AHRETE MAN VE NSAN HAYATINA ETKS

AHRETE MAN VE NSAN HAYATINA ETKSVELBABA YEN CAM PENDK/istanbul

SNAN ERAVCI

-lm denen gerek her gn yaklayor. Her geen gn, yal olsun, gen olsun btn insanlarn mr takviminden bir yaprak daha dryor ve herkes kanlmaz biimde hayatnn sonuna doru yol alyor.

- Bunu, her gn yaadmz saysz rnei ile grp duruyoruz. Her canlnn hayat son bulacak. Ancak mr snrl olan yalnz insan deil, insan omuzlarnda tayan dnya; onun, iinde yer ald sistem ve btn kainatn da tpk canllar gibi belli bir mr var.

-Bir gn gelecek kainatn da mr tkenecek ve her ey yerle bir olacak ve dzen bozulacaktr. Bu yer yznn ve btn kainatn mrnn sonu olacaktr. Kainatn, bu mthi olay yaayaca gne kyamet gn diyoruz.

-Ancak insann lm, kainat dzeninin bozulmas ile kyametin kopmas her eyin sonu deildir.

-Aksine, kyametin ardndan, bozulan dzen yeniden kurulacak, len herkes tekrar diriltilecek, ikinci ve sonsuz bir hayat balayacaktr. -Yce Allah'n kudreti ile gerekleecek olan bu ikinci hayata da "Ahiret hayat" diyoruz.

-Btn semavi dinlerin inan esaslar iinde ahiret hayatna iman esas vardr.

- En son semavi din olan slam, Ahiret hayatnn varl zerinde nemle durur.

-Tpk gemi semavi dinlerde olduu gibi, bizim dinimizde de, her eyin son bulmasndan sonra ikinci ve sonsuz bir hayatn varlna inanmak, nihai kurtuluun temel artlar yani iman esaslar arasnda yer almaktadr.

-Ahiret hayat, kyametin kopmasndan sonra, Allahn, gelmi gemi btn insanlar ve dier canllar tekrar diriltmesi ile balayacaktr.

-nsann lp kabre konmas ile kyametin kopup insanlarn tekrar diriltilmesi arasnda geen zaman kabir hayat, bu ara zamana da berzah alemi denmektedir..

-Ahiret kelimesi; szlk anlam ile evvel kelimesinin zddn ifade eder.

-slami bir terim olarak, br dnya, lmden sonraki hayat anlamnda kullanlr. Buna gre dnya, canllarn yaad ilk alem, ahiret ise son alemdir.

-Ahiret hayatnn yaanaca ortam Kur'n'da ed-drul-hira (Ankebut, 29/ 64) ikinci yurt, ahiret yurdu eklinde de kullanlmaktadr.

-Ahiret gnne iman, Allah'a iman esasndan ayr dnlemez. nk Allah'a iman etmek onun bildirdii hakikatlere de iman etmeyi gerektirir.

-nandmz Allah bize ahiret gnnn varln, orada mminlerin ulaaca nimetleri, kafirlerin grecei azab haber vermitir.

-Bu sebeple ahiret gnne inanmamz da kanlmaz olur. Bundan dolay mslman, inancnn bir gerei olarak daima ahiret gnne iman ettiini, Kuran ve sahih snnette bildirilen ahiret ahvaline inandn da syler. -te u ayeti kerime bize, ahirete imann slam inan temellerinden biri olduunu bildirmektedir.

"Ey iman edenler! Allah'a, Peygamber'ine, peygamberine indirdii kitaba ve daha nce indirdii kitaba iman edin (Nisa,4/136).

-Ayn yetin devamnda bu esaslar inkr etmenin kfr olduu bildirilmektedir. - "Kim Allah', meleklerini, kitaplarn, Peygamberlerini ve ahiret gnn inkar ederse derin bir sapkla dm olur."

KIYAMET GN

-Kyametin mutlaka kopacan Kuran, Kyamet mutlaka gelecektir. (T-H, 20/15) diye haber vermektedir.

-Kainattaki akllara durgunluk veren dzen ve sistem o gn son bulacak, bambaka ve dehetli bir hal yaanacaktr. -Yazl kat tomarlarnn drlmesi gibi g dreceimiz gn dn.Balangta ilk yaratmay nasl yaptysak, -zerimize bir vaad olarak- onu yine yapacaz. (Enbiya, 21/104)

-u ayetlerde de kyametin kopu anndan sahneler sunmaktadr:

-Gk yarld zaman, yldzlar sald zaman, denizler kaynayp fkrd zaman, kabirlerin iindekiler dar karld zaman herkes yapt ve yapmad eyleri bilecek. (nfitr, 82/1-5)

-Yrekleri hoplatan byk felaket! Nedir o yrekleri hoplatan byk felaket? Yrekleri hoplatan byk felaketin ne olduunu sen ne bileceksin? O gn insanlar, her biri bir tarafa uuan kk kelebekler gibi olacaktr. Dalar da atlm renkli ynler gibi olacaktr. (Kri'a, 101/ 1-5).

-Kyametin kopmas ile Yce Allahtan baka her ey yok olacaktr. u ayetlerde bu geek ortay konmaktadr:

-Yeryzndeki her ey yok olacaktr. Ancak azamet ve ikram sahibi Rabbinin zat bk kalacaktr (Rahmn, 55/26-27. bk Kasas, 28/ 88).

-Kyamet gnnde hi kimsenin hi kimseye faydas olmayacaktr. O gn emir ve yetki sadece Allaha aittir. -"O gn kimse kimseye hibir fayda salayamayacaktr. O gn buyruk, yalnz Allahndr (nfitr,82/19).

KIYAMETN KOPMA ZAMANI

-Her eyi merak eden insan, kendi akbetini dorudan ilgilendiren kyametin ne zaman kopacan da elbette merak edecektir.

- nsann, hakknda bilgi sahibi olabilecei alan ve bu alan hakknda elde edebilecei bilgi snrldr. nsan bilgisinin ulaamayaca, yalnzca yce Allahn bilgisi dahilinde olan iler de vardr.

Yalnz Allahn bildii bu bilgilere gayb bilgileri, bunlarn bal olduu alanlara da gayb konular denir. -Kyametin kopaca vakit de ite byle gayb bilgilerinden birini oluturmaktadr.

-Mekkeli mrikler, Hz. Peygamber (s.a.v.) in peygamber olduunu ispat edebilmesi iin, kyametin ne zaman kopacan bilmesi gerektiine inanyor ve bu soruyu ona yneltiyorlard.

Oysa hikmeti gerei, Allah teala kyametin kopaca zamann bilgisini kendisine saklam, yani onu gayb bilgileri arasna koymutu.

u ayet onlarn bu sorularna cevap olmak zere inmitir:

Sana kyametin ne zaman kopacan soruyorlar. De ki: Onun bilgisi ancak Rabbimin katndadr. Onu vaktinde ancak O (Allah) ortaya karacaktr. (A'rf, 7/187).

Vahiy melei Cebrail insan suretinde Hz. Peygemberin yanna gelerek slam dinin esaslar ile ilgili baz sorular sormu ve cevaplarn almt.

Bu sorular arasnda, Kyamet ne zaman kopacaktr? sorusu da vard.

Hz. Peygamberin verdii cevap yle olmutur:

Bu konuda kendisine soru sorulan kimse, soruyu sorandan daha ok bilgiye sahip delidir. [2]

KIYAMETN KOPMASI YAKINDIR

-nsanlarn ounun inancnn aksine kyametin kopmas hi de uzak deildir. "Gelecek olan her eyin yakn olduu" gereini gz nnde bulundurmak gerekir.

Dnyaya ait her eyin son bulaca, btn hrslarn yok olaca, dmanlklarn, gelecee ait planlarn anlamn tamamen yitirecei o gnn gelmesi yakndr.

Mriklerin kyametin kopacana ihtimal vermeyerek onu uzak grmelerini Kur'an yle tasvir ediyor: "phesiz onlar (kfirler), o azab(n gerekleecei kyameti) uzak gryorlar, biz ise onu yakn gryoruz." (Meric,70/ 6-7)

Allah teala, kyametin vaktini bildirmemekle beraber, onun yakn olduunu haber vermektedir.

"Kyamet yaklat ve ay yarld. (Kamer, 54/1).

Ayette, Hz. Peygamberin bir mucizesine (ayn yarlmas) iaret edilirken, kyametin yaklat da haber verilmektedir. Bir baka ayette de yle buyurulmaktadr: nsanlar sana kyametin vaktini soruyorlar. De ki: Onun bilgisi ancak Allah katndadr. Ne bilirsin, belki de kyamet yaknda gerekleir (Ahzb, 33 / 63).

u hadis-i erif de bu konuyu vurgulamaktadr:

Hz. Peygamber (a.s.) iaret parma ile orta parman birletirip gstererek, Kyametin gelmesi u ikisi (arasndaki fark) gibi (yakn) iken ben gnderildim[3] buyurmutur. phesiz Rabbinin nezdinde bir gn, sizin saydnz bin yl gibidir. (Hac,22/47) ayetinden hareketle syleyebiliriz ki, kymetin yakn oluu bizim llerimizden ok, kainatn kendi mr iindeki bir oranlamay ifade ediyor. Buna gre kyametin yakn oluu, kainatn yaratlndan itibaren geen zamana nispetle, kalan mrnn ok az olduunu ifade etmektedir, diyebiliriz.

1.DUMAN: Kyametin kopmas yaklanca, ortal bir duman kaplayacak, bunun zerine mminler nezleye yakalanm bir hale gelecek, kafirler ise ok kt ve zor bir duruma geleceklerdir.

2. DECCAL: Deccl ortaya kacak ve ilahlk iddiasnda bulunacaktr.

3. DABBETL-ARZ: Dabbetl-arz denen bir mahluk kacaktr. u ayette bu konu aka bildirilmektedir:

(Kyametin kopacana dair) o sz balarna gelince, onlar iin kendilerine yerden bir dbbe (canl bir yaratk) karrz. O, onlara insanlarn ayetlerimize kesin olarak inanmadklarn syler. (Neml, 27/82).KIYAMET ALAMETLER

4. Gnein Batdan domas: Gne Batdan doacaktr. Hz. Peygamber bu konuda yle buyurmutur:

Gne batt yerden domadka kyamet kopmayacaktr."[4]

Gne Batdan doup ta insanlar bunu grdklerinde hepsi iman edecek fakat bu iman onlara fayda salamayacaktr.

u ayette ite bu anlatlmaktadr:

"Rabbinin ayetlerinden bazs geldii gn daha nce iman etmemi veya imannda bir hayr kazanmam olan bir kimseye (o gnk) iman fayda vermez. (En'm,6/158).

te bu an, tvbe kapsnn kapand andr.

5. Hazreti sa (a.s)'n inmesi:Hz.sann yer yzne inerek Hz. Peygamberin dni zere amel etmesi, Deccli ldrmesi. Hz. sann inii, Kuranda iaret yollu bildirilmi, sahih hadislerde ise aka ifade edilmitir.

phesiz o kyametin (kopacann) bir bilgisidir. Artk onun hakknda phe etmeyin (Zuhruf, 43/61) anlamndaki ayet, ncesi ve sonras ile deerlendirilerek kyametin bilgisi olduu bildirilenin sa (a.s.) olduunu tefsir bilginleri ifade etmektedirler.

6. Yecc ve Mecc : Yecc ve Mecc adl iki kavmin ortaya kp yer yznde fesat ve bozgunculuk karmalar.

u ayet-i kerimede bu olaya iaret vardr:

Nihayet Yecc ve Meccn n ald zaman her tepeden akn ederler. Gerek vaad (kyametin kopmas) yaklar, bir de bakarsn inkar edenlerin gzleri alp donakalmtr... (Enbiy, 21/96-97)

7, 8, 9: Yeryznn Dousunda, Batsnda ve Arap Yarmadasnda gne tutulmas.10.Yemende byk bir atein ortaya kmas.

Aadaki hadis bu alametleri topluca bildirmektedir.

Hzeyfe b. seyd (r.a.) anlatyor: Reslullah (s.a.v.);

Kyamet, kopuundan nce on alameti grmediiniz srece kopmayacaktr, buyurdu ve Duman,Deccli, Dbbetl-Arz, Gnein Batdan domasn, sa b. Meryemin iniini, Yecc ve Mecc, gne tutulmasn, Doudakini, Batdakini ve Arap Yarmadasndakini ve son olarak da Yemende kacak atei zikretti.[5]

Bu saydklarmz, kyametin byk alametleri diye nitelenen alametlerdir.

Bunlarn dnda, hadisi eriflerde zikredilen ve kyametin kk alametleri diye anlan alametler de vardr. u hadiste bunlardan bir ka zikredilmektedir: lmin kaldrlmas, cehaletin yerlemesi, zinann aka yaplmas ve ikinin (ok) iilmesi kyametin alametlerindendir. [6]

BERZAH ALEM

Dnya hayatnn sona erdii lm ile ebedi ahiret hayatnn balad zaman arasnda, Kurnn Berzah adn verdii bir dnem bulunmaktadr.

Berzah, "engel", "perde" anlamlarna gelir.

Kuranda yle buyuruluyor:

Nihayet onlardan birine lm gelince, Rabbim! Beni dnyaya geri gnderiniz ki, terk ettiim dnyada salih bir amel yapaym der. Hayr! Bu sadece onun syledii (bo) bir szden ibarettir. Onlarn arkasnda, tekrar diriltilecekleri gne kadar (devam edecek, dnmelerine engel) bir perde (berzah) vardr (M'munn,23/99-100).

KABR HAYATI

Akll ve bulua ermi bir insan lp kabre konulunca "Mnker-Nekr" adl iki melek gelip, onu sorguya eker. :

(Mmin) kul kabre konulup dost ve yaknlar ayrlp gittikleri zaman -ki meyyit gidenlerin ayak seslerini duyar- ona iki melek gelir ve meyyiti oturturlar ve ona sorarlar: Muhammed hakknda ne diyorsun?: :

Mmin, ben ahitlik ederim ki o Allahn kulu ve elisidir der. Bunun zerine melekler ey mmin! Cehennemdeki yerine bak Allah onu senin iin cennetten bir makamla deitirdi derler.

: Peygamber (a.s.) o mmin cehennem ve cennetteki o iki makamn birden grr buyurmutur. : :

Kfir ve mnafk meyyit, meleklerin sorularna, Muhammed hakknda bir ey bilmiyorum, halkn ona ('Peygamber' dediklerini duyar ve) ben de onlarn deini derdim' der. Kfir ve mnafk meyyite, hay sen anlamaz ve duymaz olaydn denir.

Sonra bu kfir ve mnafn iki kula arasna demirden bir topuzla vurulur. Topuz vurulunca iddetle barp feryat eder. Bunlarn feryadn insan ve cin hari lye yakn her ey duyar[7].

Kyametin gereklemesi ile daha sonra meydana gelecek olan bir takm olaylara ve yaanacak hallere kyamet ahvali denir.

KIYAMET AHVALBunlar syle sralamak mmkndr.

KIYAMETN KOPMASI: Mahiyetini ancak Allahn bildii sr denilen bir boruya Allahn emri ile, srafil adl melein frmesi ile kainatn dzeni bozulacak, kyamet kopacak, btn canllar lecek, Allahtan baka her ey yok olacaktr . u ayetlerde sra birinci defa frlmesi ve kyametin kopu an anlatlmaktadr.

Sra flenir ve Allahn diledii kimseler dnda, gklerdeki herkes ve yerdeki herkes lr. (Zmer, 39 / 68).

"nsanlarn hesaba ekilmeleri yaklat. Halbuki onlar gaflet iinde yz evirmektedirler. Rablerinden kendilerine yeni bir t (bir uyar) gelmez ki onlar mutlaka onu alaya alarak (kalpleri de gaflette olarak) dinlemesinler. (Enbiya, 21/1-2)

"Ey insanlar! Rabbinize kar gelmekten saknn. nk kyamet sarsnts ok byk bir eydir. Onu greceiniz gn, her emzikli kadn emzirmekte olduu ocuundan geer ve her hamile kadn da karnndaki ocuunu drr. nsanlar sarho grrsn; halbuki onlar sarho deillerdir. Ne var ki Allahn azab ok iddetlidir. (Hac,22 / 1-2).

LDKTEN SONRA DRLTLME (BAS)Yine Allahn emri ile, srafil adl melein Sra ikinci defa flemesi ile btn insanlar tekrar diriltileceklerdir.

Bu dirilme, ruhlarn cesetleri ile buluup birlemesi ile gerekleecektir.

Kurann u ifadesi de ikinci defa sura frleceini haber vermektedir: Sonra ona bir daha flenir. Bir de bakarsn, onlar (insanlar) kalkm bekliyorlar. (Zmer,39/68).

ldkten sonra dirilmek, yok olan bedenlerin tekrar var edilmesi ve onlara hayat verilmesi olduuna gre, her normal akl, bir eyi batan yaratmakla onu tekrar var etmenin e deerde olduunu, bir eyi ilk defa yaratann, onu tekrar var edebileceini kabul eder.

u ayetler bu gerei ifade etmektedir:

O balangta yaratmay yapan, sonra onu tekrarlayacak olandr. Bu Ona gre (ilk yaratmadan) daha kolaydr. (Rm, 30/ 27 ayrca bk. Ahkf, 46/33).

nk kyamet muhakkak gelecektir. Onda hibir phe yoktur ve phesiz Allah kabirdeki kimseleri diriltecektir (Hac,22/7).

HAR

Yeniden diriliin ardndan, btn mahlukat, hesap vermek zere bir araya toplanrlar.

Bu toplant yerine maher denir. u ayette bu gerek ifade ediliyor:

O gn yer, onlarn zerinden sratle yarlp ayrlr. Bu (hesap iin) bir toplamadr, bize gre kolaydr. (Kf, 50/ 44).

Har hali, ok zor ve skntl bir hal olacaktr. nsanlar, melekler, cinler ve btn hayvanlar bir arada har olacaklardr.

Herkes kendi derdine decek, kimsenin kimseye bakacak hali olmayacaktr. Hz. Peygamber (s.a.v.): Kyamet gnnde insanlar plak, snnet olmam ve yaln ayak bir halde (mahere) geleceklerdir deyince Hz. Aie; Ey Allahn Resul, kadn ve erkeklerin hepsi bir arada olunca birbirlerine bakmazlar m? diye sormu, Hz. Peygamber (s.a.v.) de; Ey Aie! O gn, insanlarn birbirlerine bakamayacaklar kadar iddetlidir[8] cevabn vermilerdir.

Burada hakl haksz ayrlacak, dnyada hakk yenenler, zulme urayanlar ,kendilerine hakszlk edenlerden haklarn alacaklardr.

Reslullah yle buyurmutur:

Kyamet gnnde haklar sahiplerine mutlaka deyeceksiniz. yle ki, boynuzsuz koyunun hakk, tos vuran boynuzlu koyundan alnp kendisine verilecektir.[9]

EFAAT

zr dilemenin ve kurtulu fidyelerinin bir deer tamad, dillerin tutulup konuamayaca kyamet gnnde ancak kendilerine, insanlar iin efaat etme izni verilenler konuabilir.

Peygamberler, melekler, Allahn sevgili kullar efaatte bulunacaklardr. u ayette buna iaret edilmektedir: : Rahmann katnda sz alm olanlardan bakalar efaat hakkna sahip olmayacaklardr. (Meryem, 19/ 87)

nsanlar Adem, Nuh, brahim, Musa ve sa peygamberlere, kendilerine efaat etmeleri iin giderler, onlar bu konuda zr beyan edince bu defa Hz. Muhammede gelirler.

Hz. Peygamberin iki yerde efaati olacaktr.

Birincisi, maherde toplanan insanlarn hesaplarnn bir an evvel grlmesi ve o dehet halinin bitmesi iin edecei efaat. Buna efaat-i uzm (byk efaat) denir.

Bir de Peygamberimiz (s.a.v.)n kendi mmetine zel efaati olacaktr.Bu efaat sayesinde sorguya ekilmeden cennete girenler olacaktr. Bir ksmnn derecesi ykselecek, bir ksmnn da gnahlar affolunacak ve cennete girecektir.

Reslullah, Benim efaatim, mmetimden byk gnah sahipleri iindir[10] buyurmutur. Kk gnahlar, nafile ibadetlerin affettireceini yine Peygamberimiz haber vermitir.

KTAP-AMEL DEFTERDnya hayatnda herkesin yaptklar grevli melekler tarafndan kaydedilmektedir: Halbuki zerinizde, muhakkak, bekiler, deerli yazclar vardr. Onlar yapmakta olduklarnz bilirler (Tekvr,81/10-12)

te kyamet gnnde bu kaytlarn tutulduu amel defterleri (kitap) herkese teslim edilecek ve kimse yaptklarn inkar etme imkan bulamayacaktr:

Her insann amelini boynuna ykledik.Kyamet gn kendisine, alm olarak karlaaca bir kitap karacaz. Oku kitabn! Bugn hesap grc olarak sana nefsin yeter denilecektir (sr, 17/ 13-14)

Kitaplar sa yanndan verilenlerin hesaplar kolay olacaktr. Sol yanndan verilenler ise zorda kalacaklardr.

Yaptklarn inkar etmeye kalkanlara kar dilleri, elleri ve ayaklar ahitlik edecektir.

Yce Allah bu gerei yle haber veriyor:

O gn dilleri,elleri ve ayaklar, yapm olduklarndan dolay aleyhlerinde ahitlik edecektir. (Nr,24//24)

SUAL, HESAP VE MZAN

Maherde toplanan insanlar muhakeme edilecekler, sualler sorulacak ve herkes dnyada yaptklarnn hesabn verecektir.

u ayetler sual ve hesabn hak olduunu gstermektedir:

Rabbine and olsun, onlarn hepsine yapmakta olduklarn mutlaka soracaz. (Hicr, 15/92-93).

Herkesin dnyada yapt ameller, mahiyetini ancak Allahn bildii bir terazi ile tartlacaktr.

Yce Allah yle buyuruyor:

Kyamet gn iin adalet terazileri kuracaz. yle ki hi bir kimseye zerre kadar zulmedilmeyecek, (yaplan i) bir hardal tanesi arlnca da olsa, onu getirip ortaya koyacaz. Hesap grc olarak biz yeteriz. (Enbiya,21/47)

SIRAT

Hesaplarn grlmesinden sonra herkes, cehennemin zerinde bulunan ve mahiyetini bizim bilemediimiz srat zerinden geecektir.

Gnah sevabndan az olanlar buradan gvenli bir ekilde geecek, dierlerini cehennem kendine ekecektir.

u ayetlerde srat yolculuuna iaret vardr: "(Ey insanlar!) Sizden cehenneme varmayacak hi kimse yoktur. Rabbin iin bu, kesin olarak hkme balanm bir itir. (Meryem, 19/71)

CENNET VE CEHENNEM

Kyamet gnnn son merhalesi, en byk mkafat ile en byk cezann gerekleecei merhaledir.

O ana kadar tamamlanan ilemler sonunda, mmin olup sevaplar gnahlarndan ok olduu ortaya kanlar ebediyyen iinde kalmak zere cennete girerler.

Gnahlar sevaplarndan ok olan mminler cezalar miktarnca kalmak zere cehenneme girerler.

Mutlu olanlara (mminlere) gelince, gkler ve yerler durduka iinde ebedi kalmak zere cennettedirler.Ancak Rabbinin dilemesi baka. Bu onlara ard aras kesilmez bir ltuf olarak verilmitir. (Hd, 11/108)Cezalar bitince cehennemden kp cennete girerler:

Kafirler ise ebedi olarak cehennemde kalacaklardr. Allah hepimizi bu kt sonutan korusun.

Yce Rabbimiz yle buyuruyor:

Mutsuz olanlara (kafirlere) gelince, onlar cehennemdedirler. Onlarn orada iddetli bir soluyular vardr. Onlar, gkler ve yer durduka orada ebedi olarak kalacaklardr. (Hd,11/106-107).

SONU

Ksaca sylemek gerekirse; bu dnya hayat geicidir. nsan imtihan iin yaratlmtr.

Herkesine davranlarnn adaletli bir ekilde karln grmesi iin, hibir yan etkinin bulunmayaca adil bir mahkemenin ve adalet ortamnn gereklemesi kanlmazdr.

Aksi taktirde, yer yzndeki hakszlklar ve zulmler, yapann yannda kr kalr.

Byle bir durum akla aykrdr. te bu sebeple, herkesin yaptklarnn hesabn verecei bir ikinci hayat zorunludur.

Btn semavi dinlerin temel ilkeleri arasnda, ldkten sonra dirime ve ebedi olan ikinci bir hayatn varl inanc yer almaktadr.

Ahiret inanc, insan boluktan ve mitsizlikten kurtarr, ilahi adaletin gerekleecek olmas azmi ve gayreti arttrr.

lm bir yok olu deil, asl ve sonsuz hayatn bir balangcdr.

KAYNAKA[1]Bu blm Din leri Yksek Kurulu yesi Do. Dr. Halil ALTUNTA tarafndan hazrlanmtr.[2] Buhr, man, 37; I, 18.[3] Buhr, Rikk, 39, I, 190.[4] Buhari, Rikk, 40, I, 191.[5] Mslim, Fiten, 13; III, 2225.[6] Buhari, lim, 21; I, 28.[7] Buhari, Cenaiz, 68 II, 92.[8] Mslim, Cennet, 14; III, 2194.[9] Mslim, Birr, 15; III,1997.[10] Eb Davd, Snnet, 23. V, 106..