Valideren conform GMP resultaten zal opleveren -...

15
R. Lange, Meander MC, Amersfoort NVKFAZ valideren sept/nov 2011 1 Valideren Valideren conform GMP conform GMP Rogier Lange, ziekenhuisapotheker Meander Medisch Centrum, Amersfoort Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 2 Definitie valideren Definitie valideren Verzamelen en beoordelen van gegevens om voldoende zekerheid te verkrijgen dat een werkwijze steeds de bedoelde resultaten zal opleveren Validatie is het leveren van het bewijs, overeenkomstig de uitgangspunten van een goede manier van produceren, dat een procedure, proces, apparaat, materiaal, activiteit of systeem werkelijk tot de verwachte resultaten leidt. Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 3 Definitie valideren FDA Definitie valideren FDA Establishing documented evidence whick provides a high degree of assurance that a specific process will consistently produce a product meeting its predetermined specifications and quality attributes Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 4 V A L I D A T E V A L I D A T E V ery A rduous L engthy I nvolved and D etailed A ttempt to T est E verything Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 5 Valideren is NIET: Valideren is NIET: een experiment uitvoeren een proces ontwerpen een proces ontwikkelen een proces optimaliseren de procesgrenzen bepalen een werkinstructie opstellen Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 6 Waarom valideren? Waarom valideren?

Transcript of Valideren conform GMP resultaten zal opleveren -...

R. Lange, Meander MC, Amersfoort

NVKFAZ valideren sept/nov 2011 1

ValiderenValideren conform GMPconform GMP

Rogier Lange, ziekenhuisapotheker

Meander Medisch Centrum, Amersfoort

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 2

Definitie validerenDefinitie valideren

� Verzamelen en beoordelen van gegevens om voldoende zekerheid te verkrijgen dat een werkwijze steeds de bedoelde resultaten zal opleveren

� Validatie is het leveren van het bewijs, overeenkomstig de uitgangspunten van een goede manier van produceren, dat een procedure, proces, apparaat, materiaal, activiteit of systeem werkelijk tot de verwachte resultaten leidt.

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 3

Definitie valideren FDADefinitie valideren FDA

� Establishing documented evidence

whick provides a high degree of

assurance that a specific process

will consistently produce a product

meeting its predetermined

specifications and quality attributes

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 4

V A L I D A T EV A L I D A T E

� V ery

� A rduous

� L engthy

� I nvolved and

� D etailed

� A ttempt to

� T est

� E verything

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 5

Valideren is NIET:Valideren is NIET:

� een experiment uitvoeren

� een proces ontwerpen

� een proces ontwikkelen

� een proces optimaliseren

� de procesgrenzen bepalen

� een werkinstructie opstellen

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 6

Waarom valideren?Waarom valideren?

R. Lange, Meander MC, Amersfoort

NVKFAZ valideren sept/nov 2011 2

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 7

Voorkomen van rampenVoorkomen van rampen

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 8

Fatale casussen geneesmiddelen (1)Fatale casussen geneesmiddelen (1)

Fatalities Associated with Ingestion of Diethylene Glycol-Contaminated Glycerin Used to Manufacture Acetaminophen Syrup -- Haiti, November 1995-June 1996

From November 1995 through June 1996,

acute anuric renal failure was diagnosed in 86 children

(aged 3 months-13 years) in Haiti; most (85%) children were aged less than or

equal to 5 years. On June 14, 1996, a joint investigation was initiated by the Ministry of Health of Haiti, the University General Hospital in Port-au-Prince,

the Pan American Health Organization/World Health Organization, the

Caribbean Epidemiology Center, and CDC. This report summarizes the

preliminary findings of this ongoing investigation, which indicate that this

outbreak was associated with diethylene glycol (DEG)-contaminated glycerin

used to manufacture acetaminophen syrup.

Most cases were characterized by a nonspecific febrile prodromal illness

followed within 2 weeks by anuric renal failure, pancreatitis, hepatitis, and

neurologic dysfunction progressing to coma. Ten children were transferred to

medical centers in the United States for intensive care and dialysis; nine are

still living.

Of the 76 children who remained in Haiti, only one is

known to have survived.

Histopathology of kidney tissue from four patients indicated acute tubular

necrosis with regeneration consistent with a toxic exposure.

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 9

Fatale casussen geneesmiddelen (2)Fatale casussen geneesmiddelen (2)

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 10

Casus calcium ampullenCasus calcium ampullen

� Robinson et al, N Z J Surg 1986:4 gevallen totale occlusie CVC’st.g.v. productiefout calcium ampullen

� Calciumchloride gebruikt i.p.v. calciumgluconaat

� Meer kans op neerslagvorming met fosfaat in parenterale voeding

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 11

Casus nietCasus niet--gesteriliseerde infusengesteriliseerde infusen

� VU-ziekenhuis (1997): 5 kinderen met koorts t.g.v. niet-gesteriliseerde infusen

� Niet-gesteriliseerde partij afgeleverd door:– niet goed functionerende apparatuur

– gebrekkige communicatie

– falende controles

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 12

Valideren in kader van GMPValideren in kader van GMP

� Principe GMP:

– aantoonbare, ingebouwde kwaliteit

– garanderen patiëntveiligheid

� Voortdurend en systematisch verbeteren

� Zonder validatie geen procesbeheersing!

R. Lange, Meander MC, Amersfoort

NVKFAZ valideren sept/nov 2011 3

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 13

GMP: grote massa papier (?)GMP: grote massa papier (?)

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 14

Valideren = opbouwenValideren = opbouwen

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 15

Valideren = dichttimmerenValideren = dichttimmeren

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 16

(Gewenste) eindresultaat(Gewenste) eindresultaat

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 17

TerminologieTerminologie

� Kalibratie: – nagaan of systeem of instrument voldoet aan de

specificaties of eisen en zo nodig aanpassen (justeren)

� Kwalificatie: – bewijs leveren van blijvende geschiktheid voor

doel/functie (apparatuur, personen)

� Validatie: – bewijs leveren van voorspelbaar juiste uitkomst

(processen, methoden)

� Verificatie: – nagaan of gevalideerde methode ‘werkt’

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 18

Persoonlijke kwalificatiePersoonlijke kwalificatie

� Medewerkers moet bevoegd en bekwaam zijn

� Goed inwerkprogramma

� Kwalificatie en herkwalificatie

� Voorbeelden: bouillon-examen, ogentest en schouwtest

� Daarnaast: (getrapt) toezicht

R. Lange, Meander MC, Amersfoort

NVKFAZ valideren sept/nov 2011 4

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 19

Casus methadoncapsulesCasus methadoncapsules

� Bij IB methadon capsules grondstofpotten methadon HCl en vulstof verwisseld

� Fatale overdosering

� Bereiding door stagiair

� Geen toezicht door apotheker

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 20

Casus Casus betametasonbetametason inj.pdrinj.pdr..

� VS (2001): 3 doden door meningitis t.g.v. i.th. toediening van niet steriele betamethason (poeder voor inj.)

� Niet-steriele vials gebruikt door niet goed ingewerkte medewerkers

� Geen terminale sterilisatie, dus aseptische productie

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 21

VMP (validatie VMP (validatie mastermaster plan)plan)

� Aangeven hoe validaties binnen de apotheek worden uitgevoerd

� Aangeven welke elementen onder het validatieprogramma vallen

� Vastleggen van taken en verantwoordelijkheden van de bij de validaties betrokken medewerkers

� Prioritering op basis van risico-analyseen planning van de activiteiten

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 22

OrganisatieOrganisatie

� Valideren is multidisciplinair

� Validatiestuurgroep

� Validatiewerkgroepen

� Vastleggen verantwoordelijkheden

� Waarborgen investering tijd

� Ontwerpen modeldocumenten

� Documentatie en archivering

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 23

ValidatietrajectValidatietraject: : VV--modelmodel

Gebruiker

specificatieUS

Functionelespecificatie

FS

Uitvoerings

kwalificatiePQ

Operationelekwalificatie

OQ

Installatie

kwalificatieIQ

Bouw apparaat&

Installatie

Ontwerpkwalificatie

DQ

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 24

ActieplanActieplan

inventarisatie van te valideren items

bepalen van het validatieplan voor ieder van de items

stellen van prioriteiten en schrijven planningsschema

schrijven van de betreffende validatieprocedures

uitvoeren van de validatie

evalueren en rapporteren van de validatieresultaten

controleren en bijhouden van de validatievoortgang

opstellen van een monitoringprogrammaop basis van de verkregen resultaten

opstellen van een hervalidatieprogramma

R. Lange, Meander MC, Amersfoort

NVKFAZ valideren sept/nov 2011 5

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 25

PrioriteringPrioritering validatiesvalidaties

1

"Apparatuur"

4

Productie of

analyse app.?

7

In gebruik< 2 jaar?

Nee

Ja

5

Kritisch

ondersteunendapp.?

6

Retrospectieve

validatieprior. 7 en 8

Nee

8

Retrospectievevalidatie

prior. 5 en 6

Ja

Ja

Nee

Nee

Ja Zie 4.2

e.v.

Zie 4.2.6

Zie 4.2.6

Zie 4.2.5

2

Nieuw?

9

Simultane

validatieprior. 3 en 4

3

Prospectievevalidatie

prior. 1 en 2

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 26

PrioriteringPrioritering validatiesvalidaties

8Ondersteunende apparatuur (> 2 jaar in gebruik)

7Ondersteunende apparatuur (< 2 jaar in gebruik)

6Kritisch ondersteunende apparatuur (> 2 jaar in gebruik)

5Productie/analyse apparatuur langer dan 2 jaar in gebruik

4Recente kritisch ondersteunende apparatuur (< 2 jaar in gebruik)

3Recente productie/analyse apparatuur (< 2 jaar in gebruik)

2Nieuwe kritisch ondersteunende apparatuur

1Nieuwe productie/analyse apparatuur

prioriteitClassificatie apparatuur

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 27

RisicoanalyseRisicoanalyse

� Failure Mode and Effect Analysis(FMEA)

� RPN = risk priority number =ernst x frequentie x detectiekans

� Score voor elke factor (1 tot 5)

� RPN ���� prioritering

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 28

Casus Casus risicorisico--analyseanalyse

� Risico: WFI heeft te hoge uitgangscontaminatie

– ernst: 2

– kans op optreden: 1

– kans op niet-detectie: 3

– RPN = 2 x 1 x 3 = 6

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 29

Casus Casus risicorisico--analyseanalyse

� Risico: verkeerd beladen sterilisator

– ernst: 5

– kans op optreden: 2

– kans op niet-detectie: 3

– RPN = 5 x 2 x 3 = 30

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 30

ApparatuurcategorieApparatuurcategorieëën labn lab

� Categorie A (geen meetfunctie)– geen kwalificatie vereist, visuele controle

voldoet– roerder, vortex, centrifuge

� Categorie B (meetfunctie)– kalibratie en eenvoudige kwalificatie– balans, pH-meter, titrator, waterbad,

smeltpuntapparaat

� Categorie C (complexe apparatuur)– volledige validatie vereist– AAS, HPLC, MS, GLC, IR, UV/VIS

R. Lange, Meander MC, Amersfoort

NVKFAZ valideren sept/nov 2011 6

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 31

Uitbesteden of zelf doen?Uitbesteden of zelf doen?

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 32

Ontwerpkwalificatie (DQ = OK)Ontwerpkwalificatie (DQ = OK)DQ

1

Beschrijving

van de behoefte

2

Selectie van detechniek

3

Beschrijving

gewenstgebruik

4

Eerste selectievan leverancier

5

Keuze van het

"apparaat"

6

Definitieve

keuze

leverancier

8Goedkeuring

?

9

Bestelling"apparaat"

7

Vastlegging van de

definitieve specificatie

IQ

Nee

ja

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 33

Ontwerpkwalificatie / URSOntwerpkwalificatie / URS

� Begin van achteren: bij het PQ plan

� Specificeer de kaders (regelgeving)

� Formuleer eisenpakket in toetsbare uitspraken

� Toets kwaliteitssysteem leverancier

� Documentatie, training, service

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 34

Functionele specificaties (FS)Functionele specificaties (FS)

� Uitgewerkte eisen in meetbare grootheden:– Capaciteiten (volume, stroomsnelheid, etc.)

– Meetbereiken

– Warmtelast

– Vloerbelasting

– Verbruik aan stroom, stoom, (koel-) water, perslucht

– Luchtdruk

� N.B. Alles afgeleid van URS en toetsbaar bij OQ!

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 35

Ontwerp, bestekOntwerp, bestek

� Detailtekeningen

� Materiaaltypen (soort rvs, kunststoffen, etc.)

� Merk en type van diverse componenten (afsluiters, meetinstrumenten, etc.)

� Procedures voor inbreng in de ruimte en eindmontage

� Afwerking en kleuren

� Demarcatieplan

� Opleveringsplan

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 36

Casus: alcoholpomp met Casus: alcoholpomp met ‘‘RVSRVS’’ pomphuispomphuis……

R. Lange, Meander MC, Amersfoort

NVKFAZ valideren sept/nov 2011 7

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 37

Installatiekwalificatie (IQ = IK)Installatiekwalificatie (IQ = IK)IQ

1

Controleer eisen(opstellings)

locatie

2

Vergelijking

ontvangen

apparaat metbestelopdracht

3

Installeer het

apparaat(hardware)

4

Zet het apparaat

aan

5

Software

aanwezig

?

7

Maak lijst vanapparatuur,

handleidingen,

Voorschriften

8

Maak eeninstallatie-

rapport

OQ

6.5Maak overzicht

van alle

geïnstalleerdesoftware

6.4

Configureer

randappara-

tuur

6.3

Maak een

back-up

6.2

Verifieer deinstallatie

6.1

Installeer de

software

Nee

Ja

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 38

Installatiekwalificatie (IQ = IK)Installatiekwalificatie (IQ = IK)

� Bij grote installaties/machines: FAT en SAT� Tekeningen / P&ID schema’s (as built!)� Documentatie van de componenten� Plaatsingsinstructie� Bedieningsinstructies� Kalibratievoorschriften� Schoonmaakinstructies � Onderhoudsprocedures� Demontage / montagevoorschriften� (Reserve-) onderdelenlijst� Conformiteitsverklaring / garantieverklaring� Verificaties van componenten� Typenummer, versienummer, serienummer� Materiaalcontrole (lassen, kwaliteit rvs, kunststofsoorten,

gladheid, etc.)

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 39

Operationele kwalificatie (OQ = BK)Operationele kwalificatie (OQ = BK)OQ

1

Definieer de te

testen functies

2

Definieer de

testen enacceptatie

criteria

3

Documentgoedgekeurd

?

5

Voer de testen

uit

7

QAgoedkeuring

?

PQ

8

VT bepaalt

verdere acties

6

Rapporteer deresultaten

4

Herdefinieer de

testen encriteria

Ja

Ja

Nee

Nee

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 40

Bedrijfskwalificatie (BK = OQ)Bedrijfskwalificatie (BK = OQ)

� Kalibreren: alle meetinstrumenten en sensoren

� Testen: veiligheid (noodstop, alarmen), data-opslag

� Inwerken personeel: lokale werkinstructies

� Capaciteiten (bijv. vulnauwkeurigheid, temperatuurbereik, etc.)

� Functietesten afzonderlijke componenten

� ‘Challenging’: worst case condities opsporen, bijv. ondergrens persluchtdruk, bovengrens omgevingstemperatuur, etc.

� Aanpassen onderhoudsplan naar lokale vereisten

� Herhalen na grote reparaties of aanpassingen!

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 41

Prestatiekwalificatie (PQ = PK)Prestatiekwalificatie (PQ = PK)

� Testen o.b.v. URS

� (Periodiek) testen met feitelijk product onder normale bedrijfsomstandigheden

� Kritische parameters en acceptatiecriteria

� Kalibratieprocedure en planning

� Acties bij afwijking van de criteria

� Logboeken

� Preventief onderhoud (planning)

� Vrijgifte apparatuur en statusaanduiding

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 42

Simultane validatieSimultane validatieSimultane

validatie

1

Beperkte DQ

2

Beperkte IQ

3

Bepaal de

functies diemoeten worden

getest

4

Bepaal detesten en

acceptatie-criteria

7

Voer testen uit

9

Goedkeuring

QA?

PQ

8

Rapportage

10

QA bepaalt

vervolg acties

Nee

5

Documentgoedgekeurd

QA?

Nee

Ja

6

Herdefinieer

testen enaccept. criteria

R. Lange, Meander MC, Amersfoort

NVKFAZ valideren sept/nov 2011 8

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 43

Retrospectieve validatieRetrospectieve validatieRetrospectieve

validatie

1

Data-

analyse

2

Zijn de

kalibraties

OK?

4

Is het

systeem

gekwalifi-

ceerd

?3

Voer

correctieve

kalibraties uit

5

Kwalificeer

het systeem

6

Zijn alle

operationele

parameters

aantoon-

baar?7

Voer bepaalde

delen van PQ

uit

8

Vastlegging

in overzichts-

rapport

9

Goedge-

keurd

QA?

Vrijgifte

10

QA bepaalt

verdere acties

NeeNee

Nee

Ja

Nee

Ja Ja

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 44

RapportageRapportage

� Lijst met af te handelen zaken die de beoordeling niet in de weg staan (bijvoorbeeld correcties / aanvullingen documenten)

� Deviatielijst met afwijkingen van de eis:– Geplande testuitvoer niet mogelijk: herzie testprocedure

– Test niet goed uitgevoerd: herhaal test

– Test goed uitgevoerd, uitkomst niet conform: beoordelen!

– Bij wijzigingen: change control!

� Conclusie en adviezen

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 45

Piramide van datakwaliteitPiramide van datakwaliteit

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 46

MethodevalidatieMethodevalidatie

� Juistheid (precision)

� Nauwkeurigheid (accuracy)

� Sensitiviteit

� Specificiteit

� Recovery

� Meetbereik

� Lineariteit

� Herhaalbaarheid

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 47

ProcesvalidatieProcesvalidatie

� Stapsgewijze beschrijving proces

� Bepaling kritische stappen en tests

– zo mogelijk: onderbouwde ‘bracketing’

� Gebruikte apparatuur en kwalificatiestatus

� Eindproduct specificaties / vrijgiftecriteria

� Toegepaste analytische methoden (gevalideerd)

� In proces controles (met goedkeuringscriteria)

� Bemonsteringsplan

� Registratie van de beoordeelde resultaten

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 48

ProcesvalidatieProcesvalidatie

� Prospectief

– b.v. drie batches produceren

– moeten voldoen aan specificaties en vrijgifte-eisen

� Gelijktijdig

� Retrospectief

R. Lange, Meander MC, Amersfoort

NVKFAZ valideren sept/nov 2011 9

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 49

ValidatiestrategieValidatiestrategie

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 50

Kwalificatie en Kwalificatie en procesvalidatieprocesvalidatie

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 51

SchoonmaakvalidatieSchoonmaakvalidatie

� Ruimten en werkbladen– hoe, hoe vaak, waarmee, uitbesteden?

– monitoring, veegproeven

� Apparatuur– visuele controle, analyse spoelwater,

veegproeven

– validatie: modelstoffen, worst case-benadering

– hoeveelheid geneesmiddel in volgend product:• max 0,1% dosis / max. 10 ppm / geen zichtbaar residu

� Analysemethoden valideren!

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 52

LevensloopbeheerLevensloopbeheer

� OOS-procedure

� CAPA-systeem

� Klachtenprocedure

� Change control-procedure

� Hervalidaties / herkwalificaties

� Procesmonitoring

� (A) PQR

� Buiten gebruikstelling

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 53

Casus aanpassing voorschriftCasus aanpassing voorschrift

� Opschaling bereiding zetpillen morfine HCl 5 mg

� Chargegrootte was 100 stuks

� Nu variabel: 100-500 stuks

� Tot 200 stuks spuitflesmethode

� Vanaf 200 stuks met zetpilgietapparaat

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 54

ChangeChange controlcontrol: casus: casus

� Sterke H2S lucht bij openen PP-container in kader eindanalyse

� Procesanalyse gehele keten (WFI, apparatuur, grondstoffen, proces)

� Uiteindelijke boosdoener: rubber membraan in aanprikpoort

� Vluchtige sulfiden kunnen diffunderen in infusievloeistof en daar H2S vormen

R. Lange, Meander MC, Amersfoort

NVKFAZ valideren sept/nov 2011 10

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 55

PPPP--containercontainer

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 56

QualityQuality byby design (FDA)design (FDA)

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 57

IshikawaIshikawa (visgraat) diagram(visgraat) diagram

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 58

IshikawaIshikawa (visgraat) diagram(visgraat) diagram

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 59

Annex 1 EU GMP Annex 1 EU GMP (1 maart 2009)(1 maart 2009)

� 127 aandachtspunten

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 60

InIn--procescontrolesprocescontroles

� Wanneer een ipc?

– geen garantie kwaliteit product als controle niet (correct) is uitgevoerd

– stap nog bij eindanalyse traceerbaar?

� Kwalitatief (alfanumeriek) of kwantitatief (numeriek)

� M.b.t. product of proces

R. Lange, Meander MC, Amersfoort

NVKFAZ valideren sept/nov 2011 11

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 61

ValidatieValidatie softwaresoftware

� Foutloze software bestaat niet ����validatie onmogelijk (!?)

� Met kennis van valideren en inzicht in processen kan goede indruk worden verkregen van kwaliteit software (functionaliteit en veiligheid)

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 62

Wettelijke eisenWettelijke eisen

� EU-GMP: Annex 11: Computerisedsystems

� FDA: 21 CFR Part 211 en Part 11 cGMP

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 63

GAMPGAMP

� Collectieve interpretatie FDA en EU door farmaceutische industrie

� Van toepassing op alle systemen die van invloed zijn op patiëntveiligheid:

– Productie-ondersteunende systemen

– Laboratorium-ondersteunende systemen

– Medicatiebegeleidingssystemen

– DocumentatiesystemenValideren NVKFAZ sept/nov 2011 64

GAMP 5 (2008)GAMP 5 (2008)

� Duidelijke specificaties

� Risico-analyse en –management

� Schaalbare aanpak gebaseerd op:

– innovatie

– complexiteit

– patiëntrisico

– productkwaliteit

– data-integriteit

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 65

Gradaties softwareGradaties software

� Categorie:

1. Operating system

2. [Firmware]

3. Standaard software

4. Configureerbare software

5. Vrij programmeerbare software (maatwerk)

� Validatie-aanpak:

1. Noteer versienummer

2. [niet meer in GAMP 5]

3. Valideer applicatie

4. Valideer applicatie, audit leverancier

5. Valideer applicatie, audit leverancier, source code review

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 66

LabLab--systemensystemen

� Good Practice Guide Validation of Laboratory Computerized Systems

� 7 categorieën i.p.v. 4 (A t/m G)

� Cat.4 opgesplitst in 3 categorieën (D-F)

� Voorbeelden: A: centrifuge, B: balans, pH-meter, C: pipetteermachine; D: spectrofotometer, E: HPLC, F: LIMS, G: maatwerk, spreadsheets

R. Lange, Meander MC, Amersfoort

NVKFAZ valideren sept/nov 2011 12

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 67

TraceabilityTraceability MatrixMatrix

� Gebruiker verantwoordelijk

� Kan opgesteld worden door

leverancier

� Traceerbaarheid URS-items in gehele

validatietraject en alle documenten

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 68

RisicoRisico--analyseanalyse

� GAMP 5 - Appendix 3

� Relevantie, risico

� Kans op optreden

� Kans op (niet-)detectie

� Prioritering

� Maatregelen: validatie, certificaten, audit, change control

� RA regelmatig herhalen

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 69

Annex 11 / PI 011Annex 11 / PI 011--33

� GMP moet, GAMP mag

� Audit trail: goed beveiligd bestand, waar alle kritische stappen in worden vastgelegd met time-stamp

� Originele waarde moet vastgelegd blijven

� Veel aandacht voor beveiliging en bevoegdhedenbeheer

� Gelijkwaardigheid elektronische en papieren versie

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 70

Valkuilen validerenValkuilen valideren

� Te snel gaan valideren

� Geen acceptatiecriteria vooraf

� Te weinig tijd/middelen, slechte planning

� Slecht documenteren, slechte rapportage

� Geen hervalidatieprogramma

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 71

OverpeinzingOverpeinzing

� Hoe komt het toch dat we altijd tijd hebben om fouten te corrigeren, maar nooit de tijd nemen

om het direct goed te doen?

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 72

LiteratuurLiteratuur

� Europese GMP– Annex 11 - Computerised Systems

– Annex 15 - Kwalificatie en validatie

– Annex 20 - Quality Risk Management

� PIC/S documenten– PI 006-3 Recommendation on Validation Master Plan,

Installation and Operational Qualification, Non-SterileProcess Validation, Cleaning Validation

– PI 011-3 Good Practices for Computerised Systems in Regulated "GxP" Environments

� Qualification of Analytical Instruments for Use in the Pharmaceutical Industry: A Scientific Approach. AAPS PharmSciTech 2004;5(1),art.22

R. Lange, Meander MC, Amersfoort

NVKFAZ valideren sept/nov 2011 13

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 73

EinddoelEinddoel

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 74

Vragen?Vragen?

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 75

Huiswerkvragen en Huiswerkvragen en --opdrachtenopdrachten

1. Valideren kost veel tijd. Wat levert het op?

2. Welke apparaten/systemen zijn gevalideerd en welke niet?

3. Welke software is gevalideerd en hoe?

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 76

Huiswerkvragen en Huiswerkvragen en --opdrachtenopdrachten

4. Noem enkele schoonmaakvalidatieswaar het lab bij betrokken is.

5. Noem enkele verrassingen die uit validatie naar voren gekomen zijn.

6. Welke vormen van persoonlijke kwalificatie zijn er in de apotheek?

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 77

Casus GMP (1)Casus GMP (1)

� Een waterige oplossing van een niet-stabiele waterige oplossing staat gereed voor filtratie en aansluitende aseptische afvulling.

� Kort voor dat je wilt beginnen ontstaat stroomstoring en het luchtbehandelingssysteem van de clean rooms en de LAF-kasten vallen daardoor uit.

� Op het moment dat de stroom uitvalt is geen personeel aanwezig in de clean room.

� Na een uur is de stroomstoring verholpen.

� Wat doe je, ga je afvullen of niet?

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 78

GMPGMP--casuscasus (2)(2)

� Beslissen of er wordt afgevuld of niet.

� Corrigerende en preventieve maatregelen (Corrective And Preventive Action, CAPA)

R. Lange, Meander MC, Amersfoort

NVKFAZ valideren sept/nov 2011 14

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 79

GMPGMP--casuscasus (3)(3)

� Beslissing over doorgaan productie– Is de stabiliteit van de oplossing voldoende?

– Is in de specificaties van de clean room iets opgenomen over hersteltijd?

– Zijn er mensen naar binnen gegaan na de stroomstoring?

– Is de drukgradiënt inmiddels voldoende?

– Zijn de overige klimaatcondities, zoals temperatuur, vochtigheid, etc., acceptabel?

– Voldoet de ruimte aan deeltjesclassificatie?

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 80

GMPGMP--casuscasus (4)(4)

� Root cause analysis– Graafwerkzaamheden?– Onderhoudswerkzaamheden?– Kortsluiting?

� Voorkómen– Schema van leidingen– Procedures– Elektrische veiligheid apparatuur

� Verhelpen (noodaggregaat)� Indien nodig specificaties opstellen

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 81

OpdrachtOpdracht 11

– Enige tijd geleden is besloten dat de tweedelige cleanroomkledingvervangen zal worden door ééndelige pakken. De kleding is uitgezocht en besteld. Geef een overzicht van de acties die je gaat ondernemen.

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 82

OpdrachtOpdracht 22

– Een van de onderdelen van het productieproces van een aseptisch product is het wassen van de flacons. Tijdens een inspectie maakt een inspecteur de opmerking dat hij/zij het nodig vindt dat deze machine naast huishoudelijk vuil ook endotoxines moet verwijderen. Wat doe je, ga je dit uitvoeren of heb je argumenten om hier niet aan mee te werken.

– De betreffende inspecteur laat zich niet overtuigen en je bent gedwongen om aan te tonen dat endotoxines effectief worden verwijderd.

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 83

Opdracht 3Opdracht 3

– Tijdens routinecontrole van een NaCl-oplossing in mini-plasco’s (kleine plastic zakjes) blijkt deze een kleine absorptie bij 254 nm te hebben. Is dit verontrustend en zo ja, welke maatregelen neem je.

– Welke maatregelen neem je als fabrikant van de mini-plasco’s nadat de klant bovenstaande klacht heeft ingediend?

– Wie is bij de fabrikant verantwoordelijk voor het vrijgeven van de batch?

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 84

Opdracht 4Opdracht 4

– Het steriliteitsonderzoek duurt tenminste veertien dagen. Om tijd te winnen wil marketing dat de vrijgifte van een product dat voor een klinische studie zal worden gebruikt, wordt gedaan op grond van parametrische vrijgifte. Wat wordt daar onder verstaan en kun je instemmen met dit voorstel.

– Het steriliteitsonderzoek wordt gedaan met twee media die bij verschillende temperaturen worden geïncubeerd (waarom?) Een van de twee media moet geïncubeerd worden bij 22,5°C ±2,5˚C. Het blijkt echter dat op twee verschillende dagen gedurende een paar uur de temperatuur van de broedstoof 25,6˚C is geweest. Er wordt geen groei geconstateerd. Wie heeft de uiteindelijke verantwoordelijkheid voor de beslissing en wat zou je in zijn geval doen.

R. Lange, Meander MC, Amersfoort

NVKFAZ valideren sept/nov 2011 15

Valideren NVKFAZ sept/nov 2011 85

OpdrachtOpdracht 55

– Jouw bedrijf heeft een recall moeten uitvoeren omdat een product met deeltjes verontreinigd bleek te zijn. Zoals gebruikelijk wordt een onderzoek ingesteld en de inspectie wordt gewaarschuwd. Uit het onderzoek komen o.a. de volgende bevindingen:

– De monitoring van de ruimte wordt gedaan door het productiepersoneel

– Wegens ruimte gebrek op het analytisch lab wordt de controle op deeltjes gedaan in een van de productieafdelingen

– De houdbaarheidsdatum van het membraan filter dat gebruikt is was op het moment van productie verlopen

– Wat doe je?