UNIVERZITET U TUZLI

PRIRODNO MATEMATIKI FAKULTET

ODSJEK : GEOGRAFIJA SAOBRAAJ KAO FAKTOR PROSTORNOG PLANIRANJA TUZLANSKOG KANTONASeminarski rad iz predmeta

Uvod u prostorno planiranje

Student :

Mentor :

H.Meanovi Denis

dr. sc. Devad Meanovi, doc.

Tuzla, novembar 2014.

SADRAJ 1. Uvod

1

2. Strateki i prostorni pravci razvoja saobraaja

2

2.1 Stepen motorizacije

2

2.2 Mobilnost i ukupan broj kretanja

3

2.3 Model raspodjele putovanja

3

2.4 Brzine

3

3. Povezanost saobraajnih sistema u irem okruenju

4

3.1 Radijalni pravci

5

3.2 Unutranji prsten

5

3.3 Vanjski prsten.

6

3.4 Obilaznice

6

3.5 Transportni infrastrukturni sistemi

7

3.6 Putni saobraaj

7

3.7 Putne saobraajnice

7

3.7.1 Autoput Tuzla rijeka Sava

9

3.7.2 Brze Ceste

9

3.7.3 Magistralni putevi

10

3.7.4 Regionalni putevi

11

3.7.5 Lokalni putevi

11

3.8 Javni saobraaj

12

3.9 Terminali

124. Vrste saobraaja

13

4.1 eljezniki saobraaj

13

4.2 Vazduni saobraaj

14

4.3 Vodni saobraaj

155. OPTE ODLIKE PRIVREDE

15

5.1 Putni saobraaj

15

5.2 eljezniki saobraaj

17 5.3 Vazduni saobraaj

186. Saobraajna infrastruktura

18

6.1 Zajedniki ciljevi za sve vidove transporta

18

6.2 Cestovna infrastruktura

19

6.3 eljeznika infrastruktura

20 6.4 Vazduni transport i saobraaj

207. Prostorni Plan za podruje Tuzlanskog Kantona 2005 2025

218. Zakljuak

229. Izvori i Literatura

231. Uvod U ovom seminarskom radu je obraema tema Saobraaj kao faktor prostornog planiranja Tuzlanskog Kantona te je prikazano kako je planiran razvoj saobraajnog prometa i cestovnica u tuzlanskom kantonu i na njegovoj povrini koju obuhvata. Takoer je prikazano kako se saobraaj razvijao u prolosti, kako se sad razvija te kako ce biti planiran u skoroj budunosti da bi funkcionisao i u pravilnom se nainu se razvio na nivou Federacije Bosne i Hercegovine kao i cijele drave ukljuujui sve njene entitete i kantone. Tuzlanski kanton ne smije zaostajati za ostatkom drave te je putem prostornog planiranja mogue razviti lake odvijanje i komuniciranje saobraaja u prostoru na teritoriji tuzlanskog kantona.

2. Strateki i prostorni pravci razvoja saobraajaU planskom periodu, a cjenei razvojne mogunosti i ciljeve razvoja, Kanton se definie kao podruje sa cca 550.000 stanovnika sa svojim prirodnim resursima, turistikim i poloajnim vrijednostima, izgraenim kapacitetima, raspoloivim poljoprivrednim zemljitem, vodom, umama i mineralnim sirovinama. Strateki sektori privreivanja su: indistrija, trgovina, te saobraaj i veze. Kao poseban cilj naznaen je bri razvoj turizma i poljoprivrede kao strateki interes Kantona. Poloajne prednosti i bri razvoj turizma pomjerit e saobraaj kao strateku oblast na znaajniju poziciju u ukupnom razvoju, iako je bio i dosada jedan od tri strateka sektora. Dakle, bri razvoj saobraaja i znatno vee ekonomske efekte od saobraaja mogue je oekivati pod uslovom stvaranja povoljnih pretpostavki za razvoj saobraaja. To se u prvom redu odnosi na jasan, racionalan i bezbjedan saobraajni sistem dobrih performansi (protonost i kapacitet, brzina, sigurnost, dobre servisne usluge, minimalne gubitke u vremenu i sl). o emu se vodilo rauna kod odreivanja saobraajnog sistema, tehnikih elemenata i normativa, te lokacionih faktora. Konana rjeenja su fazno posmatrana u vremenskom periodu za koji se donosi Prostorni plan.2.1 Stepen motorizacijePrognoza mogueg stepena motorizacije utvrena je na osnovu istraivanja prikazanih u "Studija saobraaja" - Knjiga 1, koja je uraena od strane Instituta za arhitekturu, urbanizam i prostorno planiranje Sarajevo. Za potrebe izrade Prostornog plana Tuzlanskog Kantona utvrene su dvije stope motorizacije:

- niska: sa 160 vozila/1000 stanovnika na 340 vozila/1000 stanovnika - visoka: sa 160 vozila/1000 stanovnika na 380 vozila/1000 stanovnika

Poto se Prostorni plan radi za dio prostora zemlje koja je u tranziciji, sa neizvjesnim privrednim uslovima i sa velikim stopama rizika usvojena je:

- srednja:sa 160 vozila/1000 stanovnika na 360 vozila/1000 stanovnika

Prema ovom prognoznom modelu u Kantonu Tuzla moglo bi se 2020 godine oekivati oko 180.000 putnikih automobila, od ega najvjerovatnije 36.0% na teritoriji Opine Tuzla.2.2 Mobilnost i ukupan broj kretanjaMobilnost i ukupan broj kretanja motornih vozila za potrebe izrade Prostornog plana Tuzlanskog Kantona utvrena je: za period 2000-2010 godina: poveanje mobilnosti sa 5.000 km po vozilu godinje u 2000 godini na oko 10.000 km po vozilu godinje u 2010 godini, ili po stopi od oko 7% prosjeno godinje. za period 2010-2020 godina: poveanje mobilnosti sa 10.000 km po vozilu godinje u 2010 godini na 12.000 km po vozilu godinje u 2020 godini, ili po stopi od oko 1.6% prosjeno godinje. Na osnovu istraivanja navedenih u "Studija saobraaja" - Knjiga 1, utvruje se: stopa rasta transporta putnikih vozila i to: za period 2000-2010 godina: 5.0-6.0% godinje za period 2010-2020 godina: 4.5-5.5% godinje stopa rasta teretnog transporta i to: za period 2000-2010 godina: 6.5-9.0% godinje za period 2010-2020 godina: 4.5-6.5% godinje stopa rasta meunarodnog saobraaja za period 2000-2020 godina: 4.0- 5.0% godinje. 2.3 Model raspodjele putovanjaModel raspodjele ukupnih kretanja: autobuskih 10%, teretna vozila 10%, i automobilskih 80%. Ove pretpostavke mogu se ili podrati ili osporavati. Jedini pravi nain provjere su saobraajna istraivanja sa ciljem utvrivanja modela nastajanja i modela distribucije putovanja, koja bi bila zasnovana na tim istraivanjima. Ponueni pretpostavljeni model predstavlja iskustveni model, koji autor smatra moguim za prilike koje vae na Kantonu Tuzla. Ova pretpostavka je podrana i injenicom da je putniko motorni vozilo sa izrazitim naglaskom na putniki automobil (p.a.) preteno saobraajno sredstvo za Kanton.2.4 BrzinePredloene brzine su u zavisnosti od kategorije saobraajnice.

Za autoput vra=120 km/h

Za brzu cestu vra=100 km/h

Za magistralne puteve vra= 80 km/h

Za regionalne puteve vra= 60 km/h

Za lokalne puteve vra= 50 km/h Za nekategorisane puteve vra= 40 km/h (30km/h zavisno od tehnikih elemenata i izgraenosti)

Predloene brzine obezbjeuju normalnu protonost i maksimalnu saobraajnu sigurnost uesnika u saobraaju.3. Povezanost saobraajnih sistema u irem okruenju

Da bi se obezbijedilo ukljuivanje Kantona u Evropske i transportne tokove BiH, potrebno je razvijati mreu saobraajnica visokog ranga na ovom prostoru i to na osnovnim pravcima: sjever jug, istok zapad. Pored ovih pravaca, radi boljeg povezivanja opinskih centara neophodno je izvriti prekategorizaciju nekih regionalnih pravaca u magistralne i obezbijediti kvalitetniju transportnu povezanost novih Opinskih centara (Sapna, eli, Teoak). Koncept osnovne saobraajne mree sastoji se od sistema putnih saobraajnica, koja je sastavljena od jasnog koncepta radijalnih pravaca i krunih tokova, te primarne i sekundarne mree gradskih saobraajnica, koji je svojevrstan kompromis planiranog sistema i dosadanje formirane mree. Kompromis je uvaen jer bi u suprotnom, svaki sistem doslovno primijenjen izazvao velika ruenja postojeeg urbanog tkiva, to se smatra trenutno neprihvatljivim. Osnovnu mreu saobraajnica sainjavaju radijalni pravci, prstenovi i obilaznice. Radijalni pravci uglavnom su usmjereni na: sjever jug istok zapad

Prstenovi su prilagoeni izgraenom urbanom podruju, planovima razvoja i terenskim prilikama. Formirana su dva prstena: vanjski putni prsten protee se od Simin Hana, Meaa, Dubrava, ivinice, Banovii, Modrac, Purai, do vorita na autoputu Tuzla Rijeka Sava, i unutranji - oko grada Tuzle.Oko urbanih podruja Lukavca, Srebrenika, ivinica, Banovia, Gradaca Kalesije i Kladnja predviene su obilaznice.3.1 Radijalni pravci

Radijalni pravci u pravilu polaze od centra (unutarnji prsten) i veu se na vanjski prsten ili ga prolaze izvan, istovremeno se povezujui sa bliim i daljim vangradskim podrujima, odnosno irim okruenjem. Posredstvom radijalnih pravaca vri se povezivanje centra Kantona sa bliim i daljim okruenjemi i to planiranim i postojeim magistralnim saobraajnicama:

- planiranim

Autoput : Tuzla Rijeka Sava

Brze ceste: o Tuzla -Dubrave ivinice o ivinice-Banovii-Ribnica o iki Brod -Dubrave - Mea o iki Brod - Purai - Stani Rijeka o Mea Memii. - postojeim

Tuzla Oraje (M -1.8)

Doboj - Tuzla Zvornik (M - 4.)

Modria - Gradaac Brko (M-14.1)

Sarajevo - Tuzla Bijeljina (M18-1 i 2)3.2 Unutranji prsten

Unutarnji prsten spaja take u prostoru koje predstavljaju obod urbanog podruja Tuzle. Ovako koncipiranim unutarnjim prstenom obezbjedilo se proirenje centralnog gradskog jezgra, stvaranjem pjeake zone to bi doprinijelo znatnom poveanju ambijentalne vrijednosti zone, ime bi se stvorile mogunosti za nove sadraje koji bi svojom komplementarnou sa postojeim sadrajima omoguili znatnu bolju i raznovrsniju ponudu za domicilno stanovnitvo ali i za turistiku klijentelu. Blizina izlaska iz urbanog podruja Tuzle na planirani autoput, vor u ikom Brodu prestavljao bi novi kvalitet. Prsten je poloen rubom postojeeg izgraenog i planiranog podruja za urbanizaciju u nastupajuem planskom periodu (20 godina). Realizacija unutarnjeg prstena planirana je dvofazno. Prva faza je za sadanje prilike realna i funkcionisala bi sve dok se ne steknu uslovi (saobraajni a naroito ekonomski) za kompletiranje, tj kada saobraaj dostigne nivo kapaciteta ovih saobraajnica.

Druga faza nastupa kada se dostigne nivo usluge ''D''10. Tada e biti potrebno izgraditi opisani prsten, a postojee saobraajnice e preuzeti funkciju, odnosno postati dio sistema primarnih saobraajnica. U saobraajnom pogledu, planirani koncept unutarnjeg prstena u kombinaciji sa radijalnim pravcima obezbjedio bi: dobru pristupanost, laku dostupnost i dobru opsluenost centralnog gradskog podruja iz svih gradskih zona i sa svih ulaznih pravaca i obratno.3.3 Vanjski prsten

Vanjski prsten postavljen je to dalje od Tuzle po obodu padina okolnih brda i krajnjim rubovima Urbanih podruja i predstavlja krajnju poziciju mree koja omoguuje njihov razvoj, raunajui i budua proirenja. Trasiran je na prihvatljivu udaljenost tranzitnih saobraajnica od urbanih podruja, ali tako da je u njihovoj funkciji. Osnovna funkcija mu je da vri disperziju saobraaja (posebno I-C saobraaja), rastereuje Unutranji prsten, skrauje duine i vrijeme putovanja i povoljno utie na ekoloke prilike, odnosno smanjuje ekoloki nepovoljne efekte od saobraaja. Skupa sa radijalnim pravcima obezbjeuje mininum dva prilaza, kao bitni elemenat sigurnosti. Rang saobraajnica koje ine ovaj prsten planiran je minimalno u nivou magistralnog puta, sa dvije ili etiri saobraajne trake, zavisno od volumena saobraaja. Vanjski prsten konceptom je prilagoen faznoj izgradnji (po dionicama). Na kraju planskog perioda sav tranzitni saobraaj izmjeta se van urbanih podruja.3.4 Obilaznice

Obilaznice su planirane kao saobraajnice namjenjene tranzitnom saobraaju i to u okviru rekonstrukcije postojeih magistrlnih puteva i izgradnje cesta za brzi saobraaj za naselja: Lukavac, Srebrenik, ivinice, Banovii, Graanica, Gradaac, Kalesiju i Kladanj. Opisanim radijalnim pravcima i dva prstena prostor Kantona povezuje se sa neposrednim i daljim okruenjem, inei sa istim jedinstven sistem, ime se obezbjeuje razuenost mree. To utie povoljno na disperziju saobraaja, odnosno usmjerenja izvorno - ciljnog saobraaja na najkrae itinerere, a tranzitnog na saobraajnice sa najmanje prepreka i otpora. Mogunost fazne realizacije, kao to je opisano ili novim idejama o faznoj realizaciji, stvara realne pretpostavke za odrivost i ivotnost predloenog sistema. Sistem saobraajnica nivoa primarne i sekundarne mree unutar urbanih podruja nije tretiran ovim Planom. Obilaznice su planirane kao saobraajnice namjenjene tranzitnom saobraaju i to u okviru rekonstrukcije postojeih magistrlnih puteva i izgradnje cesta za brzi saobraaj za naselja: Lukavac, Srebrenik, ivinice, Banovii, Graanica, Gradaac, Kalesiju i Kladanj. Opisanim radijalnim pravcima i dva prstena prostor Kantona povezuje se sa neposrednim i daljim okruenjem, inei sa istim jedinstven sistem, ime se obezbjeuje razuenost mree. To utie povoljno na disperziju saobraaja, odnosno usmjerenja izvorno - ciljnog saobraaja na najkrae itinerere, a tranzitnog na saobraajnice sa najmanje prepreka i otpora. Mogunost fazne realizacije, kao to je opisano ili novim idejama o faznoj realizaciji, stvara realne pretpostavke za odrivost i ivotnost predloenog sistema. Sistem saobraajnica nivoa primarne i sekundarne mree unutar urbanih podruja nije tretiran ovim Planom.3.5 Transportni infrastrukturni sistemi

Prednost prostora Kantona ini njegov saobraajni i geostrateki poloaj koji sa gradomTuzla, ije je sjedite ne samo u administrativnom smislu, nego i sloeno saobraajno vorite Kantonai odakle seradijalnopruaju glavni saobraajni pravci.3.6 Putni saobraajZa putni saobraaj u koji spadaju saobraaj putnikih vozila, autobusa i teretnih motornih vozila i terminali, prijedlogom Prostornog plana predvia se: osnovna mrea saobraajnica terminali3.7 Putne saobraajnice

Razvitak putne mree podrazumijeva skup aktivnosti koje se poduzimaju radi odravanja i podizanja tehniko-tehnolokog nivoa ve izgraenih puteva te za izgradnju novih. Drugim rijeima, ukupni razvoj putne mree moe se posmatrati objektiviziranjem ciljeva kroz: planiranje i izgradnju novih puteva, redovito odravanje i podizanje razine saobraajne i tehnike kvalitete ve izgraene mree puteva (modernizacija i rekonstrukcija).

Postojeu mreu puteva Tuzlanskog kantona ine magistralni, regionalni i lokalni putevi.

U mrei putnog saobraaja na nivou Kantona posebno znaenje e imati takozvani vanjski putni prsten, koji objedinjava postojee i planirane trase puteva. Ovaj putni prsten protee se od Simin Hana, Meaa, Dubrava, ivinice, Banovii, Modrac, Purai, do vorita na autoputu Tuzla rijeka Sava.

Ovim Planom u putnom saobraaju planira se: izgradnja autoputa Tuzla - rijeka Sava (dravna granica) modernizacija i rekonstrukcija postojeih putnih pravaca (ovisno od nadlenosti uprave: brze i magistralne ceste - federalni nivo, regionalne - kantonalni nivo i lokalni putevi - opinski nivo) dovrenje sistema magistralnih i regionalnih puteva Tuzlanskog kantona meunarodnog, dravnog, federalnog, kantonalnog znaaja; poboljanje saobraajne povezanosti izmeu pojedinih optina izgradnjom novih dionica regionalne mree; poboljanje sistema prigradskog saobraaja poboljanjem uslova na postojeim magistralnim i regionalnim putevima (pratei objekti, autobuska stajalita i dr.); zatita okoline od tetnih uticaja saobraaja; poveanje sigurnosti uesnika u saobraaju (putnika, pjeaka, invalida, djece i starijih); poboljanje dostupnosti sredstvima javnog gradskog prevoza i razvijanje novih sistema javnog gradskoga prevoza (mali sistemi za prostore manjih gustoa i osoba sa posebnimpotrebama).

Planirani autoput Tuzla-rijeka Sava nije bio predvien "Prostornim planom Bosne i Hercegovine za period od 1981 do 2000 godine" pa je potrebno ostvariti aktivnosti kako bi se on predvidio u buduem Prostornom planu kako Federacije Bosne i Hercegovine, tako i u Strategiji prostornog razvoja Bosne i Hercegovine. Prostorni plan Tuzlanskog kantona sadri predloene planirane koridore puteva i koridore puteva u istraivanju, te alternativne koridore za autoput, brze ceste i magistralne puteve, ije e se trase podrobnije istraiti tokom izrade dokumenata prostornog ureenja uega podruja (na nivou opina).

Planira se izgradnja dijelova trasa postojeih magistralnih i regionalnih puteva. Naputeni dijelovi trase prelaze u niu kategoriju ili postaju nekategorisani putevi, to zavisi o konkretnom sluaju. Do izgradnje planiranih zamjenskih puteva, postojei zadravaju sadanju kategoriju.

Na postojeim magistralnim putevima planira se rekonstrukcija kritinih dionica (crnih taaka).3.7.1 Autoput: Tuzla rijeka SavaPlanirana je kao dionica najznaajnije putne saobraajnice u regionu sjeveroistone Bosne magistralnog puta Sarajevo Tuzla (iki Brod) Oraje. Prema sjeveru, prelazei rijeku Savu kod Oraja put se nadovezuje na put Oraje upanja, ime se ostvaruje veza na autoput Zagreb Beograd. Dionica puta iki Brod Oraje, kategorisana je kao magistralni put, ali njegov meunarodni znaaj evidentan je, jer predstavlja glavnu vezu industrijski najrazvijenijeg dijela BiH sa Evropom. Osim izvorno-ciljnog saobraaja za Region, ovaj putni pravac preuzima i znaajan dio tranzitnih tokova iz pravca Sarajeva ka odreditima na sjeveru i dalje. Analizom je konstatovano da uslovi odvijanja saobraaja ne odgovaraju njegovom znaaju i ulozi u ukupnom saobraajnom sistemu BiH, tako da je neophodna hitna izgradnja autoputa Tuzla r. Sava. Za navedeni putni pravac uraene su i Studije o izboru trase i Studija saobraaja na potezu Tuzla r. Sava, sa ponuenim nekoliko varijanti i podvarijanti, od kojih je najpovoljnija varijanta I-3. u opciji sa etapnom izgradnjom. S obzirom da je navedena trasa autoputa i usvojena, to se Prostornim planom utvruje kao jedan od osnovnih putnih pravaca transportne infrastrukture kako je to prikazano i na grafikom prilogu list broj 14.3.7.2 Brze cestePlanirane su kao saobraajnice u funkciji kvalitetnijeg povezivanja planiranog razvoja sistema naselja na podruju kantona, a naroito ako se posmatra Tuzla kao grad-region koga sainjavaju Tuzla, Lukavac i ivinice. Ovo bi se obezbijedilo izgradnjom cesta za brzi saobraaj ime bi se znatno izmjestio saobraaj kroz grad u pravcu istok-zapad, a dio navedenih saobraajnice sainjavao bi obilaznicu grada Tuzle i to: Tuzla - Dubrave ivinice, ovom saobraajnicom bi se omoguio juni izlaz-ulaz iz grada i ujedno omoguio kvalitetniji prikljuak sa aerodromom ''Tuzla''. iki Brod Dubrave Mea, planirana je kao varijantno rjeenje trase u cilju rastereenja/distribucije tranzitnog saobraaja od planiranog ''vora'' - petlja u ikom Brodu ka ivinicama i Kalesiji. Postojei magistralni put na dionici: iki Brod ivinice bi se dogradio i pretvorio u gradsku magistralu sa zadatkom da preuzme lokalni izvorno-ciljni saobraaj budueg Tuzla-grad regiona. ivinice Banovii Ribnica, za vezu Tuzlanskog kantona sa Sarajevom, Studijom saobraaja se preferira prikljuak na koridor Vc brzom cestom na relaciji ivinice-Banovii-Ribnica(r.Krivaja)-Zavidovii koja e imati strateki znaaj za povezivanje Tuzlanskog bazena sa dolinom rijeke Bosne. Dionica ivinice-Banovii uglavnom prati trasu postojeeg puta do Banovia gdje se formira obilaznica grada, a zatim preko prevoja Marino brdo ulazi u podruje r. Krivaje u Ribnicu i dalje. iki Brod - Purai - Stani Rijeka, je pravac koji treba da povee podruje Tuzlanskog kantona sa koridorom Vc u Doboju. Ova saobraajnica na dionici iki Brod-Miriina realizuje se dogradnjom, postojeeg magistralnog puta Tuzla-Doboj, a na dionici Miriina-Stani Rijeka, trasa saobraajnice prati eljezniku prugu, odnosno formira se zajedniki transportni koridor.3.7.3 Magistralni putevi

Postojei:M - 1.8Tuzla -Srebrenik - Oraje

M 4Doboj - Tuzla - Zvornik

M - 14.1Modria - Gradaac - Pelagievo

M 18.1Tuzla - Simin Han - Bijeljina

M 18.2Tuzla(iki Brod) - Kladanj - Sarajevo

M - 19.2Kladanj -Vlasenica

Planirani :

Banovii Tretenica Mosorovac - Purai

Graanica -Srebrenik

Ormanica Gradaac

Ormanica Gradaac

Dragunja eli

Kalesija Sapna Teoak

Tuzla (Simin Han) Mea - Memii

U sklopu trase navedenog magistralnog pravca planirana je dionica obilaznice sjeverno od urbanog podruja Tuzle , koja bi trebala kvalitetnije povezati sjeverne padine podruja Tuzle i preuzeti dio tranzita na ovom pravcu. Detaljni poloaj trase obilaznice utvrditi e se Prostornim planom opine Tuzla i urbanistikim planom urbanog podruja Tuzle. M - 18(2) Tuzla(iki Brod) - Kladanj - Sarajevo Na dionici relaciji ivinice-Stupari-Kladanj-Karaula-Paklenica, zadrava se gabarit/profil postojeeg magistralnog puta, s tim da se poboljaju elementi (prije svega radijusi i nagibi) i izvri nuno izmjetanje trase na dionici Stupari, obilazak Kladnja i smanje nepovoljni efekti prevoja Karaula (voenje trase tunelom).3.7.4 Regionalni puteviRegionalni putevi imaju ulogu povezivanja gradova, sredita opina i veih naseljenih mjesta na podruju Kantona. Uz ve postojee, planiraju se nove trase regionalnih puteva (pod postojeim regionalnim putevima podrazumijevaju se sadanji regionalni putevi i postojei lokalni putevi koji ovim Planom prerastaju u rang regionalnih puteva): 3.7.5 Lokalni putevi

Lokalni putevi povezuju naselja na podruju grada i/ili opine. U skladu sa zakonskim odredbama lokalnim putem smatraju se oni putevi koji povezuju sjedite grada odnosno opine s naseljima sa vie od 50 stanovnika, putevi koje povezuju privredne, saobraajne, povijesne, prirodne i turistike lokalitete opinskog ili gradskog znaenja s lokalnom, kantonalnom ili dravnom mreom puteva. U Planu su prikazane samo postojei lokalni putevi, dok e se novi lokalni putevi planirati u dokumentima prostornog ureenja opina na ijem se podruju nalaze.. 3.8 Javni saobraajJavni saobraaj obraen je u Studiji saobraaja preko trasa za pojedine vidove saobraaja, po koridorima istraenim za zahtjeve u putovanjima uz raspodjelu na vidove i prostorne potrebe shodno planiranoj distribuciji aktivnosti u prostoru.

Do 2007-e godine predvieno je zadravanje postojeih strukturnih odnosa izmeu javnog i individualnog saobraaja, a do 2015. godine predvieno je da se postigne odnos 60% na prema 40% u korist javnog saobraaja.

Javni saobraaj na cjelokupnoj teritoriji Kantona posmatran je jedinstveno. eljezniki saobraaj i njegov udio nije numeriki izraen zbog jo uvijek ne sagledanih tehniko-tehnolokih parametara bitnih za jae ukljuivanje eljeznice u javni gradski i prigradski saobraaj.

Oigledno je da se dio postojee eljeznike mree podudara sa jakim saobraajnim tokovima opredijeljenim za javni gradski saobraaj na pravcima: Tuzla-Srebrenik, Tuzla-Lukavac i Tuzla-ivinice-Banovii, te se planira razvoj gradskih inskih sistema u daljem planskom periodu i treba sagledati karakter inske veze na ovim relacijama.

Ponuenim rjeenjem obezbijedilo bi se : - poboljanje uslova, komfora, vremena i brzine putovanja - povoljnija energetska i ekoloka rjeenja - visoko uee javnog saobraaja u ukupnom prevozu putnika na cijelom podruju Kantona.3.9 Terminali

Transport master planom BiH u Tuzlanskom kantonu planiran je kombinovani transportni terminal (CTT) sa ciljem da povee putni i eljezniki transport na glavnim kopnenim koridorima. Prostornim planom za podruje Tuzlanskog kantona planirani terminal lociran je u Tuzli-Bosanskoj Poljani i eventualno kao alternativno rjeenje u Lukavcu. Za urbano podruje Tuzle eljezniki terminal bit e lociran na prostoru postojee eljeznike stanice Tuzla Kreka (putniki terminal). Autobusne stanice i Terminali za prigradske linije rjeavati e se u okviru planske dokumentacije opina. Te lokacije treba da omogue zaivljavanje saobraajnog centra opina sa:

BUS stanicom i eljeznikom stanicom (ako postoji ili je planirana), Terminalom za atl-buseve turistikog karaktera,

Rent a car poslovnicom,

Turistikim agencijama4. Vrste saobraaja

4.1 eljezniki saobraaj

Razvitak eljeznike mree podrazumijeva skup aktivnosti koje se poduzimaju radi odravanja i podizanja tehniko-tehnoloke razine ve izgraenih pruga te za izgradnju novih. U eljeznikom saobraaju planira se: modernizacija eljeznice rekonstrukcijom (izgradnjom ili dogradnjom) dijelova eljeznike mree koja je neophodna za ukljuenje u meunarodne saobraajne koridore te razdvajanje teretnog od putnikog saobraaja; osposobljavanje eljeznice za prigradski prevoz putnika sa eventualnim podizanjem na konstrukciju u kritinim dijelovima; uvrtavanje pravca prema Tuzli - u meunarodnu mreu pruga, i to na panevropskom koridoru koji prolaze kroz Bosnu i Hercegovinu (koridor Vc). usklaivanje sa evropskom eljeznikom mreom, uz zadovoljenje evropskih normi, tehnikih normativa i saobraajnih parametara infrastrukture na glavnim magistralnim pravcima, poveanje kvaliteta i nivoa usluga, razvijanje mree u skladu sa potrebama i mogunostima, osavremenjivanjem elemenata donjeg stroja eljeznikih pruga, uvoenjem vozila sa boljim performansama i elektrinim pogonom.

Osnovni vid prevoza eljeznicom e biti teretni saobraaj. Zbog toga se pored postojee eljeznike pruge planira izgradnja Robnog terminala u Bosanskoj Poljani.Na eljeznikoj mrei, planirana je modernizacija (remont i elektrifikacija dosad neelektrificiranih pruga), izgradnja, poboljanje i usavravanje signalno- sigurnosnih i telekomunikacijskih ureaja, osiguranje ili denivelacija eljezniko- putnih prelaza. Pruge koridora V. (pet) su pruge kategorizirane kao magistralne glavne eljeznike pruge. Njihov tehniki nivo, prema preporukama AGC sporazuma, podrazumijeva pruge s velikom uinkovitou, uglavnom dvokolosijene i moguih brzina do 160 km14. U daljnjoj budunosti, poslije 2020. godine, kao krajnje rjeenje za ove pruge potrebno je planirati njihovu rekonstrukciju za brzine do 160 km/h.

Prigradski putniki promet eljeznicom ima velike prednosti zbog brzine prevoza i kapaciteta, a posebno je povoljan s ekolokog aspekta u poreenju sa putnim prevozom putnikim motornim vozilima. Prevoz putnika eljeznicom povoljan je u jednakoj mjeri za stanovnike Tuzlanskog kantona kao i za samu Tuzlu, a koja je ve danas pred zaguenjem ulinog prometa. Imajui u vidu potrebe putnikog saobraaja potrebno je u saradnji sa nadlenom eljeznikom korporacijom sagledati mogunosti za planiranje elektrifikacije i osposobljavanja pruge za uvoenje prevoza putnika, lakim inskim vozilima za prigradski putniki promet (gradska eljeznica) na relacijama: Tuzla- Srebrenik, Tuzla-Lukavac i Tuzla-ivinice-Banovii.4.2 Vazduni SaobraajLokacija postojeeg aerodroma "Tuzla" nalazi se van urbanog podruja, na podruju opine ivinice i dijelom na podruju opine Kalesija. U Prostornom planu osigurani su prostori za potrebe izgradnje dodatnih ureenja, a u svrhu graenja i proirenja kapaciteta aerodroma ''Tuzla. Razvitak vazdunog saobraaja predvia se radi zadovoljenja oekivanog saobraaja: domaeg i meunarodnog kako redovnog tako i vanrednog, te preleta aviona. S obzirom na stanje i odnose, kao i mogunosti u vazdunom saobraaju u BiH, te strateko opredjeljenje za razvoj turizma potrebno je izvriti uvoenje aerodroma "Tuzla" u meunarodni saobraaj, jer je znaajan nosilac meunarodnog i domaeg prometa putnika i roba na podruju Regije Sjeveroistona Bosna. Planira se gradnja novog putnikog terminala u skladu sa Strategijom i Programom prostornog ureenja, koji unutar velikih dravnih sistema infrastrukture predviaju proirivanje aerodroma Tuzla - posebice gradnjom terminalskih povrina.

Sportski aerodromi (letjelita) koji se upotrebljavaju u posebnom zranom prometu planom su predvieni na lokacijama: Tuzla (Drenik) - sportski aerodrom Kalesija (Mea) - sportski aerodrom4.3 Vodni saobraaj

Na podruju Tuzlanskog kantona za plovidbu se koristi samo vodna akumulacija Modrac, i to sa ogranienom veliinom i vrstom pogona plovila, jer je posebnim Zakonom jezero proglaeno i izvoritem vode za pie.

U pogledu rijenog saobraaja, Tuzlanski Kanton e koristiti odreene prednosti i plovne mogunosti rijeke Save (Luka Brko koja se nalazi u Brko Distriktu BiH) koja je vana trasa meunarodnog saobraaja, s mogunou povezivanja Tuzlanskog kantona sa srednjom Evropom5. Transportna infrastruktura sa zatitnim pojasevima i zonamaProstornim su planom osigurane povrine saobraajnih infrastrukturnih sistema kao linijske i povrinske infrastrukturne graevine dravnog i kantonalnog znaaja, i to za: Putni saobraaj eljezniki saobraaj Vazduni saobraaj Vodni saobraaj, u obliku koridora, povrina i planskih znakova za saobraajne graevine, raskrsnice, BUS stanice, saobraajne terminale i aerodrom "Tuzla''.

irine koridora i poloaj trasa javnih puteva i eljeznikih pruga kao i povrine aerodroma i terminala odreene su razliito s obzirom na mjerilo kartografskog prikaza i grafiku tanost koja iz toga proizlazi, naelnim poloajem saobraajnog koridora ija irina zavisi o vrsti i planiranom rangu saobraajnice, a obuhvaa osim naelnog saobraajnog profila i obostrane zatitne pojaseve.5.1 Putni saobraaj

irina koridora za javne puteve unutar kojih se moe razvijati trasa saobraajnica izvan graevinskog podruja propisani su Zakonom o cestama Federacije Bosne i Hercegovine, Slubene novine Federacije Bosne i Hercegovine broj 6, od 14.02.2002 godine , a glase: Zatitni pojas uz javne puteve (zatitni putni pojas) je zemljini pojas na kojem vai poseban reimgraenja i uspostavlja se u cilju zatite javnog puta i saobraaja na njemu od tetnih uticaja razliitih aktivnosti u prostoru pored javnog puta. irina zatitnog pojasa u kojemu se ne smiju graditi i podizati eljezare, tvornice cementa ili vapna, kao i drugi industrijski objekti koji zagauju okolicu (neista industrija, otvoreni rudnici, kamenolomii ljunkare) iznosi za: autoput najmanje

100 m magistralni put najmanje 60 m

regionalni put najmanje 40 m lokalni put najmanje 30 m

irina zatitnog pojasa u kojemu se ne smiju graditi i podizati ili postavljati poslovni, pomoni, stambeni i slini objekti i industrijski objekti koji ne zagauju zrak i okoli (ista industrija) i slini objekti, iznosi za: autoput najmanje

40 m

magistralni put najmanje 20 m regionalni put najmanje 15 m lokalni put najmanje 10 m

irina zatitnog pojasa za autoput u kojem se ne smiju graditi, podizati ili postavljati nikakvi objekti, postrojenja ili ureaji, dalekovodi, podzemni kablovi, cjevovodi niti drugi objekti, postrojenja i ureaji iznosi 20 m. irina zatitnog pojasa rauna se od putnog pojasa s obje strane ceste. Putni pojas ini projektovani popreni presjek puta i najmanje jedan metar sa obje strane raunajui od krajnjih taaka poprenog profila puta. Cjevovodi, kablovi i vodovi mogu se postavljati u zatitnom putnom pojasu, izuzetno i u putnom pojasu, a mjesta ukrtanja sa eljeznikom prugom, benzinske stanice i parkiralita mogu se postavljati i graditi u zatitnom i putnom pojasu javnog puta na nain i pod uvjetima utvrenim u odobrenju, odnosno saglasnosti nadlenog federalnog i kantonalnog organa. Odredbe o irini zatitnog pojasa iz ovog zakona provodi Federalno ministarstvo prostornog ureenja i okolia i kantonalna ministarstva prostornog ureenja i okolia putem inspekcije, kao i nadleni federalni i kantonalni inspektori za ceste. Unutar prostora ovako definiranih koridora omoguuje se gradnja novih i rekonstrukcija postojeih javnih puteva. irine putnih graevina mogu biti i manje od gore navedenih u skladu s posebnim propisima o javnim putevima. Zatitni pojasevi koji su odreeni zakonom, nisu sastavni dio koridora puta (putnog pojasa), nego su prostori za gradnju i koritenje kod kojih posebne uslove propisuje nadlena uprava za ceste. Ukoliko za naseljeno mjesto ili grad nije usvojena planska i urbanistika dokumentacija, barem u minimalnom obimu, odnosno ako nije rijeeno plansko prikljuivanje novih objekata na postojee magistralne, regionalne i lokalne puteve, ne moe se odobriti nikakva gradnja u zatitnom pojasu tih puteva. Graevine to e se graditi uz autoput, magistralni, regionalni ili lokalni put, ne smiju biti od nje udaljene manje od udaljenosti odreene propisima o javnimputevima.

Udaljenost graevine od blieg ruba putnog zemljita ostalih puteva i javnih saobraajnih povrina ne smije biti manja od: 5 m za nisku stambenu graevinu, odnosno obiteljsku kuu, 20 m za poljoprivredne graevine i druge graevine s izvorima zagaenja, 15 m za pelinjak.

Iznimno, udaljenost graevine, iz ovog lana, moe biti i manja, gdje je to neophodno zbog konfiguracije terena, osim za pelinjake. Odredbe ovog lana ne odnose se na udaljenosti od autoputeva, magistralnih, regionalnih i lokalnih puteva Ograda graevinske parcele mora biti od javne saobraajne povrine udaljena najmanje 4,5 m raunajui od osi kolovoza.Izuzetak, u ve izgraenom dijelu naselja moe biti udaljenost ograde postojeih graevina od osi kolovoza javne saobraajne povrine i manja od 4,5 m, ali ne manja od 3,5 m, osim ako se zbog lokalnih uvjeta to ne moe postii. Odredbe ovog lana ne odnose se na udaljenosti od autoputeva, magistralnih, regionalnih i lokalnih puteva

Za ostale puteve irina koridora utvruje se provedbenim planom saglasno vaeim propisima i standardima.

5.2 eljezniki saobraajPrema Zakonu o bezbijednosti u eljeznikom saobraaju irina koridora unutar kojih se moe razvijati trasa izvan graevinskog podruja, u pravilu, iznosi:

"pruni pojas" je prostor izmeu kolosijeka, a i pokraj krajnjih kolosijeka, na udaljenosti od 8 m najmanje, a ako eljeznika pruga prolazi kroz naseljeno mjesto na udaljenosti od 6 m najmanje, raunajui od osi krajnjeg kolosijeka; "zatitni pruni pojas" je zemljini prostor s obiju strana pruge, irine 200 m, raunajui od osi krajnjeg kolosijeka i mjereno po horizontali5.3 Vazduni saobraaj

Pri gradnji novih i rekonstrukciji postojeih graevina ne smiju se probijati prilazne, prelazne i poletne povrine uzletno-slijetnih staza aerodroma kako se ne bi ugrozila sigurnost vazdunog saobraaja, sve u skladu s prihvaenom Konvencijom o meunarodnoj civilnoj avijaciji i Dodatkom 14 te Konvencije i njezinim standardima obaveznimza drave lanice.6. Saobraajna infrastruktura

6.1 Zajedniki ciljevi za sve vidove transportaUkljuivanje Opine Tuzla u nacionalne i internacionalne saobraajne tokove izgradnjom autocesta, rekonstrukcijom magistralnih cesta, rekonstrukcijom i modernizacijom eljeznikih pruga i prevozom sredstava, kao i daljim razvojem Meunarodnog aerodroma Tuzla; Meusobno povezivanje internih i eksternih vidova saobraaja, odnosno integracija opinskog saobraaja i saobraajnica u regionalni saobraajni sistem putem izgradnje i rekonstrukcije magistralnih i regionalnih cesta i organizacije javnog cestovnog i eljeznikog saobraaja (lakoinski sistem) na regionalnom nivou; Razvoj trino konkurentnog meunarodnog transportnog sistema; Razvoj ekonomine transportne infrastrukture i regulacija na bazi evropskih standarda; Razvoj saobraajnog sistema kao cjeline, odnosno strukturne usklaenosti izmeu motorizovanog i individualnog prijevoza, javnog prijevoza, pjeakog i biciklistikog prijevoza;

Upravna organizacija Zavod za urbanizam opine Tuzla

Racionalno koritenje saobraajnih kapaciteta (kapaciteta saobraajnica i saobraajnih sredstava) u skladu sa odgovarajuom saobraajnom politikom; Uravnoteenje razvoja saobraaja na cijelom podruju opine Tuzla (vangradsko i gradsko podruje) radi postizanja uravnoteenog i odrivog policentrinog razvoja opine; Razvoj integrisanog sistema upravljanja saobraajem (inteligenti saobraajni sistem); Unaprijeenje saobraaja kao privredne djelatnosti (efikasnost i efektivnost) transportnih organizacija; Saobraajnom politikom stimulisati razvoj javnog saobraaja preferirajui njegov razvoj i uvodei nove vidove javnog prevoza (trolejbusi, visea eljeznica, lakoinski sistem); Osposobljavanje za dobro organizovano i transparentno upravljanje sistemom transporta; Oslanjanje za raznovrsnu strukturu izvora finansiranja transporta; 6.2 Cestovna infrastrukturaPoboljanje funkcionalnih karakteristika saobraajnica ( kapaciteti, nivo usluge i nivo sigurnosti saobraaja); Smanjenje impakata na okolinu kroz poveanje ispravnosti motornih vozila, preferiranje javnog prijevoza, pjeaenja i biciklistikog saobraaja, kao i poveanje pjeakih zona (ulica); Stvaranje uslova za poveanje sigurnosti saobraaja kroz djelovanje na: vozae, ispravnost vozila i saobraajnice; Ukljuivanje drumskog saobraaja u transportni koridor Vc i valorizacija poloaja Tuzlanskog kantona u odnosu na multimodalni transportni koridor Vc;

Izgradnja trase autoceste Tuzla-Brko (veza na koridor DDS) - Oraje-granica sa R.Hrvatskom (veza na koridor X) u funkciji prikljuivanja na meunarodne komunikacije; Izgradnja trase autoceste Sarajevo-Zenica-Tuzla, veza TK sa autocestom na koridoru Vc (Svilaj-juna granica sa Hrvatskom); Izmjetanje postojeeg magistralnog puta M-18 na dijelu iki Brod-Sarajevo izvan urbanih podruja u opini Tuzla, ivinice i dalje, a sa ciljem poboljanja horizontalnih i vertikalnih elemenata puta odnosno poveanja raunske brzine i smanjenja vremena putovanja na dionici Tuzla-Sarajevo; Nastavak izgradnje June magistrale na dionicama Miladije-Poljana (veza na trasu koridora autocesta Tuzla-Brko i Sarajevo-Zenica-Tuzla), te nastavak izgradnje na dionici i Selo - Kovaevo Selo; Izgradnja Sjeverne obilaznice (ranga magistralne ceste) od Kovaevog Sela gdje se vezuje na Junu magistralu do veze na postojei magistralni put Tuzla-Srebrenik, odnosno na autocestu Tuzla- Brko-Oraje; Izgradnja June obilaznice od i Sela (du granice izmeu opina Tuzla i ivinice) do spoja sa izmjetenim magistralnim putem M-18;

Izgradnja trase saobraajnice Skver-Breke ime bi se ostvarila kvalitetnija veza udaljenih naselja sjeverno od centra Tuzle sa urbanim podrujem grada; Modernizacija i poboljanje kvaliteta lokalnih saobraajnica;

Upravna organizacija Zavod za urbanizam opine Tuzla

Propisati i ozakoniti zatitne pojase-koridore za sve saobraajnice koje se tretiraju Prostornim planom, a posebno za osnovnu mreu saobraajnica optine odnosno Kantona; Povezati na adekvatan nain sve prostorno-funkcionalne cjeline tako da pospjee ostvarenje opih i posebnih ciljeva drutveno-ekonomskog i prostornog razvoja.

6.3 eljeznika infrastrukturaOsposobljavanje prunih postrojenja, uz elektrifikaciju pruga Doboj-Tuzla- granica sa Srbijom i Banovii-Tuzla-Brko i njihovo stavljanje u funkciju pune eksploatacije; Modernizacija eljeznikog vora Tuzla (Kreka/Poljana); Modernizacija i uspostavljanje eljeznikih stanica.

6.4 Vazduni transport i saobraaj

Privoenje funkcije Meunarodnog aerodroma Tuzla u skladu sa dugoronim ciljevima razvoja Kantona, Federacije BiH, Drave BiH, ali i ireg okruenja; Modernizacija i rekonstrukcija aerodroma u skladu sa vaeim zakonima i propisima iz ove oblasti; Poboljati sigurnost aerodroma do nivoa ICAO standarda. 7. Prostorni Plan za podruje Tuzlanskog Kantona 2005 2025

Slika 1. Projekcija prostornog razvoja i saobraajna infrastrukturaIzvor : http://www.skupstinatk.kim.ba/Dokumenti/pptk/SADRZAJ.pdfhttp://www.vladatk.kim.ba/images/VLADA/Dokumenti/pptk/Karte_PDF/Karta_14.pdf

8. Zakljuak

Kao to se moglo vidjeti iz seminarskog rada na temu Saobraaj kao faktor Prostornog Planiranja Tuzlanskog Kantona, razvoj saobraaja i motorizacija su sve intenzivniji u svom razvoju pa jednstavno zahtjevaju od prostornih planera kao i odgovaraju struke ljudi da razviju adekvatan plan kako bi se saobraaj to lake i to bre odvijako kroz tuzlanski kanton kao i kroz cijelu Bosnu i Hercegovinu..

Dalo se primjetiti da ni saobraaj kao ni saobraajnice zaostaju godinama za svjetskim standardima izgradnje puiteva i saobraajnica jer je saobraakj vaan faktor u dravnom razvoju privrede. Zakljueno je da se treba to vie raditi na razvitku saobraajnica i prometa kako bi se ubrzao porast standarda i jaka privreda u dravi i u njenim privrednim sektorima.

Poznavajui dananje ekonomsko stanje drave Bosne i Hercegovine teko je se nadati brzom razvoju saobraajnica kao i prometa ali ipak je taka sprovoenja ovog prostornog plana bitna i treba je sprovoditi na najbolji mogui nain sa puno ambicioznosti i podrke kao i dravnih subvencija.9. Izvori i Literatura1. http://www.skupstinatk.kim.ba/Dokumenti/pptk/SADRZAJ.pdf2. http://www.vladatk.kim.ba/images/VLADA/Dokumenti/pptk/Karte_PDF/Karta_14.pdf3. http://lukavac.ba/wp-content/uploads/2012/02/Prostorni-plan-TK-kantona-2005-2025-min.pdf4. http://www.vladatk.kim.ba/Vlada/Novosti_2014/strategija/Osnova_strategije_razvoja_regionalnih_cesta_Tuzlanskog_kantona_za_period_2013-2023.pdf5. Bublin, Mehmed

Planiranje saobraaja i saobraajnica / Mehmed Bublin. Sarajevo : Graevinski

fakultet, 2007.

6. Mujagic, N Prostorno paniranje za geografe, Sarajevo, 2010.