Universiteti i PrishtinësUniversiteti i PrishtinësFakulteti JuridikFakulteti Juridik

Lënda:Lënda: Teoria dhe Teoria dhe praktika praktika parlamentare parlamentare

Tema: Tema: Sistemi Sistemi qeverisës i SHBA-veqeverisës i SHBA-ve

Gr.Gr. Student Studentor:or:Dardan Dardan

Berisha Berisha Durim Durim

XhemajliXhemajli

SHBA-at janë modeli më i mirë i SHBA-at janë modeli më i mirë i zbatimit të sistemit presidencial që zbatimit të sistemit presidencial që

në vetvete përmban parimin e në vetvete përmban parimin e ndarjes së pushteteve të inicuar ndarjes së pushteteve të inicuar nga autori frances Monteskije në nga autori frances Monteskije në veprën e tij “Mbi frymën e ligjit”. veprën e tij “Mbi frymën e ligjit”.

Sistemi qeverisës i Sistemi qeverisës i SHBA-veSHBA-ve

Përmbajtja : Përmbajtja : Fjala hyrëse ( proverba )Fjala hyrëse ( proverba )Elementet karakterizuese të sistemit Elementet karakterizuese të sistemit qeverisës të SHBA-ve:qeverisës të SHBA-ve:

● ● GjyqësoriGjyqësori● ● KongresiKongresi● ● Dhoma e përfaqësuesveDhoma e përfaqësuesve● ● SenatiSenati● ● PresidentiPresidenti● ● Partitë PolitikePartitë Politike● ● PërmbylljaPërmbyllja

● I tërë pushteti gjyqësor i SHBA-ve i vishet një gjykate supreme, si dhe gjykatave tjera më të ulëta që mund t’i themelojëKongresi kohë pas kohe. Gjykata e vetme e themeluar nga Kushtetuta ështe Gjykata Supreme e themeluar në vitin 1789 ku në fillim pati vetëm 5 gjyqtarë deri në ditët e sotme që i përmban 9 gjyqtarë, njëri prej të cilve është kryetari i gjykatës.Vendimet e Gjykatës Supreme nuk mund të apelohen në asnjë gjykatë tjetër. Gjykatësit janë të zgjedhur me mandat të përjetshëm për shkak të pavarësisë së gjyqësorit dhe vendimeve të tyre. ● Shumica e rasteve që trajtohen nga gjykata supreme kanë të bëjnë me mbrojtjen e kushtetueshmërisë me interpretimin e ligjeve të aprovuara nga kongeresi.

Gjyqësori i SHBA-veGjyqësori i SHBA-ve

Në SHBA, Kongresi disponon plotësisht pushtetin legjislativ duke mos lejuar asnjë përjashtim në favor të ekzekutivit siç ndodh në vendet tjera.

Kongresi i ka këto kompetenca: ● Të marrë kredi në llogari të SHBA-ve. ● Të caktojë rregullat për tregti me shtetet e huaja dhe mes shteteve të federatës.● Të hartojë rregullat e shtetësisë.● Të emetojë para dhe të caktojë vlerën e valutës së tyre.● Të marrë masa për ndëshkimin e atyre që falsifikojnë monedha. ● Të vendosë zyrat dhe rrugët postare. ● Të nxisë përparimin e shkencës dhe artizanatit.● Të themelojë gjykata më të ulëta sesa Gjykata e Lartë.● Të shpallë luftë. ● Kongresi zgjedh presidentin dhe zv.presidentin.● Kongresi mund të rrëzojë veton e presidentit.

● ● KongresiKongresi

Instrumentet e Kontrollit të Ekzekutivit nga Kongresi● Impeachmenti- Një nga instrumentet më të rëndësishme me anë të cilit kongresi e kontrollon eksekutivin është procesi i Impeachment-it. Në nenin2 paragrafi 4 të kushtetutës së SHBA-ve thuhet: Presidenti z.presidenti dhe të gjithë zyrtarët tjerë cilivl shkarkohen nga detyra ne çoftëse paditen dhe dënohen për tradhëti, ryshfet ose krime dhe kundërvajtje të tjera. Dhoma e Perfaqësuesve e ngreh padin kurse Senati nën drejtimin e kryetarit të gjykatës supreme e bën gjykimin e rasteve. Në rast të dënimit të zyrtarëve të lartë civil parashihet largimi i tyre nga detyra zyrtare.

● ● Komitetet e Kongresit:Komitetet e Kongresit:

Komitetet e Kongresit klasifikohen në 4 grupe:Komitetet e Kongresit klasifikohen në 4 grupe:

Komitetet e përhershme; Komitetet e përhershme; Komitetet e përbashkëta;Komitetet e përbashkëta;

Komitetet e zgjeruara dhe Komitetet e zgjeruara dhe Komitetet speciale.Komitetet speciale.

Kongresi përbëhët nga :● Dhoma e përfaqësuesve dhe ● Senati

Dhoma e përfaqësuesve zgjedhet direkt nga populli memandat dy vjeçar, me drejtë të pakufizuar të zgjedhjes. Secilit shtet i garantohet nga një përfaqësues i cili nuk duhet të jetë më i ri se 25 vjeç dhe duhet të ketë shtatë vjet statusin e shtetasit të Amerikës. Më 1929 u vendos nga Kongresi që Dhoma e Përfaqësuesve të kishte 435 përfaqësues. Zyrtari më ilartë është kryetari – spikeri i cili zgjidhet nga Dhoma e Përfaqësuesve. Pas spikerit zyrtarët më të rëndësishëm janë udhëheqësii shumicës (majority leader) dhe udhëheqësi i pakicës (minority leader)

Senati

Senati i SHBA-ve përbëhet nga dy senatorë për çdo shtet, zgjedhja bëhet nga populli dhe mandati i tyre është gjashtë vjeçar me të drejtë rizgjedhje. Senati është i ndarë në tri grupe dhe vetëm 1/3 e tyre i nënshtrohet zgjedhjeve çdo dy vite. Senator nuk mund të jesh nëse nuk ke mbushur 30 vjet ose që nuk ke qenë së paku 9 vite banor i SHBA-ve. Sipas kushtetutës së SHBA-ve zv.presidenti i shtetit është president i Senatit. Lider i Senatit është udhëheqësi i shumicës. Gjatë gjykimit të presidentit, Senatin e kryeson kryetari i Gjykatës Supreme. Në rast dënimi të presidentit postin e tij e merr zv.presidenti.

Presidenti:Presidenti i SHBA-ve nuk zgjedhet direkt nga votat e popullit, por zgjedhja e tij bëhet nëpërmjet kolegjiumit elektorat. Ky institucion është themeluar si kompromis në mes të delegatëve që preferonin zgjedhjen e presidentit nga Kongresi dhe mbështetësve të idesë për zgjedhjen e Presidentit me votat e përgjithshme.Presidenti i SHBA-ve është njëkohësisht kryetar i Qeverisë dhe njëkohësisht është kryetar i të gjitha departamenteve dhe agjensive ku për ushtrim detyre i lë sekretarët përkatës. Detyra kryesoree Presidentit është që ta mbrojë Kushtetutën dhe të zbatojë ligjet e bëra nga Kongresi. Një ndër instrumentet më të rëndësishme, me të cilin Dega Ekzekutive e kontrollon legjislativin, është vetoja e Presidentit mbi ligjet e Kongresit. Presidenti ka të drejtë të paraqitjes së mesazheve, emërtimin e zyrtarëve federalë, ka kompetencat në marrëdhëniet me jashtë, është komandant i forcave të armatosura dhe ka të drejtën për t’i falur personat e dënuar.

Partitë politike në Partitë politike në SHBASHBA Partitë kryesore në SHBA janë:

Partia Demokratike dhe Partia Republikane

Partia Demokratike: u themelua në vitin 1794, zakonisht qëndron në të majtë të partisë Republikane por nuk është ekstremisht e majtë. Nga 1932-ta kjo parti është koalicion i liberalëve, të konservatorëve demokratë të pjesës jugore të vendit dhe të tjerëve për këtë arsye ajo sot e mban epitetin e një partie të majtë qëndrore, që gëzon mbështetjen e unioneve të punëtorëve, të intelektualëve dhe të shtresave të mesme të shoqërisë amerikane. Partia Republikane: e themeluar në vitin 1854 nga kundërshtarëte skllavërisë. Ajo mbahet si parti e djathtë dhe konservatore. Gjatë gjithë periudhës së pas luftës, republikanët kanë qenë më të suksesshëm në zgjedhjen e presidentëve por kanë qenë parti e pakicës në të dy Dhomat e Kongresit

PërmbylljePërmbylljeQëllimi i punimit të këtij prezantimi është vetëdijësimi i Qëllimi i punimit të këtij prezantimi është vetëdijësimi i studentëve për sistemin qeverisës të SHBA-ve dhe për studentëve për sistemin qeverisës të SHBA-ve dhe për elementet që e karakterizojnë pushtetin në SHBA. Në pika elementet që e karakterizojnë pushtetin në SHBA. Në pika të shkurtëra i prekëm të gjitha ato elemente, të cilat ne të shkurtëra i prekëm të gjitha ato elemente, të cilat ne menduam se janë më kruciale për tu përmendur. menduam se janë më kruciale për tu përmendur.

Literatura e shfrytëzuar:Literatura e shfrytëzuar:

● ● Dr.HALILI Zenun – Politika dhe qeverisja e Shteteve të Dr.HALILI Zenun – Politika dhe qeverisja e Shteteve të Bashkuara të Amerikës Bashkuara të Amerikës ● ● Kushtetuta e SHBA-ve. Kushtetuta e SHBA-ve.