Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Wydział Zarządzania, … · Unia Europejska, jako...
Transcript of Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Wydział Zarządzania, … · Unia Europejska, jako...
Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu
Wydział Zarządzania, Informatyki i Finansów
studia podyplomowe
MECHANIZMY FUNKCJONOWANIA STREFY EURO
Jolanta Jaworska-Pisklak
Fundusze Europejskie
praca końcowa
Promotor
dr Magdalena Stawicka
Wrocław 2015
1
Spis treści Wstęp. ..................................................................................................................................................... 2
1.Budżet Unii Europejskiej. ..................................................................................................................... 3
1.1.Pojęcie i charakter budżetu Unii Europejskiej. .............................................................................. 3
1.2. Zasady tworzenia budżetu Unii Europejskiej. .............................................................................. 4
1.3. Procedura uchwalania budżetu. ................................................................................................... 5
1.4. Finansowanie budżetu Unii Europejskiej. .................................................................................... 6
2. Struktura Funduszy Europejskich. ....................................................................................................... 8
2.1.Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego. ................................................................................. 8
2.2. Europejski Fundusz Społeczny. ................................................................................................... 11
2.3.Fundusz Spójności. ...................................................................................................................... 15
2.4. Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich. ............................................ 17
2.5. Europejski Fundusz Morski i Rybacki. ......................................................................................... 21
3. Podział Funduszy Europejskich na kraje członkowskie. .................................................................... 23
3.1. Podział środków Unii Europejskiej w latach 2014-2020 na kraje członkowskie. ....................... 23
3.2. Środki unijne dla Polski w programach krajowych na lata 2014-2020. ...................................... 25
3.2.1. Program Infrastruktura i Środowisko. ................................................................................. 27
3.2.2. Program Inteligentny Rozwój. ............................................................................................. 28
3.2.3. Program Wiedza Edukacja Rozwój. ..................................................................................... 30
3.2.4.Program Polska Cyfrowa. ..................................................................................................... 31
3.2.5.Program Polska Wschodnia. ................................................................................................. 32
3.2.6.Program Pomoc Techniczna . ............................................................................................... 33
Podsumowanie. ..................................................................................................................................... 35
Bibliografia. ........................................................................................................................................... 36
Netografia. ............................................................................................................................................. 36
2
Wstęp.
Unia Europejska należy do najbogatszych obszarów świata. Między jej regionami
istnieją jednak ogromne wewnętrzne różnice poziomu dochodów i szans - dlatego też od
1975 r. realizowana jest dynamiczna polityka rozwoju regionalnego. Poprzez transfer
funduszy z bogatszych państw członkowskich do uboższych krajów i regionów
wspierana jest restrukturyzacja i modernizacja gospodarek krajów UE. Fundusze
europejskie wpływają na zwiększenie spójności ekonomicznej i społecznej Unii. Są więc
zarówno narzędziem solidarności finansowej, jak i potężną siłą napędową integracji
gospodarczej.
Zmiany, jakie nastąpiły w Europie w obliczu procesów integracyjnych, stwarzają
konieczność zdobywania oraz pogłębiania wiedzy teoretycznej oraz praktycznej
z zakresu integracji europejskiej. Od kilku lat Polska korzysta z różnych form
bezzwrotnej pomocy. Początkowo były to programy przedakcesyjne, natomiast od 1
maja 2004 dostępne są również środki z funduszy strukturalnych. Okazuje się jednak,
że poziom wiedzy zarówno teoretycznej, jak i praktycznej w Polsce w zakresie funduszy
europejskich jest stosunkowo nikły. Praktycznie każdy obywatel UE korzysta z budżetu
UE w takiej czy innej formie- na poziomie lokalnym, krajowym i europejskim, niestety
nie zdając sobie sprawy, skąd pochodzą te środki, poprzez jakie instytucje są one
wdrażane do życia oraz z jakich programów unijnych może korzystać na szczeblu
krajowym.
Przedmiotem pracy jest zatem próba przedstawienia informacji związanych z
pozyskiwaniem środków finansowych przez Unię Europejską, omówienia zasad
działania Funduszy Europejskich, które pełnią rolę dystrybutora tych środków oraz
wykorzystania funduszy w Polsce poprzez krajowe systemy operacyjne.
Na treść pracy składają się trzy zasadnicze rozdziały. W pierwszym z nich zostały
przedstawione ogólne zagadnienia związane z budżetem Unii Europejskiej,
finasowaniem budżetu oraz zasady, które muszą być przestrzegane przy tworzeniu
budżetu unijnego i procedury uchwalania tego budżetu.
Rozdział 2 został poświęcony Funduszom Europejskim. Zostały w nim
zaprezentowane instytucje zaangażowane w system zarządzania i wdrażania funduszy
strukturalnych Unii Europejskiej .
Ostatni rozdział niniejszej pracy przedstawia podział funduszy na kraje
członkowskie Unii Europejskiej ze szczególnym uwzględnieniem Polski, jako
beneficjenta pomocy unijnej.. W tym celu przedstawiono charakterystykę krajowych
programów operacyjnych na lata 2014-2020. Powinno to pomóc czytelnikowi
zrozumieć rolę każdego z programów UE i ich wpływ na życie codzienne obywateli
Europy.
3
1.Budżet Unii Europejskiej.
1.1.Pojęcie i charakter budżetu Unii Europejskiej.
Unia Europejska, jako organizacja międzynarodowa, dysponuje własnym
budżetem, z którego finansowane są działania mające na celu rozwiązywanie wspólnych
problemów. Dzięki jednemu budżetowi sprostanie wyzwaniom jest tańsze i
skuteczniejsze niż gdyby każde państwo członkowskie miało stawiać im czoła samemu.
W ten sposób od ponad 40 lat Unia realizuje aktywną politykę rozwoju regionalnego,
zwaną też polityką spójności lub polityką strukturalną. Jej głównym celem jest
zmniejszenie różnic w rozwoju krajów i regionów, co zwiększa konkurencyjność krajów
członkowskich i samej Unii na globalnym rynku.1
Budżet Unii Europejskiej jest planem dochodów i wydatków Wspólnoty i jest
sporządzany w walucie europejskiej, czyli euro, na okres budżetowy jednego roku
(tożsamego z rokiem kalendarzowym). Począwszy od 1988 roku budżety roczne
ustalane są z uwzględnieniem perspektyw finansowych, które określają roczne pułapy
wydatków w ciągu kilku następnych lat. Budżet UE nie może przekroczyć poziomu
1,24% Dochodu Narodowego Brutto (DNB) państw członkowskich, w rzeczywistości
oscyluje on około 1%. Taki też procent swojego DNB każde państwo członkowskie
wpłaca do budżetu ogólnego UE. Z unijnego budżetu finansowane są wszelkie działania
podejmowane przez Unię, polityki i programy pomocowe, a także jej administracja.2
Budżet Unii Europejskiej jest wyjątkowym zjawiskiem w finansach publicznych,
gdyż podmiotem przesądzającym o wielkości wpływów oraz przeznaczeniu wydatków
jest organizacja międzynarodowa, a nie państwo narodowe. Mając to na uwadze, warto
podkreślić, że żadna z organizacji międzynarodowych nie ma tak dużego budżetu pod
względem wartości nominalnej.
Kategorie wydatkowe w budżecie UE są ściśle związane z realizowanymi przez
Unię zadaniami. Te kompetencje, które są wyłącznie przypisane do instytucji
europejskich, maja odzwierciedlenie w znacznej wielkości wydatków budżetowych. W
przypadku polityk realizowanych przez państwa narodowe unijne wydatki budżetowe
nie istnieją lub są niewielkie.
Rozmiar budżetu bezpośrednio wynika z przyjętego modelu integracji
europejskiej. Przejęcie przez Komisję Europejską realizacji kolejnych kompetencji, które
obecnie znajdują się w gestii państw członkowskich, oznaczać będzie zwiększenie
budżetu ogólnego Unii Europejskiej. W pewnym zatem sensie wielkość budżetu jest
wskaźnikiem kierunku integracji europejskiej3
1 http://www.funduszeeuropejskie.gov.pl (stan na dzień 20.06.2015)
2 http://www.cie.gov.pl/ (stan na dzień 20.06.2015)
3 L. Oręziak „Finanse Unii Europejskiej” Wydawnictwo Naukowe PWN , Warszawa 2009
4
1.2. Zasady tworzenia budżetu Unii Europejskiej.
Zasady budżetowe wynikają z zapisów Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.
Szczegółowo są również uregulowane rozporządzenie Rady. W nienaruszalny sposób
wskazują podstawy konstrukcji budżetu ogólnego. Cztery podstawowe zasady to:
jednolitości, uniwersalności, specyfikacji oraz jednoroczności.
Dodatkowe zasady to: rzetelności budżetowej, równowagi, jednostki rozliczeniowej,
należytego zarządzania finansami oraz przejrzystości.
Zasada jednolitości.
Zasada jednolitości i rzetelności budżetowej wskazuje, że wszystkie dochody i wydatki
Unii Europejskiej powinny być zawarte w budżecie ogólnym. Dodatkowo, w budżecie
zawarte są zabezpieczenia na operacje udzielania i zaciągania kredytów podjęte przez
UE.
Zasada jednoroczności.
Zasada jednoroczności wymaga, by środki budżetowe były zatwierdzane na konkretny
rok budżetowy, który trwa od 1 stycznia do 31 grudnia. Środki z prognozowanych
wieloletnich perspektyw budżetowych (np. 2014-2020) są „rozdzielane” na roczne
budżety ogólne.
Budżet jednoroczny zawiera środki na pokrycie zobowiązań – zobowiązań prawnych w
danym roku – oraz na pokrycie płatności – za zobowiązania danego roku i/lub
wcześniejsze. Wartości te zazwyczaj są od siebie odmienne w poszczególnych
kategoriach budżetowych, gdyż nie wszystkie zobowiązania są przedmiotem płatności
w danym roku budżetowym
Dochody budżetowe danego roku zawarte są w budżecie danego roku. Środki
budżetowe przyznane na dany rok wygasają, jeśli nie zostaną przeniesione na rok
następny decyzją zainteresowanej instytucji do 15 lutego.
Zasada uniwersalności.
Zasada uniwersalności – suma dochodów budżetowych stanowi pokrycie na wszystkie
wydatki, nie można przypisywać konkretnych wydatków do konkretnych dochodów.
Zasada specyfikacji.
Zasada specyfikacji – wydatki budżetowe są zapisywane według określonej
metodologii, w ramach tytułów, rozdziałów, artykułów i pozycji. Każda instytucja w
ramach swojego działu może przeprowadzić przesunięcie środków – między tytułami
do 10% środków, między rozdziałami i artykułami – bez ograniczeń.
Zasada równowagi.
Zasada równowagi – dochody powinny być równe płatnościom w danym roku
budżetowym. Budżet nie może mieć salda ujemnego (deficytu). Nie można bowiem
5
zaciągać pożyczki na pokrycie deficytu przez UE. Nadwyżki przechodzą na rok następny
lub gdy to konieczne przyjmowana jest korekta budżetu. Wszystkie zmiany budżetu
następują według standardowej procedury budżetowej.
Zasada jednostki rozliczeniowej.
Jednostką walutową, w której przygotowany i rozliczany jest budżet jest euro.
Zasada należytego zarządzania finansami.
Zasada należytego zarządzania finansami – środki finansowe UE powinny być
wykorzystane zgodne zasadami gospodarności, efektywności i skuteczności. Zasada
gospodarności oznacza, że każda instytucja wykorzystuje zasoby udostępnione w
wymaganym czasie, we właściwej ilości i jakości oraz po najlepszej cenie. Zasada
efektywności mobilizuje do dążenia do uzyskania jak najlepszej relacji między
osiągniętymi wynikami a zaangażowanymi zasobami. Zasada skuteczności prowadzić
powinna do osiągania wyznaczonych celów oraz zamierzonych rezultatów.
Podstawą kształtowania budżetu powinny być wymierne, zdefiniowane, osiągalne,
odpowiednie i określone cele. Monitorowanie wykonywania budżetu wiąże się
z monitorowaniem osiągania zaplanowanych celów.
Zasada przejrzystości.
Zasada przejrzystości – obejmuje zarówno proces ustanawiania, jak i wykonania
budżetu. Cały budżet jest publikowany przez Przewodniczącego Parlamentu
Europejskiego. Publikowane są również roczne sprawozdania finansowe i sporządzane
przez instytucje sprawozdania z zarządzania budżetem i finansami. 4
1.3. Procedura uchwalania budżetu.
Uchwalanie corocznego budżetu UE jest procedurą trwającą około roku. Pierwszym
etapem procedury – realizowanym w okresie od stycznia do kwietnia roku
poprzedzającego wejście budżetu w życie – są prace Komisji Europejskiej nad jego
wstępnym projektem.
W styczniu i lutym na forum Komitetu Budżetowego Rady UE swoje stanowiska wobec
priorytetów budżetowych prezentują państwa członkowskie.
W marcu Rada ECOFIN (Rada UE w zależności od rozpatrywanych spraw składa się
z ministrów spraw zagranicznych każdego z państw członkowskich UE, bądź z
ministrów branżowych. ECOFIN jest właśnie jedną z konfiguracji branżowych Rady UE.
W jej skład wchodzą ministrowie ds. gospodarczych i finansów państw członkowskich
UE) uzgadnia i przyjmuje listę priorytetów budżetowych na kolejny rok.
Na przełomie kwietnia i maja na posiedzeniu Komitetu Doradczego ACOR (Komitet
Doradczy Rady ds. Zasobów Własnych) ustala się stronę dochodową budżetu,
4 P. Kowalewski (pod red.) ”Mechanizmy funkcjonowania strefy euro” Narodowy Bank Polski, Warszawa 2013
6
a dokładniej podstawę środków własnych UE, które określają wielkość wpłat państw
członkowskich do budżetu Unii.
W maju KE jest gotowa zaprezentować wstępny projekt budżetu, a następnie przekazuje
inicjatywę budżetową Radzie UE.
Komitet Budżetowy Rady i Rada pracują nad przekazanym dokumentem aż do lipca,
kiedy następuje jego tzw. pierwsze czytanie.
Po zatwierdzeniu przez Radę UE można już mówić o projekcie budżetu UE, który zostaje
przekazany do Parlamentu Europejskiego. Komisja Budżetowa PE pracuje nad
poprawkami tak, aby Parlament mógł w drugiej połowie października uchwalić swoją
wersję, która jest przesyłana do Rady. W tym momencie rozpoczyna się tzw. drugie
czytanie budżetu, które do połowy listopada odbywa się w Radzie – przede wszystkim
w Radzie ECOFIN.
Po zapoznaniu się z poprawkami PE i wypracowaniu swojego stanowiska Rada przesyła
poprawioną wersję projektu budżetu z powrotem do PE, który w połowie grudnia
zatwierdza ostateczną wersję.
Opisany cykl przyjmowania budżetu jest cyklem rzeczywistym, tzn. takim, w jakim
obecnie pracuje się nad konstruowaniem corocznego budżetu UE. Należy mieć na
uwadze, że terminy wynikające z traktatów we wszystkich przypadkach są mniej
wymagające, niż te przedstawione wyżej.
Zgodnie z Traktatem Ustanawiającym Wspólnotę Europejską (art. 272) Komisja
Europejska winna przedłożyć Radzie wstępny projekt budżetu na rok następny
najpóźniej 1 września. Następnie Rada powinna przekazać projekt budżetu
Parlamentowi Europejskiemu do 5 października. Parlament ma 45 dni na zakończenie
pierwszego czytania.
W drugim czytaniu zarówno Rada, jak i Parlament mają po 15 dni, od zakończenia
poprzedniego etapu, na przeprowadzenie swoich prac nad projektem budżetu. Zatem
ostateczny termin przyjęcia budżetu wynikający z zapisów traktatowych to 3 stycznia
roku następnego, jednakże zazwyczaj prace nad budżetem finalizowane są jeszcze
w grudniu.5
1.4. Finansowanie budżetu Unii Europejskiej.
Środki finansowe Unii Europejskiej gromadzone są przez państwa członkowskie i
przekazywane do unijnego budżetu. Według prawa środki te stanowią środki własne
Unii Europejskiej.
Środkami własnymi UE są dochody UE. Roczne wydatki muszą być całkowicie pokryte
z rocznych dochodów. Budżet UE nie może wykazywać deficytu. Poszczególne rodzaje
zasobów własnych oraz metody ich obliczania określone są w decyzji Rady w sprawie
5 http://www.cie.gov.pl/ (stan na dzień 20.06.2015)
7
zasobów własnych. Decyzja ta ogranicza również maksymalną roczną kwotę zasobów
własnych, jaką UE może pozyskać w ciągu roku do 1,23 % unijnego dochodu
narodowego brutto (DNB).
Istnieją trzy kategorie zasobów własnych:
Tradycyjne zasoby własne: obejmują one głównie cła na towary przywożone
spoza UE oraz opłaty wyrównawcze od cukru. Państwa członkowskie UE
zatrzymują 25 % pobranych kwot tytułem kosztów poboru.
Zasoby własne pochodzące z podatku VAT: pobierana jest jednolita stawka
wysokości 0,3 % zharmonizowanej podstawy VAT we wszystkich państwach
członkowskich.
Zasoby własne oparte na DNB: każde państwo członkowskie przekazuje do
budżetu UE ustalony odsetek swojego DNB. Pierwotnie miały one służyć jedynie
do pokrycia salda wydatków, które nie znalazły pokrycia z innych zasobów
własnych, stały się jednak największym źródłem dochodów unijnego budżetu.
Pozostałe źródła dochodów (około 1 %) obejmują podatki i inne odliczenia od
wynagrodzeń pracowników instytucji UE, odsetki bankowe, składki wpłacane przez
państwa spoza UE na niektóre programy, odsetki od zaległych płatności oraz grzywny. 6
6 Sprawozdanie na temat unijnego budżetu na lata 2014-2020- Kancelaria Senatu, sprawozdanie nr 120/2013
8
2. Struktura Funduszy Europejskich.
Unia Europejska wydaje pieniądze z budżetu za pośrednictwem różnych funduszy,
programów i instrumentów finansowych.
Pięć głównych funduszy wspiera rozwój gospodarczy wszystkich krajów Unii. Są to:
2.1.Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego.
Jego celem jest zmniejszanie różnic w poziomie rozwoju regionów w Unii
i wzmacnianie spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej UE jako całości.
Z funduszu pochodzi m.in. wsparcie inwestycji produkcyjnych i infrastrukturalnych oraz
wsparcie udzielane małym i średnim przedsiębiorcom.
Inwestycje z EFRR koncentrują się na kilku kluczowych priorytetowych obszarach -
podejście takie jest określane mianem "koncentracji tematycznej". Są to obszary
następujące:
innowacje i badania,
agenda cyfrowa,
wspieranie małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP),
gospodarka niskoemisyjna.
Wysokość środków z EFRR przeznaczonych na obsługę tych priorytetów będzie
uzależniona od kategorii regionu. W regionach lepiej rozwiniętych co najmniej 80%
środków należy przeznaczyć na realizację przynajmniej dwóch spośród wymienionych
priorytetów. W regionach w okresie przejściowym należy na te cele przeznaczyć co
najmniej 60% środków. W regionach słabiej rozwiniętych limit ten wynosi 50%.
Ponadto część środków z EFRR należy przeznaczyć konkretnie na projekty związane
z gospodarką niskoemisyjną:
regiony lepiej rozwinięte: 20%;
regiony w okresie przejściowym: 15%;
regiony słabiej rozwinięte: 12%.
Przydzielając środki z EFRR, szczególną uwagę zwraca się na specyficzne cechy
terytorialne. Jednym z celów działań finansowanych z EFRR jest ograniczanie
problemów gospodarczych, środowiskowych i społecznych na obszarach miejskich, ze
szczególnym uwzględnieniem ich zrównoważonego rozwoju. Na cel ten przeznacza się
co najmniej 5% środków z EFRR, które wykorzystuje się w ramach zarządzanych przez
miasta "zintegrowanych działań". Szczególnie, w sposób zapewniający dodatkowe
korzyści, traktuje się też obszary o naturalnie niekorzystnym położeniu geograficznym,
czyli obszary oddalone, górzyste i słabo zaludnione. .7
7 http://ec.europa.eu/ (stan na dzień 20.06.2015)
9
Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego ukierunkowany jest na rozwój
potencjału społeczno-gospodarczego krajów członkowskich Unii Europejskiej oraz
szczególnie słabych ekonomicznie i gospodarczo regionów UE. Ze środków
Europejskiego Funduszu Rozwoju regionalnego finansowane są przede wszystkim
projekty, które stawiają sobie za cel zwiększanie zatrudnienia, rozwój
przedsiębiorczości, rozbudowę infrastruktury, wzrost innowacyjności
i konkurencyjności gospodarczej, poprawę ochrony środowiska czy aktywizację
współpracy między sąsiednimi regionami państw członkowskich.
Polska otrzymuje środki z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
następujących programów:
Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko
Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka
16 Regionalnych Programów Operacyjnych dla województw
Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej
Program Operacyjny Pomoc Techniczna
Programy Operacyjne Europejskiej Współpracy Terytorialnej
Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego ma w swoich działaniach przyczyniać
się do wzmocnienia spójności gospodarczej i społecznej przy jednoczesnym
zmniejszaniu dysproporcji regionalnych. EFRR swoją pomoc koncentruje na wybranych
priorytetach tematycznych. Pomoc ta w szczególności dotyczy finansowania
przedsięwzięć związanych z inwestycjami przyczyniającymi się do tworzenia stałych
miejsc pracy, inwestycjami w infrastrukturę takimi jak: drogi, ekrany akustyczne,
mosty, obiekty inżynieryjne, nasypy i linie kolejowe, działaniami wspierającymi rozwój
regionalny i lokalny, pomocą techniczną.
Parytety odzwierciedlają charakter trzech istotnych celów:
1) Konwergencja,
2) Konkurencyjność regionalna i zatrudnienie,
3) Europejska współpraca terytorialna.
W ramach pierwszego celu działania koncentrują się na wspieraniu zrównoważonego
oraz zintegrowanego rozwoju gospodarczego. Programy operacyjne prowadzone
w państwach Unii Europejskiej mają na celu zmodernizowanie i zróżnicowanie
regionalnych struktur gospodarczych. Modernizacja powinna objąć następujące
dziedziny:
badania i rozwój technologiczny (BRT), innowacyjność i przedsiębiorczość,
społeczeństwo informacyjne,
inwestowanie w kulturę,
inwestycje w transport intermodalny, w tym w szczególności w spedycję morską,
inwestycje energetyczne,
inwestycje w edukację,
10
środowisko,
zapobieganie zagrożeniom,
turystyka,
inwestycje w infrastrukturę ochrony zdrowia i infrastrukturę społeczną,
bezpośrednie wspieranie inwestycji w małych i średnich przedsiębiorstwach
(MŚP).
W ramach drugiego celu UE wyznacza trzy priorytety:
innowacje i gospodarka opartą na wiedzy, stymulowanie przedsiębiorczości oraz
tworzenie nowych instrumentów finansowych dla firm,
działania w zakresie ochrony środowiska, w tym rekultywację terenów
skażonych, stymulowanie efektywności energetycznej, propagowanie
ekologicznego i zrównoważonego miejskiego transportu publicznego
poszerzanie dostępu do usług transportowych i telekomunikacyjnych pożytku
ogólnego o charakterze gospodarczym.
Ostatni cel swoją pomoc skupia wokół trzech następujących priorytetów:
większego rozwoju działalności w obrębie granic o wymiarze gospodarczym
i społecznym
ustanowienia i rozwoju współpracy międzynarodowej, w szczególności
bilateralnej między regionami nadmorskimi.
wzmocnienia skutków polityki regionalnej.
Aby dany projekt został wybrany i zaakceptowany, powinien dotyczyć beneficjentów
reprezentujących co najmniej dwa państwa, które prowadzą wspólne działania na
płaszczyźnie dwóch z czterech następujących dziedzin: rozwój, realizacja, zespół
i finansowanie. Program może być również w wyjątkowych przypadkach wdrożony w
jednym państwie jeżeli jest to współpraca międzynarodowa. Natomiast jeżeli mamy do
czynienia z siecią współpracy i wymiany doświadczeń, program taki musi obejmować
przynajmniej 3 regiony z dwóch państw członkowskich.
Aby móc się starać o dofinansowanie Program operacyjny musi zawierać zwłaszcza
następujące informacje:
przeprowadzoną analizę SWOT obszaru współpracy,
przygotowane uzasadnienie przyjętych priorytetów,
podane informacje o osiach priorytetowych i ich konkretnych celach,
klasyfikację obszarów interwencji według kategorii,
opracowany plan finansowy,
stworzone przepisy wykonawcze,
orientacyjny wykaz dużych projektów.
Finansowanie zostaje przyznane na specjalnych warunkach związanych z lokalizacją
operacji. Dofinansowanie w zależności od rodzaju współpracy pomiędzy państwami
11
członkowskimi może wynieść 20% w przypadku współpracy transgranicznej w strefach
bezpośrednio przylegających do stref granicznych Unii. Także 20% gdy do zostaje
nawiązana współpraca międzynarodowa na potrzeby czynności obejmujących
partnerstwo zewnętrzne z daną strefą. Natomiast 10% dofinansowania otrzymują
państwa w ramach współpracy transgranicznej i międzynarodowej, ze szczególnym
uwzględnieniem wydatków na wdrażanie działań na terytorium państw spoza Unii pod
jednym warunkiem, że przynoszą korzyść regionom Wspólnoty.
Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego przywiązuje ogromną wagę do
uwarunkowań terytorialnych. W ramach EFRR podejmowane są liczne działania mające
na celu rozwiązanie problemów gospodarczych, środowiskowych, a nawet społecznych
miast. W przypadku obszarów, które posiadają niekorzystne warunki przyrodnicze
EFRR dofinansowuje inwestycje, poprawiające dostępność, promujące działalność
gospodarczą związaną z dziedzictwem kultury, promujące zrównoważone
wykorzystanie zasobów naturalnych oraz pobudzanie sektora turystyki, a w
szczególności organizatorów wycieczek i wyjazdów grupowych. Dodatkowo Europejski
Fundusz Rozwoju Regionalnego finansuje również dodatkowe koszty wynikające
z położenia geograficznego tzw. regionów najbardziej oddalonych.8
2.2. Europejski Fundusz Społeczny.
Głównym celem tego funduszu jest walka z bezrobociem w krajach członkowskich.
Pieniądze z Europejskiego Funduszu Społecznego zwiększają możliwość zatrudnienia
i kształcenia. Z jego środków współfinansowana jest pomoc dla różnych regionów i grup
społecznych, w szczególności dla osób zagrożonych ubóstwem oraz dla ludzi młodych
wchodzących na rynek pracy.
Stworzono go by zredukować różnice dotyczące zamożności portfela oraz jakości
życia we państwach członkowskich i regionach Unii Europejskiej. Jest to fundusz
strukturalny, który promuje spójność gospodarczą i społeczną. Główne zadanie EFS to
pomoc państwom członkowskim w wyrównaniu szans na rynku pracy mieszkańców
poszczególnych krajów Unii Europejskiej.
Każdy z funduszy strukturalnych ma swoją zasadę działania. EFS opiera się na
regionalizacji budżetów. Każde z państw członkowskich, wspólnie z Komisją Europejską
ustala dla siebie przynajmniej jeden Program Operacyjny finansowania z EFS.
Identycznie wygląda to w przypadku regionów posiadających własne Programy
Operacyjne. Programy Operacyjne opracowane przez regiony ustalają priorytety dla
działań EFS i cele do ich zrealizowania.
Programy Operacyjne wdrażane są poprzez projekty prowadzone przez
tzw. beneficjentów (organizacji prowadzącej dany projekt). Aby otrzymać
dofinansowanie Beneficjent musi stworzyć plan projektu, a dopiero potem wnioskuje
8 http://www.fundusze-strukturalne.pl/(stan na dzień 20.06.2015)
12
o dofinansowanie. Beneficjentami programów Europejskiego Funduszu Społecznego
mogą być podmioty różnego rodzaju. Mogą to być organizacje pozarządowe czy organy
administracji publicznej. By otrzymać dofinansowanie beneficjenci EFS na początku
kontaktują się z Instytucją Zarządzającą EFS znajdującą się w swoim państwie
członkowskim lub w regionie, do którego należy beneficjent. Podmioty uczestniczące w
projektach EFS czerpią wiele korzyści z uczestnictwa w projekcie. Program operacyjny
zapewnia szkolenia z technik sprzedaży w zakresie nowych umiejętności.
Europejski Fundusz Społeczny jest oparty na zasadach współfinansowania
i współzarządzania. A to oznacza, że pomocy finansowej otrzymywanej z Unii
europejskiej bezwzględnie towarzyszą fundusze krajowe, publiczne albo prywatne.
W zależności od wielu czynników społeczno-gospodarczych współfinansowanie
beneficjenta może wynosić 50-80% całkowitych kosztów projektu. Wszelkie zalecenia
oraz wytyczne dla działań Europejskiego Funduszu Społecznego określane są na
szczeblu europejskim, natomiast wdrażanie pozostaje w rękach odpowiednich władz
krajowych lub regionalnych. Władze regionalne opracowują Programy Operacyjne oraz
wybierają i prowadzą kontrolę projektów.
Finansowanie EFS jest zorganizowane według dwóch celów:
1) Cel konwergencji:
Swoim działaniem obejmuje wszystkie regiony UE z Produktem Krajowym Brutto (PKB),
gdzie na jednego na mieszkańca przypada poniżej 75% PKB średniej Wspólnoty.
Państwa zakwalifikowane do celu konwergencji otrzymują ponad 80% finansowania
z UE.
2) Cel w dziedzinie konkurencyjności i zatrudnienia w regionach:
Obejmuje wszystkie pozostałe regiony UE, które nie zakwalifikowały się do celu
konwergencji.
W całej Unii, w ramach obu celów, Europejski Fundusz Społeczny zapewnia pomoc
w podziale na pięć kluczowych dziedzin działania:
Zwiększanie zdolności adaptacyjnych pracowników i przedsiębiorstw;
Zwiększanie dostępu do zatrudnienia i uczestnictwa w rynku pracy;
Zwalczanie dyskryminacji oraz znaczne ułatwianie dostępu do rynku pracy dla
osób znajdujących się w niekorzystnej sytuacji;
Wsparcie partnerstwa na rzecz reform w obszarze zatrudnienia i integracji;
Poprawa oraz zwiększenie inwestycji w kapitał ludzki, z naciskiem na poprawę
systemów edukacyjnych i szkoleniowych.
Unia Europejska nie zapomina o najmniej zamożnych regionach kwalifikujących się
do celu konwergencji, EFS wspiera również:
13
zmożone inicjatywy by zwiększyć oraz poprawić inwestycję w kapitał ludzki,
w szczególności poprzez poprawienie systemów edukacyjnych i szkoleniowych;
Zmierzanie do wzmocnienia zdolności instytucjonalnej oraz skuteczności
administracji publicznej na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym. 9
Inwestycje z EFS-u są realizowane we wszystkich regionach UE. W latach 2014-
2020 w państwach członkowskich planuje się zainwestować w kapitał ludzki ponad
80 mld EUR, a co najmniej 3,2 mld EUR przeznaczono na potrzeby inicjatywy na rzecz
zatrudnienia ludzi młodych.
W latach 2014-2020 inwestycje z EFS będą się koncentrować na czterech spośród celów
tematycznych polityki spójności:
promowanie zatrudnienia i wspieranie mobilności siły roboczej;
promowanie włączenia społecznego i zwalczanie ubóstwa;
inwestowanie w edukację, poszerzanie umiejętności i ustawiczne kształcenie;
zwiększanie możliwości instytucjonalnych oraz efektywności administracji
publicznej.
Ponadto 20% inwestycji z EFS przypadnie na działania sprzyjające włączeniu
społecznemu i zwalczaniu ubóstwa. Podejście takie jest określane mianem koncentracji
tematycznej.10
Rodzaje działań finansowane z Europejskiego Funduszu Społecznego:
Na poziomie krajowym wsparcie będzie dotyczyło ram instytucjonalnych oraz
wprowadzanych reform, a także priorytetowych obszarów, które mają charakter
ogólnopolski, takich jak: wsparcie osób młodych, szkolnictwo wyższe, innowacje
społeczne i współpraca ponadnarodowa. Na poziomie regionów wszystkie cele będą
realizowane z punktu widzenia zaspokojenia potrzeb ich mieszkańców
z uwzględnieniem specyficznej sytuacji w danym województwie. Władze regionalne
przygotowały strategie rozwoju społeczno-gospodarczego do 2020 roku i na ich
podstawie opracowały konkretne programy wykorzystania środków unijnych, w tym
także z Europejskiego Funduszu Społecznego.
Poziom krajowy
Realizacji celów na poziomie krajowym służy Program Wiedza Edukacja Rozwój
(POWER), na który przeznaczone jest 4,4 mld euro z Europejskiego Funduszu
Społecznego. Przewidziano w nim następujące rodzaje działań:
Osoby młode na rynku pracy – alokacja EFS i specjalna linia budżetowa 1 757 mln
euro: realizacja działań skierowanych do ludzi młodych pozostających bez zatrudnienia
w wieku 15-29 (w szczególności tych, którzy nie uczestniczą w kształceniu i szkoleniu,
9 http://www.fundusze-strukturalne.pl/(stan na dzień 20.06.2015)
10 http://ec.europa.eu/(stan na dzień 20.06.2015)
14
tzw. Młodzież NEET), które będą przyczyniały się do ich aktywizacji zawodowej
oraz poprawy sytuacji na rynku pracy.
Efektywne polityki publiczne dla rynku pracy, gospodarki i edukacji – alokacja EFS
739 mln euro: wdrożenie reform systemów i struktur w wybranych obszarach polityk
publicznych, kluczowych z punktu widzenia strategii Europa 2020 i krajowych
programów reform.
Szkolnictwo wyższe dla gospodarki i rozwoju – alokacja EFS 1 056 mln euro: wspieranie
jakości, skuteczności i otwartości szkolnictwa wyższego jako instrumentu budowy
gospodarki opartej o wiedzę.
Innowacje społeczne i współpraca ponadnarodowa – alokacja EFS 670 mln euro:
realizacja działań nietypowych, innowacyjnych, ponadnarodowych, prowadzących do
wypracowania rozwiązań w celu ich przetestowania przed przejściem do fazy
wdrożenia, które w większości przypadków będzie miało miejsce na poziomie
regionalnym, a także realizacja programów w zakresie mobilności ponadnarodowej.
Wsparcie dla obszaru zdrowia – alokacja EFS 301 mln euro: realizowane będą m.in.
działania dotyczące wdrożenia i rozwoju programów profilaktycznych w zakresie
chorób negatywnie wpływających na zasoby pracy, dedykowanych osobom w wieku
aktywności zawodowej oraz wdrożenie działań projakościowych i rozwiązań
organizacyjnych w systemie ochrony zdrowia ułatwiających dostęp do niedrogich,
trwałych oraz wysokiej jakości usług zdrowotnych.
Pomoc techniczna – alokacja EFS 164 mln euro.
W ramach wszystkich powyższych obszarów i działań PO WER będzie pośrednio
realizowany także cel włączenia społecznego oraz walki z ubóstwem i dyskryminacją.
Zatrudnienie i wzrost kwalifikacji okazuje się bowiem najskuteczniejszym sposobem
zagwarantowania ludziom bezpieczeństwa finansowego, niezależności oraz poczucia
godności i przynależności.
Poziom regionalny
Realizacji celów Europejskiego Funduszu Społecznego w regionach służyć będą
działania, które bezpośrednio odnosić się będą do beneficjentów. W ramach 16
Regionalnych Programów Operacyjnych kontynuowane będą działania z zakresu
aktywnego poszukiwania pracy i podnoszenia kwalifikacji zawodowych bezrobotnych
i osób poszukujących pracy, a także osób znajdujących się w trudnej sytuacji
i zagrożonych wykluczeniem społecznym. Nadal dofinansowywane będą działania
ukierunkowane na rozwój przedsiębiorczości wśród osób powyżej 29 roku życia, m.in.
na tworzenie przedsiębiorstw społecznych dających nowe miejsca pracy, a szkolenia
pozwolą uzyskać umiejętności potrzebne na rynku pracy.
Istotną rolę na poziomie regionów odgrywają działania mające na celu poprawę dostępu
do edukacji, poprawę jakości kształcenia i szkoleń. Intensywnym wsparciem zostaną
15
objęte szkoły m.in. w zakresie kształcenia i doskonalenia nauczycieli, wyrównywania
szans edukacyjnych uczniów i doposażenia bazy dydaktycznej i naukowej szkół. Władze
regionalne i lokalne będą mogły skorzystać z dofinansowania z EFS w projektach
poprawiających sprawność funkcjonowania instytucji oraz świadczonych usług. Istotną
rolę odgrywać będzie wdrożenie technologii informatycznych oraz inicjatyw związanych
z e-administracją, pozwoli bowiem na zwiększenie dostępu obywateli do informacji
i lepszej ich obsługi przez władze lokalne.
Oczekiwane rezultaty
Dzięki podejmowanym działaniom w ramach EFS osoby pozostające w najtrudniejszej
sytuacji na rynku pracy, będą miały większe szanse na aktywne zaistnienie na rynku
pracy.
Środki EFS przyczynią się do zmniejszenia bezrobocia, w tym ukrytego bezrobocia na
obszarach wiejskich poprzez działania na rzecz reorientacji zawodowej rolników
i członków ich rodzin, wsparcie zatrudnienia młodych oraz tworzenia
mikroprzedsiębiorstw.
Lepszy dostęp do usług publicznych zostanie osiągnięty poprzez wsparcie m.in.
ze środków EFS.
Poprzez interwencje EFS osoby wchodzące na rynek pracy oraz znajdujące się na nim
będą posiadały umiejętności odpowiadające w większym zakresie na potrzeby
przedsiębiorców.
Interwencje realizowane z EFS poprawią warunki dla prowadzenia działalności
gospodarczej. W wyniku interwencji skróceniu ulegnie czas wydawania i egzekwowania
wyroków sądowych i decyzji administracyjnych. Zwiększenie racjonalności
wykorzystania zasobów sądownictwa poprawi dostęp do sądów. Dzięki zmianom
legislacyjnym w obszarze planowania przestrzennego skróceniu ulegnie proces
inwestycyjny. Interwencje wpłyną na polepszenie otoczenia działalności
przedsiębiorstw i podniesienie jakości zarządzania strategicznego.11
2.3.Fundusz Spójności.
Jest to fundusz przeznaczony dla państw członkowskich, których dochód
narodowy brutto (DNB) na mieszkańca wynosi mniej niż 90% średniej w UE. Jego celem
jest zredukowanie różnic gospodarczych i społecznych oraz promowanie
zrównoważonego rozwoju głównie poprzez duże inwestycje w zakresie infrastruktury
transportowej i ochrony środowiska.
Fundusz Spójności ma za zadanie pomagać państwom członkowskim, Unii
Europejskiej, których Dochód Narodowy Brutto (DNB) w przeliczeniu na jednego
mieszkańca wynosi mniej niż 90% średniej unijnej. Pomoc FS opiera się na zmniejszaniu
11
http://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/(stan na dzień 20.06.2015)
16
opóźnienia w rozwoju gospodarczym oraz społecznym. Fundusz pomaga również przy
stabilizacji gospodarki.
Fundusz Spójności współfinansuje głównie projekty dotyczące środowiska
naturalnego, a także infrastruktury spedycji lotniczej, spedycji morskiej i transportu
drogowego. Fundusz znacznie przyczynia się do realizacji celów europejskiej polityki
transportowej, ekologicznej jak również celów polityki spójności. Efektem rozmaitych
działań FS jest sukcesywne zmniejszanie się różnic ekonomicznych oraz społecznych
między poszczególnymi państwami UE.
Wspomaganie poszczególnych państw członkowskich Unii Europejskiej
odzwierciedla filozofię trwałego oraz zrównoważonego rozwoju, z naciskiem na
zwiększanie produktywności i co najważniejsze, konkurencyjności gospodarki
szczególnie poprzez rozwój infrastruktury transportowej. Działania rozwojowe nie
dzieją się kosztem środowiska i jego zasobów naturalnych. Fundusz Spójności wyznaje
bardzo ważną zasadę, że między projektami z zakresu ochrony środowiska
a infrastruktury transportowej musi być zachowana równowaga podziału funduszy,
która wynosi dokładnie po 50% dla każdego z sektorów gospodarki. Przy wyznaczaniu
podziału środków z FS dla danego kraju bierze się pod uwagę liczbę ludności, Produkt
Narodowy Brutto na jednego mieszkańca, powierzchnię kraju oraz wiele innych
czynników społeczno-ekonomicznych tj. deficyt w obszarze infrastruktury
transportowej.
Działania zawierające się w Funduszu Spójności wyznacza polityka spójności w Unii
Europejskiej. Polityka spójności opiera się na następujących zasadach:
jeden program operacyjny, inaczej jeden fundusz (program operacyjny) może
odpowiadać działalności tylko jednego funduszu. Wyjątek to Program operacyjny
Infrastruktura i Środowisko, który finansowany jest z Funduszu Spójności
oraz Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego:
tzw. finansowanie krzyżowe, czyli nakładanie się na siebie środków finansowych
w ramach funduszy strukturalnych,
nawiązanie do założeń Strategii Lizbońskiej tj.: promocja dużego wzrostu
gospodarczego poprzez wprowadzanie nowoczesnych rozwiązań i gospodarki
opartej na wiedzy,
partnerstwo – współpraca na poziomie wspólnotowym i krajowym,
programowanie – polityka wyznacza 3 cele, które opracowywane są na okres
7 lat,
subsydiarność – Unia Europejska wyznacza bardzo ogólne wytyczne dla polityki
spójności,
zasada n+2 – jeżeli w roku „n” otrzymamy środki finansowe, to mamy 2 lata
na wykorzystanie przyznanych środków.12
12
http://www.fundusze-strukturalne.pl/(stan na dzień 20.06.2015)
17
W latach 2014-2020 z Funduszu Spójności skorzystają: Bułgaria, Chorwacja, Cypr,
Czechy, Estonia, Grecja, Litwa, Łotwa, Malta, Polska, Portugalia, Rumunia, Słowacja,
Słowenia i Węgry.
Z Funduszu Spójności przeznaczono w sumie 63.4 mld EUR na działania należące
do następujących kategorii:
transeuropejskie sieci transportowe, zwłaszcza wskazane przez UE priorytetowe
projekty o znaczeniu ogólnoeuropejskim - środki z Funduszu Spójności są
wykorzystywane na wspieranie projektów infrastrukturalnych realizowanych
w ramach instrumentu "Łącząc Europę";
środowisko - w tej dziedzinie środki z Funduszu Spójności mogą także wspierać
realizację projektów związanych z energetyką i transportem, o ile zapewniają
ewidentne korzyści dla środowiska w zakresie wydajności energetycznej,
wykorzystywania odnawialnych źródeł energii, rozwoju transportu kolejowego,
wspierania intermodalności, wzmacniania transportu publicznego itd.
Pomoc finansowa z Funduszu Spójności może zostać wstrzymana decyzją Rady
(podjętą kwalifikowaną większością głosów), jeśli państwo członkowskie przekroczy
dozwolony limit deficytu publicznego i jeśli nie rozwiąże tego problemu lub nie
podejmie stosownych działań w celu jego rozwiązania.13
2.4. Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich.
Fundusz ten zajmuje się wspieraniem przekształceń struktury rolnictwa
oraz wspomaganiem rozwoju obszarów wiejskich.
Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich
(EFRROW) (ang. European Agricultural Fund for Rural Development) − fundusz
wspierający realizację wspólnej polityki rolnej Unii Europejskiej na lata 2007-2013.
Zadaniem funkcjonowania funduszu jest stworzenie możliwości ukierunkowania
środków finansowych pochodzących z budżetu wspólnotowego na wzrost gospodarczy,
tworzenie miejsc pracy oraz zrównoważony rozwój obszarów wiejskich.
Sześć strategicznych wytycznych wspólnej polityki rolnej to:
1. poprawa konkurencyjności sektorów rolnictwa i leśnictwa,
2. poprawa stanu środowiska naturalnego i terenów wiejskich,
3. poprawa jakości życia na obszarach wiejskich i promowanie dywersyfikacji,
4. budowanie lokalnych zdolności zatrudnienia i dywersyfikacji,
5. realizacja priorytetów za pomocą programów,
6. uzupełnianie się instrumentów wspólnotowych.14
13
http://ec.europa.eu/(stan na dzień 20.06.2015) 14
https://pl.wikipedia.org/(stan na dzień 20.06.2015)
18
Fundusz przyczynia się do:
zwiększenia konkurencyjności sektora rolnego i leśnego,
poprawy stanu środowiska naturalnego i krajobrazu,
poprawy jakości życia na obszarach wiejskich oraz zwiększenia popierania
różnicowania działalności gospodarczej.
Fundusz uzupełnia działania krajowe, regionalne i lokalne, które wspierają priorytety
Wspólnoty. Spójność i zgodność pomocy z funduszu z innymi wspólnotowymi środkami
wsparcia zapewnia Komisja i państwa członkowskie.
Każde państwo członkowskie przygotowuje krajowy plan strategiczny zgodnie
z przyjętymi przez Wspólnotę strategicznymi wytycznymi. Następnie każde państwo
członkowskie wysyła Komisji krajowy plan strategiczny przed przedłożeniem swoich
programów rozwoju obszarów wiejskich. Krajowy plan strategiczny zawiera:
ocenę sytuacji gospodarczej, społecznej i środowiska naturalnego oraz potencjału
rozwoju,
strategię przyjętą dla wspólnego działania Wspólnoty i państwa członkowskiego
zgodnie ze strategicznymi wytycznymi Wspólnoty,
priorytety tematyczne i terytorialne,
wykaz programów rozwoju obszarów wiejskich, za pomocą których wdrażany
jest krajowy plan strategiczny oraz przydział środków z EFRROW dla każdego
programu,
środki mające na celu zapewnienie koordynacji z innymi instrumentami wspólnej
polityki rolnej, EFRR, EFS, FS, Europejskim Funduszem Rybackim i Europejskim
Bankiem Inwestycyjnym,
Wdrażanie krajowych planów strategicznych odbywa się poprzez programy rozwoju
obszarów wiejskich obejmujących szereg środków zgrupowanych wokół czterech osi:.
Oś 1: Poprawa konkurencyjności sektora rolnego i leśnego.
Wsparcie ukierunkowane na konkurencyjność sektora rolnego i leśnego dotyczy:
1. Środków, których celem jest upowszechnianie wiedzy i poprawa potencjału
ludzkiego poprzez:
- działania informacyjne i kształcenie zawodowe,
- działania, które ułatwiają podejmowanie działalności przez młodych rolników (osoby,
które mają mniej niż 40 lat i po raz pierwszy podejmują działalność jako kierujący
gospodarstwem) i strukturalne dostosowanie ich gospodarstw,
- wcześniejsze emerytury rolników, którzy decydują się na zaprzestanie działalności
w celu przekazania gospodarstwa innym rolnikom, i robotników rolnych, którzy
decydują się na ostateczne zaprzestanie wszelkiej pracy na roli. Beneficjenci muszą,
19
między innymi, mieć nie mniej niż 55 lat i nie być jeszcze w normalnym wieku
emerytalnym wymaganym w danym państwie członkowskim,
- korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów, tworzenie usług
doradczych dotyczących gospodarstwa rolnego, usług z zakresu zarządzania nim
i z zakresu zastępstwa. Korzystanie z tych usług ma pomóc ocenić wydajność ich
gospodarstwa i ją podnieść,
2. Środków mających na celu restrukturyzację i rozwój kapitału rzeczowego poprzez:
- modernizację gospodarstw rolnych i leśnych i poprawę ich sytuacji ekonomicznej
poprzez wprowadzenie, między innymi, nowych technologii,
- zwiększenie wartości dodanej podstawowych produktów rolnych i leśnych. Oznacza to
wspieranie inwestycji, których celem jest poprawa wydajności w sektorze
przetwórczym i handlowym podstawowych produktów, przy jednoczesnym
uproszczeniu warunków uzyskania pomocy inwestycyjnej w porównaniu z obecnie
obowiązującymi warunkami,
- ulepszanie i rozwijanie infrastruktury związanej z rozwojem i dostosowywaniem
rolnictwa i leśnictwa,
- przywracanie potencjału produkcji rolnej zniszczonego w wyniku klęsk żywiołowych
oraz wprowadzanie odpowiednich działań zapobiegawczych,
3. Środków, których celem jest poprawa jakości produkcji i produktów rolnych poprzez:
- pomoc rolnikom w dostosowaniu się do wymagających norm opartych na
prawodawstwie wspólnotowym poprzez częściowe pokrycie dodatkowych kosztów lub
utraconych dochodów wynikających z nowych obowiązków,
- wspieranie rolników biorących udział w systemach jakości żywności,
- wspieranie grup producentów w działalności informacyjnej i promocyjnej na rzecz
produktów wytwarzanych w ramach systemów jakości żywności,
4. Dla nowych państw członkowskich przewidziane są środki przejściowe, które
dotyczą:
- wspierania gospodarstw rolnych niskotowarowych w fazie restrukturyzacji,
- wspierania tworzenia grup producentów,
- wspierania gospodarstw rolnych, które są w fazie restrukturyzacji, w tym
różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej.
Oś 2: Poprawa środowiska naturalnego i terenów wiejskich.
W zakresie planowania przestrzennego wsparcie ma przyczynić się do zrównoważonego
rozwoju poprzez zachęcanie, w szczególności rolników i posiadaczy lasów,
20
do stosowania metod użytkowania gruntów zgodnych z potrzebą zachowania
krajobrazu i środowiska naturalnego oraz ochrony i poprawy zasobów naturalnych.
Do kluczowych kwestii, którymi należy się zająć, zalicza się różnorodność biologiczną,
zarządzanie terenami Natura 2000, ochronę wód i gleb oraz łagodzenie zmian klimatu.
W rozporządzeniu przewidziano więc płatności z tytułu naturalnych utrudnień na
obszarach górskich oraz płatności na innych obszarach z utrudnieniami (wskazanych
przez państwa członkowskie na podstawie obiektywnych wspólnych kryteriów)
i płatności rolnośrodowiskowe lub leśnośrodowiskowe, które pokrywają jedynie
zobowiązania wykraczające poza właściwe normy obowiązkowe. Pomoc obejmuje też
środki wsparcia dla inwestycji niedochodowych związanych z wykonywaniem
zobowiązań podjętych w ramach systemów rolno- lub leśnośrodowiskowych, lub innych
celów rolnośrodowiskowych, jak również środki mające na celu ulepszenie zasobów
leśnych dla celów ochrony środowiska (pomoc na rzecz pierwszego zalesiania gruntów,
zakładania systemów rolnoleśnych czy przywracanie potencjału leśnego oraz
wprowadzanie działań zapobiegających klęskom żywiołowym).
Oś 3: Jakość życia na obszarach wiejskich i różnicowanie gospodarki wiejskiej.
W celu różnicowania gospodarki wiejskiej w rozporządzeniu przewidziane zostały
środki dotyczące:
- różnicowania w kierunku działalności nierolniczej, wsparcia na rzecz tworzenia
i rozwoju mikroprzedsiębiorstw, zachęcania do prowadzenia działalności związanej
z turystyką, jak również ochrony dziedzictwa naturalnego, jego poprawy i zarządzania
nim, aby w ten sposób przyczynić się do zrównoważonego rozwoju gospodarczego,
- poprawy jakości życia na obszarach wiejskich, co wiąże się przede wszystkim
z odnową i rozwojem wsi oraz zachowaniem i poprawą stanu dziedzictwa wsi,
- szkoleń zawodowych dla podmiotów gospodarczych działających w wyżej
wymienionych dziedzinach
Oś 4: LEADER.
Wsparcie udzielane w ramach osi LEADER przeznaczone jest na:
- wdrażanie lokalnych strategii rozwoju poprzez lokalne partnerstwa publiczno-
prywatne, zwane „lokalnymi grupami działania”. W ramach strategii mających
zastosowanie do wyznaczonych obszarów wiejskich należy osiągnąć cele przynajmniej
jednej z trzech osi wymienionych powyżej,
- projekty współpracy międzyterytorialnej lub transnarodowej, które mogą wdrażać
lokalne grupy działania.15
15
http://europa.eu/(stan na dzień 20.06.2015)
21
2.5. Europejski Fundusz Morski i Rybacki.
Fundusz ten wspiera restrukturyzację rybołówstwa państw członkowskich. EFMR
to fundusz na rzecz unijnej polityki morskiej i rybołówstwa na lata 2014–2020.
Jest to jeden z pięciu europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych, które
wzajemnie się uzupełniają i wspierają wzrost gospodarczy i zatrudnienie dzięki
ożywieniu gospodarczemu w Europie.
Celem funduszu jest:
wspieranie rybaków w przechodzeniu na rybołówstwo zrównoważone
wspieranie społeczności nadmorskich w różnicowaniu lokalnej gospodarki
finansowanie projektów przyczyniających się do tworzenia nowych miejsc pracy
oraz podnoszenia jakości życia społeczności nadmorskich w Europie
ułatwianie dostępu do finansowania.
Fundusz jest wykorzystywany do współfinansowania projektów przy równoczesnym
użyciu krajowych źródeł finansowania.
Każdemu z państw członkowskich przydzielana jest – w oparciu o wielkość jego sektora
rybackiego – część ogólnego budżetu funduszu.
Następnie każde z państw opracuje program operacyjny, wyszczególniając, na co chce
wydać przydzielone mu środki finansowe.
Po przyjęciu programu przez Komisję organy krajowe podejmą decyzję co do tego, które
projekty zostaną sfinansowane.
Władze krajowe i Komisja wspólnie odpowiadają za realizację programu.16
Zasady działania Funduszy Europejskich.
Zasady działania Funduszy Europejskich wynikają z zasad rządzących polityką
regionalną Unii Europejskiej:
Zasada partnerstwa - na każdym etapie realizacji funduszy powinni uczestniczyć
wszyscy zainteresowani partnerzy. Z jednej strony Komisja Europejska współpracuje
z odpowiednimi władzami krajowymi, regionalnymi i lokalnymi, które też ściśle
kooperują ze sobą, z drugiej – przeprowadzane są konsultacje z partnerami
gospodarczymi i społecznymi.
Zasada dodatkowości (współfinansowania lub uzupełniania) - to znaczy, że Fundusze
Europejskie powinny uzupełniać środki finansowe poszczególnych państw
członkowskich, a nie je zastępować. Działania Unii nie powinny zastępować działań na
szczeblu krajowym i regionalnym, lecz je wzbogacać i wzmacniać.
16
http://ec.europa.eu/(stan na dzień 20.06.2015)
22
Zasada subsydiarności - władze wyższego szczebla podejmują działania jedynie
wówczas i tylko wtedy, gdy cele nie mogą zostać zrealizowane w sposób wystarczający
przez władze niższego szczebla. Instytucje unijne mogą realizować zadania tylko wtedy,
jeżeli nie mogą być one skutecznie wykonane samodzielnie przez regiony lub kraje
członkowskie.
Zasada decentralizacji - wynika z zasady subsydiarności i ma na celu umocnienie roli
samorządów regionalnych i lokalnych w realizacji i wykorzystaniu Funduszy
Europejskich. W wielu dziedzinach zdecentralizowanie kompetencji znacznie zwiększa
ich efektywność tak pod względem kosztów, jak i jakości usług i przybliżenia ich
obywatelowi.
Zasada koncentracji - polega na wspieraniu ze środków unijnych działań, które mają
największe znaczenie dla rozwoju Unii oraz zwiększenia jej spójności społeczno-
gospodarczej czy terytorialnej. Zasada ta oznacza także, że pomoc z funduszy powinna
być skoncentrowana na niewielu precyzyjnie określonych celach, priorytetach i
działaniach.
Zasada programowania - pomoc przeznaczona jest na trwałe rozwiązywanie
problemów w danej gałęzi gospodarki lub regionie, co w praktyce oznacza konieczność
formułowania wieloletnich planów rozwoju gospodarczego i wykorzystania środków
publicznych. Zasada ta ma na celu wypracowywanie wieloletnich programów rozwoju,
zgodnie z partnerskim procesem decyzyjnym. Po zatwierdzeniu programów przez
Komisję Europejską są one realizowane pod kierunkiem państw członkowskich zgodnie
z postanowieniami rozporządzeń unijnych i szczegółowymi wytycznymi Komisji
Europejskiej.17
17
http://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/(stan na dzień 20.06.2015)
23
3. Podział Funduszy Europejskich na kraje
członkowskie.
3.1. Podział środków Unii Europejskiej w latach 2014-2020 na kraje
członkowskie.
W okresie finansowania 2014-2020 Unia Europejska planuje zainwestować
w sumie prawie 960 mld euro, natomiast poprzez fundusze Unia Europejska planuje
przekazać do 2020 roku prawie połowę swego całego budżetu (ponad 453 mld euro)
na pomoc krajom członkowskim.
W obecnym budżecie priorytetowo został potraktowany wzrost gospodarczy,
zatrudnienie i konkurencyjność. Dlatego też na ten cel przyznane zostały znacznie
większe środki (udział w ogólnych nakładach UE zwiększył się z 9% do 13% w latach
2007-2013). Nieco mniej środków przewidziano obecnie na: spójność gospodarczą,
społeczną i terytorialną (34% wobec 36%) oraz na zrównoważony wzrost i zasoby
naturalne (39% wobec 42%). Na pozostałe wydatki przewidziano wyższe kwoty.
Ogółem przewidziane środki na lata 2014-2020 są nieznacznie mniejsze od okresu
2007-2013 (960 mld euro wobec 994 mld euro).
Stosunkowo duża część funduszy Wspólnoty przekazywana jest na Wspólną
Politykę Rolną. Wynika to z tego, że jest to jedyna polityka finansowana prawie w całości
ze środków UE. Państwa członkowskie zdecydowały, że polityka rolna powinna być
prowadzona na szczeblu europejskim bardziej niż na krajowym.
Wydatki na wspólną politykę rolną wyniosą w latach 2014-2020 ponad
373 mld euro (39% ogółu wydatków Unii Europejskiej), z czego ponad 277 mld euro
przeznaczone zostanie na wydatki związane z rynkiem i pomocą bezpośrednią,
a 96 mld euro - na rozwój obszarów wiejskich.
Zreformowana wspólna polityka rolna stymuluje produkcję bezpiecznej żywności
o wysokiej jakości oraz wspiera produkty rolnictwa europejskiego, a także innowacje w
zakresie uprawy i przetwórstwa żywności. Uwzględnia zmiany klimatu i tworzenie
miejsc pracy na obszarach wiejskich. Wspiera rolnictwo zorientowane rynkowo.
W 2011 r. produkty rolne stanowiły aż 7% w eksporcie UE, co odpowiada kwocie
przekraczającej 100 mld euro - więcej niż samochody lub produkty farmaceutyczne.
Głównym kryterium podziału środków finansowych Unii Europejskiej
na poszczególne państwa członkowskie jest poziom produktu krajowego brutto (PKB)
na mieszkańca. Regiony o poziomie PKB na mieszkańca w granicach 75% - 90%
średniego poziomu unijnego zaliczane są do regionów w okresie przejściowym.
Natomiast za bardziej rozwinięte uznaje się te regiony, których PKB na mieszkańca
osiąga 90% lub więcej średniej unijnej.
24
Nasz poziom PKB na mieszkańca osiąga niecałe 70% średniego poziomu UE. Tylko
województwo mazowieckie przekroczyło granicę 75% i znalazło się w grupie regionów
lepiej rozwiniętych
Wśród państw członkowskich zaliczonych do mniej rozwiniętych, w których
poziom dochodu narodowego na mieszkańca jest poniżej 75% średniego poziomu
unijnego, są: Estonia, Łotwa, Litwa, Polska bez województwa mazowieckiego, Czechy bez
Pragi, Słowacja, Węgry bez rejonu Kozep, Rumunia bez Bukaresztu, Bułgaria, znaczna
część Grecji, południowe Włochy z Sycylią, Malta, Portugalia bez Lizbony i Algavre,
Hiszpania bez Extremadury oraz zachodnia część Wielkiej Brytanii.
Poza obiektywnym kryterium podziału funduszy, jakim jest poziom PKB
na mieszkańca, wielkość przyznanych danemu państwu środków zależy od wielu innych
czynników i zawsze jest przedmiotem negocjacji z Komisją Europejską.18
Łączna kwota środków przewidzianych dla krajów członkowskich w latach
2014 - 2020 na politykę regionalną przekroczy 351 mld euro, a więc ponad jedną trzecią
całych wydatków Unii Europejskiej.
Podział środków Unii Europejskiej 2014-2020 (w euro, ceny bieżące) :
Austria - 1,24 mld
Belgia - 2,28 mld
Bułgaria - 7,59 mld
Cypr - 0,735 mld
Czechy - 21,98 mld
Niemcy - 19,23 mld
Dania - 0,553 mld
Estonia - 3,59 mld
Grecja - 15,52 mld
Hiszpania - 28,56 mld
Finlandia - 1,47 mld
Francja - 15,85 mld
Chorwacja - 8,61 mld
Węgry - 21,91 mld
18
http://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/(stan na dzień 20.06.2015)
25
Irlandia - 1,19 mld
Włochy - 32,82 mld
Litwa - 6,82 mld
Luxemburg - 0,059 mld
Łotwa - 4,51 mld
Malta - 0,725 mld
Holandia - 1,4 mld
Polska - 82,5 mld
Portugalia - 21,47 mld
Rumunia - 22,99 mld
Szwecja - 2,11 mld
Słowenia - 3,07 mld
Słowacja - 12,99 mld
Wielka Brytania - 11,84 mld19
3.2. Środki unijne dla Polski w programach krajowych na lata 2014-2020.
Polska jest największym beneficjentem pomocy unijnej. W latach 2014-2020 Unia
Europejska przeznaczyła dla naszego kraju 82,5 mld euro. Podział środków i kierunki
ich wykorzystania był przedmiotem dyskusji i uzgodnień władz centralnych
i samorządowych z różnymi partnerami.
Środki będzie można zainwestować m.in. w badania naukowe i ich komercjalizację,
kluczowe połączenia drogowe (autostrady, drogi ekspresowe), rozwój
przedsiębiorczości, transport przyjazny środowisku (kolej, transport publiczny),
cyfryzację kraju czy włączenie społeczne i aktywizację zawodową.20:
Fundusze zostaną zainwestowane w zwiększenie konkurencyjności polskiej
gospodarki, poprawę spójności społecznej i terytorialnej kraju, w podnoszenie
sprawności i efektywności administracji. Najważniejszym celem programów unijnych
jest poprawa poziomu życia mieszkańców dzięki wzrostowi gospodarczemu i wzrostowi
zatrudnienia.
19 Finansowanie unijnej polityki – główne statystyki. Dostępny budżet 2014-2020
20 Opracowanie własne na podstawie B. Tomaszkiewicz „Pieniądze z Unii Europejskiej 2014-2020” Dziennik
Gazeta Prawna , Warszawa 2014 r.
26
Największe kwoty Polska zainwestuje w infrastrukturę transportową (drogową
i kolejową), ale największy wzrost wydatków nastąpi w sferze innowacyjności
i wsparcia przedsiębiorców. Nadal finansować będziemy inwestycje w ochronę
środowiska i energetykę, a także projekty z dziedziny kultury, edukacji, zatrudnienia czy
przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu.
Miasta wojewódzkie wraz z okalającymi je gminami otrzymają duże wsparcie na
realizację wspólnych przedsięwzięć w zakresie dostępności komunikacyjnej. Ponadto
fundusze sfinansują inwestycje w miastach, zwłaszcza projekty związane
z kompleksową rewitalizacją, ekologicznym transportem miejskim, gospodarką
niskoemisyjną. Wymogiem UE jest również rozwój tzw. inteligentnych specjalizacji, czyli
skupienie się poszczególnych regionów na wybranych priorytetach polityki
innowacyjnej.
Obok bezzwrotnych dotacji Unia Europejska udostępnia także tzw. instrumenty
zwrotne, czyli pożyczki i kredyty. Korzystać z nich mogą zarówno przedsiębiorcy, jak
i samorządy.
Perspektywa na lata 2014-2020 będzie wdrażana w Polsce poprzez 6 krajowych
programów operacyjnych zarządzanych przez Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju
oraz 16 programów regionalnych zarządzanych przez Urzędy Marszałkowskie.21
Środki unijne w programach krajowych
Program Infrastruktura i
Środowisko 27,41 mld euro
Program Inteligentny Rozwój 8,61 mld euro
Program Polska Cyfrowa 2,17 mld euro
Program Wiedza Edukacja
Rozwój 4,69 mld euro
Program Polska Wschodnia 2 mld euro
Program Pomoc Techniczna 700,12 mln euro
Źródło: http://www.mir.gov.pl/(stan na dzień 20.06.2015)
21
http://www.funduszeeuropejskie.gov.pl (stan na dzień 20.06.2015)
27
3.2.1. Program Infrastruktura i Środowisko.
Najwięcej środków przeznaczono na Program Infrastruktura i Środowisko.
Priorytetami tego programu są: gospodarka niskoemisyjna, ochrona środowiska, rozwój
infrastruktury technicznej kraju i bezpieczeństwo energetyczne.
Z Programu Infrastruktura i Środowisko finansowane są różnorodne projekty.
W zależności od specyfiki danego rodzaju wsparcia, określany jest typ podmiotów, które
mogą z niego korzystać. Możemy wyróżnić następujące grupy podmiotów uprawnionych
do ubiegania się o wsparcie:
Małe i średnie przedsiębiorstwa,
Duże przedsiębiorstwa,
Administracja publiczna,
Przedsiębiorstwa realizujące cele publiczne,
Służby publiczne inne niż administracja,
Instytucje ochrony zdrowia,
Organizacje społeczne i związki wyznaniowe,
Instytucje nauki i edukacji.22
Struktura programu składa się z czterech głównych celów tematycznych tworzących
cztery podstawowe obszary interwencji:
1. gospodarka niskoemisyjna,
2. adaptacja do zmian klimatu,
3. ochrona środowiska i efektywne wykorzystanie zasobów
4. transport zrównoważony
Działania realizowane w ramach programu zostały dobrane tak, aby w największym
stopniu przyczyniały się do osiągnięcia celu głównego, tj. wsparcia gospodarki
efektywnie korzystającej z zasobów i przyjaznej środowisku oraz sprzyjającej spójności
terytorialnej i społecznej.
W ramach PO IŚ 14832,1 mld euro jest przeznaczone na infrastrukturę transportową
i sieciową, pozostałe wydatki na ochroną środowiska, i działania związane z przejściem
na gospodarkę niskoemisyjną, zapobieganiem i zarządzaniem ryzykiem związanym ze
zmianami klimatu, promowaniem efektywnego gospodarowania zasobami.23
Budżet Programu.
Głównym źródłem finansowania POIiŚ 2014-2020 będzie Fundusz Spójności (FS),
dodatkowo przewiduje się wsparcie z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego
(EFRR). Łączna wielkość środków unijnych zaangażowanych w realizację Programu
wyniesie 27,41 mld euro. Pod względem budżetu jest to największy program
operacyjny realizowany w Polsce w okresie 2014-2020.
22
http://www.pois.gov.pl/(stan na dzień 20.06.2015) 23
L. Skiba „Budżet Unii Europejskiej” Narodowy Bank Polski 2015
28
Podział środków UE dostępnych w ramach POIiŚ 2014-2020 pomiędzy poszczególne
obszary wsparcia przedstawia się następująco (dane na podstawie wstępnych
szacunków):
energetyka – 2 800,2 mln euro
środowisko - 3 508,2 mln euro
transport - 19 811,6 mln euro
kultura - 467,3 mln euro
zdrowie - 468,3 mln euro
pomoc techniczna - 330,0 mln euro 24
3.2.2. Program Inteligentny Rozwój.
Jest to nowy program wspierania innowacji. Wsparcie otrzymają przede
wszystkim przedsięwzięcia z obszaru technologii informacyjno-komunikacyjnych,
biogospodarki, zdrowej żywności czy jakości życia, tzw. inteligentne specjalizacje.
Robiąc założenia podziału środków z tego programu Ministerstwo Infrastruktury
i Rozwoju wzięło pod uwagę miejsce Polski w rankingach innowacyjności. W badaniach
obrazujących innowacyjność krajów UE Polska wciąż zajmuje niską pozycję. Poziom
Sumarycznego Wskaźnika Innowacyjności (Sumary Innovation Index) dla Polski jest
niższy niż przeciętna dla wszystkich państw UE. W opublikowanym w 2014 r. rankingu
Innovation Union Scoreboard (IUS) Polska zajęła 4. miejsce od końca i w porównaniu
z wynikami z poprzedniego roku awansowała z grupy słabych innowatorów do grupy
umiarkowanych innowatorów.25
Wsparcie z Programu Inteligentny Rozwój występować mogą przede wszystkim:
przedsiębiorstwa (w szczególności MŚP),
jednostki naukowe konsorcja przedsiębiorstw oraz jednostek naukowych,
instytucji otoczenia biznesu.
Punktem wyjścia dla określenia zakresu interwencji PO IR były doświadczenia
wynikające z realizacji Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, 2007-2013
(PO IG). Najważniejsze rekomendacje z badań ewaluacyjnych PO IG zostały
przedstawione w badaniach ewaluacyjnych:
zbyt dużego rozproszenie tematycznego wsparcia,
dominacja instrumentów dotacyjnych,
trudności ze zdefiniowaniem, oceną i mierzeniem innowacyjności.
24
www.nfosigw.gov.pl/(stan na dzień 20.06.2015) 25
http://www.ncbr.gov.pl/(stan na dzień 20.06.2015)
29
Najważniejsze rekomendacje:
- propozycja przyjęcia modelu koncentracji wsparcia na dziedzinach inteligentnej
specjalizacji lub promowania kierunków inteligentnej specjalizacji,
- zróżnicowanie instrumentów wsparcia w zależności od rodzaju adresowanego
problemu,
- uspójnienie podejścia do definiowania innowacyjności w przyszłym okresie
programowania,
-stosowanie mechanizmów wzmacniających wspólne zaangażowanie pomiotów
z sektorów nauki i gospodarki,
- wzmocnienie procesu udzielania dofinansowania IOB w oparciu o weryfikację:
możliwości funkcjonowania rynkowego instytucji poza wsparciem dotacyjnym, założeń
strategicznych działania oraz zapewnienie skutecznych narzędzi monitorowania.
PO IR planuje się położenie większego nacisku na współpracę sektorów biznesu
i nauki. Preferowane będą projekty B+R, charakteryzujące się wysokim potencjałem w
zakresie komercjalizacji. Szczególnie istotne staje się stworzenie mechanizmów
angażujących przedsiębiorstwa w prowadzenie prac B+R, samodzielnie lub wspólnie
z jednostkami naukowymi i innymi przedsiębiorstwami.
W latach 2007-2013 skala finansowania infrastruktury sektora nauki (szkół
wyższych), była na tyle duża, że w kolejnych latach tego typu projekty nie powinny mieć
priorytetowego znaczenia. Dlatego też w PO IR nacisk położony zostanie na
wykorzystanie istniejących zasobów oraz konsolidację potencjału jednostek naukowych
w ramach sieci powiązań i wspólnych projektów.
Istotna zmiana nastąpi także w zakresie finansowania wdrożeń nowych
technologii. W ramach PO IG etap wdrożenia innowacyjnych rozwiązań wspierany był w
formie dotacyjnej, podczas gdy w PO IR przewiduje się wykorzystanie instrumentów
zwrotnych w finansowaniu tego typu projektów. Wynika to z faktu, iż dalsze etapy
opracowania innowacyjnego rozwiązania (po etapie prac B+R) są obciążone mniejszym
ryzykiem oraz uwarunkowane czynnikami o charakterze rynkowym. W zakresie
wsparcia instytucji otoczenia biznesu konieczne jest dążenie do urynkowienia
działalności tych podmiotów oraz ograniczenie rozwoju nowej infrastruktury.
Instrumenty PO IR powinny przyczyniać się do profesjonalizacji usług świadczonych
przez IOB, a także konsolidacji i lepszej koordynacji całego systemu.
Celem głównym PO IR jest wspieranie innowacyjności i konkurencyjności polskiej
gospodarki, wyrażające się głównie zwiększeniem nakładów na B+R, w szczególności
poprzez:
wsparcie przedsiębiorstw w obszarach innowacyjności i działalności badawczo-
rozwojowej,
30
podniesienie jakości i interdyscyplinarności badań naukowych i prac
rozwojowych,
zwiększenie stopnia komercjalizacji oraz umiędzynarodowienia badań
naukowych i prac rozwojowych.26
3.2.3. Program Wiedza Edukacja Rozwój.
Celem programu jest poprawa polityki i działań publicznych na rzecz rynku pracy,
edukacji i całej gospodarki; zwłaszcza wsparcie szkolnictwa wyższego ukierunkowane
na potrzeby rozwoju; promocja innowacji społecznych i współpracy ponadnarodowej.
Zakres wsparcia PO WER opiera się na dwóch filarach:
1. poprawie funkcjonowania poszczególnych polityk sektorowych;
2. interwencji w obszarach, dla których większą efektywność zapewni wsparcie
z poziomu krajowego:
wsparcie ludzi młodych,
szkolnictwo wyższe,
innowacje społeczne, mobilność i współpraca ponadnarodowa.
Osoby młode na rynku pracy: wsparcie ludzi młodych, do 29 roku życia bez pracy,
w tym w szczególności osób, które nie uczestniczą w kształceniu i szkoleniu (tzw.
młodzież NEET) poprzez pomoc w zakresie określenia ścieżki zawodowej, szkolenia
i egzaminy, staże, praktyki, subsydiowane zatrudnienie, dotacje na rozpoczęcie
działalności gospodarczej, wsparcie w zakresie mobilności międzysektorowej
i geograficznej. Integralną częścią działań wspierających osoby młode jest Inicjatywa dla
młodych.
Efektywne polityki publiczne dla rynku pracy, gospodarki i edukacji: poprawa
efektywności wybranych polityk publicznych kluczowych z punktu widzenia strategii
Europa 2020 i krajowych programów reform (np. modernizacja instytucji rynku pracy,
rozwój polityki edukacyjnej, poprawa jakości działań skierowanych do osób
zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym).
Szkolnictwo wyższe dla gospodarki i rozwoju: rozwój szkolnictwa wyższego (np.
zapewnienie kształcenia odpowiadającego potrzebom gospodarki, rynku pracy
i społeczeństwa, podniesienie jakości studiów doktoranckich, zwiększenie otwartości
i mobilności międzynarodowej, poprawa jakości dydaktyki i systemów zarządzania
kształceniem).
Innowacje społeczne i współpraca ponadnarodowa: zwiększenie wykorzystania
innowacji społecznych w ramach polityk publicznych, wzmocnienie potencjału
rozwojowego osób i instytucji z wykorzystaniem programów mobilności
ponadnarodowej, rozwój współpracy polskich podmiotów z partnerami zagranicznymi.
26
L. Skiba –„Budżet UE” –Narodowy Bank Polski 2015
31
Wsparcie dla obszaru zdrowia: przeciwdziałanie dezaktywizacji zawodowej
z przyczyn zdrowotnych (głównie poprzez działania profilaktyczne), wspieranie
systemu kształcenia zawodowego, przeddyplomowego i podyplomowego kadr
medycznych, poprawa efektywności funkcjonowania systemu ochrony zdrowia,
w szczególności na poziomie podstawowej opieki zdrowotnej.27
3.2.4.Program Polska Cyfrowa.
Kolejny program ma na celu zwiększenie dostępności do Internetu, stworzenie
przyjaznej dla obywatela e-administracji, która umożliwi załatwianie wielu spraw za
pośrednictwem komputera oraz upowszechnienie w społeczeństwie wiedzy
i umiejętności korzystania z komputerów.
O dotacje z Programu Polska Cyfrowa występować mogą przede wszystkim:
przedsiębiorstwa telekomunikacyjne,
jednostki administracji rządowej oraz jednostki im podległe lub przez nie
nadzorowane,
jednostki naukowe,
państwowe organizacje kultury,
organizacje pozarządowe.
Powszechny dostęp do szybkiego Internetu:
- inwestycje w zakresie szybkiego szerokopasmowego Internetu (budowa, rozbudowa
lub przebudowa sieci dostępowej o parametrach co najmniej 30 Mb/s),
- budowa, rozbudowa i przebudowa sieci szkieletowej i dystrybucyjnej zapewniającej
szerokopasmowy dostęp do Internetu, jako uzupełnienie istniejącej infrastruktury
telekomunikacyjnej, w tym powstałej w ramach perspektywy finansowej 2007-2013,
- dostarczanie usług dostępu do Internetu o parametrach niższych niż 30 Mb/s –
wyłącznie w uzasadnionych przypadkach, na obszarach szczególnie zagrożonych
trwałym wykluczeniem cyfrowym ze względu na bardzo niskie nasycenie usługami
szerokopasmowego dostępu do internetu lub ich brak, gdzie budowa sieci zgodnie
z wymaganiami EAC (Europejska Agenda Cyfrowa) nie jest uzasadniona ekonomicznie.
Projekty będą realizowane na obszarach, gdzie nie można zapewnić szerokopasmowego
dostępu do Internetu na warunkach rynkowych, z uwzględnieniem właściwych
przepisów o pomocy publicznej.
E-Administracja i otwarty rząd:
- udostępnianie e-usług publicznych online i aplikacji, z których będzie można
skorzystać w sieci, np.: usługi świadczone przez administrację publiczną, aplikacje
edukacyjne online, telewizja internetowa, transmisja muzyki i wideo w wysokiej jakości
oraz wiele innych,
27
http://www.power.gov.pl/(stan na dzień 20.06.2015)
32
- tworzenie nowoczesnych e-usług elektronicznych, które umożliwią skrócenie czasu
realizacji w urzędach poszczególnych typów spraw. Umożliwi to również załatwienie
sprawy bez opuszczania domu bądź miejsca pracy, włączając w to płatności (szeroki
katalog usług dostępnych online), dziedzictwo kulturowe, zwiększoną dostępność
informacji naukowych i administracyjnych. Będzie to również podstawą do rozwoju
innowacyjnych i kreatywnych przedsięwzięć biznesowych.
Priorytetowo będą traktowane projekty w następujących obszarach:
rynek pracy,
ubezpieczenia i świadczenia społeczne,
ochrona zdrowia,
prowadzenie działalności gospodarczej,
wymiar sprawiedliwości i sądownictwo,
prezentacja i udostępnianie danych przestrzennych i statystycznych,
nauka i szkolnictwo wyższe,
podatki i cła,
sprawy administracyjne, w szczególności obywatelskie zamówienia publiczne,
bezpieczeństwo i powiadamianie ratunkowe,
rolnictwo i rozwój obszarów wiejskich.
Cyfrowe kompetencje społeczeństwa:
- rozwój cyfrowych umiejętności społeczeństwa, głównie na obszarach wiejskich
i w małych miastach. Bardziej aktywny udział w życiu społecznym oraz częstsze
angażowanie się na rzecz społeczności lokalnych i działalność w organizacjach
pozarządowych,
- kampanie edukacyjno-informacyjne, które będą promować korzyści, jakie daje rozwój
cyfrowych umiejętności,
- wzmocnienie i rozwinięcie potencjału programistów, który będzie można wykorzystać
dla cyfrowego rozwoju kraju. 28
3.2.5.Program Polska Wschodnia.
Program jest ponadregionalnym programem dla województw Polski Wschodniej
mającym na celu wzrost konkurencyjności i innowacyjności makroregionu Polski
Wschodniej poprzez wsparcie innowacyjności i rozwoju badań oraz zwiększenie
atrakcyjności inwestycyjnej makroregionu, w szczególności dzięki dostępności
transportowej.
28
http://www.polskacyfrowa.gov.pl/(stan na dzień 20.06.2015)
33
O dotacje z Programu Polska Wschodnia występować mogą przede wszystkim:
przedsiębiorstwa typu startup,
MŚP,
ośrodki innowacji, jako animatorzy Platform startowych,
jednostki samorządu terytorialnego,
PKP PLK S.A.29
Program obejmuje województwa lubelskie, podkarpackie, podlaskie, świętokrzyskie
i warmińskomazurskie.
Główne priorytety programu:
- Zwiększenie aktywności przedsiębiorstw w zakresie B+R.
- Stworzenie warunków sprzyjających powstawaniu MŚP w Polsce Wschodniej
- Wzrost internacjonalizacji MŚP z makroregionu Polski Wschodniej
- Wzmocnienie powiązań kooperacyjnych w makroregionie Polski Wschodniej
- Poprawa mobilności mieszkańców w miastach wojewódzkich Polski Wschodniej i ich
obszarach funkcjonalnych
- Poprawa dostępności wewnętrznej w miastach wojewódzkich Polski Wschodniej i ich
obszarach funkcjonalnych
- Wzmocnienie spójności wewnętrznej oraz dalsza poprawa dostępności zewnętrznej
Polski Wschodniej
PO PW 2014-2020 koncentruje się na przedsięwzięciach, które wpisują się w
realizację zadań związanych z budową gospodarki opartej na wiedzy i rozwoju kapitału
intelektualnego, wzmocnieniem głównych ośrodków koncentracji działalności
gospodarczej oraz zwiększeniem zewnętrznej i wewnętrznej (międzyregionalnej
i lokalnej) dostępności terytorialnej.
3.2.6.Program Pomoc Techniczna .
Program ma zapewnić sprawne działanie instytucji systemu wdrażania funduszy,
jak również stworzenie skutecznego systemu informacji i promocji środków
europejskich.
Ze środków Programu będą współfinansowane wynagrodzenia pracowników
systemu wdrażania polityki spójności w Polsce w latach 2014-2020 oraz podjęte
zostaną działania służące utrzymaniu i rozbudowie jednolitego systemu wynagrodzeń.
Ewaluacja lat poprzednich: w przypadku, gdy jedna instytucja wdraża kilka programów,
29
http://www.polskawschodnia.gov.pl/(stan na dzień 20.06.2015)
34
z których każdy posiada inne regulacje dotyczące pomocy technicznej, koszty obsługi
pomocy technicznej (powodowane realizacją kilku projektów o stosunkowo niewielkiej
wartości i koniecznością rozbijania wydatków na kilka źródeł finansowania,
stosowaniem odmiennych reguł) nieracjonalnie rosną.30
Wsparcie w programie Pomoc Techniczna przewidziane jest dla instytucji
uczestniczących w systemie realizacji polityki spójności w perspektywie 2014-2020
w zakresie:
przygotowania,
zarządzania,
monitorowania,
oceny,
informacji i komunikacji,
tworzenia sieci,
rozpatrywania skarg,
kontroli i audytu.
Beneficjentami Programu Pomoc Techniczna 2014- 2020 są instytucje odpowiedzialne
za wdrażanie Funduszy Europejskich.31
Ponadto w Polsce realizowany będzie Program Rozwoju Obszarów
Wiejskich (8,5 mld euro) oraz Program Rybactwo i Morze (0,5 mld euro).
30
L. Skiba –„Budżet UE” –Narodowy Bank Polski 2015 31
http://www.popt.gov.pl/(stan na dzień 20.06.2015)
35
Podsumowanie.
Każdego roku, uwzględniając pułapy wieloletnich ram finansowych, Komisja
przedstawia projekt budżetu, który jest korygowany i przyjmowany przez Parlament
Europejski i Radę Unii Europejskiej. Za pośrednictwem budżetu Unia wspiera wzrost
gospodarczy i dobrobyt, a także działa na rzecz ochrony dziedzictwa społecznego,
kulturowego i naturalnego Europy. Unia udziela również wsparcia krajom rozwijającym
się.
Unia Europejska dysponuje własnymi zasobami. Są one finansowane głównie
z ceł pobieranych na zewnętrznych granicach UE oraz przez podatników unijnych
(za pośrednictwem wkładów państw członkowskich obliczanych proporcjonalnie na
podstawie DNB oraz krajowych dochodów z VAT).
Roczne wydatki Unii Europejskiej odpowiadają ok. 1% majątku UE mierzonego
wskaźnikiem dochodu narodowego brutto (DNB). Dla porównania wydatki publiczne
w 28 państwach członkowskich UE wynoszą pomiędzy 40 a 60% DNB.
Unia Europejska wydaje pieniądze z budżetu za pośrednictwem różnych
funduszy, programów i instrumentów finansowych.
Pięć głównych funduszy wspiera rozwój gospodarczy wszystkich krajów Unii. Są to:
Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego
Europejski Fundusz Społeczny
Fundusz Spójności
Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich
Europejski Fundusz Morski i Rybacki
W okresie finansowania 2014-2020 Unia Europejska planuje zainwestować
w sumie prawie 960 mld euro, natomiast poprzez fundusze Unia Europejska planuje
przekazać do 2020 roku prawie połowę swego całego budżetu (ponad 453 mld euro) na
pomoc krajom członkowskim.
Polska jest największym beneficjentem pomocy unijnej. W latach 2014-2020 Unia
Europejska przeznaczyła dla naszego kraju 82,5 mld euro.
Perspektywa na lata 2014-2020 będzie wdrażana w Polsce poprzez 6 krajowych
programów operacyjnych zarządzanych przez Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju
oraz 16 programów regionalnych zarządzanych przez Urzędy Marszałkowskie.
36
Bibliografia.
P .Kowalewski (pod red.) ”Mechanizmy funkcjonowania strefy euro” Narodowy Bank
Polski, Warszawa 2013
L. Oręziak „Finanse Unii Europejskiej” Wydawnictwo Naukowe PWN , Warszawa 2009
B. Tomaszkiewicz „Pieniądze z Unii Europejskiej 2014-2020” Dziennik Gazeta Prawna,
Warszawa 2014 r.
L. Skiba „Budżet Unii Europejskiej” Narodowy Bank Polski 2015
Finansowanie unijnej polityki – główne statystyki. Dostępny budżet 2014-2020
Sprawozdanie na temat unijnego budżetu na lata 2014-2020- Kancelaria Senatu,
sprawozdanie nr 120/2013
Netografia.
http://www.cie.gov.pl/
http://ec.europa.eu/
http://europa.eu/
http://www.fundusze-strukturalne.pl/
http://www.funduszeeuropejskie.gov.pl
http://www.mir.gov.pl/
http://www.ncbr.gov.pl/
http://www.nfosigw.gov.pl/
https://pl.wikipedia.org/
http://www.pois.gov.pl/
http://www.polskacyfrowa.gov.pl/
http://www.polskawschodnia.gov.pl
http://www.popt.gov.pl/
http://www.power.gov.pl/
37
OŚWIADCZENIE
Oświadczam, że pracę niniejszą przygotowałem(am) samodzielnie. Wszystkie dane,
istotne myśli i sformułowania pochodzące z literatury (przytoczone dosłownie
lub niedosłownie) są opatrzone odpowiednimi odsyłaczami. Praca ta nie była w całości
ani w części, która zawierałaby znaczne fragmenty przedstawione w pracy jako oryginalne
(wyniki badań empirycznych, obliczenia, spostrzeżenia, oceny, wnioski, propozycje itp.), przez
nikogo przedłożona do żadnej oceny i nie była publikowana.
Oświadczam, że tekst pracy dyplomowej na nośniku elektronicznym jest identyczny
z tekstem wydrukowanym i nie zawiera znaków niewidocznych na wydruku.
..............................., dnia............................ .................................................
(miejscowość) (podpis)
OŚWIADCZENIE
Wyrażam zgodę / nie wyrażam zgody* na udostępnienie osobom zainteresowanym
mojej pracy dyplomowej.
Zgoda na udostępnienie pracy dyplomowej nie oznacza wyrażenia zgody
na kopiowanie pracy dyplomowej w całości lub w części. Brak zgody nie wyklucza kontroli
tekstu pracy dyplomowej w systemie antyplagiatowym, wyklucza natomiast dopisanie tekstu do
bazy tego systemu.
* niepotrzebne skreślić
..............................., dnia............................ .................................................
(miejscowość) (podpis)