MENEKŞE ÖZTÜRKAYŞE UÇAN

VEJATASYONUN GENEL KARAKTERLERİ

1

VEJETASYON NEDİR ??

Bitkinin tohumdan gelişip tekrar tohum verecek hale gelene kadar

geçen dönemine denir.

Ekolojik istekleri birbirinin aynı olan veya birbirine yakın olan bitki

türlerinin bir arya gelerek oluşturdukları topluluğa vejetasyon

denir.

2

Vejetasyonu oluşturan bitki türlerinin

birbirleri ile akraba olmaları gerekmez

3

VEJETASYONUN YAPISISAL

KARAKTERLERİ

(STRÜKTÜEL KARAKTERİ)

Vejetasyonun genel karakteri iki Vejetasyonun genel karakteri iki

başlık altında incelenir.başlık altında incelenir.

Ayırt edici(analtik) karakterlerAyırt edici(analtik) karakterler

Birleştirici(sentetik) karakterlerBirleştirici(sentetik) karakterler

4

Analitik (Ayırt edici ) karakterler

Vejetasyonun analtik karakteri arazi Vejetasyonun analtik karakteri arazi

çalışmaları sırasında belirlenen karakterlerdir. çalışmaları sırasında belirlenen karakterlerdir.

Bu karakterlerin en önemlileri şunlardır..Bu karakterlerin en önemlileri şunlardır..

11.Tabakalaşma.Tabakalaşma

22.Yoğunluk (Dansite).Yoğunluk (Dansite)

33. Örtüş –Bolluk. Örtüş –Bolluk

44.Sosyobilite (toplum kurma ).Sosyobilite (toplum kurma )

55.Vitalite-Canlılık.Vitalite-Canlılık5

1) Tabakalaşma1) Tabakalaşma: Çok basit bir birlik dahi : Çok basit bir birlik dahi

vejetasyon katlarını oluşturur.vejetasyon katlarını oluşturur.

Ormanlarda olduğu gibi vejetasyon Ormanlarda olduğu gibi vejetasyon

organizasyon ve stabilite bakımından organizasyon ve stabilite bakımından

mükemmelleştikçe dikey hat sayısı artar.mükemmelleştikçe dikey hat sayısı artar.

Örneğin ; kuzey yarım küresi ormanları Örneğin ; kuzey yarım küresi ormanları

çoğunlukla şu katları ihtiva eder;ağaç katı, çalı çoğunlukla şu katları ihtiva eder;ağaç katı, çalı

katı, ot katı yosun katı, kök katı ….katı, ot katı yosun katı, kök katı ….

6

Tür sayısı artıkça hatlarda fazlalaşabilir. Tür sayısı artıkça hatlarda fazlalaşabilir.

Her bitki türü ihtiyacına uygun olan dikey Her bitki türü ihtiyacına uygun olan dikey

katlardan birisine iştirak eder.Böylece en katlardan birisine iştirak eder.Böylece en

üst katı işgal eden yüksek ağaçlar diğer üst katı işgal eden yüksek ağaçlar diğer

katlarda bulunan bitkileri ışık ihtiyaçları katlarda bulunan bitkileri ışık ihtiyaçları

bakımından kontrol altında bulundururlar.bakımından kontrol altında bulundururlar.

7

Vejetasyondaki dikey tabakalaşma Davis ve Vejetasyondaki dikey tabakalaşma Davis ve

Richard tarafından tropikal yağmur Richard tarafından tropikal yağmur

ormanlarında incelenmiştir.ormanlarında incelenmiştir.

Ayrıca toprak altında da tabakalaşma Ayrıca toprak altında da tabakalaşma

mevcuttur ve genel olarak toprakçılar mevcuttur ve genel olarak toprakçılar

tarafından toprak katmanlarını sınırlamak tarafından toprak katmanlarını sınırlamak

için kullanılır. için kullanılır.

8

Köklerdeki tabakalaşma daha ziyade Köklerdeki tabakalaşma daha ziyade

otlaklarda, stepte,erozyon bölgelerinde ve otlaklarda, stepte,erozyon bölgelerinde ve

ormanlarda incelenir ve genellikle kök ormanlarda incelenir ve genellikle kök

uzunluğu ile toprak derinliği, toprak suyu uzunluğu ile toprak derinliği, toprak suyu

arasındaki ilişkiler araştırılır.arasındaki ilişkiler araştırılır.

9

Toprak altı ormanların tabakalaşması, Toprak altı ormanların tabakalaşması,

topraktaki fiziksel ve kimyasal özeliklerin topraktaki fiziksel ve kimyasal özeliklerin

dikey olarak değişmesi; su, oksijen ve dikey olarak değişmesi; su, oksijen ve

mineral maddeler almak için kökler mineral maddeler almak için kökler

seviyesinde rekabet sonucu meydana seviyesinde rekabet sonucu meydana

gelir ve son derece önemlidir.gelir ve son derece önemlidir.

Vejetasyonun tabakalaşması incelenirken Vejetasyonun tabakalaşması incelenirken

aynı zamanda vejetasyonun kapalılık ve aynı zamanda vejetasyonun kapalılık ve

açıklık durumları da incelenir..açıklık durumları da incelenir..

10

Kapalı vejetasyonKapalı vejetasyon; bireyleri arasında açıklık ; bireyleri arasında açıklık

bırakmayacak şekilde dağılmış olan vejetasyona bırakmayacak şekilde dağılmış olan vejetasyona

denir(orman vejetasyonunda olduğu gibi).denir(orman vejetasyonunda olduğu gibi).

Açık vejetasyonAçık vejetasyon; iki bitki bireyi arasındaki açıklık ; iki bitki bireyi arasındaki açıklık

hakim bitkinin genişliğinin iki katını geçmez ise buna hakim bitkinin genişliğinin iki katını geçmez ise buna

açık vejetasyon denir.açık vejetasyon denir.

Seyrek vejetasyon; Seyrek vejetasyon; şayetşayet iki bitki arasındaki açıklık iki bitki arasındaki açıklık

daha geniş olursa buna da seyrek vejetasyon denir.daha geniş olursa buna da seyrek vejetasyon denir.

Seyrek vejetasyonda,görünüş bakımından hakim bir Seyrek vejetasyonda,görünüş bakımından hakim bir

bitki ayırt edilmez.bitki ayırt edilmez.

11

Vejetasyondaki dikey olarak bir tabakalaşma Vejetasyondaki dikey olarak bir tabakalaşma

olduğu gibi yatay olarakta bir tabakalaşma olduğu gibi yatay olarakta bir tabakalaşma

görülmektedir. görülmektedir.

Bu tip tabakalaşma çevre faktörlerinde meydana Bu tip tabakalaşma çevre faktörlerinde meydana

gelen kademeli değişimlere paralel olarak gelen kademeli değişimlere paralel olarak

meydana gelmektedir. meydana gelmektedir.

Örneğin bir gülün kenarından dışa doğru Örneğin bir gülün kenarından dışa doğru

topraktaki nem ve tuz miktarındaki değişmelere topraktaki nem ve tuz miktarındaki değişmelere

göre vejetasyonda bir tabakalaşma olabilir. göre vejetasyonda bir tabakalaşma olabilir.

12

2)Yoğunluk (Dansite): 2)Yoğunluk (Dansite): Vejetasyonda Vejetasyonda yoğunluk birim alana düşen birey sayısı yoğunluk birim alana düşen birey sayısı veya bolluk oranıdır.veya bolluk oranıdır.

Vejetasyonun yoğunluğu bazen birim alana Vejetasyonun yoğunluğu bazen birim alana düşen taç örtülülüğü, dip genişliği olarakta düşen taç örtülülüğü, dip genişliği olarakta ifade edilir. ifade edilir.

Ormanlarda birim alana isabet eden ağaç Ormanlarda birim alana isabet eden ağaç sayısı yerine göğüs seviyesindeki gövde sayısı yerine göğüs seviyesindeki gövde çapının tespiti tercih edilir. çapının tespiti tercih edilir.

13

Yumuşak ve demet teşkil eden bitkilerde Yumuşak ve demet teşkil eden bitkilerde

dikey birey veya dal sayımı çok güç dikey birey veya dal sayımı çok güç

olduğundan yoğunluk dip genişliği ile olduğundan yoğunluk dip genişliği ile

ifade edilir. ifade edilir.

Dip genişliğinin tespiti için alınacak Dip genişliğinin tespiti için alınacak

örnek parselinin genişliği çeşitli örnek parselinin genişliği çeşitli

araştırıcılara göre değişiraraştırıcılara göre değişir

14

Türlerin vejetasyon içindeki yoğunlukları Türlerin vejetasyon içindeki yoğunlukları

bitkilerin bitkilerin generatifgeneratif ve ve vejatatifvejatatif olarak olarak

üremelerine, habitatın durumuna ve üremelerine, habitatın durumuna ve

populasyonun populasyonun yapısına göre değişebilir.yapısına göre değişebilir.

Türlerin vejetasyon içindeki yoğunluğu birim Türlerin vejetasyon içindeki yoğunluğu birim

alanına isabet eden birey sayısını tespit alanına isabet eden birey sayısını tespit

ederek yapılacaksa, alınacak birim alanın ederek yapılacaksa, alınacak birim alanın

genişliği vejetasyonunun tipine ve genişliği vejetasyonunun tipine ve

uygulanacak metoda göre değişir. uygulanacak metoda göre değişir.

15

3) Bolluk –örtüş3) Bolluk –örtüş: vejetasyon çalışmalarında : vejetasyon çalışmalarında

bitki birliklerin tespiti ve çevre ile olan ilişkilerini bitki birliklerin tespiti ve çevre ile olan ilişkilerini

incelerken türlerin yoğunluklarının tespitinde incelerken türlerin yoğunluklarının tespitinde

çoğu zaman güçlük çekilir. çoğu zaman güçlük çekilir.

Bu güçlüğü gidermek zaman ve insan gücünden Bu güçlüğü gidermek zaman ve insan gücünden

ekonomi yapmak için alınan örnek parsellerde ekonomi yapmak için alınan örnek parsellerde

türlerin yoğunluklarından ziyade örnek parsellin türlerin yoğunluklarından ziyade örnek parsellin

yüzde ne kadar örtüğü ve tahmini bollukları yüzde ne kadar örtüğü ve tahmini bollukları

tespit edilir.tespit edilir.

16

ÖrtüşÖrtüş: alınan bir örnek parselde bulunan bir : alınan bir örnek parselde bulunan bir

türün bütün bireylerinin toprak üstü türün bütün bireylerinin toprak üstü

oarganlarının toprak yüzeyinde meydana oarganlarının toprak yüzeyinde meydana

getirdikleri izdüşümlerin % de olarak ifadesidir.getirdikleri izdüşümlerin % de olarak ifadesidir.

BollukBolluk : bir örnek parselde bulunan bir türün : bir örnek parselde bulunan bir türün

tüm bireylerinin yoğunluğudur.tüm bireylerinin yoğunluğudur.

17

Bitki birliklerinin örtüş-bolluk dereceleri Bitki birliklerinin örtüş-bolluk dereceleri

vejetasyonun tipine göre değişir.vejetasyonun tipine göre değişir.

Örneğin bir orman vejetasyonunda her vejetasyon Örneğin bir orman vejetasyonunda her vejetasyon

katında bulunan bitki türlerinin örtüş-bolluk katında bulunan bitki türlerinin örtüş-bolluk

oranları her kat için ayrı ayrı belirlenmelidir.oranları her kat için ayrı ayrı belirlenmelidir.

Her kata bulunan bitki türlerinin örtüş bolluk Her kata bulunan bitki türlerinin örtüş bolluk

oranları %0-100 arasında değişir. Yani bir ormanı oranları %0-100 arasında değişir. Yani bir ormanı

topluca ele alırsak burada vejetasyonun genel topluca ele alırsak burada vejetasyonun genel

artış oranı %100 den fazla olabilir.artış oranı %100 den fazla olabilir.

18

Sosyabilite (toplum kurma): alınan örnek

parselde bulunan bitkilerin fert sayıları ve örtüş

derecelerinden sonra türlerin toplum kurma

güçleri ve şekilleri de incelenir

Aynı türden bitkilerin demet,yumak, koloni vs.

şeklinde bulunma şeklinde bir arada bulunma

ve beraber yaşama özelliğinde sosyabilite

denir.

19

Braun-Blanquet, bitkileri beş sosyal gruba ayırır ve

1-5 arasındaki rakamlarla gösterir.

1-habitatlarında çoğunlukla tek birey şeklinde

olanlar

2-grup veya demet halinde olanlar

3- yumak, yastık şekillerinde büyüyenler

4-Geniş yastıklar,küçük koloniler halinde

olanlar

5-Çok kalabalık ve geniş koloniler teşkil

edenler.20

Bu arada hiçbir sosyal gruba girmeyen ve Bu arada hiçbir sosyal gruba girmeyen ve

her bitki birliğinde rekabete girişerek farklı her bitki birliğinde rekabete girişerek farklı

sosyabilite gösteren bitkiler de vardır. sosyabilite gösteren bitkiler de vardır.

Bunlar Bunlar antisosyalantisosyal bitkilerbitkiler denir. denir.

Bireylerin seyrekliği ve sıklığı rakamaların Bireylerin seyrekliği ve sıklığı rakamaların

altında gösterilen kesintili ve kesintisiz altında gösterilen kesintili ve kesintisiz

çizgilerle açıklanır.çizgilerle açıklanır.

21

5) vitalite (canlılık): 5) vitalite (canlılık): vitailte bitki türlerinin gelişme vitailte bitki türlerinin gelişme

durumunu ve derecesini başka bir deyişle bitkinin durumunu ve derecesini başka bir deyişle bitkinin

sağlık durumunu belirtir.sağlık durumunu belirtir.

Vejetasyon çalışmalarında bitkilerin zayıf veya Vejetasyon çalışmalarında bitkilerin zayıf veya

kuvvetli gelişmelerinin de önemi büyüktür.kuvvetli gelişmelerinin de önemi büyüktür.

Her hangi bir tür bazı bitkilerinin konsantı(daimi) Her hangi bir tür bazı bitkilerinin konsantı(daimi)

türü olarak bulanabilir.türü olarak bulanabilir.

Fakat generetif ve vejatatif üreme, çiçeklenme gibi Fakat generetif ve vejatatif üreme, çiçeklenme gibi

bazı özellikleri bakımından zayıfsa, ekolojisi bazı özellikleri bakımından zayıfsa, ekolojisi

bakımından da diğerlerine oranla daha az değer taşır. bakımından da diğerlerine oranla daha az değer taşır.

22

Braun-Blanquet bitkileri vitalite bakımından 4 gruba Braun-Blanquet bitkileri vitalite bakımından 4 gruba

ayrılır.ayrılır.

1) 1) hayat devresini düzgün bir şekilde hayat devresini düzgün bir şekilde

tamamlayanlar tamamlayanlar

2) 2) tohumları sağlıklı olarak çimlenen fakat tohumları sağlıklı olarak çimlenen fakat

hayat devrelerini eksik tamamlayanlarhayat devrelerini eksik tamamlayanlar

3) 3) tohumları zayıf olan ve hiçbir zaman tohumları zayıf olan ve hiçbir zaman

devrelerini tamamlayanlardevrelerini tamamlayanlar

4) 4) tohumları nadir olarak çimlenebilen ve üreme tohumları nadir olarak çimlenebilen ve üreme

yapamayanlar.yapamayanlar.

23

Bitki türlerinin vejetasyon içerisindeki Bitki türlerinin vejetasyon içerisindeki

canlılık durumları şu şekilde de canlılık durumları şu şekilde de

gösterilebilir.gösterilebilir.

11- fert çok zayıf - fert çok zayıf

22- fert zayıf- fert zayıf

33- ferdin gelişmesi normal - ferdin gelişmesi normal

44- fert iyi gelişmiş- fert iyi gelişmiş

55- fert çok iyi gelişmiş.- fert çok iyi gelişmiş.

24

Peryodisite(fenolojik özelikler)Peryodisite(fenolojik özelikler)

Vejetasyon süresi içinde muhtelif türlerin Vejetasyon süresi içinde muhtelif türlerin

gelişmeleri birbirinden farklıdır.gelişmeleri birbirinden farklıdır.

Bazıları ilk baharda,bazıları yazın ve bazıları da Bazıları ilk baharda,bazıları yazın ve bazıları da

sonbaharda çiçek açarlar.sonbaharda çiçek açarlar.

İşte peryodisite,vejetasyon meydana getiren bitki İşte peryodisite,vejetasyon meydana getiren bitki

türlerinin farklı mevsimlerde erişebildiği yılık türlerinin farklı mevsimlerde erişebildiği yılık

vejetatif ve generetif gelişim basamağı olarak vejetatif ve generetif gelişim basamağı olarak

tarif edilebilir.tarif edilebilir.

Başka bir deyişle bitkilerin yıl içerisindeki fenolojik Başka bir deyişle bitkilerin yıl içerisindeki fenolojik

özellikleridir. özellikleridir. 25

1)1)Henüz sürmekte Henüz sürmekte olanlarolanlar

6)6)Tohum halinde Tohum halinde olanlarolanlar

2)2)Fide halini almiş Fide halini almiş olanalarolanalar

7)7)yalnız tohum yalnız tohum taşıyanlar taşıyanlar

3)3)Rozet halinde olanlarRozet halinde olanlar 8)8)Solmuş olanlarSolmuş olanlar

4)4)Çiçek açmiş olanlarÇiçek açmiş olanlar 9)9)Ölmüş olanlarÖlmüş olanlar

5)5)Çiçek açmamış Çiçek açmamış olanlarolanlar

Bir orman vejetasyonun zemin florasında Bir orman vejetasyonun zemin florasında

bulunan bitkilerin fenolojik gelişim durumlarıda bulunan bitkilerin fenolojik gelişim durumlarıda

şöyle özetlenebilir.şöyle özetlenebilir.

26

Sentetik (birleştirici) Sentetik (birleştirici) özeliklerözelikler

Vejetasyonun birleştirici karakterleri analtik Vejetasyonun birleştirici karakterleri analtik

karakterlerin tespit edilmesi sırasında alınan çok karakterlerin tespit edilmesi sırasında alınan çok

sayıdaki örnek parsellerin tablolama işlemleri sayıdaki örnek parsellerin tablolama işlemleri

yapılırken birbiriyle karıştırmaları sırasında ortaya yapılırken birbiriyle karıştırmaları sırasında ortaya

çıkan ve bitki birliğini tanımlamaya yarayan çıkan ve bitki birliğini tanımlamaya yarayan

karakterlerdir.karakterlerdir.

1) 1) frekansite(tekerrür)frekansite(tekerrür)

2) 2) presans( bulunma) ve konsants(devamlılık)presans( bulunma) ve konsants(devamlılık)

3)3) fidelite(sadakat) ve karakter türler fidelite(sadakat) ve karakter türler

27

1) frekansite(tekerrür1) frekansite(tekerrür): bitki türlerinin bitki ): bitki türlerinin bitki

birliğindeki veya belirli bir alanın bitki örtüsündeki birliğindeki veya belirli bir alanın bitki örtüsündeki

dağılışını ifade eder ve % olarak gösterilir.dağılışını ifade eder ve % olarak gösterilir.

Türlerin tekerrür oranlarının sağlıklı olarak tespiti ve Türlerin tekerrür oranlarının sağlıklı olarak tespiti ve

karıştırılmasının hatasız yapılabilmesi için örnek karıştırılmasının hatasız yapılabilmesi için örnek

parsellerin aynı genişlikte olması vejetasyon katı parsellerin aynı genişlikte olması vejetasyon katı

birden fazla olan bitkilerde her kat için ayrı ayrı birden fazla olan bitkilerde her kat için ayrı ayrı

genişlikler alınması gerekir. Türlerin tekerrürlerinin genişlikler alınması gerekir. Türlerin tekerrürlerinin

tespitinde örnek parsellerin dağılış şeklide çok tespitinde örnek parsellerin dağılış şeklide çok

önemlidir.önemlidir.

Raunkiaer örnek parselleri düz bir hat üzerinde eşit Raunkiaer örnek parselleri düz bir hat üzerinde eşit

aralıklarla dağıtır. Bazı araştırıcılar ise rastgele aralıklarla dağıtır. Bazı araştırıcılar ise rastgele

dağıtırlar. dağıtırlar.

28

2) presans( bulunma) ve 2) presans( bulunma) ve

konsants(devamlılık)konsants(devamlılık)

Bir bitki türünün bitki birliğini meydana getiren Bir bitki türünün bitki birliğini meydana getiren

örnek parsellerde bulunup bulunmamasının bir örnek parsellerde bulunup bulunmamasının bir

ifadesidir. ifadesidir.

Eğer mukayese edilen örnek parseller eşit Eğer mukayese edilen örnek parseller eşit

büyüklükte ise örnek parsellerde bir türün büyüklükte ise örnek parsellerde bir türün

presansı o türün konstansını verir.presansı o türün konstansını verir.

Braun-Blanquet türlerin mevcudiyetini aşağıdaki Braun-Blanquet türlerin mevcudiyetini aşağıdaki

gibi ifade edergibi ifade eder29

Braun-Blanquet türlerin mevcudiyetini aşağıdaki gibi Braun-Blanquet türlerin mevcudiyetini aşağıdaki gibi

ifade eder..ifade eder..

11- nadiren mevcut türler(örnek parsellerin %1-20 de - nadiren mevcut türler(örnek parsellerin %1-20 de

mevcut)mevcut)

22-bazen mevcut türler (örnek parsellerin%21-40)-bazen mevcut türler (örnek parsellerin%21-40)

33-genelikle mevcut türler (örnek parsellerin%41-60)-genelikle mevcut türler (örnek parsellerin%41-60)

44-çoğunlukla mevcut türler (örnek parsellerin%61--çoğunlukla mevcut türler (örnek parsellerin%61-

80)80)

55-devamlı mevcut türler (örnek parsellerin%81-100)-devamlı mevcut türler (örnek parsellerin%81-100)

30

Bitkilerin presans değerlerini güvenilir Bitkilerin presans değerlerini güvenilir

tespit edebilmemiz için örnek parsellerin tespit edebilmemiz için örnek parsellerin

olgun olması , örnek parsellerin o olgun olması , örnek parsellerin o

vejetasyonu en iyi şekilde temsil eden vejetasyonu en iyi şekilde temsil eden

homojen alanlardan seçilmesi ve örnek homojen alanlardan seçilmesi ve örnek

parsellerin eşit büyüklükte olması gerekir.parsellerin eşit büyüklükte olması gerekir.

31

3)fidelite(sadakat) ve karakter türler3)fidelite(sadakat) ve karakter türler

fidelite(sadakat) ve karakter türlerinin fidelite(sadakat) ve karakter türlerinin

sosyolojik dağılışı ile ilgili bir özeliktir.sosyolojik dağılışı ile ilgili bir özeliktir.

Yani bazı birliklerde bulunan türler Yani bazı birliklerde bulunan türler

arasında bir bağlılık bir sadakat mevcuttur.arasında bir bağlılık bir sadakat mevcuttur.

Sadakat bitki sosyolojisinde diğer Sadakat bitki sosyolojisinde diğer

kavramlardan daha önemlidir vde birlikler kavramlardan daha önemlidir vde birlikler

bunlara göre oluşturulur. bunlara göre oluşturulur.

32

KAYNAKÇAKAYNAKÇAhttp://www.forumlord.net/t-u-v/40097-vejetasyon-http://www.forumlord.net/t-u-v/40097-vejetasyon-

nedir.html#ixzz2NJlZWcH3nedir.html#ixzz2NJlZWcH3

Bitki Sosyolojisi.. Prof.Dr. Mahmut KILINÇ..Ondokuz Bitki Sosyolojisi.. Prof.Dr. Mahmut KILINÇ..Ondokuz

Mayıs Üni. Fen Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü..Mayıs Üni. Fen Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü..

http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/47/1563/16976.pdfhttp://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/47/1563/16976.pdf

http://fbd.aydin.edu.tr/makaleler/ciltysayiy/http://fbd.aydin.edu.tr/makaleler/ciltysayiy/

beyza_sat.pdfbeyza_sat.pdf

http://www.idofrm.org/biyoloji/39149-vejetasyon-ders-http://www.idofrm.org/biyoloji/39149-vejetasyon-ders-

notlarim.htmlnotlarim.html

33