ӨРХИЙН ОРОН СУУЦНЫ НӨХЦӨЛ ХАНГАМЖИЙН

СУДАЛГАА

Улаанбаатар хот

2013 ОН

НИЙСЛЭЛИЙН СОНГИНОХАЙРХАН ДYYРГИЙН ЗАСАГ ДАРГЫН ДЭРГЭДЭХ СТАТИСТИКИЙН

ХЭЛТЭС

АГУУЛГА

 

Хуудасны дугаар

1. ОРШИЛ 3

2. ЗАСАГ ЗАХИРГАА НЭГЖ 3

3. ОРОН СУУЦНЫ ХОРООЛОЛД ОРШИН СУУГЧИД 6

4. ГЭР ХОРООЛОЛД ОРШИН СУУГЧИД 10

5. ДҮГНЭЛТ 14

6. АШИГЛАСАН МАТЕРИАЛ 17

Оршил

1778 онд Алтан тэвшийн хөндийд анхны сууршил эхэлсэн байна. 1926 онд Ардын

цэнгэлдэх хүрээлэн буюу Бөмбөгөр ногоон сүндрэлсэн нт Улаанбаатар хотыг чимсэн

хамгийн том байрилга байгууламж байв. Үүнээс өмнө одоогийн улаанбаатар зочидын

хавьд 2 давхар цувраа 3 байшин байсан нь Засгийн газар, Намын хороо, Эвлэлийн

хорооны барилга байв.

Улаанбаатар хотын нийт нутаг дэвсгэр 395,425-га талбайн 27409-га-д орон сууц,

гэр хороололын барилгажсан бүс байдаг. Барилгажсан бүсийн 11.80 хувийг орон сууц,

харин 85.20 хувь буюу дийлэнх хэсгийг гэр хороолол эзэлж байна.

2011 оны 01-р арын 01-ний байдлаар төвийн 6 дүүргийн нийтдээ 1099275

байгаагийн 424219 буюу 38.60 хувь нь орон сууцанд, 675556 буюу 61.40 хувь нь гэр

хороололд оршин сууж байна. Хүн амын дундаж нягтшил орон сууцны хороололд183

хүн/га байгаа бол гэр хороололд 26 хүн/га байна.

Сонгинохайрхан дүүрэг нь 1992 онд байгуулагдсан бөгөөд харьцангүй орон сууц

цөөн дүүрэг юм. Анх дүүрэг байгуулагдахад Өнөр хороолол, 5 шар, 21-р хороолол гэсэн

орон сууцны цөөн хороолол байлаа. Гэвч сүүлийн жилүүдэд орон сууцны Залуус, Хилчин

хотхон зэрэг хороололууд ашиглалтанд орж, орон сууцны барилга шинээр баригдаж

байгаа боловч дэд бүтцийн хөгжлөөс шалтгаалан хуучин орон сууцны хорооллыг

өргөжүүлэн тэлж байна. Өдгөө Сонгинохайрхан дүүрэг 32 хороотой төрийн үйлчилгээг

иргэдэд үзүүлж байна. Дүүргийн хүн амын нягтшил 1994 онд 1мкв талбайд 10 хүн байсан

бол 2013 онд 23 болж өссөн нэмэгдсэн байна.

Улаанбаатар хотод баригдаж буй орон сууцны дүнгээс хархад 2014 онд

Сонгинохайрхан дүүрэгт 2013 онд 1892 айлын орон сууц ашиглалтанд орсон байна.

ЗАСАГ ЗАХИРГААНЫ НЭГЖ

Сонгинохайрхан дүүрэг Монгол Улсын засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж,түүний

удирдлагын тухай хуулийн дагуу зохион байгуулалтын өөрчлөлтөөр нийслэлийн Октябрийн районоос өрх тусгаарлан байгуулагдсан. Монгол Улсын Их Хурлын 1992 оны 18 дугаар тогтоолын дагуу Сонгинохайрхан дүүргийн Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал 100 төлөөлөгчийн бүрэлдэхүүнтэйгээр анхны хуралдаанаа 1992 оны 9 дүгээр сарын 19-ний өдөр хийжээ. Энэхүү анхны хурлаас Сонгинохайрхан дүүргийг 1992 оны 10 дугаар сарын 1-ний өдөр байгуулах тухай тогтоол гаргасан байна.

Сонгинохайрхан дүүрэг нь зүүн хойд талаараа Чингэлтэй дүүрэг, зүүн болон урд талаараа Баянгол, Хан-Уул дүүрэгтэй, баруун болон хойд талаараа Төв аймгийн Алтанбулаг, Аргалант, Баянцогт, Баянчандмань, Борнуур, Батсүмбэр сумдуудтай хиллэн оршдог.

Мөн гадаад түнш болох БНХАУ-ын Хөх хотын Y Чейнь дүүрэг, БНСУ-ын Бурен хот, Гуажи хотын Гуансен, Сеонбук, Кангдонг дүүргийн хамт олонтой, дотооддоо нийслэлийн найман дүүрэг болон Сүхбаатар аймгийн Асгат,Сүхбаатар сум, Сэлэнгэ аймгийн Цагааннуур сум, Булган аймгийн Сайхан, Орхон сумдын Засаг Даргын Тамгын Газрын хамт олонтой хамтын ажиллагааны нэг холбоо тогтоон, харилцан туршлага солилцон ажиллаж, тодорхой хэмжээний үр дүнд хүрч байна.

Тус дүүрэг нь 2013 оны 12 дугаар сарын 31-ний байдлаар 277.3 мянган хүн амтай, 120,6 мянган га газар нутагтай, 56.1 мянган толгой малтай, Засаг захиргааны нэгж болох 32 хороотой, нийт газар нутгийн 77 хувийг хөдөө аж ахуйн эдэлбэр газар, 19.4 хувийг ойн сав 2,3 хувийг зам, шугам сүлжээ бүхий газар тус тус эзэлдэг.

Сонгинохайрхан дүүрэгт Улаанбаатар хотын нийт хүн амын 21.80 хувь, газар нутгийн 25.50 орчим хувь харъяалагддаг, нийслэлд хүн амын тоо, нутаг дэвсгэрийн хэмжээгээрээ хамгийн томд ордог.

Нөгөө талаар дүүрэг нь түүх дурсгал, байгалийн үзэсгэлэнт газрууд, Хүннүгийн булш хиргисүүр олон байдаг.Тухайлбал; “Монголын нууц товчоо”-нд өгүүлдэг Хэрэйдийн Тоорил ханы сууж байсан орд өргөөний суурь нь эдүгээгийн Сонгинохайрхан дүүргийн нутаг, Сонгины булангийн доохно орших туурь мөн гэдгийг эрдэмтэд баталжээ.Хожим нь Ван ханыг дарагдсаны дараа Чингис хаан түүний Хар түнгийн ордонд өргөөлж байсан гэнэ.Мөн уг өргөөнд Чингисийн хатан Есүй, Хулан нар амьдарч байжээ гэж үздэг. 2006 онд Их Монгол улс байгуулагдсаны 800 жилийн ойн хүрээнд Ван ханы ордны тууринд дахин малталт хийж зааны дүрс, сармагчин, арслан зэрэг дорно дахины урлагийн бэлэгдэлт дүрслэл олдсон, цаашид энэ тууринд бүрэн гүйцэт малталт хийж судалгаанд хамруулахын аялагч, жуулчдыг даллан дуудах хэтийн төлөв бий. Сүүлийн жилүүдэд дүүргийн хүн амын тоо жил ирэх тутам өсөн нэмэгдэж байна. Хүн амын тоо өсөн нэмэгдэж байгаа нь иргэдийн газар өмчлөлтэй нягт уялдаатай бөгөөд нэг талаас гэр хороололын өрх, хүн амын тоо нэмэгдэх эх үүсвэр болж байна. Сүүлийн 10 жилд дүүргийн хүн ам жилд дундажаар 0.5 хувиар өссөн байна.

Хүснэгт 1

Хороод

1 2 3 4 5 6 7 8 9

10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 Дүн

0.6%

1. Дүүргийн г

Нутаг дэвсгэрийнхэмжээ 13453.0 123.0 374.0 352.0 126.0 420.0 8250.0 165.0 1350.0 182.0 551.0 102.0 102.0 102.0 102.0 102.0 102.0 133.0 66.0

9200.0 84706.0

120063.0

25.5%

10

газар нутгийн

1994

н Хүн амынягтши

3 351 160 101 361 133 5

332 45 329 73 421 769 614 652 562 623 620 890 7 1

0 10

4.4%

.3%

1.9%

н хэмжээ, хор

ын ил

Нудэвсгхэм517397910

93714263120145144279

4808591021434

35

1200

26.4%

роогоор, га-г

2008 утаг гэрийн мжээ

Х

87.6 1.4 96.9 93.5 07.4 96 79.1 44.9 63.8 11.3 00.5 44.2 1.8 44.4 5.2 6.4 8.3 93 9.4 85.3 929.3 279.1 47.7 461 76.6

063.0

3%

14.6%

гаар

Хүн амын нягтшил

3 75 33 16 101 76 30 54 30 39 59 50 144 65 174 271 87 121 201 1 1 1 70 2 3 2

20Нутаг

дэвсгэрийн хэмжээ 5645.5 416.5 149.5 182.7 91.3 112.5 386.1 222.8 158.2 398.9 135.1 18.2 17.7 19.2 18.4 15.3 16.5 66.1 45.8

1909.0 85348.8 7467.0 207.7 3476.1 3519.2 878.8 27.2 136.0 45.1 87.3 277.1 8509.6

120063.0

013 Хүн амын нягтшил

23 293 691 419 885 655 409 408 551 243 684 2725 2952 2742 2919 3319 3092 1102 2137 34 1 21 629 32 34 170 1990 487 1332 718 402 3

23

13.2

%

ОРОН СУУЦНЫ ХОРООЛОЛД ОРШИН

СУУГЧИД

 

2байшин бол 2010

Хүснэгт 2 Он

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

Н0.27 хувамьдардтус тус ө

Зураг-1.

Н64682 хү

30.1%

2005 о

013 оны жхороололд

0 оныхоос 0

2.Байшин хо

Нийт өрхийн тоо

Хатб

13843 60

13857 60

14399 60

14762 60

15323 62

16391 65

17589 68

17721 67

19506 68

Нийт байшивь тусдаа таг хүн ам 8өссөн байна

Нийт хүн а

Нийтийн ороүн, 2013 онд

%28.7%

он 2006 он

илийн эцсиамьдарч ба

0.97 хувиар

ороололд а

Хүн мын тоо, бүгд

Нийт

Өрхитоо

0615 1251

0272 1367

0275 1430

0095 1466

2746 1521

5324 1619

8324 1742

7382 1760

8334 1942

н хороололтохилог оро.91 хувиар .

амд байшин

он сууцанд д 68053 хүн

27.6%

н 2007 он

ийн байдлааайна. Өмнөөссөн үзүүл

мьдардаг өр

тийн орон суу

ийн о

Хүн амтоо

18 5600

72 5954

09 5993

65 5974

15 6237

94 6468

26 6776

08 66909

26 6805

лд амьдардаон сууцанд буюу 5588 х

н хороололд

амьдарч бу болж өссөн

25.9%

2008 он

ар нийт өрөх оны мөн лэлт харагда

рх, хүн амы

уц Тусдор

мын Өрхийнтоо

2 1101

1 41

5 37

1 36

5 53

2 66

2 63

9 60

3 53

аг өрхийн 9амьдарч бхүнээр, 201

д амьдарч бу

уй хүн 2005н нэмэгдсээ

26.0% 2

2009 он 2

рхийн 27.19үетэй харьаж байна.

ын тоо, сууц

даа тохилог рон сууц

н Хүн амынтоо

3893

185

135

134

188

278

272

267

194

99.59 хувь байна.20090 оноос 4.6

уй хүн амын

5 онд 56002эр байна.

25.9% 26

010 он 201

9 хувь нь бьцуулбал 0.1

ны төрлөөр

Орон

н Өрхийн тоо 224

144

53

61

55

131

100

53

27

нь нийтийноноос бай

61 хувиар бу

н эзлэх хувь

2 хүн байса

6.6% 25.8

11 он 2012 

буюу 1950610 хувиар ө

р

гэргүй

Хүн амын тоо 720

546

205

220

183

364

290

206

87

н орон сууцйшин хорооуюу 3010 хү

ь, оноор

ан бол 2010

8% 24.6%

он 2013 он

6 өрх өссөн

Байшин хороололдамьдарч буөрхийн эзл

хувь 30.86

28.86

28.83

27.97

27.56

28.16

28.00

27.09

27.19

цанд, ололд үнээр

0 онд

н

д уй лэх

2013 оны байдлаар нийтийн орон сууцанд 68053 хүн буюу нийт хүн амын 24.54 хувь нь амьдарч байна. 2009 онтой харьцуулбал 5678 хүнээр буюу 9.10 хувиар, 2010 оноос 5.21 хувиар, 2011 оноос 0.43 хувиар, 1.71 хувиар тус тус өссөн үзүүлэлттэй байна.

Нийт байшин хороололд амьдардаг өрхийн 14609 өрх буюу 75.20 хувь Өнөр хороололын өрхүүд эзэлж байна. Байшин хороололд амьдардаг өрхүүдээс хамгийн их өрх бүртгэгдсэн хороо нь 18-р хороо бөгөөд өмнөх оны мөн үетэй харьцуулбал 1464 өрх буюу 75.52 хувиар өссөн байна. Энэ нь сүүлийн жилүүдэд засгийн газраас хэрэгжүүлж буй бодлогын хүрээнд залуу гэр бүлээ дэмжиж Залуус хороололыг бүтээн байгуулсаны үр дүн юм. Хүснэгт 3. Нийтийн орон сууцанд амьдардаг өрх, хүн амын тоо хороогоор, оноор

Хороо

2009 2010 2011 2012 2013 Өрхийн тоо

Хүн амын тоо, бүгд

Өрхийн тоо

Хүн амын тоо, бүгд

Өрхийн тоо

Хүн амын тоо, бүгд

Өрхийн тоо

Хүн амын тоо, бүгд

Өрхийн тоо

Хүн амын тоо, бүгд

1 80 256 75 303 75 290 78 327 78 358 2 3 4 46 110 66 215 5 492 1992 1220 4348 6 602 1968 602 2012 602 2012 602 2012 602 2012 7 893 2500 892 2676 892 3025 8 9 10 315 1302 315 1417 315 1417 315 1423 11 12 1311 4367 1311 5002 1208 4743 1226 4632 1245 4945 13 1388 5673 1388 5531 1316 5927 1340 5176 1336 5220 14 1475 5359 1475 4859 1392 5703 1392 5258 1389 5224 15 1259 5432 1273 5464 1344 5622 1279 5629 1348 5322 16 1255 5332 1255 5233 1220 5176 1237 5111 1366 5082 17 1281 4721 1283 4679 1227 5129 1227 5056 1257 5090 18 2626 11345 2736 11901 1899 6795 1947 6882 3411 7137 19 1868 9545 1998 8977 1998 9005 2002 8853 2065 9094 20 1191 4678 1191 4568 1191 4568 1191 4574 1192 4375 21 22 72 405 72 388 72 388 72 380 72 247 23 24 25 26 27 1024 3722 1032 3728 1349 4771 28 29 1650 4765 1730 5082 1758 5936 30 31 32

Дүн 15215 62375 16194 64682 17426 67762 17608 66909 19426 68053

ГЭР ХОРООЛОЛД

ОРШИН СУУГЧИД

 

2амьдарч монгол гнутгаас өрхүүд жоноос 15тус тус ө

Хүснэгт 4 Он

Нөр

2005 32006 32007 32008 32009 42010 42011 42012 42013 5

НБаянхошхолбосон

Н8440 өрхөрх буюхороололхангагда7952 өрхдулаан а

Зу

13.

2005

МонгоБàéøè

013 оны байбайна. Гэр

гэрт 50.90 хшилжих хөжилээс жил5.50 хувиар өссөн байна

4.Гэр хорооНийт рхийн тоо

хүнамытообүгд

31019 140534163 150035552 157738008 172240277 178641823 186945231 188847702 194552241 2089Нийслэлийн шуу, Толгойн байна. Нийт гэр хорх буюу 16.1юу 62.80 хулд амьдардаагүй, 63.12х хаалга цоалдалтаа баураг-2. Гэр

.5 15.9

5 он 2006 о

ол ãýðò àìüä

èíä àìüäàðä

йдлаар дүүрр хороололхувь нь буюуөдөлгөөн ид нэмэгдэжбуюу 7010 .

ололд амьдан ын о, д

Тохилосууц

Өрхийн тоо

595 588 008 352 728 295 231 635 664 696 940 814 816 497 535 393 978 386 гэр хороолйтын гэр г

роололд амь5 хувь нь бувь нь бохдаг өрхийн2 хувь буюуонх,хана, шагасгасан өрхорооллын

16.5

он 2007 он

àðäàã

äàã

ргийн нийт лд амьдарч у 26593 өрхихсэж байгаж байна. 20өрхөөр, өм

ардаг өрх, хог орон цанд

Хүн амын тоо

Өрхт

2783 161481 171312 182084 192890 203357 211978 221531 241459 26

лолын өрт гэр хорооло

ьдардаг өрхбетонон болхирын цоонн 3.35 хуву 32975 өрхшалыг дулархүүд тус ту өрх, сууцн

17.9

н 2008 он

өрхийн 72.8буй өрхий

х нь байшинаатай холб10 оноос 24мнөх оны мө

хүн амын тооБайшинд амьдардаг хийн тоо

Хүн амынтоо

6479 682707505 739398635 837889430 916370716 929051629 954502647 939704608 984556593 10537амьдарлын олын өрхүү

хийн 1462 өлон бусад саногтой өрхвь нь буюх сайжруулан алдалт ус амьдарч бны төрлөөр

18.8

2009 он

81 хувь буюйн 48.22 хунд тус тус аоотойгоор 4.91 хувиарөн үеэс 9.52

о, сууцны тө Монгоамьд

н Өрхийн тоо

0 13547 9 15863 8 16539 7 17876 5 18780 0 19283 0 21996 5 22606 77 25190 орчинг сайүдийг цэвэ

өрх буюу 2.7айжруулсанхүүд байна.юу 1748 өсан зуух хэбагатай чабайна.

19.3

2010 он 2

юу 52241 өрувь нь буюумьдарч байдүүргийн гр буюу 10412 хувиар бу

өрлөөр ол гэрт ардаг

Хүн амын тоо

Ө

67931 72947 72309 78265 82638 87833 92596 94287 101936

йжруулах тр усны нэ

79 хувь нь н бие засах . 2013 оныөрх цахилгаэрэглэдэг, 1анартай мат

22.0 2

011 он 20

рх гэр хорооу 25190 өрйна. Хөдөө гэр хорооло18 өрхөөр, уюу 4539 өр

орон гэргүй

Өрхийн тоо

Хүн амынтоо

405 1611443 164183 31967 24585 23197 30091 27295 26272 206

төслийн хүргдсэн сүлж

био жорлонгазартай, 3ы байдлаараан эрчим 15.22 хувь териал аши

22.625

12 он 2013

мянган ө

ололд рх нь орон олын 2011 рхөөр

Гэр хороололдамьдарч буй өрхийэзлэх хув

н

1 69.14 1 71.14

71.17 72.03 72.44 71.84 72.00 72.91 72.81

рээнд жээнд

нтой, 32806 р гэр хүч

буюу иглан

.2

3 он

өрх

д

йн ь

Хүснэгт 5. Байшинд амьдардаг өрх, хүн амын тоо, хороогоор, оноор Он 2009 2010 2011 2012 2013

Хороо Өрхийн тоо

Хүн амын тоо

Өрхийн тоо

Хүн амын тоо

Өрхийн тоо

Хүн амын тоо

Өрхийн тоо

Хүн амын тоо

Өрхийн тоо

Хүн амын тоо

1 1985 7567 1985 7594 1426 5978 1461 5907 1788 6958 2 719 3000 719 3054 1566 6683 1858 8171 1901 6537 3 1723 8808 1753 7840 1381 6457 1554 6956 1578 7032 4 1348 6438 1486 7442 751 4149 855 4352 1015 4430 5 1270 6798 1270 6660 1127 4921 1139 4898 1181 4353 6 496 2009 543 2038 586 2842 664 2724 692 3209 7 1268 5831 1289 5756 1478 5546 1763 6498 1766 7014 8 1246 6335 1249 5676 1326 5699 1333 5704 1344 6490 9 1040 3295 1065 3744 1110 4978 1114 5475 1213 5449 10 1450 7673 1521 8054 1139 4821 1142 4931 1303 6236 11 1660 7297 1660 7347 1107 5407 1123 5088 1128 5132 12 338 1048 319 1186 13 181 700 287 1073 14 450 1870 450 1931 15 201 1208 230 985 16 134 609 139 643 17 250 826 256 871 18 11 36 11 36 5 15 5 15 3 17 19 47 240 47 250 84 420 87 425 96 441 20 267 1069 271 1025 156 513 160 692 177 729 21 645 3225 789 3126 795 2833 802 2856 815 2912 22 1198 5204 1228 5898 1279 4811 1547 4518 1572 4611 23 796 3768 835 3881 847 3429 1099 3452 1130 3736 24 901 3719 901 3095 915 3145 1005 3294 1067 3682 25 1092 4332 1326 6245 1418 5681 1607 6509 1758 7079 26 1205 4718 1295 4951 1721 6991 27 90 652 90 665 90 413 28 935 2991 939 2960 978 3125 29 30 625 2555 665 2910 704 3207 31 1104 3911 1109 3718 1135 3745 32 192 815 192 786 438 1849 Дүн 20716 92905 21629 95450 22647 93970 24608 98455 26593 105377

Гэр хороололд монгол гэрт амьдрахаас гадна сүүлийн жилүүдэд иргэд тохилог

амины орон сууц, байшин барьж амьдрах нь ихссэн байна. 2009 оны байдлаар гэр хороололын байшинд 20716 өрхийн 92905 хүн амьдарч байсан бол 2013 оны байдлаар 26593 өрхийн 105377 хүн амьдарч байна.

Нийслэл хотод байшин барилга ихээр нэмэгдэж байгаа боловч уламжлалт монгол гэрт хүмүүс олноор амьдарч байна. 2009 онд монгол гэрт 18780 өрхийн 82638 хүн амьдарч байсан бол 2013 онд 25190 өрхийн 101936 хүн болж өссөн байна.

Гэр хороололын дахин төлөвлөлтийн хөтөлбөр, гэр хороололыг орон сууцжуулах төслийн үр дүнд гэр хороололд оршин суугчдын орчин өөрчлөгдөж эрүүл аюулгүй байдалд амьдрах нөхцөл хангагдах боломжтой болох юм.

Хүснэгт 6. Монгол гэрт амьдардаг өрх, хүн амын тоо, хороогоор, оноор

Он 2009 2010 2011 2012 2013

Хороо Өрхийн тоо

Хүн амын тоо

Өрхийн тоо

Хүн амын тоо

Өрхийн тоо

Хүн амын тоо

Өрхийн тоо

Хүн амын тоо

Өрхийн тоо

Хүн амын тоо

1 1678 7378 1940 8677 1369 5596 1703 6485 1585 5717 2 483 2472 482 2506 1067 3836 902 3189 1276 5587 3 1040 4691 1175 5921 769 3749 681 3152 863 3267 4 1614 6987 1656 6712 641 3312 753 2874 586 2955 5 683 2504 642 2569 628 2467 631 2524 683 3708 6 645 3323 604 3269 577 2529 492 2420 464 2142 7 1282 5596 1406 5827 1499 4780 1092 4310 1575 5711 8 431 1921 500 2888 708 3055 732 3073 782 2600 9 744 4488 745 4513 753 3482 833 3059 841 3258 10 665 3356 637 2887 552 2988 459 2931 794 3455 11 932 4725 850 5117 697 4008 930 3915 943 4073 12 345 1807 359 1227 13 291 1154 269 1190 14 527 2094 564 2483 15 185 936 192 964 16 212 1139 257 1157 17 205 1213 198 1322 18 38 134 38 134 24 72 24 77 19 64 19 31 156 52 293 56 180 23 81 34 125 20 864 3962 838 3395 511 1193 150 776 318 1175 21 971 2099 929 2299 952 2822 988 3001 1151 3011 22 988 4798 1052 5107 1999 7429 1970 8624 2523 10618 23 1901 7280 1910 8026 1923 8941 2008 9213 1994 9322 24 844 3067 1028 4871 1240 5592 1551 6166 1738 7105 25 1181 5358 960 4479 853 5569 1312 5032 1367 4838 26 1832 6791 1883 7451 2243 7928 27 70 298 224 748 45 225 28 589 2911 597 3346 686 3506 29 3 13 2 9 4 20 30 721 3184 675 2960 649 3005 31 1495 6105 1428 6967 1659 7393 32 468 1694 563 1904 368 1128 Бүгд 18780 82638 19283 87833 21996 92596 22606 94287 25190 101936

Дүгнэлт Өрхийн орон сууцны хангамжийг сайжруулахын тулд

1) Гэрхорооллыг орон сууцны цогцолбор болгон хувиргах,

2) Одоо байгаа гэр хорооллын нийтийн үйлчилгээний нөхцөлийг үе шаттайгаар

сайжруулах,

3) Хотын захын гэр хорооллыг цаашид өргөжүүлэн тэлэх. Гурван төрлийн гэр хороолол

(хотын төвийн, хотын ойр орчмын, хотын захын гэр хороолол) –ыг гэр хорооллыг

хөгжүүлэх 3 хувилбар бий гэсэн хэдий ч бодит амьдрал дээр ихэнх гэр хороололд өндөр

нягтаршилтай хөгжилд хүрэх боломжгүйд хүргэж буй олон хүндрэл байна.

• Нэгдүгээрт, хотын төвийн гэр хорооллыг орон сууцны комплекс болгоход урт хугацаа

шаардлагатайгаас гадна гэр хорооллын оршин суугчдад хэт өндөр өртөгтэйтусна.

Моргажийн санхүүжилт, хөрөнгийн зах зээлийг сайн хөгжүүлэх хэрэгтэй байна.

• Хоёрдугаарт, хотын ойр орчмын гэр хорооллыг нийтийн ахуйн үйлчилгээнд холбоно

гэдэг хэтэрхий өндөр өртөгтэй. Жишээ нь: Нэг айлын төвийн усан хангамжийн системд

холбогдох зардал 5.6-16.1 сая төгрөг, дулааны шугамд холбогдох зардал 2.8-5.6 сая

төгрөг, цахилгаанд холбоход 0.28-0.56 сая төгрөг шаардагдана. Хэрвээ оршин суугчдын

орлого нэмэгдвэл цөөн давхартай, инженерийн шугам сүлжээнд холбогдсон хэд хэдэн

айлын орон сууц барих замаар орон байрны нөхцөлийг сайжруулах боломжтой.Тийм

учраас хотын ойр орчмын гэр хорооллынхон орон байрандаа сэтгэл хангалуун байдаг ч

нийтийн ахуйн үйлчилгээг сайжруулахыг хүсч байгаа одоогийн байдалд оршин суугчдын

төлбөрийн чадвар, улсын төсвийн санхүүгийн боломжийн хүрээнд нийтийн ахуйн

үйлчилгээг үе шаттайгаар сайжруулах нь хамгийн бодитой арга зам байна.

• Гуравдугаарт, хотын захын, алслагдсан гэр хороололынхон одоогийн орон байрны

нөхцөлдөө сэтгэл тун хангалуун бус байна.Тэдний орлого бага, боловсрол, эрүүл мэндийн

үйлчилгээний хүртээмж муу байна.Тиймээс, тэд өөрсдийн санхүүгийн чадамжаар

боломжийн газарт шилжин суурьших боломжтой. Нийтийн ахуйн үйлчилгээг хүний

хамгийн наад захын хэрэгцээг хангах түвшинд байлгах хэрэгтэй.

Орон байр, газар:

• Хотын ойр орчмын гэр хороололд өртөг багатай, жижгэвтэр нийтийн орон сууц барих

боломжийг судлаж үзэх хэрэгтэй. Засгийн газрын хэрэгжүүлж байгаа орон сууцжуулах

хөтөлбөр нь гэр хорооллынхны хувьд хэт үнэтэй байна. Гэр хорооллын нэг өрхийн сарын

дундаж хуримтлал 16800- 93800 төгрөг байхад одоогийн гэр хороололд орон сууцны

дундаж үнэ 68 сая төгрөг , хувийн байшин 18.0- 29.0 сая төгрөг байна. Гэхдээ олон хүмүүс

газраа нийлүүлээд нэгдсэн, цөөн давхартай нийтийн орон сууц барихыг таашааж байгаа.

• Хотын санхүү, банк санхүүгийн салбар, улмаар моргажийн зээлийн санхүүжилтийн

талаар цаашид нарийвчлан судлаж үзэх ёстой.Засгийн газар маш тодорхой бодлогын

чиглэлээ тодорхойлох зайлшгүй шаардлагатай. Гэр хорооллын оршин суугчдын олонхи нь

ихэнх зүйлсээ өөрсдийн хувийн хуримтлалаараа санхүүжүүлдэг байна.

Хотын зам, нийтийн тээвэр:

• Олон гэр хорооллуудын газар нутаг дээрх дэд бүтцийг сайжруулж, оршин суугчдын

өдөр тутмын хэрэгцээг хангах зайлшгүй шаардлагатай.Үүнд, явган хүний зам, явган гүүр,

хүүхэд залуучуудын төв орно.Явган хүний замыг барьснаар агаарын чанарыг сайжруулж

чадна.

• Гол замаас хороодын газар нутаг руу зам салаалан хөгжүүлэх төлөвлөгөөтэй болох

хэрэгтэй байна.Эдгээр зам нь ус зайлуулах шуудуу, гудамжны гэрэлтэйгээ цогц байх

ёстой.Гэр хорооллынхонд зах зээл, ажлын газар, сургууль, бусад үйлчилгээний хүртээмж

харьцангуй муу байдаг. Мөн автобусны үйлчилгээ хүрэлцээгүй, найдваргүй байна. Гэр

хорооллын оршин суугчдийн 58 хувь нь нийтийн тээврээр үйлчлүүлдэг, буудлаас

сургууль, ажилдаа хүртэл 2,5-8,0 км явган алхаж хүрч байна.

Ус, цахилгааны хангалт

• Хотын захын хороололд ус, цахилгаан, дулаан зэрэг нийтийн ахуйн үйлчилгээг хүний

хамгийн наад захын хэрэгцээг хангах түвшинд хүргэсэн байх хэрэгтэй. Одоогоор төвийн

сүлжээнд холбоход хүндрэлтэй, хэт өндөр зардалтай, тэгээд ч ихэнх төвлөрсөн

сүлжээнүүд бүрэн хүчин чадалдаа нэгэнт хүрчихсэн байна. Нийтийн ахуйн үйлчилгээний

үнэ тогтоолт (тарифын тохируулгыг хамруулан), зохицуулалтад шинэчлэл зайлшгүй хийх

шаардлагатай байна.

• Гэр хорооллын усны одоогийн тариф 1000төг ($0.71)/м3 . Ус түгээх цэгийн нэгжийн

зардал 3,200 – 4,300төг ($2.29 – $.3.07)/м3 . Гэр хорооллын ус түгээх цэг бүр жилд 10 -

26 сая төгрөг ($7,100-$18,600)- ийн алдагдалтай ажиллаж байна. УБ хотын ус түгээх

цэгүүдийн үйл ажиллагааг дэмжих татаасын сайн системийг хөгжүүлэх хэрэгтэй.Тэгэхэдээ

ус түгээх үйл ажиллагааны алдагдлын ихэнхийг орон сууцан дах хэрэглээний усны

борлуулалт эзэлж байна. Орон сууцны усны тариф нь 167 төг /м3 байгаа нь холбогдох

зардлын 50 хувьт ч хүрэхгүй байна.

• Гэр хорооллын оршин суугчид 100-110 квт цахилгаан хэрэглэж, орлогынхоо 4-5%-ийг

төлдөг.

Дулаан хангамж

• Гэр хороололд цэвэр, үр ашиг өндөртэй пийшин, түлшний хүртээмжийг дээшлүүлэх

хэрэгтэй .Үүний үр дүнд эрүүл мэндийн хувьд ноцтой түвшинд хүрсэн агаарын бохирдлыг

бууруулах болно.Мөн орон байрны дулааны үр ашгийг дээшлүүлэх хөтөлбөр хэрэгжүүлэх

шаардлагатай; дулаалга муутайгаас гэрийн дулаан алдалт маш өндөр байдаг.

Хатуу хог, хаягдын менежмент

• Гэр хорооллын хатуу хог, хаягдын менежментийг сайжруулах шаардлагатай.Одоогийн

байгаа систем нь үр ашиггүй, найдваргүй, тогтмол бус, өртөг өндөртэй байна. Эрүүл ахуйн

нөхцөл ч тун муу байна.

Нийгмийн үйлчилгээ – боловсрол, эрүүл мэнд

• Гэр хорооллын хүүхдүүдийн боловсролыг сайжруулах хэрэгтэй.Шинээр ирж байгаа

сурагчдыг хамруулах нөхцөл хомс байна. Чанартай боловсрол олгох сайн багш, илүү

таатай нөхцөл (зам, усан хангамж, эрүүл ахуй) гэх мэт зүйлсэд хангалттай хөрөнгө

оруулалт хийх шаардлагатай байна.

Ашигласан материал

1. Ubstat.mn сайт 2. 1992-2013 оны статистикийн эмхэтгэл 3. ӨС-1СХД-ийн статистикийн хэлтсийн албан ёсны мэдээ 2009-2013 он 4. Google.com сайт