Vanaf diagnose tot één jaar na behandeling van kanker

Vermoeidheid bij patiënten met kanker

ChronicFatigue

Expe

rt C

entr

e

Vanaf diagnose tot één jaar na behandeling van kanker.

Nieuwe bevindingen

NKCV

Nieuwe inzichten:

- Moe voor de behandeling van kanker

- Interventies voor vermoeidheid tijdens de behandeling van kanker- Effect van interventies- De rol van lichamelijke activiteit- Iedereen begeleiden tijdens behandeling van

kanker?

Vermoeidheid bij kanker: van diagnose tot een jaar na de behandeling van kanker

NKCV

Nieuwe inzichten:

- Beloop en voorspellers van vermoeidheid in eerste jaar na behandeling van kanker

Vermoeidheid bij kanker: van diagnose tot een jaar na de behandeling van kanker

Wanneer ontstaat vermoeidheid

bij kanker?

Aanname: Tijdens de behandeling van kanker

• de oncologische behandeling (CT, RT, etc)

• bijwerking

• de kanker zelf

• stress o.a. door frequente ziekenhuisbezoek,

minder lichamelijk actief, reacties omgeving

ChronicFatigue

Expe

rt C

entr

e

% patiëntenmet vermoeidheid

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20Voor tijdens 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 maand na

behandeling van kanker

Hoe verloopt vermoeidheid bij patiënten met kanker

ChronicFatigue

Expe

rt C

entr

e

Verwachte verloop van vermoeidheid

Meting1Voor behandeling

Meting 2± 3 maanden na behandeling

Meting 3Eén jaar later

Maandelijks vermoeidheidsmetingBehandeling van kanker

Onderzoek naar verloop van vermoeidheid


ChronicFatigue

Expe

rt C

entr

e

1. Hoeveel patiënten zijn ernstig vermoeid vóór

de behandeling van kanker?

2. Welke factoren hangen samen met ernstige

vermoeidheid in dit stadium?

ChronicFatigue

Expe

rt C

entr

e

Vermoeidheid vóór behandeling van kanker?

- 179 patiënten

- gediagnosticeerd met een primaire tumor

- vóór behandeling met curatieve intentie


ChronicFatigue

Expe

rt C

entr

e

Ernstige vermoeidheid voor de start van de behandeling van

kankeraanwezig bij

24 %

ChronicFatigue

Expe

rt C

entr

e

Goedendorp et al, . Severe fatigue and related factors in cancer patients before the initiation of treatment. Br J Cancer 2008;99:1408 –1414.


Borstkanker

Prostaatkanker

Gastrointestinaal

20 %

14 %

28 %

Verschillen tussen diagnose groepen

Percentage ernstig vermoeid

ChronicFatigue

Expe

rt C

entr

e

Andere tumoren 38 %


• Vermoeidheid 1 jaar voor de diagnose (NRS)

• Lichamelijke activiteit (NRS)

• Depressieve stemming (SCL-90)

• Slaapproblemen (SIP-SR)

•‘s nacht slechter slapen

• meer rusten overdag

• Diagnose (niet significant)

Welke factoren dragen bij aan vermoeidheid voor behandeling van kanker?Chronic

Fatigue

Expe

rt C

entr

e

Eerste nieuwe bevinding

Ernstige vermoeidheid kan al aanwezig zijn bij patiënten met kanker, nog voor de behandeling begint.

Percentage 14-38% variërend per diagnose

Andere factoren dan de diagnose (minder lichamelijke activiteit, depressieve stemming, slaapproblemen, en eerdere vermoeidheid) hangen samen met de ernst van de vermoeidheid.

ChronicFatigue

Expe

rt C

entr

e

ChronicFatigue

Expe

rt C

entr

e

Kun je ingrijpen op vermoeidheidsklachten

tijdens de behandeling van kanker?

Het doel was het verminderen van

vermoeidheidsklachten na succesvolle

behandeling van kanker.

Interventies voor vermoeidheid tijdens behandeling van kanker: RCT

Goedendorp et al,. Oncologist 2010;15:1122–1132.

NKCV

220 patiënten met een primaire tumor die behandeld werden met curatieve intentie

Multicenter: 7 verschillende ziekenhuizen

3 condities:• Korte verpleegkundige interventie (vi)• CBT -interventie• Zorg zoals gebruikelijke (zg)

Interventies voor vermoeidheid tijdens behandeling van kanker: RCT

x x x x x x x

T1 T2 T3

x x

T1 T2 T3

T1 T2 T3

Behandeling van kanker

Expe

rt C

entr

e

ChronicFatigue

Verpleegkundige interv

CGT-interventie

Gebruikelijke zorg

n=72

n=72

n=76

Interventies voor vermoeidheid tijdens behandeling van kanker:

Design RCT



2 sessies van een uur, 3 maanden tussen de sessies

- Tijdens behandeling van kanker- Verpleegkundigen kregen training en

supervisie

- Patiëntenboekje

InterventiesVerpleegkundige interventie

ChronicFatigue

Expe

rt C

entr

e

12 getrainde verpleegkundigen (±2 per zkh)

Elementen: lichamelijke activiteit

• Bepaal het niveau van lichamelijke activiteit • Adviseer stapsgewijs lichamelijk actiever te

worden, tot bijv max 1u/dag, 5 dgn/week• Concrete instructies hoe dit aan te pakken• Bespreking hoe zo actief mogelijk te blijven

ChronicFatigue

Expe

rt C

entr

e

InterventiesVerpleegkundige interventie

- Gemiddeld 6 sessies van een uur, in 7 maanden

- Tijdens de behandeling van kanker- Met een ervaren gedragtherapeut

(behandelprotocol)

- patiëntenboekje

ChronicFatigue

Expe

rt C

entr

e

InterventiesCognitieve gedragstherapie

Elementen: Lichamelijke activiteit, coping, cognities

• Blijf lichamelijk zo actief mogelijk• Hoe een vast slaap waak ritme aan• Leer gevolgen van kanker en behandeling te accepteren

en plaats te geven • Geef kanker een plaats in contact met anderen• Durf naar toekomst te kijken en plannen te maken (werk,

angst voor terugkeer van de ziekte)

ChronicFatigue

Expe

rt C

entr

e

InterventiesCognitieve gedragstherapie

Diagnose

Borstkanker 105

Prostaatkanker 51

Andere tumoren 37

Gasterointestinaal 27

Gemiddelde leeftijd 57 jaar (s.d. 1) 63% vrouw

N

48

23

17

12

%

ChronicFatigue

Expe

rt C

entr

e

100%220

Kenmerken van de onderzoeksgroep

Effect van de interventies op vermoeidheid

ChronicFatigue

Expe

rt C

entr

e

10

17

24

31

voormeting nameting

CGT n=76ZG n=72VI n=72

P=<0.05

% ernstigvermoeiden

Contrast CGT – ZG: p=0.005VI – ZG: p=0.348

Cognitieve gedragstherapie is een effectieve interventie voor vermoeidheid tijdens behandeling van kanker.

De verpleegkundige interventie, die alleen gericht was op lichamelijke activiteit, bleek niet effectief.

ConclusiesChronicFatigue

Expe

rt C

entr

e

ChronicFatigue

Expe

rt C

entr

e

Wat is de rol van lichamelijke activiteit?

Wordt een verandering in vermoeidheid

gemedieerd door lichamelijke activiteit?

CGT

Δ lichamelijkeactiviteit

Δ vermoeidheid

?

Tweede onderzoeksvraag

Rol van lichamelijke activiteitChronic

Fatigue

Expe

rt C

entr

e

Gebruikte vragenlijsten

1. Actometer

2. Zelfobservatielijst – dagelijkse

lichamelijke activiteit

3. Vragenlijst lichamelijke activiteit


Fatigue

Expe

rt C

entr

e

VI CGT P-waardeActometer N 25 35 30

T1 69.1 (24.1) 68.4 (17.4) 69.4 (31.1) 0.986

T2 69.1 (22.9) 65.9 (21.3) 71.6 (25.0) 0.516

ZG

Neemt lichamelijke activiteit toe?

CGT


Δ vermoeidheid


Fatigue

Expe

rt C

entr

e

Lichamelijke activiteit is geen mediator.

CGT leidt tot minder vermoeidheid, zonderEen toename in lichamelijke activiteit.

CGT


Δ vermoeidheid

Tweede Nieuwe bevinding

Cognitieve gedragstherapie tijdens behandeling van kanker helpt vermoeidheid te verminderen.

Het werkzame element is niet de verandering in lichamelijke activiteit.

ChronicFatigue

Expe

rt C

entr

e

Literatuur Exercise

Wat vinden we in de literatuur over het effect van lichamelijke activiteit op vermoeidheid?

Hoe effectief zijn “exercise” of te wel trainingsprogramma’s.

ChronicFatigue

Expe

rt C

entr

e

NKCV

Meta analyse

Speck et al, 2010

12 studies, 6 significant,overall effect: geen effect op vermoeidheid.

Velthuis et al, 2010

Borstkanker patiënten (12 RCT) klein sign effect- Home based exercise (7 RCT) niet significant- Supervised exercise: (5 RCT) significant

Exercise tijdens behandeling van kanker

ChronicFatigue

Expe

rt C

entr

e


Meta analyses

Overall: weinig of klein significant effect op vermoeidheid

Supervised exercise meer effect dan home-based: Hier gebeurt meer dan lichamelijk actief worden alleen,patiënten worden gemotiveerd, vergroot self-efficacy.

NKCV


ChronicFatigue

Expe

rt C

entr

e


Lichamelijke activiteit is niet het werkzameelement om vermoeidheid te verminderen.

Om vermoeidheid te verminderen is eenverandering in cognitie nodig.

NKCV


ChronicFatigue

Expe

rt C

entr

e


ChronicFatigue

Expe

rt C

entr

e

Samenvattend interventie onderzoek vermoeidheid bij kanker:

2. Cognitieve gedragstherapie tijdens behandeling van kanker helpt vermoeidheid te verminderen

3. Het werkzame element in behandeling voor vermoeidheid tijdens behandeling van kanker is niet de verandering in lichamelijke activiteit

4. Iedereen een interventie aanbieden voor vermoeidheid tijdens behandeling van kanker?

Effect van de interventies op vermoeidheid

ChronicFatigue

Expe

rt C

entr

e

10

17

24

31

voormeting nameting

CGT n=76ZG n=72VI n=72

P=<0.05

% ernstigvermoeiden

Contrast CGT – ZG: p=0.005VI – ZG: p=0.348

65% van de patiënten in de Usual Care conditie rapporteerde geen ernstige vermoeidheid voor EN na de behandeling van kanker

Een groot deel van de patiënten kan de vermoeidheid hanteren zonder een interventie.

Is het aanbieden van CGT voor vermoeidheid tijdens de behandeling van kanker voor alle patiënten nodig?

ChronicFatigue

Expe

rt C

entr

e

Vierde nieuwe bevinding:

Niet alle patiënten hebben begeleiding voor vermoeidheid nodig tijdens behandeling van kanker.

Velen kunnen de vermoeidheid zelf hanteren.

ChronicFatigue

Expe

rt C

entr

e

Implicatie

Wie biedt je begeleiding voor vermoeidheid tijdens behandeling van kanker?

Patiënten met eerdere vermoeidheid hebben een grotere kans om vermoeid te blijven, maar als je alleen deze groep selecteert mis je patiënten die moe worden.

Adviezen?? casus

ChronicFatigue

Expe

rt C

entr

e

% patiëntenmet vermoeidheid

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

Voor tijdens 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 maand na



ChronicFatigue

Expe

rt C

entr

e

Verwachte verloop van vermoeidheid

Meting1Voor behandeling

Meting 2± 3 maanden na behandeling

Meting 3Eén jaar later

Maandelijks vermoeidheidsmetingBehandeling van kanker

Onderzoek naar verloop van vermoeidheid


ChronicFatigue

Expe

rt C

entr

e

ChronicFatigue

Expe

rt C

entr

eNatuurlijk beloop (N=136): gemiddelde vermoeidheidsscore per soort kanker, van diagnose tot 14 mndn na behandeling

8

13

18

23

28

33

mea

n C

IS-f

at

n=66 breast cancern=36 other tumorsn=34 prostate cancer

Groep met prostaat kanker was lager, blijft lager.

Natuurlijk beloop

Er is geen natuurlijk herstel zichtbaar van

ernstige vermoeidheid na behandeling van

kanker.

ChronicFatigue

Expe

rt C

entr

e

Nieuwe bevinding 5

De vermoeidheid in het eerste jaar na

behandeling van kanker is ongeveer 2-3

maanden na behandeling van kanker stabiel

ChronicFatigue

Expe

rt C

entr

e

Behandeling CGT VnK

Cognitieve gedragstherapie voor vermoeidheid na

kanker (CGT VnK) wordt nu aangeboden aan

patienten die de behandeling van kanker tenminste

één jaar daarvoor succesvol hebben afgerond.

Kunnen we CGT VnK eerder aanbieden?

ChronicFatigue

Expe

rt C

entr

e

NKCVNKCV

Ontstaansfactoren en instandhoudende factoren bij vermoeidheid na kanker

Uitlokkende factoren

kanker


Instandhoudende factoren

onvoldoende verwerking

verhoogde angst voor recidief

disfunctionele opvattingen over vermoeidheidverstoord slaap-waakritme

verstoord activiteitenpatroon

verminderde sociale contacten en meer behoefte aan sociale steun

MOE

NKCVNKCV

Instandhoudende factoren bij vermoeidheid na kanker

Welke instandhoudende factoren gemeten bij T2 waren

gerelateerd aan persisterende vermoeidheid?

disfunctionele opvattingen over vermoeidheid:

katastroferen over vermoeidheid

Somatische attributies

beperkingen op het gebied van slaap-waak ritme

lage zelf-gerapporteerde lichamelijke activiteit

N Nieuwe bevinding 5NKCV

De vermoeidheids instandhoudende factoren waarop CGT voor VnK zich richt, blijken al bij 3 mndn aantoonbaar

Dus:Start Cognitieve gedragstherapie voor VNK indien 3 maanden na behandeling van kanker er nog ernstige vermoeidheid bestaat

ChronicFatigue

Expe

rt C

entr

e

Samenvattend de nieuwe bevindingen op een rij

1. Ernstige vermoeidheid kan al aanwezig zijn nog voor de behandeling begint

2. Cognitieve gedragstherapie tijdens behandeling van kanker helpt vermoeidheid te verminderen

3. Het werkzame element in behandeling voor vermoeidheid tijdens behandeling van kanker is niet de verandering in lichamelijke activiteit

4. Niet iedere patiënt heeft deze behandeling nodig. Velen kunnen de vermoeidheid zelf hanteren

ChronicFatigue

Expe

rt C

entr

e

5. Vermoeidheid die 3 mnd na behandeling van kanker aanwezig is, gaat niet vanzelf over

6. Dezelfde vermoeidheids instandhoudende factoren als 1 jaar later aanwezig zijn, zijn al bij 3 mndn aantoonbaar, dus:

7. Start Cognitieve gedragstherapie voor VnK indien 3 maanden na behandeling van kanker er nog ernstige vermoeidheid bestaan

Samenvattend de nieuwe bevindingen op een

rij

Vanaf diagnose tot één jaar na behandeling van kanker

Documents

Transcript of Vanaf diagnose tot één jaar na behandeling van kanker