1

• Sociologija naselja proučava naselja kao projekciju društva u prostoru.

• Proučava različite tipove naselja, ulogu i značaj grada i njegove tipove tokom istorije i danas.

• Zanimaju je osnovne funkcije sela i grada, njihovi tipovi, kao i uticaj prirodnih i društvenih faktora na tip, funkcije i karakter naselja.

• Ova sociologija razvija se preko sociologije grada (urbana sociologija) i sociologije sela (ruralna sociologija)

URBANA SOCIOLOGIJA

2

JOVAN CVIJIĆ(Balkansko poluostrvo,1922): poklonio pažnjugradu i dao tipologiju u vezisa osnovnim kulturnim pojasevima ili civilizacijamana Balkanu:. J.C. je dao slikovit opis etničkogsastava i psihičkih osobina stanovništva. Imao jenegativan stav prema velikom gradu. Kaže da suTurci, Grci i Cincari koristili velika naselja jer su to trgovci i zanatlije. Kao vlasnička klasa, Turcirazvijaju sklonost za varoškim životom

CVETKO KOSTIĆ:'Sociologija grada''- istorijski razvoj gradova, tipologija, odnosgrada i ostalih tipova naselja, soc.struktura grada...). Kostić se bavipitanjem kako uskladiti društvo i prostor u gradu, ali tako da to budenajpovoljnije za ljudsku ličnost.

3

Čikaška školaRobert Park, Ernest Bardžes i Luis VirtAutoriSreten Vujović, Ksenija Petovar, Ognjen Čaldarović,Mina Petrović

4

SOCIJALNA OKUPLJANJA

SOCIJALNA OKUPLJANJAu vreme pandemija nisu dozvoljenaProći će i korona, kao što je prošla španska groznica, samo strpljenjai čuvajte se!

6

Urbana sociologija se bavi sociološkim aspektom urbanizma, proučavajuću međuodnose između socioloških i urbanističkihaspekata.Naučna disciplina koja se bavi strukturom, odnosima iživotom društvenih zajednica i pojedinaca u okviru fizičkihprostornih okvira naselja.U pojam urbana sociologija uključeno je: rasporedstanovništva, gustina naseljenosti, migracija itd.

7

STATISTIKA STANOVNIŠTVAOBRAZOVNA STRUKTURA

REPUBLIKA SRBIJA (April, 2009)

7

Broj stan.Učešće u

stanovnistvu (15+), %

Kumulativno učešće, %

Bez skole 219012 3,45 3,45 1-4 razreda osnovneškole 626473 9,87 13,31

5-7 razreda osnovneškole 167381 2,64 15,95

Osnovna škola(osmogodišnja) 1417166 22,32 38,27

Srednja strucna škola u trajanju 1-3 godine 1257054 19,80 58,06

Srednja strucna skolau trajanju 4-5 god. iligimnazija

1830812 28,83 86,89

Viša škola 318641 5,02 91,91 Fakultet, akademija ili visoka škola 480399 7,56 99,47

Magistar nauka 17927 0,28 99,76 Doktor nauka 15462 0,24 100,00

Ova slika zasigurno je drastično promenjena u korist visokoobrazovanog stanovništva, što možemo zahvaliti privatnim fakultetima, ali te podatke ćemo videti na sledećem popisu 2021. (naravno ako ga bude zbog pandemije)

Iz statističkih podataka možemo mnogo saznati, posetite sajt Zavoda!

8

Mišel Basan(Michel Bassand) ZA OBNOVU URBANE SOCIOLOGIJEUrbani fenomen je otisak preobražaja globalnihdruštava u prostoru Anri Lefevr

U novijoj evropskoj istoriji razlikujemo tri urbana poretkakoji sadrže urbane forme i strukture i specifična društva.

POREDAK GRADA čija je urbanistička i arhitektonska forma, kaoi njegova društvena struktura, vrlo tipizovana. Grad je ostrvo udominantnom selu; agrarno društvo je njegov kontekst

POREDAK INDUSTRIJSKOG GRADA I URBANIZACIJEforma industrijskog grada zadržava samo nekoliko obrisa ranijeggrada, njegova društvena struktura poprima strukturu rađajućegindustrijskog društva. grad je obeležen veoma uočljivim demografskim, ekonomskim idruštvenim rastom koji ide u korak sa veoma značajnim ruralnimegzodusom

9

POREDAK URBANOG I METROPOLIZACIJEUlazimo u informaciono društvo. Rast i društveni preobražaji koji gaprate doprinose rađanju urbanog koje prekida sa industrijskimgradom. Metropolizacija je svetski fenomen.Socioprostorna strukturacija metropola je sasvim drugi tip grada u odnosu na prve gradove i industrijske gradove.

Ova tri poretka, forme i strukture, korespondiraju, dakle, sa tri tipa društva:

• agrarnim društvom, • industrijskim društvom• informacionim društvom

10

Urbano funkcionisanje je podržano procesima od kojih sunajvažniji sledeći:− proizvodnja i raspodela bogatstva;− demografska reprodukcija;− trajni razvoj;− koncentracija stanovništva, aktivnosti i pokretljivosti;− demokratsko upravljanje različitim urbanim tipovima;− smisao urbanog postojanja;− održavanje i obnova komunikacije

Ovo funkcionisanje je u stalnim preobražajima. Očiglednoje da se ovi mnogobrojni aspekti funkcionisanjaspecijalizuju u zone i opremu, i to na vrlo različite načine

Velike tenzije i brojni socijalni problemi, glavne su pojave iz kojih nastaju sukobi u gradovima (urbani sukobi);Osnovni uzroci urbanih sukoba su:•siromaštvo;•etničke podele i antagnonizmi;•kriminal;•nesigurnost.

11

Urbani fenomen sadrži složen sistem aktera

Pod akterom podrazumevamo individuu ili grupu:− koja zauzima položaj u društvu i društvenim pokretima, koja brani interese i vrednosti;− koja održava odnose sa drugima;− koja uvek, vodeći računa o tom položaju, oblikuje identitet u interakciji sa drugim. Identitet daje smisao njenoj egzistenciji.− koja nudi projekte društva i svakodnevnog života i želi da ihrealizuje;− koja je, neprekidno od života do smrti, na putu socijabilnosti.

U savremenom društvu najmanje četiri tipa aktera:− stručnjake za prostor: arhitekte, urbaniste, inžinjere− ekonomske aktere: veoma različita industrijska preduzeća iservise,vlasnike gradskog zemljišta, privredne organizacije, − političke aktere: raznovrsne izabrane i one koji od njih direktnozavise, posebno visoke funkcionere, njihove političke partije ipokrete;− stanovnike, korisnike i građane: oni se diferenciraju premanjihovoj društvenoj poziciji, stilu, starosti, kulturi, itd.

12

Svaki tip urbanog sadrži jednu urbanu skaluod mikro do makro socioprostornog

− stan− susedstvo− četvrt− zona− opština- grad− aglomeracija− metropola− svetska metropola

13

susedstvo

14

Urbano stanovanje i urbana segregacijaduboko profilišu urbani životSociologija daje prvenstvo pristupu koji polazi od stanovnika iprocesa koji on stvara. Ono sadrži specifičnestepene sa vrlo posebnim urbanim logikama. One neposrednoupućuju na porodicu, kao i veoma važne višestruke domaćeaktivnosti.stanovnik vrlo snažno uslovljen društvenim položajem, društvenim nejednakostima, koje čine predmet društvenesegregacije

15

16

GORUĆI PROBLEM : SIROMAŠTVO

•Najmanje 600 000 izbeglih i interno raseljenih lica u srpskegradove•Privatizacija stanova u društveno-državnom vlasništvu•Ekonomska kriza –zaustavljanje održavanje i rekonstrukcijestambenih objekata•Bombardovanje 1999.•Izgradnja ilegalnih kuća•izbeglih još uvek u kolektivnim centrima•60 000 vojnih ratnih invalida su korisnici socijalne pomoći•Kriza porodice, srednja generacija bez posla•Nezaposlenost mladih, skupi krediti•Recesija u svetu, Evropi, pad cena nekretnina

17

Socijalno stanovanje

Pojam socijalnog stanovanja se različito definiše u regulativamarazličitih država. Ono što je svima zajedničko, da jesocijalno stanovanjeorganizovano obezbeđivanje stanovanja određenog standardaporodičnim domaćinstvima koja iz različitih, a pre svegaekonomskih i socijalnih razloga nisu u mogućnosti da sebipribave stambeni prostor na tržištu.

Rešavanje problema integracije izbeglica i interno raseljenih lica

U ratovima vođenim na tlu bivše SFRJ u periodima od 1992. do 1995. apotom i do 2000. godine veliki broj Srba i drugog življa bio je proteran iizbegao na teritoriju Srbije, da bi u 2008. činio oko 10% od ukupnog brojastanovnika.Takav demografski priliv uslovio je ogromne stambene potrebe,na koje država nije imala adekvatan odgovor. One su delom bileamortizovane kroz sektor zakupa, kupovinu ili izgradnju sopstvenogstambenog prostora, pretežno kroz neformalnu (bespravnu) gradnju naobodima velikih gradova

18

Beograd- pristupa sprovođenju dve paralelne akcije:Program izgradnje stanova solidarnosti 2001-2005. kojim je planirana izgradnja 2000 stanova (realizovana 1424 stana). Program se realizuje delom sredstvima budžeta koje je Gradpreneo fondu i delom iz sopstvenih sredstava fonda.Skupština grada Beograda donosi odluku o pristupanju projektuizgradnje socijalno-neprofitnih i socijalnih stanovanamenjenih zaposlenima u javnim gradskim službama koji ne poseduju stan i socijalno ugroženim porodicama.

Socijalno stanovanje -Beč

19

DEJSTVO SIROMAŠTVA Vilson(''Stvarno deprivilegovani'')- rasprava o najnižoj klasi. On ispitujestepensiromaštva u gradovima SAD, u delovima gde pretežnožive crnci. Ovi delovi grada ispoljavaju najviše stope•Napuštanja škole•Trudnoće adolescentkinja•Vanbračne dece•Nezainteresovanosti za traženje posla•Odstupanja od dominantnih društvenih normi•Devijantnog ponašanja•Fizičkog propadanja zgrada

20

FENOMEN MIGRACIJA: UNUTRAŠNJE

VRSTE UNUTRAŠNJIH MIGRACIJA PREMA PODELI SELO-GRAD

○ MEĐUSEOSKE○ MEĐUGRADSKE○ SELO-GRAD○ GRAD-SELO

PREMA TRAJANJU○ STALNE○ SEZONSKE○ DNEVNE

20

21

ROMI I STANOVANJEStanovanjeje jedan od najznačajnijih elemenata kvaliteta svakodnevnog života pojedinca, porodica etničkih grupa. Stan je materijalno dobrokoje ima kvantitativne osobine(površina, br soba), kvalitativne(vrsta materijala, oprema), formu (individualno ilikolektstanovanje) i institucionalni status (privatna ili dr. svojina). Ove osobine određene su ulogom, društvenim položajem ipripadnostima stanara.Stambena krizanajteže pogađa najniže slojeve tj. sirotinju u koju spadajui pripadnici etničkih manjina.Društveni položaj Romakoji određuje i njihov stambeni i naseljski standard povezan jesaproblemom njihove integracije u glob društvo kao i na nivoulokalne zajednice. Ističe seznačaj socijalne integracije Roma, govori se o ekonomskoj, civilizacijskoj, međunarodnoj integraciji.

22

Društveni okvir stanovanja RomaStambena situacija Roma najvidljiviji je oblik njihovog siromaštvaNajčešće divlje podignuta i zapuštena romska naseljasu nesigurne i nehigijenske segregirane naseobine, od slabog, otpadnog materijala, sa nikakvom ili slabom infrastrukturom.Način života u sirotinjskim naseljima su u znaku kulture bede.Integracija Romau društvo kome pripadaju počinje njihovim stalnim nastanjivanjemNa određenom mestu. Stacioniranje Roma je neophodan ali ne idovoljan uslov njihove integracije.

Kako poboljšati:1.Obnova divljih naselja i legalizacija2.Poboljšanje stambenih i komunalnih uslova u zapuštenim kućama3.Izgradnja novih kuća i naselja4.Rešenje bez odlaganja

23

Zlata Vuksanović-Macura

24

RODNA DIMENZIJA KAO SPECIFIČAN APEKT SOCIOPROSTORNIH NEJEDNAKOSTI

BEZBEDNOST GRADAPrema podacima Statistics Canada, 1993 [1]:- svaka druga zena u Kanadi starosti preko 16 godina psihicki ili seksualno uvređena od strane muskarca barem jednom,- svaka treća zena u regiji Britanske Kolumbije povređena od strane svog supruga ili partnera,- samo oko 6% seksualnih napada se prijavljuje,- 86% Kanadjanki je dozivelo seksualno uznemiravanje.

Prema podacima British Crime Survey, 1998 [2]: - 31% zena u odnosu na 6% muskaraca je veoma zabrinuta zamogucnost silovanja,- 27% zena u odnosu na 8% muskaraca je veoma zabrinuto zamogucnost fizickog napada,- 18% zena u odnosu na 3% muskaraca se ne oseca sigurno naulici, - 10% zena misli da je njihov život u mnogome pogodjenstrahom od nasilja

25

URBANISTIČKI ELEMENTI POVEĆANJA SIGURNOSTI

1. Ideal je grad koji živi 24 sata, tj. koji se sastoji iz kombinacije niza razlicitih namena (stanovanje, poslovanje, komercijala, javne namene itd.), jer je time cirkulacija stanovnika veca, pa samim tim i bezbednost. 2. Kompaktno razvijeni prostori, bez nenastanjenih delova i praznina su daleko povoljniji. Napusteni ili nezavrseni objekti takodje predstavljaju opasnost, jer mogu posluziti kao skrovište za napadača.

26

3. Pri projektovanju naselja objekte postaviti i orijentisati tako da se po mogućstvu formiraju jasni i pregledni pesački pravci.

4. Voditi računa da orijentacija objekata tj. prozora prostorija u kojima se provodi više vremena bude u većoj meri ka ulici, jer ce to teorijski omogućiti preglednost dešavanja na ulici i mozda sprečiti neku kriminalnu radnju.

5. Ograde objekata zbog vizuelne preglednosti bi trebale da budu manje visine, ili ukoliko su visoke da obezbede odredjeni stepen transparentnosti. 6. Osvetljenost javnih prostora (ulica, staza, prolaza, parkova, parkinga i sl.) igra veoma važnu ulogu7. Izbegavati ili ako je neophodno onda posvetiti pažnju posebnom opremanju prostora u kojima prioritet imaju vozila (podzemni prolazi, pasarele i sl.), jer su oni izuzetno nesigurni za žene pešake

8. Dovoljna širina trotoara i staza, kao i odgovarajuća nivelacija koja omogucava nesmetano kretanje sa teretom, decijim kolicima i sl., je neophodna i daje kako elemente sigurnosti tako i visi nivo komfora u korišcenju javnih prostora

27

Prevencija se moze sprovoditi na više nivoa, a početni je svakako volja da se spozna problem i iznadju načini za njegovo rešavanje. - uspostavljanje zakonodavnog i institucionalnog okvira, - uspostavljanje rada vladinih i nevladinih sluzbi i programa koji pružaju zastitu gradjana ili podrsku žrtvama nasilja, - razgovor i razumevanje ovog pitanja, saradnja sa lokalnim stanovnistvom, posebno zenama, - obaveštavanje i edukacija,- poboljsanje uslova korišćenja postojećih javnih prostora i to posebno onih koje su građani okarakterisali kao nesigurne, - planiranje i projektovanje novih javnih prostora tako da oni budu dostupni i sigurni.

28

Javni prostori dalje se smatra teritorijom grada koja je od suštinskog značajazastvaranje građanskog identiteta, prostor u kome se ljudi različitihkarakteristika susreću na relaciji dnevnih potreba i obavljajurazličite aktivnosti, učestvuju u udruženjima kroz koje realizujusvoja prava i odgovornosti.

29

FENOMEN BESPRAVNE STAMBENE IZGRADNJE TOKOM SOCIJALIZMA I U POSTSOCIJALISTIČKOM PERIODUKako su ekonomska kriza i nedefinisanost osnovnih aktera koji se bave stambenomizgradnjom, zaoštrili problem dostupnosti stanovanja tokom devedesetih, došlo je dozamaha individualnih stambenih strategija snalaženja koje su razvijanetokom socijalizma: samogradnje i/ gradnjeNaime zakon je to ''dozvoljavao'' do 2001... Jedan od uzroka ilegalne gradnje je izastarelost principa urbanog planiranja koji su razvijani po komandno - planskimnačelima u periodu socijalizma, jer je zanemarivan potreban broj parcela zaindividualnu stambenu izgradnju.Svemu ovome su dorineli raznorazni zakoni...što je otvorilo zakonsku osnovu NADOGRADNJEstambenih zgrada, pa se otuda ilegalna gradnja tokom devedesetihprodužila i na područje najužeg gradskog centra. To je uticalo i napromenu socialnog profila aktera ilegalne gradnje

30

Gradovi u tranziciji socio-prostorna tranzicija

pomak ka servisnoj ekonomiji,procesglobalizacije, restruktuiranje države , demografske i promene vrednosnogsistema, Porast socijalnih i prostornihnejednakosti, rezidencijalne segregacije isocio-prostorne isključenosti, procesi džentrifikacije, promena pozicije lokalnih nivoa vlasti, problem globalnih gradova, socio-prostorne tranzicije

DŽENTRIFIKACIJAProces u kome dolazi do menjanja fizičkestrukture objekata, ili njihove namene nacentralnim gradskim lokacijama, koju pratipromena socijalnih karakteristika.Da pojasnim -kupuju se jeftino zgrade u centru, gde žive siromašni, pa se rekonstruišu u objekte za bogatu klijentelu

Sudbina Dejtonke, arhitekte Marija Jobsta