Vat Lieu May

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHIỆP TP.HCM KHOA MAY THỜI TRANG

Tiến sĩ VÕ PHƯỚC TẤN (hiệu đính)

KS BÙI THỊ CẨM LOAN KS TRẦN THỊ KIM PHƯỢNG

KS NGUYỄN THỊ THANH TRÚC

VẬT LIỆU DỆT MAY

TP.HỒ CHÍ MINH - NĂM 2006

MỤC LỤC Trang

Lời nói đầu 01 Mục lục 02 CHƯƠNG 1: PHÂN LOẠI TÍNH CHẤT NGUYÊN LIỆU DỆT 03

1.1 Khái niệm chung 03 1.2 Phân loại vật liệu dệt 04 1.3 Các tính chất chung của sợi dệt 07

CHƯƠNG 2: TÍNH CHẤT LÝ HÓA CỦA SỢI DỆT 11 2.1 Xơ xenlulô 11 2.2 Xơ protit 13 2.2.1 Tơ tằm 13 2.2.2 Len 16 2.3 Xơ amian 18 2.4 Xơ hóa học 19 2.4.1 Xơ nhân tạo 20 2.4.2 Xơ sợi tổng hợp 22 2.4.3 Sợi pha 24

CHƯƠNG 3: CẤU TRÚC VÀ PHÂN LOẠI VẢI 26 3.1 Khái niệm – đặc trưng và tính chất của vải 26 3.2 Vải dệt thoi 29 3.3 Vải dệt kim 35 3.4 Vải không dệt 40 3.5 Phương pháp xác định sự thay đổi kích thước của vải sau khi giặt 41

CHƯƠNG 4: CÔNG NGHỆ NHUỘM – IN HOA – XỬ LÝ VẢI 42 4.1 Công nghệ nhuộm 42 4.2 Công nghệ in hoa trên các loại vải 44 4.3 Xu hướng công nghệ mới trong in hoa 58 4.4 Công nghệ xử lý hoàn tất sản phẩm dệt may 59

CHƯƠNG 5: LỰA CHỌN VẢI CHO TRANG PHỤC VÀ PHƯƠNG PHÁP NHẬN BIẾT, BẢO QUẢN HÀNG MAY MẶC 62 5.1 Lựa chọn vải cho trang phục 62 5.2 Phương pháp nhận biết mặt hàng vải sợi 68 5.3 Các bước lựa chọn vải cho sản phẩm may mặc 69 5.4 Biện pháp bảo quản hàng may mặc 70

CHƯƠNG 6: PHỤ LIỆU MAY 72 6.1 Vật liệu liên kết 72 6.2 Vật liệu dựng 76 6.3 Vật liệu cài 77 6.4 Vật liệu trang trí trên sản phẩm 78 6.5 Vật liệu giới thiệu và hướng dẫn sử dụng 78 6.6 Vật liệu đóng gói 78 6.7 Các vật liệu khác 79

Phụ lục 81 Tài liệu tham khảo

LỜI NÓI ĐẦU Trong những năm gần đây ngành dệt may phát triển rất nhanh, kim ngạch xuất

khẩu năm 2006 dự kiến đạt 5.5 tỷ USD tăng 6,4 lần so với năm 1995, các chương trình tăng tốc đầu tư phát triển ngành dệt may được đặc biệt quan tâm, nhiều thiết bị kéo sợi và công nghệ dệt hiện đại và đồng bộ được trang bị, các sản phẩm dệt hoàn tất với nhiều mẫu đẹp, đa dạng, phong phú được sản xuất để cung cấp cho ngành may đã góp phần quan trọng việc nâng cao chất lượng sản phẩm may mặc.

Với xu thế phát triển đó, giáo trình VẬT LIỆU DỆT MAY được biên soạn nhằm mục đích phục vụ công tác giảng dạy, nghiên cứu, học tập cho sinh viên hệ Đại Học, Cao Đẳng và là tài liệu tham khảo có giá trị cho cán bộ kỹ thuật ngành dệt may.

Giáo trình VẬT LIỆU DỆT MAY trình bày những kiến thức cơ bản về tính chất, cấu trúc cơ lý hóa của các loại vải thông dụng trong ngành may: vải dệt thoi, vải dệt kim và tính chất của các loại phụ liệu may, phạm vi ứng dụng trong việc lựa chọn nguyên phụ liệu để thiết kế sản phẩm may mặc. Đây là một giáo trình có chất lượng và giá trị về mặt kiến thức giúp cho sinh viên nắm vững các đặc điểm, cấu trúc, tính chất các loại nguyên liệu, phụ liệu để có biện pháp xử lý thích hợp trong quá trình thiết kế gia công sản xuất trong may công nghiệp. Khoa May Thời Trang chân thành cám ơn Bộ môn Dệt May Trường Đại Học Bách Khoa Tp. Hồ Chí Minh, Khoa Công Nghệ May Trường Đại Học Sư Phạm Kỹ Thuật Thủ Đức, các Doanh Nghiệp Dệt May thuộc Tổng Công Ty Dệt May Việt Nam (VINATEX) đã tạo điều kiện giúp đỡ cho nhóm tác giả hoàn thành công tác biên soạn giáo trình này.

Mọi ý kiến đóng góp xin gửi về địa chỉ: Bộ môn Công Nghệ May Khoa May Thời Trang Trường Đại Học Công Nghiệp TP.HCM Số 12-Nguyễn Văn Bảo–F4–Q.Gò Vấp – Tp. Hồ Chí Minh Tel 8940390 – Ext 195 Tp.HCM, Ngày 15 tháng 03 năm 2006 TRƯỞNG KHOA MAY THỜI TRANG

TS. Võ Phước Tấn

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. PGS – TS Nguyễn Văn Lân – Vật liệu dệt – NXB ĐH Quốc Gia TP HCM,

năm 2004.

2. Nguyễn Trung Thu – Vật liệu dệt - ĐH Bách Khoa Hà Nội, năm 1990.

3. Hiệp Hội Dệt May Việt Nam – Kỹ thuật nhuộm, in hoa và hoàn tất vật liệu dệt

– NXB Khoa học và kỹ thuật Hà Nội, năm 2004.

4. PGS – TS Nguyễn Văn Lân – Thiết kế mặt hàng vải – NXB TP Hồ Chí Minh,

năm 1995.

5. TS Huỳnh Văn Trí – Công nghệ dệt thoi – NXB ĐH Quốc Gia TP HCM, năm

2001.

6. Adrea Wynne – Textiles – Mac Millan, 1997.

W. Klein Manual of Textile Technology – The Textile Institule, 1993.

Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may

CHÖÔNG 1

PHAÂN LOAÏI TÍNH CHAÁT NGUYEÂN LIEÄU DEÄT

1.1. KHAÙI NIEÄM CHUNG Vaät lieäu deät laø moät ngaønh chuyeân moân nghieân cöùu veà caáu taïo, tính chaát cuûa caùc

loaïi xô sôïi vaø cheá phaåm deät cuøng nhöõng phöông phaùp xaùc ñònh caáu taïo vaø nhöõng tính chaát ñoù.

Ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa vaät lieäu deät bao goàm taát caû caùc loaïi xô vaø nhöõng saûn phaåm laøm ra töø xô nhö sôïi ñôn (sôïi con), sôïi xe, chæ khaâu vaûi caùc loaïi, haøng deät kim, caùc loaïi daây löôùi…. Ngoaøi nhöõng saûn phaåm keå treân coù theå söû duïng tröïc tieáp, trong lónh vöïc vaät lieäu deät coøn bao goàm caùc loaïi baùn thaønh phaåm chöa söû duïng tröïc tieáp ñöôïc nhö quaû boâng, cuùi, sôïi thoâ.

Hieåu bieát veà ñaëc tröng caáu taïo vaø tính chaát cuûa vaät lieäu deät coù lieân quan tröïc tieáp ñeán vieäc saûn xuaát ra caùc loaïi haøng deät coù phaåm chaát ñaùp öùng vôùi yeâu caàu söû duïng, cuõng nhö thöïc hieän ñöôïc caùc khaâu tieát kieäm, hôïp lyù trong saûn xuaát (thí duï: ñay coù tính chaát ngaâm aåm toát vaø xô beàn cho neân duøng ñay ñeå saûn xuaát ra caùc loaïi bao bì ñöïng ñöôøng, muoái raát thích hôïp).

Nghieân cöùu caáu taïo vaø tính chaát cuûa vaät lieäu deät coøn coù yù nghóa trong vieäc thieát laäp caùc tieâu chuaån thöû vaø thí nghieäm trong ngaønh deät, quy ñònh phöông phaùp choïn maãu thí nghieäm, kieåm tra chaát löôïng saûn phaåm, quy ñònh veà hình thöùc, kích thöôùc cuûa cheá phaåm vaø baùn cheá phaåm.

Caùc loaïi xô, sôïi vaø cheá phaåm deät ñöôïc söû duïng roäng raõi trong thöïc teá saûn xuaát vaø trong ñôøi soáng haøng ngaøy. Ngoaøi vieäc may maëc, vaûi coøn ñöôïc duøng trong coâng nghieäp, trong y teá vaø trong caùc lónh vöïc sinh hoaït vaên hoùa, xaõ hoäi. Söû duïng vaät lieäu deät ñeå may quaàn aùo choáng noùng duøng trong coâng nghieäp luyeän kim, trang phuïc baûo hoä trong cöùu hoûa, laøm löôùi ñaùnh caù, caùc loaïi daây, laøm boâng baèng chæ khaâu trong y teá, vaûi duø, daây duø, vaûi baït trong quaân ñoäi, vaûi che phuû caùc loaïi thieát bò maùy moùc vaø laøm laùn traïi.

Theo soá lieäu thoáng keâ ôû nhieàu nöôùc treân theá giôùi caùc cheá phaåm deät baèng vaät lieäu deät ñöôïc söû duïng nhö sau :

− Duøng ñeå may maëc 35 – 40% − Duøng vaøo noäi trôï sinh hoaït 20 – 25% − Duøng vaøo muïc ñích kyõ thuaät 30 – 35% − Söû duïng vaøo caùc coâng vieäc khaùc khoaûng 10%

(bao goùi, vaên hoùa phaåm, y teá…) Saûn löôïng caùc loaïi xô, sôïi deät treân theá giôùi taêng nhanh trong nhöõng thaäp kyû gaàn

ñaây, ñaëc bieät laø söï phaùt trieån maïnh saûn xuaát caùc loaïi xô.

Trang 3


1.2. PHAÂN LOAÏI VAÄT LIEÄU DEÄT Caùc loaïi xô, sôïi ñöôïc soá lieäu thoáng keâ treân ñaây coù theå thay ñoåi tuøy theo töøng

nöôùc, phuï thuoäc vaøo ñieàu kieän coâng nghieäp phaùt trieån, vaøo hoaøn caûnh khí haäu vaø cheá ñoä xaõ hoäi. Ñöôïc phaân bieät döïa theo hình daïng, ñaëc tröng caáu taïo vaø tính chaát. Vì vaäy maø cheá phaåm deät saûn xuaát ra töø vaät lieäu deät cuõng ñöôïc phaân bieät giöõa loaïi naøy vaø loaïi khaùc.

Ñeå vieäc nghieân cöùu tính chaát cuûa vaät lieäu deät ñöôïc thuaän tieän caàn tieán haønh phaân loaïi. Nguyeân taéc cuûa vieäc phaân loaïi vaät lieäu deät laø döïa vaøo keát caáu ñaëc bieät, phöông phaùp saûn xuaát, thaønh phaàn hoùa hoïc cuûa caùc loaïi xô, sôïi.

Trong baûng phaân loaïi vaät lieäu deät bao goàm caùc loaïi xô, sôïi vaø cheá phaåm deät.

1.2.1 XÔ DEÄT

1.2.1.1 Khaùi nieäm

Xô laø nhöõng vaät theå meàm deûo, giaõn nôû (boâng, len), nhoû beù ñeå töø ñoù laøm ra sôïi, vaûi. Chieàu daøi ño baèng milimet (mm), coøn kích thöôùc ngang raát nhoû ño baèng micromet (µm).

1.2.1.2 Phaân loaïi xô

Phaàn lôùn xô deät coù caáu taïo thuoäc daïng lieân keát cao phaân töû. Nhöng do nguoàn goác xuaát xöù khaùc nhau, thaønh phaàn caáu taïo vaø phöông phaùp taïo thaønh xô khaùc nhau cho neân trong moãi loaïi xô chuû yeáu laïi phaân ra thaønh caùc nhoùm rieâng bieät. Nhöõng nhoùm xô naøy bao goàm caùc loaïi xô coù cuøng nguoàn goác xuaát xöù. Döïa vaøo caáu taïo ñaëc tröng vaø tính chaát, xô ñöôïc phaân laøm hai loaïi:

Xô thieân nhieân: ñöôïc hình thaønh trong ñieàu kieän töï nhieân töø caùc chaát höõu cô thieân nhieân, thöôøng ôû daïng xô cô baûn vaø xô kyõ thuaät.

− Xô cô baûn: neáu khoâng phaù vôõ theo chieàu doïc xô thì khoâng theå phaân chia ra nhöõng phaàn nhoû hôn ñöôïc.

− Xô kyõ thuaät: bao goàm nhieàu xô cô baûn gheùp laïi vôùi nhau (xô ñay).

Xô thieân nhieân ñöôïc chia laøm ba loaïi: − Xô thöïc vaät: coù thaønh phaàn caáu taïo chuû yeáu laø xenluloâ nhö xô boâng (töø quaû

boâng); xô ñay, gai, lanh… (töø thaân caây). − Xô ñoäng vaät: coù thaønh phaàn caáu taïo chuû yeáu töø proâtit nhö:

• Xô len: thaønh phaàn chính laø keratin chieám 90%, • Xô tô taèm: phibroin chieám 75%, xeârixin 25%.

− Xô khoaùng vaät: ñöôïc taïo thaønh töø chaát voâ cô thieân nhieân nhö xô amiaêng.

Xô hoùa hoïc: khaùc vôùi xô thieân nhieân, xô hoùa hoïc hình thaønh trong ñieàu kieän nhaân taïo. Xô hoùa hoïc ñöôïc phaân thaønh hai loaïi chính:

− Xô nhaân taïo: ñöôïc taïo neân töø chaát höõu cô thieân nhieân nhö:

Trang 4


• Nhoùm xô coù nguoàn goác caáu taïo töø chaát Hydratxenluloâ goàm vixco, ammoâniac ñoàng…

• Nhoùm xô coù nguoàn goác caáu taïo töø Axeâtyl xenluloâ goàm axeâtat, triaxeâtat • Nhoùm xô coù nguoàn goác töø proâtit goàm cañeâin, ñeâin…

− Xô toång hôïp: ñöôïc taïo neân töø chaát toång hôïp, laø loaïi xô ñöôïc söû duïng nhieàu nhaát hieän nay. Trong ñoù phoå bieán nhaát laø caùc nhoùm xô taïo neân töø chaát höõu cô toång hôïp nhö: Polyester, polyamit, polyacrilonitryl.

Taát caû caùc loaïi xô hoùa hoïc noùi treân ñeàu coù daïng caáu taïo lieân keát cao phaân töû. Trong xô hoùa hoïc coøn bao goàm caùc loaïi coù daïng caáu taïo lieân keát phaàn töû thaáp nhö sôïi kim loaïi vaø hôïp kim.

Xô hoùa hoïc ñöôïc saûn xuaát döôùi nhieàu daïng khaùc nhau: xô xtapen, sôïi cô baûn, sôïi phöùc…

Ñeå nhaän ñöôïc xô hoùa hoïc caàn phaûi coù nguyeân lieäu (laáy trong thieân nhieân hoaëc toång hôïp ñöôïc), ñem cheá bieán thaønh dung dòch hoaëc thaønh traïng thaùi chaûy loûng, sau ñoù eùp dung dòch qua oáng ñònh hình sôïi coù caùc loã nhoû (loã coù ñöôøng kính tuøy theo yeâu caàu saûn xuaát), taïo thaønh luoàng dung dòch ñöôïc laøm cöùng ñoïng laïi thaønh daïng sôïi cô baûn. Nhöõng chuøm sôïi cô baûn nhö vaäy neáu ñem caét thaønh töøng ñoaïn coù ñoä daøi xaùc ñònh (thoâng thöôøng töø 40-150mm) goïi laø xô stapen. Beân caïnh ñoù, cuõng coù theå taïo neân sôïi ñôn maûnh – ñoù laø daïng sôïi cô baûn coù kích thöôùc ñuû lôùn duøng tröïc tieáp ñeå saûn xuaát ra caùc loaïi cheá phaåm nhö löôùi ñaùnh caù, bít taát moûng….

Vieäc saûn xuaát xô hoùa hoïc treân theá giôùi hieän nay raát phaùt trieån, haøng naêm xuaát hieän raát nhieàu loaïi xô môùi. Cho neân vieäc phaân loaïi vaät lieäu deät chæ neâu leân nguyeân taéc toång quaùt cuûa vieäc phaân loaïi vaø ñeà caäp tôùi caùc loaïi xô hoùa hoïc chuû yeáu vaø phoå bieán nhaát…

1.2.2 SÔÏI DEÄT Sôïi laø söï lieân keát cuûa caùc xô coù daïng maûnh nhoû, meàm uoán vaø beàn, coù kích

thöôùc ngang nhoû coøn chieàu daøi ñöôïc xaùc ñònh trong quaù trình gia coâng sôïi.

1.2.2.1 Phaân loaïi theo caáu truùc:

Chuû yeáu döïa vaøo keát caáu ñaëc bieät cuûa töøng loaïi, ñöôïc chia laøm hai loaïi chính:

Loaïi sôïi thöù nhaát: bao goàm caùc daïng sôïi nhaän tröïc tieáp sau quaù trình keùo sôïi, bao goàm:

− Sôïi con (sôïi ñôn): goàm nhieàu xô cô baûn gheùp vaø xoaén laïi vôùi nhau taïo neân (sôïi boâng, sôïi len…). Sôïi con laø loaïi sôïi phoå bieán nhaát chieám khoaûng 85% toaøn boä caùc loaïi sôïi saûn xuaát treân theá giôùi. Sôïi con ñöôïc taïo neân töø xô cuøng loaïi hoaëc pha troän giöõa caùc xô vôùi nhau. Sôïi con coù hai loaïi:

Trang 5


• Sôïi trôn: coù keát caáu vaø maøu saéc gioáng nhau treân suoát chieàu daøi sôïi. • Sôïi hoa: coù keát caáu khoâng ñoàng ñeàu, taïo thaønh nhöõng voøng sôïi, hoaëc

choã daøy moûng khaùc nhau, hoaëc nhieàu veát loám ñoám mang nhieàu maøu saéc khaùc nhau do quaù trình saûn xuaát taïo neân.

− Sôïi phöùc: goàm nhieàu sôïi cô baûn lieân keát laïi baèng caùch xoaén hoaëc dính keát laïi vôùi nhau taïo thaønh. Ngoaøi tô töï nhieân (tô taèm), taát caû caùc loïai sôïi phöùc ñeàu laø sôïi hoùa hoïc.

− Sôïi caét: ñöôïc taïo thaønh baèng caùch xe xoaén caùc daõi baêng (giaáy, nhöïa, kim loaïi).

Loaïi sôïi thöù hai: caùc loaïi sôïi thöù nhaát ñem gheùp vaø xoaén laïi vôùi nhau (hai hoaëc nhieàu sôïi) theo töøng loaïi seõ nhaän ñöôïc loaïi thöù hai goïi laø sôïi xe.

1.2.2.2 Phaân loaïi theo nguyeân lieäu vaø heä thoáng thieát bò keùo sôïi: coù 3 loaïi:

Sôïi chaûi thöôøng (chaûi thoâ): duøng nguyeân lieäu xô coù chaát löôïng vaø chieàu daøi trung bình, keùo treân daây chuyeàn thieát bò coù maùy chaûi thoâ vaø cho sôïi coù chaát löôïng trung bình (sôïi boâng, sôïi ñay), deät vaûi coù chaát löôïng trung bình.

Sôïi chaûi kyõ: duøng nguyeân lieäu xô daøi vaø toát, keùo treân daây chuyeàn thieát bò coù maùy chaûi thoâ vaø chaûi kyõ, cho ra loaïi xô coù chaát löôïng cao duøng saûn xuaát chæ khaâu, haøng deät kim vaø caùc loaïi vaûi cao caáp (sôïi boâng, sôïi len…)

Sôïi chaûi lieân hôïp: duøng nguyeân lieäu xô ngaén chaát löôïng thaáp, xô pheá lieäu cuûa hai heä treân, söû duïng daây chuyeàn thieát bò goàm nhieàu maùy chaûi thoâ, caùc baêng chuyeàn troän ñeàu, maùy phaân baêng vaø veâ ñeå keùo ra loaïi sôïi xoáp deät chaên meàn, caùc loaïi vaûi boïc baøn gheá, thaûm…

1.2.2.3 Phaân loaïi theo quaù trình saûn xuaát vaø söû duïng: coù 2 loaïi

Saûn phaåm moäc: laø xô, sôïi hay vaûi coøn ôû daïng nguyeân sô chöa qua xöû lyù hoùa chaát. Thöôøng ñöôïc söû duïng laøm phuï lieäu hay nguyeân lieäu cho moät quaù trình hay moät ngaønh saûn xuaát naøo ñoù.

Ví duï: Sôïi ñöa vaøo quaù trình saûn xuaát chæ khaâu laø sôïi xe daïng moäc ñöôïc laáy töø maùy xe vaø maùy quaán oáng.

Saûn phaåm hoaøn taát: laø saûn phaåm daïng xô, daïng sôïi hay daïng vaûi ñaõ qua quaù trìnnh xöû lyù hoùa lyù nhö naáu, taåy, nhuoäm, in ñònh hình nhieät, taåm chaát choáng nhaøu, choáng thaám… Saûn phaåm hoaøn taát ñöôïc baøy baùn roäng raõi cho ngöôøi tieâu duøng nhö moät loaïi haøng hoùa. Ngaønh may ñaõ söû duïng hai nguyeân lieäu chính laø vaûi hoaøn taát vaø chæ khaâu.

Trang 6


1.3. CAÙC TÍNH CHAÁT CHUNG CUÛA SÔÏI DEÄT

2.1 Ñoä maûnh vaø côõ sôïi

Do sôïi laø moät vaät lieäu xoáp, deã bieán daïng neân côõ sôïi khoâng theå xaùc ñònh thoâng qua ñöôøng kính maø phaûi theo ñoä maûnh. Baûn thaân ñoä maûnh cuûa sôïi ñöôïc theå hieän qua 2 chæ soá sau:

6.1.2.1 Chi soá meùt − Nm

Moät ñoaïn sôïi coù chieàu daøi L (tính baèng meùt), caân naëng vôùi khoái löôïng G (tính baèng gam) thì côõ sôïi ñöôïc bie eùt. åu hieän baèng chi soá m

hò baèng chuaån soá.

oå bieán ñeå xaùc ñònh côõ s

2.2

cuûa sôïi laø moät tính chaát raát quan troïng, aûnh höôûng ñeán naêng suaát, chaát

− eõ gaây hieän töôïng ñöùt sôïi trong quaù trình deät vaûi

− , ñoä maûnh cuûa sôïi.

ò söû duïng

2.3 Ñ

oät loaïi bieán daïng khi coù ngaãu löïc ñaët vaøo maët phaúng tieát dieän ngang

h sôïi

Caùc loaïi sôïi keùo töø xô cô baûn (sôïi boâng, sôïi len), xô kyõ thuaät (sôïi len, sôïi ñay)

thì côõ sôïi ñöôïc theå hieän baèng chi soá.

Chi soá caøng lôùn thì sôïi caøng maûnh.

)(L(m) N

grGm =

6.1.2.2 Chuaån soá (Ñoä daøy) − T(Tex)

Moät ñoaïn sôïi coù khoái löôïng G (tính baèng gam) töông öùng vôùi chieàu daøi L (tính baèng 1kilomet) thì côõ sôïi bieåu t

Chuaån soá ñöôïc aùp duïng ph ôïi cho tô taèm, tô hoùa hoïc.

Ñoä ñeàu

L(1km)G(gr) T(Tex) =

Ñoä ñeàulöôïng gia coâng saûn phaåm.

Sôïi khoâng ñeàu veà beà ngang shoaëc taïo neân nhöõng “veät” treân beà maët cheá phaåm.

Ñoä ñeàu cuûa sôïi phuï thuoäc vaøo nguyeân lieäu, ñoä saên

− Vaûi deät töø loaïi sôïi coù ñoä khoâng ñeàu cao maët vaûi nhaùm (xuø xì), giaù trthaáp. Ngöôïc laïi vaûi deät töø loaïi sôïi coù ñoä ñeàu cao maët vaûi mòn nhaün, giaù trò söû duïng cao.

oä saên sôïi

− Xoaén laø mcuûa vaät theå. Keát quaû laøm cho moãi maët phaúng ñeàu quay moät goùc naøo ñoù so vôùi truïc, ñoàng thôøi höôùng quay gioáng nhau treân toaøn boä chieàu daøi vaät theå.

Nhôø coù quaù trình xoaén maø töø xô taïo thaønh sôïi ñôn, töø sôïi ñôn xe laïi thaøn

Trang 7


xe vaø töø ñoù taïo neân cheá phaåm deät. Thoâng thöôøng khi xe sôïi ñoä daøi sôïi bò giaûm

− heå hieän möùc xoaén nhieàu hay ít vaø ñöôïc xaùc ñònh baèng soá voøng

ïn sôïi thöû.

− Treân ñôn vò daøi cuûa s én caøng naèm ngang thì möùc ñoä

− Khi xoaén sôïi, höôùng xoaén coù theå laø Z hoaëc S

• aëc tröng cho höôùng xoaén cuûa sôïi töø

• öng cho höôùng xoaén cuûa sôïi töø döôùi l

− Ñoái vôùi

−

−

2.4 Ñoä giaõn k

ñieåm

(tröô

ñi moät ñaïi löôïng goïi laø co khi xe. Tröø loaïi sôïi saûn xuaát töø sôïi cô baûn hay tô, sôïi saûn xuaát töø xô cô baûn muoán coù ñöôïc phaûi duøng phöông phaùp xoaén xô cô baûn vôùi nhau.

Ñoä saên cuûa sôïi txoaén ñeám ñöôïc treân ñôn vò daøi 1m cuûa sôïi.

Goïi X laø soá voøng xoaén treân chieàu daøi L(mm) cuûa ñoa

Ñoä saên K ñöôïc tính:

ôïi, khi K lôùn vaø chieàu xoaxoaén caøng cao.

(Hình 1)

Chöõ Z ñdöôùi leân treân vaø töø traùi qua phaûi (höôùng xoaén phaûi).

Chöõ S ñaëc treân treân vaø töø phaûi qua traùi (höôùng xoaén traùi).

ngaên ca

Ví duï: Z

Khi möùcrieâng cugiöõa ñosau ñoù gÑoä saên

Thöôøngsôïi ngan

Ñoä giaõn bò ñöùt.

Sôïi coù ùc khi bò

1000L

K x=X

Hình 1

sôïi xe töø nhieàu sô

thì sôïi caøng cöùng, ñöôøng kính sôïi giaûm, khoái löôïng

ûa vaûi choïn ñoä saên lôùn hôn

eùo: Lp

ïc xaùc ñònh baèng ñoä giaõn lôùn nhaát cuûa sôïi ñaït ñöôïc tröôùc thôøi

hieàu daøi ban ñaàu L1, sau khi duøng löïc keùo giaõn sôïi ñeán chieàu daøi L2

ïi ñôn, höôùng xoaén ñöôïc kyù hieäu baèng chöõ Z vaø Sùch baèng caùch gaïch cheùo.

/S, Z/S/S, Z/S/Z …

ñoä xoaén caøng caoûa sôïi caøng lôùn vaø ñoä beàn sôïi caøng taêng. Tuy nhieân khi xeùt moái quan heä

ä beàn keùo vaø möùc ñoä xoaén thì coù moät luùc naøo ñoù ñoä beàn keùo ñaït toái ña iaûm daàn cho ñeán khi bò ñöùt do khoâng chòu noåi möùc ñoä xoaén quaù cao.

öùng vôùi ñoä beàn keùo toái ña goïi laø saên tôùi haïn.

sôïi coù chi soá cao choïn ñoä saên lôùn. Sôïi doïc cug.

keùo ñöô

c ñöùt) thì % ñoä giaõn keùo ñöôïc tính theo coâng thöùc:

Trang 8

%1001

xL

Lp = 12 LL −


2.

Ñoä aåm ñöôïc ñaùnh giaù baèng thaønh phaàn phaàn traêm theo löôïng hôi nöôùc bò thaûi ôïi khoái löôïng coá ñònh.

C

2.6 Ñoä beàn ma saùt:

Sôïi chòu ma rình gia coâng vaø bò hao aù trình söû duïng.

5 Ñoä aåm: W

ra khi saáy khoâ s

− Goïi Gt laø khoái löôïng sôïi thöïc teá

− Gk laø khoái löôïng saáy khoâ

oâng thöùc tính % ñoä aåm:

%100

G t

t xG kG W −=

saùt vôùi caùc chi tieát maùy moùc trong quaù tmoøn cô hoïc trong qu

Ví duï: Sôïi deät bò coï saùt vôùi loã maét go, vôùi raêng löôïc trong quaù trình deät.

Beà maët sôïi caøng thoâ nhaùm, caøng ghoà gheà thì aûnh höôûng cuûa löïc ma saùt caøng lôùn. eà maët sôïi x

2.

át ñoàng rong nguyeân lieäu vaø cheá phaåm. Taïp chaát hình thaønh trong sôïi coù nhieàu

nguo

chuaån bò ñònh hình ôû caùc loaïi xô hoùa hoïc.

hoâng ñaûm baûo.

haát khoù hoaëc deã taùch ra khoûi nguyeân lieäu

dính laãn xô, taïp chaát naøy ñöôïc taùch ra trong quaù trình caùn boâng. Ngoaøi ra trong boâng coøn coù caùc loaïi taïp chaát khaùc nhö maûnh laù boâng, voû quaû, ñoâi khi coù caû

Löïc ma saùt xuaát hieän treân beà maët thanh tröôït leân nhau laøm sôïi bò moøn, buø loâng, ñoä beàn sôïi giaûm. Do vaäy ngöôøi ta thöôøng phuû moät lôùp hoà moûng bao

quanh beà maët sôïi coù taùc duïng baûo veä raát toát choáng laïi söï hao moøn do ma saùt.

7 Ñoä saïch:

Ñoä saïch laø moät trong nhöõng tính chaát raát ñaëc bieät, ñaëc tröng cho tính chanhaát cuûa sôïi t

àn goác khaùc nhau. Coù theå chia laøm 2 loaïi:

Taïp chaát xuaát hieän trong quaù trình hình thaønh caùc loaïi xô thieân nhieân, khi thu nhaän ôû giai ñoaïn cheá bieán ban ñaàu hoaëc khi

Taïp chaát xuaát hieän trong quaù trình cheá bieán xô thaønh sôïi do caùc nguyeân nhaân:

− Ñieàu chænh thieát bò khoâng ñuùng.

− Thöïc hieän quy trình khoâng ñuùng

− Thao taùc cuûa coâng nhaân vaø veä sinh coâng nghieäp k

Caùc daïng taïp chaát trong xô sôïi:

− Trong xô thieân nhieân:

• Goác thöïc vaät: goàm caùc taïp ctrong quaù trình cheá bieán.

Ví duï: Trong xô boâng taïp chaát bao goàm caùc haït khoâng chín hoaëc haït vôõ

Trang 9


caønh

át hieän döôùi daïng chuøm xô dính keát hoaëc coù loaïi ôïc

k áng khaùc nhau, hình thaønh caùc loaïi taïp chaát coâng ngheä nhö:

boâng laãn trong ñoù. Nhöõng taïp chaát naøy khoù taùch ra khoûi xô, moät phaàn laãn trong sôïi laøm giaûm chaát löôïng sôïi.

• Goác ñoäng vaät (Tô taèm): taïp chaát xuaát hieän khi taïo thaønh voû keùn hoaëc trong quaù trình öôm tô.

− Trong xô hoùa hoïc: taïp chaát xuataïp chaát ôû daïng xô ngaén keát thaønh cuïm. Hay trong quaù trình saûn xuaát sôïi ñö

eùo treân caùc heä thoñoä khoâng ñeàu cuûa sôïi, taïp chaát vaø khuyeát taät cuûa sôïi ñöôïc loaïi tröø trong quaù trình cuoän sôïi, taåy vaø giaët.

Trang 10


CHÖÔNG 2 TÍNH CHAÁT LYÙ HOÙA CUÛA SÔÏI DEÄT

2.1 XÔ XENLULOÂ

− Xenluloâ laø polyme chính cuûa caùc loaïi xô goác thöïc vaät (boâng, lanh, gai, …) − Coâng thöùc ôû daïng (C6H10O5)n hoaëc [-C6H7O2(OH)3-]n − Xenluloâ coù khoái löôïng rieâng khoaûng 1,52 – 1,56 g/cm3

6.1.2.3 Caùc tính chaát chuû yeáu cuûa xô xenluloâ (xô boâng)

2.1.1.1 AÛnh höôûng cuûa nöôùc

− Xenluloâ khoâng bò hoøa tan trong moâi tröôøng nöôùc vaø caùc chaát nhö: coàn, benzen, axeâtoân… Ñeå hoøa tan xenluloâ thöôøng duøng dung dòch amoâniac ñoàng [Cu(NH3)n](OH)2

− Trong nöôùc xô boâng bò tröông nôû, dieän tích maët caét ngang taêng töø 22–34% coøn chieàu daøi chæ taêng 1%

2.1.1.2 AÛnh höôûng cuûa aùnh saùng maët trôøi

− Döôùi taùc duïng cuûa aùnh saùng maët trôøi vaø khí quyeån, ñaëc bieät laø taùc duïng cuûa tia töû ngoaïi laøm cho caùc phaân töû xenluloâ bò oxy hoùa baèng oxy cuûa khoâng khí. Ñoä beàn cuûa vaät lieäu xenluloâ bò giaûm ñi moät nöûa khi chieáu tröïc tieáp tia saùng maët trôøi trong thôøi gian 900–1000 giôø.

− Döôùi taùc duïng cuûa khí quyeån coøn laøm cho vaät lieäu xenluloâ bò laõo hoùa (hao moøn), laøm giaûm caùc tính chaát cô lí, giaûm ñoä beàn, giaûm ñoä daõn nôû cuûa xô vaø taêng ñoä cöùng. Quaù trình naøy tieán haønh caøng maïnh trong ñieàu kieän nhieät ñoä vaø ñoä aåm cuûa

khoâng khí taêng cao.

2.1.1.3 AÛnh höôûng cuûa nhieät ñoä

− Ñoát noùng xô xenluloâ ôû nhieät ñoä 120 – 130oC trong moät vaøi giôø khoâng thaáy coù söï thay ñoåi roõ reät. Neáu ñoát noùng vöôït quaù nhieät ñoä ñoù baét ñaàu thay ñoåi chaäm, sau 160oC quaù trình phaù huûy nhanh hôn vaø sau 180oC quaù trình phaù huûy caùc phaân töû xenluloâ tieán haønh raát maïnh. Söï phaù huûy phaân töû baét ñaàu töï söï ñöùt lieân keát glucoâzit roài ñeán voøng cô baûn.

− Khi ñoát noùng trong traïng thaùi khoâ (khoâng cho khoâng khí tham gia töï do) xenluloâ seõ taïo ra caùc chaát: than (gaàn 40% khoái löôïng), nöôùc, axit axeâtic, vaø caùc chaát khaùc. Neáu ñoát noùng ñeán 180oC thì caùc phaân töû xenluloâ daàn daàn bò phaù huûy. Vôùi quaàn aùo loaïi naøy ta khoâng duøng nhieät ñoä quaù 100oC

Trang 11


2.1.1.4 AÛnh höôûng cuûa axit

− Döôùi taùc duïng cuûa axit voâ cô caùc ñaïi phaân töû xenluloâ bò phaù huûy, khi ñoù lieân keát glucoâzit bò ñöùt vaø lieân keát vôùi nöôùc – taïo neân quaù trình thuûy phaân. Saûn phaåm cuoái cuøng cuûa quaù trình thuûy phaân laø glucoâ

(C6H10O5)n + nH2O → nC6H12O6

Hoãn hôïp saûn phaåm cuûa söï thuûy phaân xenluloâ goïi laø hydroâxenluloâ. − Caùc loaïi axit höõu cô coù taùc duïng phaù huûy yeáu hôn ñoái vôùi caùc xô xenluloâ. − Cho xenluloâ taùc duïng vôùi axit Nitric seõ taïo thaønh Nitroâxenluloâ.

[C6H7O2(OH)3]n + nHNO3 → [C6H7O2(ONO2)2OH]n + 2nH2O

Loaïi Nitroâxenluloâ coù chöùa 10,5 – 12% Nitô ñöôïc duøng laøm nguyeân lieäu ban ñaàu ñeå ñieàu cheá xô nitrat laø daïng xô nhaân taïo ñaàu tieân. Coøn axeâtylxenluloâ – ñoù laø este xenluloâ vaø axit axeâtic ñöôïc duøng trong saûn xuaát taïo ra xô ñiaeâtat vaø xô triaxeâtat.

2.1.1.5 AÛnh höôûng cuûa chaát oxy hoùa

− Vôùi hydrosulfit thì tính chaát xô khoâng thay ñoåi neân muoán taåy quaàn aùo cho traéng ta choïn daïng hoùa chaát naøy.

− Vôùi boät taåy traéng, muoái natri, muoái kali… deã laøm thay ñoåi tính chaát cuûa xô xenluloâ, laøm cho ñoä beàn sôïi giaûm hoaëc coù theå bò phaù huûy.

2.1.1.6 AÛnh höôûng cuûa kieàm

− Xenluloâ beàn vöõng döôùi taùc duïng cuûa kieàm. Cho kieàm (NaOH) taùc duïng tröïc tieáp vaøo xenluloâ cuõng khoâng phaù vôõ ñöôïc lieân keát glucoâzit. Tuy nhieân kieàm coù khaû naêng oâxy hoùa xenluloâ baèng oxy khoâng khí taïo thaønh oxyt xenluloâ. Neáu cho phaûn öùng tieán haønh khi ñoát noùng NaOH vôùi xenluloâ ta ñöôïc moät hôïp chaát laø xenluloâ kieàm.

C6H7O2(OH)3 + NaOH → C6H7O2(OH)2OH.NaOH

Ñaây laø moät hôïp chaát khoâng beàn deã bò nöôùc phaân tích taïo thaønh Hydrat xenluloâ – deã haáp thuï caùc chaát khaùc nhau (nöôùc), deã nhuoäm maøu vaø ñöôïc söû duïng ñeå saûn xuaát caùc loaïi xô nhaân taïo nhö vitxcoâ, ammoâniac ñoàng. − Trong coâng nghieäp, öùng duïng hieäu quaû cuûa quaù trình taùc duïng vôùi kieàm (quaù

trình laøm boùng) laøm cho xô boâng bôùt xoaên, co ruùt veà chieàu daøi, taêng kích thöôùc maët caét ngang, do ñoù taêng ñoä beàn tuyeät ñoái khi keùo ñöùt.

− Neáu quaù trình taùc duïng cuûa kieàm leân vaät lieäu xenluloâ ñoàng thôøi keùo caêng, khi ñoù xô coù daïng troøn hôn, beà maët nhaün hôn, phaûn chieáu aùnh saùng toát hôn.

− Trong dung dòch NaOH naáu soâi, moät phaàn xenluloâ bò phaù huûy. Neáu quaù trình ñoù tieáp dieãn (quaù trình oxy hoùa xenluloâ) thì caáu truùc phaân töû bò huûy hoaïi hoaøn toaøn vaø xô bò phaù huûy.

Trang 12


2.1.1.7 AÛnh höôûng cuûa vi sinh vaät

Khi ñeå vaät lieäu xenluloâ bò aåm trong thôøi gian daøi, nhaát laø trong moâi tröôøng khoâng khí aåm moät soá loaïi vi khuaån vaø naám moác seõ phaùt trieån gaây neân quaù trình thuûy phaân xenluloâ daãn tôùi phaù huûy moät phaàn hoaëc phaù huûy hoaøn toaøn caáu truùc phaân töû.

2.1.1.8 ÖÙng duïng

− Vaûi sôïi xenlulose thöôøng duøng may quaàn aùo maëc muøa heø, phuø hôïp ñeå may quaàn aùo treû em, ngöôøi giaø, ngöôøi beänh, trang phuïc lao ñoäng vaø trang phuïc quaân ñoäi. Vaûi cotton coøn thích hôïp cho ñoà duøng sinh hoaït caàn huùt aåm toát nhö aùo goái, chaên meàn, taám traûi giöôøng, khaên tay, khaên taém, khaên baøn, khaên aên, giaøy vaûi v.v...

− Nhieät ñoä uûi thích hôïp töø 180o →200oC, uûi khi vaûi aåm. − Giaët baèng xaø phoøng kieàm. − Phôi ngoaøi naéng, caát giöõ nôi khoâ raùo ñeå traùnh bò aåm moác.

2.1.1.9 Öu nhöôïc ñieåm cuûa vaûi sôïi goác xenluloâ

Öu ñieåm

Vaûi sôïi goác xenlulo söû duïng cho may maëc hôïp veä sinh do huùt aåm cao, phaùt sinh tónh ñieän ma saùt ít, thích hôïp cho haøng maëc loùt, maëc maùt, quaàn aùo treû em, ngöôøi giaø, trang phuïc lao ñoäng, quaân ñoäi… Ngoaøi ra coøn thích hôïp cho ñoà duøng sinh hoaït caàn huùt aåm toát nhö aùo goái, chaên meàn, khaên tay, khaên taém, giaøy vaûi…

Nhöôïc ñieåm:

Vaûi sôïi goác xenluloâ choùng nhaøu, deã mAuïc do vi sinh vaät, khoâng ñöôïc beàn.

2.2 XÔ PROTIT

− Protit laø polyme chính taïo neân len, tô taèm vaø moät soá xô nhaân taïo. − Polyme ñöôïc hình thaønh töø nhieàu phaân töû axit amin coù coâng thöùc daïng toång

quaùt: H2N-CnHn-COOH. − Hai nhoùm chöùc ôû ñaàu vaø cuoái phaân töû polyme laø: amin (-NH2) coù tính kieàm

vaø cacboxil (-COOH) coù tính axit laøm cho xô protit deã aên maøu vôùi caû hai loaïi thuoác nhuoäm axit vaø thuoác nhuoäm bazô.

2.2.1 TÔ TAÈM

Tô laø thöù sôïi do nhieàu loaïi saâu nhaû ra. Saâu taèm aên laù daâu nhaû ra chaát loûng, gaëp khoâng khí chaát loûng naøy cöùng ñoâng raát nhanh thaønh sôïi tô taèm, ñoù laø loaïi tô phoå bieán nhaát (chieám hôn 90%).

ÔÛ Vieät Nam ngheà troàng daâu nuoâi taèm phaùt trieån ôû nhieàu tænh: Haø Taây, Hoøa Bình, Nam Haø, Thaùi Bình. Ngheä Tónh, Phuù Thoï, Laâm Ñoàng… ngoaøi vieäc nuoâi

Trang 13


taèm aên laù daâu, ôû moät soù tænh mieàn Baéc coøn phaùt trieån caû loaïi taèm aên laù saén vaø laù thaàu daàu.

2.2.1.1 Chu kyø sinh tröôûng

Tröùng nôû ra taèm. Taèm aên laù daâu sinh tröôûng vaø phaùt trieån, khoaûng 16→18 ngaøy sau thì taèm baét ñaàu chín. Thôøi gian töø khi taèm baét ñaàu chín cho ñeán chín heát khoaûng 3 – 4 ngaøy, luùc ñoù taèm baét ñaàu keùo keùn. Thôøi gian keùo keùn töø 3→4 ngaøy.

Taèm nhaû tô keùo keùn vaø bieán thaønh nhoäng ôû trong keùn. Khoaûng töø 8→10 ngaøy keå töø khi laøm toå (keùo keùn) nhoäng bieán thaønh ngaøi (böôùm). Luùc ñoù ngaøi thaûi ra moät chaát kieàm loûng taåm öôùt moät ñaàu keùn vaø chui ra ngoaøi. Ngaøi coù maøu traéng baïc khoâng bay ñöôïc hoaëc bay raát chaäm, khoâng aên. Ra khoûi keùn ngaøi caùi ñeû tröùng (khoaûng 400-600 tröùng), tröùng taèm coù hình baàu duïc daøi 1,5mm. Ngaøi soáng töø 4→10 ngaøy.

2.2.1.2 Caáu taïo cuûa keùn taèm: goàm 3 lôùp

− Lôùp ngoaøi cuøng: laø lôùp tô goác hay coøn goïi laø lôùp aùo keùn. Chaát löôïng cuûa lôùp naøy khoâng toát, tô cöùng vaø thoâ, nhieàu keo. Chuû yeáu duøng ñeå deät luïa goác hoaëc ñan löôùi.

− Lôùp giöõa: laø lôùp tô noõn hay coøn goïi laø thaân tô, chaát löôïng cuûa lôùp tô naøy toát, sôïi tô maûnh, meàm mòn thöôøng duøng ñeå deât luïa.

− Lôùp trong cuøng: laø lôùp aùo nhoäng, lôùp naøy khoâng öôm tô ñöôïc thöôøng ñaùnh tôi ñeå keùo sôïi ñuõi ñeå deät thaûm…

2.2.1.3 Tính chaát cô lyù cuûa tô taèm

− Phibroin laø vaät chaát cô baûn trong tô, chieám khoaûng 75% thaønh phaàn cuûa tô. − Khoái löôïng rieâng cuûa phibroâin: 1,37 g/cm3.

− Ñoä daøi: ñoä daøi cuûa tô taèm phuï thuoäc vaøo gioáng taèm vaø muøa thu hoaïch. Moãi keùn taèm coù theå cho töø 300-1500 meùt tô.

− Ñoä maûnh: ñoä maûnh cuûa tô taèm phuï thuoäc vaøo phöông phaùp gia coâng (kyõ thuaät öôm tô)

− Ñoä beàn: tô taèm coù ñoä beàn cao hôn xô boâng.

2.2.1.3.1 AÛnh höôûng cuûa nöôùc

− Trong moâi tröôøng nöôùc, xô meàm ra, tröông nôû vaø ñaøn hoài hôn. ÔÛ nhieät ñoä cuûa nöôùc 25oC tô seõ nôû chieàu ngang töø 16-20%, chieàu daøi chæ taêng 1-2%. Trong moâi tröôøng khoâng khí coù ñoä aåm töông ñoái ñeán 90%, luùc ñoù ñöôøng kính sôïi tô taêng ñeán 9%.

− Ñoái vôùi xixeârin (chaát keo gheùp dính hai sôïi tô) trong moâi tröôøng nöôùc coù nhieät ñoä 110oC bò hoøa tan hoaøn toaøn

Trang 14


2.2.1.3.2 AÛnh höôûng cuûa nhieät ñoä

− Vôùi nhieät ñoä 130-140oC taùc duïng leân xô trong thôøi gian ngaén khoâng laøm cho xô thay ñoåi tính chaát.

− Khi ñoát noùng keùo daøi thaäm chí ôû nhieät ñoä thaáp (80-100oC) cuõng laøm cho xô bò cöùng, gioøn, thay ñoåi maøu saéc vaø giaûm tính chaát cô lyù.

− ÔÛ nhieät ñoä 170oC tô bò phaù huûy.

2.2.1.3.3 AÛnh höôûng cuûa aùnh saùng maët trôøi

− Döôùi taùc duïng cuûa aùnh saùng maët trôøi, ñaëc bieät cuûa tia töû ngoaïi seõ tieán haønh oxy hoùa tô baèng oxy khoâng khí laøm cho phibroin giaûm ñoä beàn, ñoä giaõn, giaûm tính ñaøn hoài, taêng ñoä cöùng, ñoä gioøn.

− Neáu chieáu tröïc tieáp aùnh saùng maët trôøi trong 200 giôø thì ñoä beàn cuûa tô seõ giaûm ñi 50%

2.2.1.3.4 AÛnh höôûng cuûa axit

− Vôùi axit voâ cô yeáu, axit höõu cô coù noàng ñoä trung bình laøm giaûm khoâng ñaùng keå ñoä beàn cuûa tô. Neáu taêng noàng ñoä axit vaø ñoát noùng dung dòch thì quaù trình phaù huûy tô xaûy ra raát nhanh.

2.2.1.3.5 AÛnh höôûng cuûa kieàm

Trong moâi tröôøng kieàm tô deã bò phaù huûy, möùc ñoä phaù huûy tuøy thuoäc vaøo nhieät ñoä vaø hoaït tính cuûa dung dòch kieàm. Ñeå hoøa tan phibroin duøng dung dòch amoâniac ñoàng, caùc xô coù caáu taïo töø protit khaùc duøng dung dòch kieàm.

2.2.1.3.6 AÛnh höôûng cuûa caùc chaát oxy hoùa

Caùc chaát oxy hoùa hydropeoxit (H2O2), natripeoxit (Na2O2) söû duïng khi gia coâng vaûi tô luïa seõ phaù huûy chaát maøu vaø theå hieän taùc duïng laøm traéng. Söï phaù huûy dieãn ra caøng maïnh khi taêng nhieät ñoä vaø taùc duïng keùo daøi.

2.2.1.3.7 ÖÙng duïng cuûa tô taèm.

− Tô taèm coù nhieàu tính chaát toát: coù ñoä beàn cao, ñaøn hoài, thaåm thaáu toát, hình daùng beân ngoaøi ñeïp, nhaün, oùng aùnh, nhuoäm maøu toát… cho neân ñöôïc söû duïng chuû yeáu ñeå deät ra loaïi vaûi moûng.

− Ñoái vôùi tô roái, keùm pheá phaåm khoâng öôm ñöôïc… nhöõng loaïi naøy ñöôïc gia coâng tieáp tuïc trong quaù trình keùo sôïi ñeå taïo thaønh sôïi tô. Loaïi sôïi naøy söû duïng ñeå deät vaûi may maëc. Töø tô taèm coøn taïo ra caùc loaïi pheá phaåm xe, chæ khaâu, chæ theâu.

− Tuy nhieân, do giaù thaønh cao cho neân vieäc söû duïng tô bò haïn cheá.

Trang 15


− Giaët baèng xaø phoøng trung tính (ví duï caùc loaïi daàu goäi ñaàu), chanh, boà keát trong nöôùc aám.

− Phôi ôû nôi raâm maùt, traùnh aùnh naéng maët trôøi chieáu tröïc tieáp vaøo vaûi. − Nhieät ñoä laø thích hôïp töø 140oC → 150oC. Laø ôû maët traùi hoaëc phaûi, duøng khaên

aåm ñeå leân maët vaûi tröôùc khi laø ôû maët phaûi. Neáu laø ôû nhieät ñoä quaù cao, tô seõ maát ñoä boùng.

2.2.1.4 LEN

Len laø loaïi xô nhaän ñöôïc töø lôùp loâng phuû leân moät soá ñoäng vaät (cöøu, thoû, deâ, laïc ñaø…) sau khi ñaõ cheá bieán. Trong coâng nghieäp deät len, loâng cöøu ñöôïc duøng nhieàu nhaát (96-97%) sau ñoù laø loâng deâ (2%) vaø loâng laïc ñaø (1%).

Thaønh phaàn caáu taïo cô baûn trong len laø Keâratin chieám 90%.

2.2.1.5 Phaân loaïi len

Phuï thuoäc vaøo ñoä maûnh (chieàu daøy) vaø tính ñoàng nhaát cuûa thaønh phaàn taïo thaønh maø phaân chia len ra : len mòn (maûnh), len nöûa mòn, len nöûa thoâ vaø len thoâ.

Len mòn: laø len ñoàng nhaát goàm caùc loâng tô coù kích thöôùc ngang trung bình ñeán 25µm. Len mòn nhaän ñöôïc gioáng loâng cöøu mòn (cöøu Meâ-ri-noât) hoaëc töø gioáng cöøu lai (giöõa cöøu loâng mòn vaø cöøu loâng thoâ). Len mòn coù phaåm chaát toát nhaát.

Len nöûa mòn: thuoäc loaïi ñoàng nhaát bao goàm loâng tô coù kích thöôùc lôùn vaø loâng nhôõ coù kích thöôùc ngang trung bình 25-31µm. Loaïi len naøy nhaän ñöôïc töø moät soá gioáng cöøu lai vaø cöøu loâng nöûa mòn.

Len nöûa thoâ: ôû daïng ñoàng nhaát vaø khoâng ñoàng nhaát taïo neân töø loâng tô, loâng nhôõ vaø moät löôïng nhoû loâng thoâ. Loaïi len naøy nhaän ñöôïc töø gioáng cöøu loâng nöûa thoâ vaø cöøu lai. Kích thöôùc ngang cuûa len ñoàng nhaát töø 31 – 40µm, coøn len khoâng ñoàng nhaát 24 – 34µm nhöng ñoä khoâng ñeàu veà kích thöôùc ngang lôùn.

Len thoâ: laø loaïi len hoãn hôïp coù thaønh phaàn bao goàm loâng tô, loâng nhôõ loâng thoâ vaø loâng cheát. Len thoâ khoâng ñoàng nhaát nhaän ñöôïc töø gioáng cöøu loâng thoâ vaø moät soá gioáng cöøu lai. Kích thöôùc ngang trung bình cuûa xô lôùn hôn 34-40µm ñoàng thôøi ñoä khoâng ñeàu raát lôùn.

2.2.1.6 Tính chaát cô lyù cuûa len:

− Khoái löôïng rieâng cuûa Keâratin baèng 1,3 g/cm3,

− Keratin laø vaät chaát cô baûn trong len, chieám khoaûng 90% thaønh phaàn cuûa len.

− Khoái löôïng rieâng cuûa keratin: 1,3g/cm3

− Ñoä beàn keùm hôn tô taèm

2.2.1.6.1 AÛnh höôûng cuûa hôi nöôùc:

Trang 16


− Trong moâi tröôøng nöôùc ôû nhieät ñoä 25oC, xô len coù theå taêng dieän tích maët caét ngang ñeán 26%, coøn chieàu daøi chæ taêng 1,2%.

− Trong moâi tröôøng hôi nöôùc 100oC ñoä beàn cuûa xô len giaûm ñaùng keå phuï thuoäc vaøo thôøi gian taùc duïng (trong 3 giôø giaûm ñoä beàn 18%, trong 6 giôø giaûm 23%, trong 60 giôø giaûm tôùi 74%).

− Khi thay ñoåi nhieät ñoä vaø ñoä aåm töông ñoái cuûa khoâng khí, xô len coù khaû naêng haáp thuï tôùi 30 – 35% hôi nöôùc so vôùi khoái löôïng khoâ.

− Cho len taùc duïng vôùi moâi tröôøng hôi hoaëc nöôùc ôû nhieät ñoä 60–80oC sau ñoù tieán haønh saáy, luùc ñoù xô hoài phuïc laïi kích thöôùc ban ñaàu.

2.2.1.6.2 AÛnh höôûng cuûa nhieät ñoä

− Töông töï nhö tô taèm, len chòu ñöôïc taùc duïng cuûa nhieät ñoä 130-140oC trong

thôøi gian ngaén tính chaát khoâng bò thay ñoåi.

− Nhöng neáu saáy ôû nhieät ñoä 80-100oC trong thôøi gian daøi thì xô seõ cöùng, gioøn, giaûm ñoä beàn, ñoä giaõn, giaûm maøu saéc.

− ÔÛ nhieät ñoä 170-200oC len bò phaù huûy.

2.2.1.6.3 AÛnh höôûng cuûa aùnh saùng maët trôøi:

− Döôùi taùc duïng cuûa aùnh saùng vaø khí quyeån ñaëc bieät cuûa tia töû ngoaïi seõ tieán haønh quaù trình oxy hoùa len baèng oxy khoâng khí laøm cho len giaûm ñoä beàn vaø ñoä daõn, giaûm tính ñaøn hoài, taêng ñoä cöùng vaø ñoä gioøn.

− Neáu chieáu tröïc tieáp aùnh saùng maët trôøi trong 1120 giôø thì ñoä beàn cuûa len seõ giaûm ñi 50%

2.2.1.6.4 AÛnh höôûng cuûa axit:

Töông töï nhö tô taèm. Ñoä beàn cuûa len giaûm khoâng ñaùng keå döôùi taùc duïng cuûa axit voâ cô yeáu, axit höõu cô coù noàng ñoä trung bình. Khi noàng ñoä axit taêng vaø nhieät ñoä dung dòch cao, xô len môùi bò phaù huûy

2.2.1.6.5 AÛnh höôûng cuûa kieàm:

Len deã bò phaù huûy trong moâi tröôøng kieàm, möùc ñoä phaù huûy tuøy thuoäc vaøo nhieät ñoä vaø hoaït tính cuûa dung dòch kieàm. Neáu ñun len trong dung dòch kieàm noàng ñoä 5% thì len seõ bò phaù huûy trong vaøi phuùt sau.

2.2.1.6.6 AÛnh höôûng cuûa chaát oxy hoùa:

Caùc chaát oâxy hoùa nhö hydroâ peroâxit(H2O2), natri peroâxyt(Na2O2)… söû duïng khi gia coâng vaûi len, tô seõ phaù huûy chaát maøu vaø theå hieän taùc duïng laøm traéng. Söï huûy hoaïi xô töøng phaàn hay toaøn boä seõ dieãn ra khi coù taùc duïng cuûa chaát oâxy hoùa trong ñieàu kieän naâng cao nhieät ñoä vaø taùc duïng keùo daøi.

Trang 17


2.2.1.7 ÖÙng duïng cuûa len:

− Len ñöôïc söû duïng ôû daïng nguyeân chaát hoaëc pha vôùi boâng, vôùi xô hoùa hoïc ñeå keùo sôïi taïo ra caùc loaïi cheá phaåm deät vaø deät kim khaùc nhau. Cuõng coøn söû duïng len ñeå laøm khaên quaøng, bít taát, giaày, vaät lieäu boïc loùt, ñeäm… − Duøng ñeå may quaàn aùo maëc ngoaøi vaøo muøa ñoâng nhö : manteau, blouson,

complet... − Giaët baèng xaø phoøng trung tính (hoaëc xaø phoøng daønh rieâng ñeå giaët lain), caùc loaïi complet hoaëc haøng lain cao caáp thöôøng phaûi giaët khoâ, laø hôi (neáu giaët bình thöôøng seõ bò bieán daïng, giaûm chaát löôïng vaø veû ñeïp cuûa saûn phaåm). Khoâng giaët baèng nöôùc noùng. − Phôi ôû nôi raâm maùt, thoaùng gioù. − Caát giöõ caån thaän ñeå traùnh bò giaùn, nhaäy caén.

2.3 XÔ AMIAN:

Amian – laø loaïi khoaùng thuoäc nhoùm khrigiotin hoaëc Amphibon. Amian khai thaùc ñöôïc ôû daïng khoái, töø ñoù phaân taùch ra xô maûnh beàn coù ñoä daøi thay ñoåi raát nhieàu töø 1–18 mm.

Coù 2 loaïi xô Amian: loaïi xô khrigiotin– amian raát maûnh, coøn loaïi xô amphibon thoâ vaø cöùng. Loaïi xô khrigiotin– amian chieám ñeán 95% toång soá xô amian khai thaùc ñöôïc. Loaïi xô naøy coù coâng thöùc hoùa hoïc laø RcaSi4O12 (trong ñoù R laø Mg hoaëc Fe).

2.3.1.1 Khai thaùc vaø thu löôïm xô amian.

Amian thöôøng naèm trong nhöõng maïch moû. Loaïi quaëng naøy coù theå naèm ôû phía treân hoaëc phía döôùi maët ñaát. Caùc xô amian xeáp chaët vôùi nhau taïo thaønh khoái raát beàn chaéc. Loaïi xô naøy coù ôû moät soá nöôùc nhö Lieân xoâ, Canada, Dimbabue, Nam Phi vaø moät soá nöôùc khaùc.

Coù theå söû duïng nhieàu phöông phaùp khaùc nhau ñeå khai thaùc quaëng coù chöùa xô amian. Sau khi ñaäp vôõ caùc khoái lôùn, saøng loïc laïi, tieáp tuïc laøm vôõ caùc khoái nhoû vaø saøng loïc nhieàu laàn. Khi ñoù xô amian bò phaân taùch ra, duøng phöông phaùp huùt gioù ñeå taùch xô. Coâng vieäc tieáp theo laø laøm saïch xô vaø phaân loaïi xô theo ñoä daøi.

Quaù trình cheá bieán xô amian ñöôïc neâu trong sô ñoà: töø quaëng thöôøng chæ thu ñöôïc khoaûng 8% xô

Trang 18


Ñaäp vôõ caùc khoái lôùn (2–3 laàn)

Ñaäp vôõ caùc khoái nhoû, saøng loïc vaø taùch xô (4 – 5 laàn)

Laøm

Phaân loaïi xô theo ñoä daøi

Xô amian

Quaëng

Sô ñoà cheá bieán xô amian.

2.3.1.2 Söû duïng xô amian.

− Loaïi xô amphibon – amian coù tính chaát beàn vöõng tröôùc hoùa chaát ñöôïc duøng laøm vaät lieäu loïc hoùa chaát (axit).

− Vôùi loaïi sôïi amian coù ñoä daøi >10mm: duøng ñeå pha troän vôùi xô boâng, xô vixcoâ hoaëc caùc loaïi xô hoùa hoïc khaùc ñeå keùo sôïi deät vaûi may quaàn aùo choáng löûa hoaëc duøng trong coâng ngheä hoùa chaát.

− Vôùi loaïi sôïi amian coù ñoä daøi <10mm: ñöôïc duøng ñeå saûn xuaát bìa cöùng, vaät lieäu boïc, vaät lieäu chòu ma saùt, phanh haõm, vaät lieäu caùch aâm, caùch nhieät…

2.4 XÔ HOÙA HOÏC

Ngaøy nay xô hoùa hoïc ñaõ trôû thaønh nguyeân lieäu deät khoâng theå thieáu ñöôïc trong coâng nghieäp deät treân phaïm vi toaøn theá giôùi. Nhöõng loaïi xô naøy ñöôïc saûn xuaát ra töø nhieàu nguoàn nguyeân lieäu khaùc nhau: töø hôïp chaát cao phaân töû coù trong thieân nhieân, toång hôïp hoaëc töø lieân keát caùc phaân töû thaáp (kim loaïi…). Xô hoùa hoïc ñöôïc saûn xuaát theo hai loaïi: xô nhaân taïo vaø xô toång hôïp.

− Xô toång hôïp: ñöôïc saûn xuaát töø nguoàn nguyeân lieäu ban ñaàu laø nhöõng vaät chaát hoùa hoïc ñôn giaûn (saûn phaåm cuûa quaù trình cheá bieán than ñaù, daàu moû..). Nhöõng saûn phaåm naøy ñöôïc toång hôïp thaønh lieân keát cao phaân töû, sau ñoù cheá bieán thaønh

Trang 19


xô toång hôïp. Xô toång hôïp ñöôïc söû duïng phoå bieán nhaát trong ngaønh coâng nghieäp deät laø: polyamid, polyester…

2.4.1 XÔ NHAÂN TAÏO

Xô nhaân taïo ñöôïc hình thaønh baèng caùch cheá bieán caùc vaät chaát cao phaân töû trong thieân nhieân (xenluloâ, protit…). Loaïi xô naøy bao goàm vixco, polynoâ, axeâtat, amoâniac ñoàng…

2.4.1.1 Xô vixco:

Nguyeân lieäu ban ñaàu ñöa vaøo saûn xuaát xô sôïi vixco laø xenluloâ laáy töø caùc loaïi goã (thoâng, tuøng…)

Cho xenluloâ taùc duïng vôùi dung dòch kieàm (NaOH) 18% khoaûng 1 giôø taïo thaønh xenluloâ kieàm. Sau ñoù nghieàn nhoû taùch taïp chaát, tieáp tuïc cho taùc duïng vôùi sunfuacacbon (CS2) taïo thaønh dung dòch ñeå keùo sôïi.

Phaân loaïi: 2 loaïi

− Vixco coù haøm löôïng xenluloâ cao (98%): ôû daïng sôïi beàn, loaïi naøy meàm mòn thöôøng pha vôùi tô taèm deät caùc maët haøng nhö luïa, satin, chæ caåm…

− Vixco thoâ: ôû daïng sôïi thoâng thöôøng, duøng ñeå deät caùc laïi vaûi lanh, phíp…

Ñoä daøi, ñoä maûnh cuûa xô sôïi vixco phuï thuoäc vaøo phöông phaùp gia coâng. Thoâng thöôøng chia laøm 3 loaïi: xô maûnh, xô trung bình vaø xô thoâ.

Tính chaát

− Khaû naêng huùt aåm cao hôn xô boâng: ôû ñieàu kieän nhieät ñoä töø 20-25oC, ñoä aåm khoâng khí 65%, xô boâng huùt aåm 7-8%, vixco: 11-12%

− Vixco taùc duïng vôùi nhieät ñoä keùm. ÔÛ nhieät ñoä lôùn hôn 130oC tính chaát ñaõ thay ñoåi, ñoä beàn giaûm.

− Trong moâi tröôøng nöôùc ñoä beàn giaûm 50-60% (vôùi vixco thoâng thöôøng), khi khoâ ñoä beàn trôû laïi bình thöôøng.

− Chòu taùc duïng vôùi aùnh saùng maët trôøi keùm, döôùi taùc duïng cuûa aùnh saùng maët trôøi sôïi trôû neân cöùng, gioøn, maøu saéc bieán ñoåi.

− Coù theå duøng axit yeáu coù noàng ñoä thaáp 1% (HCl – axit clohydrit) ñeå giaët taåy sôïi vixco.

− Vaûi laøm töø sôïi vixco ít nhaøu hôn vaûi laøm töø sôïi boâng.

ÖÙng duïng

− Vaûi sôïi vixco ñöôïc söû duïng roäng raõi trong ngaønh deät thoi vaø deät kim, deät vaûi may maëc vaø trang trí.

Trang 20


− Duøng sôïi vixco coù ñoä beàn cao ñeå laøm sôïi maønh, sôïi coát trong cheá taïo loáp oâ toâ, xe maùy, daây ñai…

− Loaïi vixco bieán tính (laøm thay ñoåi tính chaát) söû duïng trong y teá, vaûi chuyeân duøng: choáng löûa, choáng hoùa chaát…

2.4.1.2 Xô axetat vaø triaxetat:

Nguyeân lieäu ñöa vaøo saûn xuaát laø xenluloâ ôû daïng laø daïng xô boâng ngaén. Baèng phöông phaùp cô hoïc ñeå loaïi taïp chaát ra khoûi xenluloâ, sau ñoù ñem nghieàn nhoû, giaët, cho taùc duïng vôùi kieàm, taåy… Khi ñaït tôùi haøm löôïng xenluloâ 98% ñem axeâtyl hoùa xenluloâ nhaän ñöôïc axetat hay triaxetat. Tieáp tuïc ñem keùo sôïi vaø ñònh hình sôïi.

Tính chaát:

− Gaàn gioáng nhö vaûi vôïi vixco nhöng khaû naêng huùt aåm keùm hôn, ôû ñieàu kieän nhieät ñoä töø 20-25oC, ñoä aåm khoâng khí 65%, xô axeâtat huùt aåm 6 – 6,5%.

− Trong moâi tröôøng nöôùc ñoä beàn giaûm 44%.

− Khaû naêng chòu nhieät töø 95-105oC

− Sôïi axeâtat coù tính nhieät deûo cao do ñoù coù theå taïo thaønh textua, phoå bieán nhaát laø duøng phöông phaùp xoaén giaû. Nghóa laø sôïi phöùc ñöôïc xe (xoaén) theo moät höôùng, ñoä saên ñoù ñöôïc ñònh hình ôû nhieät ñoä cao. Sau ñoù sôïi ñöôïc môû xoaén theo höôùng ngöôïc laïi vaø taïo thaønh sôïi xoáp, bao goàm caùc loaïi xô sôïi uoán khuùc. Sôïi xoáp ñöôïc söû duïng deät caùc loaïi vaûi deät kim maëc ngoaøi.

− Sôïi axetat huùt aåm toát hôn sôïi triaxetat.

− So vôùi sôïi axetat thì sôïi triaxetat beàn vöõng hôn döôùi taùc duïng cuûa nhieät ñoä , cuûa khí haäu neân thöôøng duøng sôïi triaxetat laøm caùc vaät lieäu caùch ñieän. Vaûi deät töø sôïi triaxetat maëc ít bò nhaøu, ñoä beàn sau nhieàu laàn giaët bò xuoáng ít hôn so vôùi vaûi deät töø sôïi axetat vaø vixco. Ñaëc bieät vaûi triaxetat khoâng bò moái phaù hoaïi.

ÖÙng duïng

− Sôïi axetat pha vôùi tô taèm deät ra caùc maët haøng luïa, ñöôïc söû duïng laøm vaûi loùt trong aùo gioù ba lôùp, aùo vest…

− Coù theå deät phoái hôïp sôïi axetat vôùi caùc loaïi sôïi khaùc taïo ra vaûi coù maøu saéc thích hôïp (do sôïi axeâtat caàn thuoác nhuoäm ñaëc bieät, loaïi thuoác nhuoäm naøy khoâng nhuoäm ñöôïc moät soá loaïi sôïi khaùc, thí duï nhö sôïi vixco).

− So vôùi xô vitxcoâ thí xô axeâtat theå hieän moät soá öu ñieåm nhö: xô bò giaûm ñoä beàn ít hôn trong moâi tröôøng öôùt, ñoä daãn ñieän thaáp, coù theå nhaän ñöôïc sôïi maûnh hôn. Ngoaøi ra, quaù trình saûn xuaát ñôn giaûn, vì vaäy cho ñeán nay xô axeâtat vaãn ñöôïc phaùt trieån.

Trang 21


Nhìn chung caùc loaïi vaûi deät töø caùc axetyl xenluloâ coù nhöôïc ñieåm chuû yeáu laø: ñoä beàn vaø ñoä huùt aåm thaáp, ñoä maøi moøn khoâng cao, taêng tính nhieãm ñieän vaø ñoä nhaøu lôùn.

2.4.1.3 XÔ SÔÏI TOÅNG HÔÏP

2.4.1.4 Xô polyester (PE):

Xô polyester chieám vò trí haøng ñaàu trong soá caùc loaïi xô sôïi toång hôïp veà khoái löôïng saûn xuaát treân theá giôùi, ñöôïc saûn xuaát chuû yeáu töø polyetylen teâreptalat (PET) – ñoù laø saûn phaåm cuûa söï truøng hôïp hoùa ngöng tuï giöõa axit teâreptalat vaø eâtylenglycol, axit teâreptalat nhaän ñöôïc töø caùc saûn phaåm coù chöùa trong daàu moû, than ñaù.

Tính chaát:

− Xô coù khoái löôïng rieâng trung bình 1,38g/cm3

− Ñoä maûnh, ñoä daøi phuï thuoäc vaøo phöông phaùp gia coâng cheá bieán xô sôïi

− Khaû naêng huùt aåm raát thaáp, ôû ñieàu kieän khoâng khí bình thöôøng ñoä huùt aåm khoâng quaù 0,5%.

− Ñoä beàn nhieät cao, chæ khoâng beàn khi nhieät ñoä treân 160oC. Khaû naêng chòu taùc duïng vôùi aùnh saùng maët trôøi toát. Ñaëc bieät sôïi khoâng giaûm ñoä beàn trong moâi tröôøng nöôùc.

− Sôïi coù ñoä cöùng lôùn neân deã coù hieän töôïng voùn cuïc.

− Sôïi PE chòu taùc duïng ñöôïc vôùi axit vaø kieàm nhöng ôû ñieàu kieän nhieät ñoä vaø noàng ñoä dung dòch thaáp.

ÖÙng duïng:

− Sôïi PE pha vôùi sôïi töï nhieân taïo ra caùc daïng sôïi pha duøng ñeå deät caùc maët haøng may maëc coù ñoä beàn cao vaø ít bò nhaøu. Vaûi ít bò co khi söû duïng.

− Len pha vôùi PE laø nhöõng vaät lieäu coù giaù trò söû duïng cao duøng ñeå deät caùc maët haøng cao caáp nhö veston, maêngtoâ…

− Sôïi PE coøn laøm sôïi maønh trong cheá taïo loáp oâ toâ, xe maùy…

− Daïng sôïi maûnh duøng laøm löôùi, vaät lieäu loïc…

2.4.1.5 Xô Polyamid (nylon):

Xô polyamid chieám vò trí thöù 2 trong soá caùc loaïi xô sôïi toång hôïp veà khoái löôïng saûn xuaát treân theá giôùi. Nguyeân lieäu ñeå saøn xuaát sôïi ôû daïng ñôn hôïp ñoù laø caprolactam ôû daïng vaät chaát tinh theå (lieân keát phaân töû thaáp) ñöôïc saûn xuaát töø caùc saûn phaåm cuûa quaù trình cheá bieán daàu moû vaø than ñaù, qua quaù trình truøng hôïp ñeå taïo thaønh polyme.

Trang 22


Tính chaát:

− Xô coù khoái löôïng rieâng 1,15g/cm3

− Ñoä daøi, ñoä maûnh phuï thuoäc vaøo phöông phaùp gia coâng, saûn xuaát sôïi.

− Khaû naêng huùt aåm thaáp 4-5%, cao hôn polyester, vaûi giaët nhanh khoâ.

− Khaû naêng chòu nhieät keùm hôn polyester, neáu nhieät ñoä lôùn hôn 100oC ñoä beàn giaûm ñaùng keå, döôùi taùc duïng cuûa aùnh saùng maët trôøi xô polyamid bò laõo hoùa giaûm maøu saéc.

− Ñoä beàn cô hoïc cuûa sôïi khaù cao

− Ñoä giaõn ñöùt cao, ñoä beàn maøi moøn cao (cao nhaát trong caùc loaïi xô sôïi toång hôïp)

ÖÙng duïng:

Ñaây laø loaïi nguyeân lieäu deät ñöôïc söû duïng raát ña daïng trong nhieàu lónh vöïc khaùc nhau.

− Sôïi polyamid ñöôïc söû duïng trong kyõ thuaät laøm sôïi maønh, vaûi duø, laøm löôùi, vaûi loïc…

− Sôïi polyamid pha vôùi sôïi töï nhieân (boâng, len) ñeå saûn xuaát vaûi maëc ngoaøi vaø caùc loaïi khaùc. Trong hoãn hôïp vôùi xô thieân nhieân coù chöùa 10–20% xô poliamid stapen seõ laøm taêng ñaùng keå ñoä beàn maøi moøn cuûa cheá phaåm.

− Ñoái vôùi daïng sôïi phöùc coù ñoä daøy lôùn duøng thích hôïp trong coâng nghieäp oâtoâ, maùy bay, laøm löôùi, cheá phaåm xe, coâng nghieäp ñoà goã.

− Thöôøng pha troän xô poliamid vôùi xô thieân nhieân

− Xô poliamid huùt aåm keùm do vaäy khoâng neân deät loaïi sôïi naøy cho caùc loaïi vaûi daøy, vaûi naëng.

2.4.1.6 Xô polyvinilancol (vinilon):

Loaïi xô sôïi naøy ñöôïc taïo ra töø vinylaxetat ñöôïc toång hôïp töø axetylen vaø axit axetic.

Tính chaát:

− Khoái löôïng rieâng: 1,26 g/cm3

− Khaû naêng huùt aåm khoaûng 5%, taùc duïng vôùi aùnh saùng keùm.

− Trong moâi tröôøng nöôùc ñoä beàn giaûm ñi töø 15-20%.

− Xô coù ñoä beàn vöõng khi maøi moøn

− Ñoä beàn nhieät cao (ñoát noùng ôû nhieät ñoä 150oC ñoä beàn giaûm ñi 30%).

ÖÙng duïng:

Trang 23


− Xô sôïi vinylon laø loaïi xô reû nhaát trong taát caû caùc loïai xô toång hôïp.

− Loïai vinilon khoâng thaám nöôùc duøng laøm aùo möa, vaûi boïc, vaûi loïc…

− Söû duïng xô ôû daïng nguyeân chaát hoaëc pha troän vôùi xô boâng, len ñeå taïo ra caùc

loaïi vaûi maëc ngoaøi, deät gaêng tay, bít taát. Coøn duøng loaïi xô naøy ñeå laøm löôùi, caùc loaïi daây, vaûi bao bì vaø vaûi loïc.

2.4.1.7 Xô polyuretan (PU)

Tính chaát:

− Khoái löôïng rieâng 1,14 −1,32g/cm3

− Ñoä beàn, ñoä giaõn thaáp

− Huùt aåm keùm 1 –1,5%

− Sôø coù caûm giaùc cöùng, thoâ, nhieät ñoä meàm 175-230C

− Khoâng nhuoäm ñöôïc baèng phöông phaùp thoâng thöôøng

Töø naêm 1960 saûn xuaát ñöôïc xô PU ñaøn hoài cao coù teân goïi laø Spandex, coù raát nhieàu öu ñieåm:

− Khoái löôïng rieâng 1g/cm3

− Huùt aåm 0,3 – 0,4%

− Co giaõn cao (ñeán 500 – 700%), raát ít bieán daïng deûo

− Ñaøn hoài gaáp 1000 laàn xô thoâng thöôøng, töông töï nhö cao su

− Keùm beàn vôùi dung dòch taåy chöùa clo

− Söû duïng thuoác nhuoäm crom trong moâi tröôøng trung tính hoaëc kieàm yeáu

ÖÙng duïng cuûa sôïi spandex:

− Sôïi pha chöùa 5 – 15% spandex laøm taêng ñoä co giaõn cuûa vaûi may trang phuïc.

− Caùc saûn phaåm coù ñoä co giaõn cao nhö ñai, aùo loùt coù theå duøng spandex 100%.

− Do khoâng chaûy nhaõo qua thôøi gian söû duïng, ngaønh deät may seõ thay theá daàn cao su baèng spandex

2.4.3 SÔÏI PHA

Ñeå taïo ra caùc loaïi vaûi mang tính öu vieät cuûa caùc sôïi töï nhieân vaø sôïi hoùa hoïc. Trong coâng nghieäp keùo sôïi ngöôøi ta ñaõ aùp duïng pha troän caùc thaønh phaàn xô khaùc nhau taïo neân loaïi sôïi pha.

Sôïi pha: laø sôïi trong thaønh phaàn caáu taïo cuûa sôïi coù ít nhaát hai thaønh phaàn xô khaùc nhau.

Trang 24


ÖÙng duïng:

− Vaûi boâng pha vôùi polyester, vaûi boâng pha vôùi polyamid ñöôïc söû duïng nhieàu trong saûn xuaát haøng may maëc. Vaûi pha PECO: ñöôïc deät baèng sôïi pha theo tæ leä 65% sôïi polyeseter vaø 35% sôïi boâng cotton (vaûi KT), gabardine, soire. Vaûi KT coù öu ñieåm laø huùt aåm, beàn, ít nhaøu. Vaûi pha PEVI ñöôïc deät töø sôïi polyester vaø viscose.

− Tô taèm pha vôùi vixco ñöôïc duøng nhieàu trong ngaønh deät luïa ñeå deät satin, gaám, chæ caåm…

− Len pha vôùi polyacrilotryl ñöôïc öùng duïng nhieàu trong ngaønh deät kim.

Vaûi pha coù nhieàu öu ñieåm hôn haún vaûi sôïi boâng haëoc sôïi hoùa hoïc: beàn ñeïp, deã nhuoäm maøu, ít nhaøu naùt, maëc thoaùng maùt, giaët choùng saïch vaø mau khoâ... Vaûi pha ñöôïc söû duïng raát roäng raõi ñeå may caùc loaïi quaàn aùo vaø caùc saûn phaåm khaùc vì raát thích hôïp vôùi ñieàu kieän khí haäu cuûa nöôùc ta, phuø hôïp vôùi ñieàu kieän kinh teá vaø thò hieáu cuûa nhaân daân ta. Tuøy thuoäc vaøo coâng duïng cuûa töøng loaïi saûn phaåm maø ngöôøi ta choïn tyû leä pha troän sao cho phuø hôïp vôùi yeâu caàu söû duïng vaø yeâu caàu veä sinh cuûa saûn phaåm may maëc.

Nhöõng naêm gaàn ñaây, treân thò tröôøng xuaát hieän nhöõng loaïi vaûi ñöôïc deät töø sôïi pha coù kích thöôùc raát nhoû khieán cho maët vaûi moûng, ñeïp töông töï nhö vaûi tô taèm ñöôïc nhieàu ngöôøi öa chuoäng vôùi teân goïi vaûi “silk” (tô taèm nhaân taïo) raát thích hôïp cho aùo daøi vaø quaàn aùo nöõ.

Caùc nhaø khoa hoïc döï baùo, trong töông lai seõ laø thôøi kyø phaùt trieån maïnh meõ cuûa caùc loaïi vaûi “ñaëc tröng” ñaõ ñöôïc nghieân cöùu thöïc hieän thaønh coâng ôû cuoái theá kyû XX :

− Vaûi choáng baét buïi vaø choáng noå : coù nhöõng nhaø maùy yeâu caàu coâng nhaân phaûi maëc trang phuïc thaät saïch, neáu khoâng seõ aûnh höôûng tôùi chaát löôïng cuûa saûn phaåm, ñoâi khi coøn gaây noå do hieän töôïng phaùt sinh tónh ñieän.

− Vaûi vi khuaån : do caùc vi khuaån leân men taïo thaønh. Vaûi seõ raát nheï, moûng, deã huûy hoaïi ñeå traùnh gaây oâ nhieãm moâi tröôøng.

− Vaûi sinh hoïc : duøng may loaïi quaàn aùo loùt sinh hoïc choáng muøi cuûa cô theå vaø duy trì veä sinh. Loaïi vaûi naøy ñaõ ñöôïc saûn xuaát vaø baùn ra thò tröôøng töø naêm 1992 bôûi Coâng ty Damart.

− Vaûi thay ñoåi nhieät ñoä : Coù tính naêng töï thay ñoåi nhieät ñoä theo thôøi tieát giuùp ngöôøi maëc thích öùng vôùi nhöõng nôi coù nhieät ñoä quaù cheânh leäch vôùi nhau.

Trang 25


Trang 26

CHÖÔNG 3 CAÁU TRUÙC VAØ PHAÂN LOAÏI VAÛI

3.1 Khaùi nieäm – ñaëc tröng vaø tính chaát cuûa vaûi

Vaûi laø saûn phaåm thu ñöôïc treân maùy deät hoaëc coù theå do caùc phöông phaùp lieân keát khaùc taïo thaønh.

3.1.1 Kích thöôùc vaø khoái löôïng

2.4.3.1 Chieàu daøi

Chieàu daøi vaûi ñöôïc ño doïc theo bieân vaûi. Chieàu daøi khoâng giôùi haïn, phuï thuoäc vaøo khoái löôïng vaûi vaø chieàu roäng cuûa khoå vaûi. Coù theå ôû daïng cuoän hay daïng xaáp, ñôn vò tính baèng meùt hoaëc yard (1yard = 0,914m).

2.4.3.2 Chieàu roäng (khoå vaûi)

− Khoå vaûi ñöôïc giôùi haïn giöõa hai bieân, chieàu roäng qui ñònh theo maùy deät. − Khoå vaûi ñöôïc tính baèng meùt hoaëc inch (1inch = 2,545cm), coù nhieàu loaïi khaùc

nhau: 0,9m; 1,15m; 1,6m, 55”… − Khoå vaûi coù yù nghóa raát lôùn trong caét may coâng nghieäp, noù aûnh höôûng ñeán khaâu

giaùc sô ñoà phuïc vuï cho coâng ñoaïn caét nhaèm tieát kieäm nguyeân phuï lieäu haï giaù thaønh saûn phaåm.

2.4.3.3 Ñoä daøy

− Ñoä daøy cuûa vaûi phuï thuoäc vaøo côõ sôïi, maät ñoä sôïi, kieåu ñan keát giöõa sôïi doïc vaø sôïi ngang.

− Ñoä daøy cuûa vaûi khoâng ñöôïc ngaønh deät may ñöa vaøo ñeå ñaùnh giaù chaát löôïng vaûi.

− Ñoä daøy cuûa vaûi duøng trong may maëc coù nhieàu loaïi khaùc nhau tuøy theo coâng duïng cuûa töøng loaïi saûn phaåm.

− Ñoä daøy cuûa vaûi aûnh höôûng ñeán vieäc löïa choïn thieát keá maãu quaàn aùo, ñeán khaû naêng taïo daùng vaø giöõ neáp cuûa caùc chi tieát treân saûn phaåm…

2.4.3.4 Khoái löôïng

− Khoái löôïng vaûi thöôøng ñöôïc tính treân ñôn vò laø 1m2 vaûi (g/m2) − Khoái löôïng vaûi phuï thuoäc vaøo beà daøy cuûa vaûi. − Caên cöù vaøo khoái löôïng tính baèng gam/m2 ngöôøi ta chia vaûi laøm 3 loaïi: vaûi nheï,

vaûi trung bình, vaûi naëng.


Trang 27

Phaân loaïi Loaïi vaûi

Vaûi nheï Vaûi trung bình

Vaûi naëng

Luïa tô taèm Döôùi 50 50-100 Treân 100 Vaûi boâng vaø luïa nhaân taïo Döôùi 100 100-200 Treân 200 Daï neùn moûng Döôùi 150 150-300 Treân 300 Daï neùn daøy Döôùi 300 300-500 Treân 500

3.1.2 Caùc tính chaát chuû yeáu cuûa vaûi

2.4.3.5 Ñoä beàn vaø ñoä giaõn keùo

− Trong quaù trình may, ñònh hình, hoaøn taát cuõng nhö khi trôû thaønh quaàn aùo, vaûi thöôøng xuyeân chòu taùc duïng löïc keùo laø chính. Löïc keùo vaûi khoâng ñöôïc lôùn ñeán möùc vaûi bò raùch hoaëc sôïi vaûi trôû neân meät moûi laøm aûnh höôûng ñeán chaát löôïng söû duïng sau naøy.

− Neáu vaûi sau khi giaët bò co nhieàu, quaàn aùo maëc bò ngaén, bò chaät sau nhieàu laàn giaët laø do bieán daïng phuïc hoài chaäm coøn laïi treân vaûi quaù lôùn. Vì vaäy, quaàn aùo sau khi xuaát xöôûng caàn phaûi giaûm thieåu thaønh phaàn bieán daïng phuïc hoài chaäm ñeå ñaùp öùng yeâu caàu kyõ thuaät cuûa ngaønh may vaø ngöôøi söû duïng.

− Sôïi vaûi toát seõ coù thaønh phaàn bieán daïng phuïc hoài nhanh chieám tyû leä lôùn trong bieán daïng chung, noù laøm cho sôïi vaûi coù tuoåi thoï cao ñoàng thôøi giöõ toát neáp ñònh hình cuûa quaàn aùo.

− Trong quaù trình söû duïng vaûi, ngoaøi chòu ñöïng thöôøng xuyeân löïc keùo coøn coù löïc neùn, löïc uoán, löïc xoaén, löïc ma saùt. Nhöõng löïc naøy beù khoâng laøm phaù hoûng vaûi ngay nhöng neáu taùc duïng laäp laïi nhieàu laàn vaûi bò meät moûi, ñeán moät luùc naøo ñoù seõ khoâng coøn söû duïng ñöôïc nöõa.

2.4.3.6 Ñoä meàm ñoä nhaøu cuûa vaûi

− Ñoä meàm laø khaû naêng cuûa vaûi taïo thaønh nhöõng voøng uoán khuùc oån ñònh khi vaûi ôû traïng thaùi treo döôùi taùc duïng cuûa khoái löôïng baûn thaân.

− Ñoä nhaøu laø khaû naêng cuûa vaûi taïo neân veát gaáp khi vaûi bò ñeø neùn hoaëc bò gaáp xeáp. Caùc veát gaáp xuaát hieän do keát quaû cuûa caùc loaïi bieán daïng deûo vaø nhaõo khi sôïi bò uoán cong vaø bò neùn.

− Ñoä nhaøu phuï thuoäc vaøo ñoä cöùng vaø thaønh phaàn bieán daïng ñaøn hoài vaø deûo cuûa xô sôïi. Ñeå khaéc phuïc tính chaát naøy, trong giai ñoaïn hoaøn thaønh vaûi ngöôøi ta thöôøng taåm chaát choùng nhaøu.

2.4.3.7 Ñoä thoâng thoaùng

− Ñoä thoâng thoaùng taïo cho vaûi coù khaû naêng cho xuyeân qua noù khoâng khí, hôi aåm hoaëc nöôùc deã daøng. Tæ leä dieän tích loã troáng giöõa caùc sôïi caøng lôùn caøng giuùp cho vaûi thoâng thoaùng toát.


Trang 28

− Trong hoaït ñoäng haøng ngaøy, cô theå caàn thoaùt moà hoâi, caàn toûa nhieät ra beân ngoaøi neân quaàn aùo raát caàn ñoä thoâng thoaùng. Ñieàu naøy coù lôïi cho söùc khoûe con ngöôøi. vì ngoaøi vieäc baûo veä cô theå vaãn cho pheùp cô theå tieáp xuùc vôùi khoâng khí beân ngoaøi.

2.4.3.8 Ñoä thaám aåm

Laø möùc ñoä huùt aåm cuûa vaûi. Ñoä thaám aåm vaûi vöøa phuï thuoäc vaøo ñoä thoâng thoaùng cuûa vaûi, vöøa phuï thuoäc khaû naêng huùt aåm cuûa vaät lieäu laøm ra vaûi. Vì vaäy khi deät vaûi töø vaät lieäu huùt aåm keùm thì ñoä thoâng thoaùng cuûa vaûi phaûi cao.

2.4.3.9 Ñoä nhieãm ñieän

− Trong quaù trình hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi, quaàn aùo coï xaùc vôùi cô theå, vôùi vaät duïng tieáp xuùc beân ngoaøi seõ phaùt sinh tónh ñieän ma saùt. Löôïng tónh ñieän neáu tích luõy vaø khoâng maát ñi seõ laøm cho cô theå böùt röùt khoù chòu, laøm cho quaàn aùo mau baån, deã baét buïi neáu buïi mang ñieän tích khaùc daáu vôùi ñieän tích xuaát hieän treân quaàn aùo.

− Ñoä nhieãm ñieän hoaøn toaøn phuï thuoäc vaøo baûn chaát cuûa nguyeân lieäu deät. Tuøy ñieàu kieän nhieät ñoä vaø ñoä aåm khoâng khí trong moâi tröôøng maø tónh ñieän xuaát hieän vaø bieán maát nhanh hay chaäm.

− Vaûi deät töø sôïi toång hôïp tích ñieän ma saùt nhieàu so vôùi vaûi deät töø sôïi thieân nhieân. Ñeå vaûi may maëc ít nhieãm ñieän, taêng tính chaát veä sinh, trong quaù trình hoaøn taát caàn cho vaûi ngaám chaát choáng tích ñieän.

2.4.3.10 Ñoä choáng löûa

Ñoä choáng löûa cuûa vaûi ñöôïc ñaëc tröng baèng khaû naêng chòu ñöïng cuûa vaûi döôùi taùc duïng tröïc tieáp cuûa ngoïn löûa. Theo möùc ñoä choáng löûa coù theå phaân vaûi thaønh ba nhoùm: − Nhoùm 1: Vaät lieäu khoâng chaùy (amian, thuûy tinh). − Nhoùm 2: Vaät lieäu chaùy vaø taét – loaïi vaät lieäu naøy chæ duy trì söï chaùy trong löûa

(len, polyamid, polyester). − Nhoùm 3: Vaät lieäu chaùy vaø tieáp tuïc chaùy – loaïi vaät lieäu naøy duy trì söï chaùy khi

ñöa ra khoûi ngoïn löûa (boâng, vixco).

2.4.3.11 Ñoä beàn maøu

− Trong quaù trình hoaøn taát, maøu vaûi ñöôïc choïn theo coâng duïng cuûa vaûi. − Ñoái vôùi ngöôøi söû duïng, yeáu toá quan troïng laø maøu vaûi phaûi beàn trong quaù

trình söû duïng. − Trong quaù trình söû duïng coù nhieàu yeáu toá taùc ñoäng laøm vaûi phai nhaït maøu. Do

vaäy, thuoác nhuoäm phaûi ñaït ñoä beàn maøu vôùi moà hoâi, vôùi nöôùc, kieàm.


Trang 29

• Vaûi maëc ngoaøi caàn beàn maøu vôùi aùnh saùng, vôùi thôøi tieát, vôùi ma saùt, vôùi giaët giuõ, vôùi nhieät ñoä uûi.

• Vaûi may reøm chæ caàn beàn maøu vôùi aùnh saùng. • Vaûi chaên meàn, traûi giöôøng caàn beàn maøu vôùi giaët... • Ngoaøi ra ñoä beàn maøu coøn xeùt ñeán ñoä daây maøu cuûa vaûi maøu sang vaûi

traéng.

3.2 VAÛI DEÄT THOI

3.2.1 Khaùi nieäm

− Vaûi deät thoi laø loaïi saûn phaåm deät coù daïng taám khaù phoå bieán, moät soá coù daïng oáng (bao ñay) vaø daïng chieác (khaên, meàn, thaûm).

− Vaûi deät thoi ñöôïc taïo thaønh do hai heä sôïi (doïc vaø ngang) ñan gaàn nhö thaúng goùc vôùi nhau theo qui luaät ñan nhaát ñònh goïi laø kieåu deät vaø möùc ñoä khít giöõa caùc sôïi goïi laø maät ñoä sôïi. • Heä thoáng sôïi naèm xuoâi theo bieân vaûi goïi laø sôïi doïc. Ñeå coù sôïi doïc treân maùy

deät, sôïi phaûi qua caùc giai ñoïan: ñaùnh oáng, maéc sôïi, hoà sôïi, luoàn go. • Heä thoáng sôïi naèm vuoâng goùc vôùi bieân vaûi goïi laø sôïi ngang. Sôïi ngang ñöa vaøo

maùy deät thöôøng ôû daïng suoát sôïi, coù theå laáy tröïc tieáp töø maùy sôïi con sang hoaëc phaûi thoâng qua giai ñoaïn ñaùnh oáng vaø ñaùnh suoát.

− Cô caáu ñöa sôïi ngang ñan keát vôùi sôïi doïc baèng thoi trong coù laép moät suoát ngang mang sôïi. Khi thoi lao qua cöûa thoi (mieäng vaûi) sôïi ngang seõ tôû ra ñaët vaøo cöûa thoi. Hieän nay khoa hoïc coâng ngheä ñaõ phaùt trieån. Cô caáu ñöa sôïi ngang ñaõ ñöôïc thay theá baèng keïp, kieám, löïc huùt… ñeå laøm giaûm tieáng oàn cuûa maùy, nhöng nguyeân lyù cô baûn vaãn döïa treân cô sôû ñöa sôïi ngang baèng thoi.

3.2.2 Phaân loaïi

2.4.3.12 Phaân loaïi döïa vaøo thaønh phaàn xô

Tuøy theo thaønh phaàm cuûa xô deät neân maø vaûi deät thoi ñöôïc chia thaønh 3 loaïi: − Loaïi ñoàng nhaát: chæ duøng moät daïng sôïi cho caû hai heä sôïi doïc vaø ngang.

Ví duï: vaûi sôïi boâng 100%. − Loaïi khoâng ñoàng nhaát: ñöôïc deät vôùi sôïi doïc vaø sôïi ngang coù thaønh phaàn xô

khaùc nhau. Ví duï: vaûi deät töø sôïi doïc laø sôïi boâng, sôïi ngang laø sôïi hoùa hoïc.

− Loaïi cheá phaåm hoãn hôïp: ñöôïc deät bôûi sôïi coù thaønh phaàn xô pha troän laãn nhau. Ví duï: vaûi sôïi pha 65% xô polyester vaø 35% xô boâng.

2.4.3.13 Phaân loaïi theo coâng duïng

− Vaûi duøng trong sinh hoaït: phuïc vuï cho yeâu caàu may maëc vaø caùc yeâu caàu khaùc nhö: khaên baøn, traûi giöôøng, laøm meàn, reøm cöûa...


Trang 30

− Vaûi duøng trong kyõ thuaät: phuïc vuï cho caùc ngaønh kinh teá quoác daân nhö vaûi loïc, vaûi caùch ñieän, vaûi choáng chaùy.

2.4.3.14 Phaân loaïi theo phöông phaùp saûn xuaát

− Vaûi trôn: laø loaïi vaûi thöôøng duøng trong may maëc – coù beà maët nhaün, deã nhìn roõ ñöôøng deät.

− Vaûi xuø loâng: treân maët vaûi coù caùc ñaàu sôïi noåi leân do voøng sôïi taïo thaønh, thöôøng gaëp ôû daïng khaên loâng, vaûi nhung keû...

− Vaûi xô con: treân maët vaûi coù caùc lôùp xô mòn phuû kín caùc ñöôøng deät laøm maët vaûi phaúng, nhaün, khoù nhìn roõ ñöôøng deät. Thöôøng gaëp ôû caùc daïng næ.

− Vaûi nhieàu maøu: ñöôïc deät töø sôïi nhieàu maøu khaùc nhau − Vaûi nhieàu lôùp: do nhieàu heä sôïi doïc ñan vôùi heä sôïi ngang taïo neân nhieàu lôùp

trong vaûi, ñöôïc duøng ñeå saûn xuaát giaøy, quai ñeo... − Vaûi moäc: laø loaïi vaûi laáy tröïc tieáp töø maùy deät, chöa qua khaâu taåy. Loaïi naøy

cöùng, thaám nöôùc keùm, maët phaûi nhieàu taïp chaát.

3.2.3 Caùc ñaëc tröng cuûa vaûi deät thoi

2.4.3.15 Chi soá sôïi

Laø ñaëc tröng caáu taïo giaùn tieáp xaùc ñònh kích thöôùc ngang cuûa sôïi, aûnh höôûng ñeán söï phaân boá sôïi trong quaù trình deät. Chi soá caøng lôùn thì sôïi caøng maûnh → vaûi moûng vaø ngöôïc laïi.

2.4.3.16 Maät ñoä sôïi

Maät ñoä sôïi ñöôïc xeùt baèng soá sôïi ñeám ñöôïc treân ñôn vò dieän tích cuûa vaûi. Coù 2 loaïi:

− Maät ñoä sôïi doïc: laø toång soá sôïi doïc ñeám ñöôïc treân ñôn vò dieän tích cuûa vaûi. − Maät ñoä sôïi ngang: laø toång soá sôïi ngang ñeám ñöôïc treân ñôn vò dieän tích cuûa

vaûi. Maät ñoä sôïi caøng lôùn, vaûi caøng naëng, caøng beàn chaéc nhöng keùm thoâng thoaùng.

2.4.3.17 Caùch xaùc ñònh maët phaûi, maët traùi

Vaûi coøn bieân Haàu heát caùc loaïi vaûi deät thoi coù höôùng loã kim xuyeân töø maët phaûi sang maët traùi. Nhöng cuõng coù moät soá tröôøng hôïp ngoaïi leä höôùng loã kim ngöôïc laïi, luùc ñoù ñem vaûi ra ngoaøi aùnh saùng xem choã gaàn bieân vaûi, nhaän thaáy maët vaûi beân naøo ít guùt, taïp chaát thì laáy ñoù laøm maët phaûi.

Vaûi maát bieân Nhìn treân maët vaûi, beân naøo maët vaûi mòn hôn, ít guùt, ít taïp chaát thì maët ñoù laø maët phaûi.


Trang 31

Tuy nhieân, trong thöïc teá saûn xuaát vieäc xaùc ñònh maët phaûi hay maët traùi coøn phuï thuoäc vaøo yeâu caàu söû duïng cuûa khaùch haøng.

2.4.3.18 Ñaëc tröng höôùng canh sôïi cuûa vaûi deät thoi

− Canh doïc: coù chieàu daøi song song vôùi bieân vaûi. − Canh ngang: coù chieàu daøi vuoâng goùc vôùi bieân vaûi. − Döôïc canh: coù canh xeùo khaùc 45oC − Thieân canh: coù canh xeùo 45oC

Ñi töø treân xuoáng ñoä bai giaõn taêng daàn. Caùch xaùc ñònh höôùng canh sôïi trong tröôøng hôïp vaûi maát bieân: − Sôïi doïc coù chaát löôïng toát hôn sôïi ngang − Maät ñoä sôïi doïc cao hôn maät ñoä sôïi ngang − Canh doïc ít bai giaõn hôn canh ngang − Sôïi ngang hay bò uoán cong.

Hình chöõ nhaätHình vuoâng

3.2.4 Caùc kieåu deät cô baûn

2.4.3.19 Caùc Khaùi nieäm

Kieåu deät: laø ñöôøng deät cuûa sôïi trong vaûi ñaëc tröng baèng quan heä töông hoã giöõa hai heä thoáng sôïi doïc vaø sôïi ngang ñan vôùi nhau taïo neân. Tuøy theo kieåu deät, keát hôïp vôùi maät ñoä taïo cho vaûi nhöõng daïng beà ngoaøi vaø tính chaát söû duïng phong phuù.

Ñieåm noåi: Choã giao nhau cuûa sôïi doïc vaø sôïi ngang laø ñieåm noåi − Neáu sôïi doïc ñan leân sôïi ngang laø ñieåm noåi doïc. Kí hieäu: − Neáu sôïi ngang ñan leân sôïi doïc laø ñieåm noåi ngang. Kí hieäu:

Phöông phaùp bieåu dieãn kieåu deät: − Nhöõng coät thaúng ñöùng töôïng tröng cho sôïi doïc, ñaùnh soá thöù töï töø traùi sang

phaûi.

1 2 3 4

1

2

3

4− Nhöõng doøng naèm ngang töôïng tröng cho sôïi ngang, ñaùnh soá thöù töï töø döôùi leân treân.

Raùp po (R): laø moät chu kyø ñieåm noåi doïc vaø ñieåm noåi ngang sau ñoù ñöôïc laëp laïi.

− Raùp po doïc (Rd): laø soá sôïi doïc trong moät raùp po. − Raùp po ngang (Rn): laø soá sôïi ngang trong moät raùp

po.


Trang 32

Ví duï 1: Phaân tích söï ñan keát cuûa sôïi doïc vaø sôïi ngang ôû hình 2: − Sôïi doïc 1: ñan leân treân sôïi ngang 2 vaø 4 − Sôïi doïc 2: ñan leân treân sôïi ngang 1 vaø 3 − Sôïi doïc 3: ñan gioáng sôïi 1 Hình 2 − Sôïi doïc 4: ñan gioáng sôïi 2

Vaäy cöù sau 2 sôïi doïc, thöù töï ñieåm ñan ñöôïc laëp laïi neân Rd=2 − Töông töï nhö phaân tích vôùi sôïi doïc, sau 2 sôïi ngang thöù töï ñieåm ñan ñöôïc laëp

laïi neân Rn=2 Do ñoù ôû hình 2, raùp po d ang vaø baèng 2. Dieän tích ñieåm noåi laø:

oïc baèng raùp po ng

Böôùc chuyeån: (S) laø moät soá chæ roõ ñieåm noåi doïc cuûa sôïi ta ñang xeùt ñöùng caùch

au. Ví ï

åi doïc cuûa sôïi doïc

• noåi doïc

ôû hình 3

− Vô öï: nhaát caùch ñieåm noåi doïc cuûa sôïi ngang thöù

• noåi doïc cuûa sôïi ngang thöù tö

ån ngang Sn = 3

1 2

1

2

ñieåm noåi doïc cuûa sôïi ñöùng sau hay ñöùng tröôùc noù bao nhieâu ñieåm noåi. − Böôùc chuyeån doïc (Sd): xeùt treân hai sôïi doïc lieàn nhau. − Böôùc chuyeån ngang (Sn): xeùt treân hai sôïi ngang lieàn nh du 2: Theo hình 3: Rd = Rn = 5

1 2 3 4 5

1

2

3

4

5− Vôùi sôïi doïc: • Xeùt ñieåm no

thöù nhaát so vôùi ñieåm noåi doïc cuûa sôïi doïc thöù hai ta thaáy caùch 2 ñieåm noåi treân sôïi ngang thöù hai, ba. Töông töï xeùt ñieåmcuûa sôïi doïc thöù 2 so vôùi ñieåm noåi doïc cuûa sôïi doïc thöù ba ta thaáy caùch 2 ñieåm noåi treân sôïi ngang thöù boán, naêm Do ñoù vôùi kieåu deät

coù böôùc chuyeån doïc Sd = 2 ùi sôïi ngang cuõng xeùt töông t

Hình 3

• Ñieåm noåi doïc cuûa sôïi ngang thöù hai 3 ñieåm noåi treân sôïi doïc thöù hai, ba, boán. Ñieåm noåi doïc cuûa sôïi ngang thöù ba caùch ñieåm3 ñieåm noåi treân sôïi doïc thöù ba, boán, naêm. Do ñoù vôùi kieåu deät ôû hình 3 coù böôùc chuye

Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may − B eán caû chieàu.

. g

2.4.3.20 ieåu deät: 3 kieåu

3.2.4.1.1 ôïi doïc vaø sôïi ngang ñan keát vôùi nhau theo

− ân ñieåm: Rd = Rn = 2; Sd = Sn = 1.

− åi ngang baèng nhau traûi ñeàu treân

− åu deät vaân ñieåm khaù beàn chaéc, laøm cho beà maët vaûi

− ät nhau khoù phaân bieät maët

− ieåm ñöôïc öùng duïng roäng raõi trong ngaønh deät ñeå deät ra caùc loaïi

3.2.4.1.2 Kieåu deät vaân cheùo: ø taïo thaønh caùc ñöôøng cheùo treân maët vaûi (hình 4).

−

=

èng 4 trong hai

– 1 = 4 – 1= 3

öôùc chuyeån coøn xem nhö moät ñaïi löôïng vectô, töùc laø xeùt ñ• Böôùc chuyeån doïc (Sd) chieàu döông höôùng leân, chieàu aâm höôùng xuoáng• Böôùc chuyeån ngang (Sn) chieàu döông höôùng sang phaûi, chieàu aâm höôùn

sang traùi.

Caùc k

Kieåu deät vaân ñieåm (deät trôn): Laø kieåu deät ñôn giaûn nhaát, trong ñoù skieåu caát moät, ñeø moät. Ñieàu kieän ñeå coù deät vaVí duï: Kieåu deät ôû hình 2 laø kieåu deät vaân ñieåm Kieåu deät vaân ñieåm coù ñieåm noåi doïc vaø ñieåm nokhaép chieàu roäng cuûa vaûi. Caùc lieân keát sôïi trong kiecöùng, khoù tuoät sôïi ra khoûi ñöôøng deät hay ñöôøng caét. Kieåu deät naøy taïo cho beà maët vaûi hai beân gioáng hephaûi, maët traùi. Kieåu deät vaân ñvaûi phin, poâpôlin, simily, kateâ, voan, lanh, luïa trôn…

La kieåu deät caùc ñieåm noåiÑieàu kieän ñeå coù deät vaân cheùo: R ≥ 3, S = ± 1

− Ñoái vôùi vaân cheùo coù böôùc chuyeån S = 1 hay SR – 1. Trong ñoù R laø moät chu kyø, neáu laáy R ñi ta coù böôùc chuyeån S = -1, nhö vaäy khoâng laøm thay ñoåi ñaïi löôïng cuûa böôùc chuyeån.

Ví duï: Veõ vaân cheùo coù raùppo batröôøng hôïp:

Sd = 1Sd = R

S S

Hình 4
Hình 5
Trang 33
(a) d = 1
(b) d = 3


• Caû 2 tröôøng hôïp (a), (b) ñeàu laáy ñieåm noåi doïc ñaàu tieân laø ñieåm noåi doïc cuûa

• ôùi böôùc chuyeån Sd=1: vì caû hai

− eät vaân cheùo thöôøng kyù hieäu baèng moät phaân soá. Töû soá laø ñieåm noåi

− á laø raùp po cuûa vaân cheùo. cuûa vaân cheùo.

ñi leân goïi laø

• höôùng cheùo seõ ñi töø phaûi qua traùi theo höôùng ñi leân goïi laø

Ví d ân cheùo phaûi 1/3. Hình 5b laø vaân cheùo traùi 1/3 ì goùc nghieâng

− eåm noåi

− u. So vôùi vaân ñieåm, kieåu

− ûi cheùo, luïa cheùo… may quaàn aùo maëc

3.2.4.1.3 Kieåu deät vaân ñoaïn: ñan doïc hay caùc ñieåm ñan ngang ít ñöôïc traûi ñeàu treân

−

R – 1 Ngo ïo vaân ñoaïn ñuùng phaûi

th

sôïi doïc thöù nhaát ñan leân sôïi ngang thöù nhaát. Böôùc chuyeån Sd = 3 trong thöïc teá phuø hôïp vtröôøng hôïp ñeàu ñeán sôïi doïc thöù naêm (töùc laø sôïi thöù nhaát cuûa raùp po môùi) laïi ñan leân treân sôïi ngang thöù (R+1) cuõng laø sôïi ngang baét ñaàu cuûa raùp po tieáp theo.

Kieåu ddoïc, maãu soá laø ñieåm noåi ngang treân moät sôïi doïc vaø moät sôïi ngang trong phaïm vi moät raùppo. Toång töû soá vaø maãu so

− Daáu coäng hay daáu tröø ôû treân phaân soá chæ höôùng• Neáu laø daáu coäng höôùng cheùo seõ ñi töø traùi qua phaûi theo höôùng

vaân cheùo phaûi. Neáu laø daáu tröø vaân cheùo traùi. uï: Hình 5a laø va

− Thoâng thöôøng thì ñöôøng cheùo nghieâng 45o. Trong thöïc teá ththöôøng bieán ñoåi phuï thuoäc vaøo ñoä maûnh vaø maät ñoä phaân boá cuûa sôïi. Kieåu deät vaân cheùo coù maät ñoä ñieåm noåi doïc nhieàu hôn maät ñoä ñingang goïi laø hieäu öùng doïc. Ngöôïc laïi vaân cheùo hieäu öùng ngang phaûi coù maät ñoä ñieåm noåi ngang lôùn hôn maät ñoä ñieåm noåi doïc. Maët vaûi cuûa kieåu deät vaân cheùo hai beân khaùc nhadeät vaân cheùo coù ñan keát loûng leûo hôn. ÖÙng duïng cuûa kieåu deät naøy ñeå deät vathoâng thöôøng, quaàn aùo baûo hoä…

Laø kieåu deät coù caùc ñieåmkhaép beà roäng cuûa vaûi (hình 6).

Ñieàu kieän ñeå coù vaân ñoaïn: R ≥ 5 1 < S <

aøi ra ñeå coù caáu taeâm ñieàu kieän: giöõa raùp po vaø böôùc chuyeån

khoâng coù öôùc soá chung. Ví duï: Vaân ñoaïn 5/2, 5/3, 7/3, 7/5, 8/3, 8/5 …

(c) Sd = 1

Trang 34


Trang 35

− Kieåu deät vaân ñoaïn ñöôïc kyù hieäu baèng moät phaân s ãu

− t vaân ñoaïn cuõng coù hieäu öùng doïc vaø

− öùng doïc thöôøng laø vaûi laùng, vaân ñoaïn coù hieäu öùng ngang

Ngoaøi ra coøn coù da ghóa laø khoâng theo quy ñònh ôû tre

oá, töû soá laø raùp po (R), ma

soá laø böôùc chuyeån (S) – thöôøng laø Sd. Cuõng nhö kieåu deät vaân cheùo, kieåu deähieäu öùng ngang. Vaân ñoaïn coù hieäugoïi laø vaûi satin.

Hình 7 – Vaân ñoaïn 5/2

ïng vaân ñoaïn ngoaïi leä nân (raùp po laø moät haèng soá, böôùc chuyeån vaø raùp po coù öôùc soá chung). Ví duï: − Vaân ñoaïn ngoaïi leä coù R = 6

S = 2, 3, 4, 4, 3, 2

− Vaân ñoaïn ngoaïi leä coù R 1, 2, 3, 2

3.3 VAÛI DEÄT KIM:

laø loaïi saûn phaåm deät coù daïng taám, daïng oáng, daïng chieác. oät hoaëc

øm cho vaûi deã daøng giaõn daøi hay

− quaàn theå

− h deät kim laø sôïi boâng, sôïi len, caùc loaïi sôïi vaø tô nhaân taïo, toång hôïp, sôïi ñaøn hoài… Thöôøng laø loaïi sôïi maûnh vaø ñoä ñaøn hoài cao. Trong quaù

Hình 6 – Vaân ñoaïn 5/3

= 4 S =

3.3.1 Khaùi nieäm:

− Vaûi deät kim− Vaûi deät kim hoaøn toaøn khaùc vôùi vaûi deät thoi, vaûi ñöôïc deät neân töø m

nhieàu sôïi uoán thaønh voøng, caùc voøng naøy moùc noái nhau theo coät (vaûi ñan doïc) hay theo haøng (vaûi ñan ngang) thaønh voøng sôïi. Caùc voøng sôïi naèm töông ñoái töï do trong vaûi laco ngaén. Khi keùo caêng vaûi theo hai chieàu laøm cho vaûi coù ñoä giaõn lôùn. Vaûi deät kim thích hôïp cho nhöõng maët haøng quaàn aùo muøa heø, maëc loùt,thao, quaàn aùo taém... Sôïi duøng trong ngaøn

(Hình 8)

(Hình 9)


Trang 36

trình deät sôïi bò uoán cong, bieán daïng nhieàu laàn vôùi caùc löïc taùc duïng khaùc nhau. Do ñoù sôïi phaûi coù chaát löôïng cao (ñoä ñeàu cao, ít xoaén).

ính chaát cuûa vaûi deät kim:

.3.21 Tính ñaøn hoài, co giaõn:

3.3.2 T

2.4

ài cao, tính chaát naøy laøm aûnh höôûng nhieàu ñeán quaù caét m aên khi may)

2.4.

laøm cho nhöõng ñieåm sôïi bò ñöùt o do bò tuoät voøng. Ngoaøi ra trong quaù trình deät, neáu

2.4.

− uaên meùp. Meùp doïc quaên veà maët phaûi vaûi.

ònh. Vaûi sau khi caét xong thöôøng phaûi uùp beà traùi

3.3.3 Ngu

− baøn caét vaûi phaûi ñöôïc xoå ra ôû traïng thaùi töï do ít nhaát 48 i.

át.

haøng deät thoi.

3.3.4 C

− Vo t cuûa vaûi deät kim. Voøng sôïi coù caùc voøng sau: goïi laø truï voøng

– 7 goïi laø cung chìm.

Vaûi deät kim coù ñoä ñaøn hotrình ay (bò leäch khi caét, bò nh

3.22 Tính tuoät voøng:

Ñaây laø nhöôïc ñieåm lôùn nhaát cuûa vaûi deät kim, treân maët vaûi seõ lan ra raùch tbò tuoät muõi seõ aûnh höôûng ñeán haøng ñan tieáp theo.

3.23 Tính cuoän quaên meùp:

Moät maûnh vaûi deät kim vöøa caét ra laäp töùc seõ bò qmaët traùi vaûi, meùp ngang quaên veà

− Hieän töôïng quaên meùp cuûa vaûi aûnh höôûng xaáu ñeán vieäc caét may caùc saûn phaåm, thöôøng gaây neân sai qui caùch.

− Ñeå khaéc phuïc tình traïng naøy, vaûi sau khi rôøi khoûi maùy deät ñöôïc ñöa qua khaâu eùp ñònh hình ñeå vaûi ñöôïc oån ñxuoáng, coù theå duøng hoà loûng queùt sô leân meùp vaûi ñeå choáng quaên meùp, roài tieán haønh saûn xuaát ngay.

yeân taéc may vaûi deät kim:

Tröôùc khi ñöa vaûi leângiôø ñeå oån ñònh ñoä co cuûa vaû

− Khi traûi vaûi khoâng ñöôïc keùo caêng, phaûi duøng thöôùc naâng vaûi leân trong quaù trình traûi vaûi.

− Khi thieát keá maãu vaø giaùc sô ñoà: saûn phaåm neân ít chi tieát hoaëc chi tieát caøng lôùn caøng toát.

− Khi caét neân duøng keïp giöõ, chaën caùc lôùp vaûi khoâng bò xoâ leäch, traùnh caét leïm vaøo chi tie

− Khi may söû duïng ñöôøng may coù ñoä co giaõn nhö vaét soå, moùc xích. Kim may nhoû hôn kim may

aùc ñaëc tröng: (hình 10)

øng sôïi: laø ñôn vò cô baûn nhaá• Caùc ñoaïn 2 – 3 vaø 4 – 5• Caùc cung 1 – 2, 3 – 4, 5 – 6 goïi laø cung voøng. • Trong ñoù cung 3 – 4 goïi laø cung kim • Cung 1 – 2 + cung 5 – 6 laøm thaønh cung 5 – 6


Trang 37

− áp nhau theo haøng ngang. Caùc haøng voøng

oøng naèm saùt caïnh nhau

.3.5 Caùc kieåu deät kim cô baûn:

2.4.3.24

ieåu oãi haøng voøng do moät sôïi taïo neân theo voøng kia.

ïp bôûi caùc cung troøn (hình 11).

Kieåu deät la

Haøng voøng: laø nhöõng voøng sôïi naèm tielaïi theo thöù töï loàng vaøo nhau lieân keát thaønh vaûi.

− Coät voøng: caùc voøng sôïi ñan töø voøng naøy sang voøng khaùc theo chieàu doïc vaûi • A laø khoaûng caùch giöõa hai ñöôøng truïc cuûa coät v• B laø chieàu cao truï voøng

Hình 10

3

Kieåu deät kim ñan ngang:

Kieåu deät trôn (ñan ngang): − Laø k ñan ngang cô baûn nhaát, m

nguyeân taéc voøng noï noái tieáp− Vaûi coù hai maët khaùc nhau, maët phaûi (a) taäp hôïp bôûi caùc ñoaïn truï voøng, phaûn

xaï aùnh saùng toát. Coøn maët traùi (b) taäp hô− Loaïi vaûi naøy duøng ñeå may caùc maët haøng nhö: quaàn aùo loùt, bít taát, laøm neàn vaûi

deät hoa…

Hình 11

xtix:

Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may − Laø kieåu ñan ngang cô baûn cho vaûi keùp, loaïi vaûi naøy chòu co giaõn ngang, coù tính

ñaøn hoài toát neân thöôøng duøng ñeå deät gaêng tay, quaàn aùo theå thao, laøm neàn vaûi deät hoa.

− Vôùi kieåu deät laxtix (1+1) – (hình 12): • ÔÛ moãi haøng voøng: laàn löôït cöù moät voøng phaûi (2) laïi xen keõ moät voøng traùi

(4). ÔÛ moãi coät voøng laø moät loaïi voøng sôïi, laàn löôït cöù moät coät voøng phaûi (coät 2) laïi xen keõ moät coät voøng traùi (4). Caùc coät voøng phaûi vaø coät voøng traùi khoâng cuøng naèm treân moät maët phaúng.

• ÔÛ traïng thaùi bình thöôøng treân caû hai maët vaûi chæ noåi leân caùc coät voøng phaûi, coøn caùc coät voøng traùi naèm khuaát phía sau coät phaûi neân coøn goïi laø vaûi hai maët phaûi, hoaëc vaûi chun.

Trang 38

Kieåu deät caøo loâng: (hình 13) − Laø kieåu deät caøo sôïi phuï (sôïi ngang) treân

neàn vaûi sôïi keùp. Sôïi phuï khoâng tham gia taïo voøng maø chaäp vôùi voøng cuõ loàng ra ngoaøi voøng môùi.

− Sau khi deät, vaûi ñöôïc nhuoäm roài ñöôïc chaûi ñeå caøo sôïi phuï thaønh boâng mòn, xoáp. Vaûi naøy daøy, ñöôïc may quaàn aùo maëc aám.

2.4.3.25 Kieåu deät ñan kim doïc:

Kieåu deät kim ñan doïc ñöôïc öùng duïng roäng raõi trong ngaønh deät kim, thöôøng duøng caùc loaïi sôïi hoùa hoïc, sôïi len hoaëc sôïi boâng ñeå deät vaûi may quaàn aùo, maøn tuyn, haøng trang trí nhö reøm che cöûa, ñaêng ten ... Coøn caùc sôïi len, sôïi boâng vaø sôïi hoùa hoïc töông ñoái thoâ ñeå deät caùc loaïi vaûi daøy nhö daï, næ, nhung hoaëc caùc loaïi vaûi loâng thuù giaû ñeå may quaàn aùo aám. Hieän nay ngöôøi ta coøn duøng kieåu ñan doïc ñeå lieân keát caùc maøng xô hoaëc sôïi thoâ laøm thaønh vaûi khoâng deät. Caáu taïo cuûa vaûi deät kim ñan doïc: (hình 14)

− Moãi haøng voøng do moät heä sôïi doïc deät thaønh − Treân moãi haøng voøng, moãi voøng sôïi do moät sôïi rieâng

bieät taïo neân − Caùc voøng sôïi lieân keát vôùi nhau theo höôùng doïc bôûi

caùc voøng sôïi loàng vaøo nhau

Hình 13

Hình 12


Trang 39

− Caùc voøng sôïi lieân keát vôùi nhau theo höôùng ngang bôûi caùc ñoaïn daøi ñeå taïo thaønh vaûi

− Voøng sôïi cuûa vaûi deät kim ñan doïc goàm caùc phaàn sau Hình 14 • 1 – 2; 4 – 5 laø truï voøng • 2 – 3 – 4 laø cung voøng • 1 – 6 laø ñoaïn keùo daøi

Truï voøng vaø cung voøng laø phaàn noøng coát cuûa voøng sôïi ít thay ñoåi. Ñoaïn keùo daøi coù hình daïng vaø kích thöôùc thay ñoåi tuøy theo töøng kieåu ñan Kieåu ñan xích: (hình 15)

Laø kieåu ñan doïc cô baûn ñôn giaûn nhaát. Kieåu ñan naøy khoâng theå taïo thaønh vaûi ñöôïc, thöôøng lieân keát vôùi moät kieåu ñan khaùc ñeå taïo thaønh vaûi may maëc hoaëc vaûi trang trí.

Kieåu ñan trico (hình 16) Treân maët vaûi moãi coät voøng do caùc voøng sôïi cuûa hai sôïi lieàn nhau laàn löôït taïo

voøng vaø loàng vaøo nhau maø thaønh. Do caùc voøng sôïi coù caùc ñoaïn keùo

daøi bò uoán cong, caùc ñoaïn sôïi ñeàu coù xu höôùng duoãi thaúng laøm cho voøng sôïi quay thaønh goùc xieân vôùi coät voøng.

Treân maët vaûi caùc voøng sôïi laøm thaønh nhöõng oâ cheùo hình quaû traùm. Kieåu ñan naøy coù ñoä co giaõn raát lôùn khoâng duøng moät mình noù ñeå deät vaûi maø keát hôïp vôùi caùc kieåu ñan khaùc ñeå deät vaûi may maëc.

Hình 15

Hình 16

Kieåu ñan aùt lax: (hình 17) Kieåu ñan aùt lat coù caùc voøng sôïi

lieân tuïc taïo theo moät höôùng roài chuyeån theo höôùng ngöôïc laïi. Do vaäy coät voøng coù daïng ñöôøng gaáp khuùc, taïo neân veät soïc ngang vì phaûn xaï aùnh saùng traùi chieàu nhau.

Kieåu deät naøy thöôøng duøng ñeå deät vaûi may quaàn aùo maëc muøa heø. Hình 17


Trang 40

3.4 VAÛI KHOÂNG DEÄT:

Nguyeân lieäu ñeå saûn xuaát vaûi khoâng deät laø caùc loaïi boâng xô ngaén khoâng theå keùo sôïi ñöôïc nöõa, caùc nguyeân lieäu naøy qua caùc phöông phaùp dính keát ñeå laøm ra vaûi. Coù 2 phöông phaùp:

3.4.1 Phöông phaùp khaâu ñan:

Tuøy theo coâng duïng cuûa saûn phaåm maø ngöôøi ta ñònh ra tæ leä caùc thaønh phaàn xô pha troän cho thích hôïp. Coâng vieäc pha troän ñöôïc tieán haønh rieâng, sau ñoù ñöa sang gia coâng treân heä thoáng daây chuyeàn saûn xuaát chính bao goàm: Maùy lieân hôïp: goàm moät, hai hoaëc ba maùy chaûi – truïc coù nhieäm vuï bieán nguyeân lieäu ôû daïng xô rôøi raïc thaønh maøng xô moûng.

Boä phaän hình thaønh ñeäm xô: coù nhieäm vuï chaûi maøng xô choàng leân nhau thaønh nhieàu lôùp ñeå coù moät ñeäm xô daøy theo yeâu caàu.

Maùy khaâu ñan: coù nhieäm vuï keát chaët ñeäm xô laïi baèng nhöõng kieåu ñan doïc khaùc nhau. Sôïi duøng ñeå khaâu ñan coù theå laøm baèng xô thieân nhieân hoaëc xô hoùa hoïc.

Vaûi laáy töø maùy khaâu ñan ra coøn phaûi qua moät quaù trình gia coâng nhuoäm (hoaëc in), giaët, saáy, caøo loâng ... roài môùi ñöa vaøo söû duïng.

So vôùi ngaønh deät vaûi, ngaønh saûn xuaát vaûi khoâng deät coù nhieàu öu ñieåm: söû duïng coâng ngheä ñôn giaûn, naêng suaát thieát bò cao... nhöng cuõng coøn moät soá nhöôïc ñieåm: Vaûi laøm ra daøy vaø naëng quaù, ñoä co giaõn cuûa vaûi theo chieàu daøi vaø chieàu roäng cheânh leäch nhau nhieàu, ñoä beàn cuûa hai chieàu cuõng khaùc nhau...

Hieän nay trong ngaønh saûn xuaát vaûi khoâng deät coù phöông phaùp toát hôn coù theå khaéc phuïc caùc nhöôïc ñieåm neâu treân laø phöông phaùp dính keát.

3.4.2 Phöông phaùp dính keát:

Phöông phaùp dính keát khoâng duøng sôïi laøm vaät lieân keát maø duøng chaát dính. Ñieàu naøy aûnh höôûng toát ñeán chaát löôïng vaø giaù thaønh cuûa vaûi, naêng suaát cuûa vaûi cuõng cao hôn. Hieän nay phöông phaùp saûn xuaát naøy ñöôïc phaùt trieån vaø chieám vò theá chuû yeáu trong ngaønh saûn xuaát vaûi khoâng deät.

Caùc phöông phaùp dính keát: Phöông phaùp “xeo”: Quaù trình hình thaønh vaûi phaûi thoâng qua giai ñoaïn khueách taùn xô trong nöôùc töông töï nhö saûn xuaát giaáy hieän nay.

Phöông phaùp ngaám: Sau khi coù ñeäm xô xong, cho chaát dính ngaám vaøo vaø laøm cho xô lieân keát chaët vôùi nhau taïo thaønh vaûi. Phöông phaùp naøy ñöôïc aùp duïng roäng raõi nhaát hieän nay.

Phöông phaùp eùp nguoäi: duøng moät heä thoáng sôïi (cuõng coù theå duøng vaûi deät thoi hoaëc vaûi deät kim) cho ngaám chaát dính vaø ñaët leân ñeäm xô, sau ñoù eùp ôû nhieät ñoä bình thöôøng laøm thaønh vaûi.


Trang 41

Phöông phaùp eùp noùng: lieân keát ñeäm xô baèng caùc chaát dính nhieät deûo, chaát muû cao su hoaëc chaát dính coù phaûn öùng nhieät.

3.5 PHÖÔNG PHAÙP XAÙC ÑÒNH SÖÏ THAY ÑOÅI KÍCH THÖÔÙC CUÛA VAÛI SAU KHI GIAËT:

3.5.1 Khaùi nieäm:

Trong quaù trình saûn xuaát, thaám nöôùc khi giaët hoaëc chòu taùc duïng nhieät vaûi thöôøng giaûm kích thöôùc. Kích thöôùc cuûa vaûi giaûm so vôùi kích thöôùc ban ñaàu goïi laø ñoä co cuûa vaûi.

3.5.2 Caùch haïn cheá ñoä co cuûa vaûi:

− Ñoái vôùi may gia ñình coù theå xöû lyù baèng caùch ngaâm, giaët uûi tröôùc khi may, chöøa lai to…

− Ñoái vôùi may coâng nghieäp phaûi tính phaàn traêm ñoä co ñeå tröø hao. Caùch tính phaàn traêm ñoä co: Goïi L1 laø chieàu daøi vaûi ban ñaàu L2 laø chieàu daøi vaûi sau khi giaët uûi X laø phaàn traêm ñoä co cuûa vaûi

100

1

21 xL

LLX −=

3.5.3 Caùc nguyeân nhaân laøm co vaûi:

Trong quaù trình söû duïng vaø giaët uûi, vaûi bò co do nhöõng nguyeân nhaân sau: − Vaûi maát thaønh phaàn bieán daïng deûo khi bò keùo caêng trong quaù trình saûn xuaát. − Khi moät heä thoáng sôïi bò duoãi thaúng seõ laøm cho heä sôïi kia uoán khuùc vaø taïo neân

ñoä co. − Do söï taêng kích thöôùc ngang cuûa sôïi khi tröông nôû − Vaûi sôïi thieân nhieân, toång hôïp chuû yeáu co do nhieät ñoä


Trang 42

CHÖÔNG 4 COÂNG NGHEÄ NHUOÄM – IN HOA – XÖÛ LYÙ VAÛI

4.1 COÂNG NGHEÄ NHUOÄM Caùc phöông phaùp nhuoäm: Nhuoäm ngaâm: vaät lieäu ngaâm trong dung dòch hay coøn goïi laø nhuoäm taän trích. Nhuoäm ngaám eùp: ngaám eùp giaùn ñoaïn ( nhuoäm treân maùy Jiger) quay ñi quay laïi treân

caùc truïc nhieàu laàn Ngaám eùp: phöông phaùp cuoän uû laïnh ( ôû nhieât ñoä bình thöôøng )

4.1.1 Nhuoäm vaûi deät thoi Tieân ñeà cô baûn ñeå nhuoäm vaûi deät thoi ñaït chaát löôïng cao vaø coù ñoä beàn maøu toát

laø caàn giaët saïch taát caû moïi loaïi taïp chaát daàu, môõ tröôùc khi nhuoäm baèng caùc chaát giaët thích hôïp. Tröôùc khi nhuoäm coøn caàn laøm ngaám vôùi chaát laøm ngaám toát, nhanh, tuyø theo laoi vaûi maø tieán haønh laøm ngaám ôû 40 – 600 C trong 15 – 30 phuùt.

Vôùi yeâu caàu haøng ñaàu laø nhuoäm ñeàu maøu thì thích hôïp tröôùc heátlaø caùc thuoác nhuoäm axit maïnh. Coøn ñeå nhuoäm saâu maøu vaûi khoù nhuoäm caàn thuoác nhuoäm treân vôùi axit formic thay cho axit sunfuric. Cuõng duøng thuoác nhuoäc axit yeáu ñeå nhuoäm vì cho ñoä ñeàu maøu khaù vaø ñoä beàn maøu öôùt toát hôn. Thuoác nhuoäm axit nhuoäm trong moâi tröôøng axit ít duøng, neáu söû duïng phaûi coù chaát ñeàu maøu thích hôïp. Nhuoäm vaûi len thích hôïp söû duïng thuoác nhuoäm phöùc kim loaïi 1:1 vì cho maøu raát ñeàu vaø huoäm saâu maøu ngay caû vôùi vaûi daøy maät ñoä cao, coù theå nhuoäm caû ôû nhieät ñoä soâi laãn 800C vôùi chaát trôï thích hôïp. Thuoác nhuoäm phöùc kim loaïi 1:2 vì leõ ñoä ñeàu maøu trung bình neân chæ duøng ñeå nhuoäm vaûi khoâng deät töø sôïi xe quaù saên vaø maät ñoä khoâng quaù cao. Trong moïi tröôøng hôïp hoäm baèng thuoác nhuoäm treân ñeàu caàn duøng chaát ñeàu maøu chæ ñònh. Coøn nhuoäm caùc maøu ñaäm vaø ñen ngaøy nay khoâng theå duøng thuoác nhuoäm söû lyù sai vôùi crom thì neân duøng thuoác nhuoäm hoaït tính môùi chuyeân duøng cho len nhö Lanasol CE (Ciba).

Sau khi keát thuùc nhuoäm chuù yù laøm nguoäi dung dòch töø töø bôûi vì caùc loaïi vaûi len tröôùc nhuoäm khoâng xöû lyù oån ñònh (crabbing) raát deã taïo neáp nhaên, gaáp. nhuoäm vaûi deät kim Tröôùc nhuoäm vaûi deät kim thöôøng giaët trong maùy nhuoäm guoàng vôùi chaát giaët coù hieäu quaû trong 20 – 30 phuùt, ôû 400C; ñoä kieàm nheï cuûa dung dòch taïo ra nhôø amoniac. Nhuoäm vaûi deät kim tröôùc heát söû duïng thuoác nhuoäm “axit yeáu” cho maøu ñeàu vaø ñoä beàn maøu öôùt cuõng toát. Nhoùm thuoác nhuoäm tieáp theo hay duøng cho vaûi len deät kim laø thuoác nhuoäm phöùc kim loaïi 1:2 cuøng vôùi chaát ñeàu maøu, trong dung dòch coù chöùa amoni sunfat hay axetat. 4.1.2 Nhuoäm vaûi deät kim

Tröôùc nhuoäm vaûi deät kim thöôøng giaët trong maùy nhuoäm guoàng vôùi chaát giaët coù hieäu quaû trong 20 – 30 phuùt, ôû 400C; ñoä kieàm nheï cuûa dung dòch taïo ra nhôø amoniac. Nhuoäm vaûi deät kim tröôùc heát söû duïng thuoác nhuoäm “axit yeáu” cho maøu ñeàu vaø ñoä beàn maøu öôùt cuõng toát. Nhoùm thuoác nhuoäm tieáp theo hay duøng cho vaûi len deät kim laø thuoác nhuoäm


Trang 43

phöùc kim loaïi 1:2 cuøng vôùi chaát ñeàu maøu, trong dung dòch coù chöùa amoni sunfat hay axetat. 4.1.3 Nhuoäm polyamit

Caùc loaïi thuoác nhuoäm : Caáu taïo hoaù hoïc cuûa poliamit raát gioáng len. Tuy nhieân poliamit coù soá löôïng caùc nhoùm hoaït hoaù ít hôn, nhaát laø nhoùm –NH2 coù khaû naêng gaéng vôùi R-SO3 cuûa thuoác nhuoäm anion. Hôn nöõa soá löôïng caùc nhoùm – NH2 cuoái maïch coù theå thay ñoåi töø loâ sôïi naøy sang loâ khaùc laøm thay ñoåi tính chaát nhuoäm maøu. xöû lyù hoaù hoïc hay xöû lyù nhieät nhö “nhieät ñònh hình” hoaëc “ laøm duùn” tieáp xuùc vôùi khoâng khí coù theå laøm thay ñoåi soá löôïng caùc nhoùm treân vaø nhö theá laøm aûnh höôûng ñeán aùi löïc cuûa xô sôïi ñoái vôùi thuoác nhuoäm. Ñeå nhuoäm poliamit söû duïng caùc loaïi thuoác nhuuoäm sau :

thuoác nhuoäm phaân taùn thuoác nhuoäm axit thuoác nhuoäm phöùc kim loaïi.

4.1.4 Nhuoäm vaûi sôïi pha polyeste/ xenlulo Vaûi sôïi pha phoå bieán nhaát laø vaûi sôïi pha polyeste/ xenlulo. Tæ leä pha troän thoâng

thöôøng laø 65 – 67% polyeste vaø 33 – 35% boâng, vixco hay lanh. Nhuoäm thaønh phaàn polyeste baèng thuoác nhuoäm phaân taùn, coøn thaønh phaàn xenlulo nhuoäm baèng thuoác nhuoäm tröïc tieáp hay haïot tính haëoc hoaøn nguyeân…. Tuyø theo yeâu caàu veà maøu saéc, ñoä beàn maøu vaø lónh vöïc söû duïng. Coù theå nhuoäm rieâng reõ töøng thaønh phaàn xô sôïi trong hai beå noái tieáp, coøn nhuoäm caû hai thaønh phaàn trong moät beå nhuoäm thì tieát kieäm thôøi gain vaø naêng löôïng hôn.

Xöû lyù tröôùc nhuoäm: tröôùc khi nhuoäm vaät lieäu deät caàn ñöôïc laøm saïch taát caû taïp chaát, nhaát laø caùc taïp chaát töø caùc coâng ñoaïn tröôùc baèng vieäc naáu – giaët trong moäi tröôøng kieàm vôùi caùc chaát giaët thoâng thöôøng. Xöû lyù khoaûng 30 phuùt ôû 60 – 800C. sau ñoù giaët saïch vaø “axit hoaù” neáu caàn. Nhuôïm maøu nhaït vaø maøu töôi saùng thì neân taåy traéng thaønh phaàn xelulo, hay naáu taåy keát hôïp trong moät coâng ñoaïn. Laøm boùng sau taåy traéng laøm taêngñoä mao daãn hay khaû naêng haáp thuï, ñoä boùng vaø ñoä oån ñònh kích thöôùc cuûa vaûi pha polyeste/ boâng vaø taêng hieäu saáut leân maøu cuûa thuoác nhuoäm haïot tính vaø hoaøn nguyeân. Ñeå taêng khaû naêng cuûa thaønh phaàn xenlulo khaùc nhö vixco trong vaûi sôïi pha thöôøng tieán haønh ngaám kieàm hay xöû lyù baèng kieàm sau coâng ñoaïn naáu – giaët saïch chöù khoâng laøm boùng.

Ñònh hình tröôùc ôû 180 – 2000C, trong 30 – 60 giaây thoâng thöôøng laøm ñoái vôùi haøng nhuoäm ôû caùc maùy nhuoäm cao aùpnhö trong caùc maùy Jet vaø Jig cao aùp. Ñònh hình tröôùc nhuoäm coù taùc duïng choáng caùc neáp nhaên, gaáp haøng nhuoäm ôû daïng daây. Caên cöù vaøo ba taùc duïng cuûa xöû lyù nhieät ñònh hình treân maùy vaêng laø choáng nhaên, nhaøu, oån ñònh kích thöôùc vaø ngaên choáng voùn keát maø coù theå tieán haønh ñònh hình tröôùc hay sau nhuoäm.

Ñoát loâng vaûi pha polyeste/ xô sôïi xenllulo laø caàn thieát, nhöng chæ neân laøm sau nhuoäm giaùn ñoaïn töøng meû ñeå traùnh nhuoäm khoâng ñeàu hoaëc bò soïc loang.


Trang 44

4.2 COÂNG NGHEÄ IN HOA TREÂN CAÙC LOAÏI VAÛI. 4.2.1. Giôùi thieäu toång quaùt veà in hoa vaø caùc daïng in hoa

Coù theå coi in hoa laø tröôøng hôïp ñaëc bieät cuûa nhuoäm. Vì vieäc ñöa thuoác nhuoäm hay chaát khöû maøu leân vaät lieäu deät trong quaù trình in hoa laø xaûy ra trong dung dòch hoà vaø ñöôïc öùng duïng cuïc boä treân maët vaät lieäu (ngöôïc laïi trong nhuoäm xaûy ra trong moâi tröôøng nöôùc vaø ñöôïc xaûy ra ñoàng nhaát treân toaøn boä maët vaûi).

In hoa laø moät trong nhöõng chuyeân ngaønh quan troïng cuûa khaâu hoaøn taát haøng deät. Veà lónh vöïc in hoa, thoâng thöôøng ngöôøi ta ñi chuyeân saâu cho töøng loaïi vaät lieäu deät, vì vaäy seõ kinh teá nhaát vaø vieäc ñaàu tö trang bò cuõng thuaän lôïi nhaát.

Caùc phaân xöôûng in hoa thöôøng boá trí daây chuyeàn theo maët haøng in sau ñaây: − Vaät lieäu boâng vaø lanh. − Tô taèm. − Len. − Haøng deät kim. − Thaûm traûi.

Ñoái vôùi sôïi toång hôïp 100% hoaëc sôïi pha caùc thaønh phaàn nguyeân lieäu khaùc thöôøng ngöôøi ta boá trí chung vôùi töøng maët haøng keå treân.

Tuøy theo thieát bò öùng duïng ñeå in hoa, ngöôøi ta coù theå chia in hoa theo caùc daïng sau

− In löôùi. − Thuû coâng. − Cô khí hoaù. − Löôùi phaúng. − Löôùi quay. − In truïc. − In truyeàn.

Tuyø theo kyõ thuaät taïo maãu ngöôøi ta chia ra : − In tröïc tieáp. − In ngöøa. − In boùc maøu.

Theo xu theá phaùt trieån cuûa theá giôùi trong coâng ngheä in hoa, coù theå noùi raèng: caùc thieát bò in truïc ngaøy caøng bò thu heïp, ngöôïc laïi xu theá in löôùi ngaøy caøng phaùt trieån, in truyeàn cuõng ñang ñöôïc quan taâm chuù yù nhieàu. Caùc böôùc coâng ngheä cuûa in hoa coù theå ñöôïc moâ taû trong hình sau :


Trang 45

Hoaøn taát

Giaët

Gaén maøu

Saáy sô boä

In

Chuaån bò hoà in

Chuaån bò vaûi in

Taùch baûn vaø chuïp löôùi hoaëc khaéc truïc 4.2.1.1 Thieát bò in hoa 4.2.1.1.1 Thieát bò in truïc

Trong thieát bò in truïc cho ñeán nay caáu truùc maùy khoâng coù gì thay ñoåi. Ngöôøi ta chæ coá gaéng caûi thieät laøm sao cho maãu khaéc treân truïc ñöôïc toát nhaát vaø taïo ra giaûi phaùp thuaän tieän nhaát cho vieäc thay truïc in, ngoaøi ra nhieàu nhaø cheá taïo cuõng coá gaéng theo höôùng laøm sao ñeå vaûi loùt ñöôïc giaët hoaøn haûo nhaát vaø heä thoáng saáy cuõng toát nhaát.

Toác ñoä in hoa bò phuï thuoäc bôûi maãu khaéc, rapo vaø ñaëc bieät laø heä thoáng saáy. Vì vaäy toác ñoä lôùn nhaát cuûa caùc maùy in truïc chæ khoaûn 100m/1 phuùt.

Caùc phöông phaùp khaéc truïc in: Coù boán phöông phaùp chính: Phöông phaùp thuû coâng: Vaân hoa ñöôïc veõ truyeàn treân giaáy can, caùc ñöôøng vieàn

cuûa vaân hoa ñöôïc toâ ñaäm baèng möïc pha vôùi Na2S sau ñoù daùn giaáy can that chaët saùt vaøo truïc in ñeå 1 – 2 giôø, sau ñoù boác giaáy can ra, treân truïc xuaát hieän ñöôøng vieàn vaân hoa maøu ñen – duøng dao khaéc ñeå khaéc chìm vaân hoa treân truïc.

Phöông phaùp khaéc khuoân ñuùc: Tröôùc heát cheá taïo khuoân maãu baèng theùp non sau ñoù phuû leân 1 lôùp ñoàng moûng – daùn giaáy can veõ baèng möïc chöùa Na2S – khaéc khuoân maãu döôùi daïng vaân hoa chìm – toâi raén khuoân maãu. Sau ñoù cheá taïo khuoân maãu cuõng baèng theùp non – eùp khuoân maãu vaøo truïc maãu ta ñöôïc truïc maãu coù vaân hoa ôû daïng noåi – toâi raén truïc maãu – cheá taïo truïc in baèng caùch eùp truïc maãu leân truïc in – truïc in nhaän ñöôïc vaân hoa ôû daïng khaéc chìm – phuû matit


Trang 46

chòu axit leân maët truïc in (ôû caùc vaân hoa khoâng phuû) – ngaâm truïc in trong dung dòch HNO3 ñeå aên moøn saâu theâm raõnh khaéc – röûa saïch.

Phöông phaùp khaéc truyeàn: truïc in ñöôïc phuû 1 lôùp matit chòu axit – duøng maùy veõ truyeàn ñeå veõ truyeàn vaân hoa leân truïc in – ôû nhöõng choå coù vaân hoa truïc in seõ bò caùc ñaàu kim veõ hình vaø taùch lôùp keùo matit ra khoûi truïc – ngaâm truïc in trong dung dòch HNO3 ñeå aên moon vaân hoa.

Phöông phaùp khaéc cô quang : chuïp aûnh maãu hoa leân phim – caûm quang maãu hoa leân giaáy coù phuû lôùp keo caûm quang ( töông töï laøm khuoân löôùi) – cuoän lôùp giaáy ñaõ caûm quang eùp saùt vaøo truïc in – maët coù keo tieáp xuùc vôùi beà maët truïc in – ngaâm vaøo nöôùc noùng ñeå giaáy bong ra vaø ôû nhöõng choã coù vaân hoa lôùp keo cuõng tröông nôû vaø taùch ra khoûi truïc in – ngaâm truïc in trong dung dòch FeCl3 ñeå aên moon.

Taát caû caùc truïc in duø khaéc theo phöông phaùp naøo cuoái cuøng cuõng phaûi hoaøn thieän baèng caùch kieåm tra vaø söûa chöõa sau ñoù ñöa ñi maï croâm ñeå naâng cao tính naêng söû duïng vaø chaát löôïng maãu in.

4.2.1.1.2 Thieát bò in löôùi :

Baøn in löôùi thuû coâng ngaøy nay haàu nhö chæ coøn öùng duïng ôû phaïm vi heïp vaø daønh cho caùc maãu moát in ñaëc bieät. Xu höôùng phaùt trieån cuûa maãu in naøy laø :

− Maùy in löôùi phaúng. − Maùy in löôùi quay.

Söï khaùc nhau cô baûn cuûa maùy in löôùi phaúng vaø löôùi quay laø toác ñoä in vaø khaû naêng taïo caùc loaïi maãu khaùc nhau. Toác ñoä in cuûa maùy in löôùi phaúng trong thöïc teá laø khoâng thay ñoåi maø chæ ñöôïc taêng leân nhôø ñoä lôùn cuûa rapo. Coâng suaát cuûa daïng maùy naøy chæ coù theå ñöôïc taêng theo höôùng in hai khoå vaûi ñoàng thôøi. Neáu tính bình quaân kích thöôùc rapo 60 – 80cm vôùi moät khoå in thì coâng suaát chæ ñaït khoaûng 400 – 700m/giôø. Ngöôïc laïi toác ñoä cuûa maùy in löôùi quay coù theå ñaït ñeán 50m/ phuùt.

Söï khaùc nhau giöõa caùc thieát bò in löôùi phaúng laø ôû choã phöông phaùp gait hoà in theo chieàu sôïi doïc hoaëc sôïi ngang vaø chæ söû duïng löïc gait baèng cô hoïc hay töø tính cuõng nhö coù söï khaùc nhau veà ñoä chính xaùc cuûa rapo vaø toác ñoä maùy. Nhöng nhìn chung ñoä chính xaùc cuûa caùc thieát bò in löôùi phaúng laø khoâng cao laém.

Thieát bò in löôùi quay coù nhieàu yù nghóa roäng lôùn hôn, toác ñoä gaàn töông ñöông maùy truïc in, maãu maõ in ña daïng hôn (ñaëc bieät caùc maãu mang tính hình hoïc), ñoä chính xaùc cao hôn in löôùi phaúng. Caùc thieát bò in löôùi quay cuõng ñöôïc saûn xuaát theo nhieàu kieåu daùng, söï khaùc nhau chuû yeáu laø caùch boá trí quay – choåi gaït, caùch coá ñònh vaûi. Nhöõng thieát bò ñöôïc söû duïng nhieàu nhaát hieän nay laø: Stork (Haø Lan); Buser (Thuïy Só).


Trang 47

Vaán ñeà öu ñieåm vaø nhöôïc ñieåm chính cuûa thieát bò in löôùi quay hay löôùi phaúng chuû yeáu lieân quan ñeán vaán ñeà kinh teá. Roõ raøng neáu in saûn löôïng thaáp thì löôùi phaúng laø kinh teá hôn, ngöôïc laïi neáu saûn löôïng lôùn thì in löôùi quay laø kinh teá hôn.

So saùnh giöõa 2 coâng ngheä in :

Coâng ngheä in löôùi phaúng − Öu ñieåm:

• Kích thöôùc rapo linh hoaït. • Kích côõ rapo lôùn. • Bieân giôùi cuûa caùc hình hoa coù theå choàng khôùp leân nhau. • Coù theå thöïc hieän gaït hoà in nhieàu laàn. • Saáy giöõa hai vò trí in. • Haøm löôïng hoà in thaáp hôn. • Vieäc in thöû ít toán keùm hôn. • Thoâng duïng ( ñaëc bieät cho in maët haøng tô taèm). • Kích thöôùc maét löôùi nhoû hôn do vaäy hieäu öùng soïc ngang ít hôn.

− Nhöôïc ñieåm: • khi in vôùi maãu hoa vaên lieân tuïc (khoù chuaån). • Khi in vôùi maãu phong neàn lieân tuïc (khoù chuaån). • Khi gaëp maãu thieát keá coù caùc ñöôøng keû soïc daøi. • Caùc ñieåm noái. • Ñoä ñeàu suoát khoå vaûi töø traùi –giöõa – ñeán phía phaûi cuûa khoå vaûi. • Khoâng theå thay ñoåi möùc queùt hoà khi in. • Vieäc caáp hoà phuï thuoäc chuû yeáu vaøo kyõ naêng thao taùc cuûa coâng nhaân • Chieám dieän tích lôùn. • Tieâu hao hoà in cao hôn ( khoaûng 10%). • Thôøi gian ñeå thay thieát keá hoaëc thay hoài hoa daøi. • Thôøi gian ñeå thay rapo daøi. • Giaù thaønh cuûa phim cao.

Coâng ngheä in löôùi quay − Öu ñieåm:

• AÛnh phim saàn : coù theå in treân löôùi Novacreen. • Löôùi in coù khaû naêng duøng laïi ñöôïc. • Coù heä thoáng thu hoài hoà in. • In caùc maãu in coù hieäu öùng ñaëc bieät.

Laøm löôùi in : − Söû duïng löôùi töø nguyeân lieäu PA, PE laø phoå bieán nhaát. − Maät ñoä löôùi tuøy thuoäc vaøo yeâu caàu cuûa maãu in.


Trang 48

− Chuïp maãu hoa theo nguyeân taéc caûm quang. Tröôùc heát phaûi taùch baûn maãu hoa – toâ ñen hình hoa treân baûn taùch – chuaån bò khung löôùi vaø laøm saïch löôùi baèng dung dòch xaø phoøng + Na2CO3 sau ñoù saáy khoâ – traùng keo caûm quang leân löôùi – saáy khoâ baèng khoâng khí noùng – chuïp hình nhôø taùc duïng chieáu saùng cuûa ñeøn ( thôøi gian chuïp phuï thuoâc vaøo dieän tích vaân hoa, nguoàn saùng, loaïi keo söû duïng). Khoaûng caùch töø ñeøn ñeán kính khoaûng 40 – 50 cm – röûa thoâng hình – hoaøn thieän khuoân ( söûa, daùn bieân, sôn phuû ñeå taêng ñoä beàn).

4.2.1.1.3 Thieát bò in truyeàn Trong nhöõng thaäp kyû gaàn ñaây, coâng ngheä in hoa baèng phöông phaùp in truyeàn

nhôø taùc duïng cuûa nhieät ñöôïc nhieàu nhaø kyõ thuaät in hoa raát quan taâm. Maëc duø phöông phaùp naøy coù nhieàu öu ñieåm song cuõng coù khoâng ít nhöôïc ñieåm song trong thöïc teá noù vaãn ñöôïc öùng duïng nhieàu ñaëc bieät ñeå in vaûi töø sôïi PE duùn noùi rieâng vaø sôïi toång hôïp noùi chung.

Nguyeân lyù chung cuûa noù laø thuoác nhuoäm phaân taùn ñöôïc in leân vaät mang maøu trung gian (phaàn lôùn laø giaáy) vaø sau ñoù nhôø taùc duïng cuûa nhieät, thuoác nhuoäm ñöôïc thaêng hoa truyeàn leân vaûi caàn in.

In leân giaáy truyeàn Ñieàu kieän ñeå môû roäng phöông phaùp naøy laø giaáy truyeàn phaûi ñaït chaát löôïng vaø

giaù thaønh reû. Tröôùc ñaây ngöôøi ta söû duïng phöông phaùp in traùng, in opset… leân giaáy, nhöng ngaøy nay chuû yeáu söû duïng phöông phaùp in löôùi quay ñeå in leân giaáy, chuû yeáu laø phaûi löïa choïn thuoác nhuoäm thích hôïp. Nhöõng thuoác nhuoäm löïa choïn phaûi coù tính chaát thaêng hoa gioáng nhau nhaát vaø ñaït ñöôïc ñoà beàn thích hôïp khi ñöôïc in leân vaûi, keå caû khi phoái gheùp maøu. Moät yeáu toá khoâng keùm phaàn quan troïng laø vieäc phaûi löïa choïn vaät mang maøu thích hôïp.

In truyeàn töø giaáy leân vaûi Maãu hoa töø giaáy ñöôïc in truyeàn leân vaûi baèng phöông phaùp giaùn ñoaïn hoaëc lieân

tuïc. In truyeàn phöông phaùp giaùn ñoaïn thöôøng ñöôïc tieán haønh ñeå in saûn phaåm may

maëc hoaëc caùc chi tieát cuûa saûn phaåm may. Thieát bò töông töï nhö moät duïng cuï laø eùp, daây chuyeàn lieân tuïc nhö maùy caùn noùng coù moät troáng gia nhieät vaø moät baêng taûi eùp. Caùc daïng thieát bò lieân tuïc ngaøy caøng ñöôïc hoaøn thieän. − Öu ñieåm :

• Chi phí khaáu hao thieát bò thaáp. • Khoâng caàn dieän tích laép ñaët lôùn. • Toaøn boä quaù trình coâng ngheä xaûy ra trong phaân xöôûng ñeàu ôû traïng thaùi khoâ,

khoâng caàn ñeán nöôùc, khoâng caàn saáy hoaëc haáp.


Trang 49

• Coù theå in ñöôïc moät caùch chính xaùc caùc maãu hoa phöùc taïp maø khoâng gaëp khoù khaên naøo.

• In raát saéc neùt, ñaëc bieät in kieåu boùng raát hoaøn haûo. • Thay ñoåi maãu khoâng maát nhieàu thôøi gian. • Ruùt ngaén ñöôïc chu trình in neân raát kinh teá. • Coù theå in ñöôïc saûn phaåm may thuaän lôïi. • Khoâng ñoøi hoûi kyõ thuaät cao cuûa ngöôøi laøm coâng ngheä. • Chaát löôïng ñöôïc ñaûm baûo.

− Nhöôïc ñieåm. • Chæ giôùi haïn aùp duïng cho nguyeân lieäu toång hôïp. • Ñoái vôùi sôïi PA cho keát quaû ñoä beàn maøu thaêng hoa vaø öôùt thaáp. • Choïn loïc ñöôïc thuoác nhuoäm in raát haïn cheá. • Caûm giaùc beà maët vaûi in khoâng hoaøn haûo laém. • Phaûi caàn ñeán giaáy in vaø giaù giaáy cao. • Coâng suaát cuûa truïc eùp nhieät nhoû. Maëc duø phöông phaùp in tryeàn coù raát nhieàu öu ñieåm nhöng cho ñeán nay vaãn

chöa theå keát luaän phöông phaùp naøy ñaõ thöïc söï trôû thaønh moät coâng ngheä ña naêng’ 4.2.1.2 Thieát bò ñeå gaén maøu thuoác nhuoäm.

Ngöôøi ta phaân chia quaù trình gaén maøu thuoác nhuoäm sau khi in theo sô ñoà döôùi ñaây maø khoâng tính ñeán loaïi nguyeân lieäu vaø nhoùm cuûa thuoác nhuoäm ñöôïc söû duïng.

− Phöông phaùp chöng haáp moät coâng ñoaïn chæ söû duïng cho tröôøng hôïp saûn löôïng nhoû, ngöôøi ta söû duïng hoøm chöng giaùn ñoaïn laøm vieäc ôû ñieàu kieän aùp suaát thöôøng hay hôi coù aùp suaát moät ít(khoaûng 0,2kg/cm2 hoaëc 0,3kg/cm2). Thoâng duïng nhaát laø thieát bò chöng haáp hình sao. Thieát bò naøy ngaøy nay cuõng ñöôïc caûi tieán nhieàu ôû kieåu giaù ñôõ, quaù trình tuaàn hoaøn hôi vaø thôøi gian haáp.

Chöng haáp Khoâng khí noùng Trong beå

Phöông phaùp hai coâng ñoaïn Phöông phaùp moät coâng ñoaïn

Thôøi gian ngaén

Thôøi gian daøi

Phöông phaùp lieân tuïc ôû 0t vaø aùp suaát cao

Coù aùp suaát

Aùp suaát thöôøng

Giaùn ñoaïn

Lieân tuïc

Giaùn ñoaïn

Lieân tuïc

Gaén maøu

− Maùy chöng haáp lieân tuïc thì coù theå laøm vieäc ôû ñieàu kieän aùp suaát vaø nhieät ñoä khaùc nhau.


Trang 50

− Phöông phaùp gaén maøu thoâng duïng nhaát laø chöng haáp lieân tuïc ôû ñieàu kieän aùp suaát khí quyeån. Vaûi ñöôïc daãn bôûi caùc truïc laên theo kieåu treo trong khoang haáp. Ñeå xöû lyù haøng PE hoaëc haøng hoãn hôïp ngöôøi ta söû duïng hoøm chöng töông töï nhö treân nhöng duøng hôi hoaù nhieät. Phöông phaùp hai coâng ñoaïn thì tröôùc hoøm chöng phaûi coù theân maùng vaø truïc

ngaám eùp quaù chaát. Gaén maøu baèng khoâng khí noùng thì coù theå söû duïng thieát bò vaêng saáy ñònh hình,

coù theå öùng duïng cho vaûi deät thoi vaø deät kim. Cuõng coù theå söû duïng buoàng nhieät termohotflue ñeå gaén maøu, ôû thieát bò naøy thuaän lôïi hôn so vôùi vaêng saáy ôû choã coù theå xöû lyù ñöôïc thôøi gian keùo daøi (6 – 8 phuùt). − Phöông phaùp gaén maøu trong beå ngaøy nay ít ñöôïc söû duïng.

4.2.1.3 Thieát bò giaët sau in hoa. Vieäc giaët sau in neáu saûn löôïng ít coù theå tieán haønh treân maùy guoàng thoâng duïng

(winch). Phaàn lôùn laø duøng daây chuyeàn giaët lieân tuïc. Ñaëc bieät ñeå giaët haøng deät kim töø sôïi toång hôïp yeâu caàu phaûi coù thieát bò ñaëc bieät khoâng keùo daõn vaûi. Phoå bieán nhaát laø duøng thuøng coù maét löôùi hoaëc heä thoáng baêng taûi truyeàn ñoäng.

Xu höôùng môùi trong saûn xuaát maùy giaët laø coá gaéng cho hieäu suaát giaët cao, toán ít nöôùc nhaát (taïo cho doøng nöôùc ñi ngöôïc vôùi nguyeân lieäu) vaø coù kích thöôùc nhoû nhaát. Tuyø theo coâng suaát haøng in ñeå coù theå trang bò maùy giaët ñôn chieác haëc day chuyeàn giaët lieân tuïc. Cho ñeán nay söû duïng maùy giaët lieân hôïp vaãn laø lyù töôûng nhaát.

4.2.2. Tieàn xöû lyù vaûi cho in hoa Vieäc xöû lyù vaûi tröôùc cho in hoa veà cô baûn cuõng gioáng nhö trong nhuoäm. Yeâu

caàu cuûa coâng ñoaïn naøy cuõng laø laøm cho beà maët vaûi coù ñoä ngaám (mao daãn) toát vaø ñoàng ñeàu, ñoä saïch cao vaø khoâng xuø loâng… Ngoaøi ra do in hoa khaùc vôùi nhuoäm nhö giôùi thieäu ôû treân, do vaäy trong tieàn xöû lyù vaûi cho in hoa khi coù yeâu caàu rieâng bieät chuùng toâi seõ giôùi thieäu ôû töøng phaàn trong coâng ngheä in cuï theå cuûa töøng loaïi nguyeân lieäu.

4.2.3. Yeâu caàu thuoác nhuoäm trong in hoa Veà cô baûn trong in hoa ñeàu söû duïng caùc lôùp thuoác nhuoäm phuø hôïp vôùi vaät lieäu

nhö trong coâng ngheä nhuoäm. Tuy nhieân ñeå phuø hôïp vôùi ñaëc thuø cuûa in hoa ngöôøi ta cuõng thöôøng cheá tao thuoác nhuoäm trong töøng lôùp daønh rieâng cho in hoa vaø ñaëc bieät caùc lôùp thuoác nhuoäm khoâng tan thöôøng hay ñöôïc saûn xuaát döôùi daïng boat nhaõo.

Söï löïa choïn lôùp thuoác nhuoäm

Loaïi xô sôïi Lôùp thuoác nhuoäm chính Lôùp thuoác nhuoäm ít

duøng hôn Xenlulo vaø xenlulo Pigment, hoaït tính Hoaøn nguyeân, tröïc tieáp,


Trang 51

taùi taïo azo khoâng tan, bazic. Xô sôïi ñoäng vaät Hoaït tính, axit, axit phöùc

kim loaïi Tröïc tieáp, hoaøn nguyeân, basic.

Xô sôïi toång hôïp Acrylic Cation PE Phaân taùn Axetat Phaân taùn Triaxetat Phaân taùn PA Axit, axit phöùc kim loaïi,

hoaït tính

Xô sôïi pha PA/xenlulo

Pigment, phaân taùn + hoaït tính

Phaân taùn, hoaøn nguyeân

4.2.4. Nhöõng chaát hoaø tan thuoác nhuoäm.

− Nöôùc laø dung moâi chính ñeå hoaø tan thuoác nhuoäm. Tuy nhieân, ñeå taêng ñoä saéc neùt cho maãu in ngöôøi ta coá gaéng söû duïng löôïng nöôùc toái thieåu, phaàn boå sung vaøo ñoù laø hoà.

− Chaát trôï taêng ñoä hoaø tan : ure; thiore; dietylen glycol vaø thiodietylen glycol. 4.2.5. Caùc loaïi hoà duøng ñeå in hoa

4.2.5.1 Yeâu caàu cuûa hoà in − Ñaït ñöôïc ñoä saéc neùt cuûa maãu in. − Phuø hôïp vôùi yeâu caàu ñeàu maøu cuûa maãu in − Khoâng ñöôïc phaûn öùng hoaù hoïc vôùi thuoác nhuoäm vaø caùc hoaù chaát söû duïng. − Khoâng haïn cheá khaû naêng khuyeách taùn cuûa thuoác nhuoäm vaøo xô sôïi. − Khoâng laøm aûnh höôûng ñeán ñoä beàn maøu cuûa thuoác nhuoäm. − Chuaån bò hoà ñôn giaûn. − Deã giaët saïch sau in − Kinh teá vaø giaù caû phuø hôïp − Deã bò phaân giaûi baèng vi sinh trong nöôùc thaûi. − Taïo maøng in toát − Coù ñoä saïch cao ñaëc bieät duøng trong in löôùi quay.

Phöông thöùc löïa choïn loaïi hoà laø caên cöù vaøo ñieàu kieän thöïc teá cuûa töøng cô sôû vaø caàn tham khaûo kyõ baûn chaøo haøng cuûa caùc haõng saûn xuaát. Choïn hoà phuø hôïp vôùi lôùp thuoác nhuoäm ñöôïc söû duïng ñeå in hoa.


Trang 52

4.2.5.2 Phaân loaïi hoà in − Hoà töï nhieân. − Hoà bieán tính − Hoà toång hôïp − Hoà nhuõ hoùa

Hoà töï nhieân: Nhöõng cacbonhidrat tìm thaáy trong töï nhieân nhö keo gu-a vaø hoï ñaäu locust, daãn xuaát cuûa xenlulo, tinh boät vaø anginat töø rong bieån. Nhöõng loaïi keo naøy hoøa tan vaø phaân taùn trong nöôùc ñeå cho hoà nhôùt. Vieäc cheá hoà töø cacbonhidrat caàn ñaëc bieät caån thaän, cacbonhidrat daïng boät caàn ñöôïc phaân taùn nhanh choùng trong nöôùc tröôùc khi tröông nôû. Ñieàu naøy traùnh ñöôïc hieän töôïng voùn cuïc trong hoà. Boät hoà caàn ñeå ôû traïng thaùi phaân taùn moät thôøi gian tröôùc khi gia nhieät (neáu caàn thieát, thí duï nhö hoà tinh boät). Hoà sau khi ñöôïc chuaån bò goïi laø hoà nguyeân. Tröôùc khi söû duïng hoà nguyeân phaûi ñöôïc loïc caån thaän.

Hoà toång hôïp: Dung dòch polymer toång hôïp. Chaát ñoàng truøng hôïp lieân keát ngang cuûa daãn xuaát axit acrylic vaø este acrylic phaân taùn trong nöôùc nhöng khoâng tan hoaøn toaøn. Boå sung kieàm nhö ammoniac, nhoùm axit cacboxylic seõ phaân ly ñeå taïo thaønh anion cacboxylat vaø polime maïch thaúng gheùt nöôùc do söï naûy sinh cuûa ñieän tích aâm. Polime naøy khoâng tan hoaøn toaøn vì giöõa nhöõng maïch polime coù noái ngang. Tính choáng loang chaûy laø do kích thöôùc cuûa caùc phaân töû polime vaø moät soá löôïng lôùn caùc phaân töû nöôùc giöõ cho beà maët cuûa chuùng sonvat nhoùm cacboxylat. Ammoniac thì maát ñi khi saáy.

Hoà nhuõ hoaù: Nhuõ töông cuûa daàu trong nöôùc. Nhöõng nhuõ töông naøy goàm nhöõng gioït daàu nhoû phaân taùn trong nöôùc. Ñieän tích aâm cuûa nhöõng phaân töû nhuõ töông anion thaåm thaáu treân beà maët cuûa nhöõng gioït ngaên caûn chuùng tuï laïi. Trong ngaønh in deät, moät hoà nhuõ töông ñaëc tröng goàm 70% xaêng traéng (saûn phaåm cuûa chöng caát daàu moû ôû 150 - 200 0C) vaø nöôùc. Caû hai thaønh phaàn ñeàu deã boác bay vaø khoâng ñeå laïi taøn dö sau khi saáy. Hoãn hôïp cuûa nhieàu chaát hoà khaùc nhau thöôøng cho loaïi hoà in vôùi ñaëc tính mong

muoán. Thí duï, axit polyacrylic nhaïy caûm ñoái vôùi ion kim loaïi coù noàng ñoä cao thöôøng thaáy trong nhieàu thuoàc nhuoäm. Söï töông thích cuûa noù taêng leân neáu troän caùc loaïi hoà khaùc nhau khoâng keát tuûa vôùi caùc anion kim loaïi ña hoùa trò. Hoà nhuõ töông thöôøng ñöôïc troän vôùi hoà cacbonhydrat ñeå cho hoà “baùn nhuõ töông”. Maøng phaim cuûa hoà ñeå laïi sau khi saáy ñaûm baûo thuoác nhuoäm ñaõ ñöôïc in khoâng bò maát tröôùc khi gaén maøu. Hôn nöõa cheá hoà caàn ít xaêng traéng hôn, coâng ñoaïn saáy nhanh hôn, löôïng hoà caàn ít hôn vaø cho keát quaû hieäu suaát maøu cao hôn.

Nhieàu nhaø saûn xuaát ñaõ cung caáp nhöõng thaønh phaàn hoà ñöôïc chuaån bò tröôùc. Hoà in thöôøng ñöôïc troän hai thaønh phaàn ñaõ coù saün, thuoác nhuoäm seõ ñöôïc troän vaøo moät trong hai loaïi treân.


Trang 53

4.2.5.3 Tính chaát hoà in Söï löïa choïn caùc chaát laøm hoà khoâng chæ quyeát ñònh ñoä nhôùt cuûa hoà maø coøn

quyeát ñònh tôùi moät soá yeáu toá caàn thieát khaùc. Ñoù laø: − Ñoä oån ñònh cuûa hoà, ñaëc bieät khi hoà caàn ñeå tröõ. Söï töông thích cuûa hoà vôùi thuoác nhuoäm vaø hoùa chaát boå sung raát khaéc khe. Caùc polime anion raát hieám khi töông thích vaø saün saøng ñoâng tuï neáu coù thuoác nhuoäm cation hoaëc caùc ion kim loaïi ña hoùa trò coù trong nöôùc cöùng hay hoùa chaát boå sung. Nhoùm hydroxyl trong haàu heát caùc keo cacbohydrat phaûn öùng vôùi thuoác nhuoäm hoaït tính, vì theá chuùng caàn ñöôïc loaïi tröø. Nhieàu loaïi hoà in coù trong töï nhieân laïi laø nguoàn dinh döôõng cho vi khuaån. Boå sung vaøo hoà chaát choáng vi khuaån seõ traùnh ñöôïc tình traïng thoái, vöõa hoà do vi khuaån. − Ñoä dính vaø deõo cuûa maøng phim. Maøng phim cuûa hoà khoâng ñöôïc daây maøu leân löôùi hoaëc truïc in khi in maøu tieáp sau. Ñoä dính vaø deõo cuûa maøng phim phaûi ñaûm baûo coù theå chòu söï va chaïm cô hoïc trong khaâu saáy vaø chöng maø khoâng bong khoûi vaûi. Maøng phim ñaõ coù treân maët vaûi phaûi hoaøn toaøn trong suoát vaø khoâng gaây ñoä cöùng cho vaûi moät caùch quaù möùc. − Hieäu suaát maøu cuûa nhöõng phaàn töû in. Trong coâng ñoaïn gaén maøu, thuoác nhuoäm töø maøng phim cuûa hoà phaûi khuyeách taùn vaøo xô khi noù ñöôïc tröông nôû trong chöng hôi. Quaù trình naøy tuøy thuoäc vaøo hoà in. thuoác nhuoäm phaûi coù it hoaëc khoâng coù aùp löïc ñoái vôùi hoà in ñöôïc duøng. Töø maøng phim moûng, thuoác nhuoäm khuyeách taùn vaøo xô deã daøng hôn. Hieäu suaát maøu cuõng coøn phuï thuoäc vaøo khaû naêng thaåm thaáu cuûa hoà in vaøo trong caáu truùc cuûa vaûi. Ñieàu naøy phaàn naøo quyeát ñònh bôûi ñoä nhôùt cuûa hoà. − Sau khi gaén maøu, hoà dö phaûi ñöôïc taùch ra moät caùch deã daøng. Sau in vieäc taùch boû hoà dö thöøa naøy thöôøng ñöôïc thöïc hieän ôû coâng ñoaïn giaët. − Veà chi phí cho hoà. Phaûi tính tôùi giaù cuûa hoà vaø chi phí in vaø giaët hoà dö sao cho thaáp nhaát. − Taùc ñoäng moâi tröôøng nöôùc thaûi. Hoaù chaát trong nöôùc giaët hoà dö seõ laøm oâ nhieãm nöôùc thaûi.

4.2.6. Caùc hoùa chaát trôï trong in hoa − Chaát giöõ ñoä aåm: tioure, Na2SiO3, vai troø cuûa chuùng laø taêng ñoä haáp thuï nöôùc cho hoà in vaø do ñoù giuùp cho taêng khaû naêng khuyeách taùn thuoác nhuoäm, giaûm thôøi gian chöng haáp. − Chaát khöû : söû duïng trong in lôùp thuoác nhuoäm hoaøn nguyeân khoâng tan vaø cho in boùc maøu (boùc traéng hay boùc choàng maøu) thöôøng söû duïng kieàm – hidrosunfit vaø formandehyt.


Trang 54

− Chaát oxy hoaù: söû duïng cho in lôùp thuoác nhuoäm hoaøn nguyeân khoâng tan baèng caùc chaát oxy hoaù töông töï nhö trong nhuoäm hoaëc caùc chaát rieâng bieät cho in hoa nhö : natri – clorat; amoni vanadat. − Caùc chaát choáng boït : muïc ñích ñeå ngaên ngöøa boït, thöôøng söû duïng caùc daãn xuaát cuûa silicon. − Ngoaøi ra hoà in coù theå chöùa moät soá chaát trôï khaùc nhö : chaát ñeàu maøu, chaát ngaám, chaát oån ñònh hoà, chaát gaén maøu thuoác nhuoäm, chaát taêng hoaëc giaûm aùi löïc thuoác nhuoäm.

4.2.7. Phöông phaùp in hoa Ngaøy nay ngöôøi ta chuû yeáu söû duïng caùc phöông phaùp sau : − In tröïc tieáp. − In phuû. − In ngöøa (döï phoøng). − In boùc hoùa (boùc traéng hoaëc boùc moät phaàn maøu).

4.2.8. Coâng ngheä in hoa 4.2.8.1 In hoa vaûi xenlulo

Vaûi tröôùc khi in phaûi ñöôïc chuaån bò toát ôû caùc khaâu tieàn xöû lyù, yeâu caàu chung vaûi tröôùc khi in:

− Vaûi ñaõ saïch taïp chaát qua khaâu naáu, taåy. Ñoä thaåm thaáu phaûi ñaûm baûo yeâu caàu. Rieâng vôùi ñoä traéng tuøy thuoäc vaøo maãu hoa ñeå quyeát ñònh ñoä traéng ñeán caáp naøo laø ñaït yeâu caàu. Vôùi nhöõng maãu hoa nhaït, dieän tích vaên hoa nhoû hôn 50% thì phaûi taåy traéng toát. Vôùi nhöõng maãu hoa ñaày neàn hoaëc vaân hoa saãm thì coù theå taåy nheï hoaëc thaäm chí khoâng caàn taåy traéng. − Vaûi phaûi ñuû khoâ, khoå vaûi in phaûi baèng hoaëc roäng hôn khoå vaûi thaønh phaåm töø 1–3cm. Vaûi khoâng ñöôïc leäch canh. Vì theá tröôùc khi in vaûi phaûi ñöôïc gia coâng treân maùy vaêng khoå. − Ñeå ñaûm baûo vaûi oån ñònh khi vaøo maùy in coù theå ñaùnh thaønh cuoän tröôùc khi ñöa vaøo in hoa. − Ñoái vôùi vaûi lanh: caàn löu yù maëc duø haøm löôïng taïp chaát chöùa trong sôïi lanh lôùn hôn trong sôïi boâng nhöng khoâng ñöôïc pheùp taêng löôïng kieàm vì sôïi lanh raát nhaïy vôùi kieàm hôn sôïi boâng. Thoâng thöôøng muoán ñaït ñoä traéng cao ngöôøi ta xöû lyù laëp laïi thaønh nhieàu chu kì theo möùc ñoä ñöôïc kyù hieäu ( ¼; ½; ¾; 4/4). Trong thöïc teá möùc 4/4 laø khoâng tieán haønh vì maát nhieàu thôøi gian vaø giaûm troïng löôïng quaù lôùn. − Ñoái vôùi vaûi töø xô vixco: veà nguyeân taéc xöû lyù tröôùc gaàn gioáng vôùi vaûi boâng, tuy nhieân cuõng löu yù raèng loaïi xô naøy cuõng raát nhaïy vôùi kieàm vaø ñoä beàn öôùt thaáp. Vì vaäy chæ xöû lyù trong moâi tröôøng kieàm nheï vaø chæ taåy traéng nheï. Khoâng duøng phöông phaùp aùp suaát maø chæ neân tieán haønh ôû nhieät ñoä 80 – 1000C, söû duïng


Trang 55

Na2CO3 thay xuùt. Neáu duøng NaClO ñeå taåy thì löôïng clo hoaït ñoäng toái ña khoâng quaù 0,3% troïng löôïng vaûi. Neáu duøng H2O2 loaïi 30% thì löôïng söû duïng khoâng quaù 0,85% troïng löôïng vaûi. − Ñoái vôùi vaûi töø tô vixco thöôøng naáu nheï hôn xô vixco (chuû yeáu duøng chaát giaët keát hôïp vôùi kieàm nheï) tieán haønh ôû 800C. Thieát bò söû duïng khoâng ñöôïc pheùp keùo caêng.

4.2.8.1.1 Coâng ngheä in tröïc tieáp Kyõ thuaät in hoa thoâng duïng nhaát laø duøng phöông phaùp in tröïc tieáp maãu hoa leân

neàn vaûi traéêng hoaëc vaûi ñaõ ñöôïc nhuoäm maøu. Ñeå in vaûi töø sôïi xenlulo ngöôøi ta thöôøng söû duïng caùc lôùp thuoác nhuoäm sau nay : − Thuoác nhuoäm tröïc tieáp − Thuoác nhuoäm azo khoâng tan − Thuoác nhuoäm hoaøn nguyeân khoâng tan − Thuoác nhuoäm hoaït tính − Thuoác nhuoäm ftalogen − Thuoác nhuoäm hoaøn nguyeân tan. − Thuoác nhuoäm pigment. Sau ñaây laø moät vaøi caùch nhuoäm caùc loaïi thuoác: In baèng thuoác nhuoäm tröïc tieáp

Ngaøy nay lôùp thuoác nhuoäm naøy ít ñöôïc söû duïng, maø chuû yeáu ngöôøi ta ñaõ thay theá baèng thuoác nhuoäm hoaït tính. Chæ trong vaøi tröôøng hôïp vaûi töø xô vixco, tô taèm chaát löôïng thaáp, khoâng yeâu caàu ñoä beàn öôùt cao, coù theå löïa choïn moät soá thuoác nhuoäm tröïc tieáp beàn maøu aùnh saùng ñeå in. − Ñôn coâng ngheä hoà in nhö sau:

• Thuoác nhuoäm xg • Ure 70–150g • Nöôùc noùng 300–400g • Hoà tragant 500–520g • Na2HPO4 10–20g

1000 g − Gaén maøu thuoác nhuoäm. − Sau khi in – saáy khoâ vaø haáp hôi 40 – 60 phuùt ôû 102 – 104 0C. − Thôøi gian chöng haáp vaûi vixco daøi hôn vaûi boâng moät ít. − Giaët sau : giaët laïnh – giaët xaø phoøng ôû 400C – giuõ nöôùc – haõm maøu ôû 400C baèng hôïp chaát cation. In baèng thuoác nhuoäm azo khoâng tan

In lôùp thuoác nhuoäm naøy coù theå ñöôïc tieán haønh theo caùc phöông phaùp sau: − Phöông phaùp hai pha ( vaûi neàn naptol-amin hoaëc muoái oån ñònh)


Trang 56

− Phöông phaùp moät pha (duøng hoãn hôïp muoái diazo oån ñònh + naptol). Caùc thuoác nhuoäm söû duïng trong phöông phaùp moät pha: rapidogen N, Pologen. − Ñôn coâng ngheä ñeå hoøa tan naptol vaø diazo tieán haønh töông töï nhö trong coâng ngheä nhuoäm. − Phöông phaùp in hai pha: nguyeân lyù phaûn öùng hoaù hoïc cuûa phöông phaùp naøy laø söï keát hôïp cuûa hôïp chaát diazo cuûa amin nhaân thôm (hoaëc hôïp chaát diazo; muoái diazo ñaõ ñöôïc oån ñònh) vôùi caùc chaát naptol (nhaân thôm), phaûn öùng xaûy ra töông töï nhö ñöôïc giôùi thieäu trong coâng ngheä nhuoäm, vì vaäy ñieàu kieän nhieät ñoä ñeå diazo hoaù vaø keát hôïp cuõng tuaân thuû nhö trong nhuoäm.

Trong in hoa coù theå ñöôïc tieán haønh nhö sau : In hoà in chöùa dung dòch diazo hoùa leân neàn vaûi ñaõ ñöôïc xöû lyù naptol. In hoà in chöùa dung dòch naptol sau ñoù hieän maøu trong beå chöùa dung dòch

diazo hoùa. In hôïp chaát amin vaø axit höõu cô leân neàn vaûi ñaõ ñöôïc xöû lyù naptol + NaNO2

( diazo hoaù vaø keát hôïp xaûy ra ñoàng thôøi). In hoà in vaø NaNO2 sau ñoù xöû lyù trong beå chöùa dung dòch amin axit. In hoà in chöùa dung dòch diazo hoaù leân neàn vaûi ñaõ ñöôïc xöû lyù naptol : ñaây

laø phöông phaùp thoâng duïng nhaát. • Vieäc nhuoäm neàn naptol ñöôïc tieán haønh nhö trong nhuoäm theo phöông phaùp

lieân tuïc, chæ coù ñieàu laø trong beå nhuoäm khoâng cho formandehyt, vì seõ khoù giaët saïch neàn traéng sau khi in. Vaûi ñöôïc ngaám eùp dung dòch nhuoäm neàn sau ñoù saáy khoâ. Quaù trình diazo hoaù ñöôïc tieán haønh nhö trong nhuoäm lôùp thuoác naøy chæ khaùc

laø phaûi ñieàu chænh ñoä ñaëc cuûa hoà cho phuø hôïp vôùi in hoa. pH ñöôïc ñieàu chænh tröôùc luùc söû duïng (ñeå ñaûm baûo cho hoà in ñöôïc beàn). Thöôøng ngöôøi ta söû duïng hoà tinh boät, hoaëc tragant – tinh boät hoaëc tinh boät bieán tính.

Khoâng ñöôïc söû duïng hoà in coù tính khöû (thí duï nhö Brit-gum) vì noù seõ laøm phaân huûy dung dòch diazo hoùa, hoaëc dung dòch hoà in sinh nhieàu boït do thieát bò pha cheá hoà taïo ra cuõng aûnh höôûng ñeán ñoä phaân huûy dung dòch diazo hoaù.

Vaûi khi sau in – saáy khoâ vaø phaûi ñöôïc giaët saïch naptol coøn dö. Trong thöïc teá nhieàu khi neàn traèng bò hôi oá vaøng(maëc duø ñaõ giaët raát kyõ), trong

tröôøng hôïp ñoù cho axit axetic vaøo beå giaët, axit naøy seõ giuùp chuyeån naptolat thaønh naptol (deã giaët saïch) mang maøu nhaït hôn. • In hoà in chöùa dung dòch naptol sau ñoù hieän maøu trong beå chöùa dung dòch diazo

hoùa: ôû phöông phaùp naøy ta in hoà in chöùa dung dòch naptol leân neàn vaûi traéng sau ñoù saáy khoâ vaø hieän maøu trong beå chöùa dung dòch amin ñaõ ñöôïc diazo hoùa. Phöông phaùp naøy phuø hôïp khi in vaûi coù maãu hoa nhoû (neàn traéng lôùn) vì nhö vaäy khoâng phaûi maát coâng giaët saïch phaàn naptol ôû neàn traéng. Sau hieän maøu vaûi


Trang 57

qua giai ñoaïn chaïy töï do trong khoâng khí – sau ñoù giaët nöôùc – giaët xaø phoøng. ÔÛ beå giaët ñaàu tieân boå sung 5–10g/l natri bisunfit ñeå loaïi boû dung dòch diazo thöøa. Nhieät ñoä beå giaët duy trì 80–900C. Phöông phaùp in kieåu naøy khoâng söû duïng cho moät soá amin deã daây maøu leân neàn traéng (thí duï amin hoaëc muoái cho maøu xanh nöôùc bieån, maøu ñen).

− Phöông phaùp in moät pha : ñeå coá gaéng ñôn giaûn hoaù coâng ngheä in hoa baèng caùc lôùp thuoác nhuoäm azo khoâng tan, ngöôøi ta coá gaéng saûn xuaát nhieàu daïng hôïp chaát diazo oån ñònh vôùi naptol trong moâi tröôøng hoà in kieàm tính (khi in xong vaãn ñang oån ñònh) chæ ñeán giai ñoaïn gaén maøu ôû trong ñieàu kieän moâi tröôøng axit môùi baét ñaàu xaûy ra phaûn öùng keát hôïp vaø luùc ñoù môùi taïo thaønh thuoác nhuoäm azo khoâng tan treân vaûi. Trong söï phaùt trieån ñoù ñöôïc aùp duïng nhieàu nhaát laø daïng thuoác nhuoäm coù teân goïi Rapidogen hieän maøu trong moâi tröôøng axit.

Trong quaù trình ñieàu hoà, ngöôøi ta söû duïng theâm hôïp chaát coù khaû naêng giaûi phoùng axit thí duï dimetylamin –hidroclorit hoaëc chaát deã bò boác hôi dietyhidroxyetylamin vaø trong quaù trình phaûn öùng chuùng thay theá phaàn kieàm duøng ñeå hoaø tan thuoác nhuoäm Rapidogen. Caùc chaát naøy trong quaù trình chöng haáp seõ bò boác hôi hoaëc phaân huûy. Baèng caùch ñoù chuùng ñieàu chænh ñöôïc ñieàu kieän thích hôïp cho phaûn öùng keát hôïp xaûy ra.

Hoà in thöôøng coù maøu raát nhaït neân khi in raát khoù nhìn maøu vì vaäy ñeå thuaän tieän ngöôøi ta thöôøng cho moät ít thuoác nhuoäm axit, toát nhaát laø cuøng gam maøu vôùi thuoác nhuoäm azo caàn in hoa.

Loaïi hoà in nhoùm thuoác nhuoäm naøy ñoä oån ñònh cuõng chæ coù giôùi haïn, thoâng thöôøng chæ ñeå löu ñöôïc khoaûng töø 2 ñeán 12 ngaøy.

Maãu ñaõ ñöôïc in, saáy khoâ xong tröôùc khi hieän maøu coù theå ñeå löu kho ñöôïc thôøi gian khaù daøi.

Quaù trình hieän maøu coù theå ñöôïc tieán haønh theo caùc giaûi phaùp sau : • Chöng haáp ôû 102–1040C, thôøi gian 5 – 10 phuùt trong ñieàu kieän moâi tröôøng

trung tính. • Chöng haáp trong ñieàu kieän axit ôû 1000C, thôøi gian 3 – 5 phuùt (yeâu caàu hoøm

chöng chòu ñöôïc ñieàu kieän axit) • Hieän maøu trong beå axit ôû nhieät ñoä 70–90 0C thôøi gian 10–30 giaây). Phöông

phaùp naøy chæ phuø hôïp vôùi moät soá thuoác nhuoäm vaø noùi chung cho keát quaû ôû möùc trung bình.

• Gia nhieät baèng khoâng khí noùng ôû 140 – 160 0C thôøi gian 3–5 phuùt. Sau khi hieän maøu xong vaûi ñöôïc giaët laïnh – giaët noùng – xaø phoøng – giaët laïnh

– saáy. In baèng thuoác nhuoäm hoaøn nguyeân khoâng tan


Trang 58

Thuoác nhuoäm hoaøn nguyeân khoâng tan laø lôùp thuoác nhuoäm khoâng tan trong nöôùc, nhôø taùc duïng kieàm khöû ñöôïc chuyeån veà daïng leuco hoøa tan coù khaû naêng khuyeách taùn vaøo xô sôïi, sau ñoù ñöôïc oxy hoùa trôû laïi daïng khoâng tan ban ñaàu. Ñoä töôi saùng vaø ñoä beàn maøu coù aûnh höôûng bôûi quaù trình giaët sau ñaëc bieät laø giaët xaø phoøng.

Thuoác nhuoäm hoaøn nguyeân khoâng tan thích hôïp cho in hoa nhieàu maët haøng, ñaëc bieät nhöõng maët haøng coù yeâu caàu ñoä beàn maøu cao.

Ñeå in tröïc tieáp lôùp thuoác nhuoäm naøy ta coù theå söû duïng hai phöông phaùp sau : • Phöông phaùp in moät pha( trong hoà in chöùa caû kieàm vaø chaát khöû) • Phöông phaùp in hai pha (trong hoà in khoâng chöùa kieàm vaø chaát khöû maø maãu in

seõ ngaám eùp dung dòch kieàm khöû tröôùc luùc vaøo chöng haáp). 4.3 XU HÖÔÙNG COÂNG NGHEÄ MÔÙI TRONG IN HOA

Cuøng vôùi coâng ngheä nhuoäm, coâng ngheä in hoa ngaøy caøng phaùt trieån. Trong xu höôùng coâng ngheä môùi thöïc chaát ngöôøi ta taïo ra ñöôïc caùc thieát bò in hieän ñaïi ( thí duï in phun) caùc hoà in thuaän tieân cho vieäc chuaån bò vaø söû duïng veà baûn chaát coângngheä hoaù hoïc thì vaãn khoâng coù gì thay ñoåi. Vì vaäy ngöôøi caùn boä kyõ thuaät coâng ngheä caàn naém chaéc nguyeân lyù, coøn thieát bò coâng ngheä tuyø theo ñieàu kieän khaû naêng thöïc teá cuûa töøng cô sôû ñeå coù ñònh höôùng trang bò cho phuø hôïp

Giôùi thieäu

In phun laø coâng ngheä kyõ thuaät soá ñöôïc söû duïng cho ngaønh deät. So vôùi phöôngphaùp in vaûi coå truyeàn coâng ngheä naøy coù caùc öu ñieåm sau: - Laø coâng ngheä khoâng va chaïm, cho pheùp phun caùc gioït möïc nhoû leân vaät lieäu taïi vò

trí chính xaùc - Khoâng haïn cheá veà soá maãu - Khoâng caàn chuaån bò löôùi - Giaûm haøng pheá phaåm, tieát kieäm vaät lieäu in - Giaûm kho löu tröõ nguyeân lieäu - Giaûm chi phí lao ñoäng

Ngöôïc laïi cuõng coù moät vaøi haïn cheá ñoù laø vieäc in loâ haøng lôùn coøn gaëp nhieàu khoù khaên vaø trong moät soá tröôøng hôïp yeâu caàu ñoä beàn maøu cao, nhaát laø ñoä beàn maøu aùnh saùng vaø thôøi tieát thì chöa ñaùp öùng

Phöông phaùp taïo maãu

Caùc hoa vaên ñöôïc ñònh daïng baèng kyõ thuaät soá theo ba phöông phaùp sau : Queùt caùc thieát keá hoa vaên ( maãu goác) baèng maùy queùt.

Taïo ra caùc hoa vaên baèng thieát keá phaàn meàm maùy tính, thí duï, baèng CAD vaø kyõ thuaät soá. Ñònh daïng tröïc tieáp hình kyõ thuaät, thí duï, baét giöõ hình aûnh tröïc tieáp töø camera kyõ

thuaät soá.


Trang 59

Coâng ngheä in phun

Maùy in phun thöôøng ñöôïc trang bò töø moät ñaàu in phun trôû leân tuyø theo yeâu caàu. Caùc ñaàu in naøy taïo ra caùc gioït möïc nhoû kích thöôùc micro vaø höôùng chuùng tôùi ñích. Hieän taïi coù 3 coâng ngheä ñaàu in phun chính:

- Gioït theo yeâu caàu - Ngaét quaõng hay coøn goïi laø ñieän tónh - Lieân tuïc

Moãi loaïi thieát bò ñöôïc caùc nhaø sx lieân tuïc caûi tieán cho ra nhieàu loaïi, moãi loaïi ñeàu coù öu vaø caùc haïn cheá khaùc nhau

Möïc in ( hoà in)

Möïc in phun goàm pigment hoaëc thuoác nhuoän (phuï thuoäc vaät lieäu caàn in caàn ñöôïc nghieàn mòn vaø loïc tôùi dung sai mòn hôn nhieàu so vôùi duøng cho in löôùi hoaëc in truïc coå truyeàn. Yeâu caàu möïc in phun phaûi ñaït.

- Ñoä nhôùt chính xaùc theo yeâu caàu - Söùc caêng beà maët oån ñònh - Tính daãn ñieän xaùc ñònh - Tính oån ñònh lyù hoaù - Ñoä pH theo yeâu caàu - Khoâng boït

Veà nguyeân taéc möïc in ñöôïc saûn xuaát töø nhöõng thuoác nhuoäm loaïi naøo laø phuï thuoäc laïoi vaûi caàøn in. ñeå ñaùp öùng yeâu caàu in phun caùc nhaø cheá taïo thuoác nhuoäm ñaõ cho ra nhöõng nhoùm daønh rieân, thí duï:

- Thuoác nhuoäm phaân taùn Terasil DI - Thuoác nhuoäm hoaït tính Cibacron MI

Ngaøy nay möïc in pigment ñang ñöôïc öa chuoäng vaø caùc nhaø saûn xuaát ñang nghieân cöùu loaïi möïc pigment in phun duøng cho taát caû caùc loaïi vaät lieäu.

4.4 COÂNG NGHEÄ XÖÛ LYÙ HOAØN TAÁT SAÛN PHAÅM DEÄT MAY

4.4.1 Hoaøn taát hoaù hoïc vaät lieäu deät

Coù theå phaân loaïi caùc coâng ngheä hoaøn taát hoaù hoïc thaønh 4 nhoùm chính: − Caùc coâng ngheä xöû lyù beàn khi söû duïng: choáng nhaøu, choáng xoå loâng vaûi len,

deã giaët, choáng baùm baån… − Caùc coâng ngheä xöû lyù baûo veä: xöû lyù kî nöôùc, xöû lyù laøm chaäm chaùy, choáng

tia töû ngoaïi, xöû lyù choáng tónh ñieän, choáng voùn cuïc….. − Caùc coâng ngheä xöû lyù laøm ñeïp: laøm meàm, giaët maøi, xöû lyù toaï tieáng keâu soät

soaït cho tô taèm, laøm naëng tô,… − Xöû lyù traùng phuû, caùn traùng.


Trang 60

Caùc coâng ngheä xöû lyù hoaù hoïc vaûi thöôøng laø quaù trình xöû lyù lieân tuïc: vaûi ñöôïc ngaám eùp dung dòch hoaøn taát, tieáp ñoù ñöôïc saáy – xöû nhieät treân maùy saáy vaêng

4.4.2 Xöû lyù hoaøn taát choáng nhaøu

Choáng nhaøu laø khaû naêng cuûa vaät lieäu deät haïn cheá hoaëc phuïc hoài laïi caùc neáp nhaøu xuaát hieän trong quaù trình gia coâng hoaëc söû duïng chuùng. Caùc vaät lieäu deät deã chaêm soùc coù khaû naêng hoài phuïc nhaát ñònh vôùi söï thay ñoåi caáu truùc vaø hình daïng trong quaù trình gia coâng, giaët, söû duïng vaø deã laø phaúng.

Quaù trình ñònh hình nhieät taïo cho caùc saûn phaåm deät töø xô toång hôïp coù khaû naêng khaùng nhaøu cao. Caùc saûn phaåm deät töø xô thieân nhieân (tröø xô len vaø cao su) raát deã nhaên, nhaøu trong quaù trình söû duïng. Vì vaäy, xöû lyù hoùa hoïc hoaøn taát choáng nhaøu vaät lieäu deät phaàn lôùn aùp duïng cho caùc saûn phaåm deät xô xelulo, tô taèm.

Cuøng vôùi vieäc nghieân cöùu môû roäng vieäc söû duïng caùc chaát choáng nhaøu môùi, caùc loaïi xuùc taùc vaø caùc chaát trôï khaùc trong coâng ngheä hoaøn taát choáng nhaøu; caùc coâng ngheä xöû lyù choáng nhaøu cuõng phaùt trieån raát nhanh cho caùc saûn phaåm deät khaùc nhau nhö vaûi, quaàn aùo. Caùc phöông phaùp öùng duïng coâng ngheä choáng nhaøu cuõng ña daïng: phöông phaùp ngaám eùp, saáy, xöû lyù nhieät ñeå taïo lieân keát ngang ôû daïng vaûi; phöông phaùp ngaám eùp dung dòch nhöïa, saáy, may quaàn aùo, taïo neáp vaø xöû lyù nhieät ñeå taïo lieân keát ngang, hoaëc xöû lyù choáng nhaøu theo phöông phaùp giaùn ñoaïn cho caùc saûn phaåm may maëc rieâng bieät.

4.4.3 Coâng ngheä giaët taåy

Coâng ngheä naøy chuû yeáu aùp duïng cho vaûi denim (vaûi jean) coâng ngheä naøy ngöôøi ta söû duïng chaát oxy hoaù, natri, hypoclorit (nöôùc Javen) hoaëc kali, thuoác tím laøm taùc nhaân taåy. Trong quaù trình giaët taåy coù theå söû duïng hoaëc khoâng söû duïng ñaù boït tuøy theo yeâu caàu cuûa maët haøng. Möùc ñoä thay ñoåi aùnh maøu phuï thuoäc vaøo chuûng loaïi vaø noàng ñoä chaát oxy hoaù söû duïng, phuï thuoäc nhieät ñoä taåy, thôøi gian taåy, dung dòch giaët.

Coâng ngheä sau khi giaët taåy xong nhaát thieát phaûi qua coâng ñoaïn khöû clo coøn dö laïi treân saûn phaåm baèng caùch duøng bisunphit hoaëc giaët sau vôùi oxy giaø. Neáu khoâng saûn phaåm seõ bò oá vaøng vaø giaûm ñoä beàn bôûi taùc duïng cuûa Clo.

Ñeå ñaûm baûo saûn phaåm giaët taåy xong coù maøu saéc ñoàng ñeàu thì saûn phaåm ñöa vaøo giaët taåy ñöôïc phaân loaïi caån thaän theo loâ (caùc saûn phaåm ñaàu vaøo coù maøu khaùc nhau thì chaéc chaén ñaàu ra cuõng coù maøu khaùc nhau).

4.4.4 Xöû lyù hoaøn taát choáng tia töû ngoaïi cho vaûi boâng

Vaûi töø sôïi boâng coù raát nhieàu öu ñieåm: caûm giaùc meàm maïi, deã chòu, coù ñoä huùt aåm, huùt nöôùc toát, caùch nhieät toát, deã giaët caùc veát baån, coù ñoä beàn ñöùt cao, khaû naêng khaùng kieàm toát.


Trang 61

Tuy nhieân baûn thaân xô sôïi boâng cuõng khoâng ít nhöôïc ñieåm: ñoä co cao, khaû naêng choáng nhaøu keùm, khaû naêng chaùy nhanh, deã bò naám moác vaø vi khuaån xaâm nhaäp trong ñieàu kieän toái vaø aåm thaáp, giaûm ñoä beàn ñöùt vaø bò vaøng khi ñeå laâu döôùi aùnh naéng maët trôøi, ñoä giaõn thaáp, khaû naêng khaùng axit keùm, khaû naêng choáng laïi tia töû ngoaïi thaáp.

Vieäc xöû lyù hoaøn taát coù nghóa laø hieäu chænh moät trong nhöõng tính chaát ñöôïc goïi laø nhöôïc ñieåm noùi treân (tuyø theo töøng coâng ngheä xöû lyù) ñeå naâng tính öu vieät cuûa vaûi töø xô sôïi boâng. Caùc coâng ngheä xöû hoaøn taát thoâng duïng vaûi boâng noùi chung ñöôïc raát nhieàu nhaø kyõ thuaät quan taâm vaø ñaõ ñang tieán haønh coù hieäu quaû rieâng veà xöû lyù choáng tia töû ngoaïi thì gaàn ñaây môùi ñöôïc ñeà caäp, ôû Vieät Nam hoaøn toaøn chöa tieán haønh.

4.4.5 Xöû lyù choáng vi khuaån cho vaûi vaø quaàn aùo

Vaûi vaø quaàn aùo maëc haøng ngaøy laø moâi tröôøng soáng lyù töôûng cho nhieàu loaïi vi sinh vaät, ví duï: Pathogenic vaø ñaëc bieät vi khuaån sinh muøi khoù chòu, caùc loaïi vi khuaån naøy thöôøng laøm haïi ñeán saûn phaåm vaø nhaát laø gaây muøi khoù chòu cho vaûi nôi chuùng truù nguï. Chính vì theá maø xöû lyù choáng caùc vi khuaån laø vieäc laøm caàn thieát.

Veà nguyeân taéc, caùc loaïi vi sinh vaät ñoù thöôøng soáng nhôø vaøo thöùc aên vaø teá baøo cheát töø da ngöôøi, vì vaäy ngöôøi ta xöû lyù moät hôïp chaát hoaù hoïc leân vaûi coù taùc duïng loaïi boû caùc teá baøo cheát cuûa da (phaù huyû chuùng) laøm cho vi sinh vaät khoâng coøn nguoàn soáng vaø seõ bò tieâu dieät.


Trang 62

CHÖÔNG 5 LÖÏA CHOÏN VAÛI CHO TRANG PHUÏC VAØ PHÖÔNG PHAÙP

NHAÄN BIEÁT, BAÛO QUAÛN HAØNG MAY MAËC

5.1. LÖÏA CHOÏN VAÛI CHO TRANG PHUÏC 5.1.1 Chöùc naêng cô baûn cuûa trang phuïc

Trang phuïc coù hai chöùc naêng cô baûn laø: − Chöùc naêng baûo veä: haøng ngaøy, moâi tröôøng chung quanh coù aûnh höôûng raát lôùn

ñeán söï hoaït ñoäng cuûa coâ theå con ngöôøi. Nhôø trang phuïc maø quanh cô theå hình thaønh neân moät lôùp “voû boïc” baûo veä cô theå.

− Chöùc naêng thaåm myõ: chính vì trang phuïc laø lôùp “voû boïc” beân ngoaøi cô theå neân chuùng taïo neân veû beà ngoaøi cuûa con ngöôøi. Vì vaäy ngheä thuaät trang trí trang phuïc ñoùng vai troø raát lôùn tron taïo daùng sao cho trang phuïc coù theå vöøa toân vinh nhöõng neùt ñeïp vöøa che daáu nhöõng khuyeát taät cuûa cô theå.

5.1.2 Phaân loaïi trang phuïc Trang phuïc coù raát nhieàu loaïi, ña daïng vaø phong phuù. Ñeå deã khaùi quaùt, coù theå

phaân loaïi trang phuïc nhö sau: 5.1.2.1 Phaân loaïi theo giôùi tính vaø löùa tuoåi :

− Trang phuïc nam − Trang phuïc nöõ − Trang phuïc treû em

Trang phuïc nam, nöõ laïi ñöôïc chia thaønh trang phuïc cho thanh nieân, trung nieân vaø cho ngöôøi lôùn tuoåi. Trang phuïc treû em cuõng ñöôïc chia theo töøng ñoái töôïng nhö treû sô sinh, treû nhaø treû vaø maãu giaùo, hoïc sinh Trung hoïc cô sôû, Trung hoïc phoå thoâng. Sôû dó trang phuïc ñöôïc phaân loaïi theo caùc ñoái töôïng treân vì moãi nhoùm ngöôøi coù nhöõng ñaëc ñieåm veà tyû leä, taâm sinh lyù khaùc nhau.

− Trang phuïc treû em: chaát lieäu ñeïp, maøu saùng. − Trang phuïc nam nöõ: chaát lieäu ña daïng, kieåu daùng theo moát − Trang phuïc ngöôøi giaø: chaát lieäu vaûi meàm maïi, deã huùt aåm, maøu saéc trang nhaõ,

keùm töôi. 5.1.2.2 Phaân loaïi theo muøa khí haäu :

Do moãi muøa coù ñaëc ñieåm rieâng veà khí haäu, thôøi tieát neân quaàn aùo maëc phaûi thích hôïp vôùi moãi muøa khí haäu trong naêm.coù theå chia ra:

− Trang phuïc muøa heø. − Trang phuïc muøa ñoâng. − Trang phuïc muøa xuaân vaø thu.


Trang 63

Vieäc choïn y phuïc phuø hôïp vôùi khí haäu vaø thôøi tieát khoâng nhöõng taïo caûm giaùc deã chòu, thoaûi maùi maø coøn ñaûm baûo söùc khoeû trong quaù trình laøm vieäc vaø nghæ ngôi, theå hieän con ngöôøi coù vaên hoaù, lòch söï.

5.1.2.3 Phaân loaïi theo coâng duïng − Trang phuïc maëc loùt: laø nhöõng höù maëc saùt cô theå. − Trang phuïc maëc thöôøng laø nhöõng thöù maëc ngoaøi quaàn aùo loùt nhö aùo

chemise, quaàn aâu, vaùy... − Trang phuïc khoaùc ngoaøi quaàn aùo maëc thöôøng nhö: aùo vest, aùo blouson, aùo

manteau, complet... 5.1.2.4 Phaân loaïi theo chöùc naêng xaõ hoäi

− Trang phuïc maëc thöôøng ngaøy: laø nhöõng quaàn aùo ñöôïc duøng thöôøng xuyeân trong sinh hoaït, lao ñoäng vaø hoïc taäp haèng ngaøy. Loaïi naøy coù kieåu daùng raát ña daïng, phong phuù. − Trang phuïc maëc trong caùc dòp leã hoäi: bao goàm caùc trang phuïc truyeàn

thoáng, kieåu daùng ñeïp, trang troïng tuøy theo tính chaát cuûa leã hoäi. − Trang phuïc lao ñoäng saûn xuaát: thöøông laø boä baûo hoä lao ñoäng cho coâng

nhaân hoaëc caùc quaàn aùo rieâng cho töøng ngaønh. − Trang phuïc ñoàng phuïc: kieåu maëc thoáng nhaát, baét buoäc cho moïi thaønh vieân

cuûa moät taäp theå nhaát ñònh, khoâng tröïc tieáp lao ñoäng saûn xuaát, nhö ñoàng phuïc cuûa quaân nhaân (quaân phuïc), ñoàng phuïc cuûa hoïc sinh... − Trang phuïc theå duïc, theå thao. − Trang phuïc bieåu dieãn ngheä thuaät: laø nhöõng loaïi quaàn aùo ñaëc bieät, daønh

rieâng cho caùc ngheä só khi bieåu dieãn. 5.1.3 Löïa choïn vaûi cho trang phuïc

Ñeå ñaûm baûo giaù trò söû duïng vaø giaù trò thaåm myõ cuûa trang phuïc, caàn phaûi choïn vaûi phuø hôïp vôùi chöùc naêng vaø kieåu daùng moát cuûa töøng loaïi trang phuïc, phuø hôïp vôùi voùc daùng vaø löùa tuoåi cuûa ngöôøi maëc. 5.1.3.1 Löïa choïn vaûi vaø trang phuïc theo chöùc naêng vaø kieåu moát

Trang phuïc loùt Quaàn aùo loùt ñöôïc maëc saùt vaøo ngöôøi, coù nhieäm vuï giöõ veä sinh thaân theå, laøm

cho con ngöôøi hoaït ñoäng deã daøng. Vaûi ñeå may quaàn aùo loùt neân choïn haøng deät kim moûng baèng sôïi cotton meàm maïi, coù ñoä huùt aåm cao, ñoä ñaøn hoài cao, ñeå luoân oâm saùt vaøo cô theå maø vaãn thoaùng vaø hôïp veä sinh. Maëc quaàn aùo loùt vöøa vaën, hôïp lyù coøn taïo daùng laøm toân veû ñeïp cuûa con ngöôøi vaø cuûa quaàn aùo maëc ngoaøi.

Trang phuïc maëc thöôøng ngaøy Tuøy theo ñieàu kieän kinh teá cuûa töøng gia ñình, taäp quaùn cuûa ñòa phöông maø

choïn kieåu moát, chaát lieäu vaø maøu saéc cuûa vaûi cho phuø hôïp, thoaûi maùi, thuaän tieän


Trang 64

trong moïi sinh hoaït, lao ñoäng hoïc taäp, vui chôi... ñoàng thôøi vaãn laøm toân veû ñeïp cuûa ngöôøi maëc.

Trang phuïc maëc ngoaøi Quaàn aùo khoaùc ngoaøi maëc aám caàn phaûi choïn loaïi vaûi maøu saãm, daøy, xoáp, coù

khaû naêng giöõ nhieät toát nhö len, daï, vaûi pha len, vaûi deät kim daøy, vaûi giaû da, da... ñeå maëc vaøo muøa ñoâng. Caùc loaïi aùo khoaùc nheï, söû duïng vaøo muøa xuaân – thu ñeå taêng veû ñeïp, lòch söï, vaø hôïp vôùi thôøi tieát neân choïn loaïi vaûi toát coù maøu saùng.

Trang phuïc baûo hoä lao ñoäng Ñoái vôùi moät soá ngaønh ngheà, ngöôøi lao ñoäng phaûi laøm vieäc ôû moâi tröôøng

khoâng thuaän lôïi: naéng, gioù, möa, buïi baëm; vi truøng, beänh taät; daàu môõ, chaát ñoäc haïi... Vì vaäy phaûi coù trang phuïc baûo hoä lao ñoäng. Tuøy theo ñaëc ñieåm hoaït ñoäng cuûa töøng ngaønh ngheà maø choïn loaïi vaûi, maøu saéc may trang phuïc baûo hoä lao ñoäng ñeå ngöôøi lao ñoäng vöøa ñöôïc baûo veä, traùnh caùc taùc haïi cuûa moâi tröôøng, vöøa coù theå laøm vieäc moät caùch deã daøng thuaän tieän. Do ñoù, quaàn aùo baûo hoä lao ñoäng thöøông ñöôïc may roâng raõi, kieåu may ñôn giaûn.

Ví duï: − Coâng nhaân laøm caàu ñöôøng, coâng nhaân cô khí, ñieän, coâng nhaân caùc ngaønh khai

thaùc, v.v... caàn quaàn aùo baûo hoä lao ñoäng may baèng vaûi thoâ daøy, coù ñoä beàn cao, deã thoaùt moà hoâi nhö vaûi kaki, vaûi phin daøy, vaûi cotton deät sôïi boâng coù maøu saãm.

− Nhaân vieân caùc ngaønh y, döôïc, nhaân vieân laøm vieäc trong caùc phoøng thí nghieäm... maëc aùo blouse, ñoäi muõ, mang khaåu trang may baèng nhöõng loaïi vaûi ít maøu, huùt aåm nhö vaûi phin, vaûi kateâ... maøu traéng, xanh laù caây saãm, xanh da trôøi, hoàng... Trang phuïc theå thao

Quaàn aùo theå thao coù nhieàu loaïi, tuyø theo töøng moân theå thao vôùi chaát lieäu, maøu saéc, kieåu caùch voâ cuøng phong phuù.

Ví duï: − Vaän ñoäng vieân vôi loäi, theå duïc töïc do... caàn maëc quaàn aùo may vöøa saùt, oâm khít

vaøo ngöôøi ñeå traùnh bò vöôùng khi luyeän taäp, thi ñaáu. Do ñoù neân choïn caùc loaïi haøng vaûi deät kim, coù ñoä co giaõn toát, maøu saéc röïc rôõ.

− Quaàn aùo cho vaän ñoäng vieân boùng ñaù laïi caàn may roäng ñeå taïo söï thoaûi maùi, caáht vaûi thoaùng, thaám moà hoâi, coù ñoä co giaõn toát. Trang phuïc leã hoäi, leã taân

Ngaøy nay trang phuïc leã hoäi, leã taân raát phong phuù vaø ñoäc ñaùo. Coù theå söû duïng caùc loaïi vaûi cao caáp moûng, vaûi daøy, vaûi ruõ, vaûi ñöùng, vaûi aùnh baïc v.v... caét kheùo, theå hieän roõ tính trang troïng, lòch söï.


Trang 65

− Leã hoäi truyeàn thoáng: Vieät nam coù nhieàu daân toäc sinh soáng, moãi daân toäc ñeàu coù ngaøy leã hoäi truyeàn thoáng. Trong ngaøy nay, ngöôøi daân maëc nhöõng boä trang phuïc daân toäc tieâu bieåu cho daân toäc mình, hoaëc trang phuïc truyeàn thoáng cuûa moät vuøng.

− Trang phuïc ngaøy leã teát, cöôùi hoûi, daï hoäi • Nam giôùi: maëc complet may baèng caùc loaïi vaûi hôi daøy, ít nhaøu ñeå theå hieän söï trang troïng, hoaëc boä aùo daøi daân toäc baèng vaûi luïa maøu saäm. • Nöõ giôùi: maëc boä aùo daøi daân toäc may baèng nhöõng haøng vaûi luïa moûng, nheï, meàm nhöng khoâng nhuõn, khoâng quaù moûng nhö luïa tô taèm, mouselin, nhung the... hoaëc maëc nhöõng boä vaùy may baèng nhöõng loaïi vaûi coù tính chaát, ñoä daøy, moûng, maøu saéc phuø hôïp.

− Y phuïc leã taân (leã phuïc): Leã phuïc laø loaïi trang phuïc ñöôïc maëc trong caùc buoåi leã, caùc cuoäc hoïp troïng theå, caùc buoåi tieáp khaùch nöôùc ngoaøi. Leã phuïc ñöôïc may baèng nhöõng loaïi vaûi quyù, ñeïp, kieåu daùng kín ñaùo, theå hieän roõ tính trang troïng, lòch söï.

− Chính phuû ñaõ quy ñònh leã phuïc Nhaø nöôùc ñöôïc aùp duïng trong caû nöôùc theo ñuùng theå thöùc leã taân nhö sau: • Ñoái vôùi nam giôùi:

Muøa noùng: maëc boä complet vaûi moûng, hoaëc boä quaàn aùo chemise (daøi tay hoaëc ngaén tay); thaét cravate.

Muøa laïnh: maëc boä complet baèng vaûi daøy. • Ñoái vôùi nöõ giôùi:

Muøa noùng: maëc boä quaàn aùo daøi truyeàn thoáng hoaëc boä complet (aùo vôùi quaàn hoaëc vôùi vaùy) baèng vaûi moûng.

Muøa laïnh: maëc boä quaàn aùo daøi truyeàn thoáng hoaëc boä complet (aùo vôùi quaàn hoaëc vôùi vaùy ) baèng vaûi daøy.

Coâng chöùc, vieân chöùc laø ngöôøi daân toäc thieåu soá coù theå söû duïng saéc phuïc tieâu bieåu cuûa daân toäc mình.

Coâng chöùc, vieân chöùc laø ngöôøi thuoäc caùc ngaønh coù leã phuïc rieâng nhö quaân ñoäi, coâng an, haûi quan, thueá vuï v.v... coù theå söû duïng leå phcuï rieâng cuûa ngaønh.

5.1.3.2 Choïn löïa vaûi vaø trang phuïc theo voùc daùng cô theå Trang phuïc chæ toân theâm veû ñeïp vaø che daáu daáu ñöôïc nhöõng khuyeát ñieåm cuûa

cô theå khi coù söï caân ñoái haøi hoøa giöõa caùc ñöôøng neùt, chi tieát, maøu saéc... vôùi voùc daùng ngöôøi maëc.

Voùc daùng cuûa con ngöôøi raát ña daïng, caên cöù vaøo hình daùng vaø tæ leä cuûa vai, hoâng, ngöïc, löng (ñoái vôùi nam giôùi), ñoä daøi cuûa coå, chieàu roäng cuûa cuûa vai, ñoä lôùn


Trang 66

cuûa baép chaân v.v... ( ñoái vôùi nöõ giôùi), ngöôøi ta chia daùng ngöôøi cuûa nam giôùi ra laøm 4 nhoùm lôùn vaø chia daùng nöõ ra laøm 3 nhoùm lôùn.

5.1.3.2.1 Ñoái vôùi nam giôùi ( Hình 18) Daùng ngöôøi hình tam giaùc: coù vai roäng, hoâng vaø söôøn heïp, thöôøng ñöôïc coi

laø daùng ngöôøi ñeïp nhaát. − Neân maëc aùo quaàn may vöøa ngöôøi, töø chaát vaûi cöùng ñeå giöõ ñöôïc ñöôøng

cong cuûa cô theå. − Khoâng neân maëc quaàn aùo mau töø chaát vaûi meàm, hoaëc aùo roäng seõ che laáp

daùng ngöôøi, laøm ngöôøi “ xaáu ñi”. Cuõng khoâng neân duøng aùo coù may ñeäm vai quaù daøy, vai seõ to ngang, taïo caûm giaùc “ ngöôøi maùy” hoaëc “ ngöôøi chæ coø cô baép”.

Daùng ngöôøi hình chöõ nhaät: laø daùng ngöôøi ñeàu ñaën giöõa hai vai vaø hoâng. − Coù theå choïn trang phuïc moät caùch deã daøng vì daùng ngöôøi caân ñoái phuø hôïp

vôùi taát caû caùc loaïi trang phuïc daønh cho nam giôùi hieän nay. − Neáu ngöôøi hôi thaáp thì khoâng neân maëc quaàn roäng coù nhieàu ply vaø aùo vaûi

keû soïc ngang vì seõ taïo caûm giaùc thaáo ñi. Daùng ngöôøi hình quaû tröùng : coù vai heïp, xuoâi, hoâng roäng hôn vai. − Neân choïn aùo may hôi roäng, coù ñeäm vai daøy ñeå taïo caûm giaùc vai vuoâng,

quaàn may vöøa vôùi ngöôøi ñeå taïo daùng veû caân ñoái hôn. − Neân choïn loaïi vaûi chemise coå meàm, toát nhaát laø coå baèng trong trang phuïc

thöôøng ngaøy. Daùng ngöôøi hình troøn: coù vai troøn, ngöïc roängvaø buïng to, ngöôøi hôi beùo hoaëc

quaù beùo, thöôøng laø daùng ngöôøi lôùn tuoåi hoaëc trung nieân. − Neân choïn loaïi trang phuïc roäng, may vöøa ngöôøi. − Neân choïn maëc quaàn coù maøu saãm, aùo vaûi keû soïc nhoû theo chieàu doïc ñeå taïo

caûm giaùc gaày ñi, phaàn vai coù veû roäng hôn. 5.1.3.2.2 Ñoái vôùi nöõ giôùi ( Hình 19)

Daùng ngöôøi trung bình : laø daùng ngöôøi lyù töôûng, coù vai vaø hoâng caân ñoái, ñöôøng eo roõ vôùi chæ soá voøng ngöïc, voøng eo, voøng moâng chuaån theo côõ trung bình. − Phuï nöõ coù daùng ngöôøi naøy coù theå maëc ñöôïc nhieàu kieåu trang phuïc.

Daùng ngöôøi coù vai roäng: − Neáu ngöôøi maûnh khaûnh, coù chieàu cao trung bình, coù theå maëc haàu heát caùc

kieåu trang phuïc. − Neáu ngöôøi ñaày ñaën neân choïn nhöõng kieåu trang phuïc coù neùt thaúng ñeå taïo

daùng thanh maûnh hôn: vaûi keû soïc ñöùng, caùc kieåu aùo vaùy chaân phöông, khoâng quaù caàu kyø.


Trang 67

Daùng ngöôøi coù hình muõi nhoïn: coù vai roäng, ngöïc ñaày, hoâng heïp (to ôû phía treân, nhoû ôû phía döôùi). − Ñaây laø daùng ngöôøi khoâng caân ñoái, caàn choïn nhöõng kieåu trang phuïc laøm

giaûm toái thieåu phaàn treân vaø nhaán maïnh phaàn hoâng. − Neân choïn maëc nhöõng kieåu aùo vaùy coù ñöôøng caét hoaëc xeáp neáp thaúng ñöùng,

hoaëc khoâng ñoái xöùng. Traùnh maëc aùo oâm, oáng tay quaù ngaén (seõ ñeå loä phaàn baép tay to), vaûi coù hoa vaên to, maøu saéc saëc sôõ.

Ngoaøi ra coøn coù nhöõng khieám khuyeát khaùc cuûa cô theå maø ta coù theå che daáu baèng trang phuïc:

Ngöôøi quaù thaáp : caàn choïn loaïi vaûi, maøu saéc vaø kieåu daùng gaây caûm giaùc cao leân. − Neân söû duïng haøng vaûi meàm moûng, vaûi keû soïc, coù hoa nhoû. Choïn kieåu aùo

coù ñöôøng neáp doïc, thaân ruõ, daùng oâm, khoâng roäng. − Traùnh caùc haøng vaûi thoâ cöùng, daøy, hoa to, soïc ngang, oâ vuoâng to, kieåu

trang trí röôøm raø, coø nhieàu beøo duùn.. vì seõ gaây caûm giaùc thaáp ñi. Ngöôøi quaù cao: caàn choïn loaïi vaûi coù maøu saéc vaø kieåu daùng gaây caûm giaùc

“ñôõ cao” vaø “maäp ra”: − Neân choïn loaïi vaûi “ñöùng” khoâng ruõ, daøy daën; maøu saùng nhö caø pheâ söõa,

hoàng, vaøng ngaø hoaëc vaûi hoa to, keû oâ vuoâng hoaëc soïc ngang. Quaàn aùo neân choïn khaùc maøu nhau.

− Traùnh söû duïng haøng vaûi meàm nhuõn nhö: thun, lanh, may kieåu boù saùt ngöôøi; vaûi maøu toái nhö ñen, tím, naâu…, hoa nhoû, keû soïc ñöùng vì seõ gaây caûm giaùc “cao theâm”.

Ngöôøi quaù beùo: − Neân duøng chaát lieäu vaûi meàm, mòn, taïo ra daùng nheï nhaøng uyeån chuyeån;

kieåu may vöøa vaën ôû phaàn ngöïc, thoaûi maùi ôû phaàn eo, maøu saãm hoaëc maøu trung giang nhö : caø pheâ söõa, xanh lam, xanh coå vòt..

− Traùnh quaàn aùo deät kim, boù saùt nguôøi, kieåu aùo thuïng roäng; maøu vaûi nhaït, hoa vaên to, vaûi boùng, maøu saùng choùi... seõ gaây caûm giaùc “beùo theâm”.

Ngöôøi quaù gaày : − Neân maëc kieåu aùo roäng, coù xeáp plis hoaëc duùn; haøng vaûi daøy, cöùng, xoáp,

hoa to, maøu saùng, keû soïc ngang... − Traùnh maëc caùc loaïi haøng vaûi moûng, maøu saãm, kieåu aùo boù saùt ngöôøi... seõ

gaây caûm giaùc “gaày theâm”. 5.1.3.3 Choïn löïa vaûi vaø y phuïc theo löùa tuoåi

Vieäc choïn vaûi vaø y phuïc theo löùa tuoåi cuõng raát quan troïng.

− Quaàn aùo treû em neân choïn loaïi vaûi meàm, thoaùt moà hoâi, ñöôïc deät baèng sôïi boâng (cotton), coù maøu saéc vaø hoïa tieát trang trí töôi vui, sinh ñoäng.


Trang 68

− Quaàn aùo thanh nieân raát ña daïng, phong phuù veà kieåu daùng, chuûng loaïi vôùi nhieàu chaát lieäu vaûi khaùc nhau phuïc vuï cho nhu caàu maëc ñeïp cuûa thanh nieân hieän nay.

− Quaàn aùo ngöôøi ñöùng tuoåi : coù theå söû duïng nhieàu loaïi vaûi nhöng phaûi löïa choïn maøu saéc nhaõ nhaën maø vaãn töôi taén, kieåu daùng ñôn giaûn maø trang nhaõ, lòch söï, hôïp vôùi löùa tuoåi.

5.2. PHÖÔNG PHAÙP NHAÄN BIEÁT MAËT HAØNG VAÛI SÔÏI

Do vaûi ñöôïc deät töø caùc loaïi sôïi coù nguoàn goác khaùc nhau, ñeå nhaän bieát vaûi ngöôøi ta duøng 3 phöông phaùp sau:

Phöông phaùp tröïc quan:

Vaûi sôïi boâng: khi caàm thaáy meàm, mòn, maùt tay, sôïi coù ñoä ñeàu khoâng cao, maët vaûi khoâng boùng coù xuø loâng tô nhoû. Neáu laáy moät sôïi keùo ñöùt thì sôïi dai, ñaàu sôïi ñöùt khoâng goïn. Khi thaám nöôùc sôïi beàn, khoù ñöùt, khi voø nheï maët vaûi ñeå laïi neáp nhaên. Vaûi sôïi lanh, ñay, gai: so vôùi sôïi boâng – sôïi lanh, ñay, gai coù ñoä ñeàu cao hôn, gaëp nöôùc maët vaûi cöùng laïi, khi ñeå khoâ thì meàm, maët vaûi mòn hôn vaûi boâng, boùng hôn vaûi sôïi boâng. Vaûi sôïi len: caàm raùp tay, maët vaûi xuø loâng, xô cöùng daøi hôn xô boâng. Khi laáy moät ñoaïn sôïi keùo ñöùt, ñaàu choã ñöùt khoâng goïn, tröôùc khi ñöùt sôïi sôïi coù ñoä giaõn cao. Khi voø nheï maët vaûi khoâng nhaên. Vaûi vixco: maët vaûi cöùng vaø boùng, laâu thaám nöôùc, khi ñaõ thaám nöôùc thì vaûi cöùng deã xeù. Neáu caàm moät ñoaïn sôïi keùo ñöùt thì choã ñöùt bò xuø loâng xô to ñeàu vaø cöùng. Vaûi tô taèm: maët vaûi meàm, mòn, boùng, mòn, sôø maùt tay. Laáy moät ñoaïn sôïi keùo ñöùt thì sôïi da, choã ñöùt goïn khoâng bò xuø loâng. Vaûi deät töø sôïi toång hôïp: Maët vaûi boùng, laùng vaø sôïi coù ñoä ñeàu cao. Nhìn treân maët vaûi ta coù caûm giaùc caùc sôïi xeáp song song nhau. Khi laáy moät ñoaïan sôïi keùo ñöùt, sôïi dai coù ñoä ñaøn hoài cao, voø nheï khoâng bò nhaøu.

Phöông phaùp hoùa hoïc:

Laàn löôït nhuùng töøng maãu vaûi nhoû vaøo coác ñöïng caùc dung dòch, seõ xuaát hieän caùc hieän töôïng sau: Dung dòch clorua keõm hoaëc ioát: seõ laøm cho vaûi boâng hoaëc vaûi vixco ngaû sang maøu xanh hoaëc tím. Dung dòch kieàm (NaOH) khi ñoát noùng: seõ phaù huûy xô ñoäng vaät trong vaøi phuùt. Vaûi len, tô taèm thuoäc loaïi sôïi protit taùc duïng vôùi CuSO4 seõ cho maøu tím (ñaây laø phaûn öùng ñaëc bieät cuûa lieân keát peptit). Neáu cho taùc duïng vôùi HNO3 thì cho maøu


Trang 69

vaøng (do caùc goác hydrocacbon thôm trong protit bieán thaønh hôïp chaát nitro coù maøu vaøng).

Phöông phaùp nhieät hoïc:

Nguyeân lieäu Hieän töôïng chaùy Muøi chaùy Maøu tro Vaûi boâng Chaùy raát nhanh Gioáng muøi giaáy chaùy Ít tro, maøu traéng Vaûi vixco Chaùy raát nhanh Gioáng muøi giaáy chaùy Raát ít tro, haàu nhö

khoâng coù Vaûi tô taèm Chaùy chaäm Muøi kheùt gioáng muøi

toùc chaùy Tro ñen troøn, boùp deã vôõ

Vaûi len Chaùy yeáu, taét ngay sau khi ñöa ra khoûi ngoïn löûa

Muøi toùc chaùy Tro ñen, trong deã boùp vôõ

Vaûi polyamid vaø polyester

Chaùy yeáu, taét ngay sau khi ñöa ra khoûi ngoïn löûa

Muøi thôm, khoùi traéng gioáng muøi caàn taây

Tro voùn cuïc, cöùng, maøu naâu boùp deûo.

Vaûi polyvinylancol

Chaùy raát chaäm Khoùi traéng, muøi chua Tro cuïc cöùng, maøu ñen.

Öu nhöôïc ñieåm cuûa caùc phöông phaùp: − Phöông phaùp tröïc quan: caùch nhaän bieát ñôn giaûn nhöng ñoâi khi khoâng chính

xaùc. − Phöông phaùp nhieät hoïc vaø hoùa hoïc: caùch nhaän bieát chính xaùc hôn nhöng

khoâng thuaän tieän vaø ñoâi khi khoâng ñuû caùc hoùa chaát ñuùng yeâu caàu ñeå nhaän bieát. Ñeå haïn cheá möùc sai soùt, ngöôøi ta thöôøng keát hôïp caû hai phöông phaùp tröïc quan

vaø nhieät hoïc ñeå nhaän bieát caùc maët haøng vaûi sôïi. 5.3. CAÙC BÖÔÙC LÖÏA CHOÏN VAÛI CHO SAÛN PHAÅM MAY MAËC:

Vaûi duøng trong may maëc raát ña daïng phong phuù, do ñoù ñeå taïo ra nhöõng saûn phaåm may ñaït chaát löôïng cao veà moïi maët chuùng ta caàn löïa choïn vaûi sao cho phuø hôïp. Nguyeân taéc cô baûn ñeå löïa choïn vaûi ñöôïc chia laøm 4 böôùc sau:

Böôùc 1: − Thieát laäp nhöõng ñaëc ñieåm chung nhaát cuûa saûn phaåm, chæ ra ñöôïc nhöõng caáu

truùc thieát keá cô baûn, coâng duïng vaø yeâu caàu söû duïng cuûa saûn phaåm. − Vieäc löïa choïn vaûi phaûi döïa vaøo nhöõng ñaëc ñieåm cuï theå cuûa saûn phaåm nhö:

kieåu caùch thieát keá, hình daùng saûn phaåm, maøu saéc nguyeân phuï lieäu, coâng duïng cuûa saûn phaåm cho phuø hôïp vôùi tính chaát cô lyù cuûa vaûi.


Trang 70

Böôùc 2: − Thieát laäp caùc yeâu caàu cuûa vaûi ñoái vôùi saûn phaåm may. Nhöõng ñaëc ñieåm vaø tính

chaát cuûa vaûi ñaõ phuø hôïp vôùi vôùi maãu chöa. Böôùc naøy raát quan troïng neân caàn chuù yù caùc yeâu caàu sau:

− Choïn vaûi phaûi chuù yù ñeán caùc yeâu tieâu chuaån kyõ thuaät, ñaëc ñieåm cuûa vaûi, kieåm tra söï phaân loaïi vaûi, xaùc ñònh caùc tieåu chuaån giaù caû hôïp lyù vôùi saûn phaåm. Cuï theå: xaùc ñònh thaønh phaàn xô sôïi, khoái löôïng vaûi, maät ñoä sôïi, chi soá sôïi, ñoä beàn, ñoä co giaõn, kieåu deät, hoa vaên…

− Xaùc ñònh caùc tính chaát cuûa saûn phaåm may maëc ñaëc bieät laø caáu truùc vaø phöông phaùp gia coâng laép raùp saûn phaåm. Xaùc ñònh kieåu caùch coù phuø hôïp vôùi ñoä co, möùc ñoä giöõ daùng cuûa saûn phaåm.

− Xaùc ñònh caùc yeâu caàu veä sinh nhö khaû naêng haáp thuï vaø thaûi hoài hôi aåm, haáp thuï khoâng khí vaø caùc vaät chaát khaùc cuõng nhö khaû naêng giöõ nhieät cuûa vaûi.

− Yeâu caàu veà ñoä beàn: ñoä beàn giaët, ñoä beàn coï saùt, ñoä beàn döôùi taùc duïng cuûa aùnh saùng, khí quyeån, vi sinh vaät… Caùc yeâu caàu naøy phaûi phuø hôïp vôùi coâng duïng cuûa saûn phaåm.

− Yeâu caàu veà thaåm myõ: maøu saéc, tính chaát cuûa vaät lieäu coù phuø hôïp vôùi kieåu caùch cuûa saûn phaåm hay khoâng?

Böôùc 3: Sau khi thöïc hieän chính xaùc 2 böôùc treân, ôû böôùc naøy caùc maãu vaûi phaûi ñöôïc löu laïi ghi roõ kí hieäu, chuûng loaïi vaø caùc tieâu chuaån cuûa vaûi ñaõ ñöôïc xaùc ñònh.

Böôùc 4: Laäp ñònh möùc tieâu hao nguyeân vaät lieäu cho moät saûn phaåm vaø haïch toaùn tieát kieäm nguyeân phuï lieäu trong saûn xuaát, chæ ra phöông phaùp thieát keá maãu, laäp qui trình coâng ngheä laép raùp saûn phaåm. Coâng vieäc löïa choïn vaûi thöïc hieän ñöôïc ñaày ñuû caùc yeâu caàu ñeà ra cuûa saûn phaåm

seõ goùp phaàn cho ra moät saûn phaåm ñaït yeâu caàu chaát löôïng, giaù trò söû duïng cao. 5.4. BIEÄN PHAÙP BAÛO QUAÛN HAØNG MAY MAËC:

Qua nghieân cöùu tính chaát cuûa nguyeân vaät lieäu may maëc, trong ñoù tính chaát huùt aåm vaø nhaø aåm laø moät tính chaát qua troïng. Vì khi vaät lieäu huùt aåm thì moïi tính chaát cuûa vaät lieäu seõ thay ñoåi. Do ñoù, trong quaù trình vaän chuyeån vaø baûo quaûn caàn giöõ cho vaät lieäu luoân ôû traïng thaùi coù ñoä aåm qui ñònh hoaëc gaàn tôùi ñoä aåm qui ñònh laø moät vaán ñeà raát caàn thieát.

Khi ñoä aåm töông ñoái vaø nhieät ñoä moâi tröôøng cao vaät lieäu deã bò vi sinh vaät, naám moác … taùc duïng vaø laây lan raát nhanh laøm giaûm ñoä beàn cuûa saûn phaåm nhö: ñoåi maøu vaûi, giaûm ñoä boùng, ñoä beàn cô hoïc, ñoä beàn ma saùt… Vieäc phoøng tröø naám moác cho caùc kho taøng baûo quaûn haøng may maëc raát caàn quan taâm.

Bieän phaùp baûo quaûn:


Trang 71

− Nhaø kho phaûi thoaùng maùt, cao raùo, xa nguoàn nöôùc, hoùa chaát, thöïc phaåm. Caàn coù bieän phaùp baûo quaûn ñoä aåm trong kho nhoû hôn 60%. Khi ñoä aåm taêng cao caàn coù loø söôûi, boùng ñeøn ñeå taêng nhieät ñoä, giaûm ñoä aåm hoaëc duøng caùc chaát huùt aåm nhö voâi boät, xæ than … ñeå ngay caïnh caùc kieän haøng.

− Caùc thuøng haøng, kieän haøng, tuû ñoà phaûi ñeå nôi khoâ raùo, neân ñeå caùch töôøng ít nhaát 3cm. Caàn ñaët giaáy caùch aåm, choáng muïc hoaëc giaáy phuû neán, haéc ín ñeå choáng laïi taùc duïng cuûa aùnh saùng.

− Khoâng neân xeáp caùc loaïi vaät lieäu hoaëc saûn phaåm may coù maøu saéc töông phaûn gaàn nhau. Caàn raûi caùc goùi nhoû baêng phieán ñeå tröø moái moït.

− Ñònh kyø ñaûo vaûi ñeå vaûi khoâ raùo.


Trang 72

CHÖÔNG 6 PHUÏ LIEÄU MAY

6.1 VAÄT LIEÄU LIEÂN KEÁT

6.1.1 Khaùi nieäm

Hieän nay, vieäc lieân keát caùc chi tieát cuûa quaàn aùo, trang phuïc ñöôïc thöïc hieän baèng moät trong ba phöông phaùp: duøng chæ khaâu, duøng keo daùn vaø baèng haøn:

− Phöông phaùp söû duïng chæ ñeå lieân keát gaëp khoâng ít khoù khaên khi caùc loaïi tô, xô sôïi hoùa hoïc ngaøy caøng taêng trong ngaønh may maëc. Ñoù laø söï bieán daïng vaät lieäu, laøm nhaên muõi may vaø neáp gaáp ôû ñöôøng may. Ngoaøi ra söï taêng nhieät ñoä kim may trong quaù trình may laøm chaûy xô ôû vò trí xuyeân kim, laøm taêng ñoä ñöùt chæ. Caùc phöông phaùp môùi ñaõ khaéc phuïc ñöôïc haïn cheá naøy, ñoàng thôøi cho pheùp naâng cao naêng suaát lao ñoäng, giaûm chi phí tieâu hao cho saûn xuaát − Phöông phaùp lieân keát baèng keo daùn tieán haønh theo ñöôøng cuõng nhö theo dieän, ñaûm baûo khoâng laøm bieán daïng vaät lieäu lieân keát. Chæ tieâu ñeå ñaùnh giaù chaát löôïng lieân keát laø ñoä cöùng vaø ñoä beàn, ñoä beàn phuï thuoäc vaøo dieän tích tieáp xuùc giöõa keo vaø vaät lieäu may, ñoä cöùng phuï thuoäc vaøo söï phaân boá vaø möùc ñoä thaám saâu cuûa keo vaøo vaät lieäu. − Phöông phaùp lieân keát baèng haøn chæ aùp duïng cho caùc vaät lieäu coù tính nhieät deûo. Lieân keát haøn ñaëc bieät coù öu theá khi söû duïng phöông phaùp gia coâng song song vaø baùn töï ñoäng nhieàu coâng ñoaïn. Ñöôøng haøn ñöôïc thöïc hieän nhôø nhieät vaø aùp löïc.

Tuy nhieân vaät lieäu lieân keát phoå bieán trong ngaønh may maëc vaãn laø chæ – vaät lieäu lieân keát truyeàn thoáng

− Chæ laø daïng sôïi xe coù theå chaäp 2, 3, 6, 9, 12 … Söû duïng thoâng thöôøng trong may coâng nghieäp laø chæ chaäp 2, 3, 6.

+ Chaäp laø gheùp nhieàu sôïi ñôn laïi nhaèm loaïi boû khuyeát taät cuûa sôïi, taêng ñoä beàn, ñoä ñeàu cho chæ.

+ Xe laø xoaén sôïi ñaõ chaäp nhaèm naâng cao hôn nöõa ñoä beàn, ñoä ñeàu vaø taêng ñoä co giaõn toát cho chæ. Tröôùc khi xe, chæ ñöôïc taåm öôùt ñeå beà maët ñöôïc nhaün hôn. • Höôùng xoaén cuûa chæ xe chaäp 2,3 thöôøng laø höôùng xoaén sôïi ñôn.

Ví duï: Z/S • Neáu xe nhieàu laàn thì höôùng xoaén laàn sau neân ngöôïc laïi vôùi höôùng xoaén laàn

tröôùc ñeå chæ deã ñaït tính caân baèng xoaén. Ví du:ï Xe 6: Z/S/Z

− Kí hieäu cuûa chæ baèng moät phaân soá. Ví duï: chæ 60/3. Trong ñoù: + Töû soá laø chi soá cuûa sôïi ñôn (soá meùt chæ /1 gam chæ ) – soá naøy caøng lôùn thì chæ

caøng maûnh. + Maãu soá laø soá sôïi chaäp xe thaønh sôïi chæ – soá naøy caøng lôùn thì chæ caøng beàn


Trang 73

2.4.4 Phaân loaïi chæ

Chæ ñöôïc saûn xuaát töøø sôïi boâng, tô, lanh vaø sôïi toång hôïp. Trong coâng nghieäp may söû duïng nhieàu nhaát laø loaïi chæ boâng, chæ toång hôïp.

2.4.4.1 Chæ boâng

− Chieám khoaûng 80% toång soá chæ may trong may maëc. Chæ ñöôïc saûn xuaát töø sôïi chaûi kyõ cao caáp qua caùc coâng ñoaïn chaäp, xe vaø hoaøn taát (naáu, taåy traéng, nhuoäm maøu, hoà laøm boùng).

− Chæ sau khi saûn xuaát ñöôïc loaïi boû khuyeát taät vaø quaán thaønh cuoän, chieàu daøi oáng chæ thöôøng 200, 400, 600, 1000, 2000, 5000…

− Nhöõng soá hieäu qui öôùc theå hieän ñoä maûnh cuûa chæ boâng: 10, 20, 30, 40, 50, 60, 80, 100 vaø 120.

2.4.4.2 Chæ tô taèm

− Chieám khoaûng 1-2% khoái löôïng chæ saûn xuaát. Chæ tô coù ñaëc ñieåm trôn, ñaøn hoài, beàn maøu vaø chòu keùo raát toát.

− Chæ tô taèm ñöôïc xe hai laàn theo höôùng ngöôïc nhau. Ñaàu tieân chaäp moät soá sôïi xe laïi vôùi nhau (khoâng ít hôn ba sôïi tô), sau ñoù ba sôïi naøy ñöôïc xe laàn nöõa nhöng theo höôùng ngöôïc laïi roài ñem qua khaâu hoaøn taát (naáu vaø nhuoäm maøu).

− Chæ tô taèm coù caùc soá hieäu 13, 18, 33, 65, 75. Chæ thoâng duïng coù soá 33, 65, 75 duøng ñeå may quaàn aùo baèng luïa moûng. Chæ soá 13, 18 duøng ñeå vaét soå, may trang trí.

− Chieàu daøi oáng chæ tô taèm khoaûng 50-100m. − Chæ tô taèm khoâng ñöôïc pheùp khuyeát taät.

2.4.4.3 Chæ tô vixco

Chæ tô vixco laøm baèng tô vixco, chæ ñöôïc xe hai laàn, duøng ñeå vaét soå. Chæ ñöôïc quaán oáng lôùn.

2.4.4.4 Chæ toång hôïp

− Ñöôïc saûn xuaát töø caùc loaïi sôïi hoùa hoïc keùo töø xô polyamid, polyester. − Quaù trình saûn xuaát chæ goàm chaäp – xe – naáu – taåy traéng hoaëc nhuoäm maøu

hoaøn taát – taåm chaát choáng tích ñieän ñeå naâng cao tính chòu nhieät. Chæ polyamid: coù ñoä beàn ma saùt cao, ñoä beàn keùo cao (cao gaáp 1,5→2 laàn so

vôùi chæ tô taèm vaø chæ boâng). Nhöôïc ñieåm cuûa chæ polyamid laø chòu nhieät keùm, deûo nhieät laøm taêng ñoä nhaên vaûi taïi caùc ñöôøng may. Khi uûi caùc chi tieát baùn thaønh phaåm nhieät ñoä beà maët uûi eùp khoâng ñöôïc quaù 160oC vaø thôøi gian khoâng quaù 30 giaây.

Chæ polyester: chòu nhieät cao hôn chæ PA vaø khoâng nhaên khi may.


Trang 74

− Chæ toång hôïp coù keát caáu beà ngoaøi gioáng nhö chæ boâng nhöng coù ñoä beàn cao, chòu ñöôïc caùc taùc nhaân hoùa hoïc vaø chòu nhieät, duøng phoå bieán trong ngaønh may maëc.

− Chæ toång hôïp coù nhieàu öu ñieåm hôn so vôùi chæ thieân nhieân veà ñoä beàn keùo, beàn ma saùt, beàn aùnh saùng vaø thôøi tieát, beàn vôùi chaát oxy hoùa, vi khuaån naám moác vaø ít co hôn.

− Nhöôïc ñieåm chung cuûa chæ toång hôïp laø chòu nhieät khoâng cao. Vôùi toác ñoä may 2000→2200 muõi/phuùt thì chæ PA bò noùng chaûy vaø ñöùt do coï saùt vôùi kim, chæ PE bò chaûy ôû toác ñoä maùy 3000 muõi/phuùt. Coù theå duøng kim xöû lyù ñaëc bieät ñeå giaûm nhieät ma saùt.

2.4.4.5 Chæ duùn

Ñöôïc saûn xuaát töø tô duùn. Coù ñoä ñaøn hoài, ñoä co giaõn, ñoä beàn cao. Do tính xoáp neân giaûm ñöôïc nhieät ma saùt vôùi kim, chæ duùn laøm ñöôøng may beàn, meàm vaø co giaõn toát, ít ñöùt. Beà ngoaøi chæ duùn gioáng chæ toång hôïp.

2.4.5 Yeâu caàu veà chaát löôïng ñoái vôùi chæ

− Trong quaù trình taïo ñöôøng may, chæ chòu söùc keùo maïnh vaø söï ma saùt vôùi kim, vaûi, vôùi caùc chi tieát daãn chæ cuûa maùy may. Vì vaäy khi trôû thaønh ñöôøng may keát caáu cuûa chæ trôû neân keùm chaët cheõ vaø giaûm ñoä beàn chaéc töø 10-40%. Treân caùc maùy may toác ñoä cao chæ coøn bò nung noùng do coï xaùt maïnh vôùi kim vaø deã chaùy khi may.

− Trong quaù trình söû duïng, saûn phaåm may chòu taùc ñoäng cuûa vieäc giaët, uûi, cuûa caùc loaïi xaø phoøng, hoùa chaát taåy veát baån... Chæ seõ bò xoaén, bò baøo moøn vaø bò keùo caêng nhieàu laàn. Ñoä beàn cuûa chæ seõ giaûm vaø seõ bò ñöùt sau moät thôøi gian söû duïng.

− Yeâu caàu veà chaát löôïng ñoái vôùi chæ khaâu: + Ñoä beàn phaûi cao. Chæ phaûi ñeàu, nhaün, ñaøn hoài, beàn maøu, beàn vôùi nhieät ñoä

vaø hoùa chaát. + Chæ caàn coù ñoä meàm maïi, caân baèng xoaén ñeå deã may, giaûm ñoä ñöùt khi may.

Ñoái vôùi vaät lieäu ít co phaûi duøng chæ ít co ñeå traùnh ñöùt ñöôøng may khi giaët uûi.

2.4.6 Nguyeân taéc choïn chæ

Ñeå söû duïng chæ cho saûn phaåm may ngöôøi ta choïn chæ döïa treân chaát löôïng chæ. Chaát löôïng chæ ñöôïc xeùt theo: − Ñoä beàn keùo: chæ moäc vaø chæ traéng beàn keùo hôn chæ ñen vaø chæ maøu. − Ñoä co giaõn: phuï thuoäc vaøo ñoä maûnh, soá sôïi chaäp, ñoä saên, cheá ñoä hoaøn taát. − Ñoä saên vaø ñoä caân baèng xoaén.


Trang 75

+ Tuøy theo maùy may caàn yeâu caàu chæ xoaén phaûi (Z) hoaëc xoaén traùi (S). Duøng khoâng ñuùng maùy seõ tôû bôùt xoaén khi daãn chæ töø cuoän ñeán ñöôøng may

+ Chæ coù ñoä saên khoâng ñöôïc lôùn quaù, neáu khoâng chæ seõ cöùng vaø deã taïo ra guùt, boû muõi may vaø bò ñöùt trong khi may do khoâng caân baêng xoaén.

− Ñoä ñeàu cuûa chæ phaûi baûo ñaûm ñeå oån ñònh ñoä beàn cuûa chæ. Neáu sôïi chæ coù choã thoâ, choã maûnh cheânh leäch nhau nhieàu thì trong khi may chæ hay bò ñöùt ôû ñoaïn chæ maûnh, khi hình thaønh ñöôøng may choã yeáu seõ bò ñöùt tröôùc laøm ñöôøng may giaûm.

Veà nguyeân taéc, phaûi söû duïng chæ may coù cuøng nguyeân lieäu vôùi vaûi, hoaëc choïn chæ coù ñoä beàn cao hôn vaûi traùnh tröôøng hôïp caùc ñöôøng may bò ñöùt chæ tröôùc khi raùch vaûi.

Choïn chæ coù ñoä maûnh baèng sôïi to nhaát deät neân vaûi Chæ phaûi truøng maøu vaûi Moái lieân heä kim - chæ – vaûi:

Kim, chæ, vaûi coù moái lieân heä maät thieát vôùi nhau. Moät saûn phaåm ñöôïc ñaùnh giaù cao veà maët chaát löôïng thì saûn phaåm ñoù phaûi ñaûm baûo tính myõ thuaät vaø yeâu caàu veà kyõ thuaät. Vì vaäy vieäc löïa choïn kim, chæ, vaûi cho phuø hôïp laø vaán ñeà caàn thieát trong quaù trình taïo neân saûn phaåm may.

− Choïn kim: + Chæ soá kim ñöôïc kí hieäu laø: Nk = 100.d (d: ñöôøng kính thaân kim)

Ví duï: Nk = 70 coù nghóa laø ñöôøng kính thaân kim laø 0,7. + Choïn chieàu daøi loã kim gaáp 5 laàn ñöôøng kính cuûa sôïi chæ. + Choïn chæ soá kim: choïn theo ñoä daøy cuûa nguyeân lieäu vaø ñoä lôùn cuûa chæ

• Vaûi daøy choïn chæ soá kim lôùn vaø ngöôïc laïi • Chæ lôùn choïn chæ kim lôùn vaø ngöôïc laïi

− Moái lieân heä giöõa kim – chæ – vaûi ñöôïc thieát laäp theo baûng sau:

Kim Chæ Quoác teá Anh

Vaûi Nhaân taïo Boâng Tô Toång hôïp

65 9 Moûng 200/3 80/3 120/3 140/3 75 11 130/3 70/3 120/3 120/3 85 13 100/3 60/3 100/3 100/3 90 14 Trung bình 80/3 50/3 80/3 80/3 100 16 60/3 40/3 60/3 60/3 105 17 Daøy 40/3 40/4 40/3 40/3 115 19 40/3 30/3 40/3 40/3


Trang 76

6.2 VAÄT LIEÄU DÖÏNG

Vaät lieäu döïng laø phuï lieäu chuû yeáu söû duïng trong may maëc, goùp phaàn taïo daùng cho saûn phaåm may. Chöùc naêng chính cuûa vaät lieäu döïng laø taïo hình, döïng cöùng caùc chi tieát nhö baâu aùo, neïp coå aùo, neïp tay aùo, löng quaàn, mieäng tuùi, khuy aùo vaø ve aùo. Vaät lieäu döïng goàm hai loaïi chính: döïng dính vaø döïng khoâng dính. 6.2.1 Döïng dính (keo döïng – mex)

Döïng dính coøn ñöôïc goïi laø mex ñöôïc taïo thaønh töø hai boä phaän: ñeá vaø nhöïa dính. Maët ñeá cuûa mex ñöôïc queùt lôùp nhöïa dính. Khi uûi eùp, söùc noùng laøm cho lôùp nhöïa naøy chaûy ra vaø dính vaøo maët traùi cuûa vaûi may. Tuyø thuoäc vaøo loaïi ñeá maø ta coù mex vaûi hay mex giaáy töø moûng ñeán daøy.

6.2.2 Mex vaûi − Nguyeân lieäu duøng laøm vaûi ñeá thöôøng laø coton (vaûi boâng) hoaëc vixco. − Vaûi ñeá coù theå laø vaûi deät thoi hay vaûi deät kim coù khoái löôïng vaøo khoaûng 50-

150g/m2. Neáu vaûi ñeá laø vaûi deät kim thöôøng duøng ñeå gia coá nhöõng saûn phaåm coù ñoä bai giaõn lôùn nhö vaûi thun, vaûi nhung…

− Mex vaûi khi giaët thöôøng coù ñoä co doïc töø 1,5-2,5%, co ngang töø 1-2%. 6.2.3 Mex giaáy

− Vaûi ñeá cuûa mex giaáy laø loaïi vaûi khoâng deät. − Nhieät ñoä uûi eùp cuûa mex giaáy khoaûng töø 120-160oC, thôøi gian eùp töø 8-10 giaây, aùp

löïc töø 2,5-3kg löïc/cm2. − Mex giaáy thöôøng ñöôïc söû duïng ñeå laøm taêng theâm ñoä cöùng cho nhöõng saûn phaåm

caàn coù ñoä cöùng vöøa phaûi (manchette, neïp aùo, neïp coå, naép tuùi…) 6.2.4 Caùc chaát nhöïa deûo thöôøng duøng ñeå phuû leân beà maët lôùp vaûi ñeá

− Nhöïa polyester (PE): ñieàu kieän uûi eùp ôû nhieät ñoä khoaûng 160-180oC, thôøi gian eùp töø 12-15 giaây, aùp löïc coøn phuï thuoäc vaøo vaät lieäu chính thöôøng töø 1,5-2,5kg löïc/cm2.

− Nhöïa polyetylen: ñieàu kieän uûi eùp ôû nhieät ñoä khoaûng 150-160oC, thôøi gian eùp töø 12-15 giaây, aùp löïc vaøo khoaûng 2-2,5kg löïc/cm2.

− Nhöïa polyvinylclorua (PVC): ñieàu kieän uûi eùp ôû nhieät ñoä khoaûng 155oC, thôøi gian eùp töø 12-15 giaây, aùp löïc vaøo khoaûng 2-2,5kg löïc/cm2.

6.2.5 Caùc yeâu caàu veà chaát löôïng cuûa döïng dính Chaát keo duøng trong chaát keát dính phaûi ñaùp öùng caùc yeâu caàu cuï theå veà coâng duïng vaø ñieàu kieän söû duïng cuûa ngaønh may nhö:

− Dính vaø giöõ chaët caùc beà maët lieân keát. − Lôùp keo ñuû beàn vaøo deûo. − Thaønh phaàn keo khoâng coù chaát gaây haïi ñoái vôùi cô theå ngöôøi, phöông phaùp keát

dính ñôn giaûn vaø an toaøn.


Trang 77

− Thôøi gian chòu ñöïng ñuû laâu döôùi taùc duïng cuûa aùnh saùng maët trôøi, hôi aåm, giaët giuõ, hoùa chaát... Vôùi quaàn aùo keo phaûi chòu ñöôïc giaët; beàn deûo vôùi hôi aåm, hoùa chaát taåy röûa vaø nhieät ñoä khi phôi, uûi.

Döïng khoâng dính Döïng khoâng dính goàm coù: vaûi döïng, xoáp, taám boâng.

6.2.7 Vaûi döïng : − Döïng canh toùc: ñöïôc taïo thaønh nhôø ñan gheùp nhöõng sôïi toùc vôùi sôïi doïc vaø sôïi

ngang ñeå taïo thaønh vaûi döïng. Döïng canh toùc chuû yeáu duøng ñeå taïo daùng cho complet. Döïng canh toùc ít ñöôïc söû duïng trong may coâng nghieäp vì phaûi may löôïc vaøo saûn phaåm tröôùc khi may hoaøn chænh.

− Döïng cotton (vaûi taåm hoùa chaát): ñöôïc taïo thaønh nhôø taåm vaøo vaûi moät loaïi hoaù chaát ñeå laøm cöùng vaûi. Döïng cotton coù nhöôïc ñieåm laø quaù cöùng, vì theá loaïi döïng naøy chæ thích hôïp ñeå taïo ñoä cöùng cho löng quaàn, manchette.... Khi söû duïng, vaûi döïng phaûi ñöôïc löôïc tröôùc, sau ñoù môùi may dính vaøo saûn

phaåm. 6.2.8 Xoáp döïng :

− Duøng ñeå taïo daùng beà maët phaúng vaø eâm cho caùc saûn phaåm may. − Vaät lieäu naøy thöôøng thích hôïp vôùi caùc loaïi aùo jacket, aùo 3 lôùp... ngoaøi chöùc naêng

taïo daùng coøn taêng khaû naêng giöõ nhieät khi maëc. 6.2.9 Ñeäm boâng :

− Ñöôïc taïo thaønh töø nhöõng maøn xô, ñeäm xô keát dính vôùi nhau, duøng ñeå taïo daùng beà maët phaúng, eâm vaø taêng khaû naêng giöõ nhieät. Söû duïng ñeäm boâng töông töï nhö xoáp döïng

− Ñeäm boâng moûng thöôøng duøng ñeå may loùt ñaùp daây keùo, ñaàu ñai, coå aùo − Ñeäm boâng daøy thöôøng duøng ñeå may ñeäm thaân aùo, tay aùo jacket...

6.3 VAÄT LIEÄU CAØI

Goàm nuùt, daây keùo, moùc, nhaùm dính, khoùa nòt… duøng caøi lieân keát caùc chi tieát cuûa saûn phaåm laïi vôùi nhau vaø khi caàn coù theå thaùo rôøi.

6.3.1 Nuùt:

Ñöôïc laøm töø nhieàu chaát lieäu khaùc nhau vôùi hình daùng, kích côõ raát ña daïng. − Choïn nuùt cho saûn phaåm may: caên cöù vaøo ñöôøng kính cuûa nuùt, nguyeân lieäu

laøm nuùt (nuùt nhöïa, goã, kim loaïi, xöông…) vaø maøu saéc cuûa nuùt sao cho phuø hôïp vôùi saûn phaåm may.

− Yeâu caàu veà chaát löôïng nuùt: • Beàn cô hoïc, chòu ñöôïc trong nöôùc ñun soâi. • Khi ñeå rôi töø ñoä cao 1,5m nuùt khoâng bò hoûng. • Khi ñun soâi trong dung dòch xaø phoøng khoâng bò thay ñoåi hình daïng, maøu

saéc, khoâng bò nöùt.


Trang 78

• Beàn maøu vaø beàn vôùi thôøi tieát, aùnh saùng.

6.3.2 Daây keùo

Goàm hai daûi boâng coù raêng baèng kim loaïi hoaëc baèng chaát deûo vaø ñaàu khoùa, duøng ñeå môû ra, ñoùng vaøo thay cho nuùt.

− Choïn daây keùo cho saûn phaåm may: tuøy theo muïc ñích söû duïng, chaát lieäu vaûi cuûa töøng loaïi saûn phaåm ngöôøi ta seõ choïn kích thöôùc, loaïi daây keùo cho phuø hôïp. Coøn maøu saéc phaûi phuø hôïp vôùi maøu cuûa vaûi.

− Yeâu caàu veà chaát löôïng: • Chi tieát kim loaïi phaûi nhaün, boùng, khoâng tì veát vaø khoâng gæ (daây keùo kim

loaïi). • Raêng hai beân khôùp chaët khoâng chuyeån dòch. • Ñaàu khoùa phaûi ñaåy deã daøng vaø khôùp chaët ôû moïi choã. • Baêng vaûi phaûi beàn

6.3.3 Moùc, khoùa nòt

− Ñöôïc laøm baèng chaát deûo, theùp hoaëc hôïp kim ñoàng keõm coù sôn maï ñeå choáng gæ. Tuøy theo yeâu caàu söû duïng vaø kieåu daùng cuûa töøng saûn phaåm ngöôøi ta seõ choïn kieåu moùc, khoùa nòt cho phuø hôïp.

− Yeâu caàu veà chaát löôïng: • Beàn cô hoïc • Beà maët nhaün ñeàu, khoâng saéc caïnh. • Khoâng gæ.

6.3.4 Nhaùm dính (caøi meàm)

Ñöôïc laøm baèng chaát deûo, coù 2 baêng uùp vaøo nhau, moät baêng coù lôùp moùc caâu laøm baèng sôïi cöôùc, baêng coøn laïi laø lôùp nhung voøng meàm. Khi gheùp hai baêng laïi, lôùp moùc caâu moùc vaøo lôùp nhung vaø giöõ chaët hai baêng vôùi nhau.

6.4 VAÄT LIEÄU TRANG TRÍ TREÂN SAÛN PHAÅM

Goàm ren, ruban, vaûi vieàn... duøng trang trí leân saûn phaåm nhaèm taêng veû myõ thuaät cuûa saûn phaåm.

6.5 VAÄT LIEÄU GIÔÙI THIEÄU VAØ HÖÔÙNG DAÃN SÖÛ DUÏNG

Goàm caùc loaïi nhaõn – duøng ñeå giôùi thieäu nôi saûn xuaát, höôùng daãn cho ngöôøi tieâu duøng bieát saûn phaåm ñöôïc may baèng chaát lieäu gì, caùch giaët taåy, nhieät ñoä uûi, côõ voùc...

6.6 VAÄT LIEÄU ÑOÙNG GOÙI

Goàm bao bì, bìa löng, khoanh coå, böôùm coå, keïp nhöïa, kim guùt – duøng ñeå ñoùng goùi saûn phaåm ñaõ hoaøn taát, nhaèm taêng veõ myõ thuaät, ñaûm baûo veä sinh, laøm cho saûn phaåm goïn deã vaän chuyeån.


Trang 79

− Bao bì: laøm baèng nhöïa polyester (PE) hay polypropylen (PP) duøng ñeå ñöïng saûn phaåm, kích thöôùc, kieåu daùng phuï thuoäc theo maãu maõ saûn phaåm.

− Khoanh coå, böôùm coå: laøm baèng giaáy cöùng, nhöïa cöùng. Kích thöôùc tuøy theo daïng côõ voùc, duøng ñeå loùt sau coå laøm cho coå aùo khoâng bò gaõy, ñöùng hai ñaàu coå.

− Keïp nhöïa, kim guùt: duøng ñeå giöõ coá ñònh caùc chi tieát cuûa saûn phaåm khi gaáp xeáp.

− Bìa löng: laøm baèng giaáy cöùng loùt beân trong khi ñoùng goùi laøm cho saûn phaåm ñöôïc thaúng khoâng xoâ leäch, hình daùng, kích thöôùc phuï thuoäc vaøo kích thöôùc cuûa saûn phaåm sau khi ñoùng goùi.

6.7 CAÙC VAÄT LIEÄU KHAÙC

6.7.1 Thun Laø loaïi vaät lieäu may coù loõi laø cao su, ñöôïc boïc ngoaøi baèng sôïi PA coù tính ñaùn hoài

cao. Chun thöôøng ñöôïc may vaøo gaáu tay, löng quaàn, löng vaùy ñeå giuùp cho quaù trình söû duïng ñöôïc deã daøng.

6.7.2 Vaät lieäu loâng Loâng vaø da thuù ñöôïc con ngöôøi söû duïng laâu ñôøi nhöng thöïc söï trôû thaønh vaät lieäu

duøng trong may maëc cho con ngöôøi khi coù kyõ thuaät thuoäc da vaø cheá bieán da. Ñaëc bieät nhôø söï phaùt trieån cuûa tô sôïi hoùa hoïc, caùc trang thieát bò cuûa ngaønh deät vaø caùc thieát bò xöû lyù khaùc… ñaõ taïo neân vaät lieäu giaû loâng, giaû da ñeïp, phong phuù vaø reû tieàn goùp phaàn ñöa vaät lieäu loâng, da chieám tyû leä ñaùng keå trong ngaønh may maëc.

Loâng thuù (loâng töï nhieân): cöøu, deâ, nai, thoû, caùo… bao goàm: − Loâng thuù chöa cheá bieán − Loâng thuù ñaõ xöû lyù hoùa hoïc, loaïi naøy coù tính chaát cô lyù phuø hôïp ñeå thuoäc vaø saûn

xuaát cheá bieán loâng khaùc nhau. Chaát löôïng loâng thuù ñöôïc xaùc ñònh bôûi caùc chæ tieâu cô baûn cuûa loâng phuû vaø aùo da,

cuõng nhö caùc chæ tieâu toång hôïp ñaùnh giaù chaát löôïng cuûa loâng laø ñoä beàn maøi moøn vaø khaû naêng giöõ nhieät.

Ñeå ñaùnh giaù lôùp loâng phuû, caên cöù vaøo maät ñoä loâng (möùc ñoä raäm), chieàu cao sôïi loâng, tính deã uoán, ñoä nhaøu, maøu saéc, ñoä aùnh boùng, ñoä beàn vaø ñoä daõn khi keùo, ñoä beàn chaët cuûa loâng so vôùi aùo da.

Tính chaát cuûa aùo da (baùn thaønh phaåm) bao goàm ñoä beàn vaø ñoä daõn khi keùo, ñoä deã uoán, tính huùt aåm, tính deã thuoäc. Ngoøai ra coøn ñaùnh giaù theo thaønh phaàn hoùa hoïc cuûa vaät lieäu taïo chuùng.

Loâng nhaân taïo Loâng nhaân taïo hay vaûi giaû loâng gaàn ñaây ñöôïc söû duïng roäng raõi trong coâng nghieäp

may tao trang phuïc.


Trang 80

− Caáu taïo thoâng thöôøng vaûi giaû loâng bao goàm lôùp vaûi neàn vaø loâng. Taïi lôùp vaûi neàn, xô loâng vaø voøng loâng ñöôïc giöõ chaët, coøn loâng bao goàm phaàn xô loâng phuû, caùc voøng phuû.

• Phuï thuoäc vaøo thaønh phaàn cuûa caùc xô sôïi coù theå chia ra loaïi loâng ñoàng nhaát vaø khoâng ñoàng nhaát.

• Theo caùch gia coâng coù theå chia vaûi giaû loâng deät thoi, vaûi giaû loâng deät kim, vaûi loâng keát dính vaø vaûi loâng may.

− Vaûi loâng deät thoi chuû yeáu gia coâng theo phöông phaùp taïo vaûi hai lôùp vôùi hai heä thoáng sôïi doïc vaø moät heä thoáng sôïi ngang. Vaûi hai lôùp ñöôïc hình thaønh treân maùy deät, ôû ñoù heä thoáng sôïi voøng ñöôïc ñan vôùi caùc sôïi ngang theo traät töï xaùc ñònh. Sau ñoù voøng sôïi lieân keát hai lôùp ñöôïc ñan boá trí ôû khoaûng giöõa hai lôùp caét thaønh hai taám. Sau khi caét caùc ñaàu sôïi ñöôïc chaûi thaønh loâng treân maët vaûi.

− Vaûi loâng deät kim ñöôïc hình thaønh baèng caùch xen vaøo voøng cuûa vaûi neàn caùc chuøm tô töø baèng caùch chaûi hay baèng caùch ñan neàn hình thaønh ñoàng thôøi vôùi caùc voøng loâng.

− Vaûi loâng nhaân taïo kieåu khaâu baèng caùch khaâu caùc voøng loâng leân vaûi ôû maët treân cuûa vaûi neàn , nhôø caùc kim moùc hình thaønh caùc voøng coù kích thöôùc xaùc ñònh töø sôïi loâng. Dao keïp chaët treân moùc seõ caét caùc loâng. Sau ñoù caùc ñaàu nhoâ ra cuûa loâng ñöôïc chaûi taïo neân loâng phuû.

− Chaát löôïng loâng nhaân taïo ñöôïc ñaùnh giaù theo caùc chæ tieâu chaát löôïng chuû yeáu cuûa sôïi loâng vaø sôïi neùo. Ñoái vôùi voøng loâng vaø loâng thöôøng quan taâm ñeán ñoä nhoû sôïi xô taïo loâng, chieàu cao, ñoä daøy raäm, goùc nghieâng voøng, löôïng tô khoâng ñöôïc giöõ chaët vôùi neàn, ñoä nhaøu, maøu saéc. Coøn ñoái vôùi neàn ñöôïc ñaùnh giaù theo ñoä beàn vaø ñoä daõn khi keùo daøi. Hieän nay coâng ngheä may töø loâng nhaân taïo cuõng ñöôïc phaùt trieån maïnh meõ, trôû

neân phoå bieán vôùi nhieàu coâng duïng khaùc nhau taïo beà maët saûn phaåm, laøm vaät lieäu ñeäm , vaät lieäu loùt cuõng nhö ñöôïc söû duïng laøm coå aùo vaø trang trí.

6.7.3 Vaät lieäu da Da töï nhieân: Laø boä da cuûa moät soá ñoäng vaät ñöôïc gia coâng. Quaù trình coâng ngheä

cheá bieán da goàm caùc coâng ñoaïn sau ñaây: − Thuoäc da: Laø coâng vieäc quan troïng nhaát trong cheá bieán da, laøm thay ñoåi ñaùng

keå caùc tính chaát cuûa da − Xöû lyù hoøan taát: Laøm cho da coù beà maët phuø hôïp, nhaün, taïo hình , noåi voøng vaø

ñaûm baûo caùc tính chaát cô lyù caàn thieát khaùc. Da nhaân taïo: Laø vaät lieäu goàm neàn vaûi vaø maët kia ñöôïc phuû hoaëc ngaám baèng

polyme. Ngöôøi ta söû duïng caùc phöông phaùp gia coâng khaùc nhau ñeå ñöôïc lôùp polime phuû leân neàn taïo ra vaûi giaû da: Phöông phaùp tröïc tieáp, phöông phaùp truyeàn, phöông phaùp caùn laùn. Vaán ñeà saûn xuaát da nhaân taïo cho may maëc hieän ñang ñöôïc quan taâm raát nhieàu. Nhieàu nöôùc treân theá giôùi ñaõ saûn xuaát ñöôïc caùc loïai vaûi giaû da coù tính chaát cô lyù toát vaø hôïp veä sinh vaø beà maët ngoaøi gioáng da thaät.


Trang 81

PHUÏ LUÏC 1. Ñoä beàn vaø ñoä daõn khi keùo ñöùt caùc loïai xô vaø sôïi vixco.

Xô vaø sôïi Ñoä beàn töông ñoái (CN / tex) Ñoä daõn ñöùt (%) Sôïi vitxcoâ: − Thoâng thöôøng − Beàn − Ñoä beàn cao

16 – 18 34 – 36 40 – 45

17 – 25 11 – 15 12 – 16

Xô vixco: − Thoâng thöôøng − Beàn

15 – 20 22 – 28

20 – 30 18 – 20

Xô vixco coù moâdun cao: 35 – 40 12 – 16 Tieâu chuaån ñoä beàn cao 47 – 49 13 – 14 Xô poâlyno (vixco coù haøm löôïng xenluloâ cao) − Tieâu chuaån − Beàn

35 – 45 42 – 47

8 – 12 6 - 10

2. So saùnh tính chaát cuûa caùc loïai xô: polinoâ, vitxoâ stapen, boâng

Chieàu daøi ñöùt (Km) Ñoä daõn ñöùt (%) Ñoä beàn

Xô

Khoâ

Öôùt

Khoâ

Öôùt Maøi moøn

(soá voøng quay cuûa ñóa maøi)

Uoán gaáp (soá laàn uoán

keùp)

Tröông nôû (%)

Poâlyno 28 - 35 18 - 25 8 – 10 10 – 12 20000 15000 65 Vitxoâxtapen 22 – 24 14 – 16 16 24 2000 2000 95 Boâng trung bình

34 34 8 11 60000 60000 45

3. Ñoä aåm quy ñònh (Wqd) cuûa caùc loïai xô sôïi

Vaät lieäu Wqd[%] Vaät lieäu Wqd[%] Xô boâng 8-13 Xô Poâlyeste (Xtapen) 0,5-1 Lanh 12 Xô Axeâtat 7 Gai daàu 13 Xô Triaxeâtat 5 Ñay 14 Sôïi boâng (chæ) 7 Len ñaõ giaët 15-17 Sôïi boâng hoà boùng 9 Tô nguyeân lieäu vaø xô xe 11 Sôïi len mòn 18-25 Xô vixcoâ Xtapen 12 Sôïi tô (chæ) 9 Xô Amoâniac ñoàng (Xtapen) 12 Sôïi poâly (amit) 5 Xô thuûy tinh 0,1-0,4 Sôïi Vit xcoâ 11 Sôïi Axeâtat 7

Administrator

Note

Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may Ñoái vôùi loïai sôïi trôn vaø caùc cheá phaåm saûn xuaát ra töø nhieàu loïai sôïi khaùc nhau coù ñoä

aåm quy ñònh tính theo coâng thöùc:

%100

)( .∑= diqdiqdF

WW

Trong ñoù WqdF: Ñoä aåm quy ñònh cuûa vaät lieäu pha troän Wqdi : Ñoä aåm quy ñònh cuûa töøng loïai vaät lieäu rieân g bieät di : Tyû leä pha troän so vôùi toång khoái löôïng Ví duï: Tính ñoä aåm quy ñònh cuûa sôïi Poâlyeste pha boâng goïi taét laø sôïi peâcoâ Peâco65/35

%77,2100

35.765.5,0=

+=qdFW

Khoái löôïng quy ñònh cuûa vaät lieäu (Gqd) ñöôïc tính theo coâng thöùc

tt

qdttqd W

WGG

+

+=

100100

Gqd : Khoái löôïng quy ñònh cuûa vaät lieäu (kg) Gtt :Khoái löôïng thöïc teá cuûa vaät lieäu (kg) Wqd : Ñoä aåm quy ñònh (%) (Xaùc ñònh theo baûng) Wtt : Ñoä aåm thöïc teá (%) cuûa vaät lieäu

Trang 82


4. MOÄT SOÁ CAÙC KYÙ HIEÄU GIAËT TAÅY THOÂNG DUÏNG

A

P

F

CI

4.1 CAÙC BIEÅU TÖÔÏNG VEÀ GIAËT KHOÂ (O) - (GIAËT BAÈNG DUNG MOÂI):

Coù theå giaët khoâ baèng caùc dung moâi thöôøng ñöôïc duøng cho giaët khoâ

Coù theå giaët khoâ baèng tetrachloroenthylen, hydrocacbon (xaêng thôm) dung moâi 113 (trichlorotrifluorethane) vaø dung moâi 11 (trichlorofluoroethane)

Chæ coù theå giaët khoâ trong dung moâi 113 vaø xaêng thôm

Khoâng giaët khoâ ñöôïc

4.2 CAÙC BIEÅU TÖÔÏNG VEÀ SAÁY ([ ]) - (GIAËT BAÈNG DUNG MOÂI):

Coù theå saáy baèng thuøng saáy quay

Khoâng theå saáy baèng thuøng saáy quay

Toát nhaát neân ñeå raùo, treo khi coøn öôùt

Traûi phaúng, khoâng treo

Coù theå saáy hôi thaät noùng

Saáy hôi noùng thaáp

4.3 CAÙC BIEÅU TÖÔÏNG VEÀ TAÅY TRAÉNG (D):

Coù theå taåy traéng baèng clo

Khoâng ñöôïc taåy traéng

Trang 83


4.4 CAÙC BIEÅU TÖÔÏNG VEÀ UÛI:

UÛi nguoäi (110oC)

UÛi aám (150oC)

UÛi noùng (200oC)

Khoâng ñöôïc uûi

Trang 84

Vat Lieu May

Documents

Transcript of Vat Lieu May