Univerzitetite vo 21ot vek: Finansirawe na univerzitetite

Prof. d-r Georg Vinkler

Pretsedatel, Evropska univerzitetska asocijacijaRektor, Univerzitet vo Viena, Avstrija

Skopje, 9 mart 2009

…2…

Univerzitetite na pragot na 21ot vek (Ralf Dehrendorf 2000) I

• Ne postoi edna edinstvena ideja za univerzitet, univerzitetite se “zbir od institucii koi nemaat jasno odredeni granici, nitu pak bazi~no jadro”. Golem del od instituciite ja transformiraat informacijata vo znaewe i go kombiniraat sozdavaweto i ra{iruvaweto na znaeweto so (visoko) obrazovanieto.

…3…

Univerzitetite na pragot na 21ot vek (Ralf Dehrendorf 2000) II

(2) Univerzitetite treba uspe{no da: - sozdavaat energi~ni i inovativni sistemi:

da istra`uvaat novi oblasti na znaewe, novi teorii i aplikacii, novi metodi na nastava, da ja nadminat stagnacijata

- pottiknuvaat otvorenost kon nadvore{niot svet i da ostvarat kontakt

- diskutiraat na temi koi se od va`nost za javnosta

…4…

Univerzitetite na pragot na 21ot vek (Agenda za modernizacija 2006, Komisija na

EU) 1. vospostavuvawe na podednakov pristap do obrazovanie 2. razvoj na stru~nosta vo istra`uvaweto3. urivawe na granicite koi gi opkru`uvaat evropskite

univerziteti4. obezbeduvawe na soodvetni ve{tini i kompetencii za

pazarot na trud5. sozdavawe na edinstvena avtonomija i nadle`nost na

univerzitetite6. smaluvawe na finansiskiot jaz, taka {to 2% od BDP }e se

namenat za visokoto obrazovanie do 2015 god. (a 3% od BDP }e se namenat za nau~no istra`uvawe), so {to se postignuva efektivno finansirawe

…5…

Zna~ajnosta na “otvorena nauka” za op{testvata na znaewe

Vo op{testvata na znaewe, novosteknatoto znaewe treba da se generira i ra{iri preku zabrzano izdavawe, so otka`uvawe od (intelektualnite) prava nad nego.

So toa:- studentite dobivaat pristap do najdobroto i aktuelno

znaewe- se pottiknuva generiraweto na ponatamo{noto

znaewe- se vnesuvaat najnovite rezultati vo sistemot na

inovacii. „Otvorenoto op{testvo” predizvika {iroki pozitivni

nadvore{ni efekti i povlekuva javno finansirawe na univerzitetite.

…6…

Problemi pri vospostavuvaweto na „otvoreno op{testvo“

problem so stimuliraweto: Kako da se nagradat istra`uva~ite za tie da se otka`at od svoite prava nad znaeweto preku zabrzano izdavawe? Kako da se sozdadat pari~ni i hierarhiski nagradi za istra`uva~ite?

problem pri izdavaweto: kako da se kombiniraat pristapot, konzumiraweto, upotrebata i vlijanieto so finansiskite pra{awa (otvoren pristap)?

…7…

Koegzistirawe na “otvorenoto op{testvo” so akademskiot-delovniot odnos

na koj na~in odnosot me|u akademijata-delovniot svet vlijae vrz nau~nata produktivnost?

kakvo e vlijanieto vrz finansiraweto i statusot na univerzitetite?

povolni diplomi?

…8…

Univerzitetot Univerzitetite se institucii koi efektivno mo`at da se spravat

so “otvorenoto op{testvo” i da sozdadat vrski so op{testvoto i delovniot svet

Univerzitetite gi razre{uvaat osnovnite problemi pri kreativnata rabota(neobzirnost za naporite na akademskiot kadar i za vrednosta na nivnite ishodi); univerzitetite dodeluvaat pari~ni i hierarhiski nagradi

Na univerzitetite im e potrebna akademska, organizaciona, kadarska i buxetarna avtonomija za da imaat uloga na avtonomni agenti vo op{testvoto na znaewe

Univerzitetite si go odbiraat sopstveniot profil, misija i vrednosti

Sovremeni strukturi na upravuvawe (“za ostvaruvawe na celta”)

…9…

Univerzitetski sistem

Raznovidnost i dinamika na univerzitetite: variraat od univerziteti posveteni na istra`uvaweto so globalno vlijanie, regionalni univerziteti koi se dvi`e~kata sila na inovaciite, do univerziteti posveteni na nastavata

Pottiknuvawe na konkurentnosta i sorabotkata Potiknuvawe na mobilnosta kaj studentite i nastavniot

kadar (zaedni~ka studiska struktura, zaedni~ki postapki za obezbeduvawe na kvalitet, prava na penzija)

Podgotovki za {iroka istra`uva~ka infrastruktura (na pr. CERN)

…10…

Evropska, nacionalna i regionalna politika

Evropska politika (“Bolowski proces”, Erazmus) Nacionalna politika (oformuvawe na avtonomijata

i nadle`nostite, javno finansirawe, dogovori za dostignuvawata)

Regionalna politika (inovaciona politika i politika na kohezija)

…11…

Sporedba na sistemot na SAD so evropskiot sistem (I)

Izve{taj za naukata, tehnologijata i konkurencijata (2008/2009), Evropska komisija

SAD 274 milion € EU-27 213 milion € Japonija 118 milion € Germanija 59 milion € Kina 30 milion € [vajcarija 8,5 milion € Avstrija 6,9 milion € Turcija 2,4 milion € Grcija 1,2 milion €

(OECD, Nau~en, tehnolo{ki i industriski pregled)

…12…

Sporedba na sistemot na SAD so evropskiot sistem (II)

Finansirawe na visokoto obrazovanie• Javno i privatno finansirawe (OECD 2005)

Rashodi za akademsko istra`uvawe kako procent od BDP, 1992/1993 nasproti 2002/2003 godina

Izvor:Izve{taj za istra`uvawe i

tehnologija na Avstrija 2007

Finansiska struktura na rashodite za akademskoto istra`uvawe, 1993/94 nasproti 2002/2003 godina

Izvor:Izve{taj za istra`uvawe i

tehnologija na Avstrija 2007

…15…

Sporedba na sistemot na SAD so evropskiot sistem (III)

- univerziteti SAD/EU SAD: 70-100 univerziteti naso~eni kon nau~no

istra`uvawe 260 institucii koi dodeluvaat doktorsko zvawe ~4000 visoko obrazovni institucii

EU-27: 1000 institucii koi dodeluvaat doktorsko zvawe

~4000 visoko obrazovni institucii Rangirawe spored [angaj

SAD EU-27 vrvni 20 17 2 vrvni 200 90 76 vrvni 500 170 183

Vo Evropa postoi {iroka osnova za istra`uvawe, no nedostigaat univerziteti koi }e izvr{at golemo vlijanie