rogramma ICT&O Saxion, 2013 Marjon Baas (MSc)

Van visie naar praktijk, een handreiking

Studieloopbaanbegeleiding

2

Studieloopbaanbegeleiding:

Van visie naar praktijk, een handreiking

Oktober 2014

Kariene Mittendorff

Associate lector SLB, Lectoraat Innovatief en Effectief Onderwijs, Saxion Hogescholen

Marian Kienhuis

Adviseur en onderzoeker Instroom & Aansluiting, Lectoraat Onderwijsarrangementen in maatschappelijke context en

Studiesuccescentrum, Saxion Hogescholen

3

Voorwoord

Voor je ligt een handreiking met daarin verschillende inzichten (werkbare principes) rondom de praktische uitvoering

en invulling van SLB. De handreiking is beschreven naar aanleiding van de nieuwe Visie en eisen voor SLB binnen Saxion.

Na het uitwerken van de nieuwe visie is er een werkgroep samengesteld en zijn er verschillende acties ondernomen

om concreter invulling te geven aan de verbetering van SLB. Het beschrijven van deze handreiking is daar één van.

Deze handreiking is tot stand gekomen door met vele betrokkenen vanuit diverse geledingen op Saxion te praten over

wat wel en wat niet werkt, maar ook door te kijken naar onderzoek over SLB wat zowel binnen als buiten Saxion is

uitgevoerd. Zo is er input geleverd door SLB’ers, SLB-coördinatoren, teamleiders, medewerkers van Bureau

kwaliteitszorg en het Studiesuccescentrum, SLB experts van de AMA, deelnemers van het project Bachelorrendement

en medewerkers van het KCOI.

Dit document is en blijft in ontwikkeling. Dus… heb je tips, toevoegingen of vragen? Laat het ons weten!

Namens de werkgroep,

Elisabeth Osterloh

Kariene Mittendorff

Marchien Kraaima

Marian Kienhuis

Marie Louise Rickhoff

Merijn Ritmeester

Kariene en Marian

4

Hoofdstuk 1 Inleiding

Mede door de druk van prestatieafspraken met het ministerie van OC&W lijkt studieloopbaanbegeleiding (SLB) de

laatste jaren steviger op de agenda van hogescholen te staan. De ontwikkelingen op verschillende beleidsterreinen

zoals de studiekeuzecheck en het verbeteren van bachelor rendement vragen ook om investeringen en herziening van

SLB beleid. De roep om betere studieloopbaanbegeleiding blijkt vanuit verschillende kanten te ontstaan. Tegelijkertijd

blijven er vragen leven rondom de invulling van SLB: Waar zetten we precies op in? Wat zijn de werkelijke doelen van

SLB? Moet iedere docent SLB’er zijn? Willen we SLB gedurende de hele opleiding of vooral in de eerste jaren? Wat

stellen we verplicht en wat niet? Hoe verbinden we de studiekeuzecheck aan SLB? Onderzoek laat tevens zien dat SLB

nog niet altijd de kwaliteit heeft die men nastreeft en dat er bij zowel SLB’ers als managers vragen leven over hoe we

SLB naar een hoger plan kunnen brengen (Mittendorff, van der Donk & Gellevij, 2012; Kuijpers & Meijers, 2009).

Een goede invulling van SLB is ook een speerpunt voor Saxion. Het belang ervan wordt benadrukt in zowel de

Strategische Agenda als de onderwijsvisie. Onlangs is er een visie geformuleerd met een aantal ‘basiseisen’ voor SLB

waaraan alle opleidingen van Saxion vanaf september 2014 moeten voldoen, zie bijlage 1. Vanuit het kenniscentrum

Onderwijsinnovatie, bureau Kwaliteitszorg en het Studiesuccescentrum wordt samen met SLB’ers van de

verschillende academies gewerkt aan het verstevigen van SLB binnen de opleidingen. Er wordt daarbij extra

ingezoomd op de begeleiding van studievoortgang van studenten om daarmee bij te dragen aan het studiesucces van

studenten.

5

Hoofdstuk 2 Visie op SLB en begrippenkader

Optimaal studiesucces hangt nauw samen met een goede studieloopbaanbegeleiding. SLB draagt namelijk bij aan

zowel de aflevering van professionals die van economische en maatschappelijke toegevoegde waarde zijn voor de

beroepspraktijk, als aan het behalen van de gewenste numerieke rendementen. Bij SLB willen we de student zowel

ondersteunen bij zijn/haar studievoortgang als bij het maken van keuzes voor de toekomst.

SLB is een van de schakels in de begeleidingsketen van de studieloopbaan in het onderwijs: van leerling naar student

naar professional. Deze begeleidingsketen wordt verder gevormd door begeleiding voor de poort (LOB in mbo en vo),

in de poort (intake/ matching) en bij de keuze om te gaan werken of doorstuderen (master), waarbij aansluiting tussen

en voortborduren op de verschillende schakels in de keten essentieel is.

Bij SLB op het HBO gaat het om de volgende vragen: ‘hoe studeert een student zo effectief en succesvol mogelijk ’,

‘passen de opleiding en beroep bij de ambities en mogelijkheden van de student’ en ‘welke talenten kan de student

ontwikkelen in het kader van zijn of haar professionele ontwikkeling’. Samengevat is het doel van SLB dat de student

de studie succesvol afrondt, zijn of haar talenten ontwikkelt en optimaal op de toekomst is voorbereid. Hiervoor

wordt ondersteuning geboden bij het plannen en zicht houden op de studievoortgang, het (leren) studeren, het

(leren) reflecteren op zowel studie als beroep en loopbaan, het maken van keuzes, het zelf verantwoordelijkheid

nemen en het kunnen werken aan de ontwikkeling als professional in een bepaald werkveld.

Figuur 1. Doorlopende leerlijn LOB – SLB.

6

Begrippenkader

Het doel van SLB is dat de student succesvol de studie afrondt, zijn of haar talenten ontwikkelt en optimaal op de

toekomst is voorbereid.

De begeleiding binnen SLB is daarmee te verdelen in drie

verschillende elementen (zie figuur 2):

1. Begeleiding bij studievoortgang

2. Begeleiding bij loopbaanontwikkeling

3. Begeleiding bij professionele ontwikkeling

Deze drie elementen leiden tot de persoonlijke ontwikkeling van de

student. Deze indeling biedt een kapstok om met opleidingen in

gesprek te gaan over doelen van slb en evaluatie van het eigen slb

programma.

Daarnaast leveren onderzoek en praktijkervaring diverse werkzame

principes als het gaat om de inhoud, vorm en organisatie van SLB

maar ook over de benodigde kwaliteit van betrokken actoren.

Deze elementen en werkzame principes leveren de Bouwstenen voor SLB die we voor onze Saxion-studenten willen

realiseren. In deze notitie beschrijven we deze bouwstenen en vullen deze zoveel mogelijk aan met tips en tricks ter

inspiratie (hfd 3). Daarna volgt gebruikte en bruikbare literatuur (hfd 4).

Figuur 2. De drie begeleidingselementen binnen SLB.

7

Hoofdstuk 3 Bouwstenen voor een werkzaam SLB

In dit hoofdstuk geven we aan wat er nodig is voor een werkzaam SLB. Om de genoemde doelen in hoofdstuk 1 te

bereiken zal het beleid van de opleiding of academie (visie, draagvlak & middelen en randvoorwaarden) zodanig

vertaald moeten worden in de onderwijsorganisatie (de wenselijke leeromgeving en organisatie van SLB, de

vormgeving van het onderwijs en goed werkende instrumenten als Bison), dat de betrokken actoren in de organisatie

het ook kunnen aansturen en uitvoeren en daartoe de benodigde competenties hebben of kunnen ontwikkelen

(competenties van actoren).

We hebben dit vertaald en concreet gemaakt in een 6-tal bouwstenen met verschillende indicatoren, die we hierna

achtereenvolgens beschrijven en afronden met tips en tricks uit de hbo-praktijk. Zoals eerder vermeld is en blijft dit

een document in ontwikkeling en de bouwstenen plus tips & tricks kunnen dan ook aangevuld worden door de

gebruikers van deze handreiking. We horen het graag!

8

SLB Bouwstenen

Schoolbeleid

1. Visie

Visie uitwerken met draagvlak team

Doorlopende leerlijn LOB-Intake-SLB

SLB gedurende de hele studie: SLB leerplan

Begeleiding op maat (rekening houden met

achtergrond o.a. gender, cultuur,

functiebeperking, talent, vooropleiding)

Kwaliteitszorg

2. Middelen en randvoorwaarden

Formatie (passend bij organisatie SLB programma

en eisen, docenten hebben affiniteit met SLB)

Communicatie (intern en extern)

Voorzieningen (Studiesuccescentrum, KCOI,

Saxion Academy)

Professionalisering

Organisatie in de praktijk

3. Leeromgeving voor student (SLB in de praktijk)

Inhoud

Begeleiding bij studievoortgang

Begeleiding bij loopbaanontwikkeling

Begeleiding bij professionele ontwikkeling

Vorm

Affectieve component

Reflectieve component

Actief makende component

Netwerkcomponent

Informatieve en adviserende component

Organisatie

Roostering: individuele gesprekken en klassikale lessen

Programma en structuur: doorlopende leerlijn

Vaste SLB’er (of max. 2 tijdens hele studie)

Maximaal aantal studenten per SLB’er

Advies aantal uren voor SLB

Studiepunten voor SLB, ja of nee?

4. Vormgeving onderwijs

Praktijkervaringen ‘creëren’

Keuzemogelijkheden realiseren

5. Instrumenten

Start begeleiding met uitkomst intake (assessment)

Effectief gebruik studentvolgsysteem (Bison en Cognos) en gebruik

studieplan (contract)

Studiesuccescentrum

Gebruik Top Talent Programma, International office, etc.

Actoren

6. Competenties van actoren

SLB’er

SLB coördinator

o Contactpersoon functiebeperking

Intakecoördinator

Stage-/Afstudeercoördinator

Teamleider/directeur

Docent

Student

3.1 Bouwsteen 1: Visie

De Saxion notitie over Visie en eisen voor SLB is tot stand gekomen is samenspraak met

vertegenwoordigers van academies. SLB vindt echter plaats op opleidingsniveau. Draagvlak voor

de visie bij de opleidingsteams is daarom één van de fundamenten van je SLB. Aansluiten met je

SLB op het loopbaanoriëntatie en -begeleidingsprogramma (LOB) van de vooropleiding met de

intake als scharnierpunt is een ander belangrijk element van de bouwsteen ‘Visie’. Voeg daarbij dat

we streven naar begeleiding op maat, gedurende de gehele studie en gebruikmakend van een

effectieve kwaliteitszorg.

Draagvlak in het team

Voor het vormgeven van effectieve SLB is het hebben van een eenduidige visie met bijbehorende

doelen voor studenten van belang, zo blijkt ook uit het eerder uitgevoerde onderzoek bij Saxion

(Mittendorff et al., 2012). De opleidingen die goed scoren op de kwaliteit van SLB en reflectie in

hun onderwijs laten zien dat ze goed hebben nagedacht over wat ze willen bereiken met SLB. Er is

een visie waar ze zich als team aan verbonden voelen en waarin duidelijk staat verwoord wat ze

willen bereiken. Het is belangrijk dat deze visie gekoppeld is aan concrete doelen, zodat de vaak

wat abstract geformuleerde visie ook concreet in activiteiten is vertaald en beschreven. Anders zie

je dat de visie alsnog op verschillende manieren ingevuld kan worden en dus ook kan worden

uitgevoerd in de praktijk. Tot slot blijkt dat opleidingen waarbij docenten samen overeenstemming

vinden in een visie, het beter doen met SLB, dan de opleidingen waarbij docenten op verschillende

manieren over SLB denken. Logisch lijkt het, maar het geeft wederom weer waarom het zo

belangrijk is om samen, met het team als geheel, een visie te formuleren waar iedereen (min of

meer) achter kan staan zodat er draagvlak is bij alle betrokkenen.

Doorlopende leerlijn LOB-intake-SLB

In het vo en het mbo is loopbaanoriëntatie en -begeleiding (LOB), net als SLB, ook onderdeel van

het curriculum. De doelen van LOB verschillen niet wezenlijk van die van SLB in het hbo. Maar ook

hier zijn verschillen tussen scholen groot. Uit onderzoek blijkt dat het effect van goede LOB de

uitval tot 1/3 kan verminderen (http://www.lob-vo.nl/kennisbank/instrumenten-voor-

scholen/onderzoek-lob-en-studiesucces-0). Input van het hbo in LOB is van wezenlijk belang. De

afdeling Instroom & Aansluiting van het Studiesuccescentrum van Saxion ondersteunt het vo en

het mbo in het samen ontwerpen, uitvoeren en evalueren van LOB-activiteiten, in samenspraak

met de academies en de Dienst Communicatie.

Als een leerling, via vmbo-mbo, vmbo-havo, havo of vwo bij ons instroomt dan heeft hij/zij een

unieke leergeschiedenis, inclusief de totstandkoming van de studiekeuze.

De Intake zorgt er voor dat we veel sneller dan in het verleden zicht kunnen krijgen op de uniciteit

van de instromende student. Met de uitkomsten van de intake kun je als SLB’er van het eerste jaar

sneller zicht krijgen op de coachingsbehoefte van de student. Ook de behoefte aan het wegwerken

van deficiënties kan sneller worden opgepakt. Leerlingen die onvoldoende gebruik hebben

gemaakt van LOB op het vo en mbo worden door de intake alsnog aangespoord om tot actie over

te gaan om hun keuze nog op tijd bij te stellen.

De Intake geeft het vo en mbo de mogelijkheid om de leerling/ student te motiveren voorafgaand

aan de intake met mentor of decaan onder woorden te brengen hoe hij/zij tot de studiekeuze is

gekomen (zie Download de LOB gesprekskaart voorbereiding studiekeuzecheck havo als

voorbeeld).

We streven er naar om de intakers te recruteren uit de SLB’ers van de propedeuse.

10

SLB gedurende de gehele studie en SLB plan

SLB vindt plaats tijdens alle jaren van inschrijving van de student, en is dus niet alleen gericht op de

propedeuse en het tweede jaar. Ook voor ouderejaars studenten is SLB van belang! Tijdens deze

hele ‘leerlijn’ gedurende de studie kunnen bepaalde accenten wat meer verlegd worden. SLB sluit

tijdens de propedeuse aan bij de uitkomsten en het advies vanuit de intake, is gericht op oriëntatie

en selectie, het begeleiden van de studievoortgang en eindigt in de P fase met het studieadvies.

SLB in de hoofdfase is gericht op het begeleiden van de studievoortgang, het maken van keuzes

(bijv. voor minor en stage), loopbaanoriëntatie en verdere professionele ontwikkeling. Zo wordt er

iets minder nadruk gelegd op studiebegeleiding aan het eind van de opleiding, maar krijgt

loopbaanbegeleiding (bij het kiezen van minoren, stages en afstuderen) juist een hele duidelijke

plek.

De visie op SLB impliceert ook dat er een SLB plan is om de ontwikkeling van de student naar een

professionele beroepsbeoefenaar te bevorderen. In het SLB plan staat hoe je als opleiding werkt

aan de visie, hoe het programma (de leerlijn) voor SLB eruitziet gedurende de hele studie en hoe

de eisen voor SLB ingevuld worden.

Begeleiding op maat

Begeleiding op maat wil zeggen dat je rekening houdt met de verschillen tussen studenten die er

toe doen als het gaat om studiesucces. Uit onderzoek blijkt dat het zin heeft om rekening te

houden met gender, cultuurverschillen (denk ook aan het begeleiden van internationale

studenten), 1e generatie hbo studenten, student met functiebeperking, excellentie, het type

vooropleiding maar ook zaken als de scores in de big five. Door goed inzicht te hebben in de

achtergrond van je eerstejaars groep en daar op in te spelen kun je studie uitval in het eerste jaar

sterk verminderen. De uitkomsten van de Intake gebruiken we professioneel in het

kennismakingsgesprek van het eerste jaar om daarmee een goede start met de begeleiding op

maat te maken.

Kwaliteitszorg

Om de kwaliteit van je SLB te bewaken moet je je doelen helder voor ogen hebben. Onderdeel van

de visie is dat er inzicht is in hoe je checkt of de doelen worden behaald (Plan-Do-Check-Act).

Tevredenheid over SLB bij studenten én SLB’ers, beperkte studie uitval in het eerste jaar en

nauwelijks uitval in de daaropvolgende jaren tenzij van persoonlijke aard, zijn daarin goede

ijkpunten. Zie ook http://www.studiesuccesho.nl/2014/10/18/good-practices-voor-verbeteren-van-

studiesucces-hanze-hogeschool/ voor een voorbeeld rondom het gebruik van PDCA voor het

verbeteren van studierendement van studenten binnen je opleiding. Je zou een zelfde cyclus

kunnen toepassen voor SLB.

Tips & tricks

o Zoek verbinding en creëer eigenaarschap door met elkaar, als team, de visie op SLB te bespreken en samen

concreet uit te werken.

o Gebruik de bouwstenen om je SLB te ijken.

o Houd rekening in de (start van de) begeleiding in SLB met de intake uitkomsten en achtergrond van

studenten.

o Hanteer de Plan-Do-Check-Act cyclus om de kwaliteit van SLB in de opleiding te bewaken.

o …

11

3.2 Bouwsteen 2: Middelen en randvoorwaarden

Het lijkt een open deur, maar toch is het van belang om na te gaan welke middelen er nodig zijn om

je visie vorm te geven. Bij middelen denken we niet alleen aan de benodigde formatie (fte), maar

ook aan de communicatie over waarom je de dingen doet, zoals je ze doet: intern

(opleiding/academie/hogeschool) en extern (zowel naar het vo/mbo, als naar de opdrachtgevers

van projecten, stages, afstudeeropdrachten). Met elkaar creëer je het pedagogisch didactisch

klimaat om je professionals op te leiden. Daar hoort ook bij dat je gebruik maakt van het aanbod

van Saxion-voorzieningen die de professionaliteit van de SLB’er of de academie te boven gaat maar

geboden worden door het Studiesuccescentrum. Zo mogelijk maak je ook gebruik van informatie

over nieuwe inzichten die geleverd worden door het Kenniscentrum Onderwijsinnovatie van Saxion

(professionalisering).

Formatie

Bij formatie denken we aan hoeveel fte er nodig is voor kwalitatief goede SLB. Deze handreiking

gaat in op aspecten die de kwaliteit van SLB beïnvloeden, en daar hoort ook een indicatie bij van de

hoeveelheid tijd die daarvoor nodig is. De Saxion visie geeft aan dat er minimaal in de eerste 2

opleidingsjaren 3 individuele gesprekken, en de laatste 2 opleidingsjaren 2 gesprekken per jaar met

elke student gevoerd moet worden. Deze gesprekken moeten voorbereid, gevoerd en achteraf

genotuleerd (beschreven) worden.

Daarnaast zijn er groepslessen die gegeven worden door de SLB’er en is de SLB’er beschikbaar om

regelmatig gesprekken ‘op de gang’ te voeren. Tel daar nog de taakuren van de SLB-coördinator en

de noodzakelijke SLB-professionaliseringsuren bij op. Het is wellicht zinvol om daarover per sector

met elkaar in gesprek te gaan en een vorm van benchmarking met elkaar te doen. In bouwsteen 3

benoemen we een aantal richtlijnen.

Communicatie

Extern: Wat betreft de instroomkant geldt dat het wervend is als je laat zien aan vo/ mbo scholen,

ouders en leerlingen dat op jouw opleiding de student geen nummer is en dat er sprake is van een

doorlopende studieloopbaanbegeleiding. De intake van Saxion is meer dan een momentopname.

Laat zien hoe je SLB vormgeeft via Saxion.nl of andere kanalen.

Intern: Het hele team speelt een rol in de begeleiding van de student om de professional te worden

die bij hem past. Als je daarover in je opleidingsteam communiceert creëer je de randvoorwaarden

om de middelen effectiever in te zetten. Voor de studenten is het belangrijk dat het team een

goede band heeft met het werkveld en alumni. Dit netwerk kan ingezet worden om studenten op

je juiste plek werkervaring op te laten doen. Daar hoort ook bij dat het werkveld weet dat SLB een

serieuze zaak is waarin ook zij verantwoordelijkheid dragen voor de professionalisering van de

student. Welke eisen er aan de professional gesteld worden is dan een vanzelfsprekend onderwerp

van gesprek met het werkveld, zowel bij het beoordelen van stages en afstudeeropdrachten als in

de werkveldadviescommissie.

Voorzieningen

Het Studiesuccescentrum (SSC) is de dienstverlening bij Saxion om je SLB instrumenteel en

inhoudelijk te ondersteunen (zie bouwsteen 5). Ook heeft SSC een signalerende functie.

12

Daarnaast levert het Kenniscentrum Onderwijsinnovatie (KCOI) voortdurend nieuwe inzichten waar

je gebruik van kunt maken. Kijk op www.saxion.nl/kcoi voor meer informatie, of kijk op de website

www.slb-reflectie.nl.

Saxion Academy is het ontwikkelings- en opleidingscentrum van Saxion die onder andere SLB

trainingen aanbiedt, kijk op www.saxionacademy.saxion.nl.

Professionalisering

De professionaliteit van de betrokken actoren is een belangrijke randvoorwaarde voor de kwaliteit

van SLB. Daartoe moeten toereikende en effectieve middelen worden ingezet. Er is inmiddels een

nieuw competentieprofiel voor SLB’ers ontwikkeld door experts van de Academie Mens & Arbeid

van Saxion en op basis daarvan wordt er ook een nieuw trainingsaanbod vormgegeven dat zal

worden aangeboden door de Saxion Academy.

Naast de mogelijkheid om de competenties te verwerven zullen SLB’ers ook moeten aantonen dat

deze competenties worden toegepast in de praktijk, bijvoorbeeld in gesprekscycli met de

leidinggevende (zie Bouwsteen 6).

Daarnaast worden er uitwisselingsbijeenkomsten en conferenties (rondom SLB en studiesucces)

georganiseerd binnen Saxion door het Studiesuccescentrum, onder andere ondersteund door het

Kenniscentrum Onderwijsinnovatie.

Tips & tricks

Wees als teamleider/ manager bewust van het feit dat SLB niet iets is ‘wat er even bij naast kan’. Wil

men serieus met de visie aan de slag is het goed om echt bewust over formatie en professionalisering

na te denken.

Zorg er als Saxion voor dat gewenste aanvullende Saxion brede ondersteuning vanuit SSC mogelijk is

als daar vraag naar is.

Benchmark met andere HBO instellingen of collega’s uit dezelfde sector welke formatie passend is.

Maak gebruik van de verschillende voorzieningen binnen Saxion en verbind deze heel goed aan het SLB

programma (plan) van de opleiding.

…

13

3.3 Bouwsteen 3: Leeromgeving voor student

Een volgende belangrijke bouwsteen is uiteraard de leeromgeving voor de student. Hoe geven we

SLB nu vorm in de praktijk en wat zijn belangrijkste aspecten om rekening mee te houden? In de

visie op SLB staat beschreven aan welke inhoudelijke doelen SLB zou moeten werken. Daarmee

hebben we al een belangrijk element voor SLB te pakken: waar moet het eigenlijk over gaan?

Tegelijkertijd zijn er ook ‘vorm’ aspecten belangrijk voor SLB. Het gaat namelijk niet alleen om

datgene waar SLB inhoudelijk op is gericht maar ook om de wijze waarop het precies wordt

ingevuld (het hoe). De vorm van SLB is een belangrijk element in de leeromgeving voor de student.

Naast de inhoud en de vorm van SLB besteden we aandacht aan de organisatie van dit alles. Welke

organisatorische aspecten zijn belangrijk om kwalitatief goede SLB vorm te geven?

Inhoud

Bij SLB willen we de student begeleiden in een proces van talentontwikkeling, waarbij hij/ zij steeds

beter leert wat zijn/ haar kwaliteiten zijn, wat zijn/ haar identiteit is maar ook leert over zichzelf als

het gaat om zijn studie en professionele ontwikkeling. Zoals eerder vermeld is het daarvoor van

belang dat SLB gericht is op een aantal elementen, en dat deze elementen gedurende de opleiding

(leerlijn) aan bod komen:

1. Begeleiding bij studievoortgang

2. Begeleiding bij loopbaanontwikkeling

3. Begeleiding bij professionele ontwikkeling

Elk van deze drie elementen worden hieronder verder uitgewerkt.

Begeleiding bij studievoortgang

Eén van de doelen van SLB is dat de student wordt ondersteund bij het zo succesvol mogelijk

studeren. De SLB’er begeleidt de student bij het analyseren van studieproblemen, adviseert en

helpt bij het zoeken naar oplossingen en begeleidt bij het plannen en optimaal realiseren van zijn

studievoortgang. Dit kan bijvoorbeeld door middel van het afsluiten en opvolgen van

studiecontracten (zie ook bouwsteen 5, p. 26), maar ook door (klassikale) begeleiding bij het leren

studeren, zeker in het begin van de opleiding. Als het gaat om studievoortgang moet er binnen SLB

dan ook aandacht worden besteed aan de ontwikkeling van de benodigde leercompetenties:

studenten moeten leren leren. Niet alleen studievoortgang en het leren van studenten speelt

hierbij een rol, ook het zelfsturend vermogen. Waar het op aankomt is dat de student gemotiveerd

wordt en zich verantwoordelijk gaat voelen voor een betere aanpak van zijn studie.

Uit onderzoek weten we dat begeleiding bij deze zelfgestuurde inbreng bij jongvolwassenen zeer

gewenst is (Kirschner & van Merrienboer, 2004). Jongeren die van het voortgezet onderwijs of het

mbo afkomen en binnenkomen bij onze hbo opleiding hebben vaak nog niet het studeergedrag dat

nodig is voor het hbo. Én ze vinden het, veelal als puber zijnde, nog vaak heel lastig om dit op te

brengen. Het is van belang dat de student effectief studeergedrag kan ontwikkelen. Begeleiding bij

studievoortgang betekent dan ook meer dan slechts het bijhouden van studievoortgang en het

signaleren van problemen! Het gaat om een proactieve insteek waarbij studenten (vooral in het

eerste jaar van de opleiding) worden begeleid bij plannen, leren studeren en het maken van

realistische afspraken. Saxion wil de komende jaren in het bijzonder op dit gebied de SLB binnen

14

opleidingen gaan versterken en studenten nog beter adviseren, ondersteunen en begeleiden,

zodat succesvoller kan worden gestudeerd.

Tips & tricks

Ga na welke studievaardigheden aanwezig zijn (mbo-er, vwo-er, havist)

Weet welke studievaardigheden voor het eerste jaar van belang zijn

Laat tweedejaars vertellen wat hun ervaringen zijn met studeren en zorg daarbij voor herkenbaarheid

Maak in het SLB programma in het eerste jaar ook ruimte voor het behandelen van zaken als ‘leren

studeren’, ‘huiswerk maken’, ‘plannen’, ‘leren reflecteren’, etc.

Begeleid studenten op maat bij het ‘leren studeren’, bijv. door dit te bespreken in een individueel gesprek

en inzichtelijk te maken waar (extra) hulp bij nodig is

Wijs studenten op handboeken als: ‘Succesvol leren’ (Pol, 2013) of ‘Studeer Effectief’ (Pilot e.a., 2012)

Maak gebruik van SMS (studeren met succes) (methode van collega Ruud Sniekers)

Wees op de hoogte van de mogelijkheden online van het Studiesuccescentrum (scan voor studenten)

Maak gebruik van (verwijs door naar) de cursussen van het Studiesuccescentrum (bijv. Uitstelgedrag)

…

Begeleiding bij loopbaanontwikkeling

Een ander doel van slb is dat de student wordt begeleid bij het voorbereiden op zijn toekomstige

loopbaan en werkveld. Bij loopbaanbegeleiding gaat de aandacht uit naar de ontwikkeling van

studenten tot professionals in de beroepspraktijk die weten wat ze willen en waar ze goed in zijn.

Loopbaanbegeleiding richt zich op de motivatie van studenten voor een bepaald beroep, de

beelden van studenten over een bepaald beroep, welk type werk bij iemand past en waar hij of zij

goed in is.

De SLB’er helpt de student om na te denken over het beroep dat hij wil uitoefenen waarbij

aandacht is voor de persoonlijke talenten en eigenschappen van de student, de voorkeur voor een

bepaalde werkomgeving, etc. Daarnaast stimuleert de slb’er studenten om informatie te

verzamelen en bronnen te raadplegen en attendeert ze

op hun eigen netwerk of eventueel op zijn/ haar eigen.

Het is van belang om veel beroepspraktijk te zien, met

professionals te praten en daar op school, tijdens de

begeleiding door de SLB’er op te reflecteren. Die reflectie

op ervaringen en dat verbinden met persoonlijke vragen

en doelen leidt tot een bewustwordingsproces over hun

belangstelling en kwaliteiten, en mogelijke actiepunten

om de beroepspraktijk verder te ontdekken.

De student wordt binnen SLB daarmee begeleid bij het

maken van keuzes en het ontwikkelen van

loopbaancompetenties: reflecteren op eigen talenten,

motieven, kwaliteiten en ambities, loopbaanexploratie,

loopbaansturing en netwerken (Kuijpers & Meijers, 2009,

zie ook figuur 3). Gaandeweg vinden studenten zo een

antwoord op de vraag wat voor professional ze willen

worden.

Figuur 3. Loopbaancompetenties (Kuijpers & Meijers, 2009).

15

Tips & tricks

Ga zowel individueel als klassikaal in op kwaliteiten maar ook interesses en toekomstambities van studenten

Praat met de student over zijn/ haar beelden van het beroep

Reflecteer met studenten op ervaringen in de praktijk zodat ze meer zicht krijgen op wat zij leuk vinden/

wat bij hen past

Verbind het onderwijs met de beroepspraktijk en bespreek verschillende beroepssituaties, en koppel die

ook aan toekomstambities van studenten

Biedt studenten toegang tot je eigen netwerk (als je daar voor open staat) om ze te leren netwerken of

ervaringen op te kunnen doen in de praktijk

Maak studenten bewust van individuele kwaliteiten en talenten (gebruik bijv. het kwaliteitenspel in de klas

en bespreek de uitkomsten in het individuele gesprek)

Maak gebruik van de expertise bij SSC wanneer de student een groter loopbaanvraagstuk heeft

…

Begeleiding bij professionele ontwikkeling

SLB richt zich tot slot in meer of mindere mate op de professionele ontwikkeling van de student.

Hierbij gaat het om begeleiding bij het behalen van de benodigde beroepscompetenties, het

begeleiden bij het ontwikkelen van een professionele identiteit en beroepshouding. Deze

begeleiding kan ook gekoppeld zijn aan ethische kwesties (gericht op vragen als ‘wie wil ik zijn

binnen mijn professie?’ ‘welke waarden en normen wil ik nastreven?).

Binnen competentiegerichte opleidingen zien we dit veel terugkomen door bijvoorbeeld reflectie

te creëren t.a.v. professioneel handelen. Hoe heb ik het als fysiotherapeut gedaan tijdens het

handelen met de cliënt? Wat kan ik nog beter doen? Welke competenties beheers ik nog niet

voldoende en waar moet ik aan werken? Het POP en portfolio zijn hierbij belangrijke instrumenten

die zich dan vooral richten op het behalen van de eindcompetenties van de opleiding en de wijze

waarop je aan die competenties voldoet en zou kunnen voldoen. De slb’er begeleidt de studenten

bij het goed formuleren van leerdoelen gericht op de beroepscompetenties, het reflecteren op het

eigen handelen en het geven van feedback op uitgevoerde taken, maar ook bij vragen rondom

waarden en normen, ethiek.

Bij veel opleidingen krijgt deze begeleiding bij professionele ontwikkeling al concreet vorm op

andere plaatsen in het curriculum, waardoor dit element in SLB kleiner of nauwelijks aanwezig is. In

hoeverre dit element binnen SLB of elders aan bod komt is aan de opleiding zelf. De verbinding met

SLB is echter altijd aanwezig en van belang en zou op enigerwijze aan bod moeten komen in het slb

programma, zodat de professionele ontwikkeling van studenten gekoppeld is aan hun reflectie op

studievoortgang en loopbaanontwikkeling. Deze processen kan men eigenlijk niet los van elkaar

zien.

Tips & tricks

Ga bij reflectie in het kader van professionele ontwikkeling in op betekenisvolle ervaringen van studenten

uit de praktijk (bijv. stage)

Maak gebruik van modellen als Korthagen of STARR(T) waarin heel duidelijk gekeken wordt naar leren van

ervaringen en mogelijke verbeterpunten voor eigen gedrag

Leer studenten ook met deze modellen te werken (leg ze duidelijk uit), en op momenten waarop ze deze

ook nodig hebben (just-in-time)

16

Probeer de koppeling te maken tussen de professionele competenties waar een student aan ‘moet voldoen’

in de opleiding en het perspectief van de student zelf: waar een student zich graag verder in wil ontwikkelen

(toekomstambitie)

…

Vorm

Er zijn verschillende ‘vorm’ aspecten als het gaat om SLB die ook van invloed zijn op de kwaliteit.

Het gaat er dus niet alleen om waar de SLB inhoudelijk over gaat, maar ook op welke manier iets

aan bod komt (zowel in de klas als in individuele gesprekken).

Uit onderzoek van onder andere Bimrose en collega’s (2004) en Patton en McMahon (2006), zoals

beschreven in Kuijpers en Meijers (2012) blijken de volgende vijf elementen van belang te zijn voor

effectieve loopbaanbegeleiding:

• affectieve component: het opbouwen van een goede relatie met wederzijds vertrouwen

• reflectieve component: de ‘meaning–making’ factor

• actiegerichte component: de ‘agency’ factor

• netwerkcomponent: netwerkontwikkeling en toegang verlenen tot een netwerk

• informatieve en adviserende component: juiste en relevante informatie bieden waarin

verschillende alternatieven worden aangereikt

Deze vijf begeleidingselementen komen ook terug in het nieuwe competentieprofiel van de SLB’er

(zie Rickhoff, 2014) welke in bijlage 2 is opgenomen. Hieronder werken we de vijf

begeleidingselementen verder uit.

Affectieve component

Een belangrijke component van SLB is dat je als begeleider persoonlijke betrokkenheid toont aan

de studenten die je begeleidt. Het hebben van ‘contact’ is eigenlijk een voorwaarde om de student

te begeleiden en coachen in zijn studie en loopbaan (Bimrose et al., 2004).

Uit onderzoek blijkt dat studenten het ook belangrijk vinden dat SLB’ers bereikbaar en betrokken

zijn (zie bijv. Mittendorff, Staman & Elsman, 2014). Zo geven studenten aan dat een SLB’er zowel

boven als naast de student moet staan. Het gaat er niet alleen om dat een studiecoach op tijd

reageert en bereikbaar is, maar ook het gevoel te hebben dat de SLB’er in hen geïnteresseerd is,

hen wil leren kennen en studenten bij de SLB’er terecht kunnen als dat nodig is. Een student van

Saxion geeft in een interview daarover bijvoorbeeld het volgende aan:

“Hij is bereid om je te helpen en je kunt bij hem terecht. Het is belangrijk dat ze je

willen helpen, altijd. En dat ze bereikbaar zijn. Iemand waar je op terug kan vallen,

als het je even niet lukt, dat je weet waar je moet zijn.”

Tips & tricks

Laat studenten merken dat je in ze geïnteresseerd bent, als persoon, bijvoorbeeld door eens naar hun

thuissituatie, hobby’s of bijbaantjes te vragen

17

Maak afspraken binnen het team over de bereikbaarheid richting studenten (dat elke SLB’er bijv. binnen

een werkweek reageert op een mail van een student)

Probeer voor studenten zichtbaar te zijn door je bijvoorbeeld te laten zien op plekken waar studenten vaak

komen

Geef studenten aan dat ze jou overal voor kunnen benaderen (binnen professionele grenzen uiteraard) en

waar nodig verwijs je als SLB’er door

…

Reflectieve component

Bij de reflectieve component gaat het om het creëren van nieuwe bewustwording (inzichten) en dit

te relateren aan mogelijkheden. De basis voor het leren binnen SLB is gerelateerd aan een proces

van reflectie. Die kan in de klas gestimuleerd worden maar vooral ook in individuele gesprekken

tussen SLB’er en student (Kuijpers & Meijers, 2009; Mittendorff, 2010).

In het onderwijs richten we ons nu vaak op het maken van reflectieverslagen waarmee we ‘hopen’

dat studenten hierdoor wel gaan reflecteren. We zien echter dat de kwaliteit van deze reflecties

helemaal niet hoog is. En dat studenten het alleen maar zinloos vinden, al die reflectieverslagen.

Reflectie is effectiever en zinvoller in gesprekken. Zowel in de klas als in een individueel gesprek

tussen SLB’er en student (Mittendorff & Staman, 2014). Tijdens zo’n gesprek, het liefst over

betekenisvolle ervaringen, wordt de student begeleid bij het leren over zichzelf naar aanleiding zijn

ervaringen. In een gesprek staan de gedachten en de gevoelens van de studenten over hun

ervaringen (in de praktijk) centraal en leert de student hoe hij eigen ontwikkelingsmogelijkheden

en -wensen kan verbinden aan het werk en de opleiding. Binnen het reflectieproces kunnen deze

activiteiten omschreven worden als het verwerken van betekenisvolle ervaringen om tot inzicht te

komen in het eigen handelen, gedrag enz. Om tot acties en verbeterpunten te komen is het van

belang dat vervolgens de inzichten naar die vorm worden verwerkt (zie figuur 4).

Studenten die goed zijn geïntegreerd in hun studieomgeving hebben meer studiesucces.

Er kan hierbij onderscheid worden gemaakt tussen sociale integratie (interactie met

medestudenten en andere betrokkenen) en academische integratie. Van academische

integratie is sprake als studenten zich identificeren met hun studie en hun instelling, zich

op hun gemak voelen in colleges en werkgroepen en gelegenheid hebben om met

docenten en studenten in contact te treden.

(http://www.studiesuccesho.nl/achtergrond/integratie/)

18

Onderzoek wijst uit dat studenten een reflectief gesprek heel waardevol vinden, vooral wanneer de

SLB’er echt doorvraagt om met de student inzicht te krijgen in verklaringen of overtuigingen die

achter bepaald gedrag schuilgaan (zie bijv. Kuijpers & Meijers, 2012; Mittendorff et al., 2014). Bij

deze begeleiding gaat het niet om het informeren of adviseren van de student (bijv. over minoren

of stages) of slechts vragen te stellen om informatie van de student los te krijgen. Om reflectie te

stimuleren moet je de student een spiegel voorhouden, luisteren, samenvatten en doorvragen.

Zo’n reflectief gesprek gaat ook uit van een dialoog en daarmee van de student als echte

gesprekspartner. We willen daarom zoveel mogelijk stimuleren dat de student zelf met een agenda

komt voor het gesprek en dat hij/ zij het tempo en de invulling grotendeels zelf bepaald. Als

opleiding zijn we echter wel verantwoordelijk voor het inplannen van de individuele gesprekken

met studenten (zie ‘Visie en eisen SLB bij Saxion’, bijlage 1). De opleiding neemt het initiatief om de

student te spreken, maar we proberen de student wel heel duidelijk een eigen inbreng te geven.

Ook in klassikale situaties is het stimuleren van reflectie belangrijk en volgens studenten helpen

groepssituaties juist heel erg bij het reflectieproces (Mittendorff, 2014). Door met anderen te

praten of bijvoorbeeld feedback te krijgen op je eigen gedrag of je karaktereigenschappen, kun je

veel makkelijker over jezelf nadenken.

“Omdat ik mezelf er totaal niet van bewust ben dat ik soms iets aan het doen ben. En als ik er dan op

gewezen wordt, ben ik wel iemand die daar iets mee wil doen. Als je feedback krijgt waar je iets mee

kunt helpt dat wel. (…) En daar probeer ik dan wel iets mee te doen. Buitenom dat iemand anders iets

over je zegt, je leert wel echt wat over jezelf. Door het reflecteren weet ik beter wie ik ben.”

Tips & tricks

Stel duidelijk reflectieve vragen, niet alleen informatieve

Pas LSD toe: Luisteren, Samenvatten en Doorvragen

Bespreek ‘inzichten’ die ze formuleren uit bijv. een reflectieverslag of opdracht en vraag daarop door

Figuur 4. Proces van reflectie (Mittendorff, 2014).

19

Praat heel bewust over ervaringen die de student heeft opgedaan (betekenisvolle ervaringen, die er toe

doen voor de student)

Ga met studenten in op acties richting de toekomst, om ze te ‘activeren’

Probeer verschillende methoden uit om te komen tot reflectie, denk bijvoorbeeld aan mindmappen of

storytelling of laat studenten zelf nadenken over interessante manieren om te reflecteren

Maak gebruik van groepsactiviteiten om samen te reflecteren en maak gebruik van feedback op elkaar (in

een groep)

Als SLB’er ben je een rolmodel als het gaat om reflecteren: je hebt zelf ook inzicht hebt in je eigen

kwaliteiten, talenten en motieven en laat zien dat je op verschillende onderwerpen kunt reflecteren.

Ondersteun (als management) SLB’ers bij het vaardig worden het begeleiden van reflectieprocessen van

studenten. Dit is een lastig proces en het is van belang om SLB’ers hierin te ondersteunen door bijvoorbeeld

professionalisering

…

Actiegerichte component

De actiegerichte component heeft betrekking op begeleiding die de student aanzet tot actie, of tot

een bepaalde keuze. De SLB’er ondersteunt de student zijn capaciteiten te vergroten, zijn

mogelijkheden optimaal te benutten of alternatieven te herkennen. Je begeleidt de student daarbij

in een proces van sturing naar zelfsturing. In het begin, als de studenten hier binnenkomen na het

vo, zijn ze nog niet in staat om zichzelf zo zelfstandig te sturen! Zoals we eerder al aangaven is

begeleiding bij zelfgestuurde inbreng van jongvolwassenen zeer gewenst (Kirschner & van

Merrienboer, 2004) en is het dus belangrijk dat wij studenten begeleiden bij het nemen van

initiatief bijvoorbeeld. Als SLB’er word je gevraagd om studenten te coachen bij plannen, leren

studeren en het maken van realistische afspraken. Je leert ze steeds zelfstandiger te worden.

Daarnaast is de actiegerichte component ook gericht op onderzoeken. Zet de student bewust aan

tot exploratie van dingen, zelf zaken uitzoeken, opbouwen van contacten, het ondernemen van

actie en kom terug op afspraken die daarover zijn gemaakt.

Tips & tricks

Zet studenten aan tot het ondernemen van actie, maar afspraken en kom daar ook op terug in een volgend

gesprek

Begeleid studenten bij het nemen van initiatief en het ontwikkelen van meer zelfstandigheid (in het eerste

jaar ben je daarin redelijk sturend, en richting het einde van de opleiding verwacht je dat een student dit zelf

doet)

Zet studenten aan om binnen en buiten de opleiding meer ervaring op te doen, te exploreren.

…

Netwerkcomponent

De netwerkcomponent bestaat uit begeleiden bij het opdoen van ervaringen en

netwerkontwikkeling, maar ook het zelf onderhouden en bouwen van een netwerk. Je bent als

SLB’er zelf in staat om een netwerk in de beroepspraktijk op te bouwen, te gebruiken en te

onderhouden, maar houdt ook zicht op de veranderingen in het werkveld van je opleiding.

20

Daarnaast begeleidt je studenten dus bij netwerkontwikkeling. Het gaat erom dat de student leert

contact opbouwen en onderhouden op de interne en externe arbeidsmarkt gericht op

loopbaanontwikkeling (Kuijpers & Meijers, 2012). Het is gunstig wanneer de SLB’er een vakdocent

is, die regelmatig in contact met de beroepspraktijk komt, bijvoorbeeld bij het afleggen van

stagebezoeken. Hierdoor is de SLB’er in staat om een netwerk op te bouwen waar de student van

kan profiteren en heeft de SLB’er meer autoriteit omdat hij spreekt vanuit persoonlijke ervaring in

het vakgebied en het werkveld. Je kunt als SLB’er ook toegang tot je eigen netwerk geven aan

studenten (zie ook Gerretsen, 2011).

Tips & tricks

Bespreek met studenten (liefst in een klassikale les) wat netwerken is, waarvoor het belangrijk is en hoe ze

dit kunnen inzetten

Wees bewust van het feit dat netwerken belangrijk is, en wees hierin een rolmodel voor studenten

Onderhoud zelf ook contact met het werkveld en met mogelijk andere belangrijke spelers rondom de

opleiding, die je onder meer zicht geven op (eventuele veranderingen in) de beroepspraktijk

Biedt, als je dat wilt, studenten toegang tot je eigen netwerk om ervaringen op te doen of om zelf een

netwerk op te bouwen

…

Informatieve en adviserende component

Als SLB’er ben je ook de coach die de student adviseert en informeert. Je monitort, analyseert,

volgt en bewaakt de ontwikkeling van de student. Daarmee bedoelen we niet alleen maar de

studievoortgang maar ook de (loopbaan)ontwikkeling van de student ‘als geheel’. Als SLB’er ben je

op de hoogte van mogelijkheden binnen Saxion om te versnellen of als studenten ergens tegen aan

lopen, maar ook op de eisen die worden gesteld ten aanzien van de BSA bijvoorbeeld.

Tips & tricks

Maak gebruik van de kanalen die er beschikbaar zijn voor informatie van belang voor SLB binnen Saxion

(bijv. de website van het Studiesuccescentrum)

Stel jezelf op de hoogte van de uitkomsten van de intake van de student, bespreek deze en monitor

vervolgacties

Maak gebruik van de mogelijkheden die er zijn binnen Bison, Cognos e.d. (zie ook bouwsteen 5)

Wijs studenten op mogelijkheden binnen Saxion, zowel bij studievertraging of functiebeperkingen, als bij

studenten die meer aankunnen dan het reguliere programma (bijv. de Honours programma’s)

…

Organisatie

Naast de invulling van de inhoud en vorm van SLB zijn er ook organisatorische aspecten die

aandacht verdienen als het gaat om de kwaliteit van SLB. Dit heeft niet alleen te maken met

randvoorwaardelijke zaken als tijd of roostering, maar ook met de wijze waarop een programma

rondom SLB wordt opgebouwd bijvoorbeeld.

21

Roostering: individuele gesprekken en klassikale lessen

Studenten ervaren over het algemeen de beste begeleiding als SLB wordt ingevuld met individuele

gesprekken met daarnaast een duidelijk klassikaal programma, vooral in de eerste twee leerjaren

van de opleiding, en waarbij het klassikale programma en de individuele begeleiding ook aan elkaar

gekoppeld zijn (er in de begeleiding bijv. op teruggekomen wordt).

Vanuit de visie en eisen van Saxion is duidelijk dat individuele gesprekken gedurende de hele

opleiding) verplicht zijn: tijdens de 1e 2 studiejaren 3 x per jaar, laatste 2 studiejaren: 2 x per jaar.

We willen daarbij adviseren om dit geen ’10 minuten gesprekken’ te laten zijn. Om in SLB

gesprekken een zekere diepgang te kunnen bereiken is 20 tot 30 minuten echt wel nodig, ook bij

de studenten waar het goed mee gaat! Vaak zien we dat we met deze ‘goede’ studenten snel klaar

zijn, maar ook deze studenten hebben recht op en hebben baat bij (extra) begeleiding. Zie

bouwsteen 3 voor een verdere invulling daarvan, denk bijvoorbeeld aan het element

loopbaanbegeleiding.

Opleidingen kiezen er soms voor om individuele gesprekken zelf al in te roosteren (of in ieder geval

tijd (bijv. een lesuur) waarin de individuele gesprekken gevoerd kunnen worden. Er is geen

onderzoek beschikbaar waaruit blijkt dat het inroosteren van individuele gesprekken beter of

slechter werkt, iedere SLB’er lijkt daarin zijn eigen voorkeur ook te hebben. Bespreek in ieder geval

binnen je team op welke manier dit het beste georganiseerd kan worden.

Programma en structuur: doorlopende leerlijn

Zoals figuur 1 laat zien kunnen we SLB beschouwen als een doorlopende leerlijn vanaf het vo of het

mbo. De studenten die hier binnenkomen hebben al een proces van leren (en begeleiding) achter

de rug. Het is van belang dat we die ervaringen van studenten meenemen in het

begeleidingsproces binnen SLB en aansluiten bij de kennis en ervaring die studenten al hebben. Dat

betekent ook heel concreet dat we de SLB in de propedeuse heel duidelijk aansluiten bij de

uitkomsten van de Intake. Daarin staat al heel veel informatie over de student, over zijn oriëntatie

en keuzeproces voordat hij/ zij aan deze opleiding begon, maar ook ten aanzien van mogelijke

functiebeperkingen of andere zaken die extra aandacht verdienen.

In het verdere SLB programma (dat over de hele opleiding uitgespreid is) zou een duidelijke lijn

aanwezig moeten zijn rondom de inhoudelijke thema’s en zouden opdrachten en activiteiten goed

met elkaar in verbinding moeten worden gebracht. Volgens Gerretsen is het verder bevorderend

wanneer er een uitgebalanceerd SLB programma is waarin:

• studenten regelmatig over een lange periode in kleine groepjes bijeenkomen zodat de coach

de student in die context kan observeren,

• er een langdurige verbondenheid bestaat tussen coach en student, én

• er nauwe aansluiting is bij de inhoud van het studieprogramma zodat de besproken

onderwerpen ook relevant en actueel zijn voor de student en input kunnen leveren voor

individuele gesprekken.

Studenten geven tot slot ook heel duidelijk aan: zorg voor structuur en samenhang (Mittendorff,

2014).

22

Tips & tricks

Start het eerste kennismakingsgesprek met de student in de propedeuse met het bespreken van de

uitkomsten van de intake

Vraag de student eens naar zijn eerdere ervaringen op school, met leren, studeren, huiswerk maken of zijn

keuzeproces voor deze opleiding

Ontwikkel een duidelijk (klassikaal) programma (in ieder geval voor de eerste twee leerjaren) en werk

bijvoorbeeld met kleine groepjes studenten

Structureer de individuele gesprekken en het klassikale programma als het gaat om de inhoud en bepaalde

thema’s

Koppel uitkomsten uit gezamenlijke activiteiten en opdrachten terug in de individuele lijn (praat hierover in

het individuele gesprek)

Bespreek wat er in de laatste 2 jaren aan bod moet komen in de SLB (bijvoorbeeld meer gericht op de

loopbaanontwikkeling van de student) en borg de activiteiten hiervoor ook in het curriculum

…

Vaste SLB’er (of maximaal 2 SLB’ers tijdens opleiding)

Het verdient voorkeur om studenten een vaste SLB’er te geven gedurende de hele studie en geef

de studenten de mogelijkheid te switchen als het hen niet bevalt. Of zorg er voor dat een student

maximaal 2 SLB’ers heeft gedurende zijn opleiding.

Maximaal aantal studenten per SLB’er

We kennen het allemaal: dat een SLB’er zoveel studenten onder zijn hoede heeft dat hij bijna het

overzicht verliest. Kijkend naar de aspecten die we hierboven noemen (bijv. over het belang van

betrokkenheid) kan het niet anders dan dat dit negatief van invloed is op de kwaliteit. We willen

dan ook het advies geven om maximaal ca. 25/ 30 studenten per SLB’er te hebben binnen een

opleiding.

Aantal uren benodigd voor SLB (in eerste 2 leerjaren)

Om een klassikale leerlijn samen met individuele gesprekken goed vorm te geven, is ongeveer 6 uur

per student per jaar een richtlijn om daadwerkelijke kwaliteit te waarborgen. Deze 6 uur wordt hier

als advies richtlijn weergegeven, gebaseerd op de volgende berekening:

- Kennisnemen van intake

- Voeren van 3 individuele gesprekken van ongeveer 20 tot 30 minuten (plus voorbereiding en

verslaglegging)

- Voorbereiding en uitvoering van klassikale SLB lessen (gemiddeld 1 uur per SLB klas per

week)

- Bijhouden studievoortgang van je SLB studenten, contact onderhouden (mail e.d.) met

studenten

- Administratie, vergaderingen SLB team en professionalisering

Studiepunten voor SLB: ja of nee?

Veel opleidingen worstelen ook met de vraag of we nu studiepunten aan SLB moeten geven of

niet. Helaas is er geen onderzoek beschikbaar waaruit blijkt welk scenario beter is. We zien in de

praktijk ook dat opleidingen hier erg verschillend in zijn, sommige kiezen wel voor studiepunten,

andere niet.

23

3.4 Bouwsteen 4: Vormgeving onderwijs

De kwaliteit van SLB is onlosmakelijk verbonden met de kwaliteit van het onderwijs als geheel.

Deze kunnen en moeten we dan ook niet los van elkaar zien. SLB is in ieder geval niet iets wat los

van het onderwijs gebeurt, er is altijd een link met het onderwijs omdat de student in dat onderwijs

zijn talenten kan ontwikkelen en zijn leerproces doormaakt. Maar ook omdat het hbo studenten

opleidt tot een ‘reflective practitioner’ waarbij een student weet wie hij of zij is, wat zijn kwaliteiten

zijn en kan aangeven waarin hij/ zij zichzelf nog kan en wil ontwikkelen. Het is een taak van elke

docent in het beroepsonderwijs (en dus ook het hbo) om studenten te begeleiden in een proces

van identiteitsontwikkeling (de Bruijn & Leeman, 2011; Meijers, 2002).

In het onderwijs worden ook de ervaringen opgedaan die zo belangrijk zijn bij het terugblikken op

hoe iets is gegaan, hoe iets beter kan of wat we ergens van kunnen leren. Het onderwijs zelf is

daarom een bron van ervaringen (zou het moeten zijn) waarin de student steeds meer te weten

komt over zichzelf en zijn eigen punten om verder te ontwikkelen. Vandaar dat in de bouwsteen

actoren zowel de teamcoördinator, als de stage- en afstudeercoördinator zijn opgenomen om hun

rol in de loopbaan van de student te benadrukken. Hieronder gaan we daarom in op een aantal

inhoudelijke kenmerken van het onderwijs die van belang zijn of zeker invloed hebben op de

kwaliteit van SLB.

Praktijkervaringen ‘creëren’

Om een realistisch beeld van werk te vormen maar ook om het proces van reflectie zo effectief

mogelijk in te zetten (zie bouwsteen 2) is het van belang om praktijkervaringen al vanaf het eerste

jaar een belangrijk onderdeel te laten vormen van het onderwijs. Een praktijkgericht curriculum van

de opleiding waarbij het leren bijvoorbeeld voor een belangrijk deel wordt gestuurd door

realistische praktijkproblemen (Bailey, Hughes & Moore, 2004) is van groot belang voor de

ontwikkeling van een student, en vooral ook de loopbaanbegeleiding van studenten.

Uit onderzoek blijkt dat het kunnen opdoen van verschillende werk(praktijk)ervaringen de

ontwikkeling van een zelfbeeld, een beroepsbeeld en loopbaanplanning bevorderen (Brooks,

Cornelius e.a., 1995). Voor reflectie is praktijkervaring ook erg belangrijk, omdat de betekenisvolle

ervaringen die in praktijk worden opgedaan voorwaarde zijn voor relevante en zinvolle reflectie.

Als studenten gevraagd wordt te reflecteren op ‘zomaar iets’ of op een ervaring die voor hen niet

relevant of interessant is, zullen studenten snel het gevoel hebben dat de reflectie zinloos is en dat

ze het slechts ‘moeten’ voor hun opleiding. De student is echter ook een actor in deze en zal

kenbaar moeten kunnen maken wanneer het wel zin heeft. Vandaar dat ook de student een actor is

in bouwsteen 6.

Probeer als opleiding daarom op een zo goed mogelijke, en realistische manier, aan te sluiten bij de

beroepspraktijk waar de student voor wordt opgeleid en biedt studenten zoveel mogelijk kansen

om in die beroepspraktijk deel te nemen. Maar ook als (vak)docent zelf heb je een belangrijke taak

in het verweven van je eigen vak met de beroepspraktijk van je eigen opleiding (de Bruijn &

Leeman, 2011). Vandaar dat ook de rol van de docent is opgenomen in de bouwsteen actoren.

24

Tips & tricks

Begin in leerjaar 1 en 2 al met loopbaanexploratie van studenten en biedt daarvoor 'levensechte'

praktijkervaringen aan, door bijvoorbeeld een snuffelstage te organiseren

Laat studenten op verschillende manieren en op verschillende plekken praktijkervaring opdoen gedurende

de gehele opleiding

Bespreek met de stagebegeleiders uit het werkveld het belang van het voeren van gesprekken ‘on the job ‘

Probeer de studenten aan te zetten tot het opdoen van extra ervaringen buiten school

…

Keuzemogelijkheden realiseren

Een ander essentieel element voor het onderwijsprogramma als het gaat om de kwaliteit ook van

SLB, gaat over de mogelijkheid om keuzes te maken. Voor het ontwikkelen van

loopbaancompetenties maar ook voor het leren om je eigen studie- en beroepsloopbaan te

vormen, is het van belang dat studenten daarin eigen keuzes mogen maken. Zie ook het onderzoek

van Kuijpers en Meijers (2009) waarbij ze stevig inzetten op vraaggerichtheid van een curriculum.

Een onderwijsleeromgeving gericht op keuzemogelijkheden bevat mogelijkheden voor studenten

om zelf keuzes te maken in het leerproces, in het onderwijsprogramma of bijvoorbeeld binnen

projecten. Dit betekent dat er in plaats van een vaststaand, standaard aanbod, in toenemende

mate sprake is van het aanbieden van mogelijkheden van keuzes in werkvormen en van

betekenisgeving, aansluitend op de motivatie van leerlingen (Kuijpers & Meijers, 2009). Dit

betekent niet dat een curriculum volledig flexibel ingevuld moet kunnen worden, maar wel dat

studenten de mogelijkheid hebben om op een bepaalde manier zelf keuzes te maken in

bijvoorbeeld projectonderwerpen, bepaalde vakken en stages. De Bruijn (2006) spreekt in dit kader

van maatwerk vanuit het leerpsychologisch en pedagogisch-didactisch perspectief.

Een SLB’er in een vraaggerichte leeromgeving gaat met studenten in op mogelijke leerwensen en

probeert samen met studenten mogelijkheden te zoeken om leerwensen te vervullen. De keuzes

van de student kunnen bepaald worden door de verwerkte inzichten uit het reflectieproces, en

waarop in een volgend gesprek weer teruggekomen kan worden.

Tips & tricks

Probeer in het onderwijs keuzemogelijkheden te creëren voor studenten, bijv. t.a.v. projectwerk, stages, of

andere opdrachten

Bied niet per se een volledig flexibel curriculum aan, maar probeer als docent of curriculumontwikkelaar

flexibiliteit binnen opdrachten te creëren (bijv. door bepaalde rol invullingen, of inhoudelijke invullingen)

…

25

3.5 Bouwsteen 5: Instrumenten

Bij de bouwsteen Instrumenten denken we aan hulpmiddelen die tot je beschikking staan om je

studenten optimaal te kunnen begeleiden. Om te beginnen hebben we de Intake waar elke student

na inschrijving aan deelneemt. Dit instrument levert de studieloopbaanbegeleiders de inhoud voor

het eerste (kennismakings)gesprek met de kersverse student. Ook een studentvolgsysteem is van

onschatbare waarde om snel te zien hoe het met de studievoortgang van je student staat. Op

Saxion gebruiken we op dit moment Bison. Met behulp van Bison kan je opleiding bijvoorbeeld

analyses uitvoeren om een struikelvak te ontdekken en dat probleem zo nodig aanpakken, maar

kun je ook met studenten een studieplan (studiecontract) opstellen. Cognos biedt opleidingen en

SLB’ers inzicht in de verschillende prestatie indicatoren en groepen studenten (kop, peloton, bus

en staart).

Bij Instrumenten denken we ook aan academie-overstijgende diensten. Zo hebben we het

Studiesuccescentrum waar je terecht kunt voor zaken waar je als opleiding en ook als academie te

weinig expertise voor in huis hebt. Digitaal is er ondersteuning beschikbaar waar studenten Een

goede band met het SSC kan voor de student het verschil maken in studiesucces. Niet alleen voor

wat niet goed gaat maar ook voor de extra’s. Daarnaast heeft Saxion voor excellente studenten

TOP Talent programma’s ontworpen en is er het International office waar studenten bijvoorbeeld

internationale stages kunnen regelen.

Start begeleiding bij de uitkomst van de Intake

Alle eerstejaarsstudenten hebben voordat ze instromen deelgenomen aan de Intake. De Intake is

geen geïsoleerde activiteit; we beschouwen de intake als een scharnier tussen de

loopbaanoriëntatie en -begeleiding (LOB) in het vo/ mbo en SLB in het hbo in de studieloopbaan

van de student. Zo komt de meerwaarde tot stand. We verwachten dat de aankomende student

de uitkomsten van het studiekeuzeproces tijdens het LOB traject mondeling en/ of schriftelijk kan

toelichten tijdens de Intake.

De intake bij Saxion bestaat uit drie componenten: voorbereiding, het intakegesprek en een

individueel intakeadvies. De opleiding (academie) bepaalt hoe de voorbereiding op het

intakegesprek eruitziet. Alle leerlingen maken het Saxion intake assessment. In het assessment

wordt in ieder geval aandacht besteed aan het doorlopen keuzeproces, de verworven vaardigheden

en persoonlijkheidskenmerken van de student. Daarnaast zijn er in ieder geval op academieniveau,

maar meestal opleidingsniveau, een aantal vragen die refereren aan het opleidings- en

beroepsbeeld. De resultaten hiervan maken naast feedback onderdeel uit het van intakegesprek.

Het intakegesprek is individueel, eventueel gecombineerd met een groepsgesprek of een andere

activiteit.

Tijdens het gesprek reflecteert de aanmelder samen met een intaker (bij voorkeur een SLB’er van

de gekozen opleiding) op zijn of haar keuze, kwaliteiten en verwachtingen en de kans op

studiesucces. Is deze opleiding inderdaad de juiste keuze? Heeft de aankomende student een

realistische verwachting ten aanzien van het beroep en/of beroepenveld waarvoor de opleiding

opleidt? Wat kan hij of zij doen om kansrijker aan de opleiding te beginnen? En wijst in dat laatste

geval op de mogelijkheden die de hogeschool biedt.

26

Na het intakegesprek onderbouwt de intaker het intakeadvies met de input uit het intakegesprek

en de voorbereiding. Op basis hiervan maakt de aanmelder een definitieve keuze of bezint zich op

een andere opleiding.

De output van de Intake (de resultaten van de voorbereiding o.a. met het Saxion Start assessment,

het intakegesprek en de onderbouwing van het intake advies) is meteen een goede basis voor het

eerste SLB gesprek in de propedeuse, mits de SLB’er de inhoud ervan naar waarde weet te

schatten.

Tips & tricks

Betrek SLB’ers uit de propedeuse bij de Intake

Zorg dat het hele team op de hoogte is van de inhoud en het doel van de intake

Blijf alert op factoren die studiesucces bevorderen en kunnen bijdragen aan het Intake-instrument

Evalueer de Intake met je eerstejaars studenten

…

Effectief gebruik studentvolgsysteen (Bison en Cognos) en gebruik studieplan (studiecontract)

In Bison (Bison.saxion.nl) is een onderdeel ‘Mijn dashboard voor begeleiding’ waarin al je SLB

studenten staan vermeld en waarin je op verschillende manieren de studievoortgang van

studenten kunt inzien (rechtsboven in het scherm bij ‘Rapporten’).

Tijdens de studievoortgangsgesprekken die je met studenten voert, kan het studieplan

(studiecontract) een concreet onderwerp van gesprek zijn. Met dit plan bespreek je samen met

jouw student, zijn of haar studievoortgang en studieplanning. Via de planning per periode/blok kan

de student nadenken over de verdeling van zijn toetsen en bedenken of dat ook realistisch is.

Via de informatie vanuit BISON wordt gelijk duidelijk hoe de student ervoor staat: alle toetsen die

de student op dat moment nog open heeft staan, komen in één overzicht op papier te staan.

Naast Bison is er ook het programma

Cognos waarin allerlei informatie te

vinden is over prestatie-indicatoren

rondom uitval, switch en bachelor

rendement, rapportages betreffende

voortgang, studiesuccesoverzichten,

instroom-, toets- en klasrendementen,

etc. De gegevens zijn gekoppeld aan de

indelingen vanuit het project

bachelorrendement (kop, peloton,

staart en bus studenten bijv., zie figuur

5. Met dit programma kun je als SLB’er

inzicht krijgen in waar jouw studenten

zich bevinden.

Het SCI-BICC organiseert op dit moment informatiebijeenkomsten rondom het programma Cognos

(https://cognos.saxion.nl). In de toekomst zal deze professionalisering worden ondergebracht bij

de Saxion Academy.

Figuur 5. Indelingen in Cognos.

27

Wisselwerking Studiesuccescentrum en academies: effectief doorverwijzen en signaalfunctie

Belemmeringen in de studievoortgang en loopbaanontwikkeling kunnen van dien aard zijn dat de

student de hulp nodig heeft van een specialist. Denk daarbij aan persoonlijke problemen als

eenzaamheid of verdriet. Ook kan het zijn de student een functiebeperking heeft die de

studievoortgang belemmert. Maar het kunnen ook belemmeringen zijn die te maken hebben met

het niet adequaat gebruiken van taal of het ontbreken van studeervaardigheden of de juiste

studiemotivatie. De SLB’er kan helpen om de hulpvraag helder te krijgen, de SLB’er zelf is geen

hulpverlener. Daarnaast biedt SSC ook extra’s zoals bijvoorbeeld expertise qua wet- en regelgeving

op het gebied van doorstuderen en zijn er afspraken met de UT over doorstroom.

Zodra de hulpvraag van de student jouw capaciteit overstijgt, begeleid je de student niet zelf maar

verwijs je door naar specialisten van het Studiesuccescentrum, de ‘tweedelijns’ begeleiding van

Saxion. Het weten van de mogelijkheden tot en het daadwerkelijk op een goede manier

doorverwijzen van studenten is een belangrijke taak van jou als SLB’er. Bij twijfel kun je altijd

contact opnemen met een van de decanen (zie overzicht contactpersoon-decaan) en overleggen

wat je het beste kunt doen. Saxion biedt studenten een scala aan tweedelijnsvoorzieningen met

onder andere decanen, psychologen, taalexperts en vertrouwenspersonen. Het aanbod, zowel

voor individuele hulpverlening als voor groepsactiviteiten van het Studiesuccescentrum is te vinden

op www.saxion.nl/studiesucces, op MijnSaxion onder ‘Voorzieningen’ en op de website

www.saxion.nl/succesvolstuderen.

Belemmeringen in de studievoortgang kunnen ook te maken hebben met onvoldoende aansluiting

met het onderwijs van de vooropleiding. De experts op het gebied van instroom en aansluiting van

het SSC bieden ondersteuning bij het analyseren van instroom-, doorstroom- en uitvalcijfers en het

meedenken over mogelijke oplossingen.

Tips & tricks

Weet wat het aanbod van het SSC is, wat je digitaal al kan gebruiken als slb’er en wat de student digitaal zelf

kan doen

Zorg voor een introductie van het Studiesuccescentrum voor eerstejaars (refereer daarbij aan het ‘Booqi’

die ze met de intake hebben gekregen); er is voor elke SLB’er tevens een brochure beschikbaar.

Maak als groep SLB’ers kennis met de medewerkers van het studiesuccescentrum van jouw locatie;

doorverwijzen is gemakkelijker als zij behoren tot jouw netwerk.

Maak gebruik van de inloopspreekuren van decanen die voor studenten en SLB’ers bedoeld zijn.

Gebruik output uit de PDCA cyclus voor SLB:

o Vraag om kengetallen aan het eind van het schooljaar: was de verwijzing terecht?

o Hoeveel studenten maakten gebruik van het SSC zonder tussenkomst van de SLB’er?

o …

Wees actief in het Saxion Entree Netwerk (SEN). In dit netwerk vindt uitwisseling plaats over instroom en

aansluiting (activiteiten, onderzoek, wet en regelgeving vo/mbo-hbo, etc.)

…

28

Gebruik Top Talent programma’s, International office, etc.

Maak als SLB’er gebruik van de mogelijkheden om ook studenten met meer potentie uit te kunnen

dagen. SLB is namelijk niet alleen gericht op het bedienen van de studenten waar het niet goed

mee gaat! Kijk samen met studenten die vlot door hun studie heen komen eens naar Top Talent

Programma’s of naar mogelijkheden buiten Nederland via het International Office.

Studenten die een Top Talent Programma volgen in de vorm van een Honours Programma of een

excellentietraject, zetten graag hun tanden in multidisciplinaire en complexe vraagstukken. Door

hun verfrissende en onderzoekende blik komen ze zo tot een resultaatgerichte oplossing voor

vraagstukken.

Het International Office (IO) helpt buitenlandse studenten die bij Saxion (gaan) studeren en

Nederlandse studenten die graag voor hun stage of opleiding naar het buitenland willen. De IO-

medewerkers geven informatie over alle buitenlandmogelijkheden en helpen bij het regelen van

praktische zaken zoals het aanvragen van verzekeringen, visa en studiebeurzen; zie ook

http://www.saxion.edu/, de engelstalige site.

Elke academie heeft een decaan als contactpersoon in 2014-2015 zijn dat:

Apeldoorn

HBS: Lotte Beernink

ABRR: Ivonne Weusthof

Deventer

AMA / AGZ / LED : Astrid Wieferink

MIM / FEM / BBT: Cora Noorloos

ABRR / HBS : Ivonne Weusthof

APO: Marchien Kraaima

ACT in afbouw: Annemarie van der Vondervoort

Enschede

AMA / AMM / ABRR: Wilma de Boer

ACT / MIM: Annemarie van der Vondervoort

AGZ / BBT : Lotte Beernink

LED / FEM: Rob Grunefeld

Hengelo

APO: Marchien Kraaima

Vertrouwenspersonen 2014-2015:

Rob Grunefeld en Annemarie van der Vondervoort

Inloopspreekuur

In Enschede elke dag van 11.00-12.00 en Deventer en Hengelo op dinsdag

elke dinsdag van 11.00-12.00 uur

29

Tips & tricks

Daag studenten uit door het benoemen van extra mogelijkheden en kijk of dit bij de interesse van de

student past.

Stel jezelf (of jullie als team SLB’ers) op de hoogte van de extra mogelijkheden voor studenten.

Gebruik output uit de PDCA cyclus voor SLB:

o Is er gebruik gemaakt van de top-sport/ cultuur voorziening?

o Is er gebruik gemaakt van de Top Talent programma’s en International Office?

o …

…

Info voor studenten op de site: www.saxion.nl/toptalent

Honours programma’s Heb jij verbindende en leidinggevende talenten? Dan kun je je ontplooien binnen een verbredend honours programma tot een creatieve, ondernemende leider en bruggenbouwer tussen domeinen. Je verbind disciplines en weet kennis op een vernieuwende manier toe te passen.

Excellentietrajecten Heb jij meer analytische, onderzoekende talenten? Dan kan je je ontwikkelen en verdiepen in unieke, specialistische kennis (veelal binnen het domein), vaardigheden en houdingen.

30

3.6 Bouwsteen 6: Actoren

De belangrijkste actor in SLB is de studieloopbaanbegeleider. Maar daarnaast speelt het hele

docententeam een rol om het pedagogisch klimaat zo te maken dat de student zich professioneel

kan ontwikkelen. En naast de docenten die elke dag aan de studenten onderwijs geven, zijn er ook

andere actoren intern en extern die bijdragen aan of een link hebben met de kwaliteit van SLB.

Zie hieronder een overzicht van de wenselijke competenties of taken van actoren in een wenselijk

SLB.

De Studieloopbaanbegeleider

Zie bijlage 2 voor een uitgebreide competentiebeschrijving van de SLB’er.

SLB coördinator

Borgt academiebeleid in SLB plannen voor opleiding

Draagt bij aan draagvlak voor SLB beleid en samenhang SLB en curriculum

Ontwikkelt, bewaakt en monitort SLB in curriculum; behoudt o.a. overzicht op student-stromen

Brengt input vanuit Studiesuccescentrum en Kenniscentra in (bij SLB team)

Zorgt voor kennis in het SLB team vanuit andere opleidingen, bijvoorbeeld over good practices

Stuurt het SLB team aan

Is linking pin met Intake coördinator en het project Bachelorrendement/ Studiesucces

Is contactpersoon voor ‘Studeren met een functiebeperking’ of heeft dit gedelegeerd aan 1 SLB’er

Begeleidt studenten met een functiebeperking of heeft dit gedelegeerd naar specifieke SLB’ers

Zorgt voor know-how over doorverwijsmogelijkheden van het Studiesuccescentrum

(www.saxion.nl\succesvolstuderen)

Zorgt voor know-how over studeren met een functiebeperking, faciliteiten voor topsporters en

kunst- en cultuur en extra uitdaagmogelijkheden (als Top Talent programma’s)

Gebruikt output uit de intake voor het studeerbaarder maken van de opleiding

o voor mogelijke bijspijkerprogramma’s

o voor vroegtijdig inzetten van studie en handicap faciliteiten

Denkt mee over rol van ouders en mogelijke ouderbetrokkenheid

Intakecoördinator

Levert een bijdrage aan het SLB ‘ketendenken’ en denkt mee over het gebruik van de intake

binnen SLB

Coördineert de uitvoering van de intake in academie/opleiding

Betrekt SLB’ers van het eerste jaar actief bij de intake

Gebruikt output uit de intake op opleidingsniveau voor terugkoppeling vo en mbo

o Bijv. veel kandidaten met een verkeerd beeld van de opleiding?

Stage/ afstudeercoördinator

Faciliteert bij het vinden van opdrachten op maat (passend bij toekomstambities student).

Draagt bij aan verbinding van SLB met professionele leerlijn waarbij stage-ervaringen een hele

belangrijke input zijn voor het reflectieproces binnen SLB

31

Draagt bij aan het ‘loopbaandenken’ door de stage te zien als een belangrijke plek waar een

student zijn kwaliteiten en ambities kan ontdekken en zich verder kan ontwikkelen

Stimuleert het voeren van ‘loopbaantrialogen’ waarbij zowel stagebegeleiders (op de werkplek),

student en SLB’er/ stagebegeleider van Saxion een dialoog aangaan over kwaliteiten en ambities

van de student

Opdrachtgevers zien stagiaires nog wel eens als goedkope arbeidskrachten. Door stevig in te zetten op SLB is het

wenselijk om een cultuur te creëren waarin er samen met student en opdrachtgever naast inhoudelijke doelen

ook procesdoelen (ontwikkeldoelen) geformuleerd worden. Je zorgt voor een pedagogisch klimaat waarin ook

externen een rol kunnen spelen in een just-in-time dialoog met de student, gericht op kwaliteiten en

toekomstambities.

Teamleider/directeur

Draagt Saxion SLB visie uit naar het team

Faciliteert uitvoering en professionalisering SLB

Agendeert SLB structureel in gremia betrokken actoren

Borgt SLB als structureel onderdeel van de beleidscyclus

Draagt zelf uit gericht te zijn op talentontwikkeling door focus daarop in gesprekscyclus met

SLB’er: voert op dezelfde manier loopbaangesprekken met SLB’ers als SLB’ers dat met studenten

zouden moeten doen

Docent

Legt een relatie tussen zijn/ haar vak en de beroepspraktijk

Praat dialogisch met studenten over gedachten en gevoelens die zijn vak oproepen

Stimuleert reflectie op praktijkervaringen (voert ‘just-in-time’ dialoog over opgedane ervaringen)

Beseft dat hij/ zij een belangrijke rol speelt in de motivatie van studenten

Weet wat de doelen van SLB zijn

Student

Kent inhoud, belang en doel van SLB

Stelt zich ontvankelijk op voor begeleiding en draagt zelf bij aan de invulling van SLB

Ontwikkelt bewustzijn over eigen kwaliteiten en motieven en leert daar naar te handelen

Is medeverantwoordelijk voor de kwaliteit van begeleiding door zelf actief mee te werken en

initiatief te nemen

32

Hoofdstuk 4 Literatuur

Bimrose, J., S. Barnes, D. Hughes, & M. Orthon (2004). What is effective Guidance? Evidence from

longitudinal case studies in England: Interim Report 1. DfES. IER, University of Warwick.

De Bruijn, E. & Leeman, Y. (2011). Authentic and self-directed learning in vocational education:

Challenges to vocational educators. Teaching and Teacher Education, 27, 694-702.

Gerretsen, C. (2011). Studieloopbaanbegeleiding in het hbo: van verplicht nummer naar talentgericht

coachen. Tijdschrift voor Coaching, juni 2011.

Kappe, R. (2011). Determinants of success, a longitudinal study in higher professional education.

Amsterdam: Proefschrift VU Amsterdam.

Kienhuis, M.S. (2011). Naar een model voor een geïntegreerde doorlopende studieloopbaanbegeleiding

havo-hbo, Enschede: Saxion Hogescholen.

Kirschner, P. & J., van Merrienboer (2013). De zelfsturende leerling? Vantwaalftotachtien, september

2013.

Kuijpers, M. & Meijers, F. (2009). Studieloopbaanbegeleiding in het hbo: mogelijkheden en grenzen. Den

Haag: Haagse Hogeschool.

Kuijpers, M. & Meijers, F. (2012). Leren luisteren en loopbaanleren. De effecten van een

professionaliseringstraject voor mbo-docenten. Trioprint grafisch centrum.

Meijers, F. (2002). Career learning in a changing world: The role of emotions. Internal Journal for the

Advancement of Counselling, 23, 149-167.

Mittendorff, K. (2014). Leren Reflecteren. In: F. Meijers, M. Kuijpers, K. Mittendorff & G. Wijers (Red.).

Het onzekere voor het zekere. Kwetsbaarheid als kracht in loopbaandialogen. Antwerpen/ Apeldoorn:

Garant.

Mittendorff, K., den Brok, P. & Beijaard, D. (2011). Students' perceptions of career conversations with

their teachers. Teaching and Teacher Education, 27, 515-523.

Mittendorff, K., van der Donk, S. & Gellevij, M. (2012). Kwaliteit van Reflectie. Onderzoek naar de kwaliteit

van SLB programma’s en reflectieprocessen van studenten. Enschede: Saxion Hogescholen.

Mittendorff, K., Staman, L. & Elsman, I. (2014). Onderzoek Studiecoaching bij FEM. Deventer: Saxion

Hogescholen.

Patton, W. A. & McMahon, M.L. (2006). The Systems Theory Framework Of Career Development And

Counseling: Connecting Theory And Practice. International Journal for the Advancement of Counselling, 28

(2),153-166.

Peavy, R. V. (1992). A constructivist model of training for career counselors. Journal of Career

Development, 18, 215-229.

33

Bijlage 1 Visie en eisen SLB binnen Saxion

Visie en eisen studieloopbaanbegeleiding

INLEIDING

Optimaal studiesucces hangt nauw samen met een goede studieloopbaanbegeleiding (SLB). SLB

draagt namelijk bij aan zowel de aflevering van professionals die van economische en

maatschappelijke toegevoegde waarde zijn voor de beroepspraktijk, als aan het behalen van de

gewenste numerieke rendementen. Een goede invulling van de SLB is dan ook een speerpunt voor

Saxion. Het belang ervan wordt benadrukt in zowel de Strategische Agenda als de Onderwijsvisie

Saxion 2012-2016.

“Gedurende de opleiding is studieloopbaanbegeleiding essentieel en niet vrijblijvend.” (Strategische Agenda)

“Alle studenten kunnen rekenen op studieloopbaanbegeleiding bij het maken van keuzes in de

studieloopbaan en de ondersteuning van de studievoortgang.” (Onderwijsvisie)

VISIE OP SLB

Bij SLB gaat om de vraag hoe studenten zo effectief en succesvol mogelijk kunnen studeren, of

de opleiding en beroep bij de ambities en mogelijkheden van de student passen en welke

talenten hij kan ontwikkelen in het kader van zijn professionele ontwikkeling.

Daarbij is SLB een van de schakels in de begeleidingsketen van de loopbaan van een student.

Deze keten wordt verder gevormd door begeleiding voor de poort (mbo en havo), aan de poort

(intake/matching) en vervolgonderwijs (wo), waarbij aansluiting tussen en voortborduren op de

verschillende schakels in de keten essentieel is.

Onderzoek laat zien dat voor het behalen van studiesucces motivatie belangrijker is dan

intelligentie (Kappe, 2009). Motivatie wordt onder andere bereikt door de student goed te

begeleiden bij studie- en loopbaankeuzes en reflectie op motieven en ambities voor de toekomst

(Kuijpers & Meijers, 2009). Bij SLB wordt ondersteuning geboden bij het plannen en zicht houden

op de studievoortgang, het (leren) studeren, het (leren) reflecteren op zowel studie als beroep en

loopbaan, het maken van keuzes, het zelf verantwoordelijkheid nemen en het kunnen werken aan

de ontwikkeling als professional in een bepaald werkveld.

Het doel van SLB is dat de student succesvol zijn studie afrondt, zijn talenten ontwikkelt en

optimaal op zijn toekomst is voorbereid.

34

De begeleiding binnen SLB is daarmee te verdelen in minimaal twee en optioneel drie

verschillende elementen (zie figuur 1):

1. Begeleiding bij studievoortgang

2. Begeleiding bij loopbaanontwikkeling

3. Begeleiding bij professionele ontwikkeling (optioneel)

Figuur 1. De drie begeleidingselementen binnen SLB.

Al deze drie elementen vallen binnen het kader van, of leiden tot persoonlijke ontwikkeling van

de student.

Begeleiding bij studievoortgang

Bij Saxion vinden we het van belang dat de student de regie heeft over zijn eigen leerproces en

succesvol studeert. De SLB’er begeleidt de student bij het plannen en optimaal realiseren van zijn

studievoortgang. Daarbij wordt gebruik gemaakt van het studiecontract. De SLB’er heeft binnen

dat kader van studievoortgang ook aandacht voor persoonlijke omstandigheden. Als het gaat om

studievoortgang moet er binnen SLB ook aandacht worden besteed aan de ontwikkeling van de

benodigde leercompetenties: studenten moeten leren leren.

Begeleiding bij loopbaanontwikkeling

Een ander element van SLB is het begeleiden en het voorbereiden van de student op zijn

toekomstige loopbaan en werkveld. De student wordt binnen SLB begeleid bij het maken van

keuzes en het ontwikkelen van loopbaancompetenties: reflecteren op eigen talenten, motieven,

kwaliteiten en ambities, loopbaanexploratie, loopbaansturing en netwerken.

Begeleiding bij professionele ontwikkeling

SLB richt zich verder in meer of mindere mate op de professionele ontwikkeling van de student.

Hierbij gaat het om begeleiding bij de ontwikkeling van een professionele identiteit en

beroepshouding. Bij veel opleidingen krijgt de professionele ontwikkeling in de rest van het

curriculum vorm waardoor dit element in SLB kleiner is of nauwelijks aanwezig. In hoeverre dit

35

element binnen SLB of elders aan bod komt is aan de opleiding zelf. De verbinding met SLB is

echter altijd aanwezig en van belang.

Persoonlijke ontwikkeling/behoefte

SLB gaat uiteindelijk om persoonlijke ontwikkeling. Studievoortgang, loopbaanbegeleiding,

professionele ontwikkeling en alles wat daaronder valt zijn immers persoonlijk. Andersom

geredeneerd kan alles dat de student aan persoonlijke ontwikkeling nodig heeft op het gebied

van studie en loopbaan onder een van deze drie elementen worden weggeschreven.

Saxion heeft te maken met een gedifferentieerde studentenpopulatie, met verschillende

kenmerken, behoeften, functiebeperkingen en andere persoonlijke problemen. Saxion voorziet in

de specifieke begeleiding van deze populatie, waarbij een nauwe samenwerking tussen SLB en

specialisten essentieel is.

Deze bijzondere behoeften hebben in zoverre een plaats binnen SLB, als deze benaderd kunnen

worden vanuit een van de drie elementen uit figuur 1. Zodra de hulpvraag van de student dit

laatste overstijgt, begeleidt de SLB’er de student niet zelf maar verwijst door naar specialisten.

Verantwoordelijkheid voor SLB

Voor de kwaliteit en effectieve invulling van SLB is een proactieve houding van twee kanten

vereist – SLB’er/opleiding en student. Van de student wordt verwacht dat hij actief meedoet in

SLB groepsbijeenkomsten en goed voorbereid de gesprekken met zijn SLB’er voert. Begeleiding

bij deze actieve, zelfgestuurde inbreng is bij jongvolwassenen zoals onze studenten echter zeer

gewenst. De verantwoordelijkheid voor het initiatief voor SLB ligt daarom ook expliciet bij de

opleiding. Daarbij wordt in elk studiejaar door de SLB’er ingezet op het begeleiden van de

studievoortgang, om studenten stevig te ondersteunen bij het plannen, organiseren en sturen

van hun eigen studierendement.

EISEN VOOR SLB BINNEN SAXION

Bovenstaande visie leidt tot een aantal kwaliteitseisen voor SLB binnen Saxion.

Invulling SLB

1. SLB is altijd gericht op twee begeleidingscomponenten: begeleiding bij de

studievoortgang en begeleiding bij loopbaanontwikkeling. Indien een opleiding daarvoor

kiest kan professionele ontwikkeling ook binnen de SLB vallen.

2. SLB is voor iedere student, ongeacht resultaten m.b.t. studievoortgang.

3. SLB vindt plaats tijdens alle jaren van inschrijving van de student, door middel van

individuele gesprekken en eventueel in groepsverband.

4. In jaar 1 en 2 worden minimaal 3 individuele gesprekken per jaar gevoerd met elke

student. Voor alle andere jaren van inschrijving geldt een minimum van 2 individuele

gesprekken per jaar.

5. SLB sluit in jaar 1 aan bij de uitkomsten en advies vanuit de intake, is gericht op

oriëntatie en selectie, het begeleiden van de studievoortgang en eindigt met het

36

propedeuse studieadvies. Zolang de student de propedeuse niet heeft afgerond, blijft dit

op de agenda in de daarop volgende jaren. In de hoofdfase is SLB gericht op het

begeleiden van de studievoortgang, het maken van keuzes (bijv. voor minor en stage),

loopbaanoriëntatie en verdere professionele ontwikkeling.

6. Bij de begeleiding wordt gebruik gemaakt van het studiecontract, waarin de inzet van de

student is beschreven, en studievoortgangsoverzichten, waarin de resultaten van de

student staan. Aan het begin van een jaar wordt het studiecontract opgesteld. Door het

jaar heen wordt de studievoortgang besproken en het studiecontract desgewenst

bijgesteld.

Organisatie en randvoorwaarden

7. Zowel student als SLB’er zijn verantwoordelijk voor de kwaliteit en effectieve invulling

van SLB. De verantwoordelijkheid voor het initiatief voor SLB ligt echter, in alle jaren, bij

de opleiding.

8. De rol van SLB, de bijbehorende rechten en plichten van de student en consequenties

voor het niet naleven hiervan zijn beschreven in de OER.

Professionalisering

9. Iedere SLB’er is aantoonbaar op zijn taak voorbereid en gecertificeerd. Certificering wordt

uitgevoerd (of gevalideerd) door Saxion Academy en dient iedere vijf jaar opnieuw

bevestigd te worden.

Doorverwijzing

10. Er is een adequate informatie-uitwisseling tussen het Studiesuccescentrum en SLB’ers

over de verwijsfunctie binnen SLB en mogelijkheden tot doorverwijzing. Het is binnen de

begeleidingskolom duidelijk wie waarvoor verantwoordelijk is.

Uitwerking in SLB plan

Elke academie/ opleiding operationaliseert de Saxion brede visie op SLB in een eigen, concreet

uitgewerkt SLB plan. In dat plan wordt ingegaan op de eisen die hierboven staan beschreven.

Kariene Mittendorff, Associate lector Studieloopbaanbegeleiding (Lectoraat IEO)

Elisabeth Osterloh, Onderwijsbeleidsadviseur (Bureau Kwaliteitszorg)

37

Bijlage 2 Competentieprofiel van de SLB’er (Rickhoff, 2014)

SLB competentieprofiel 2014

Accent Begeleiden

studievoortgang

(SV)

Begeleiding Loopbaanontwikkeling

(LB)

Begeleiding Professionele

Ontwikkeling (PO)

Centraal:

Student-

competenties

Leercompetenties:

Communiceren

Samenwerken

Analyseren

Probleem oplossen

Methodisch handelen

Zelfstandig leren

Loopbaancompetenties:

Kwaliteiten- en motievenreflectie,

(Studie-)loopbaanexploratie/ werkexploratie

(Studie-)loopbaansturing,

Zelfprofilering

Beroepscompetenties en –

houding

Inhoud:

Centrale thema’s – Studievorderingen,

studiehouding en –vermogen

– Leren studeren – Eigen maken van

studiehouding – Studieroute,

studiepunten- en diplomagericht,

– Gericht op de eisen die de opleiding op dat moment stelt, rekening houdend met mogelijkheden en stagnerende factoren student

Centrale thema’s – Studie- en loopbaankeuzes – Oriëntatie op uitstroom functies en

werkveld waartoe opleiding behoort – Zelf- en talentontwikkeling – Eigen regie, – Levensloop en werkgericht,

toekomstgericht, – Eigen maken van een reflectief,

onderzoekende en zelf- ontwikkelende houding; welk werk past bij de student

– Inzicht in eigen ontwikkeling rekening houdend met arbeidsmarktontwikkelingen

– Profileren en netwerken

Centrale thema’s – Beroepscompetenties – Eigen maken van

beroepshouding: hoe past de student bij het beroep waarvoor hij leert

– Gericht op eisen van het beroep (richting) waarvoor men leert

– Eindtermen en arbeidsmarktgerichtheid

– Beroepsethiek

38

Gesprek:

Over studiesucces,

vorderingen, -

belemmeringen,, -vermogen,

het goed doorlopen van de

studie. Over qua leerhouding

en vermogen in relatie tot

eisen van de opleiding

Gericht op:

Het zo efficiënt mogelijk

behalen van het diploma. Ook

gericht op studiehouding, het

bijbrengen van studie-ethos

en het samen zoeken naar

oplossingen voor

optimaliseren van

studiesucces of oplossen van

studievertraging.

Gesprek:

Reflecteren op betekenisvolle

ervaringen die er voor de student toe

doen. Onderzoeken eisen

beroepenveld. Bespreken van

gemaakte keuzes om stap voor stap

een zelfbeeld te ontwikkelen in relatie

tot werk(eisen, -cultuur, -

mogelijkheden), een netwerk op te

bouwen en onderhouden, Uitdagen tot

het nemen van (spannende/extra)

stappen om leren binnen en buiten

school optimaal te kunnen

benutten voor het realiseren van

ambities (een CV opbouwen tijdens de

opleiding). Leren profileren.

Gericht op:

Arbeidsidentiteitsontwikkeling:

emotioneel en actief binden aan

mensen waar de student bij

wil horen en werken aan vraagstukken

in de maatschappij en het werkveld

die er voor de student toe doen.

Gesprek:

In samenspraak met studenten

vaststellen van behaalde en te

behalen competenties. Gesprek

gaat over de kwaliteiten van de

student wat betreft het beroep/

werkveld.

Gericht op:

Beroepsidentiteitsontwikkeling;

emotioneel verbinden aan

waarden en normen van een

beroep (sector/ branche) en

mensen die daar

werken

Houding

student

De student heeft de regie over zijn eigen leerproces en studeert succesvol..

De student heeft zeggenschap in het slb-proces, formuleert leer- en loopbaanvragen, vergroot zijn

zelfreflectie en zelfsturend vermogen. De student doet actief mee in SLB groepsbijeenkomsten. Hij brengt

zelf problemen en gespreksonderwerpen naar voren en bereidt het gesprek voor. Inspanningen zijn er op

gericht zodat hij succesvol zijn studie afrondt, zijn talenten ontwikkelt en optimaal voorbereid is op de

toekomst.

Dit vereist een proactieve houding van zowel de student als de slb’er.

Houding

SLB’er:

De slb’er coacht en support de ontwikkeling in zelfreflectie en zelfsturend vermogen van de student. De

slb‘er ondersteunt bij het plannen en optimaliseren van de ontwikkeling van de student.

De slb’er is zowel als coach/ ondersteuner van optimale ontwikkeling van de student als actief leidend en

bewaker van de kwaliteit van het opleidingstraject. Enerzijds zoekt hij de dialoog, laat ontdekken, daagt

uit, stimuleert tot reflectie en het nemen van verantwoordelijkheid voor eigen gedrag. Anderzijds is hij ook

sturend, adviserend en toetsend in relatie tot de criteria van de opleiding.

Begeleidingscomponenten van de slb’er: – affectieve component – reflectieve component – activerende component – netwerkcomponent – informatieve en adviserende component

De slb’er verwijst adequaat door naar het Studiesuccescentrum bij vraagstellingen die buiten zijn

professionele bereik liggen.

39

Begeleidingscomponenten van belang voor effectieve loopbaanbegeleiding

zoals blijkt uit onderzoek van o.a. Bimrose et al., 2004; Geldard & Geldard (1999), Murphy & Ensher (2001) en Patton & McMahon (2006) zijn:

affectieve component: het opbouwen van een goede relatie met wederzijds vertrouwen (zie ook Bosley et al., 2006; Howieson & Semple, 2000; Kidd et al., 2004; Miller & Brotherton, 2001)

reflectieve component: de ‘meaning–making’ factor

actiefmakende component: de ‘agency’ factor (zie ook Karcher, 2008).

netwerkcomponent: onderhandelen, netwerkontwikkeling en toegang verlenen tot een netwerk

informatieve en adviserende component: juiste en relevante informatie bieden waarin verschillende alternatieven worden aangereikt

Competentie affectiviteit en sensitiviteit

Geeft uiting aan persoonlijke betrokkenheid. Staat open voor de verbale en non-verbale signalen van

de student. De SLB’er biedt oprechte hulp, en is goed bereikbaar.

Indicatoren

Geeft vertrouwen en aandacht, toont zich geïnteresseerd;

Biedt een veilige omgeving voor de student door bijv. vertrouwelijk om te gaan met informatie of

privacy in acht te nemen;

Herkent onderliggende emoties, gedragingen en problemen, vraagt daarnaar en maakt ze op een

veilige manier bespreekbaar;

Houdt rekening met de individuele sterke punten en zwakke punten van de ander;

Maakt in een (multiculturele) groep gebruik van ieders sterke kanten en de diversiteit om tot een

resultaat te komen;

Toont respect en begrip, vrij van oordeel en tolerant, hierbij zoekend naar wat elkaar bindt in plaats van

wat elkaar scheidt;

Onderzoekt op grond van de kenmerken (en eventuele beperkende factoren) van de student, welke

specifieke ondersteuning op maat en aanpassingen binnen de studieloopbaan nodig zijn.

Denkt bij het zoeken naar oplossingen mee vanuit het gezichtspunt en toekomstige ambities van de

student;

Maakt onvrede, weerstand etc. van de student bespreekbaar en toont behulpzame houding;

Hanteert een positieve instelling: denkt in mogelijkheden en past positieve bekrachtiging toe. Gaat

toekomstgericht te werk en is gericht op talenten van studenten.

Competentie Reflectie (meaning making)

Reflectie is het verwerken van een betekenisvolle ervaring in een situatie, met als doel tot een bewust

begrip te komen van het belang van de situatie en tot een handelingsperspectief daarin. De SLB’er

stelt reflectieve vragen en begeleidt de student bij het geven van betekenis aan zijn ervaringen.

Indicatoren

Uitdagen tot het ontdekken van én het aangaan van een dialoog over betekenisvolle situaties

Leert de student te reflecteren op voor de student zinvolle (praktijk)ervaringen en van daaruit te leren

over de ambities, overtuigingen, talenten, normen en waarden van de student;

Ondersteunt de student bij vragen als ‘Wie ben ik? Wat wil ik? Wat kan ik? Hoe bereik ik dit?’ en

stimuleert het zelfvertrouwen van de student hierin;

Gaat in op (achterliggende) gevoelens of emoties van studenten, maakt deze bespreekbaar en

probeert hierover in dialoog met de student betekenis aan te geven;

40

Competentie Reflectie (meaning making)

Reflectie is het verwerken van een betekenisvolle ervaring in een situatie, met als doel tot een bewust

begrip te komen van het belang van de situatie en tot een handelingsperspectief daarin. De SLB’er

stelt reflectieve vragen en begeleidt de student bij het geven van betekenis aan zijn ervaringen.

Indicatoren

Begeleid bij het kunnen onderscheiden van feiten en beleving (interpretaties, oordelen), hoofd- en

bijzaken in het kader van leer- en loopbaandoelen;

Stimuleert tot het herkennen van eigen aandeel van de student en het effect daarvan op de ander en

op het resultaat;

Houdt een spiegel voor om studenten hun eigen gedrag (en aandeel in situaties) te laten inzien;

Geeft en ontvangt feedback ten behoeve van het ontdekken van nieuwe inzichten m.b.t. de leer- en

loopbaancompetenties;

Ondersteunt bij het expliciteren van de criteria waarmee de situatie en het gedrag kan worden getoetst

op haalbaarheid en realiteit;

Stimuleert tot afstand nemen: vanuit nieuwe perspectieven (posities of begrippen) naar een situatie

leren kijken. Gebruikt theorie of ervaringen van anderen daarvoor;

Ondersteunt bij het verklaren van gedrag: attributies herkennen en toetsen op houdbaarheid;

Leert herkennen van emoties en hun invloed begrijpen op het denken en handelen van de student.

(Onderscheiden van gevoelens en gedachten);

Begeleidt bij het herkennen en toetsen van impliciete overtuigingen en aannames. Herkent hoe deze

kunnen leiden tot beperking in keuzevrijheid;

Competentie Actiegerichtheid

Ondersteunt de student zijn capaciteiten te vergroten, zijn mogelijkheden optimaal te benutten of

alternatieven te herkennen. In staat zijn om de student aan te zetten tot het formuleren van actiepunten,

het ondernemen van daadwerkelijke actie, ofwel onderzoek, of het opbouwen van contacten .

Indicatoren

Stimuleert de student bij zijn persoonlijke ontwikkeling en bespreekt toekomstambities en mogelijke

scenario’s

Stimuleert de student tot zelfsturing en het nemen van verantwoordelijkheid voor het leerproces en de

eigen ontwikkeling;

Laat de student mede de inhoud bepalen van de individuele SLB-gesprekken;

Stimuleert de student vooruit te kijken en plannen te maken voor het opdoen van nieuwe

praktijkervaringen;

Helpt bij het benoemen en vastleggen van leer- of ontwikkeldoelen (SMART)

Stimuleert tot het bedenken van (alternatieve) antwoorden, oplossingen, keuzes

Brengt relevante expertise in en denkt mee over vervolgmogelijkheden

Daagt uit tot verder onderzoeken van zichzelf, tot oefenen, tot experimenteren, tot vinden van bewijzen

Bespreekt vervolgstappen en ondersteunt bij het mede mogelijk maken daarvan

Toetst vervolgstappen op haalbaarheid, uitdaging, mogelijkheid en wenselijkheid en confronteert waar

nodig

Confronteert bij ineffectief gedrag, dubbele boodschappen, niet nakomen van afspraken etc.

Begeleidt de student bij het vertragen of versnellen van de studie en bij het aanvragen van vrijstelling

voor examinering bij de Centrale Examencommissie indien nodig;

Verwijst de student op de juiste wijze; kent verwijsmogelijkheden en onderneemt tijdig actie indien nodig

41

Competentie Netwerken (omgevingsbewustzijn)

Is in staat om op basis van het opbouwen, gebruiken en onderhouden van het netwerk, de wijdere

werkveldomgeving te analyseren en de kritische, strategische zaken te herkennen die de opleiding, het

werkveld of de student kunnen beïnvloeden en op basis daarvan een lange termijn plan ontwikkelen ten

dienst én in samenwerking met de student

Indicatoren

Zoekt actief en onderhoudt zijn kennis over trends en relevante arbeidsmarktontwikkelingen van het

werkveld waartoe de student wordt opgeleid;

Is op de hoogte van ontwikkelingen en regelgeving binnen en buiten Saxion (en vanuit ministerie van

OCW) in relatie tot de studieloopbaan van de student;

Gebruikt meerdere (inter-)nationale netwerken om op de hoogte te blijven van relevante ontwikkelingen,

gerelateerd aan de eisen van het werkveld én de rol van studieloopbaanbegeleider;

Heeft kennis van en relaties in het werkveld waartoe de opleiding opleidt en kan de student daartoe

toegang verlenen in relatie tot stage, praktijkopdrachten, oriëntatie, etc.;

Heeft modelfunctie met betrekking tot profileren en personal branding; geloofwaardig zijn, zichtbaar en

onderscheidend zijn, focus hebben (specialisme);

Stimuleert tot het doen van onderzoek naar informatie over relevante externe ontwikkelingen in het

werkveld en studieloopbaanbegeleiding en stimuleert tot het verwoorden van een eigen mening

Ondersteunt bij netwerkontwikkeling; netwerk leren te gebruiken en te onderhouden:

Ondersteunt bij het zichzelf profileren van de student op de arbeidsmarkt; (solliciteren)

Kent de diensten van het Studiesuccescentrum, het Honours onderwijs en International Office

Neemt initiatief tot collegiale consultatie, informeert en werkt samen,

Competentie informeren, adviseren en organiseren

Is in staat om ontwikkeling student te monitoren, analyseren, volgen en bewaken. Adviseert de student

waar nodig en administreert zaken efficiënt en effectief. Informeert over mogelijkheden bij versnelling of

vertraging.

Indicatoren

Stelt zich op de hoogte van de uitkomsten van de intake van de student, bespreekt deze en monitort

vervolgacties

Hanteert methoden en instrumenten ten behoeve van monitoring student (Bison, BASis, OER, SLB-

monitor, eindcompetenties opleiding, regelgeving overgangsnormen, mogelijkheden etc.) en koppelt deze

op logische wijze aan elkaar

Monitort de studievoortgang van zijn studenten, vormt een professioneel oordeel (onderbouwd) en

adviseert op basis daarvan

Informeert de student over mogelijkheden met betrekking tot Honours programma’s, indien van toepassing

Onderzoekt samen met de student de mogelijkheden en consequenties van het aanbod van minoren,

stagemogelijkheden, afstudeeropdrachten in relatie tot de ambities en mogelijkheden van de student

Kent de mogelijkheden en –aanbod van Studiesuccescentrum (begeleiding op maat, financiële

ondersteuning, trainingsaanbod, voorzieningen, onderwijs- en toets- voorzieningen voor o.a.

functiebeperking) en kan adequaat verwijzen

Verwijst en/of informeert over procedures, specifieke regelingen en rechten voor studenten met een

functiebeperking

Adviseert de student, waar nodig schriftelijk; kort, helder en correct in het licht van de opleidingssucces-

factoren van de opleiding

Voert administratieve taken uit, passend bij de rol van slb’er.

42

Bijlage 1: Leer- en loopbaancompetenties.

De leer- en loopbaancompetenties beschrijven de manieren van denken en (overig) werken die de student moet beheersen, om succesvol met de studie om te kunnen gaan. De begeleiding van de student zal er dan ook altijd op gericht zijn dat hij deze competenties verder ontwikkelt.

Ze vallen deels samen met de generieke Hbo kwalificaties en Dublindescriptoren. Het is niet de bedoeling dat de onderstaande competenties een aanvulling zijn op de competentieset van het opleidingsprofiel. De omschreven set moet meer gezien worden als de aangegeven richting waarin de ondersteuning van de student zich ontwikkelt. Het werken aan onderstaande competenties is niet exclusief voorbehouden aan de studieloopbaanbegeleider, maar krijgt binnen al het onderwijs in de academie een plaats.

De kern van deze competenties bestaat uit enerzijds het vermogen om competenties te sturen, te bevorderen, te stimuleren en effectiever te maken en anderzijds het effectief functioneren in verschillende typen leer- en opleidingssituaties.

De leercompetenties bestaan uit de volgende kwaliteiten1

A. Analyseren: het vermogen om hoofd- en bijzaken van elkaar te kunnen scheiden, zicht en overzicht hebben, samenhang creëren, oordeel kunnen vormen op basis van afweging van argumenten

B. Probleem oplossen: problemen definiëren, opsplitsen in deelproblemen, stappenplan ontwikkelen, bronnen raadplegen, verworven kennis, vaardigheden en houding kunnen toepassen, systematische werkwijze hanteren, creatief denken, processen kunnen beoordelen

C. Communiceren: gebruik maken van informatie- en communicatiemiddelen, boodschap helder formuleren zowel mondeling als schriftelijk, afstemmen op de ander, contacten aangaan en onderhouden, communiceren in multiculturele, internationale en/of multidisciplinaire omgeving

D. Samenwerken: afspraken maken en nakomen, vergaderen en taken verdelen, samenwerken, adequaat omgaan met conflictsituaties, feedback kunnen geven en ontvangen

E. Zelfstandig leren: doelen stellen, organiseren, plannen en uitvoeren van activiteiten, creëren van draagvlak, anderen stimuleren tot ontwikkeling, werken aan persoonlijke ontwikkeling en visie vorming, reflecteren op eigen handelen, verantwoording nemen en kritisch zijn

F. Methodisch handelen: het methodisch beantwoorden van vragen dat leidt tot relevante kennis reflecteren op eigen handelen, gebruikmaken van kennisbasis om juiste handelingen te verrichten, producten te ontwikkelen of te verbeteren

Het loopbaancompetentieprofiel van studenten bestaat uit de volgende kwaliteiten2:

A. Kwaliteiten- en motievenreflectie: enerzijds het vermogen om zich bewust te zijn van wat werkelijk belangrijk is en nodig is om prettig te kunnen werken (drijfveren, motieven, waarden) en anderzijds reflecteren op de ontwikkeling van eigen kwaliteiten en vaardigheden in relatie tot de beroepscontext.

B. Studieloopbaanexploratie/ werkveldexploratie: in staat zijn onderzoek te doen naar enerzijds de eisen, waarden, competenties, beroepsdilemma’s van de beroepscontext en anderzijds de opleidingsmogelijkheden die daarnaar toe leiden.

C Studieloopbaansturing: weloverwogen keuzes kunnen maken, onderzoeken wat de consequenties van keuzes zijn en acties ondernemen om werk en leren te laten aansluiten bij kwaliteiten en motieven (onderzoek doen, kiezen, doelen stellen, plannen maken en uitvoeren, evalueren).

1 Kies Actief Toolkit, n.d. 2 Kuijpers et al., 2011.

43

D Zelfprofilering: overzien van de eigen leersituatie en het nemen van de verantwoordelijkheid

om deze vorm te geven en te verantwoorden (reflecteren, exploreren, sturen, visie formuleren, zelfstandig werken, communiceren, netwerken).

Bijlage 2:

Bronnen: Andriessen, D. (2014) Praktisch, relevant en methodisch grondig, Dimensies van onderzoek in het

Hbo. Lectoraat Methodologie van praktijkgericht onderzoek aan Hogeschool Utrecht.

Bimrose, J., S. Barnes, D. Hughes, M. Orthon (2004). What is effective Guidance? Evidence from longitudinal case studies in England: Interim Report 1. DfES. IER, University of Warwick

Dekkers, M.A.F., Hogenboom, C.M.L. (2006) Aan de slag met studieloopbaanbegeleiding, OAB Dekkers, Nuenen

Geldard, K. & Geldard, D. (1999). Counselling adolescents. The pro­active approach. London: Sage Publications

Kies Actief Toolkit (n.d.), https://www.kiesactief.nl/info_toolkit

Kuijpers, M., Vogels, M. , Kronenberg,N, van Hoboken, M. , Kerkhoffs, J. (2011) Keuzes in ontwikkeling, Stichting Platforms VMBO, http://www.platformsvmbo.nl/dossiers/documenten/Keuzes_in_ontwikkeling.pdf

Kuijpers, M. J. van Beijnum, W. de Boer, M. Kock, M. Aangenendt, B. Bos, Uit de schijnwerpers, in het daglicht” Kenniskring Lectoraat Pedagogiek van de beroepsvorming, ’s-Gravenhage: De Haagse Hogeschool 2009, p. 72

Mittendorff, K. (2014). Leren Reflecteren. In: F. Meijers, M. Kuijpers, K. Mittendorff & G. Wijers (Red.). Het onzekere voor het zekere. Kwetsbaarheid als kracht in loopbaandialogen. Antwerpen/ Apeldoorn: Garant.

Murphy S.E., Ensher E.A. (2001) The role of mentoring support and self-managementstrategies on reported career outcome, Journal of Career Development 27 (4), 229-246

Patton & McMahon (2006) Patton, W. A. & McMahon, M.L. (2006). The Systems Theory Framework Of Career Development And Counseling: Connecting Theory And Practice. International Journal for the Advancement of Counselling, 28 (2),153-166.