is een substantieel deel van de opleiding.

• Kennisdomein of beroependomein waarop de leerpraktijk betrekking heeft

De opleiding DigiPABO leidt op voor het reguliere Pabo-diploma, bevoegdheid leraar

basisonderwijs.

• Doorlooptijd van de leerpraktijk en studiebelasting, indien hiervan sprake is

N.v.t. Het betreft een regulier bekostigde opleiding van vier jaar.

• Aantal jaren dat ervaring is opgedaan met dit type leerpraktijk

Er is sinds 1998 ervaring met dit type onderwijs c.q. deze wijze van studeren. Eén jaar hierna werd

de opleiding getransformeerd van een modulaire (individueel gerichte) opleiding getransformeerd in

een op constructivistische leest geschoeide opleiding waarbij samenwerkend leren de basis vormt.

• Meerwaarde voor alle betrokkenen van de samenwerkingsvorm.

Voor veel studenten is de DigiPABO de enige manier waarop zij de lerarenopleiding kunnen volgen

vanwege verblijf in buitenland, kostwinnersschap, zorg voor kinderen overdag, etc. De opleiding en

de stagescholen kunnen door het opleiden van deze specifieke groep, een bijdrage leveren aan het

Definitief



oplossen van het lerarentekort. In een aantal gevallen (in binnen- en buitenland) kunnen de

afgestudeerden direct aan de slag binnen de organisatie waar zij stage hebben gelopen.

• Eventuele betrokkenheid van andere ondersteuners [technisch, inhoudelijk]

Omdat studenten voor een groot gedeelte van hun studie op afstand worden begeleid is een goed

werkende backoffice van cruciaal belang. Studenten moeten te allen tijde geholpen worden met

praktisch administratieve vragen en algemene technische problemen te gebruiken applicaties

aangaande. Hierbij ondersteunend zijn de helpdesk en backoffice.

• Verwijzingen naar url’s met relevante informatie over de practice

De Digipabo is als Good Practice beschreven op de SURF GP site: zie:

http://goodpractices.surf.nl/gp/goodpractices/61 voor uitgebreide informatie over DigiPABO (stand

van zaken 2005). De opleiding is inmiddels doorontwikkeld zodat sommige informatie gedateerd is. 2. Aspecten van Blended learning 2.1 Soorten leerprocessen

• Type leerdoelen dat wordt nagestreefd [competenties, kennis, vaardigheden, attitudes]

Alle competenties (kennis, vaardigheden en attitudes) zijn omschreven. Het betreft een reguliere,

competentiegerichte HBO opleiding.

• Aanvullende typering van de leerpraktijk [leren in de praktijk, leren in of buiten school]

Er vindt een verschuiving plaats waarbij leren in de praktijk een steeds grotere rol gaat spelen.

• Formeel / informeel leren

Binnen deze leerpraktijk is sprake van georganiseerd, formeel leren. Informeel leren vindt plaats

buiten deze opdrachten. 2.2 Didactische strategie

• Individueel leren, samenwerkend leren of combinaties hiervan [parallel of serieel uitgevoerd]

Individueel leren wat betreft zelfstudiemodules en stage, samenwerkend leren bij thema’s.

• Mate waarin sprake is van een al dan niet geëxpliciteerde didactische strategie [werkvormen]

Veel samenwerkend leren “op afstand” d.m.v. discussiefora (discussionboard) op ELO (Black

Board).

• Mate van externe sturing en begeleiding bij het leerproces in een leerpraktijk [ondersteuning]

Tutor begeleidt studenten voornamelijk op afstand bij interdisciplinaire groepsopdracht. Hij/zij doet

dit d.m.v. reflecteren op bijdragen op discussionboard. Hier is sprake van sturing tutor: de

studenten werken qua thema’s (deel curriculum) per tutorgroep per periode aan een opdracht.

Bij zelfstudie, SLB en stage ligt sturing bij student. 2.3 Type leeromgevingen

• Kenmerken van de leeromgeving of van combinaties van leeromgevingen [fysiek en virtueel]

Definitief



Gemengd: Fysiek (F2F) voor start course en summercourse, soms voor tentamenafname en

overleg,

virtueel voor samenwerking binnen tutorgroep en stagebegeleiding.

• Instrumenten binnen een elektronische omgeving [website, portal, ELO, DPF, Wiki, blog]

Portal voor verwijzing naar applicaties, CMS (Content Management System) “Onderwijsplein” voor

alle onderwijsmaterialen ( video, ppt, video, Word, etc.) en plaatsen inhoudelijke vragen

zelfstudiemodules, elektronische omgeving d.m.v. Black board, Skype of Breeze applicatie voor

afstuderen en diverse onderwijsapplicaties en websites, intranet voor algemene info studie.

Naast fysieke (F2F) begeleiding stage ook virtuele d.m.v. VPA (virtuele praktijkapplicatie), telefoon

en Skype of Breeze.

• Hardware die wordt gebruikt in relatie tot de elektronische omgeving [pc, mobiele technologie]

Vooral Pc, maar ook telefoon en webcam, gezien kosten (nog) geen inzet mobiele telefoons.

• Mate waarin er technische ondersteuning vereist is bij processen binnen de leerpraktijk.

Duidelijk een belangrijk issue: bij de formele inzet elektronische leeromgeving is technische

ondersteuning van groot belang, zeker bij videocommunicatie. Bij informele “kanalen” vindt vanuit de

opleiding geen ondersteuning plaats. Ondersteuning bij werken met elo op initiatief student: op

verzoek.

• Media die worden ingezet bij ontwikkeling, uitwisseling, verspreiding en beheer van inhouden;

Ingezet worden: websites, CMS, elo, e-mail.

• Vormen van communicatie [en combinaties], en de middelen die daarbij worden ingezet

Grootste gedeelte leerproces vindt plaats op elo Black board d.m.v. discussion board, maar ook F2F

contact, telefoon, videocommunicatie en (video)presentaties. De afgelopen jaren is bewust gekozen

voor inzet asynchrone middelen omdat pilots met synchrone media niet de gewenste resultaten

opleverden (videocommunicatie d.m.v. Click to meet bijvoorbeeld i.v.m. te installeren

cliëntsoftware). Nu bijvoorbeeld met Macromedia Breeze deze mogelijkheden van synchrone

communicatie (en samenwerkingstool d.m.v. application en Internet sharing wel mogelijk zijn, zal

deze meer worden toegepast. Wel vanuit het idee dat het iets kan toevoegen, niet vanuit de

substitutiegedachte.

• Mate waarin verschillende actoren samenwerken (onderwijs-bedrijfsleven-overheid)

In dit praktijkvoorbeeld werken opleiding en afnemend veld ”nauw” samen. De rol van de

praktijkscholen wordt steeds belangrijker m.b.t. begeleiden “on the job”. De samenwerking met het

veld wordt deels vormgegeven d.m.v. de inzet van de VPA, Virtuele Praktijk Applicatie, een door de

hogeschool gebouwde omgeving waarin veel gegevens worden uitgewisseld (digitale

lesvoorbereidingen, beoordelingen, feedback, opleidingsdocumenten, etc, maar door middel

waarvan ook gecommuniceerd kan worden. 3. Effectiviteit

• Perceptie van de effectiviteit van de leerpraktijk door de gebruiker en door andere partijen

Definitief



Moeilijk te meten, weinig data beschikbaar. Wel zeer subjectieve gegevens: studenten geven aan

dat ze niet gekozen hadden als de opleiding grotendeels F2F zou zijn georganiseerd, daarnaast

behalen de meeste studenten na iets meer dan de reguliere studietijd (4 resp. 2,5 jaar voor hoger

opgeleiden) hun diploma. De korte aansturingsmomenten, meestal op afstand worden erg

gewaardeerd, het feit dat zeer veel initiatief bij de student gelegd wordt, geeft hen mogelijkheden zo

effectief mogelijk te studeren.

• Vormen van toetsing, beoordeling of assessment die al of niet expliciet worden gehanteerd

Schriftelijke toetsing, mondeling, groepswerk (maken website, werkstuk, (video)presentatie,

vervangende schriftelijke opdracht, etc.

• Mate waarin sprake is van systematische kwaliteitsbewaking en kwaliteitsontwikkeling.

Er is systematische, periodieke kwaliteitsbewaking d.m.v. vastgesteld toetskader.


De beschreven leerpraktijk gaat uit van een bepaald concept: een competentiegericht curriculum,

een rijke leeromgeving (elektronische leeromgeving Black Board, digitaal onderwijsplein met alle

onderwijsmaterialen en een virtuele praktijk applicatie voor communicatie en uitwisseling van

gegevens met de praktijkorganisaties (scholen). Binnen het onderwijs zelf wordt het concept van

blended learning toegepast, waarbij alle beschreven elementen in een beargumenteerde mix zijn

ondergebracht. Dit concept is bij uitstek geschikt om op te schalen, bijvoorbeeld naar reguliere

deeltijd, maar ook voltijdsopleidingen; daarnaast naar bedrijfsopleidingen.


De beschreven leerpraktijk draagt niet direct bij aan een Leven-Lang-Leren. De mogelijkheden zijn

wel aanwezig om bijvoorbeeld alumni en andere geïnteresseerden op beschreven wijze “bij te

scholen”. De opleiding is inmiddels een onderzoek gestart naar de mogelijkheden daartoe. 4. Innovatief karakter

• Mate waarin gesproken kan worden van 'innovatief' en aspecten die daarbij een rol spelen

Het innovatieve van de opleiding is het feit dat veel innovaties integraal worden ingezet bij deze

opleiding: werken met een elo, materialen gebruiken uit CMS, inzet rijke elektronische

leeromgeving, gebruik digital portfolio, inzet streaming media, gestreamde stagefragmenten op

discussionboard beoordelen van elkaar, inzet videocommunicatie bij afstuderen, etc.

• Veranderende eisen die worden gesteld aan student/deelnemer en docent/trainer/begeleider

Evident is dat de rol van de docent fundamenteel verandert: ten aanzien van begeleiden van

leerprocessen in het algemeen en dat (deels) op afstand in het bijzonder. Lectoraat eLearning van

Hogeschool INHOLLAND doet reeds enkele jaren onderzoek naar deze veranderende rol. Ook de

rol van de student verandert sterk: deze zal (steeds meer m.b.v. een elektronische leeromgeving)

(peer) feedback moeten kunnen geven, evenals moeten kunnen reflecteren op en evalueren van

onderwijsactiviteiten.

• Mate waarin de leerpraktijk aansluit bij, of kan worden aangesloten op bestaande initiatieven

Definitief



Interessant is dat de DigiPABO-opleiding als aanjager van onderwijsvernieuwing binnen de Pabo

van INHOLLAND is gebruikt, waarbij d.m.v. project New Blends (zie ook: www.pabo-

INHOLLAND.nl/newblends) de verspreiding van deze ervaringen plaatsvindt naar deeltijd- en

voltijdsopleiding. Hierbij wordt gebruik gemaakt van ervaringen zoals uit DU project DigiPABO,

promotieonderzoek naar reflectie op afstand, doctoraalscriptieonderzoek naar competenties

docenten m.b.t. modereren discussies online en (studentafstudeer) onderzoek naar

communicatiemiddelen studenten en Lectoraatsonderzoek naar veranderende rol docent

(eTutoring). Alles binnen Hogeschool INHOLLAND.



Onderwijs dat op bovenstaande wijze is vormgegeven is flexibeler dan “regulier” onderwijs. Het tijd-

en plaatsonafhankelijk karakter speelt hierbij een rol. Het kan aantrekkelijker onderwijs opleveren

door inzet van een groter scala aan onderwijsmiddelen, waaronder elektronische. Het kan beter

onderwijs opleveren door intensieve inzet van peerfeedback op afstand d.m.v. digitale forums. Het

leidt nieuwe leraren op die ICT-vaardig zijn, en leraren die anders geen gebruik zouden maken van

regulier voltijd- en deeltijdonderwijs.


aantrekkelijk onderwijs en onvoldoende flexibiliteit binnen het leerproces, resulterend in een tekort

aan leraren.

Definitief



8 Zuydlab [Hogeschool Zuyd]


De leerpraktijk heeft als titel: Zuydlab, het is een initiatief van Hogeschool Zuyd te Heerlen. De

faculteit waaronder het Zuydlab ressorteert (Life & Science) noemt het “een uitdagende, realistische

en resultaatgerichte bedrijfsomgeving”.

De hogeschool formuleerde voor het project de volgende doelstellingen: een bijdrage leveren aan

de kennisuitwisseling tussen hogeschool en maatschappij, een realistische, resultaatgerichte

leeromgeving neerzetten, een beroepsgerichte opleiding vormgeven en relevante

beroepscompetenties ontwikkelen voor medewerkers en studenten. Daarnaast werd als doel

opgenomen: producten en diensten ontwikkelen voor het werkveld. Kort samengevat door het hoofd

van het Zuydlab: goed onderwijs vormgeven en stimuleren van de economie in de regio.

• Betrokken instellingen, organisaties en/of bedrijven; betrokken actoren

De betrokken instellingen betreffen aan de ene kant de onderwijsorganisatie Hogeschool Zuyd die

het project is gestart en die vanaf 2007 het Zuydlab integreert in de staande organisatie, aan de

andere kant ongeveer 20 bedrijven uit de regio. Dit jaar (2006-2007) zijn ca. 35 studenten in de

afstudeerfase van de faculteit Life & Science en vier docenten (en 4 practicum assistenten)

betrokken bij de leerpraktijk. De meeste studenten komen uiteindelijk ook bij deze bedrijven in de

regio terecht na hun afstuderen. Ook in andere bedrijven in de regio

• Kennisdomein, beroependomein of sociale praktijk waarop de leerpraktijk betrekking heeft

De faculteit Life & Science verzorgt “chemische” opleidingen: biochemie, analyse, synthese,

materiaalkunde en (binnenkort ook) nanotechnologie.

• Doorlooptijd van de leerpraktijk en [studie]belasting

Gemiddeld genomen betreft de studiebelasting 15 EC’s (European Credits). De doorlooptijd is een

onderwijsperiode (kwartaal). Er is echter flexibiliteit, op basis van de praktijkvraag en

beschikbaarheid van de studenten op dat moment. De hogeschool heeft de organisatievorm van de

“minor” gekozen voor de opdrachten die worden uitgevoerd.

• Aantal maanden/jaren dat er ervaring is opgedaan met dit type leerpraktijk in deze vorm

In de afgelopen jaren is ervaring opgedaan; de pilot (4 synthese projecten) startte in 2005, vanwege

de synergie onderwijs/bedrijfsleven en de win-win-situatie voor alle betrokken neemt de omvang toe

en wordt het lab geïntegreerd in de staande organisatie.

• Mate waarin of wijze waarop verschillende actoren eventueel betrokken zijn bij de praktijk

Opdrachtgevers uit de praktijk zijn betrokken, ook deskundigen uit de bedrijven, de begeleidende

docenten vanuit de hogeschool en natuurlijk de studenten.


De integratie tussen werken en leren, tussen bedrijven en onderwijs, levert volgens de opleiding

beter onderwijs, flexibeler vormgegeven, met realistische casussen, waardoor leren na afstuderen

Definitief



naadloos overgaat in werken. De bedrijven kunnen onderzoeksopdrachten die ze voor relaties

moeten uitvoeren, “uitbesteden” aan studenten van de hogeschool. Zij doen hierbij indirect aan

werving personeel, aangezien ze met personeelstekorten zitten wat betreft technisch personeel:

veel studenten komen in dienst bij de opdrachtgevers.

Ook professionalisering docenten en uitwisseling personeel worden als meerwaarde gezien.

Docenten gaan naar bedrijven toe en worden op deze wijze geprofessionaliseerd. De bedrijven en

de hogeschool sluiten een alliantie voor een aantal jaren waarmee ze de samenwerking

formaliseren.

De school realiseert beter onderwijs door casussen en onderzoeksopdrachten voor de studenten

die beter aansluiten op de praktijk; de bedrijven maken gebruik van de mogelijkheid tot

“aanschuifonderwijs” d.w.z. dat ze de mogelijkheid krijgen personeelsleden (met gesloten beurs of

tegen gereduceerd tarief) onderwijseenheden te laten volgen binnen het reguliere onderwijs.

• Eventuele betrokkenheid van andere ondersteuners bij de leerpraktijk [technisch, inhoudelijk]

Als de technische instrumenten die nodig zijn voor het uitvoeren van opdrachten niet beschikbaar

zijn, bijvoorbeeld als het om speciale elektronische microscopen gaat, kan door de studenten

gebruik gemaakt worden van apparatuur uit bijvoorbeeld een Philipslab, waarbij de studenten de

apparatuur op afstand kunnen bedienen en elektronisch over de gegenereerde uitslagen kunnen

beschikken. Het lab werkt bij de afstemming van de onderzoeksopdrachten samen met Universiteit

Maastricht en Lectoraat Life Sciences. Omdat het lab geen stagebureau is of een uitzendbureau

voor goedkope onderzoekers, probeert het lab de juiste opdracht op de juiste plaats te krijgen.

Praktijkgericht onderzoek behoort volgens het lab plaats te vinden bij een hogeschool,

fundamenteel onderzoek bij een universiteit. Daarom moet overleg plaatsvinden met andere

instellingen die studenten onderzoek laten uitvoeren in opdracht van het bedrijfsleven.


Informatie over Hogeschool Zuyd: zie: http://www.hszuyd.nl/zuydlab.

Of www.hszuyd.nl . 2. Aspecten van blended learning 2.1 Soorten leerprocessen

• Type leerdoelen dat wordt nagestreefd [competenties, kennis, vaardigheden, attitudes]; aanvullende typering van de leerpraktijk [leren in de praktijk, leren in of buiten school]

De leerpraktijk Zuydlab betreft geen specifiek onderwijskundig innovatieve toepassing van Blended

Learning. Type leerdoelen wijken niet af van de reguliere. De organisatorische vorm die gekozen is,

is die van de reguliere minorstructuur. Dit vanwege het flexibel karakter ervan.


Het betreft formeel, georganiseerd leren: studenten voeren de opdrachten uit binnen het eigen

instituut. Toch is sprake van Leren in de praktijk omdat het casussen betreft uit de praktijk die

optimaal aansluiten bij de toekomstige werkzaamheden van de studenten. Voor de

praktijkbegeleiders van de bedrijven is sprake van informeel leren aangezien ze op de hogeschool

in contact komen met innovaties op het vakgebied. Aan de andere kant is sprake van informeel

leren door de docenten van de opleiding die bedrijven bezoeken en op die wijze op de “leren” m.b.t.

relevante ontwikkelingen en eisen bedrijfsleven voor afgestudeerden.

Definitief




• Individueel leren, samenwerkend leren of combinaties hiervan [parallel of serieel uitgevoerd]; • Mate waarin sprake is van al dan niet geëxpliciteerde didactische strategieën [werkvormen]; • Mate van externe sturing en begeleiding bij leerprocessen in de leerpraktijk [ondersteuning], c.q.


Studenten voeren opdrachten individueel of in tweetallen uit. Er is sprake van samenwerkend leren.

De opdrachten zijn afkomstig uit het bedrijfsleven c.q. wordt uitgevoerd voor het bedrijfsleven.

Studenten worden begeleid door eigen docenten en medewerkers opdrachtgever/bedrijf.

Beoordeling vindt plaats bij oplevering product/onderzoekresultaten.



• Instrumenten binnen een elektronische omgeving [website, portal, ELO, DPF, Wiki, blog]; • Hardware die wordt gebruikt in relatie tot de elektronische omgeving [pc, pda, mobiel]; • Mate waarin er technische ondersteuning vereist is bij processen binnen de leerpraktijk; • Media die worden ingezet bij ontwikkeling, uitwisseling en beheer van leerinhouden; • Vormen van communicatie [en combinaties], en de middelen die daarbij worden ingezet. • Mate waarin verschillende actoren samenwerken.

Studenten maken gebruik van de reguliere leeromgevingen van de hogeschool: intranet,

elektronische leeromgeving Black Board (BB), e-mailfaciliteiten en internet. Veel overleg en

samenwerking vindt F2F plaats. De studenten werken vaak fysiek 30 uur per week in het

laboratorium aan een opdracht. Opleidingsinstituut (bedrijf: opdrachtgever) en hogeschool

(uitvoerenden: studenten en docenten) werken intensief samen gedurende opdrachtperiode. Ook

betrokken bij de samenwerking zijn de actoren: universiteit, kenniskring en (facilitair m.b.t.

apparatuur) grote ondernemingen in de regio.

3. Effectiviteit

• In hoeverre ervaren gebruikers [doelgroep] de leerpraktijk als effectief?

Het gaat hierbij om of keuzes die werden gemaakt daadwerkelijk bijdragen aan optimalisering van

het leerproces. De actoren beoordelen de wijze waarop Zuydlab wordt ingezet als onderwijsmiddel

als bijzonder doeltreffend: voor de studenten omdat ze op deze wijze worden geconfronteerd met

opdrachten die ze in “werkelijkheid” ook tegenkomen, het is dus een geschikt middel om te

bereiken dat studenten optimaal worden voorbereid op het werk in de praktijk. Het is tevens een

doeltreffend middel voor de opleiding om aan zo realistisch mogelijke casussen te komen; voor het

bedrijfsleven kan het uitgevoerde onderzoek als assessment functioneren bij werving personeel.

Over de hierboven genoemde aspecten zijn geen kengetallen bekend. Het zijn inschattingen op

basis van gesprekken met actoren.

• Mogelijkheden tot opschaling

Het concept is opschaalbaar, niet alleen voor opleidingen in dezelfde branche: onderzoek in

opdracht van werkveld kan binnen iedere instelling plaatsvinden. Betrokkenheid van HBO

Lectoraten is overal mogelijk en kan hierbij de kwaliteit en synergie versterken. De

professionalisering van personeel door contact met “afnemend veld” kan binnen alle sectoren

Definitief



plaatsvinden, evenals de wijze tot flexibele scholing van “het werkveld c.q. organisaties en

bedrijfsleven” door de instelling van hoger onderwijs.

• Mate waarin de leerpraktijk bijdraagt tot Leven-Lang-Leren?

Wat betreft de professionalisering van de begeleidende docenten en die van de medewerkers van

opdrachtgever is sprake van bijdrage aan Leven-Lang-Leren. Dit vanwege de synergie (win-win-

situatie) voor alle betrokkenen.



In deze leerpraktijk is sprake van samenwerking (learning blend) tussen hogeschool, universiteit,

semi-overheidsinstantie (ziekenhuis) en bedrijfsleven. De leerpraktijk is innovatief vanwege de

verwevenheid onderwijs-bedrijfsleven. Onderzoek is een belangrijk aspect in de afstudeerfase van

de opleiding. Onderlinge mobiliteit houdt de opleiding up to date en laat deze optimaal aansluiten op

de praktijk.


Opdrachtgever en docent krijgen samen een begeleidende en beoordelende rol m.b.t. de

praktijkopdracht die de student(en) uitvoer(en). De samenwerkingscompetentie van de docent m.b.t.

deze nieuwe vormen van samenwerking krijgt meer nadruk.


De leerpraktijk sluit aan bij de behoefte van bedrijven en scholen om studenten zodanig op te leiden

dat de overgang van opleiding naar bedrijf zo vloeiend mogelijk verloopt.



Onderwijs wordt kwalitatief beter als gezamenlijke expertise kan worden ingezet: die van

hogeschool, kenniskring, universiteit, bedrijven en instellingen. Het onderwijs wordt aantrekkelijker

als de opdrachten geen gefingeerde zijn, maar werkelijke uit de dagelijkse praktijk. Informeel leren

vindt plaats als verschillende disciplines en actoren kennis uitwisselen.


aantrekkelijk onderwijs en onvoldoende transparantie en kennisdiffusie.

Definitief



9 European Virtual Seminar [Open Universiteit]


European Virtual Seminar on Sustainable Development (EVS) is een internationale

onderwijsmodule waarin studenten van diverse nationaliteiten en verschillende disciplines

samenwerken aan werkelijkheidsgetrouwe casestudies op het terrein van duurzame ontwikkeling.


Het initiatief is in 2001 genomen door OU Nederland en de COPERNICUS CAMPUS uit Duitsland.

Verschillende universiteiten sloten zich hierbij aan. EVS is een open netwerk. Instellingen die

belangstelling hebben, kunnen zich aansluiten. Op dit moment zijn ongeveer 15 Europese

onderwijsinstellingen betrokken.



Studenten werken in internationale en multidisciplinaire groepen van circa 6 personen. Elke groep

wordt begeleid door een tutor en kan tevens een beroep doen op een inhoudelijk expert. Daarnaast

is er een stakeholder als opdrachtgever.

Per instelling is tevens een coördinator benoemd die samen met de projectleider van het EVS

verantwoordelijk is voor de formele aspecten rondom deze onderwijsmodule, zoals het verankeren

van het EVS binnen het curriculum van een instelling (bijv. als verplicht vak, keuzevak of onderdeel

van een ander vak), het toekennen van studiepunten, enz.


Sustainable development (duurzame ontwikkeling).

EVS is bedoeld voor alle disciplines die raakvlakken (zouden moeten) hebben met duurzame

ontwikkeling


De studielast van het EVS is 120 uur en de doorlooptijd 4 maanden (okt-feb)


Vanaf 2001 is deze leerpraktijk aangeboden. Momenteel loopt EVS voor de zesde maal. Er nemen

gemiddeld 50 studenten aan deel.


Studenten schrijven een groepsrapport voor een ‘stakeholder’. Dit kan een wetenschapper zijn van

de betrokken instellingen, maar ook een persoon buiten het EVS die belang heeft bij de resultaten

van het onderzoek dat de studenten hebben uitgevoerd (bijv. een van de betrokken docenten is

tevens directeur van een zogeheten ‘Geopark’ en gebruikt de resultaten van de studenten in de

praktijk).


Definitief



Studenten krijgen de kans om met studenten uit andere landen en multidisciplinair aan een opdracht

te werken. Dit is een waardevolle leerervaring voor de studenten.


Het beheer en onderhoud van de elektronische leeromgeving van het EVS is in handen van de

daarvoor verantwoordelijke afdeling van de Open Universiteit Nederland. Voor tips en onderzoek op

didactisch vlak wordt regelmatig samengewerkt met onderwijskundigen en/of onderwijstechnologen

van de betrokken instellingen.


http://www.ou.nl/evs

Ook beschreven op: http://goodpractices.surf.nl/gp/goodpractices/157 2. Aspecten van blended learning 2.1 Soorten leerprocessen


De leerdoelen voor studenten zijn als volgt geformuleerd: - Beschrijven en operationaliseren van het concept van duurzame ontwikkeling. [kennis] - Analyseren van de relatie tussen de geplande uitbreiding van de EU en de doelen rondom

duurzame ontwikkeling binnen de lidstaten en toekomstige lidstaten. [kennis] - Het linken van lokale, nationale en Europese beleids-issues aan duurzame ontwikkeling [kennis] - Werken met studenten van verschillende culturele en disciplinaire achtergronden [attitude] - Het effectief gebruiken van de ICT-mogelijkheden voor samenwerkend leren. [vaardigheden]


Samenwerkend leren op afstand


Het gaat om formeel leren. In evaluaties rapporteren studenten dat ze ook heel veel leren van de

internationale samenwerking, buiten leerdoelen om. Dit zou als informeel leren getypeerd kunnen

worden. 2.2 Didactische strategie


Samenwerkend leren


Een didactische strategie wordt uitdrukkelijk als doel genoemd (Het ontwikkelen van een waardevol

didactisch concept voor virtueel samenwerkend leren via internet).

Didactisch concept: activerend samenwerkend leren. Aanpak in EVS werkt als volgt. Elke groep

krijgt een case van een stakeholder en levert een rapport op over het vraagstuk, aangevuld met een

beknopte beleidssamenvatting voor een stakeholder. Daarnaast schrijven de studenten een

reflectieverslag over het groepsproces. Om het leerproces van de studenten te ondersteunen is het

Definitief



EVS onderverdeeld in verschillende fasen, die gekoppeld zijn aan bepaalde perioden. De

beoordeling van de studenten is zowel gericht op de inhoud als het proces.



Afhankelijk van de rol (coördinator, tutor, expert) hebben docenten verschillende taken:

- Projectleider: overkoepelend management en elektronische leeromgeving.

- Coördinator: formele aspecten, zoals studenten werven, informatie verstrekken, interne en externe

coördinatie, verlenen van certificaat, enz.

- Tutor: coaching en beoordeling van groepsproces.

- Expert: levert case studie en beoordeling van de groepsproducten, kan studenten tips geven voor

aanpak van de casus.



Virtuele leeromgeving (aangevuld met enkele bijeenkomsten per instelling)


De studenten (en docenten) van het EVS ontmoeten elkaar in een elektronische leeromgeving

(Blackboard) en beschikken daarbij over verschillende tools voor synchrone en asynchrone

communicatie, zoals elektronische discussiegroepen, chat- en e-mail faciliteiten en een instrument

voor het uitwisselen van bestanden.


Geen PC of laptop


Weinig tot geen


Geen Internet (alle cursusmateriaal van EVS wordt via internet uitgeleverd)


Zwaartepunt ligt op het gebruik van elektronische discussionboards (synchrone communicatie) om

de groepsdiscussies te structureren en blijvend beschikbaar te stellen. Daarnaast wordt gebruik

gemaakt van chat sessies (synchrone communicatie), bijv. voor brainstorm of overleg met tutor. Ook

hebben de studenten en docenten de mogelijkheid email te gebruiken, die in de ELO van het EVS is

geïntegreerd. Tevens worden studenten en tutors gewezen op de mogelijkheid van internet telefonie

(bijv. SKYPE), maar dit is nog niet een integraal onderdeel van de didactische opzet. Om de sociale

component van het EVS te versterken zal naar verwachting in de toekomst gebruik gemaakt gaan

worden van webcams (het ontbreken van een goeie breedband verbinding bij alle deelnemers vormt

hiervoor nog de belangrijkste belemmering).


EVS is een initiatief vanuit het onderwijs. Bedrijfsleven en overheid zijn niet betrokken.

Definitief



3. Effectiviteit


In het kader van het DU-project Samenwerkend Leren Digitaal Ondersteund (SALDO) heeft in het

studiejaar 2003-2004 halverwege het project een evaluatie plaatsgevonden via een elektronische

survey die door 34 studenten en 6 tutoren is ingevuld. De conclusie was als volgt:

‘Het CSCL model van de EVS heeft tot tevredenheid van studenten en docenten gefunctioneerd.

Wel worden diverse mogelijkheden gezien om probleempunten op te lossen en rendement en

resultaten te vergroten. Dit kan door het ontwikkelen en beproeven van nieuwe instrumenten voor

het sterker stimuleren en verankeren van de sociale communicatie in de virtuele ruimte, maar ook

door de communicatie over de groepen heen te versterken. Zo kunnen dan de ontwikkelingen en

resultaten in een bredere kring dan alleen de taakgroep van dat moment te volgen zijn voor alle

deelnemende studenten’. (Voor evaluatie zie: Handboek Saldo via www.du.nl/saldo)


De beoordeling is gebaseerd op het groepsrapport, het verloop van het groepsproces, en de

bijdrage van individuele studenten aan product en proces. De beoordeling wordt uitgedrukt in een

eindcijfer per student. Naast de formele beoordeling leveren de studenten een

groepsreflectieverslag en individuele reflectie.


Het EVS wordt jaarlijks aangepast op basis van evaluaties onder studenten en docenten. Blijvende

aandachtspunten zijn kwaliteitsborging, exploitatielast, betrekken van méér studenten, versterken

van de sociale dimensie van virtueel leren.


EVS streeft na om het aantal deelnemende studenten per run te vergroten tot ca. 150 en het aantal

‘dropouts’ te verkleinen.

Daarnaast heeft EVS de volgende doelen geformuleerd die bijdragen aan mogelijkheid tot

opschaling:

- Het ontwikkelen van een flexibel organisatiemodel voor ontwikkeling en exploitatie van een

webgebaseerde cursus voor samenwerkend leren.

- Het ontwikkelen van een organisatiemodel en een didactisch concept dat toepasbaar is binnen

andere kennisdomeinen (inhoud) en op verschillende schaalniveaus (internationaal, nationaal,

lokaal).


Geen relatie met Leven lang leren.



Innovatief qua inhoud: +/-, duurzame ontwikkeling is een actueel thema. Er wordt aangesloten op

beleid en ontwikkelingen binnen de EU.

Innovatief qua didactiek: ++, er is veel aandacht voor het ontwikkelen van een goed didactisch

concept voor virtueel samenwerkend leren op afstand. Dit ontwikkelt zich jaarlijks verder.

Definitief



Innovatief qua techniek: -, inzet van ELO (Blackboard) kan niet echt innovatief worden genoemd.

Het gaat om ‘proven technology’ die waarschijnlijk niet de meest optimale omgeving biedt om de

sociale dimensie van virtueel samen leren te versterken.

Innovatief qua organisatie: ++. EVS is een open netwerk waar instellingen zich bij kunnen

aansluiten.


Voor studenten: Leren en samenwerken op afstand, en dat alles via internet.

Voor docenten: begeleiden op afstand en begeleiden van multidisciplinaire en multiculturele

studenten. Ook het afstemmen en ontwikkelen van onderwijs op afstand stelt nieuwe eisen.


Verschillende e-learning projecten van de Europese Unie bestrijken aspecten die ook in het EVS

aan bod komen (bijv. virtuele mobiliteit van studenten bevorderen, het creëren van een virtuele

campus, internationale uitwisseling van studiemateriaal, enz.).



Deze leerpraktijk biedt een bijdrage aan het oplossen van systeemfalen doordat het gericht is op het

ontwikkelen van een succesvol concept voor ‘samenwerkend leren op afstand in een internationale

en multidisciplinaire context’. Studenten vinden deze vorm aantrekkelijk, juist ook door de

internationale en interdisciplinaire component, en doordat het gaat om een actueel onderwerp in

een realistische setting. Doordat EVS expliciet aandacht besteed aan het ontwikkelen van een

succesvol concept, kan het bijdragen aan het oplossen van systeemfalen met betrekking tot

onvoldoende aantrekkelijk onderwijs en onvoldoende transparantie en kennisdiffusie.

Definitief



10 IBM Basic Blue [IBM]


IBM Basic Blue for New Leaders is een blended learning oplossing die is gericht op het scholen van

zo’n 5000 nieuwe managers die jaarlijks wereldwijd instromen bij IBM. Basic Blue for New Leaders

is onderdeel van het corporate IBM Management Development Program, genaamd LEADing@IBM.

Basic Blue for New Leaders wordt voorafgegaan door een soortgelijke module (qua opzet) genaamd

Leader Readiness. Deze module bereidt toekomstige managers voor op hun rol als manager. Als

benoeming heeft plaatsgevonden wordt deze 4 daagse module gevolgd door Basic Blue for New

Leaders. Managers nemen daaraan deel zes maanden na benoeming. Inschrijving geschiedt

automatisch. 360% feedback survey´s maken onderdeel uit van de training.


IBM



5000 nieuwe managers per jaar verdeeld in groepjes van 20-24 cursisten. Elk groepje heeft 1

facilitator gedurende het hele programma (ervaren manager).


Leadership development; IBM cultuur, strategie, executie en management concepten.


6 - 9 maanden


Blue Basic for New Leaders wordt vanaf 1999 bij IBM gebruikt, waarbij wereldwijd zo’n 5000 nieuwe

managers per jaar meedoen, die afkomstig kunnen zijn uit 70 landen.


De deelnemers worden in groepjes van 20-24 personen geplaatst. Zij werken het eerste half jaar

online met elkaar samen (naar behoefte), daarna volgt een driedaagse face-to-face training.


Flexibel, vanaf elk tijdstip en plaats toegankelijk, besparing van reistijd en kosten, intensieve

voorbereiding op fysieke workshops aan het eind van het programma.


Intern


http://edweb.sdsu.edu/people/ARossett/eportfolio/popup_ibm.asp

Definitief



http://www.workforcechicago2.org/case_studies/ibm2006.pdf

http://www.nucleusresearch.com/research/b19.pdf

http://www-304.ibm.com/jct03001c/services/learning/solutions/pdfs/breaking_away.pdf



Verdiepen van kennis aangaande IBM´s leiderschapsconcepten en toepassing daarvan in de

dagelijkse praktijk (toegespitst op leiderschaps competencies, management stijlen, organisatie

klimaat en ontsporingsfactoren).


Het online leren vindt plaats binnen en buiten werktijd, wanneer en vanaf welke plaats de cursist dat

wil. In een groep naar keuze en met een afsluitende workshop op locatie, waarbij de deelnemer zelf

mag kiezen waar dat (ter wereld) is.


Het gaat om een geformaliseerd leertraject. Dat wil zeggen: de content is vooraf ontwikkeld, de

structuur van het programma is voorbereid en de einddoelen liggen vast. De cursist heeft wel veel

vrijheidsgraden in plaats en tijd (binnen een gesteld kader) van het leren. Ook de mate en manier

van communicatie is vrij in te vullen. Het leren gebeurt veelal tussen het werken door.

2.2 Didactische strategie • Mate waarin sprake is van al dan niet geëxpliciteerde didactische strategieën [werkvormen];

Basic Blue for New Leaders is gebaseerd op een didactisch (four-tier approach), waarin leren

plaatsvindt door: (1) ‘observatie’ via web modules (2) ‘participatie’ via online simulaties en interactieve scenario’s (leren door te doen) (3) ‘collaboratie’, via interactie met medecursisten en e-mentor (4) ‘co-locatie’, fysieke workshop met medecursisten en begeleiding

• Individueel leren, samenwerkend leren of combinaties hiervan [parallel of serieel uitgevoerd]; - Fase 1 (doorlooptijd: 26 weken). Nieuwe managers delen zichzelf in, in een groep van 20-24

cursisten. Zij werken eerst in eigen tempo en vanaf eigen plaats individueel een serie webmodules en online simulaties / scenario’s door. Zij kunnen hierbij contact opnemen met medecursisten, fysiek, per telefoon of via online tools als een asynchrone classroom, whiteboard, MSN etc. Zij worden hiertoe wel gestimuleerd maar bepalen zelf of zij gebruik willen maken van elkaars ervaringen en support.

- Fase 2 (doorlooptijd: 1 week). Nieuwe managers komen 3 dagen bij elkaar. In workshops doen zij samen aan brainstorming, wisselen ze real-life ervaringen uit en anticiperen zij op moeilijke situaties in de toekomst. Zij leren hierbij van en met elkaar.



Definitief



- Fase 1. De cursisten werken in eigen tempo, gemiddeld studeren zij 2 uur per week online. Online self-assessment en feedback vindt plaats via het systeem. Maar ook heeft elke groep 1 facilitator gedurende de gehele opleidingsperiode. Dit is een ervaren manager, die speciaal getraind is om support en feedback te geven in een online omgeving.

- Fase 2. De workshops worden begeleid door ervaren en daartoe getrainde managers uit het bedrijf (de facilitators).



Vanuit de online ‘Global Campus’ krijgen werknemers toegang tot de ‘learning portal’. Hierin is een

overzicht van alle IBM cursussen te vinden, en kunnen zij toegang krijgen tot e-learning cursussen

of classroom lectures (ook via i-pod) en daarmee aan de slag. Daarnaast heeft IBM een intranet,

met daarbij voor elke werknemers een gepersonaliseerde pagina. Naast kritische bedrijfsinformatie

krijgen werknemers hierop ook tips en liks naar specifieke informatie op het eigen vakgebied.


IBM maakt gebruik van het eigen programma Lotus Learning Space, een learning management

system. Hiermee kan online gewerkt worden met performance-support tools, virtual collaborative

workspaces en classrooms, online tests en simulations, tools voor assessment en feedback en on-

the-job training met support via coaching simulators.


De leeromgeving is web-based bereikbaar vanaf iedere plek en plaats met computer en

internetverbinding.


Via interne helpdesks en/of facilitators


Lotus learning space


Lotus learning space


Dit is een IBM intern programma

3. Effectiviteit

• Perceptie van de effectiviteit van de leerpraktijk door de gebruiker en door andere partijen; IBM traint elk jaar zo’n 5000 nieuwe managers. Traditioneel gebeurde dit door deze mensen bijeen te brengen voor een vijfdaags event. Hierin leerden zij de basics met betrekking tot de cultuur, strategie en het management bij IBM. In de loop der jaren is de functie van manager bij IBM steeds complexer geworden. IBM realiseerde zich dat een eenmalige training van vijf dagen hiervoor niet meer voldoende effectief was. Training zou een doorlopend proces moeten worden, en onderdeel van het werk. Hiervoor werd in

Definitief



1999 Basic Blue geïntroduceerd. Sindsdien worden jaarlijks zo’n 5000 nieuwe managers via deze blended learning oplossing opgeleid. In totaal zijn dat dus al meer dan 30.000 mensen. - Content: de claim is dat via Basic Blue for New Leadrs rijkere inhoud wordt aangeboden en meer intensieve leerervaringen dan voorgaande trainingsprogramma’s. Er wordt vijf maal zoveel content aangeboden. Daarbij kan het leren worden geïntegreerd aan werkroutines, wat positief is voor de toepassing en transfer van de leerstof. - Effectiviteit: via e-learning zijn meer nieuwe managers bereikt, ook die voorheen geen formele training ontvingen in afgelegen gebieden. Hierdoor is een grotere consistentie onder nieuwe managers ontstaan wat betreft taal, kennis en cultuur. - Kosten: In vergelijking met traditionele face-to-face methoden zijn de kosten voor Basic Blue per student met 1/3 gedaald. Winst wordt vooral geboekt doordat reis- en verblijfkosten wegvallen met daarbij de declarabele uren per werknemer per dag.


Online self-assessment, feedback, e-mentoring, etc. Iedereen doorloopt dit programma en krijgt ter

afsluiting een certificaat.


Evaluaties en verbeteringen vinden plaats, ook op basis van lessons learned.


Naast de kwantitatieve voordelen die IBM inmiddels binnen de eigen organisatie heeft

bewerkstelligd door Basic Blue for New Leaders wereldwijd op te schalen, worden inmiddels ook

een soortgelijke (deel)oplossingen ontwikkeld die verkocht kunnen worden aan externe klanten.


Het leren gebeurt veelal tussen het werken door. Dit maakt mogelijk dat het leren kan worden

gerelateerd aan werkroutines, wat positief is voor de toepassing en transfer van de leerstof. In die

zin kan dit bijdragen aan levenslang leren en een positieve houding daarbij. Verder wordt er gewerkt

met de PARR-methode. Dit staat voor prepair, action, reflection en review. Deze methode kan na

afloop ook blijvend binnen de werkzaamheden worden toegepast.


• Mate waarin gesproken kan worden van 'innovatief' [inhoud, didactiek, techniek, organisatie]; - Inhoud is verrijkt met multimedia en verschillende feedbackvormen - Er is variatie aan online en offline didactische werkvormen ontworpen, op basis van een

overkoepeld didactisch framework ( four-tier approach) - Er wordt een variatie aan mogelijkheden geboden en stimulans voor onderlinge samenwerking, ook

wanneer de leerstof is ontworpen om individueel te doorlopen - Technisch gezien is de online leeromgeving geheel gekoppeld aan de eigen werkomgeving. Ook

zijn mogelijkheden ingebouwd voor experimenteren/ uitproberen, zonder directe consequenties. - Organisatorisch valt op dat dit programma wereldwijd operationeel is en effectief draait voor 5000

gebruikers per jaar


Definitief



- er is veel zelfstudie, waarbij zelfstandigheid en motivatie belangrijke individuele factoren zijn voor succes van de nieuwe managers

- facilitators en begeleiders worden apart getraind om online hulp te bieden, dit vraagt om andere competenties dan voorheen het geval was

• Mate waarin de leerpraktijk aansluit bij of kan worden aangesloten op bestaande initiatieven. - de praktijk is aangesloten bij de global campus en learning portal van IBM.


• Op welke wijze kan de leerpraktijk een bijdrage leveren aan het oplossen van systeemfalen / maatschappelijke relevantie?

Basic Blue for New Leaders draagt bij aan informatisering, internationalisering en globalisering van

personeel. In dit geval primair voor IBM, maar secondair komt dat ook ten goede aan de

samenleving.



Definitief



11 TISO [Digitale Universiteit]


TISO – Onderwijs en onderzoek met authentieke dossiers van automatiseringsprojecten.

Doel: de kloof tussen praktijk en onderwijs op het gebied van informatiesystemen verkleinen door

studenten leermateriaal aan te bieden gebaseerd op authentieke projectdossiers (uit onderwijs,

bedrijfsleven en overheid). Bron: www.TISOweb.nl


Project is vanuit de Digitale Universiteit ontwikkeld.

Betrokken onderwijsinstellingen: Open Universiteit Nederland, Hogeschool van Amsterdam, Vrije

Universiteit, Technische Universiteit Eindhoven,Hogeschool Rotterdam, Fontys Hogeschool

Inbreng dossiers tot 1 januari 2007:

Bedrijfsleven: SNS REAAL, Quint Wellington Redwood, XS4all, Ordina, Interpolis, Computer

Associates, Delta Lloyd

Onderwijs: Open Universiteit Nederland, Digitale Universiteit, Hogeschool van Amsterdam

Overheid: Ministerie van Defensie, Voedsel en Warenautoriteit en Belastingdienst




TISO is ontwikkeld van begin 2005 tot december 2006. Per 1 januari 2007 is TISO beschikbaar voor

gebruik in het onderwijs. De deelnemende instellingen dragen samen de operationele kosten. Een

actueel overzicht van gebruikers is d.d. half januari 2007, nog niet beschikbaar. TISO wordt in ieder

geval gebruikt door de Open Universiteit Nederland en de Hogeschool van Amsterdam (die in

samenwerking met de community van gebruikers de exploitatie verzorgen) en de Technische

Universiteit Eindhoven.


Automatiseringsprojecten in onderwijsinstellingen, bedrijven en de overheid.


TISO is per 1 januari 2007 voor het onderwijs (opleidingen op het gebied van informatisering)

beschikbaar. Er is geen einddatum vastgesteld.

TISO-leertaken kunnen worden ingepast in alle vormen van onderwijs, van een klein voorbeeld in

een vak tot een hele afstudeeropdracht; de studiebelasting is dus instelbaar.


Een testgroep van 300 studenten en 40 docenten van 20 opleidingen heeft TISO gedurende 20

maanden in wisselende groepen getest in de onderwijspraktijk. Alle gebruikers stonden achteraf

positief tegenover het toekomstig gebruik van TISO en de mogelijkheid om de projectpraktijk in het

onderwijs te introduceren. Het complete evaluatierapport is te lezen op www.TISOweb.nl.

Definitief




Beoogde gebruikers van TISO-web:

BA en MA-opleidingen op HBO of WO-niveau met ten minste 10 ECTS aan

Informatiesystemenonderwijs. Hieronder vallen in ieder geval de volgende opleidingen:

o (Bedrijfs, Technische) Informatica

o (Bedrijfs, Technische) Informatiekunde

o (Technische) Bedrijfskunde


Door authentieke projectdossiers aan het onderwijs beschikbaar te stellen, laten bedrijven,

onderwijsinstellingen en de overheid zien hoe automatiseringstrajecten in "het echt" worden

uitgevoerd. Alle bedrijven/instellingen, ook die geen projectdossiers aanleveren, profiteren van de

kloof die hierdoor wordt gedicht tussen onderwijs en de praktijk buiten de onderwijsinstelling.

Tevens kunnen zij een kijkje nemen in de keuken bij andere automatiseringsprojecten. Studenten

die gebruik maken van de projectdossiers binnen TISO leren

o voortbouwen op het werk van professionals,

o samenhang binnen echte projecten te analyseren,

o informatiesystemen te ontwikkelen, beheren en/of managen,

o samenwerken/communiceren met interne afdelingen en klanten

o hoe projecten gedocumenteerd moeten worden

o projecten procesmatig aan te pakken.

De partijen die projectdossiers beschikbaar stellen binnen TISO, zetten niet alleen hun eigen praktijk

in de spotlight, maar kunnen tevens profiteren van deze competenties zodra de studenten de

praktijk in gaan. Bedrijven zien het beschikbaar stellen van een dossier als methode om in de

praktijk goed ingevoerd personeel te werven.

Docenten ontwikkelen leertaken rondom de projectdossiers en kunnen zelf nieuwe leertaken en

projectdossiers inbrengen. Voor docenten levert TISO tijdsbesparing op en voor de opleidingen

kostenbesparing doordat ervaringen, kennis en leermaterialen gedeeld worden.


TISO is vanuit de Digitale Universiteit ontwikkeld en wordt geëxploiteerd door de Open Universiteit

Nederland en de Hogeschool van Amsterdam in samenwerking met de community van gebruikers.

De community van gebruikers wordt technisch ondersteund door een forum en inhoudelijk door

personen van de OUNL en de HvA.

De technische exploitatie van het TISO-web ligt bij het ICT Servicecentrum van de Open Universiteit

Nederland.


http://www.TISOweb.nl 2. Aspecten van blended learning 2.1 Soorten leerprocessen


Studenten die gebruik maken van de projectdossiers binnen TISO leren

Definitief



- voortbouwen op het werk van professionals,

- samenhang binnen echte projecten te analyseren,

- informatiesystemen te ontwikkelen, beheren en/of managen,

- hoe samenwerken/communiceren met interne afdelingen en klanten plaatsvindt

- hoe projecten gedocumenteerd moeten worden

- projecten procesmatig aan te pakken.


Het TISO-web is een uitbreiding op de leerpraktijk door het beschikbaar stellen van authentieke

cases ondersteund door leertaken. Studenten leren het vak binnen een praktische context, in plaats

van het doen van oefeningen in een van de praktijk geïsoleerde onderwijssituatie.


TISO bevindt zich binnen een formele leerpraktijk en biedt via een online community alle gebruikers

(studenten/docenten) en leveranciers van cases (bedrijven, overheid en onderwijsinstellingen) de

gelegenheid ervaringen, kennis en leermaterialen te delen. Zo wordt ook het informeel leren voor

alle betrokkenen gefaciliteerd met het doel de kloof tussen onderwijs en bedrijfsleven te verkleinen. 2.2 Didactische strategie

• Individueel leren, samenwerkend leren of combinaties hiervan [parallel of serieel uitgevoerd]; en

Mate waarin sprake is van al dan niet geëxpliciteerde didactische strategieën [werkvormen];

De vorm waarin de case binnen de leerpraktijk wordt gebruikt is afhankelijk van de ontworpen

leertaken. Een docent kan een bestaande leertaak overnemen of een nieuwe ontwikkelen en laten

publiceren op het TISO-web. Voorbeelden van leertaken zijn

- Leertaak voor docenten (kennismaken met TISO-web),

- Professionele discretie (gebruikers bewust maken van vertrouwelijkheid gegevens in dossiers),

- Evaluatie businesscase,

- Bedrijfsproces analyse,

- Test driven development,

- E-mailuitbreiding,

- Proces Analyse: requirements/hermodelleren/inventarisatie

Het TISO-web is niet afhankelijk van een onderwijsfilosofie en kan in vele onderwijssituaties

toegepast worden: van practica tot hoorcolleges. Ook kan het TISO-web gebruikt worden voor

onderzoek en scripties.



Een onderwijsinstelling wijst een TISO-instellingscoördinator aan die de lijst met geautoriseerde

docenten beheert. Docenten geven hun studenten toegang tot het TISO-web.

Docenten kunnen onderling en met de exploitanten van het TISO-web of met de contactpersonen

van de bedrijven discussiëren via de fora. Studenten kunnen met docenten of onderling

communiceren via het forum.

Definitief



2.3 Type leeromgevingen • Kenmerken van leeromgeving of van combinaties van leeromgevingen;

Binnen het TISO-web worden de projectdossiers en de leermaterialen ter beschikking gesteld.

Docenten kunnen leertaken inbrengen. Via verschillende fora kunnen docenten en studenten zowel

onderling als met elkaar via thema’s van gedachten wisselen over de dossiers en leertaken en de

toepassing van het TISO-web in het onderwijs.

Elke student en docent binnen de opleiding die deelneemt aan TISO, kan met een persoonlijke

account toegang krijgen tot alle dossiers (de cases) en leertaken.


TISO is een webportal, een depot met leertaken en dossiers en een forum voor communicatie.


Het TISO-web wordt benaderd via een internet-browser.


Er is geen technische ondersteuning vereist.


In het TISO-web worden leertaken aangeboden in pdf- en word-formaat. De dossiers bevatten

documenten in allerlei formaten. Daarnaast worden ter ondersteuning van het leerproces multimedia

presentaties over de dossiers in de vorm van video en audio aangeboden.


Er zijn drie fora in het TISO-web beschikbaar, een contactformulier naar het e-mailadres:

[email protected] en het telefoonnummer van de TISO-coördinator.


Zowel onderwijs, bedrijfsleven als de overheid kunnen cases (dossiers) aanleveren binnen TISO. Bij

het beschikbaar stellen van TISO (1 januari 2007) bevat de webportal 13 projectdossiers (twaalf in

het Nederlands en een in het Engels).

De exploitanten (OUNL en HvA) zullen voortdurend actief dossiers en leertaken werven.

3. Effectiviteit


Op basis van de evaluatie uitkomsten (zie www.TISOweb.nl) kunnen we concluderen dat het

overgrote deel van de studenten uit de testgroep vindt dat TISO-web veel inzicht geeft in de praktijk.

Bovendien worden de leertaken door bijna alle studenten interessant of zelfs zeer interessant

gevonden. Ook docenten staan positief tegenover het gebruik van TISO in hun leerpraktijk.


Evaluatie onder gebruikers (halfjaarlijks tijdens testperiode).


Definitief



Tijdens testperiode hebben docenten en studenten TISO getest en aanbevelingen voor verbetering

gedaan. Proces van kwaliteitsbewaking en –ontwikkeling na het in gebruik stellen van TISO op 1

januari 2007 verloopt als volgt. Er zijn twee aspecten aan kwaliteit:

technisch: de performance en beschikbaarheid van de portal wordt gewaarborgd door het ICT

Servicecentrum van de Open Universiteit Nederland

onderwijskundig: de leertaken worden geredigeerd en op volledigheid gecontroleerd voordat ze op

het TISO-web worden geplaatst. De leertaken worden gebruikt in het onderwijs van de gebruikende

instellingen en vallen daarmee binnen de eigen kwaliteitszorg.


Het idee achter TISO om de kloof tussen onderwijs en bedrijfsleven de dichten is een vraagstuk dat

bij veel opleidingen speelt. Het concept achter TISO is eenvoudig opschaalbaar naar andere

opleidingen aangezien de inrichting van dit systeem niet afhankelijk is van de onderwerpen van de

leerinhouden. Momenteel onderzoekt het TISO projectteam verschillende mogelijkheden voor

opschaling.


TISO levert niet alleen een leereffect op bij studenten. Ook docenten kunnen een leven-lang-leren

van de ervaringen, kennis en materialen die alle betrokkenen beschikbaar stellen binnen TISO.

Werknemers van de betrokken bedrijven/onderwijs- en overheidsinstellingen kunnen kennisnemen

van TISO als student bij een deelnemende instelling; TISO is alleen toegankelijk via

onderwijsinstellingen.



De samenwerking tussen onderwijs, overheid en bedrijfsleven binnen TISO bepaalt voor een groot

deel het innovatieve karakter van dit project. TISO draagt de visie uit van een vliegwiel waarbij

bedrijven de beroepspraktijk inbrengen in het onderwijs, studenten hierdoor een beter beeld krijgen

over de beroepspraktijk, daardoor sneller ingewerkt raken en gemotiveerd zijn om hun eigen

ervaringen in de vorm van dossiers terug te geven aan het onderwijs.


De onderwijsinhoud wordt met TISO verrijkt waardoor studenten (en docenten) zich kunnen richten

op competenties die meer en meer aansluiten op de praktijk buiten de onderwijsinstelling. De

authentieke dossiers die binnen TISO beschikbaar zijn, stellen de docenten in de gelegenheid

leertaken te definiëren die nog realistischer zijn dan de alom bekende oefencases uit het

bedrijfsleven waarbij het leermateriaal aangepast word aan de onderwijspraktijk.


TISO is te gebruiken binnen een elektronische leeromgeving zoals Blackboard. Verder is het

concept achter TISO zo vormgegeven dat zij kan aansluiten bij elke onderwijspraktijk.


Definitief




De samenwerkingsvorm binnen TISO tussen onderwijs, bedrijfsleven en overheid zorgt voor

onderwijsinhoud binnen een realistische context op basis van authentieke materialen:

belevingsonderwijs. Dit maakt het informatiesystemenonderwijs voor docent en student

aantrekkelijker, kwalitatief beter en effectiever. De kloof tussen onderwijs en praktijk wordt hiermee

kleiner en een leven-lang-leren wordt voor studenten, docenten en medewerkers van de betrokken

bedrijven en overheidsinstellingen gefaciliteerd. De leerpraktijk draagt bij aan oplossen van

systeemfalen met betrekking tot onvoldoende aantrekkelijk onderwijs en onvoldoende transparantie

en kennisdiffusie.

Definitief



12 Politie Kennis Net [Politieacademie]


Om kennismanagement en het oplossen van complexe problemen te ondersteunen, heeft de

politieacademie in samenwerking met de korpsen het Politie Kennis Net (PKN) ontwikkeld. Het PKN

bestaat uit de volgende onderdelen en wordt continue doorontwikkeld: - Een kennisbank met gevalideerde kennis - Een netwerk met verschillende functionaliteiten - Een ondersteunende organisatie met inmiddels 130 medewerkers


Politieacademie, KLPD en de 25 regiokorpsen zijn vanaf 2000 gestaag aangesloten. Inmiddels

neemt ook een aantal ketenpartners deel (KMAR, OM, AIVD), en wordt dat ook nog steeds

uitgebreid.



Van het totale bestand aan politiepersoneel (54.000 fte), behoren de volgende geledingen tot de

potentiële gebruikersgroep van PKN: - aantal politiemensen operationeel: 30.000 - aantal docenten: 1500 (extern/ intern) - aantal studenten: 10.000; studenten worden soms ook geteld als werknemers (postinitieel, duaal)

Het aantal medewerkers van Kennisnetwerk, de organisatie die alle kennisdiensten, waaronder PKN

aanbiedt, is inmiddels opgelopen tot 130 (in 2000 gestart met 3 man). De specifieke groep die PKN

exploiteert, bestaat uit 8 kennismakelaars die elk een deel van de 700 auteurs verdeeld naar

kennisdomeinen coördineren, 8 redacteuren, 30 moderatoren de communities die per domein zijn

ontstaan ondersteunen, leden van 25 expertgroepen die kennis valideren, en mensen die werken

als ontwikkelaar, webmaster of accountmanager.


Operationeel politiewerk (in de breedte, op alle niveaus) en in toenemende mate activiteiten op het

bredere terrein van veiligheid.


Continue


PKN bestaat sinds 2000, en heeft inmiddels een enorme groei doorgemaakt. Nog steeds gaat de

groei door mbt content ontwikkeling, gebruik, betrekken van ketenpartners en internationale

partners.

De groei manifesteert zich ook in het ontstaan van aanpalende portals. Zo heeft Kennisnetwerk –

naar analogie van PKN- een Europees net (European Police Learning Network) gebouwd dat in

2006 is overgenomen door Cepol, de Europese politieacademie die in Engeland is gevestigd.

Definitief



Voor de landen buiten de EU is IPEP (Ingternational Police Expertise Platform) ontwikkeld.

In 2005 is ook een aanzet gegeven aan het NVN (Nederlands VeiligheidsNet) om de

kennisuitwisseling tussen ketenpartners te ondersteunen.


PKN heeft een eigen afdeling met kennismakelaars en redacteuren die fulltime in dienst zijn.

Daarnaast is er ondersteund personeel. Met de start van een vijftal lectoraten in 2005 wordt er ook

toegepast onderzoek verricht zodat er ook sociaal-wetenschappelijke kennis kan worden

toegevoegd aan de kennisbank van PKN. Daarmee wordt de praktijkkennis meer ‘evidence based’ .

Gebruikers van PKN – zoals de politiemensen uit de korpsen of vanuit de opleidingen - kunnen

nieuwe kennis of discussiepunten inbrengen via Communities of Practice (CoP). Dit kan leiden tot

nieuwe kennis die vanuit het Politie Discussie Net in het Politie Kennis Net terecht komt. ‘Tacit

knowledge’ kan op deze manier expliciet worden gemaakt en worden geformaliseerd tot ‘permanent

knowledge‘ ter ondersteuning van werk en opleiding.


Werkenden leren en lerend werken. Problemen kunnen steeds meer en beter multidisciplinair (en

ook internationaal) worden benaderd en aangepakt.


www.ipep.info

Dit is een Engelstalige openbare site waarin staat hoe het PKN werkt, uit welke onderdelen het

bestaat etc. Een en ander is gericht op het internationale werkveld.



Kennismanagement over verschillende organisatieonderdelen heen, in samenwerking met

ketenpartners en in internationaal verband. Als job-aid, en om complexe problemen beter met elkaar

te kunnen oplossen.


Het Politie Kennis Net bestaat uit een website die is opgebouwd rond meer dan 20 domeinen, zoals

Openbare Orde, Opsporing, Vreemdelingenzorg, Drugs etc. Bij elk domein worden vaste

categorieën gegeven, te weten: regelgeving, werkproces, protocol, achtergrond, praktijkervaring,

discussie, onderwijs, partners. Deze zijn ingevuld met feitelijke kennis, procedures, formulieren,

stappenplannen, achtergrondinformatie, verhalen uit de praktijk, onderwijstoepassingen van

informatie met oefeningen, discussiemogelijkheden en links naar partners. Waar mogelijk worden

vaste structuren gebruikt en templates om nieuwe informatie te ordenen en overzicht te bewaren.


PKN ondersteunt informeel leren binnen een ‘lerende politieorganisatie’. Maar ook wordt in de

categorie Onderwijs (zie het vorige punt) lesstof aangeboden die docenten kunnen gebruiken in het

Definitief



onderwijs. Dit gebeurt naar eigen inzicht en met eventuele bewerking van de docenten zelf.

Studenten kunnen het PKN ook gebruiken om op eigen initiatief opgaven en/of cases op te lossen. 2.2 Didactische strategie


Met het Politie Kennis Net kan op eigen initiatief informeel, alleen of in samenwerking worden

geleerd. Ook kan een docent besluiten lesstof uit het PKN te gebruiken, en dit op geheel eigen wijze

te integreren in de lessen door het aanbrengen van ‘deeplinks’ vanuit kernopgaven en leergangen.


Het PKN is ontwikkeld vanuit een visie op kennismanagement waarbij de werkprocessen van de

politie en de kennisdomeinen centraal staan. De werkprocessen worden gekoppeld aan de

verschillende partners waarmee de politie samenwerkt, en hangen samen met de diverse doelen

waarvoor kennis nodig is (praktijk, juridisch, bedrijfsvoering, leren, etc.). De kennisdomeinen zijn

onderverdeeld in thema’s. Om kennismanagement systematisch te ondersteunen wordt gewerkt aan

de hand van de “kenniswaardeketen”. In dit model wordt kennis verzameld, veredeld, gevalideerd,

verspreid en gebruikt. Dit gebeurt door de inzet van auteurs, moderatoren, kennismakelaars,

redacteuren, expertgroepen, webmasters en managers.



Momenteel coördineren 8 kennismakelaars elk een thematisch kennisdomein, waarbij enerzijds

redacties van auteurs en moderatoren kennis verzamelen en anderzijds expertgroepen zich buigen

over de validatie hiervan. Veredelde en gevalideerde kennis wordt vervolgens verspreid via het

stramien van het Politie Kennis Net en gekoppeld aan de (geautomatiseerde) werkprocessen van de

korpsen



De werken leeromgeving van het operationele politiepersoneel bevindt zich buiten, op het bureau

en op school. Studenten van de politieacademie worden duaal opgeleid en wisselen 3 maanden

school af met 3 maanden praktijk. Postinitiële politieopleidingen kennen eveneens een sterke

praktijkcomponent. De opleidingen worden ondersteund door een e-campus, een virtuele

leeromgeving die is ontwikkeld in Blackboard. Hieraan gekoppeld is de kennisbank van het Politie

Kennis Net.


Het Politie Kennis Net staat centraal. Je komt er vanuit een startpagina (een portaal). Het kennisnet

is naar buiten toe gekoppeld aan de politiewebsite voor de burgers, websites van ketenpartners en

internationale organisaties. Intern zijn er koppelingen naar studie- en discussiegroepen en de e-

campus.


PC, mobiele toegankelijkheid staat op het wensenlijstje voor toekomstige doorontwikkelingen

Definitief




Ondersteuning gebeurt door interne ICT-diensten.


Software voor ontwikkeling van content is ingekocht (oa Easy Generator).


E-mail, discussienet (tekstueel)


Politieacademie, KLPD en de 25 regiokorpsen zijn vanaf 2000 aangesloten. Inmiddels neemt ook

een aantal ketenpartners deel (KMAR, OM, AIVD, Departementen), het informatiepunt politie.nl voor

burgers en bedrijven, en internationale organisaties als CEPOL (EPLN).

3. Effectiviteit


Het Politie Kennis Net wordt momenteel 100.000 keer per maand bezocht (korpsen en onderwijs).

De potentiële doelgroep bestaat uit circa 35.000 personen (operationeel politiepersoneel +

docenten/ studenten vanuit de opleidingen). Actief meedoen gebeurt door 3500 mensen per maand.

Er wordt actief gewerkt aan nog meer bekendheid en gebruik onder het personeel. Ook wordt

gewerkt aan externe bekendheid en goed gebruik van PKN door ketenpartners.


Verzamelde kennis wordt gevalideerd in expertgroepen. De leden hiervan zijn geselecteerd

(aangewezen) en hebben een goede staat van dienst en expertise.


Cijfers worden bijgehouden van gebruik, doorlopend wordt bekeken welke aanpassingen nodig zijn

en vindt er doorontwikkeling plaats.


Initiatieven daartoe worden genomen richting nog meer ketenpartners, landelijke organisaties voor

burgers en bedrijven en in international (politie) verband.


Werkenden leren en lerenden werken. Problemen kunnen steeds meer en beter multidisciplinair (en

ook internationaal) worden benaderd en aangepakt.



Integrale aanpak is grondig doordacht, inhoud wordt gestroomlijnd langs model van de

kenniswaardeketen. Informeel en formeel leren is aan elkaar gerelateerd, evenals de systemen die

hiervoor worden ingezet. Kennis kan ‘stromen’, van praktijk naar opleiding, van informeel naar

formeel.

Definitief




Actieve participatie van politiepersoneel is nodig om dit systeem van kennismanagement te laten

werken. Dit vraagt om een zelfstandige houding van de mensen, die is gericht op levenslang en

samen met anderen (willen) leren en werken. Dit is ook nodig om een continue kwaliteitsborging van

het politiepersoneel te kunnen garanderen in een dynamische en complexe samenleving.

• Mate waarin de leerpraktijk aansluit bij of kan worden aangesloten op bestaande initiatieven

Aangesloten wordt intern bij de politieopleidingen, en extern bij ketenpartners en bij partners in

internationaal verband. Zowel op Europees als internationaal niveau neemt PKN een leidende

positie in als gevolg van de goed doordachte architectuur en de sterk verankerde

auteursorganisatie.



Met het PKN kan het politiekorps sneller en beter reageren op maatschappelijke problemen, deze

meer integraal aanpakken en dit steeds meer in samenwerking met ketenpartners en/of binnen EU-

verband gestalte geven. De leerpraktijk draagt bij aan oplossen van systeemfalen met betrekking

tot coördinatieproblemen en onvoldoende transparantie en kennisdiffusie.

Definitief



13 Behrloo [Politieacademie]

1. Algemene en kwantitatieve gegevens • Titel praktijk:

De virtuele stad Behrloo; een internetgebaseerde simulatieomgeving waarin studenten

competentiegericht kunnen oefenen met kritische en/of veelvoorkomende praktijksituaties.

• Betrokken instellingen

Politieacademie (duale opleiding) en politiekorpsen, Meldkamerdomein, NIFV, TriMM (ontwikkelaar

van de Behrloo engine).



Een Behrloo-casus wordt in de initiële opleiding van de Politieacademie, door ca. 800 studenten per

jaar gebruikt. In de specialistische opleidingen worden de casussen gebruikt door zo’n 30 tot 75

studenten per jaar. Behrloo wordt via de docenten aan studenten aangeboden. Een studentgroep is

20 a 25 man/vrouw groot.

• Beroependomein

Initiële en postinitiële opleidingen voor politiemedewerkers


Elke casus staat voor 4 tot 16 uur studietijd. Dat is afhankelijk van hoe de docent de casus inzet in

het onderwijs.


Dit is het tweede studiejaar dat Behrloo als complete omgeving wordt ingezet. De ontwikkeling van

Behrloo als simulatie is in 2002 gestart met een pilot. In 2004 is de pilot omgezet in een

Politieacademie-breed project.

• Mate waarin of wijze waarop verschillende actoren eventueel betrokken zijn bij de praktijk

De casussen worden ontwikkeld en aangeleverd door de Politieacademie in samenspraak met

docenten en personeel vanuit de korpsen.


Studenten leren actief, praktijkgericht, ook wanneer zij op school zijn. Docent geeft invulling aan het

competentiegerichte curriculum. Korpsen krijgen studenten die ook tijdens de perioden op school

leren werken met een zinvolle, praktijkgerichte focus.


Technisch: externe ontwikkelaar van de Behrloo-engine, ontwikkeltool en docenttool (TriMM).

Onderwijskundig: Interne ontwerpers en ontwikkelaars (via de ontwikkeltool) van de casussen.

Inhoudelijk: docenten spelen een belangrijke rol als inhoudsdeskundigen.

Definitief




Iedereen kan de lineaire rondleiding in Behrloo volgen via http://behrloo.politieacademie.nl/ (login met e-mail adres, vul geen wachtwoord in). De casussen zijn in tegenstelling tot de rondleiding juist niet lineair. De student moet zelf zijn eigen pad kiezen en beargumenteren en wordt vervolgens geconfronteerd met de consequentie van zijn handelingen. 2. Aspecten van blended learning 2.1 Soorten leerprocessen


In Behrloo word je competentiegericht getraind in het adequaat handelen naar aanleiding van

incidenten of (toekomstige) situaties die om politieel handelen vragen.


De Politieacademie biedt een duale opleiding aan, waarbij zes beroepsniveaus worden

onderscheiden van MBO tot WO-niveau (initieel en postinitieel). In het initiële politieonderwijs wordt

het leren op het instituut elke drie maanden afgewisseld met werkend leren in het korps en v.v..

Complexe vaardigheden kunnen zo binnen de opleiding worden geoefenend, en in de praktijk

worden toegepast. In het postinitiële onderwijs vindt een frequentere afwisseling plaats.


De Politieacademie biedt een formeel leertraject aan. Voor studenten ontstaat met name een

wisselwerking tussen formeel en informeel leren tijdens de praktijkperiodes, waarbij zij actief worden

ingezet in de korpsen.



Uitgangspunt is om competentiegericht, constructivistisch, contextgebonden en duaal te werken en

leren. Samenwerking komt aan de orde wanneer dit het leren bevordert of onderdeel is van een

authentieke leertaak. Voor individuele leertaken die open en complex zijn, wordt samenwerking in

de opleiding ingezet om tot discussie en verdieping van inzicht te komen. Samenwerking in Behrloo

gebeurt met gesimuleerde tegenspelers in de simulatie. Momenteel worden de mogelijkheden van

‘online multi user role playing’ onderzocht.


Competentiegericht en studentgecentreerd opleiden betekent dat steeds expliciet gezocht wordt

naar een optimaal samenspel van kennis en inzicht, vaardigheden, houding, persoonlijke

eigenschappen en ervaring om kritische en toekomstige werkzaamheden in de praktijk goed te leren

uitvoeren. Daarbij moet de student zelf(standig) een actieve rol vervullen om zijn competenties te

verwerven en heeft de docent en praktijkcoach een begeleidende rol. Behrloo biedt hiervoor goede

mogelijkheden.



Definitief



De docent begeleidt in de onderwijsperiode op de Politieacademie en de praktijkcoach tijdens het

werkend leren. Dit gebeurt zowel face-to-face als met digitale hulpmiddelen. In Behrloo wordt

feedback verzorgd vanuit het simulatiesysteem, gecombineerd met terugkoppeling van de docent en

medestudenten.



Behrloo is een internetgebaseerde simulatieomgeving waarin studenten kritische of

veelvoorkomende praktijksituaties oefenen tijdens hun opleiding aan de academie. Behrloo wordt

als deel of geheel multifunctioneel ingezet voor verschillende onderwijsdoeleinden, in zowel de

initiële als postinitiële opleiding. De docent bepaalt daarbij de samenhang tussen het gebruik van

Behrloo, de fysieke lesonderdelen en wat er aan samenwerking en begeleiding plaatsvindt buiten

het systeem. Voor de studenten betekent het werken in Behrloo dat zij hun competenties

ontwikkelen verdeeld over simulatie, fysieke opleiding en werkpraktijk.


Behrloo is onderdeel van de E-Campus met een koppeling naar de elektronische leeromgeving

Blackboard waar alle studenten van de academie en hun begeleiders toegang toe hebben.


Geen bijzonderheden


Technische ondersteuning wordt geleverd vanuit de ontwikkelgroep van Behrloo en de afdeling

ICTS. In de toekomst zal dit volledig verschuiven naar functioneel beheer van de afdeling ICT.


Momenteel worden alle casussen ontwikkeld door onderwijskundigen en ontwikkelaars van de

Politieacademie middels de ontwikkeltool van Behrloo. In de toekomst zal deze tool

gebruikervriendelijker worden, zodat ook docenten en studenten zelf cases kunnen toevoegen aan

het systeem.


Interactie in Behrloo loopt via hotspots, tekstuele en auditieve dialogen. De student bepaalt zijn

eigen richting door het programma, door zijn actie te kiezen. Hij/zij kan via kaartnavigatie naar een

andere bestemming, contacten leggen met andere personen/collega’s via tekstuele

dialogen/mail/telefoongesprekken, de persoonlijke uitrusting gebruiken om objecten in beslag te

nemen/notities of vingerafdrukken te maken etc. De student bepaalt uiteindelijk zelf wat hij of zij

doet, maar wordt vervolgens geconfronteerd met de consequenties van de gemaakte handelingen.

Groepscommunicatie in Behrloo gebeurt nu via een geïntegreerd programma Multiteam. Daarnaast

worden andere interactiemogelijkheden nader onderzocht. Wel vindt fysieke of digitale

communicatie met medestudenten buiten Behrloo plaats in de klas of via de digitale hulpmiddelen

zoals e-mail of discussiefora in Blackboard. De docent communiceert ook fysiek, of digitaal via de

docenttool in Behrloo, e-mail of discussiefora in Blackboard.

Definitief




Het komend jaar wordt Behrloo ook uitgebreid met cases van ketenpartners, zoals de brandweer,

meldkamerdomein en Landelijk Overleg Milieu. Opschaling naar vakgebieden of domeinen bij

hogescholen is ook mogelijk, hiervoor worden momenteel contacten gelegd.

3. Effectiviteit

• Perceptie van de effectiviteit van de leerpraktijk door de gebruiker en door andere partijen; Studenten geven aan dat ze het prettig vinden om in een contextrijke omgeving te kunnen oefenen. Het geeft een realistisch beeld en meer houvast om straks ook de praktijk in te gaan. Je kunt in een veilige omgeving oefenen, fouten maken en daarop feedback ontvangen. Docenten vinden het een aanvullende manier van werken. In een virtuele omgeving kun je studenten laten oefenen en ervaring op laten doen. Meer dan als je ze ‘losse’ informatie en/of media aanbiedt. In Behrloo moeten studenten hun eigen pad bepalen en kunnen beargumenteren. Iedereen is zelfstandig op zijn eigen niveau aan het werk en het leren.

• Vormen van toetsing, beoordeling of assessment die al of niet expliciet worden gehanteerd; De inzet van Behrloo in het onderwijs is afhankelijk van de casus en de docent. In Behrloo zelf los je problemen op, door te handelen in de omgeving. Sommige studenten gebruiken Behrloo als voorbereiding op de proeve van bekwaamheid (toetsvorm); zij doorlopen een casus nog even om het ‘gevoel van beheersing’ te testen of om te kijken hoe het ook al weer gaat. Inmiddels is 1 proeve van bekwaamheid bijna klaar om te gebruiken en in 2007 wordt gestart met de ontwikkeling van een tweede proeve.


Onderwijskundig is Behrloo gebaseerd op het constructivistische leerprincipe. Bij het casusontwerp

wordt o.a. het 4C/ID model gebruikt. Stroomlijning van doelen, opdrachten, activiteiten en resultaten

is hierdoor goed op elkaar afgestemd. Inhoudelijke experts zijn betrokken bij de ontwikkeling van de

cases. Deze kennen de werkelijkheid. Docenten zorgen voor inbedding van de simulatie in de

praktijk, ook dit wordt onderwijskundig onderbouwd en ingekaderd.


Het komend jaar wordt Behrloo uitgebreid met nieuwe politiële cases. Daarnaast wordt gekeken

naar cases i.s.m. van ketenpartners. Hierdoor kunnen studenten nog meer multidisciplinair gaan

samenwerken en van elkaar leren. Aan opschaling richting hogescholen wordt momenteel gewerkt.

Tevens worden de mogelijkheden van 3D en online interactiemogelijkheden verder onderzocht


Studenten ervaren in hoge mate het samengaan van leer- en werkprocessen. Dit kan hun houding

ten opzichte van levenslang leren positief beïnvloeden. Dit is ook nodig aangezien zij na hun initiële

opleiding geregeld te maken zullen krijgen met nieuwe informatie, wijziging van werkwijzen en al

dan niet geformaliseerde na- en bijscholingstrajecten.



Definitief



Tien jaar geleden bestonden er al digitale kantoorsimulaties op diskette en spelsimulaties op het

interne netwerk, al dan niet in combinatie met fysieke ruimtes (virtueel bedrijf). Innovatief aan deze

simulatie is dat het op internet gebaseerd is, zodat studenten anywhere /anytime toegang hebben

en gebruik kunnen maken van multimedia en video via internet. Tevens vernieuwend is de vrijheid

die de student heeft om zelf te bepalen wat hij wanneer en waarom gaat doen. Hij bepaalt zijn acties

en wordt vervolgens geconfronteerd met de reacties van zijn handelingen. Je krijgt dus individuele

feedback op maat (via het systeem of je kunt je digitale praktijkcoach raadplegen). Ook nieuw is de

systematische inbedding van Behrloo in een competentiegericht curriculum. Daarnaast kan de

Politieacademie zelf zijn casussen maken via de ontwikkeltool, zonder tussenkomst van de externe

partij TriMM die de engine heeft ontwikkeld.


Voor de docenten betekent het werken met Behrloo een verschuiving van individueel doceren naar

(samen) voorbereiden, ontwikkelen en begeleiden. Studenten werken met Behrloo meer actief,

contextrijk, gevarieerd en competentiegericht dan voorheen.


Behrloo is ontstaan vanuit de vraag van studenten, die behoefte hadden aan meer context bij het

uitvoeren van opdrachten tijdens de opleiding aan de academie. Toen in 2002 academiebreed het

competentiegericht onderwijs werd ingevoerd, tegelijk met de inrichting van een E-Campus, werd

Behrloo als een kansrijk middel gezien om studenten meer actief en authentiek te laten leren. In de

toekomst kan door samenwerking met (keten)partners deze authenticiteit nog meer multidisciplinair

worden benaderd en toenemen.



Behrloo biedt mogelijkheden om verdere samenwerking aan te gaan met korpsen en diensten als de

brandweer, meldkamers, andere onderwijs- of overheidinstellingen. Behrloo kan hierdoor winnen

aan authenticiteit, multidisciplinair leren en (samen)werken, en zo verder worden opgeschaald.

Behrloo zorgt voor kwalitatief beter, aantrekkelijker en effectiever onderwijs.


aantrekkelijk onderwijs en onvoldoende transparantie en kennisdiffusie.

VERKENNEND ONDERZOEK LEARNING BLENDS - Hbo … · 10 IBM Basic Blue [IBM] 56 ... • Kenmerken van...

Documents

Transcript of VERKENNEND ONDERZOEK LEARNING BLENDS - Hbo … · 10 IBM Basic Blue [IBM] 56 ... • Kenmerken van...